Skip to main content

Full text of "Opera, theologici, critici [et] historici"

See other formats


Tj^ttsetûeb  ta 

©je  ^Htbrarg 


ai  tht 


^mtestig  ci  tEorwito 


H.  A.  Pottinger  Esquire 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2011  with  funding  from 

University  of  Toronto 


http://www.archive.org/details/operatheologicicOOcolo 


PAULI 


Rupellenfisj 

Presbjteri  Ecclejîa  Anglicanœ  >   S 

BiblLambetkana  Curatoris 

OPERA, 

Theologici ,  Critici  &  Hiftorici 

argumenti. 


Gallia  Orientaîis, 
Varia  Opu  feula. 
Bibliothèque  Choifie. 
Sele&ae  Clarorum  Virorunu» 

Epiftola?. 
Obfervationes  Sacras  in  variaS. 

Scriptural  loca. 
Paralipomena  ad  Guil.  Cavei 

V.CChartophylacem  de 

Scriptoribus  Ecclefiafti- 

cis» 


Rome  Proteftante* 

Icon  Presbyterianorum. 

Parallèle  de  la  pratique  de  P 
Eglife  ancienne  &  de  cel- 
le des  Proteftans  de., 
France. 

Lettre  au  Mr.  Juftel  fur  PHi- 
ftoire  Critique  du  V.T* 

Mélanges  Hiftoriques. 

Catalogus  MStorum  Codicum 
Ifaaci  Voffii, 


Jun&im  edita    curante 

Tft  4LEERTO  J7ABRICIO* 

J  ,R  8c  Prof.  Publ  

HAMBURGl,    fumtu  CHRISTIANI  LIEBEZE1T, 
Typis  SPIERINGIANIS,  AX.MDCCIX. 


*4 


i?ïffîr 


V  I  R  0 

SUMME  VENERANDO 

D.   JOANNI 

VOLCMARO, 

REV.  MINISTERII  HAMBUR. 

CENSIS  SENIORI  GRAVISSIMO, 
AC  SCHOLARCH^E, 


JO.  ALBERT.  FABRICIUS. 

^^-•Ampridem    circumfpexi   ah'- 
quodmunus  Te  dignum,  Vir 
fumme  Révérende,    quo  non  refer- 

)(     2  rem 


rem  quidem  aut  penfarem  Jîngula- 
rù  Tua  in  me  tejîatœ  benevolentiœ 
magnitudinemy(neque  enim  hoc  mea 
ejî  opis)fed publiée faltem  demonjlra- 
rem >  non  malum  me  ejfe  nomen3neque 
ingrat  a  oblivionime  mandajje,  quan- 
tum Tibidebereme&agnofcam  pro- 
be, ǣ  libenter  profitear.  Cum  vero 
propriimihi  Jupellex  ingenii  nihil 
cum  maxime fupveditet ,  quod  vene- 
randoNominiluo  audeam  offerre,pa- 
tere  ,  quœfo>  meam  inprœfentivicem 
apud  Tefujîinere  hominem  doftijfî- 
mumy  cujus  opéra  à  me  hoc  in  volumi- 
ne  colleëta  ac  comprehenfa  Tibipotw- 
Jîmum  dicare  confecrareque  volui 

Non 


Non  afpernaberis ,  fpero,  virum  qui 
&  politiffimœ  Galliœ  originem  débet > 
cujusTu  regniper  plures annos  non 
pœnitendus  hofpes  fmjli9  °é-  eas  ingé- 
nu ac  doÛrinœ  notas fcriptis fuis  infi- 
xit,ut prima  caveœ  *  eruditorum  tu- 
lerintpunBumyé'  cupide Jînt  le£ta  atâ 
expetita  ab  omnibus  elegantiorum  lit- 
ter  arum fiudioJîsMoc proxeneta  lice- 
at  &  mihi  confidere  de  Tua  porro  in 
mevoluntate,  quam  impofterum  mo- 
que non  deflnam  demereri  quibm  po- 
tero  qfficiis  >  votisg  ajjlduis pro falute 
Tua  nuncupatis.Faxit  Deus,  ut  quod 
familiarem  quondam  Tuum  y  vivis 
theu  nuperereptum,  optant em  coram 

X  3  audire 

*  Infra  p.  67 1.  fcq. 


auàire  me  memim\Senior  qui  esRepc- 
rendiOrdinis >Senex  etiam  diufuper- 
Jîs  in  Eccle/iajlicœ  &  Scholaflica  rei 
HamburgenJis>incrementum,Seni£ 
Tibi etiam  contingat  folidum  acper- 
enne  ex  virtute  ac  felicitate  liber  o* 
rum  Tuorum  gaudium  percipere. 
ScripJÎ  Hambmgi  XII.  Cal.  Aprilis 
Anni  Chrijîiani  ch  h  ce  VIII I. 


AD 


.£.  ■'    AD  LECTOREM 

TLT0" diffiteor,Leclor Benevoleyinter fcriptores nojlr* «mit  ntulttttn mefcnt- 
1  ^Ll  Per  ^ibui/fe  Pauh  Colomefw,  ejutfa  ingenii  monument  or  ttm  Uclione  à  pfa- 
yk  ribus  annis  impenfe  delellatum  fuife,  Cumprimis  btcce  eo  fe  mihi  nomi- 
J^  1  neprobaruntfi  multis  e?iam,fcio, a  lits  placent  placefantque,  quod  paucû 
sompkftuntur  nonpauca,  eatjsper/picue  &  eleganter^wc  petite  è  trivio/ed  ex  rario- 
rioribus  libris  cumjudicio  deleiïa ,  &  velut  in  coroUas  ex  amants  contexte  flofculis^ 
infignltis  doclifimorum  virorum  objervationibus.  HijlorU  prœfertim  UttemrUflu- 
diofosquinpraclara  mulot  do  ce  a  t ,  nemo,  qui  ejui  fcripte  evolverit,  dicetfecus  ,  0* 
erunt  forte fe,qui  in  parvis  ejus  libelles  plus  rar*  inventent  indujirU ,  quam  in  volu- 
tninofn  quorundam  centonibus ,  omni  deftituti* feleclu  &  amœnitate.    Cum  igitnr 

LiebezeitionoJiro,ddHtterarumfludiajuvandaprono,plAceretColomefiiGalliamOri- 
tntelem  fumtu  fuo  recudendam  dare,  aucfor  ipfifui,  ut  etiam  alia  ejusdem  auUorù 
fcripte  parvtmolis  f  omnia,non  minus  temende ftderate  in  librariis  tebernis,pra\o 
fimulfubjici pateretur,quodnon  dfficuher  ei  à  me  eft perfuafum.  Habes  igiturpr*- 
fentiin  Volumine primo  lotopofttam  Galliam quamdixi Orientalerrv#/r#  alte- 
ram  lot  upletiorem  édition  em  adornafje  Autlor  dicitur,quemadmodum  fane  n  obi  lis  il- 
la  se  fœcundifftma  virorum  doUorum  natio ,  uberrimumprsbet  augendi® 'cumulan- 
de hujus  de  Gallis  Orientelium  litterarum  gnaris  argumenti  materiem,  [edquorfitm 
ejusfcbeda  manu  exaratepervenerint ,  perinde  ut,  quam  concinnafjefertur,  Italia^ 
Hifpania  ac  GermaniaOrientalis,Vita  item  Jacobi  Sirmondiauclior,  Clavis  locorum 
plurium  in  feriftis  Bal/aci^Catelogus  librorum  Johannis  Colomtfù  Dotloris  Medici, 
(qt(i  noftri  Pattrfuit:)  Differtetio  de  dubiisfcriptoribusy  aliaque  ejus  ingenii  monu- 
ments.juxta  cwn  ignarijfimis  fciom 

Sequuntur  dâncepsColomefti  opukuh>Luteti<e  primum  vulgdtaA.  MDCLXFIH, 
in  quibus  eleHo'.u^five  ut  autlor  vocat^cimeliorum  litterariorum  libellas  jum  de  viris 
doli'u ftngularu  ex  famïliaribus  IfJ'offù  fermonibus  magnam  par  te  accepta,  in  quibus 
aliquandofiden eruditi defiderant.  Multa  tamen  in  his  funt  mendacia j  inquit 
Morbofius ;,  f\  juale  illud  deCafpareBarthio  horrendum,qui  concubinam 
fuamRhenouflfbcavcrit,  quod  ejus  cum  Scriverio  amores  deprehende- 
rit,&  plurimi  zYlZ.Con/lat  fane  non  effe  omnia  expiomte^qu<e  in  Scaligeranis,  &  fi- 
milibus  libeUis  raduntur ,  ite%  netfc  in  hifee  Colomefianis ,  quo  titulo  inter  Evremo- 
niiOpufculorut  appendicem  reçu  fa  bac  fingularia  non  itapridem  in  Belgio  funt , 
omnium  verittempraftiterim^fupprimere  tamen  Ma  no  lui,  fedy  ut  in  Parifienfiat- 
que  Ultrajetltaeditione faUum ,  Clavi  Epiftolarum  Scaligeri,Cafauboni  & 
Salmafii ,  btvibusque  ateruditis'm Quintilianum  notis  prœmittenda curàvi. 

Bibliotheca  Xt&zprimum  (iteem  vîdit  RnptU*  A.MDCLXXXlI.Sed extat  &  altéra  tditio 
poftumaAmftelvimenfii,  quant  ut  UcHpUtiorem  expnmi curavi.Ep\(to\x  fingulares  Virorum 
Clarorum  /'»  eièus p.  jôô.oceurrit  etiam  Amant  vetst  iiS  Chryfiflcmiinttrprttis  prtfatio  ai 
EvaKgetutll4,«*iHCkrtfjt'omoDuc*/exfatau8ior)fuaf£Coiome/!9^ 

Romant 

•J-  Hinc  frigidcommateVir  doftus,cajus  non  inficiandas  aliquot  hallucinationes  nofter  infra  p  7S9. 
etj.modcfto  ftylootavit,Coloaicfiam  vocat  lt  £r'*nd,AmcHrtlts  petits  Uvrets,     '«J-f  I.  l.Polyhift.  c.If. 


Romani  Gr*ee*$  latine  a  fi  editis  LondiniA.  MDCLXXXVH,/e/i«  in  k»c  xtluraioe  (empare. 
re  volut 'Clémente omijfo ,  quoniambic nnatnmpaucis  Colomefis  notulit  ofortuniore  locolegi 
turin  Pat  ri  bus  ApoficlicisdeBiffimiCoteleriirecufi/  Amfitlodami^cnrafoannis  Clerie$  V.  C.f- 
gitur  et'tam  in  Bibliotheca  Patrum  Apojrolicorum ,  quamin ftudiofirum  ufiss  A.  MDCXCIX, 
vutgavit  Rev.  DoBor  quondam meus ,  Ls'pfienfis  Ecclefi*  &  Academi*  lumen  ,diuutinam  non 
occtduum,  Thcmas  Ittiçtus.  Ob  fimïtem  caujam  pr*termtfinotulat  Colome/iifive  animadver- 
fttms  adfieeunda  Scaligerana  &  dialogos  Gjraldi  de  poetis  antiquis  ,  longe  enim  rtBius  Mat 
ait  an  i  s  fcrspteris,quem  illuflrant ,  pagina  fiubfiratas  tvolverit  in  Scaligeranis  Amftelo&ami 
reeufis,^  in  iuculentaGyraldi  Operum  editione  Leiden/î,  qnamfiparatim  de/criptas  in  bec  VO' 
èumine}in  quoporrefitcetdunt  Obfcrvationeî  facrx  latin*  &  Gattic*  in  varia  fitcra  Script  ur  a 
G  allie*  3^  illtus  verfionis  leca,  vulgat*  prtmum  a  Celomefie  Amfielodami  Anno  MDCLXXiX. 
ix qua repetit animadverfionem adlocum  Euechtelisfluaextai  p.  670.  alioqu's ficutusfitmedi- 
tiûntm  auBiorem  emendatioremque  Londinenfim.  Multa  in  bis  obfervatiembut  ingenio/ê  Ç*} 
eruditenotatafinties  ,  lice  t  aliquando  plus  jnfiofortaffè  videtur  tr'tbuereCritico  acumins  (£ 
LXX.fxrerprefttm  translations  ,  ncnnunqutm  pxdobaptifmo  ejfe  iniquior.  NamquodPe* 
trsts  Bal'tusV.C.  i»  Lexice  fito  Hjlorico  Crit'sco,ubi Celomefii memoriam  perfiquitur,  att,fstfpi~ 
cienemftttjfr.eumfub  extrtma  vit*,Sccinifuffragatum  e(jeh*tefi ,  bujus  crsmsnationis,  qnalis 
fine  cerft/Jimis  argumentls/pargi  in  publient»  nunquam  débet,  vix  ullum  aliudsnfiriptis  bifit 
■vefiîgium depn hendtre point .Paralipomcna  de  ScriptoribusEcclefiafticis  ex  optima  editione 
Lendinenfid<firsptafisnt,CKiD\iïeitationemd£?hoùifcï'ipÙtfiparafimantea 
AuBor  snfiruit, 

Nomnvitusfpero  dth'snc  videbis  IsbeOum  par  si  m  fréquenter  haBtnus  obviusn  ,qnemc\om%ttk 
ProteftantemCWewy?*-»  infcripfitjjueniam  in  Mo  collegit  retenttora  tefiimonia  virorum  in  Ro- 
man* Ecclefia  doBi/fimerum,qu*  tapitibtu  variis  doBrinst  Prote(lanttum  /ùbfiribunt,  At proies- 
ma duo opufiula,lcot\ l'resbyteriaiu  rum  1  heologerum CCollatio  praxeos Ecclefia; vrteris 
CUIT»  praxi  &  moribusProteftantiumGalli.r,  tune  quum  maxime  gravis  perfècutsonis procella 
capittbttt  Hugonottarum  inGallia  imminebar,  ab  auBort,  Epifioptffantiumfiitscet  partibus  ad- 
difto,  ad  invtdiam  mifiris  inopertuniffimo  tempore  faeitndam  vulgat ay  grave  Colomefio  odium 
multerumy($  aierbam  Mam  *  Pétri, qui  crédit ur  auBor  ejfe,  Juriri  inv eB'sxnm  contraxerun/. 
Epi  fiolam  ad  Juftelinm,^**  animadverfiones  adRteh  Simonu  Hrfi.  Crttiea  K  T,  Ici  a  nennulla 
tantinet ,  depromfi ex  appendice  ifiVbffiiadPomponium  M lamjxcufàLondtni d,M  DC  LXXXW. 
Mifccllanea  Hiftorica  vulgataprimum  Araufione  A,  M  DC LXXV.tx édition  locupletiore  Atn- 
ftelodamenfiqu*  txtat  inter opéra  Evremonii  :  Catalogum  ^a/^MStommCodicum  If.  Vos» 
Çi\,qut  jam  translati  fiunt  in  Eiblitthecam publieam  Leidtnfem^petti  ex  ma^ne  Mo ac pradart 
•volumineCatalcgorum^demonflrante  ditijfimam  copia  Mftorum  librorumyquib$sAnglia/ûperbot, 

H*cJunt,LeBor  bénévole  >qu*pr*finti  UlroexColomepanapenu  Tibiexhtbe\tur,quibusplura 
hauddubie  adjungendafiippeditafjet  divesprst'larts  necvulgartbus  objirvaionsbtu  Ce/ome- 
fis  indu/rria^nifiluBus  animt  Mum/ùb  snitium  A,MDCXC1J,  Londini  a  erbofato  extinxsfftt* 
Anfimotrorss  dttiturfuijfe  aura  infellcier.qu*  Patrono  ipfisss  AribsEpifeepo  lasstu>artfnfiypro~ 
fter eaulfationemnon  violandARegi"Jacoko  datajides remtto^Mufis ejus ad/ptrsverat.  JVovt  sndt 
aBttm  a  Viris  Exeellentijlmis  ,  ut  Sereniff.  Ducs  Holfatist  cemn.endatuâ  ad ptfeBuram  Ssblt'o- 
thecs  Gottorpienfis  voearetur,&\>idebatur  aceepturus  conditioners*  ,fi-d  conjmtm  agrttudtne 
ejî  citius  quam  rem  confits  datumfuit.  Citerumfrufira  equidtm  requsret  tn 'oc  votumint  vs~ 
tam  G.y. Kjjîi,Epifiolût ejut à  Lolomefio  A,  MDCXC.Lcndini editts pram'tjfamjtsa eadtm quotP 
obvia  efi  tmeditiene  Epift<.  larum  repetit  a  Auguft*.  l'indeliccrum  A,  MDCXCl,  >msfi  etiam  k*e>» 
fionem  GaUicamTertullianei tsbri adMartjres ,qu4tprodiitRupeU*A.MDCLX^ll.Epifiolas stem 
Xegin*.  Snecorm»  CH1{ISTIN&,  qn*r*A.  MDCLXXXVll.  vtelgai/it  Colemefius*  egeveetUmattfcittam 
fHxJit.ts  reperire  nnsquampothi.  Dejiderabis  qHotfo  fitam  Iac.Sirmcndi  *A.  MDCLXI.  Inci  datant,  & 
Epigrammata  alwqutfoématia,  qtt*  Afadrigalia  <unlgo  vocamHS ,  Gatlicefertpta  &  pttofHbjeila  sAnno 
MDCLXIX'I»terimbis,qu*tibtj*màmet>fferHntitr,  &qitadnrepotHiyfr»  captutuo  frère  aCVale, 

*UpritdeMr.Arn.u<n*.2.p.*96.  feq.  jOS.feq.  \Jk*-a      Ail 


GALLIA 

ORIENTALIS, 
GALLORUM 

QVI 

LINGUAM  HEBRiEAM 

Vel  alias  ORIENTALES 

Excoluerunt 

VIT  JE, 

Variis  hinc  inde  prœjidiis  adornatœ, 

Labore  &  Studio 

PAULI      COLOMESII, 

RUPELLENSIS, 

Ad  edittonem,  qu&  lucem  \>iâit 

HAG.E-COMITIS. 

ExTypographia  ADRIANI  VLACQ.  M  DC  LXV. 


PRALCcLLENTISSLMO  VîRO 

D  SAMUEL!  BOCHARTO- 

}Stinmore  pofiïum  >  VIR  RE- 

VERRNDE,  ut  qui  Scri- 
pt a  fua  in  lucemedimtjpiros 
principes  patronos  quœrant. 
Mibi  bafce  fiudiorum  pri- 
mitm  emijjuro ,  non  diu  co- 
gltandum  fuit,  cujuspotis- 
fimum  nomme  h  arum  frons 
redimiretur.  Tu  enim  ex  bodiemis  Reipuhlicœ  U-* 
terariœ  Proceribusjiatim  animooblperfatus  es,  eu- 
jusope'o  aufpiciis  dubiumfamœvadumtenîarem, 
Etcerte,  cuipotius^quàmtibi ,  GALLIAM  no- 
firam  dicarem  ?  In  ea  de  Gallu linguarum  Orienta- 
liumperitisfimis ,  quantum  tenuitus  nojira  patitury 
dijjerimusflu  autemprimoGalhs  es0^quodmajm 
e]i,  VIR  EXIMIE^  nataliumfplendore  inter  Gai- 
los  ClarisJimusJDeinperitia  tua, in  Unguisprœfertim 
Orient  alibus,  talis  reapfe  tantacfe  eji  «,  ut  avi  nofiri 
quocfedo&isfimosinjiuporem  abripiat,  Hoc  fane  no- 
runt  iidem  ïlli  eruditi^qui  immenfum  iïïudDE  DIS- 
PERSIONE  GENTIUM  Opus.aliquot  abhinc 

)(     2  amis 


anrit? abste editum^vel  leViter attigere :De  quo  re- 
ffisfimefenfit  Senatus  Parifienfis  h  audit  a  pridem  11- 
hifire  Decm,  HIERONTMUS  BIGNONIUS, 
cum  Opère  tuoperlefl-ojn  hœc  Verbaftatim  erupHji- 
temunciulibusexaranda^  SCALIGER>  DRHSI- 
US,  FULLERUSprce  BOCHARTO  INEPTL 
UNT.  Quidigitur,  VENERANDE  SENEX, 
diBurumfuijjè  exifiimasintegerrimum  illum^toga- 
tum.fi noVisfinjastuasLucubrationes  De  ANIMA- 
LIBUS  BIBLICISy  duobm  ingenttbmvolumini- 
bmexcufaJnfpicerefatafiVijJent?  Debitu  dubïo 
proculencomits  ac  laudibus  5  Opm  2?  Opificem  con- 
décor  aj]et.  Verum  BIGN0NI1 uicem  prœfta- 
bunt  alloue quos  imprïmu  lïterarumOrientaliunL* 
capiet  amor.à  quibu*  «v  m^ç  m*  m  bU*  «ukAk,  maximum 
earum  Do&or  atefc  Promotor  audies.  Hos  inter  cum 
nomenprofitear  meum,multacfeScriptw  tuu  mç  debe- 
re  agnojcam;boc  animigratipublicumpignwiacci- 
pia^:emxerogo,méq^y  iiceièmulîwunumjnclyti  no- 
minutui  (iudiofisfimum  putes.  Vak,VIR  PR/E- 
STANTISSIMEiacNeJioreos  annosfeliciter  impie! 

Lutetiae  Parifiorum,  Kal.Decemb.1664.  D.T. 

DicatifTimus 

PAULUS     COLOMESIUS. 

AD 


AD 


,     . 


LECTOREM. 


Riennium  eft  Se  amplius ,  Le&or 

Candide-)  cumad  Glarorum  Vifdrum,fin- 

^      V;,  i     guarum  Orientalium  cognitione  înfïgni- 

^*^^"     um,Vitam  adornandam ,  variahinc  inde 

Ex  his 


teftimonia  collegimus. 


GalloS)  amore  Patrie 


vi&i  5  hodie  praemittimus  :  Quod  inftjtutum  probarunt 
Orbis  literati  Principes  D.  D.  Gilbertus  Gaulminus,Sc Sa- 
muel BochartttSy  quos  Parifiis  &  Cadomi  hac  de  re  con- 
fulere  licuit.  Belgas  autem  ,  Italos  5  Germanosy(LAnglos^ 
&alios,  fifaventdexter  Apollo,  brevi  dabimus.  Bene 
Vale,  Adi  Le&or ,  &  ftudia  noftra  ac  vigilias  ,  precibus 
mis  adjuva.  Hagœ-Comitis  4.  Kal.  Aprilis  An*  166c-  In 
sedibus  Viri  fummi  D.  If.  Qosjti,  cujus  fingularem  erga 
me  benevolentiam  depraedicabo? 


Dum  thjmo  pafcentttr  apes}  dum  rore  cicadœ. 


X    3 


IN- 


INDEX 

Gallorum,  quorum  Vire  in  hoc  Opère  adornantur. 


Leodegarius  Agathocronius,     Pag*!? 

Anfelmus  ab  Annunciatione,  272, 

Pbilippus  Aquinas,  z$fy 
LudovicusHenricusAqu'was^Pbilippi 

fiïtus*  z<é 

Jojepbus  ArbusJIus,  %  2  g 

Leonardus  des  Aubiers,  2-2 

Uadrianus  Auzout,  270 

B 

Efaias  Baiîlius,  1 1  x 

D.Banneret.  n? 

D.  Bajirius,  149 

Matthtus  Beroaldus,  45 
Bon  aventura  Cornélius  BertrAWUs.  ég 

Z>»  Biche  teau,  iyO 

Pbilippus  Bignon^tus,  z  8 

Stepbanus  Blancus>  Ijo 

Armegandus  Blafii.  I 

Samuel B  oc  bar  tus,  t^^%él 

Jobannes  Bodinus,  74 

Enimundus  Bonefidius%  5*7 

Jobanne/  Bonius,  146 

Petrus  Boquinus,  3  i 

Petrus  Bojquillonias,  1^5 

Jobannes  BouUfius,  y  7 

Jobannes  Brod^us,  2.8»  2  67 

Ludovicus  Budéus,  1  f 

Mattbaus  Budaus.  z  y  7 

Jobannes  Burdelotius,  1  y  O 

AZgtdius  Burdinus.  3  y 

Domina  deCahnges,  271 

Jacobui  Cappellus.  1^7 
LudtvifUsCappellusjJacobi  fréter  223 


Jdcobus  Cappellus  ; Ludovic ifilius.  244 

Z>0  Carpius»  $ 

Jobannes  Carr&us,  228 

Tbeopbilus  CajTegrAin,  2  7 1 

P<tf  aw  CafîeUanus,  1  2, 

Andréas  Cengâdanius,  103 

Antonius  Rodolpbus  Cevallerius,  4  5 

Jobannes  Cheradamus*  4 

Bertinus  Cornes,  I  a 

Robert  us  Conftantinus»  102, 

Dionyftus  Cordefius,  1 B  2 

Dionyftus  Coronauu  7 

Petrus  Coftus,  24; 

Jobannes  Cro/uf,  184 

Alphonfus  &  Jobannes  à  Crucêl  94 

P^w/  CurceUtus*  1  % 


D 


a  66 
259 

7 

*7* 


Petrus  Daneftus, 
Ofeas  d"  Arvieu, 
Claudius  d"*  Auvergne, 
Timotheus  Delonius, 
Jobannes  Droffaus, 
BernArdus  f$  Petrus  Durand, 

F 
Petrus  Faber,  148 

Gulielmus    Fabrlcius\  £ 

Guido  (S  Nicolaus  Fabricii,  4 1 

Palerianus  Flavignius,  1 8  2> 

Thomas  du  Four,  245" 

Ambrofius  Fricbîus,  Z4f 

Jobannes  Fronto,  Zjp 

G 
Jacobus  Gaffarellus,  153.  2  60 

Franc  if  eu  s  G  a/ us,  17 

Francifcus  Gallaupins,  156 

0'; 


Pag.  230.16} 

87 
246 
244 
ijo 
2,68 

2<5l 

24Ô 

2JI 


GilherM  Gaulminns. 
Gilbert  us  Genebrardus. 
Martinus  Gilbertut. 
Jacobus  Goujfttus. 
Robertus  Guellin* 
Jacobus  Gui/onius. 
Domina  de  Guimenê. 
Cîaudius  Guiraudus. 

H 
Cîaudius  Hardiœus* 
AcbiUes  HarUus. 

fmncijcus  ab  Hotman.  1 64 

Stcpbanus  Hubert  us.  14^ 

I 
Jobannes  kjanly.  4 

Guido  Micbael  le  Jay.  'z6^ 

Arnoldus  Infulanus.  6j 

prancifcus  Jordantts.  9 1 

Antonius  Jordanus*  245 

pmncifcus  Junius.  ^4 

K 
Cïetnens  Kyriacus.  271 

L 
jobannes  Lapidant;.  3 

Cbriflophorus  Lauretttt*  **-  ^70 

JEgtdius  Locbienjis.  I  j-6 

D.Lopez*  2  2g 

.Pf/rw  Loumtw,  245 

M 
Petrus  Marti  mus.  '6j 

Jobannes  Martinus*  93 

Janus  Maumontins.  6z 

Jobannes  Mener  us.  47 

Petrus  Bertrandus  Merigontul  17  f 
Jobannes  Raymundus  Merlinus.  1 6 
Marinus    Merfennius*  270 

Cîaudius  Molinius^  5*3 

Maria  Molin<ea.  a  7  2, 

Stephanus  Monachius.  16  Z 

Joannes  Edttardtts  du  M<*n\n\         16  B 


Jobannes  Morintts* 
D.  M  or  in  m. 
Philippin  Montâtes» 
Simeo  Afui/tus. 
Framijcui  Muratkes. 
P 
Jobannes  Parvus. 
Nùo/aus  de  Peirefs. 
D.  Perefius. 
Thomas  Perierius* 
Jobannes  Plantnvititts. 
Diùnyfius  Petavius. 
Samuel Petitus. 
Petrus  PichereUus¥ 
Amoldut  Pontncus. 
Jobannes  Portb&ftusl 
Gulieltnus  Pofleïïus. 


Pag.ï^s 
262 

M7 

V9 

ï 

228 
161 

■   18I 
217 
169 
z6 
10? 
6} 
S9 
Earthohmœus  à  Pulchro-ponderc,      2 1 

„     Q 

Ludovicus  Querculus.  3  g 

D.  à  Quercu-  viridi.  5  6 

Jobannes  Quinquarboretts.  <5j 

R 

Alanus  Reflaldus,  ô" 

David  Rivaltius.  no 

Dionyjius  de  Rives,  5, 1 1 

Petrus  Robertus.  278 

^»»4  Robama,  165 

D.  Roure.  z^i 

Andréas  Ryerius.  1C1 

S 

Jobannes  Salignacus.  2  5 

Cîaudius  Salmafius.  1^3 

Jobannes  Sangelafiur.  1  (J 

Lodoica  Saracena,  no 

Jofephus  Juftus  Scaliger.  112 

D.Servinas^Ludovici  jilius%  ij$ 

Robertus  Stephanus*  22 

T 

Melchifedech  Nicolaus  Thevtnot,     z  6% 

D.Te~ 


/>•  Tenant  ius. 

Pag»  îiz 

Jûfue  le  faffeur. 

Pag- «8 

Paulus  Thomas. 

185 

Prancifcus  Vatablus, 

8 

Paulus  Thomas, Paulifilius, 

217 

Petrus  Vatterius. 

219 

Pontus  Tbyardœus, 

ÎQI 

Petrus   Viftor. 

144 

Julianus  Troterellus. 

5 

Blafius  Fïgenerius. 

çz 

V 

Petrus  Pignalius, 

146 

Claudius  Vadanus. 

di 

Arnoldus  de  Filla-noVA% 

z 

Johannes  V*ur<eus, 

iSS 

Jofepbus  de  Poi/ttr, 

137 

Petrus  Vatta, 

35 

Y 

Johannes  Baptifta  Valltus. 

161 

David  Tveriês. 

i8ï 

johannes  Varnerius. 

144 

GALLO- 


1 

<*H(o)§4fr 


GALLORUM 

QJJI 

LINGUAM  HEBR/EAM 

Vel  alias  Orientales  excoluerunt 

VIT£ 


<■!■       ") 


ARMEGANDUS  BLASH, 

De  Monte- Peffulano. 


^ALIORUM  primus ,  quod  fei- 
am  ,  qui  Linguas  Orientales 
ab  anno  millefimo  ducente- 
fimo  excoluerit ,  fuit  Arme- 
gandus  Blafii,  Doctor  Medi- 
ctis,  régnante  Philippo,  Lu- 
do  vicicogncmineSandti6'lio» 
Isautem,cum  praeteralias  lin- 
guas effet  Arabica:  peritiffimp, 
Avifenac  &  Averrois  operaLa- 
tine  vertit  &  Commemariis 
illuftravit.  DequoficCI.Du- 
retusin  Thefaurolinguarum>Pa?  4U:  . 

7/  mefeuvient  avoir  le u  dans  une  certaine  Hiftoire de  France ,  ^ue  ^u  s^îliornm 
temps  du  Roy  Phil.  fils  de  S.  Louis  en  /'  An  de  Salut  1174.  floriQ oit  ««copia    mihi 
très  foavant  Médecin,  nommé  Ermengard ,  lequel  commenta  tout   /f/fafta  eft  à 
Oeuvres  A  '  Averroes  &  d"  Avicenne.     Pareillement  Nie  Vignier  Liv.  charisfimo 
3.  de  fa  Bibliothèque  Hifloriale  appelle  ce perfonnage  Maiflre  Amau-^°^to     ' 
gand  Blaifede  Monpellier  Docteur  en  Médecine,  lequel  il  dit  avoi*  **j0gg  Théo- 
/   An  de  Salut  nçu  translaté  de  langue  Arabesque  en  la  Latine  les  fuf'\ogixS:  po- 
dits  Averroes  &  Avicenne.     Ha?C  DuretUS.  litiojum  ii- 

A  AR- terarum  ^a* 

diofiffimo. 


z  G  A  L  L  I  A 

ARNOLDUS 

De  yilla-Nova* 

ExvariisAu-    «  Ragonenfes,  fat  fcio,  ArnoldumVilIanovanumCathalo- 

«iJLniaeaîTererehodieque  conantur  ,  fedfruftrâ,  cumnatus 

fiunGalliaNarbonenfi,  in  oppido  Villanovano,  Anno 

Domini  1300.    Annum  agensfere  vigefimum,  adParifien- 

fem  Academiam  cum  aîiis  fe  contulit,  hinc  poft  annos  decem 

Monfpehum  profe&us,Doc"tores  qaosdam  Medicosibiaudi- 

vit;  atqueinde  inltaliamad  Philofophos  Pythagoreos  con- 

cefrit:  Ab  hisin  Hifpaniam  ad  Arabes  fe  recepit.     Decreve- 

rat  ad  Grascos  progredijVerumpropterGraeciaebelIa  à  propo- 

fito  deftitit.     Reverfus  demum  in  Galliam  medicinam  docu- 

*sicPJJonî*it,&inartePaîonia  *  vitam  duxit,  vir  Graecae  linguae  peritus, 

°^ebr^sdeadde&Hebraic3e,  utvidereeftin  explanatione  libelli  Tara- 

Medidna    gramnuton:  Arabicas  etiam  haud  ignarus.      Porrô  natura:  fe- 

Scriptavo.  creta  adeorimatus  eft,utaltins  poft  œtatem  fuam  nemo  fermé 

cat  Rhemni  penetrarit,unde  multa  îlli  fcripta  tribuuntur,  de  quibus  a'J1' c* 

us  Fan^%v«£o«çunquamcogitavit:  horum  Catalogum  leges  apud  Re- 

^sef^us°~_maclumFufchm^ 

nex  vinetus  annos  in  Gallia  fubftitiflet,  audiens  Petrum  Aponenfem>Me- 

inmanufcri-(3icumceleberrimum,  Bononiae  docentem,abInquifitoribus 

ptis  Codd.    ficJei  vexatum ,  ac  verens  ne  propter  fua  de  Antichrifti  adven- 

înus  Favi- C" tu  Vaticinia  in  Monachorum  nianus  veniret ,  clam  aurugit  in 

■«s.  Siciliam,ubi  à  Federico  Siciliae  Rege  in  magno  honore  habitws 

eftîtandemqueabeoRomammilîusadPontificemfanandum, 

inmaridiem  obiit,  Genusfecundum  quosdam  fepultus,  C!a« 

ruitAnno  m 40. 

MatthiasFrancovvitzius,cognomento  F!acius,in  Cata- 

logoTeftium  veritatis  p.  799  Edit.  prima?,  Amoldusde  Novavil- 

Hunc    maie  Ai  Hiffumui,  virexlmie  emdïtus,   Lwguarum  Hebraka^  GraiCdiy  Arabi- 

Hifpanum    e*  & Lœtinœ,  Pb'ilofopbhe &  ThsclogU perittffimus ,  jtoru'it  ante annos 

faek  Flacius.^,  gètetiffaut  à  Paçt  c  jusque  SpiritUdliktti  inter  Hœretùos ,   quoâ  eë- 

rum  errorcs  reprehcndit.      Multa  ad.nodum  /crip fit quorum  qttadam.* 

adhuc  mvtmunt  ur,      RaUus  babet  h /lut  fcriptum  de  SpurcitiU  Pfeud&» 

SLeligiolontm*  Paulôpoft  :    Habuit  bit  Vo^or  non  paucos  Audit  ov  es 

& 


c 


ORÎENTALIS.  , 

& SeiïAmet etiam  poft  mortem ,  praefertim  in  Hifpania,  quos 
Papifta:Arnoldiftasvocaverunt,&tanquam  Haereticos  perfe- 
cuti  funt  atrocifilnre. 

Johannnes  Mariana  JefuitaLib.  14  cap,  9.     Rerurrij 
Hifp.  Arnoldui  Villamva,  ut  Rtgt  dccumbemi  adejfet ,  Barcinone  ve- 
tier m  y   rei  medicx  ea  tcmpeflate  peritijjimus  ,  majori  tamcn  famo-j 
qukm  laude  ,  quod  nobîleingeniumy  eruditiûnem  maximum,  pravis 
fupcrflitionibus  ,  pr avis que  de  rcltgione  opiniombus  fcedare  vifus  fit, 
Ôuonomine  aliquantopofl  ab  Inquifitoribus  ignominia  notztus  eft,   //'- De  ArnaMs 
briquttfuos  magno  numéro ediderat,reprobatit       Sx  humano  fcmwe_j>    lllan°van° 
quibusàam  in  vafe  mcdicamentisbomïnis  corpus  effbrmafleyquî  ajjîrmet)  qU?|lum  in 
autorem  babeo.  (hipendo  o- 

pcre  de  No- 

JOHANNES    LAPIDANUS.  ^tU? 

ïrca  Annumi475»  Parifiis  claruit  Joh»  Lapidanus,Theo« 
logus  ,  &  Joh.  Reuchlini,  GraecèCapnionis,  in  Hebrai- 
cis  Prseceptor,    Harcipfe  Rcuchlinus  in  Apologiaj  do 
quo  alibi. 

JULIANUS    TROTERELLUS, 

Andegavenjîs. 

HUjus  in  Hebraica  literatura  peritiam  difce  ex  Califti  Flo- 
réntini  Andegavi ad  eum  Epiftola,  Philelphi  operi  de  Li- 
bcrorum  educatione  prarfixa,  Vir  es,  inquit,  profetlo  [uni- 
maeruditione  &  Jummadofîrina  «que  prœditus,  ac  (anBimonia  c<etè~ 
ri*  ita  pr&ftas,  ut  te  veluti  firmijfimum  vir  tut  uni  omnium  columen  Cf 
celant  &  cb[erx>entt$ '  quafi  venerentur  omnes,  Qui*  Propbetas  He- 
brœos  dlvinaque  volumtna  amphore  memeria  tenuitj  ut  in  monitis  fala- 
tnribus  Cbrifiianam  plebem  concionaturus  adfummum  bonum  perduce* 
res  ?  QuU  (f  divùm  (S  bominumjurafubtiliore  comp/ecîitur  ingenio  f 
Quù  rerum  caufas  natumque  folertiam  diligent  ius  rimât  us  eft  ?  QuU 
unquam  pulcbrius  mores  tUosfquibus  virum  appellimmm  bonum^enarra- 
refuetuse/î  ?  SJhtù  tzntneloquii  ubertnte  (plendefcat  ?  utquepaurisin* 
finitx  comprebendam^tu  alter  Leontinus  Gorgzat  non  folum  audes^ut  iUey 
federiam  [apienter  faeiUimeque potes  &  defendere  & graviter profiter it 

A      %  quic* 


4  G  A  L  L  I  A 

quicquidnorint  ômnes.      Tôt  us  escœleflis  ,•  neminem  itafaxeum,  Itit 
ferreum  exifl tmaverim^ qui tefelicem dub/tet,  Habentprocul dubio 

&  Andegavi  & Piclones^quo  cuncîos  provocent  Hebr<sos,Gr£cos atqut 
Romanos^  g  au  de  a  t  acUtetur  Piiîonum  Academia^qua  te  tantum  a/u- 
ynnum  produxit,  quo  tan  demperpetuum  eft  de  eus  confecutura,    H  aclc  • 

nus  Califtus.    Obiit  eirca  Annum  i  f  oo* 

EPITAPHIUM 
Auth.  Joh.  GallojRemenfi. 

Hkfous  orhis  bonos ,  Pifttfpes  unie  a  gentisy 
Qui  fufer  Elyfios  conterit  afira  tares* 

KeUigio,  proiitœs,  mufœ  (f  virtutis  origo9 

H&c  tecum  intumulo  nunc  Juliane  jacent, 

JOHANNES  à   JANLY, 
BurgiinduSt 

ffsg.  4?2,&r\Eeoh«capud  Petrum  à  San&ojuliano  in  Hiftoria Bur- 
327.  JL/gundiaeleguntur)  André Pouf  et  t  an  ijoj.fet  receu  Cbanoi- 
ne  (S  Archidiare  de  Cbâlon,  &  finalement  devint  Doyen  par  ia-» 
cejftonde  Meffire  Jeh.  dejanly  l'an  1  $06.  Hune  autem  Hebrai- 
cae  linguae  fuifle  càllentiffimum,  fequentia  ejusdem  notant:  De 
la  Maifon  dejanly  l'eglize  de  Ch'klon  a  eu  deux  Chanoine  s,  dont  l  un 
fut  Doyen  homme  de  ftnguliere  érudition  & dottement  ver  je  en  la  langut 
Hébraïque.     Claruit  Anno  1 J03  • 

JOHANNES     CHERADAMUS. 

DE  eo  hacc  tradit  Beza  in  limine  Hiftoriae  Ecclefiafticae: 
Environ  P  an    iji/»   la  langue  Grecque  fut  enfeigme  publique- 
ment à  Parti  par  un  Franfoù  furnemme  Cheradamus^bomme  bien 
ver  je  tantes  Lettres  Hebraiqttes  queGrecque  s, combien  quilfufl  d'écrit 
fort  kger & de petit fens.  Eundemvocat  doclifiimus  Mercerus 
NotisinGrammaticamClcnardi)Pir|v«  quoad  ekmevtorum  He- 

brakQrum 


ORIENTALIS.  j 

br/ticorum  myfieriaplus  fatis  curlofum.  Hujus  fcf îpta  font,  Alpbabe - 
tum  myfticum  Parif.  15-32.  PraefationcsGratcae  in  ?.  Ariftopha- 
nisComœdJas7Pari(iisunàcum  ipfîsComœdiisexcufae,&  ver-P     ^ 
noqusedamGaIlica,dequ.aVcrderiusinBibliotheca.    Claruit 
Auno  ijzo. 


N 


LEO     CARPIUS, 

Burdegalenfis. 

Icolaus  Borbonius,  Poëtarum  fui  temporis  facile  Prîn< 
ceps,Juvenis  hujus  trilinguis  vitam  &  mortem  hoc  epita- 
phioelegantifiime  complexuseft 


Jguijœcet  hic  Lingu&s  Gr&cam ,  Hebr&AtnAtque  Latin  Ain 

Calluit  ac  docuit  ,•  vivere  dignm  erat* 
fatriA  Buydigde,  r.otnen  Léo  Carpius,  ingens 

Delictum  Cbaritum  ,  Pieridumque  dectisx 
Sripere  incenfis  dum  tentAt  aI  &dibus  omneis^ 

{JAÏatrem  cumpArvù  FrAtribtis  Atque  Pâtre  w7 
SerïAtis  reliquis  bunc  flamniA  abforbuit  unum, 

H&c  Juïeni  finis  non  inbonefia  fuit* 

Claruit  fub  Francifco  primo. 

JOHANNES    PARVUS, 

HUjus  faepe  meminitinEpiftolisNic.  Clenardus  (dequopag,  m. 
alibi)  fedinprimisinprolixa  illaad  ChriftianosEpiftoIa, 
cujus  finis  defideratur,  Inter  Tbeoiogus,  inqrait ,  quem  qatfe 
prœferam  Joh.  Parvo  ?  quicum  mibi  menfafuit  commun:*  toto  biennioy 
quemque  non  minus  quhmpArentem  cbarijftmum  venerari  debeam.  Is 
tum  annes  natus  effet  fexaginta  duos,  non  contentas  Grœcis  ineris, 
quas  occupatijfimus  templifuntlionibus  didicit ,  a  me  etiam  initia- 
tus  efi  HebraicU  ,  quas  noUurnis  vigïïm  mm  ardenter  concupivit ,  ut 
paucù  menfibtii  fine  cor  tic  e  naret ,  ut  utnr  ver  bis  Horatii,  Citeras 
dotes  &  viri  probitatem  bine  coUigite ,  quod,  chm  muiiis  egregie  do- 

A     3  &* 


6  GLLl A 

BU  JpeÏÏattque  vite  non  careat  Lujttania  $  tamen  rtuper  Rex  incfy* 
tus  ,  nuUi  provebendo  ReligionU  negotio  fecundus  ,  cteteris  poflbabi- 
tù  ,  fua  (ponte  defîgnavit  Epifcopum  ,  eut  quoi  quoi  Htbraicis  ti- 
teru  fefe  tradiderunt ,  annos  precari  convenit  Neftoreos  ,  adeo  ma~ 
*as.  ir  g*um  poffident  in  Epifcopo  Parvo  Stud'rorum  Patronum,  Et  in  alia_> 
ad  Latomum  Praxeptorem:  Nifi Deus  Amicum hrgitus  effet  Ma- 
giflrum  Job.  Parvum  ,  DoBorem  Parifienfem,  baud  fcio  An  balle» 
nus  fubftitiffem  inter  LufitAnos,  Ejl  hic  dives  Admodum ,  non  CAno- 
nicus  folum ,  verum  eÙAm  Arcbid'iAconus  Templi  ,  qui  non  minus  ab» 
fenttA  me  a  cruciaretur  quàm  ego  illius  ,  Adeo  vivimus  Amice  &  fA» 
miltAriter,  Videor  mihi  verjari  in  Padagogio  noflro.  Domum  ba- 
bee  e  regionc'dlius,  cum  menfApofita  efi,vocor,  Inter  corne dendum 
legitur  aliquid  HebrAicè  è  Teftamento^eteri  y  tâ  Gr£cè  è  TefÎAmento 
novo  :  dubÎA  conferimus ,  &  Aller  Alterius  fcientÎA  fruimur ,  quando 
(S  ipfe  bas  literas  non  ignorât^  &  duos  habet  domi  confAnguineosjjic 

[Atûperitos,    HucusqueClenardus»    ClaruitAnnoi|$6. 


Al 


ALANUS     RESTALDUS, 

Lanus  Reftaldtis  Calignius  linguam  Hebraram  Lutetîac 
kdocuitinCollegioCameracen(icircaannum  if4o.  Hu- 
jus  Grammaticam  vidi  apud  Wechelum  quinquennio 
port:  excufâm ,  &  Perro  Caftellano,  Tutelenfium  tune  Ept- 
feopo,  dicatam,  Qualisautem  hic fuerit ,  paucisdocetjoh. 
QLiinquarboreus,ejusdem  linguae  haudmulto  port  apud  Pa- 
rifienfis  Profeflbr,in  Epiftola  praefatoria  ad  Paulum  Para- 
difum  >  (dequo  alibi)  in  Opus  de  Re  Grammatica  He- 
Panfiise  '"  Dr2eorum  ,  AUnum%  inquit  ,  Re/hldum  Calignéumt  magna  eru- 
ditionu  virumytn  Hebratcis  Prtccptêrcm  babui.     ClaruiC  Anno 

GULIELMUS      FABRITIUS, 

Mit*  An.     [\E  co  tanquam  Hebraicè  doâiffimo  Robertus  Stephaflus 

M4°«         J-Zloquiturfub  finem  praefationis  ad  Leclorcm  in  Biblia-» 

Vulgata  :    Cpportunum,  inquit,  ejfe  video,  ut  te  ex  Anima 

falvere  jubcaw  5  qu§d  tafntn  An  te  fatiurus  nen  fum^nam  pro  officia 

btminù 


ORIENTAL  r  S. 


hominit  grato  animopr&diti,  /ignovero  beneficiumacteptum  h  Gutie/-.,         , 
me  Fabritio^Canonico  Pithwenfi^  amico  &  familiœri  nofiro^  viro  £fe- forte  Joh 
bràce,  Gr<ece  &  Latine  eruditiffiwo ,   qui  in  hUBibliis  emendandis  & Vultejus 
iucis  cognât is  annotandit  ,  candido  &  libérait  ftudio  me  p/urimum-t?z&  4}.& 
êdjuvit,     Claruit  An,  if40.  m..  Epigr. 


H 


JOH  AN  NES      DROSSyEUS. 

Ic  Samarianus  in  Neuftria  Juris-  confultus  fuit,  tefto"^^0" 
>Simiero,  inBibliothecae  Gefnerianae  Epitome,  &  Paf*citFr.àcrucè 
tîtionesGrammaticasfcripfit  Lat.  Gr.Gall.  &  Hebraicaecenomanen 
lingux,  item  Methodum  Juftinianaeam.  ClaruitA.  1J45.     fainiiibiioc. 

DIONYSIUS     CORONS  US. 

DE  eo  fie  Nie.  Borbonius  Lucio  Stella?  in  Nugas ,  Parif. 
1  f  J  3.        ïideo  Firos  Nobiîes  &  fumma  teftimatione  pr<editosy 
adprime  efje  meiftudiofes  ,     id  quod  partim  Gulielmo  Mainoy 
viro  fane  magnotf  fufpickndo  ,  partim  Dt  Coron<eoy  bomini  triurns 
linguarum  peritia admirando^acceptum  fera.     Idem  ad  eum  in_* 
Nugis. 

Joh.  Bruyerinxis  Campegius,  Joh.  Galfredo  & 
Hieron.  Montuo  medicis ,  in  3.  Sediones  Collectaneorum 
de  re  medica  Averrois  1537.  Arabumac  Maurorum  de  me' 
dicina  commentarios  prorfus  baud  ejfe  negligendos^  aliquando  me  do- 
cuit  ntjler  Me  Dionyfius  Corontus  ,  triplici  lingua  ornatifflmus^  La- 
tina  ,  Gr<tc a  ,  atque  Hebrta  ,  mihique  oiim  in  UterU  Grtcis  pra- 
ceptôr, 

D.Erafmus  Francifco  Archiep.  Ebredunenfi  1522, 

p.  674.  Epiftol.  Reddita  e/itf  Dionyf.  Coronti  epiftola,tu<e  béni' 
gnitatis  alumni)  perquam  arguta  fane  &  aeturata^  fie  ut  Bud*i  Si' 
txium  po(fis  agnofeere. 

Pet.  Buneîlus  jEmilio  Perroto,Venetiis.  p  45-.  Ep. 

£ch  Dionyf.  Ckoron&um  &  Rod.  Vonyfjonum  apud  Cardinatem  lurno- 
nium  vivere  :  borum  ego  confuetudine  ac  fermone^quamdiu  Botwni* 
fui,  it a  [umdeleRatus  ,  ut  inderedirttf  ab  optimis  virUavellimihi 
iraviffimum  viderttur, 

Rob, 


8  GALLIA 

.    .  Rob.  Cor,ftantinus  in  Nomenclatore,  Chalcondy- 

PMiduIH!  e"larn  ait  fe  vidifleLutetixapud  Dionyf.  Coronzeàm,ProfefiG- 
non  calcon-remRegium,tùm  temporis  transferendoeo  diftentum  ,  fed 
dryilum.      hacc  verfio ,  utautumo,  nonprodiit. 

Dionyf.  Coronaei  Elogia  etiam  habentur  apud  Sal- 
monium  Macrinum  inPoêmatibus,  &  Dionyf.  Lambinum-. 
in  Epiftolis  prasfatoriis.  An.  i  f7p,  excufis,pag.  lcilicet  1 19.  & 
143.     Claruic  An.  1J46'. 

FRANCISCUS     VATABLUS, 

Ambidnenfts. 

P.*  Tbusno  YTRancifcusVatablus in  Ambiants  natus,  quem  HebraciipG 

fcaliis.        JP  Lutetiac  Hebraicas   literas  profitentem   admirati   funr, 

Chriftiani  veromaximo  cum  frucftu  docentem  audive- 

runt,  exhacvitamigravit  iy.Kal.Apr.Annii^?.    IsGraec* 

linguac  peritiiïîmus,  multa  exAriftotelein  Latinamtranftu- 

lit  :  dein  reli&o  Philofophiaz  ftudio  ad  S.  literas  fetoturrL» 

applicuit:  multaque  hujusgeneris  fubejus  nomine  circumfe- 

runtur,ac  Notationes  inprimis  in  Vêtus  Teftamentum,  ab  Au* 

ditoribus  ex  illius  Praelecliombus  excerptae:  namipie,  fivo 

naturali  pigritia,quod  iili  exprobratum  eft,five  morte  praeven- 

tus,nihil  omnino  fcripfit,facisque  habuit,facrae  linguaearcana_, 

difcipulisdiligentioribusaperire,  illuftrinominis  fui  fama  & 

alieno  prafconiocontentus, 

Leodegarius  à  Quercu  ad  Ioh»  Fournium  de 

Vatabli  morte* 

Dumfierem  Vroceres  Itngua  modo  morte perewptos, 

Fleviffem  Vatabltwiyfimodoflere  fatis, 
Nam  jaffiurafuit  graVior ,  caruiffe  Vatablo, 

ghiam  doftis,  quos  me  fier  e  dolent  er  ais* 
Sed  quotksvolui  flendo  dejcribereluElu'tni 

Tum  Vatabli  nimius  me  dolor  impediit^ 
Sic  etenim doiui ,  fi-cfletibus  ora  r'igaVt^ 

Ut  minimum  abfaent^  quïnficrem  Niobe. 
£)u;propterfeci ,  quod  n  obi  lis  ille  Ihimantts , 

Vela\>i  luBtimrfhigere  quem  neqtùi. 

LEOD£- 


ORIENT  ALI  S.  » 

Variorum  Teftimonia  de  Vatablo 
&  ejus  Scriptis. 

ROb.  StephanusLeftoriin  Bibliaàfe  A.  u^o.  ex'Cufa-,, 
Dcdimuî operam  haud  mediocrem,  ut Fr.  Vatab  lu*  ^Uebrœ  arums 
titerarumProfejJor  Regius  dotlijfimus ,  &  in  Architcctonice  non 
fulgariter  exercitntus  ,  no bU  ob  oculos  poneret  Tabernaculi  Mofaici, 
Templi  Saïomonù ,  &  prœcipui  corum  indrumenti  difjtcillimam  (S  ob- 
fcuri/Jimam  conftruclionem.  Quodquhm  libentcr  &  alacriter  public* 
UtilicntU  caufa  prœftiterit  fummus  iUe  vir ,  certo  fcimus,  quàm  exacte 
vero  tf  périt  e,  tu  cognojces,  £(î  enim  Fr,  Vatnblus  prêter  mulmrums 
rerumcognitionem,  fummo  &  acutijjimo  judicio  prωitus ,  inhispr*- 
fertim,qu£  ad germanam  Bibliorum  Interpretntionem  pertinent.  £>uod 
dum  confidero,  non  poffum  non  pet  ère  à  Deo  oft.  max.  ut  per  longamu» 
($  incelumem vimmliceat latablo  nojiro aliquidmemorUprodereyquod 
libros  V.  T.  faciliores  reddat. 

Gui.  Pcfteliusjin  Alphabetis  duodecim  linguarurru 
1 5"  3  %.  Ex  I  atinii  fr.  Vatnblus,  Leclor  Regiut,Lwguam  Hcbrœam  tant 
diligent  et  docet  ,  ut  nil  poffis  merito  requirere. 

Idem  in  Libello  de  Affinitate  Linguarum:  Statue» 
ram  apud  me,  Candide  Leclor,  hune  Ltbrum  in  lucem  non  emitterd% 
nifî  perlecîo  iilo  ,  mihi  aritmum  ad edendum fecijjet  non  vulgarù  judicii 
homo  Fr,  Vatablus,  Leclor  Regiuf,  quopraceptore  HtcrarumHebr.  fum 
ufus,  in  quo  admirerts  tam  mrarn  tamefo  exaclam  omnium  difciplind- 
rum  atcjjtrirtm  Linguarum  peritiam ,  ut  merito  addubites,  quam  puer 
primum  didicerit. 

Joh  Quinquarboreus  Paulo  Paradifo  in  opusdere 
GrammaticaHebraeorum,Parir.iy  46.  Dtâijfmum  virumFrJatA* 
blum,  expltcandi  S.  Script urœ  nodosfaciUtate  &  interpretandifidelitdtc 
celeberrimum,  haud  lubens  prêter ierint,  quem  unum  cum  AlanoReftal^ 
do  Calignio  prœceptorem  habui. 

Angélus  Caninius  (dequoalibi)Ledori  inlnftic  Sy- 
rïacas  Parif  1  y  f  4.  Quidde  Munfter» Grammatica  Hebrœ*  vir eruà'f 
tiffimus  Fr.  Vatablus,  (ut  unum,  qui  rnultorum  inflar  e(l,  laudcm)\cn[e» 
rit,  plurimiadhuc,  qui  iU%m  audivtrejeflari  pojjunt. 

B  Joh. 


io  G  A  L  L  I  A 

Joh.MerceruSïgenuinusVatablidifcipulus^eftori, 
inTra&atumR  JudzeHifpani  de  Accentibus, Parif.  i^é.Hoc 
qu'uqu'id  c/i  D.  Patablo,  infignU  doclrin*  viro  ,  &  in  veteribus  Hebrœo- 
rum  monumentu  perquirendis  diligentijfimo^cujus feiicem  &  fanftam-» 
recordationem  nulla  temporU  vetuftas  exbujufce  Lingu£  candidatorum 
animU  obliterabit  )  acceptumferes. 

Idem  in  Comment,  injoh.pag.  u.  Edit.Geneven- 
fis>  Acccpi  D.  Vatablun  laudand* mémorise ,  ration em  intellexiffe-j, 
verfuum  omnium  Jobi  &  Pfalterii,  (S  quosdam  Canones  adfacilius  ra- 
tionem  intelligendam  pr<£(cripfijfe  ,  quos  (peramus  Miquando  prodi- 
turos. 

Pet.  Picherellus  in  OpufculisTheologicis,ab  Andr. 

RivetoeditiSjp.Z/l.Fluvii)  In  Hebrœo  Fluvius  ,  jed  placet  maxi- 
me fw  gui  ari  s  fitproplurali,  Effilage  numcri  non rara.  IdquodPr.Vata- 
blus ,  vir  ut  fummœ  cruditionis,  fie  acerrimijudicii  ,  annotavit  in  fuis 
pr&leÏÏijnibiis  Jlebr  Literarum  RegiusProfeffor^meuspaulo  antequam  è 
vlvis excederet  Prœceptor, 

Bezain  Iconibus  i?8°»  At  tey  Vatabk ,  qusm  He* 
braa  docentem  Hebrti  quidem  funt  admirati ,  Cbri/liani  vero  pluri- 
rimimaximo  curn  fruclu  audiverunt ,  quo  tandem  loco  babebimuf, 
qui  qtiodaliis  S.  literas  interpretando  impertiebas  7  usque  adeo  ne* 
g'exeris  ,  ut  etiam  ejuraris ?  Age  tamen  ,  fumma  eruditio  dil'tgcn- 
tiaque  tu  a  /oc  uni  tibi  quoque  in  bujus  Sacrarii  veftibulo  compara- 
rint. 

SammarthanusinElogiisp.i8.ir.  Vatabhi^exGamacbio 
agri  Picardi  oppido  ortus  ,  (acris  Bibliis  ex  H^raira  fide  longé  ca* 
ftius  quàmantea  Latine  converfis  ,  nomen  tternitati  confecravit 
fuum, 

Godefridus  Tilmanus  Cartufîa;  Parifienfîs  Mena- 
ehus ,  D.  Joh,  Gropper©  in  duas  Chryfoftomi  Homilias  à  feLa- 
tinitate  donatas  ,  Parif»  lf)^.Fidelirelatu  Fr.Fatab/ididici,  Jac. 
Tabrum  Stapuîcnfemex  Georgii  Pacbymcrx  Parapbr.  in  Dionyf.  Areo- 
pagitam  magna  ex  parte  expifeatum  cjfe  fua  Scbolia.  Idpoiijfmum-a 
deprehendi collât ione  Si boliorum  in  Opus  zr&i  Ûhuv  oyopclTUV. 

L'urentius  Villavincenrius  Hifpanus  Lib.  2.  de  ratio* 

Hicex  An-  neStudii  Theologici  C.  i.Poterit  candi^atUilbeologidtAnnotatio* 

dreacnirardi  nesqu*  vulgQ  Vatabli  4kuntHryin  S,  [uarum  Mufarnm  conclave  ad- 
à  pamaHy-  ^ 

f  ern  Opère  * 


ORIENTALIS.  n 

friberetfuarumprœjidio  fi  ufusfuerit^  incredibili  facilitatccunBa ,  qu<&  de  Rationc 
abflrufa  ,  ardu  a  a  ut  difficilia  in  S.  Bibliis  ignorât  i  Je* -monts  Htbraici^tu^n  rlieo 
caufaoccurrerint  ,  inteûigettS  affequetur.  Affirmant enim quamplu-  °SIC1  l,um 
rimi viri cruditi  conflanti  (ententia  ,  neminem  majori  vil  eruditiones  ut  notat  eru' 
velfide  ,  m/tgifque perfpicua  cxpojîtione  ,  jacros  Libros  V,7Jnterpre-  ditifllmus 
tatum  effe,quam  Fr.  Fatablum}docJijJimum  ProfejforemRegiumHeb.Li-  Anglus  joh, 
terarumParifwitm.  Ramoldus 

Fauftus  Socinus  in  Traftatu  de  Servatore  lfP4«^»prâa!  dé 

Vatablus  doftijfmè  ($  elegantifjimè  y  ut  ferè  foiet 7  ita  annotât ,  &c.       Rom.  Ecclc- 
Iclem  ibidem  ,   Hoc  loco  non  pojfum  fatis  mirari  Fr.  Va-  fiac  Idolola* 
tablum  ,  bominem  Hebraicç  dottiflimum  (f  acerrimo  judicio  prœdi-  tna.Sexceru 
tum,  tic.  ;  ^gjjf 

Cornélius  à  Lapide  Proïegomenis  îh  Epiftolas  Pauli,  noravi   aIL 
Vatablus  Catholicusfuit ,  (edejus  Script  a  ab  Hsreticis  exeufa  &  depra-  quando  ,   fi 
vatafunt.      Alioquivir  ipfs  fuit egregie  dotlus tamïn Hebrœis quam-jDcus  adfit , 
inGracis.       Acute  Litcram  breviterque perfequitur,  fcdfepè ànojiro^iti(**- 
Interprète  diverfus  efi  ;  Habet  enim  ipfe  propriam  verfionem^  velpotius 
perfwnem  Tigur'mam  Leonif  Hebrœi.  ,  intelligit  c- 

Jehan  Porthaife  dansfaParafceve  àl'  Examen  dcl'quem  falfô 
Euchariftie  p.  48.  Jeconjetlurc  Vatable  avoir  efi  è  altéré  par  Jehan  /e_*  Hebrazum 
lard  (if  par  Robert  Ejlienne.  vocat. 

Jofephus  Acofta  in  Iibro  de  Natura  Novi  Orbis  SaJa- 
manticae  exeufo  A.  15*89.  pag.  $$.Rob,  Stephanus  ,  velpotius  Fr. 
Vatablus  ,  W  Hebraicè  doftiffimus  ,  utegoàPrœceptore  dijctpuloiliiut 
accepi  )  in  Se  holiis  ad  cap.  y.  Itbri  tertii  Rcgum ,  (Se . 

Sebaftieh  Rouillard  dans  Ton  Hift.  de  Melun  im- 
primée 1'  An.  1(5x2.  p.  60%.  V  Abbaye  de  Bellozane  eflant  venue-* 
kvacquer  par  le  trefpas  de  Fr.  Vatable  ou  Guafieble  ,  célèbre  Profefjeur 
du  Roy  en  la  langue  Hébraïque  ,  le  Roy  François  premier  la  donna  À 
Atnyot. 

Fr.  Vatablus  cum  Iaudeetiam  appellaturà  Theveto 
To.  2.  Cofmographiae  p.  643.  Joh.Ifaacoin  libro  contra  Lin- 
danump.  148.  Joh.Vaeuraeo  inter  Flores Epigr.Lcod.  à  Qyer- 
cu,  p.  3  fp.Tomi  1.  Joh.  Vultejoin  Poëmar.  p,  6$\  Germano 
Valente  in  Virgilium  p.  200.  Bucholccro  filio  inChronologia, 
Stapletonoj.  part.  Promptuarii  Cathol.  p.  1 8  i.&aliis. 

B  2  BER- 


xx  G  A  L  L  I  A 

BERTINUS     COMES, 

Stapulenjîs. 

DE  eo  fie  Jacobus  Du  Breul  monachus  S.  Germani  à  Pratis 
in  Antiquit.  Parifîenfibusp.  6$%>  Bertin  le  Comte  natif  d' Ef- 
taples  en  Boulonnois ,  fuît  [abrogé à  Patable  V  an  1 547.  Cui  fe- 
Epift.PrccfatTeruccinitLambinus,Carolum9.Regemalloquens,5"^£»r/V^ 
inHoratium.  inquit  >  Pâtre tuo,  Job.  Mèneras,  Bertinui  Cornes  5  Job,  J^uinquar- 
Igor  eus  Ling,  Hebr&am  docuerunt. 

PETRUS   CASTELLANUS, 

Lïngomnfis. 

ESt  vero  quod  Pétri  Gaftellani  Lingonenfis,  eloqnentifïî- 
miviri  &  quatuor  Linguarum  peritifïîmi,beatos  mânes 
thano  &  honorifica  recordatione  profequamur,      Quicumapud 

maximum  Regem  gratia  & amhorîtate  plurimum  valeret,  hac 
fortis  benignitate  non  ad  fua  ipfius  commoda ,  fed  ad  commu- 
nem  Reip.  utilitatem  ufus  eft.  Hoc  enim  potiffimum  fuafore 
Francifcus  Primus,qui  quotidie  Hlum  deLiteris  differentem  li- 
bentifïimeaudiebat ,  célèbre  illud  ProfefforumCollegium.» 
Lutetiaefovitatqueauxit  ,  quodoptimarum  artium  inGailia 
ferninariumextiti{Te,nemoeftqui  nefeiat.  Quidigitur  magis 
«Equumeft^quàmejufjquiMufasinftauravit,  nomengrataMu- 
farum  commemoratione vigere  fempiternum?  Vel  eô  magis, 
quod  pium  iftud  mortales  juvandi  ftudium  neinipfaquidem 
morte  ornifit,cumAureliae(cujus  Pontificatum,  Matifconen- 
feabdicato  ,  fufceperatyinterconcionandumrepentinofan- 
guinis  iftu  perculùs ,  animam  de  grege  fuo  bene  meritamDeo 
reddiderit.  Hxc&aîiadeeodemrefertPetr»sàS.  Julianoin 
Antiquitatibus  Matifconenfibus  ,  his  vevb\s:Petrus  Caflellanus 
Personnage,  qui  outre  lefingulier  f$  avoir  qui  eftoit  en  foi,  au  oit  beaucoup 
vof.tgè  (5  veu  ,  fut  par  le  Roy  François  Premier  du  nom  retenu  four 
en  fes  repas  luy  foudre  les  quefiions  qu'  illuy  feroit ,  £5'  luy  difeourir  des 
faits  qui  fe  propoferoyent.  En  quoyilfut  fi  heureux  qu  il  fatisfit 
toufiours  bien  à  la  Curiofith  de  (on  Prince.  ratant  donc  f  Evefcbé 
de  Ma[con  ,  le  Roy  la  luy  donna.      Mais  il  s^y  trouva  un  Cont- 

fetitear  > 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S  i} 

petit  eur  ,  auquel il donna,  V  Evefché  de  Tulle  s, &  par  ce  moyen  demeu- 
ra paijible  de  Mafion  ,  &  en  prit  pojfeffnn  en  Décembre  ij^q.  Depuis 
il  permuta  Mafcon  avec  Orléans  ,  ou  il  mourut  f ai  [an  t  le  devoir  do 
bon  Eve  f  que  ,  ce  que  [es  Domcjiiques  &  autres  ne  penfoyent  eflre  ave- 
nu fans  que  fes  jours  luy  eufjcntefté  abrégez  par  poifon.  Hactenus 
Perrus  à  S.  Juliano.  Hanc  mortem  aliter  narrât  Beza  in  Hift.  Pag.  79.  & 
Ecdefiaftica ,  &ex  eoHenncusStephanas&ChaiTanionius,^' 
ille  in  Apoiogia  pro  Herodoto ,  fub  finem  Lib.  1 .  hic  in  Exem- 
plis  memôrabilibus  Judiciorum  Dei  ,  pag.  io<5.  Claruit 
An.  1547. 

TUMULUS, 
Auth.  Mich,  Hofpitalio  Galliàe  Canccllario  3 
Sipulcbrum  efi  Ducibuspugnando  occumbere  mortem , 
Pontifîci prnlc hrum  débet /anSîumque  vider  i , 
Sic  laternm  nixuque  omni  conttndere  vocis  y 
Ut  Vires  mediafacientem  verba  corona 
DeficUnt ,  fudoque  fatifeat  linguapalato* 
Ac  quondamfortis  qui  vicit  Olympia  miles 
Retulit  (f  multas  vit?  or  certaminepalmas , 
€t  quam  nuHa  viri  virtmperfregerat  ante, 
Sternitur  ille  fit  t  tande?n  confeBus  Çf  œfln, 
Difcite  Paftores  bveftro  munere  fungi , 
Commiffbs  curare  grèges  ,  &  denique  nullum 
Servandi  caufa  pecoris  vit  are  dohrem  ; 
Ne c  dubitare  animam  multispro  miUtbus  unant 
CoiïftcrœreDeo,  at  meliori  redderevitœ, 

Variorufn  teftimoniadeCaftdlano& 
ejus  feriptis. 

THuanusad  Annum  If47.  Tetrum  Caficllanum^virmn pro* 
bitate  (f  morum  gravit ate  &  doclrina  prœftanrijfimum  ,  Epi- 
feopatu  Matifconenfi ,  magnique  Eleemofynarii  dignitate  remune*  Le    Catalo- 
ravit ,  ac  magifirum  Bibliothecxpofi  Buda  obitum  confiituit  Rcx  Iran*  gue  «JesMaL 
eifeus,  Ares  de  laLi- 

B3  Jdemhtûlïfi 


14  G  A  L  L  I  A 

Royale   de-  Idem  ibidem   ,  PetrusCaflellAnusknonnuUisexSùrhonU 

puislegrand^r«w  Collegio   jampridem    infeflorum   ,    quod    Rob.    Stephanum-» 

Plul*Budf    adver'jus  eos  texifet  ,  Accufatus  ejl,  quoi  in   extrema  Oratio»Ljy 

Ri o. ault  fc  '  £**w  /w  Franc  ifci  Régis  funere  habuit  ,  Jperare  atque  per/uafum  habt' 

trouve  à  la  rtf  dixiffet  ,  ite^/j  animam  vit  a  fanSiiJJïmedffa  ,  fimul  Atque  ccorpore 

f>ag.4.72.8ccxccj(fif/et  ,  protinus cœhreceptAmejfie  ,  neque  expiatorùs  uïïis  ignibut 

iuiv.duTr.   eguijfe  *   quafi  de  tertio  locoy  ut  ipfi  ajebant  y   de  quo  tôt  rntper  àPro- 

jCSpl  .xo\~te(tAntibus  contrôler -fie  excitât*  fuerant  ,  addubitaffet  ,-  eamque  ob 

dreffepar    *çauïam  quofdam  è  (no  numéro  ad  Regem  delegarunt    ,    qui  à  Job* 

cet  excelle nt  Mendoza  Regiorum  Difpenfatorum  Principe  excepti  ,   hoc  facetotf 

çzrfonnzgc  apto  pro  tempore  refponfo  elufi  funt.       Scio>   inquit  >  quïd  buevene* 

Mt-du  Fuy ritis  ,  nempe  ubilocorum Francifci  Herioptimi anima  nunc  fie  ,  «/nz_j 

eflat  d  ns  I  ^AfttlUtié  ut  maie  fentiente  ,   controverfamini  :  Catcrum  vobis  con- 

rnonà\icmt\fîrmareP0J]um  j   %**  Franciscum  «ptime  noverim  ,   Zw  ?#>»  ingénié 

comme  en  femper fut/Je  ,  ut  diubar ère  uttoloco  quantumvis  amœno  &  commode 

celle  de  Mr.  nunquamçotuerit   ,  utmibi  adPurgatorium  non  mor<e  faciendxcau- 

Icn  Frère      fadivertiffevideatur  ,    fedtAntum  utvinumtllAc  tranfeundo  ÀpocillA- 
(quieftoit    '  "        i       /7       ,  .  a>  ,.  '   .  .        r„    j 

Prieur  de  S  t0reProMoredeguJtandum  acctperett   guo  Auditocxm  vidèrent  Sorbo- 

Sauveur)     nici,Cafîelianum  plus  in  aulavalefè  Regia^  quàmuteinegçtiumfacef- 
les  Lettres  Scfere  pojjent ,  pudore  confuft  domum  reverterunt. 
ceux    qui 

ont  &?"«  Le  Chevalier  Cafal  au  Pape  Paul  3.  deParisIeif.de 

pertetres     May  1  f47.  p.  5 10.  des  Epitres  aux  Princes  recueillies  par  Ru« 

confidera-    feelli  &  traduites  d' Italien  en  François  par  Bellcforeft  :  L\ 

We.  Evefquede  Mafcon  a  fait  f  or ai [on  funèbre  du  Roy  François  fort  dofîe- 

menttf bien  à  propos ,  faufqrf  Un1  apasejlé bien  écouté  >  kcaufedeU 

grande  plainte  &  pleurs  émeus  par  les  paroles  mefmes  du  dit  Evefqucjt 

Je  tafeheray  d?  en  avoir  une  Copie  que/  emoiray  à  vo/ïre  Sainteté* 

Alanus  Reftaldus  Calignius  D.  Pet.  Caftellano  Tu- 
telenfium  Epifcopo  ,  in  Inftitutiones  Heb.  Parif.  i)"45".  Infti- 
tutiones  noftras  HebrAicas  ante  oclo  annos  ut  cunque  à  nobis  feriptas  & 
aiovvuLoùç public At as ,  nunc  multb  ftudiofius  appenfas,  &  multis  locis  lû- 
cupletior  es  f Atlas  rurfus  emittimus  ,  utapudte  Ling,  HebraicA  péri" 
ttjjtmuni)  nojïrAm  indufiriAm  multis  numtris  amplifie  atam  ejje^deliffi^ 
meteftentur. 

Joh.  Quinquarboreus  D.  Petro  Caftellano  Mati- 

feonenfium 


ORJENTALIS.  15 

conènfium  Epifcopo,  in  Paraphr.  Chaldaicam  Threnorurru 
Jeremiae  à  fe  Latine  verfam  An.  15-49.  Has  noftras  Lucttbmtiones 
ob  idad  te  mîtto,  tibique  nuncupo,  anod  cum  Lingua  um  Hebraic*  (f 
Cbaldaic*  peritiam  optime  calleas ,  de  ht  s  retJiffime  judic are  potes, 

Joh.  Mercerus  eidem  in  Chaldaram Transi ationem 
Abdix&  JonaeàfeLatino  fermone  donatam  ,  Parif.  ij-yo- 
Cum ftngularem  tuant  bumanitatem  anima  /tgitarem ,  qua  Literatos  ac 
fiudiofosviros  ipfe  Literatiflimus*,  ai  que  nuïlo  non  difcip  lin  arum  lin' 
guarumqut génère  inftrutliflimu*  foies  excipere ,  hxc  tuo  (ubjicere  judi- 
cio^ut  quibifceinLinguïs  (Hebr*adkQ&  Cbaldxa)  non  médiocres 
progrejfusfecer/sy  mibi  vifumeft»  Rigotiopro- 

Petrum  Caftellartum  adharc  laudant  Joach.  Perioni-fundiffimo 
us  Epiftola  Praefatoria  in  Politica  Ariftotelis,  &  in  Orationem  Arittotelis 
proCiceronisOratore  contra  Ramum.  Martialis  Rogerius ?J3J^jJ^ 
in  Ladiwm  Ciceronis,  Fr.  à  Vicomercato  in  Difceptationemu  cscf.scaliget 
Peripaticam de  anima  rationali,  Jehan  Chaumeau  p.  $43 do Exercit  307. 
rHift\deBerry,Joh.Sturmius  Epift.  in  Antipappos  j#  Dufe£Ur)quS 
Tillet.  p.  2  54.  des  Rois  de  Francejacobus  Goupilus  in  Traili-infel^f"e" 

\t-  j         r       \  .  r      T"      r  •  t     "t  CaftelL- 

anum,  Vigenere  dans  les  Annot.  fur  TiteLive  p  1002.     *a* nus,  prolixe 
gautius  in  Lib.  de  Chirurgia,  Joach.  du  Bellay  dans  Tes  Poêfies  aoccc  Mc- 
p.76.  Adr.Turnebuslib.  24.0.20.  Adverfar.  Leod.  à  Querculanchthonir» 
p.  }  64.  To.  1 .  Farraginis  Epigr.  Joh.  Vultejus  p.  Ï6,  Epigr.  Ma-  Refporfiàne 
rot  dans  Tes  Epigr.  à  V  imitation  de  Martial ,  Pet.  Gallandius  p.  ^Colon,cn- 
i$.  OrationisproSchola  Parifienn\dBunellusp.  75".  &  $7. Ep.     'a  utEp. 
Jac.Sylvius Epift.  in Methodum  Medicamenta  componendijprafat.in 
Mizaldus initio Aériarum Ephemeridum, Daubigné p.  7;.  & Qumtil-ope- 
8i»  du  1.  Tome  de  fonHiftoire?  La  Croix  du  Maine  dans  fa ra» 
Biblioth.  &alii  perpauei. 

LUDOVICUS     BUD/EUS? 

Pari[inus. 

LUdovrcusBudan3S,Guli>imiGaI!ia?quondamO^^ 
us,  &  Hcbraicœ Lingua? arnid  Gène venfes  ProfefrurjPfal-™^-^,^  " 
mosDavidisex  Kebraso féliciter  Latine  vertit,  &  notulisfidem  con- 
auxit$aliaquedaturus  erat,  ni  faevaParcarum  manu  in  juven-veruone,(ic 
tute  erepms  eflet>  circa  A,  US G.  Meianch- 

*  '  *'  thon  in  Epi* 

Jekftolaad 


té  G  AL  L  I  A 

r s^Epifto-  Jeh*  Crerpin  au  Ledeur  fur  la  Vcrfion  Fr.  des  Pfeau- 

larum,Coilc-meSc^e  Louis  Budé  ifjl.     No/ire  bon  Frère  Mai/Ire  Louis  Budé  A 

clore   Joh.  travaillé  à  la  Verfion  de  ces  Pfeaumes  aufi  fideÛement  qu1  il  efloit poffiblef 

Manlio  Baf.  car  outre  qu "il  efloit  bien  entenduen  la  langue  Hebr,  é  qu  il  avoit  efté 

if6f  v çmt  fort  bien  enfeîgnê  aux  Lettres  humaines  ,  il  efloit  extraordinairement 
hue    quispi-   ,.,.  °  '        ' 

>  ,,■   diligent, 
amexGalua       & 

nobilisvir  Le  Citadin  de  Genève  IOOÔ\p,  42.   Au  rang  des  Pri* 

ac  d  oétus ,     feffeurs  en  langui  Hébraïque  eft  eferit  Louis  fils  du  grand  Budé, 
qui  narrât 

honeftilïimam  matronam  vidnam  Budaei,una  cum  filiabus  L.utetia  migraiïe  adCalviniEcele- 
ftam  ,  ut  ibi  &  vocem  Evangclii  audiat,&  longius  abfit  à  faevitia,quac  in  regno  Gallico  ad- 
verfus  Evangelii  Studiofo  exercetur.  Hoccxemplomatronacvalde  moveri  rnultos  homincs 
in  Galba  idem  affirmât;  propterca  quod  iportui  mariti  fui  doétiiTnni  &  gravi!T;mi  v;ri  judi- 
cio  exiftimatur  hanc  doclrinamampleclijdcqua  ipfummultapie  difïcruilTc  ante  raortom 
confiât. 

Johannes    Raimundus  Merlinus, 
Romanenfis  apud  Qelphinates. 

CIrcaidemtempusLaufanae  &GenevaeLing.  Hebraeam  do- 
cuir  Joh.  Raimundus  Merlinus,  homo  Theologus,  utpo- 
te  qui  Colloquio  Po(Tiaceno,decennio  poft  habto,cumBe- 
za&aliis  interfuit.  Scrip(it  expofitionem  GailicamDecalo- 
gi,  Laufanncc  A.ifdz.cxcufam  j  ejuspraeterea  cura  ac  ftudio 
Oecolampadiiin  Jubum  &Danielem  commentarii  caftiga- 
tiores  prodiere.  ClaruitA.  iy^. 

Pet.  Martyr  (de  quo  alibi)  Cal vinoTigur.  2f.  Nov, 
I  f  6 I  .Collegas  tuos  adunum  meo  nomine  faluta,  prxfertim  doUiffimum 
virum  Merlinum ,  Hcb,  Lingu*  Profefforem  ,  ebariffimum  Fratrem* 

Ant.  Fayus  in  vkaBezaep.  14.  Erant  Laufann*  A. 
1 5"  48.  dotlrina  &  pietate  viriinjîgncs,  Pet  rus  Vire  tus  Eccltju  Paflor^ 
Joh,  Raimundus  Mer/inus)  Heb.  Lingu£  Profejjor,  quibusBeza  cbarijjfi- 
mus  erat» 


JOHANNES     SANGELASIUS, 
Ëngolifmpnfis. 

t\  san-Ma-TOh.  Sangelaiur,perilluitri  &  antiquiffimo  Lufitanorum- 
xcminodicat  JStenimateortus  >    cum  utnusque  Linguae  cognitione  ani- 

muai 


Huic  Abba- 


O  RI  E  NT  AL  I  S.  17 

rtium  informafîet,  Hebraicaehaud  indiligentemopôram  de-fuaSymboit 
dit ,  quo nomine à  Mercero ejusdem  Linguac  fcientifïimo ,  utî°h  Laezius 
ftatimdicam,  laudatur.     Hisadjecitmorum  probitatemvi-PoPularis 
taequeinnocentiam  haud vulgarem  ,  unde  UticenfisEpifco-^^itaA*" 
patus  illi  à  Rege  demandatus  eft.    Claruit  An.  1  s  s  z.  ^6it  *to. Ad 

Joh*  Mercerus  Cb/ervando  in  Cbriflo  Patri  Joh.  Sangela-  quorum  cal- 
fio  ,  virotS '  eruditione  & '  morum  integritate celebraùjfimo  ,  dignijfimo  cem  extailt 
Uticenfium  Epùcopo  ,  inOrum  Apollinem  ,  velPhifippumpo-^^CaB" 
tius,  deSacrisnotis ,  àfeverfione&obfervationibusilluftra-^un^ut;. 
tum  A ,  154 8*  Hebraica  Lingua  te  inprîmù  obletlari  t  inque  ea  à  mul-  cenfem  Epi*. 
tisannisnon  fegniter  efièverfatum/intelligo.       Etpaulopoft  5  /ftjfcopum. 
non  contentm fiudiis,qu£  qui*  in  Prœfule  neceffario  poftulet  ,  in  pêne- 
traita  etiam  Gracarum  &  Hebraicarum  Literarum  tête  abdere  vo- 
iuijîi. 

Fi\de  Corlieu  dansTHiftoire  d1  Angoulefine  1  $70*. 
p.  1 40.  &  fui  V.  Ily  avoit  au/fi  à  Jngoufefme  deux  nobles  Seign.  Frères, 
Mettre  laques  (lifez  lean)  de  S.  Gelais  Evefque  d'  Uzais  &  Doyen  d1 
Angoulefme  ,  €f  Charles  de  S.  Gelais  Archid*  de  Luxon  :  Ces  deux  hom- 
mes autant  vertueux  que  nobles  ,  de fc  endos  de  V  ancienne  famille  de  Sk 
Gelais  >  laifferent  une  perpétuelle  mémoire  de  leur  nom  parplufieurs  be- 
aux &  fuperbes  édifices ,  de  [quels  ils  décorèrent  leur  ville  nourrijfe  ,•  mes- 
me  ment  d1  une  Chapelle  qu  ils  firent  baftiren  V  Eglife  Cathédrale  au- 
tant belle, &  riche  quilen  fufl  au  Royaume  de  Irance, 

FRANCISCUS  GAJUS, 
ABofco  Normanno* 

Hic  locum  obtinet  Francifcus  Gaius ,  àBofcoNormanno 
Dominus ,  Linguac  S.  in  Schola  Genevenfi  Profefïbr ,  & 
urbis  Ecclefiaftes.  Inter  Patris  meiSchedas,duas  hujusEpi- cjaruit  Aa 
ftolasad  Fr.Beraldum  fcriptas  invenio,qiiarura  hoc  eft  Apo-,H4t' 
graphum, 

D,  Fancifco  Beraldo,  Grœcamm  Lkeramm  apttd 

JHonpelgardknfes  Profejfori. 

Fr.  Gaius  Salntem* 

QUum  tuas  Litcras,  quashuic  Tabellario  dederas  ,  quihas 
adtedefcrt  ,  accepiflem  ,  cœpi  primum  cogitare,qua 
Ç  Lin- 


i8  GALLI  A 

Lingua  ad  me  fcripfifle  s,  eadem  ad  te,'  etfi  ïgnarm?fcribendum 
mihi  eiïe ,  ita  harum  Iiterarum  fuavitate ,  elegantia  &  copia  af- 
feftusfum  :  Certusteanimum  meumtibigratificaricupien- 
tem  infpefturum  ,  non  verba  horrida  &  incompta,  Sed  his 
praetermiffis  ad  tuas  Literas  venio.  De  Robcrto  communi 
amico  fie  habeto  :  cum  ad  nos  hinc  veniret  cum  mis  Literis , 
viae  ignarus  deflexit  per  errorem  ad  munitionem  quandarru 
Caefaris  imperio  parentem ,  ubi  in carcerem  conjeÂus triduo 
egit,  deindeLiteris  fuis  omnibus  &  rébus  aliis  fpoliatus,  di- 
miflusvenit ,  cœpitconfufealiquid  narraredeLiterisàteao 
eeptis ,  &  inter  caetera  de  quodam  cognato  brevi  hue  venturo , 
qui,quisfit,quaefo  ,  &  de  omnibus  aliis  rebusquàmcitôpote- 
ris,velis  perfcribere,fimul  de  tuis  omnibus.  Quum  enim  co- 
gnovero,quid  fit  &  quis  ille  confanguineus,  videbo  quomodo 
poflimaliquomodoutilisefTe.  Intereaaudienste  tuos  Libres 
accepifte  >  non  pofiumquintibi  congratuler  ,  &quodmeos 
nonhabeam,conquerarapudte:  horumenim  opedeftitutus 
cogor  dies  nodefque  vigilareinhisquaerendis,  quze  meiLibri 
fponte  &fine  labore  fuppeditabant.  Hoctamen  inlabori- 
busmefolatur  ,  quodhic  habeamAuditores,  qui  mihi  Librof 
&optimosfuppeditant  ,  intereadummeiafferentur  ,  quod 
quandofuturumfit,adhucfjmincertus.Dominus].Cproinfir- 
mitate  mea,ut  novit  figmentum  fuum,  mihi  hadenus  ita  adfi> 
it,ut  nihil  quicquam  mihi  defuerit ,  &  ut  veluti  manu  captum 
primummein  Angliamdeduxit,  ficfimulcum  Ecclefiaredu- 
xit,inEcclefiam  omnium,quaï  hodie  exiftunt,meo  judicio,faci- 
le  Principem,  tum  ob  piifîimos  Magiftratus ,  qui  in  evehendis 
ftudiofis,coërcendis&in  ordinemeogendisimprobis,  nihil 
praetermittunt  j  tum  ob  verbi  Dei  Miniftros ,  ea  pietate ,  mo- 
rum  integritate,  omnium  virtutum  &do(ftrinarum  genero 
inftrucliflimos  :  Adde  bonorum  Civium  non  concemnendum 
cumerum,  Gallorummagnameopiam,  Italorum&  Anglo- 
rum.  Quare  non  immerito,mi  Beralde,  magni  femper  fecifti 
& facis  hanc Genevenfem Ecclefiam ,  quam  quotidie  mecum 
ores quaefo in  multos  annos  confervari  &  augeri  ad  D.  N.  J.  C. 
propagandam  Gloriam,&  ut  fidèles  paffim  à  fummo  ilio  Anti- 
chriito  Romano  &  ejus  miniftris  ac  fautoribus  abacli  &  exagi- 

tati, 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  ï> 

tati,  fincera  verbi  Dei  praedicatione  fruentes ,  aliquèm  à  Ia- 
boribus  intermifïionem  & confolationem  accipiant.  Si quan- 
do  lîcebitpcr  otium,  D.  Cal vinum,non minus  benignum& 
familiarem  quam  pîum  &  doctum>poterisconvenire&  con- 
fuîere.Prseterea  hîc  reperies  bonum  numerum  virorum  pieta- 
te  &  doftrina  illuftrium,  qui  te  bénigne  excipient,  &  ne  pluri- 
busdemeointeanimo  dicam  ,  tibi  perfuadeas  velim  ,  me, 
quantus  quantus  fum,tuam.QU2e  hîc  fit  mea  conditio,paucis  ac- 
cipe,  fi  nefeis;  (forte  enimaliisliteris  tibi  fcripfij  fi  quando  Ro- 
bertusStephanus  eget  mea  opéra ,  ego  quod  pofTum  diligen- 
ter  &  sequo  animo  pratfto.Interea  hora  1 1  .publicè  interpretor 
quosdam  Pfaîmos ,  &à  prandionobilemaliquemalioqui  vi- 
rum  doctum  doceo  Grammaticam  Hebraicam,  ii  mei  Audito- 
res  mihi  neceïïaria  fuppeditant.Interea  nefeio  quomodo  ab  eo 
tempore;quo  hue  venimus,  aëris  intemperie,ut  arbitror,  im- 
beciiliores  fuimus',  fed  cum  tempore,  fa  vente  Chrifto,  prifti- 
num  robur  recipicmus.MuIta  reftabant,quae  volui  ad  te  feribe- 
bere,fed  per  temporis  anguftias  non  licet,  Saluta  quaefo  nomi- 
nenoftromatrem&uxorern,  &Rudolphum  tuum.  Vale. 
Genevae  19.  April,  1574. 

Idem  Sidem* 

QUum  tuasliteras  accepî,habebam  fcripta!,quas  ad  ternit- 
kterem,  cum  primum  eflfem  naftusTabellariumjQuibus 
te  certiorcm  facerem  eorum,quae  die'praecedenti  cum  maxi- 
ma  animi  argritudine  audieram,fratrem  noftrum,quem  ad  te-» 
vocaveras,unà  cum  matre  &  fororein  carcerem  conjectum-»* 
Miror,cum  jamfaepiusadnosfcripferis  ,  te  nunquam  illius 
mentionem  fecifle.  Quod  tamen  jure  mutuae  inter  nos  amici- 
tiae  multis  rationibus  debuifti,  nifi  judicio  prorfus  careo.  Prn 
mum  quod  tibi  tamnotumeffetquam  mihi,  omnem  fupelle- 
cliletn  meam,&  {}  quid  mihi  deberetur,in  illius  manu  efle  reli- 
clum.Quare  fi  aut  ab  illo aut  abs  te  efïem  admonitus,dediflera 
operam,ut,G  quac  mihi  pecuniac  ab  illo  deberentur,  &  haberet 
admanum,  emerentur  mihi  quacdam,quibus  indigeo.  Eo 
mihieftejuscafus  gravior,  quodaudioillum  habuiffeadmo 
cum  multis  literis  circiter  j$\  libras  Gallicas,    Haccadte^ 

C    x  pau- 


zo  G  A  L  L  I  A 

paulô  Hberius  fortaffe  «Juàm  par  fît,  quod  tamen?fi  me  amas, 
boniconfule,  &quamcitopoteris  fcribe,  quomodo  cumillo 
a&um  fuerit.  Si  vivit&  valet  j  fiquidilliusnomine  expende- 
ris  (ut  fi  re  aliqua  cget  à  przedonibus  fpoliatus  )  bona  fide  red- 
dam,  tantum  abeft  utaegre  feram  illum  mea  perdidifTe,  certus 
enim  fum,nihil  quicquam  fine  aeternaDei  providentia  e  venirc. 
Sed  ut  ad  ea,  quae  ad  me  fcribis  veniam,  gaudeo  te  fatis  perfpi- 
cere,fccclefïam  noftram  non  à  viris  fani  judicii  &  probatis  mo- 
ribus,  fed  aut  ab  improbis  aut  levibuscriminari.  Nec  inter- 
careputanovume(Te,hcEC  defidelibusEcclefîaeMiniftrisjafla- 
r'u  ldautemimprimis  fieri  videtur,  quod  vitia  &  vitiofos 
acerrrimeinfe&entur&arguant,nec  ullomodo  ferre  velint,. 
Quifuorum  fcelerumconfcientiaagitati  hinc  migrant ,  non 
mirum  fi  déblatérant,  cum  &  hïc  Praecones  illi  verbi  Dei  afla- 
due  patiantur$necenimitarepurgataeftnoftraEcclefia,utnon 
habeatfuosproditores ,  Simones  &  omnis  generishoftes. 
Quantum  extuis  literis  potui  colligere,  segre  tibi  eft,  quod  iftic 
habeashominesbonarumliterarumofores  ac  fimul  Hterato- 
rurmquod  ut  conftanti  animoferas,fummisprecibusàDeo  CX 
M.peto$Tibique  perfuade  te  non  temere  iftuc  vocatum.Quod 
fi  non  licet  pluribus  prode(Te,ne  fît  moleftum  paucis  efTe  utilis. 
Ita  in  his  regionibus  vivito,ut  non  tibi  fed  Chrifto  vivas.  Et  in- 
terea  dum  Dominus  aliquam  conditionem  fatis  honeftam  ob- 
tulerit,  fac  quantum  poteris  exiguosfumptus>utfinobis  erit 
niigrandum>quodChriftusavertat,nedem'tuamurnecefTariis. 
Quonaodo  hic  habeam,etfï  ut  arbitror  fatis  intelligis,  tamen  à 
me  hoc  habeto,Pra?lego  hîc  quibusdam  (  quorum multi  pau- 
peres)  qui  ditiores  plus  aequo  fortaiïe  fîbi  vivunt,  quare  paucas 
pecuniolasexcipiens,velinvitus  (quod  tamen  fponte&  libère 
facio  )  parce  &  fobriè  vivimus»  Plura  eram  ad  te  fcripturus, 
nifî  alio  avocatus cogérer  finem  facere.  Servet te  nobis  De- 
us  incolumem  &  Amicum  :  Saluta  matrem  &  uxorem  meo  & 
uxoris  nomine.  Vale.  1 2.  Juî. 


Tefiimonia  de  Gaio. 

Hic  enim 
jpïiflimus  ac 
integerrim> 

tains 


;  pierre  de  la  Place  dans  Ton  Hifl.de  France  fous  François  IL 
JT  pag.  2  j  7.     Le  Roy  prieit  k  Roy  de  Navarre  qW  il  fe  faîftfi  de  cer- 


ORIENTALIS.  %i 

Pracfcs  hanc 
tains  Predkans  &  Miniflres  de  Genève,  entr  autres  d' un  certain  Bois»  Hifloriam 
normand  & d"1 un  David,  accu  fez  d"  efire  Sedu5leursé  fcripfit ,  ut 

Le  mefme  à  la  p.  a??„      Ceux  de  la  Maifon  de  Guife  avoy-*  L  '  ,ev"f* 
ent  envie  d  avoir  prife  fur  le  Roy  de  Navarre,(f  ffachans  que  ledit  Bois-  probatur 
normand  efloit  grandement   ejlimê  parluy  pour /on  ff avoir  ÔT  autres, 
ver  tus,  ils  firent  mettre  une  recharge  de  la  propre  main  du  Roy  au  bout 
d'une mifftve, V afjeurant qiï  ilcognoiffoit ledit Boifnormand &  David 
ft  mcfchans  qu  ils  eftoyent  dignes  de  toute  s  peine  s. 

L'Autheur  du  Citadin  de  Genève  p.  41»  1606.  Au 
rang  des  Profeffeurs  en  langue  Hébraïque  Fr.  le  G ay  Sieur  de  Boifnor- 
mand. 

LEONARDUSdes  AUBIERS, 

esÇndegdvenJts* 

DE  eo  fie  Fr.  à  Cruce  in  Bibliotheca  1  ^84.  Léonard  des  Au* 
biers  ,  Gentilhomme  Angevin, iffu  de  /'  ancienne  &  très  illuftre_j/ 
Maifon  delaRochedes  Aubiers  enAnjou,Docleur  en  Théologie  (5  Mai  fi  re 
d'Efcolle  en  ly  Eglife  St.  Julien  duMans ,  de  laquelle  il  fut  Doyen  Jl  efloit 
vulgairement  appelle  le  Sieur  d' Argentré,  qui  efloit  le  nom  d' un  Bénéfi- 
ce duquel  il jouijfoit.  llefloit  eflimt  V  un  des  plus  jçavans  Théologiens 
de  France  pour  /on  temps  ,  &  avoit grande  cognoijjance  des  langues  Hé- 
braïque, Grecque  &  Latine.  lia  eferit  une  Oraifon  funèbre  fur  /e_* 
trefjtas  de  Mefftre  Guillaume  du  Bellay  Seig.  de  Langey  ,  laquelle  il  prO' 
non  fa  aux  funérailles  du  dit  Sieur  en  l '£gt.  de  St.  Julien  du  Mans,  Pan 
1S43'  ou  environ:  Elle  n  efl  encore  imprimée.  Il  mourut  au  Mans 
de  la  Pierre  Pan  ijffi  le  3.  jour  de  Mars ,  âgé  de  éo.  ans  ou  environ. 
Jl  efloit  Oncle  de  Mr.  des  Aubiers,  Gentilh,  Angevin,  Advocat  au  Parte" 
ment  de  Paris,  homme  fort  docie.     Haec  Fr»  à  Cruce, 

BARTHOLOM2EUS  A  PULCHRO  PONDERE, 

*Uafco. 

HUjusmeminit  Fr.  à  Cruce  in  Bibliotheca  ,  hïs  verbis: 
Barthélémy  du  Poix  Gafcon ,    natif  d'*  Aux  près  Tolofe  ,  bom* 
me  do  fie  es  langues ,  &  fur  tout en  la  Ch  aidée  :  Il  s"*  appelle  autre 

C    j  ment) 


ïg  G  A  L  L  I  A 

mnt)  de  Beau  PolX)  dit  en  Latin  a  Pulchr*  pônderel  I)  a  traduit  de 
langue  Chaldke  en  Francis  les  Sentences  de  Ben-Sim ,  nepveu  du  Pro- 
fhete  Hier  e  mie }  lesquelles  il  a  enrichie  s  d"  annotations^  imprimées  à  An- 
gers r  An  iyS9>  Il  fiorijjoit  h  Angers  au  dit  an.  Hax  Fr,  à  Cruce, 

RORERTUS    STEPHANUS, 

Parifnm. 

it&is.  R  ObertusStephanus,HenriciParifienfisTypographicirca-. 
X\  A.i  j  1 6.Filius,&  Jodoci Badii itidem Typographi  Gêner, 
virHebraicaeLinguaehaudignarus,  Typographorum  fecun- 
dum  Aldum  Manutium  Romanum ,  &  Joh.  Frobenium  Ba(î- 
leenfem,Clari(îîmusfuit.Cuiob  îdnonfolumGallia,fed  uni- 
vcrfusChriftianus  orbis  plus  débet,  quàm  cuiquam  fortiffimo- 
rumbelliDucumobpropagatos  fines  Patria  unquam  deboitj 
majusqueex  hujusunius  induftria,  quàmextotpraeclarebel- 
lo  &  pace  geftis  ad Francifcum  decus ,  &  nunquam  interitura 
gloriaredundavit»  Sed  migrante  ad  Deum  Optimo  non  fo- 
lùmPrincipe,fedLiterarum  Fautoreac  Parente  eximio,  indi- 
gna, bene  merito  de  patria  civi  toteditisHebraicis,Graccis& 
Latinis  libris,gratiarepenfaeftà  Sorbonicis ,  qui  hominerru 
Reip.  invigilantem,&quasvis  arquas  conditiones  accipere  fo 
paratum  demonftrantem,  non  defierunt  Iaceiïere,donec  illo 
vcxationum  injuftarum  pertsfus,  ex  necefïitate  confilmm  cœ- 
pit,  &  relifta  patria  Genevam  adextremumfecontulif  $  ubi 
tantaprudentiapublicamfimul&privatamrem  curavit  ,  ut 
quamvistot  adverfitatibusconflictatus&  incommoditatibus, 
quae  folum  vertentibus  neceflario  perferendse  funt,-  tamen  in_i 
opère  afîiduus ad  ultimum  vitac  fpiritum  laudabile  rei  Litera- 
riaeadjuvandaspropofitumconftantertenuerit  ,•  ac  tandenu 
cum  5-6.  Annum  vitae  ageret>7-  Id.Scpt.  A.i  f  îç.  fatis  concefïît, 
foris  gloriâ  dives  j  &  domi  Liberis,qui  Genevae  manerent  reli- 
claopuleotafuppelledtile:  hancenim  legem,ingratae  Patriae 
pertaefus,  nontamejusodio,  quàmju(ta?,utputabat  ,  ultio- 
nis  ratione  in  Teftamento  dixit,  Itaque  Robertus  filius,  qui 
eandemartemLutetice  fumma  cum  laude  pro  facultatibus 
exercuif,  ab  haerediute  paterna  omninoexclufuseft,quam.j 

Henri- 


OR  I  E  N  TA  L  I  S.  $ 

Henricus  alter  filius  cum  Francifco  Fratrc  cf  evit»  Inter  caetera 
tanti  viriScripta ,  Linguae  Latins  Thefaurum  amplifîimurru 
habemus;  à  multîs  pridem  laudatum  &  in  aeternum  laudan* 
dum. 

Projbpopoejain  Rob.  StephanumBibliopolamfuitem- 
ports  facile  Principem ,  Genevœ. 
<duth.  Francifco  Beraldo  ?  Nicolai  Filio ,  Jjng+     poëmatibûT 
Grœcœ  ibidem  tnmProfe[fore+  àRev.Pàren- 

J  JJ  te  mecum 

C  I  V  I  S    &   H  O  S  P  E  S. 


ffAttS. 


C  fublicacur  toties  ifth^c  monuments  pererr/is^ 

\JManibm  atque/acram  cur  teris  Hojps  humum? 
H,  Scire  AvcOjStephani jaceant  ubinam  ojja  Roberti  > 

Hune  mihi  defignat  nulla  Columna  tocum* 
C  Quid  refert  refeiffe  >  \>iro  nifo  rte  q  uietem 
Vts  optare  ^falm  eut  data  perpétua  efi  ? 
Oderit  is  \>otum  hoc ,  Patria  quem /ponte  reliBa 
Hue  vert  adduxit  relligionis  amor* 
Ht  Née  me  b£e  cauja  moïet  ,  nec ïnania  murmura  noVi  , 
Non  incantfttisjpargere  corpus  aquis* 
Sedmihinefcio  quœprtentant  gaudiapeBtis 
Cernenti  Peter  um  clara  Sepulcbra  virum, 
G  Quem  chros  inter  memoras  &  laudibtu  ejfers  >' 

Ergo  aïiunde  tibi  notm ,  Amice  Juît, 
H.  An  for  et  ignotm  ;  Cujm  tôt  feriptaper  orbe  m 

ïerfantur  doèla  no&e  dieque  manu  ? 
€>  Vie  igisurftnunc  tumuhts  refplendeat  auro , 

CMarmorea  addiderit  fi 'quoque  ftgnaVaros  \ 
Hxcfterilifico  mox  dijeutienda  vel&Po , 

Majus  eipoffent  conciliare  deem  ? 
NuncVerotêt  babetmonumenta  illufiria^quet  funt 
lumfua  tum  peterum  quœ  monument  a  dédit v 

VaricK 


24  GALLIA 

Variorum  Teftimonia  de  Roberto  Stephano& 

ejus  Scriptis» 

HEnnStephanusPaulofilioinAgelliumParif.  1578,  De~» 
Avi  tui  Rob.  Stephani  familia  non  défunt ^  qui  te ftari  foffunt, 
fein  ea  quod  aliainnulla  ,  ad  rem  Literariam  quod  attinet ,  vidif- 
fe  :  ipfas  etiam  famulas  magnam  Latinarum  vocum partent  intelligen- 
tes j  multa  etiam ,  fedquasdam  depravateloquentes.  AvUautem 
tu£  ,  eorumquœ  Latine  dicebantttr  (nifiraritts  aliquod  vocabulum^ 
intermùceretur)  haud  multo  dtfficilior  erat  inteUeclusyquam  fi  ditta~» 
fermoneGallicofuiJfent.  Quld  de  (uperftite ,  fororemea,  amitaau- 
temtua  •,  nomine  Katbarina  ,  dicam  ?  llla  quoque  eorum^qu£  La- 
tine àicunturfmterpretem  non  defiderat  ;  multa  verètf  ip fa  codent-* 
loqui  fermone  poteft  ,  (f  quidem  ha  (licet  nonnunquam  impingat  ) 
ut  ab  omnibus  intelligatur.  llnde  Mi  h<*c  Latin*  LingU£  cognitio  ? 
Artem  cette  Grammaticam  baudmagiftram  babuit  ,  nec  alius  illi 
bac  inre,  quam  ufus  provins.  Et  quoniam  hune  in  fermonem  inci* 
ai  ,  utfcias^quam  facultatem  discendi  Linguamillam  famiiiayqu<e 
mibi  paterna  efl^fuppeàitarit  >  audi  rem  oppido  quam  dignam,  qu<e 
tnter  illius  famiii*  memorïas  (  ut  Gelliano  utar  vocabulo  )  refera» 
tur,  Fuit  tempus  cum  avns  tuus,  Rob,  Stepbanus ,  Decemviratum.» 
quendam  Literarium  domi  baberet  ,  eumque  ut  7ïgu*toi§vv\  ,  itœs 
etiam  7tâ,yyhoùoso)>  ,  namut  ex  omnibus  nationibus  confiât  tu  ,  ita~» 
etiam  omnium  Linguarum  erat.  Decem  bi  ,  partim  Literati  ,  par- 
tim  Literatijftmïviri  ,  quorum  quidam  corre&torio  munerefungeban* 
tur  (  tique  pr&fertim  qui  Epigrammata  poftremx  ejiis  Editioni 
Ibefauri  prdfixerunt  )  quum  ficut  exdiverfis  oriundi  erant  gentibus, 
fie  etiam  diverfum  fermonem  vernaculum  baberent  ,  Lingua  Lati- 
natanquam  communi  interprète  tnter  fe  utebantur.  Ac  cums 
ex  bis  10.  modo  bos  modo  illos  famuli  partter  & '  famuU  de  rébus  ^qu* 
ipfiipfaquevelnoverant  velfaltem  conjeclarc poterant  ,  colloquentes , 
quin  etiam  in  menfa  quotidie  cum  de  altU  ,  tum  vero  ils,  quorum-» 
illa  folet  argument  um  fugger  ère  >  fermonem  babentes  audirent  ,  ita 
fuas  paulatim  aures  ver  bis  iUorum  affuefaciebant  ,  ut  non  Jolum-» 
plerique eorHm7qu<& dicebant intelltgere  >  fedquœdam  etiam eloquiva- 
/crent. 

Theodorus 


ORIENTALIS.  2; 

Theodorus  Bezainv.  ii.cz.  Matth  DeRobertiSte- 
pbdnitf dotlrina(S '  fide ,  ac  etiam  longe  rcligiofifjima  i»facrispr<ejer- 
timexcudendis  diligentia ,  neminem  pium  ambigere  arbitrer. 

Idem  eundem  fufè  laudac  in  Jconibus  &Prafat.  înNv 
T.  Anni  1 5"  fp^quae  brevitati  ftudens ,  &  à  noXv^u^  ^jç,ac  mi- 
nus fleceflàriis  in  hoc  opère  abhorrens,Iubenspratereo. 

Sammarthanusin  Elogio  Henr.  Stephani,  Intereot 
qui  de  re  lit  er aria  bene  meritifunt  ,  Robert  i  Stephani,  ParifienfisTypo- 
graphifolertijfimi  fpkndidiffimi  que , magna  cum pr'nxis  nec uUoœvoperi* 
turalausfuit ,  velex  illo  ampli jftmo  Latinitatis  Tbe/auro,  quemomni* 
bus ejtis Lingua fludiofs plurimo fumptu  , plurimo  fudore , plurima dili- 
gentia deprompfit. 

La  Croix  du  Maine  dans  fa  Biblioth.  Robert  E(lienne_» 
Pariften  efloit  fort  dotle  es  langues,  Heb.  Gr.  &  Latine  ?  tf  outre  cela  en 
laFrançoife,  en  laquelle  il  a  compofk.  un  Traité  de  Grammaire  imprimé. 
par  luy  mefrne ,  (f  depuis  par  un  de  [es fils  nomme  François ,  V  an  if  6p , 

DuVerdierdans  la  Préface  defaBibliot.  1  j8î«  Fran- 
çois premier  voulut  que  les  MSS,  de  fa  Bibliothèque  fortiJJ'ent  en  lumière , 
donnant  cette  chargea  Rob.Eflienne  le  plus  diligent  de  tantd'  Impri- 
meurs qui  ayent jamais  eflk  5  qui  outre  la  beauté,  des  char  avères  dont  il 
fefervoit  à  f  imprejfion  des  Livres  ,  mit  encore  peine  qu  avec  fa  propre^ 
induflrie  C?  incroyable  labeur  ,  iltinffent  de  la  meilleure  correUion  qu  il 
fuflpojfible.  Et  «'  eufl  efté  qu  il  abandonna  tant  honorable  entreprise-*  y 
delaïjfant  /avilie  de  Paris  pour  aller  demeurer  hors  le  Royaume  ,  le  mort' 
de  en  bref  temps  eufl  joui  de  la  meilleure  part  des  bons  Au  t  heur  s  de  cette*» 
Librairie  ■>  ou  iï  eufl  acquis  gloire  immortelle. 

DeRoberto  Stephano  pîura  (i  velis,  adi  Jac.  Sylvium 
ïfagoge  in  linguam  Gallicam ,  Joach.  Camerarium  in  Epiltolis 
p.  4<58«  Joh.  Frifium  in  Praef.  ad  Diclionarium  Latino  Germa- 
nicum.  Machur.  Corderium  5  CalviniinLiterishumanio» 
ribuspraeceptorem,  inColloquiorumPraefatione.  Du  Puis 
fur  le  Dictionnaire  de  Nicod ,  &  alios. 


D 


LEODEGARIUS     AGATHO- 
CHRONIUS. 

Eeofic  ClaudiusMinos  Prsefarione  in  AkiatiEmblema- 
ta  à  fe  commentariis  doclifiimis  illuftrata  :    Aid  an 

D  Librum 


z6  GALLIA 

Librum  Embkmatum  cum  de  manibtis  fere  non  deponercm ,  (S  multas 
in  eo  perobjcura  deprebenderem ,  in  quibrn  h&rebam  diutim ,  &  in  mul- 
tisnitendo  fudans  ,  quodtunc inopia prejjïis libros nonbaberem  ,  fcisc'h- 
tAb.tr  ex  Leodegario  Ag.itbocronio ,  Bcneditlino  Divionenfi,  homine 
verè  pio ,  &  in  Hebrœa  ^  Graca  Latinaque  linguanon  mediocriter  ver  fa- 
ts ,  nnde  mibi  omnes  oodi  ($  fcrupi  diffolvipojjent.  llie  quidem  de  non- 
nullis me  liber  è  admonuit ,  (cdhoc  maxime  jtt  fontemip(umftfieripo(Jct 
adirem ,  ex  quo  rùmirum  Emblema  quodque  fumptum  ejfe  confiât  et  >  & 
Alciatum  Atciato  Interprète ,  quoad  ejtu  maxime  feripoffet^enarrarem. 
Hucufque  Minos.  Hic  Monachus  Gallicè  dicebatur  Léger 
Bontemps,  decujusScriptis  confule  VerderiuminBibliothe- 
ca.     ClaruitAn.  1560. 

PETRUS     PICHERELLUS 

Pichcrellum  |~^E  hujus  vita  &  morte  in  hsec  verba  Thuanus  Lib.  4. 

facitEflb-     \-J vitae  fuse ,  ad  An.  1  f  89.     Sub Fefperam  TheodoriciCaftrum  in- 

mztâtmtùs-  grefjusTbuanus  ,  cum  Tympanum  propter  cuflodiam notJurnam pulfa- 

batem  vir     retur^  inter  armorum  flrepitum  in  via  obviam  habuit  Petrum  Picberel* 

■ ,  „  1     j  1"  lu  m  j  Firmitate  Auculphi  in  proximo  natum ,  (f  in  Effomenfi  Coenobio  « 
vid  Blonde!-      ■  '  .  Z.         e .  .         «  ■  -rr 

lus  in  ^\,xù.olitnmona(ticamprojc\Jum  ;  homtnem  trium  linguarum  peritijjtmums 

dationibus    &  acutiffmijudicii ,  quijo,  Vatablo  (4)  olim  cum  Jo.  Salignaco  &  Job. 

Gallicis  de    Mercero  ,   operamnav avérât  j  quiprenfumbabenis  equumfiflit  ,  ad 

Euchaniha  qUemreptnte  converfus Thuanus ,  cum  ecquid inter  arma  t$  tubas  ifibic 
\a\  ^tcJocorumageret  ,  percontaretur  ,  illc&  diverforium  fuum  in  proximo 

Francisco.*  oftendit  y  & '  eadie^quAtuordecim  bons  ,  obfirmatis  contra flridorestf 
honores  auribus  ,  dixit ,  quatf annum  <etatis  /p.clauferit ,  tffinem 
élaborât is  in  B.  Paulum  commentants  impofuerit  ,  alfoluta  adPhtle- 
monem  Epiftola  ,  jamqueomnia  deferiptahabere ,  pnelis  ,  cum  corn- 
moditas  (efeoffetret ,  committenda  ,  qtiod  ut  contingeret ,  provoto- 
rum  fumma  exoptare  :  Se  iftius  œtatis  nuUam  adhuc  corporis  magnam 
debilitat'wnem  (entire  ,  ocults  &  auribus  integris  valers  >  mentis  pri- 
(linam  vimfervare  ,  fedut  juvenibus  multa  accidere  certumfit ,  qu<e 
ipfos  fenefeere  nonftnant^  fie  certijfimum  e/fe,  fenes  diu  vipère  nonpoffes>. 
Huic  Thuanus  pofl  élaborât  os  in  B.  Matthœum  (S  Lucam  Comment  arios 
ÂUtorfuerat  ,  ut  in  Paulum  feriberet  ,   &  Me  ,  eoautore  ,  munus 

injunelum 


ORIENTALIS.  27 

tnjuntlum  alacriter  fufceperat,  quodinco interpretnndi  génère,  paucos 
admodum  digne  fe  exercuiffe  arbitrer  et  ur.  Nam  extra  caufam  religions 
diligentiam  Theodori  Bezœ  lœudabat,fedpoft  ejus meffem  magnum fibi  té 
a  lits  fpicilegium  reliclum  die  ébat,  Sed  mata  forte  accidit,  ut  haud  multô 
pofl  placidiffima  ejus  morte  fccuta,res  omnis  adb&redes  de  venerit,bomi~ 
nés  ligitiofos ,  qui  ,  dum feCadmtavicloriautrimfoconficiunt^Avun- 
culifupelleclilem  diffipari  té  in  mamu  aliénas  tranfirepasfifunt,  à  quibus 
vixfpes  e[t,  ut  red/mi  té  ad  public  am  utilttntem  prodire  pojjint,  Haite* 
nus  Thuanus»  Hujus  Opufcula  Theologica  ,  qux  reperi- 
ripotuerunt,  partirai  antea  édita,  partirnmanuexarata,  in_» 
unumcollegit&publicavit  dodiffimusTheologusAndr.  Ri- 
vetus   a,  LugduniBatavorum  A.  1629.  Claruit  A.  1560         <*  Horum 

Andr.  Ri  vet  dans  fa  Refponce  auxLettres  de  la  Mille- 0Purcucr5 
tiere,p.  1  69,8c  fui  vantes,  Voicy  encore  une  autre  cenfure  de  la  Sorbo-^  qJ*™^! 
ne  fans  rien  fpecifer  té  fans  faire  aucune  application  raifonnte    de  /'^»tum    probo 
lâzp.  contre  les  Opu feule  s  de  Pierre  Picberel,  qui  eftoit  decedé en  la  Com-'m  Difierta- 
munion  deï  Eglife  Romaine ,  en  unpetitPrieuréde  l  ''Abbaye  dêjfome,ou  tioneGallica 
fans  aucune  (fecifeation  le  premier  deSeptembre,  il:  condemnent  le  livre  *A  e*»tum 
de  Picherel,comme  mefebant  té  abominable,  infetlt  de  la  puante  Lèpre  ^a  cJj  tjttt] 
Calviniene, té  puant  comme  laCaverne  de  i  enfer  ;  té 'veulent  que cette iuse(t  :  />: 
cenfure  foit  publiée ,  de  peur  que  les  Domeftiques  de  lafoy  comme  en  une  cou-verte  d' 
tempe  fie  n  aillent  brifer  la  navire  de  leur  Confcience,  té  ne  foyent  cire  on^  ^utheurs  ca- 
venus  par  laletlure  de  ce  Livre  frauduleux,      Elleeftauffy  in/urieuje_j>c  e<" 
au  nom  de  l  '  Autbeur,quiy  eft  appelle  Defertor  té  P  erdueUis. 

Teftimonia  de  Picherello  &  ejus 

Scriptis. 

THeod.deBezeau  premier  Tome  de  Ton  Hift.  Ecclefïafti- 
que  page  692.  Les  Conferans  du  coflé des  Théologiens,  furent 
MailîardDoÙeur  de  laPacultéde  Sorbonne,lesDotJeursSaltgnac,De(j>en  ■ 
fe,  Bout  Hier,  avec un  homme  dolle  nomme  Picberel. 

If.  Caufabonus(de  quo  alibi)Exercit.i<5.inBaronïum> 
numéro  $<?.Jam nomen  Mijja  Hebraicum ef[e  velChaldaicum,putidts- 
fimum  commentum  efî,  hominum  neque  Hebrtas  ne%  Chaldaicas  literas 

D     z  intelli- 


28  G  A  L  L  I  A 

intelligent yium>aut  eertejudicii  çrorfus  nuïïius  :  quod  ab  eruditijfimis 
viris  luce  cUriut  efl  demonftratum,  in  primU  autem  k  viro  longe  dû' 
tlifftmo  Picberello  Presbytero^  in  locum  Mattb.  de  S,  Cœn*  lnflitutionz->t 
AliaTeftimonia  légère  potes  apud  Thuanum  ad  An.iftfz. 
&inPoêmat*  pag.i^i.  &  feq.  edit.  Patiflonii}  cui  addeBe- 
zam  Libro  citato~p.  663.  &  704,  &  Gatakerum  in  Cinno  p« 
136,  &  feq. 

PETRUS     CURCELL&US, 

Çandenfis. 

PEt.  Curceîteus  Candenfis  apudTurones  ,  vir  Hebraici?, 
Graecis  Latinisque  literishaud  leviter  tinclus,  Parifiiscla- 
ruitAnno  ij6i;  HujusScriptarecenfetFr.  àCruce  Cenoma- 
cenfis  inBibliocheca, 

PHILIPPUS     BIGNONiEUS; 

Aremorkm. 

a.  1  soo!"™  Ç^^rc*  Annum  i^i.Linguam  Hebraeam  Genevx  *  docuït 
quolsge'ele-  V^Philippus  Bignonxus  Aremoricusj  inter  difcipulos  ba- 
gantiffipf»  buit magnum illum  Junium,  dequofuo  Ioco  dicemus,  qui 
vTofïn  orati-grata  recordacione  in  vita  Tua  ejus  meminit,  his  verbis  ;  Vrïva- 

■nemino  ['fimp^/  Bigvon£-if  Nations  Aremorictu ( 'quinunc  RxpclU  vtvit)cum 
tum  r,rpcmi     .... .  „ °  ,  .     .    ,,  *  >.•    - 

P  12.  &  feq  a"u  Càndidatu  Hebrœ*  Ltngu*  me  esc  pu  m/tituere.        i\Utor  Cl  VIS 

ubilocoBi-  Genevenfi5Galliceedtr.ip.42.  haec  de  eodem  hzbçt:  Anr.wg 

gnonseus       des  Projeteurs  en langutlUbraïque  e[î  eferit  Transi*  de  Benjon ,  Gentil* 

*;a!e,csitur homme  de  Bretagne*  ubilocoFrancifci,  leeendumex  JunioPhi- 

JOHANNES     BRODiEUS, 

QIuro?ienfa. 

F.tSaiTîmaT-tJ[^-PrîCce^€n^s  ingenii  Vir,  Ca?f3roduniTuronum  ex  hô- 
tKaoo  in  iTAneftaBrodasQrumfamilia  ,  Pâtre Ludovici  Régis  ciibicu- 
£iogiis,  lario 


ORIENTALIS.  19 

lario  genitus,  abdicata  Jurisprudentiae  cura  ,  cuiadolefcens 

apudBiturigaSjdocloreAlciato,  aliquotannosinfpem  civilis 

vitaeimpenderat,  totumCeadutriusque  Linguae  bonarumque 

artium  cognitionem&fcientiamapplicuit,  Quarum  incredi- 

bilemamorem  jam  olimàpueritia  conceptumauxit  etiam& 

inflammavitipfa  Pétri  DanefiijGallorum  ida£tatisdoc"tiffimi, 

confuetudo&familiaritas,  dumamboGeorg»  Selvam,  Régis 

ad  Venetos  oratorem,  in  legationis  ornamentum  fecuti ,  eru- 

dita fila felicis Itaîiae ingénia,  Sadoletos,  Egnatios,  Bembos, 

flaminiosr&eorum  fimilespatianimorum  contentione  fu- 

perare contendunt.     Hos enim  Brodaeus  omnes,  particn  Ve- 

neriiSj  partim  Romae  Georg  Armeniaco  Régis  item  ad'Pontifî- 

cemlegato  cornes  afcitus,&viditfamiliariter>  &propter  ftu- 

diorumconiunclionem  facile  fibi  conciliavit.     Hoc  etiam-> 

aliquantôfuperior,  quod  ad  eas>quibus  pariterincumbebant, 

elegantiores  literas  >   &  Mathematicas  artes,  &  Hebraeam_» 

Ch3lda?amqueLinguamin(uperadhiberet.     Quare  in  Galli- 

am  reverfus  multa  fcrip{ït&  publicavit  totactantis  laboribus 

non  indigna  ,  in  quibus  principem  Iocum  tenent  varia:  Le- 

ctiones,  diligentiffimique  in  multosGraeca? Linguae  Autores 

Commentarii,  maximeque  inEpigrammata  Iabore&indu- 

ftriaPlanudismcnacbicoUeda,  quorum  &  Brodaeusbonarru 

partem  Latina  venuflate  convertit.     Inter  ha?c  beata  otia  cœ* 

3ebs&  facratus  cùmad  fexagintatres  annos  honeftè  piequo 

vixifTer,  fub  exitumprimicivilisobreîigionem  Beîli  ,  cœpit 

levi  tentarifebricula,  fed  ad  extremumexithli,  dumque  viri- 

bus  paulanm  dericientibus  debitum  à  Sacris  îiteris  animi  foîa> 

îium  petit,  Fegente  Anagnolta,  inter  fuorumampîexus&  la- 

crymasfeiicemanimam  Deoreddidir.  Funeratus  eftCaefaro- 

duni,  Martinianain  xde,  tumulotenui  nec  admodum  ope- 

rofo,  fed&Brod«aegentis  infîgnibus  &ipfîs  amicorum  E!o~ 

giis  honeftato,Anno  156J, 


M 


Variorum  Teftimonia  De  Brodée  & 
ejus  Scriptis. 

Llretus  Var.  Lecl.  Lib   10.  c  6.     Secutm  efibomo  muît<eac 
variœ  LecliQnisi  Job,,Brsdaw,qtti  Pedematc  in  hoc  Juvenalis  ver  fa 

D      $  legen- 


3»  G  A  L  L  I  A 

legendum  pronunciaverit.  Hujus  ego  Mîfcellanea ,  in  quibus  hoc  tradi* 
dijje  ferturyquamquam  magnofiudio  quœftta,  nunquam  tuçfo  adbuc  re- 
ferire  potui  ;  Sed facile  tnmen  ipfo  Pedematls  nomine  video  eum  aliquod 
falmtionls  genus  intellexiffe. 

Jof.Scaliger  inlocoscontroverfos  Rob.Titii  ij8<£. 
P.38.Z)*  Strato  non  eft  cur  incomparabilis  viri  manibtuJch.Brod&i  in(ul- 
tes .Habet enimiUe ScoticaEpigrammatz,qu£  tibi  objiciat ,  (5  Muret  0^ 
Catullianos  GaUiambos,  Fuit  auiem  de  bonis  literis  optime  méritas, ftqut* 
alius,  acneltalos  quidem  tuos  excipio. 

Nie.  Fullerus (de  quo  alibi)  in  Mifcellaneis Theolo- 

gicisp,  ?5"7.edit.  Argentoratenfis  làyQ.Joh.BrodœmTuronenftr, 
vir  eruditus,qukm  diligentifftme  perconmtui  ,  (5 '  omni  a  penitut  dédit  a 
oper  de  mari  Rubro  (crumtui,  rei  iftius  vetitntem  ex  oculatis  teflibus 
compluribus  exploratiffime  cognitam  explicat  in  Mifcellaneis  Lib,  3, 
cap,ç¥ 

Gui  CanterusNov.Left.Lib.  £.c.  2  5  .Brod&u  primum.» 

(nam  hoc  quidem  loco  nomen  ejus  tacere  non  poffum)à.7rouDTU  legendum-» 
cenfuit,  Non  rides,  Leclor,  h&c  cum  legvs  ?  Ego  certefine  rifu  non  feribo. 
Nam  quU  credidiffet  unquam  (  ut  vocem  ipfam  excutere  (uperfedeam) 
tant*  letlionis  virum  itnfuiffe  omnium  carminislegum  rudem'd  imper  i- 
tum,ut,quodne  per  fomnium  quidem  unquam fecijfet  Euripides ,  fecun- 
do  loco  Spondœum  collocaret  pedem, 

Baptifta Sapinus,Confiliariu<;Regius,Epifi:ola  Praefa- 
toriaadD.Fr.MauniumBurdegalenfium  Archiep.  inBrodaei 
Notas  ad  Eliripidem  I  f  6 1 .  Edidit  fuperioribus  annis  Job.  Brod&ut 
luronenfis  ,  Pr<eful  Amplijfime  ,  in  Epigmmmatum  Grscorum-» 
&  Oppiani  de  Penatione  Libros  ,  Annotationes  docliffimas  ,  &  omni 
Jcientiarum  génère  refertijfimas  ,  quœ  illi  non  mediocrem  hudenu> 
apud  Literatos  pepererunt  &  benevolentiam  cênciliartint.  Nam 

cum  in  Gallia  &  Imita  ,  ab  ineunte  <etzte  non  Jolum  Literarum 
fiudioflffimus  ,  fed  avidiffimus  vifiu  effet  ,  neque  ftuàia  unquam, 
tametft  in  Cardinalium  Ûf  Magnatum  aulls  verfaretur  ,  remifts- 
fet  5  fperabant  omnes,qui  noverant ,  infignem  aliquem  fœtumedi- 
turumf  <egre  ferebantquc  illius  ftudia  fi  tu  quo  dam  &  fquallorcj» 
confumi.  Quo  de  km,  uterat  ab  omni  ambitione  aliemsfîmust  ne 

Audiret  quidem  ,    t5 privât*  vit*  felicitate  ac  ftudiis  taptta  ,  [oli- 
mriam  quodammodo  vitnm  degeret  ,  de  quibus  nunc  dtxi  Anno- 
tationes 


ORIENTALIS.  31 

tationes  in  lucem  edidit  :  non  quod  bisce  laudem  àliquam  captaret , 
fedut  utilïtati  public*  confuleret.  Nam  quod  ad  Epigrammatas 
attinet  ,  opus  id  fane  arduum  ,  difficile  5  0*  immenfum  erat  ,  ex 
plurimorum  aathorum  fententiis  ,  fcriptîsque  compofitum  :  Lociiru* 
bis  in  fini ti  obfcuri  ,  tf  vix  acri  ingenio  pervii,  Oppianus  adeo  fibi 
parum  eonftans  ,  adeo  laccrus  &  obfcurus  ,  ut  author  ipfe  (i  revixif- 
[et  f  opus  fuum  procul  dubio  non  agnovijfet.  In  bis  vero  exponen- 
disreflituendisquetantam  diligent iam  adhibuit  ,  utnibilintaftum-* 
reliqucrit  ,  nihildenique  prœtermiferitj  quod  ad  alicujus  rei  lucem-* 
facere  videri  pojfet,  Suspeftus  fortafje  ero ,  quod  tam  prœclare  de  eo 
fentiam  ,  quicumapudmemultis  nominibus  cojnmendatusfit ,  /#wz_* 
patria  ,  affinitatù  &  amicitia  arclioris  accejfione  perfuafum  mt_sy 
amicb potius  quam  fincerè  judicium  ferre  exifiimabis.  At  Sigismun- 
diGelenii  viri  dotli  &  de  litcrit  bene  meriti  [entent ia  me  tuebitur  ,  quiy 
cum  nunquam  Brodœum  vidijjet ,  fie  in  Prafatione  Epigrammatum-* 
de  eo  fentit  ,  ut  ad  ejus  laudes  nibil  accéder  e  pojfit  ,  Leonem  verè  ex 
unguibtujudicans  j  Ego  vero,  cujus  efflagitationibus  &  opéra  ,  ilîa  in  * 
lucemprodierunt  ,  cumdotlis  Brod<eumprobarifeufi  ,  (fremfuccef- 
fijfie  i  in  ëuripidis  Irœgœdias  Annotationes  excudendas  extorfi  ;  jed 
cum  Typograpbum  conqueri  audiiffem  ,  quod  nuUius  pr<£clari  vinau~ 
tboritate  infignes  prodirent  5  ac  Brodœum  noftrum  tanquam  Plagia- 
riumànonnullis  ,  qui  non  novijfent^notari  ,  autin  fuspicionemveni* 
repojfe  :  oper<e  pretium  me  faciurum  exiflimavi  ,  fi  in  tali  re  amico 
adejfem^  £f,  quantum  po/femi  teflimonio  meo  bu/us  trimini*  fuspicionem 
diluerem. 

Quae  de  eodem  Thuanus  habet,  a  hic  non  appono  , 
quia  eademferèfunt  cum  Elogio  Sammarthani.    Ipfa  tamen  H<Jft""1  '  54, 
filegerecupis,perme  licet. 

Joh.  Leunclavius  notisin  Xenophontemp.  1068» 

edit.  Parif.  Certe hoc ipfum  d^uct^mfA.iSa. ,  quodinepte  altevifub" 
flituitur  ,  profeiïum  ab  homine  G  allô  fuit ,  Brodœo  mmirum  Turonen~ 
fe  ,  quem  tamen  ego  tantum  abefl  ,  ut  infetlari  propterea  velim , 
ut  etiamverc  lubenterque  fatear,  multa  fui  fie  ab  itl»  viro  retlenon—» 
inunoautbore  reflituta,  Nimirum  aliqumdo  bonus  dormit  at  Ho* 
merus. 

JuftusLipfiusnotisadTacitiGermaniamjLugd^atj^p' 

jib» 


il  GALLIA 

Joh.Brodœus  h<ec  delllyjfis  errorcm  MUceUaticù [cite coar- 
*  Ncfcivit£tf/>  j   Brodœusvirfive  adelefcens^  patins  ,    acrisingenii ,  probijudi- 
Lipfius  Bro-  j#       leclionis  diffufe  .  qstcmnon  maris  inore  fam<c  effe  mirer  ,  /W0 
P*  indignor, 

rio  mafo-  Tho,  Dempfterus  in  Indice  Authorum  in  Antiquita- 

rem  JuvenistÇS  Romanas  Rofini,  161$*  Johanne s  Brodant  criticus  magna  em~ 
eciam  voca-  ditionk. 

tUrvc!ad"  Jac*  Durantius  CafelîiusJ.C  in  Variisp.  3  z.  15-82, 

g  '  Pîr  egregix  eruditionis  Job .  Brod<eus. 

*Voycs  *J.  BongarsàScaJigerdeStrasbourg!e27  Juilî.iôog, 

les  Le  ttres    Je  V0UJ  envoiray  ce  que  /'  ay  de  la  main  de  Brodceus  fur  le  Simplicius. 
Fr.à  Scali-  Deeodem  Jof.  Scaliger Lib.  i.c.zf.  Aufon.Lecl.Li- 

^rr^u^'"pfîUsEpift.<îy. bis, Centurie  i.mifcell.  Caufaubonusin  v.  14. 
Renés p,  22,'c  3.  Lucar.  Bon,  Vulcanius  in  Agathiam  p.  6.  Paulus  Leopar- 
&33i>.        dusacerrimivir  judicii ,  Lib. 7.c*  i  j.Emendationum.     Joh. 

Savaroad  Sidonium  p.  209.  Epiftolarum.      Hotomannusde 

verbis  feudalibus  voce  Marchiones»      Gerbelius  in  Gracia  p. 

io8.Hein(iusadTheocritum  p.  3 8 i«  edit.i<5ç>/i»PetrusFaberin 

Agoniftieop.  jf  j,&  64|.edic  i5-?j\&aliit 

FERUS     BOQUINUS, 

BiUîrix. 
1 

PEtrus  Boquinus  TheologusReformatus,&  Heb.  Ling.Pro- 
feffbr  ,  cumLaufannarmanè&àprandio  ConcionemCa- 
techeticam  habuifiet,  vefperi  aiterius  concioni  interfuiQet,in_j 
cœnahilarisfuifiet,  eahnitadeambulando  ferecreaflet,  do- 
mumregreflus,  dumramiliarem  quendam  segrotantem  con- 
folaretur?  i^draç  e&tv  cœpit  9  &cumdixiffet>  Domine  fu- 
fcipeSpiritum,  &adfervum  accurrentem,  Ora .'placide ex- 
fpiravit  A,  15-82.. 

HujusScripta  qusedam  Theologica  recenfentur  in_j 
Catalogo  Libb.  Bibliothecas  Bodleianx  5  Aliainhujusvita,  à 
Melch.  Adamo  fufè  feripta. 
p  9  JehanChaumeauSeîg.  deLafiaydansfonHiftoirede 

aS-24J.  Berry  imprimée  Tan.  15- éd.  LesDûcicurs  que  f  ay  cognent  dans  la 
noble  Académie  de  Bourges,  font  Maijlre Pierre  Beucquin ,  Profcfjeur 
de  U  langue  Hébraïque ,  &c.  Lud, 


ÔRIENTALIS  3J 

Lud.MafuriusinPoëmatibusBaf.  i$74-P«  89. 

rlurima  cum  Zancho  docuit  Docîore  Boqnînus^ 
Doclrina  inftgncs  (f  ptetate  viri„ 

De  eodem  Cl.  Alberius  Triuncuranus  Epift.  praef. 
adJoh.Bovium,  inTheophraftiCharacleresif  82.  Zanchius 
inMifcellaneis  ijo$.  Beza  in  quadam  ad Thomam  Tiliurru 
Epiftola ,  &  alii. 

JOHANNES  SALIGNACUS, 

Petrocorius. 

DE  eo  fie  Thuanus  ad  A.  1  f  47«  Exfc  Patablidifcipulisfuit  Job. 
Salignatus^nobills  Petrocorius. 

La  Croix  du  Maine  dans  fa  Bibliothèque  1  f  84.  Jo 
ban  de  Salignac  Docteur  en  Théologie ,  natif  du  pais  de  Lymofin ,  homme 
fort  doeîe  es  langues  ,  &  principalement  en  Hébreu.  Ha.  ejcritplufieurs 
Livres  tant  en  Latin  qii  en  François  ,  defquels  il  y  en  a  quelque  s  uns  im- 
primez à  Paris  &  en  autres  lieux,  llflorifjoit  à  Paris  du  temps  deChar- 
lesp.fanisCi.  Lemefmeàla  p. 495*  dumefme  Livre,  dit 
quae  /.  Salignac eftoit  de Perigrod,  & qu'iljïoriffoitfous  Henry  1.  En»» 
quoy  je  crois  qu'il  le  faut  plutoft  fuivre,  fur  tout  après  letes- 
moignage  de  Mr.  deThou  ,  quiîedit  eftre  du  mefme  lieu. 
Pour  le  temps  au  quel  Salignac  floriffoit  ,  Tonne  peut  révo- 
quer en  doute ,  qu'il  n' ayt  vefeu  fous  Henry  fécond  &  Charles 
o.commela  Croix  du  Maine  lediticy  ,  puisque  luy  mefme 
nous  en  aflure  dans  une  lettre  à  Mr.  Calvin  ,  qui  fe  lit  parmy 
celles  de  ce  grand  homme. 

Gui.  Poftellus  Praefat.  ad  Leftorem  in  librum  deLin- 
guarum  affinitate  if  3  g.  Ad  hune  Librum  edendum  mihi  animumfe- 
cit  Fr,  Fat  ab  lu  s.  Non  diffimile  vifum  e(l  Joh.  Salin  &o  prim£  not£  & 
eruditionis  Theologo ,  mihi  amicijfimo ,  £f  quem  rêvera  mérita  Vatablus 
agnofeat  difeipulum  ,  ut  pote  qui  non  tant um  fa cr arum  Literarumab» 
firufaferutetur  ,  jed qui  more  Pr<sceptoris  nullum  difeiplina  genus  fibi 
intaftumvelit  autrelinquat. 

Gilbertus  Genebrardus  in  Ifagoge ad  legendos  Rab- 

E  binos 


34  G  A  L  L  I  A 

binss  PariC  ifo*}»  p.  4.  ti$  ipAa^eVaTwOEcto^iriAN.  s*A.  £ 
yAeSÎjtiç  U&iç  zs&çdrhj.ln  fequentibus  habentur  verfLsHebraeo- 
Graeci.  Lud.  Mafurius ,  Poêmat.  p.  8?.  1574. 
JEde  S&lm&us  convivam  Ut  us  arnica 

Çxcipit  j  tf  mtmorigaudia  mente  gerit. 
Prima  Salin dus  tjftiufarum gloria ^mecum 
Regia  quem  multos  Viderat  aula  dies. 
hac  à  ntmU  Claudius  Grangaeus  in  Hiftoria  de  Bello  Civili  p.  1 4. 

nelegianim-  \^%g,Anno  i$6u  LutetU  diem  fuumobiit  Adrianus  Turnebus. 
ad-oerfk  ,  Puriorem  is  religionem  animo  ampletlebatur  ,  metu  tamen  periculi 
utnecfe-  y#^w  ea  de  re  fententiam  occultabatt  Perum  cumfe  mortifero  m$ï' 
quenttabis  y0  urgeri  fentiret  ,  monltu  &  bortatulob.  Saïmiaci  Parif.  Théo- 
Tauti  Maau-log'1  ,  qui palam  a  Pontifient  ad  huangeltcos  tranfierat  ,  eamfepro- 
ùiadPet.  bareprofejfus eji fideiconfejfwnem  ,  quant ëuangelici [ex ante ann'n pu» 
Terpiwa.       bUcaf[ent. 

**ui'efted;«  Joh.  Gui.  Stuckius  Praef.  ad  Left.  in  Antiquitates 

2wV,quod"*Convivales  An.  ifgl.  exeufas  ,  Po/ïquam  peregrina  inheak 
de  T\iïncboyParentibus  mets  mijfus  fum  ,  Laufann*  Job.  Randono  &  Francisco  Be- 
taliviro,  raldo  ,  (5  Argentin*  Fr.  Hotomanno  ,  Job.  Sturmio  ,  &  LutetU 
nUa:xm^^0.PariJiorum  (quo  bis  profeftus  fum)  SanEîogermano  ,  Carpentarto, 
xumoTCyàli[[Ramo  ,  Forcadello  ,  Turnebo  ,  Lambino  ,  Aurato  ,  Peregrino , 
fumà Yalute  Mercero  ,  Salignaco  ,  Genebrardo  ,  Quinquarboreo  ,  Jjhercu/o, 
péri i (Te  ?  ô  Ûf  Tubing*  Scheggi»  y  Heylando  ,  Crufio  ,  Lieblero  ,  Htzlero  ,  & 
magnum  Patavii  R  Menabemo  Jud<eo  ,  PanzeroUo&  aliis  Ling.Lat.  Gr.He~ 
malum,  nec^4^^  totiufque  iyKVKho7rctto*eia.c  optimis  fide/ijfimùque Prœceptoribus 

"™mœctn-f"'»*ftu-  ,  ,     ,     ,  ^ 

pio,  nam  Gilles  Ménage  dans  les  origines  de  la  langue  Fr.  p. 

plebs  impe-  5  f  g.  Salignac  LeBeur  du  Roy&  ProfeJJeuren  langue  Hébraïques  j 
rua,  licen-Canticaquœ  dicuntur  graduum  ,  dicuntur  HebrtU  ab  afeendendo 
ùx  cupida  ,j,_ y^yçideft  j[cctJJi0„um  y  qu<efc.  pûpulus  cum  afcenderettf  pete- 
rms  mirum  \ret  Jerofolymam  ,  cane  bat.  Sefe  enimpii,  ad  [olemnia  fefta  ex  Dei 
dottos  wrosprtceptoproperanteiiconfirmabant bis  canticis  &  (olabantur  :  Cui  (S  boc 
réélis  ancea 

feniîbus  euntesorTendere  &labimatura  jam  aetate  .  quisnon  ingemifeat?  Al'tA»tc  mmorts 
moment  1  babes  inLtbttlo  inJcriptoRsTCtzzd'  e'Ulde,  que  m  cum  bono  Dto  propediem  tdititrus 
ftm. 

confinât 


OR1ENTALIS.  $  f 

confondu  quod  efl  in  bis  Ca.nttr.is  ,  Afcenfonum.Salignac  fe  trompera 
PJeaumes  font  ainfy  appeliez  des  quinze  degrez  qu'il  y  av  oit  depuis  /c_» 
parvis  qu  on  appelloit  Azarayjusq'  au  Temple  Hecar ,  fur  lefquels  les  Le> 
vites  eftant  affis  chantoyent  tes  Pfeaumes, 

DeeodemCarpentariusin  Refponfione  ad  Thefla- 
lumOflatump  7.  17^4  BezainhiftoriaEcclefiafticaTomoi. 
p.  6px.  603.  &704.  &  alii. 

PETRUS     V  A  L  L  A, 

Parifinus. 

DE  eo,tanquamSyriace  dodtiflimo,  Lambinus  Epift.  Prae- 
fatoriaad  EnricumValefïum  Andium  Ducem,  Lut.i /£7. 
Fratri  tuo-)\x\Q^i\\.-iAlenconienfium  Duci  Praceptor  contigit  PetrusValla, 
Antifles  Ecclefiœ  Sagienfis,  vir  omnium  laudatnrum  atcfc  ingenuarum 
artium,  duarumcfc  Unguarum  eruditarum  Gr<zc&  &  Latin*,  &  pr<etere4 
Syriaca  périt ijfimus  ,•  deinde  eo  morte  immatura  extinfioyRoùertusFur- 
nerius,Ambianenjts,  Obiit  An. I  y 64. 

La  Croix  du  Maine  dans  fa  Bibliothèque,  Pierre  du 
Pal,  Parifien,  DoBeur  es  Droiffs, Eve s que  de  Seesen  Normandie^hom- 
me  docîe  es  langues,  &  ver/é  en  plu  fleurs  arts ,  fciences  &  difctplinesy 
(S  fur  tout  Grand  Théologien,  In  fequentibus  Scriptorum  Cata- 
loguai texit,  quem  hue  referre  fuperfedeo. 

De  eode.nThuanusad  A»  1561.&  ifôi. 


B 


/EGIDIUS     BURDINUS, 

Partjtnus.  tiuno  in 

Elog. 

Rularto  fucceflit  jEgidius  Burdinus  Parifïenfis  ,  in  cujus  s» Femme 
hominisobefo  graviquecorpore  vividum  &  velox    inge-^ nonir"0,t 

nium  licebat  admirari  ,  vel  obid  maximequod  fepultis,  utfu^eeaiî  *. 

quidem  videbatur,  altilïimo femper  fopore fenfibus,cum  in-ijelleforeft 

dehnenter  fterteret,  nihilominus  &  loquentes  probe  audi- dédie  lez. 

ret,&ilIisappofitifTimererponderet.  Difciplinas  certeomnesToirecies  . 

tanta  celeritate  hauferat ,  utpueripfos  Linguarum&  Philo-Hl^  TraS*~ 

E     2  fophiae*1110' 


lé  GALLIA 

fophiae  Magiftros  lacefferet  ac  propè  fuperaret»  Quotus  vêro 
quisque potuit  è  noftratibus reperirij  qui  ad  eum  LinguaeGrae- 
caepervenhTetufum  ,  ut,  quod  vir  illemaximus  in  Arifto- 
phanem  egregièmolitus  efi: ,  antiquos  Graccia*  autores  ,  fua 
ipforum  linguaexplicandosenarrandosque  fufciperet?  Prae- 
cipuumtameneiftudium  fuit  Jurisprudentia,  cujus  aufpiciis 
forum  ingreflus,qualemfequantumque  gefterit,ex  eo  potuit 
intelligi,  quod  unusinter  tôt  excellentes  caufarum  Patronos 
elecluseft,quigraviffimumilludRegii  cognitoris  munusiru 
fupremoRegniSenatufuftineret.  Tandem  eo,quem  dixi, 
corporis habitu,in apoplexiam  facile incidit*  qua  repente op- 
preflus ,  Anno  1 570.  aetatis  y  3 .  expiravit.  Caeterum  ex  tanti 
viri  îaboribus ,  praeter  Graecos  illos  Commentarios,leguntur 
paucatantum  ,  quibus  nonnullamjurisGallici  partem  inter- 
prétatif eft.  Adeô  Iectitfimis  illis  hominibus,qui  maxima^ 
Reipublicaenegotiagerunt  ,  parumvelotiîvel  etiam  anîmi 
fupereftad  meditandum  &  fcribendum. 

£  G  I  D  i  O     BURDINO 

Claudius   Efpencseus  hoc  Carminé 
parentavitt 

Sufiinuiffe  diu  tam  muîta  negotia  mirum  efi 

Corfore  tam  craffb  y  tam  modicoque  Virant* 
Corporeo  fed  mens  vivax  indu  fa  Jepulcbro 

Res  potuit  tantôt  Jufiinuijfiè  dm, 
Audiit  Çfkgit  moment 0  &  fer ip fit  eodem, 

€t  refpanfa  pari  Jedulitate  dédit, 
face  vir  &  bello  bonus  ,  aptus  &  utilis  urbi, 

Commodm  Me  foro ,  commodtts  Me  domi. 
Qiiemmodh  res-,  caufa*  modo  curia  Vidit  agentent^ 

Sollicitifque  domus  femper  aperta  rets, 
Siccine  tam  \>tgiles ,  quos  h&c  tam  mœfta  tulerunt 

S*cula9  ne  quod agant  défit \agunt  animam? 

Vario- 


ORIENTALIS.  $7 

Vâriorum  Teftimonia  de  Bordino 
&  ejus  Scriptis. 

LA  Croix  du  Maine  dans  fa  Biblioth  :  Mejjire  Gilles  Bourdln 
Chevalier}  Seig,  d'  Affyy  Bougival  ,  Santo,  Rouveray  &  autres 
Seigneuries  ,  ConfeiUer  au  privé  Confeil  du  Roy  &  Procureur  General 
de  [a  Majeft'e  au  Purlement,  Ce  Seigneur  eft  oit  fort  dofîe  es  Langues^ 
Grand  JurUconfulte  &  extrêmement  verfé  ts  affaires  d" Eftat.  Il 

mourut  à  Paris  V  an  1570.  Plufteur  s  dotles  hommes  ont  eferit  des  Epi- 
tnphe s  fur  la  mort  d iceluy ',  imprimez  ebez  R9Ù*  Efiienne  en  mefme~9 
an  nie ; 

André  Thevet  Liv.  15»  de  fa  Cofmographie  5  Gil- 
les Bourdi»)  Procureur  General,  outre  la  parfaite  cognoiffance  du  Grec, 
Arabe,  Hébreu  & Cbaldaique,  a  fait  voir  par  [es  œuvres  qu  il  y  a  peu 
d"  hommes  en  France  qui  ï  ayent  en  rien  efgalt¥ 

Pierre  de  Konfard  dans  rÔdezj.duliy.  y.  parlant 
deBourdin. 

Il  doit  fur  tout  a\>oir  le  prix 
Comme  aux  trois  langues  bien  appris^ 
Faifant  feule  as  des  dotles  hommes y 
gui  par  [on  fcaVoir  honoré 
A  presque  tout  feul  redoré 
Cet  âge  de  fer  ou  nous  fommes, 

Joh.  Auratusin  Poêmat.  p,  161.  Se  feq„ 

Nam  Grœcam,  Latiam  juvenis  caliebat,  Hebr<eam 
Jamfenior  Linguam^  Chaldaicamque  fimul* 
&qux  fequuntur. 

Amadis  Jamin  dans  Tes  Poefies.  p.  124. 
Qui  ne  feait  des  Bourdins  (f  Bru/arts  le  feaboir. 
Et  comme  ils  rf  ont  jamais  oublié  leur  devoir. 
Pour  bien  (ervir  les  Rois  d  '  un  fi délie  courage. 

Le  Père  Jacob  dans  Ton  Traité  àts  Bibliothèques  5 
E     %  La 


1%  G  A  L  L  I  A 

La  mémoire  de  ce  très  fç avant  Giiïe s  de  Bourdin  ,  Procureur  General  du 
Roy  au  Parlement  de  Paris  ,  neflpas  feulement  recpmmandable  pour  les 
grandes  qualitez  d^efprit  qu'il  poffedoit ,  ni  pour  les  dotles  obferva- 
tionsfurla  Coujlume  de  Moulins  qu'il  a  laijjé  au  public  ;  Mais  elle  lis 
doit  encore  eftre  pour  une  très  exquife  Bibliothèque  qu  il  avoit  érigé  avec 
de  grandes  defpences  &  de  grandes  foins  ,  laquelle  a  mérita  beaucoup 
de  louanges  par  deux  exceliens  Poètes  de  [on  temps  ,  ff  avoir  Pierre  dt^ 
Ronfard  $  Jeb.  d  '  Aurat. 

De  eodem  Joh.  imbertus  popularis  meus  in  Enchir. 
p»  A.  î.edit.  15  5  8julianus  Taboetius  in  Régal. Paradox  part, 
$.p.  1  iQ.Fr.BalduinusEpift.  Praefatoria  in  opéra  Eguinarii  Ba- 
ronisj.  C.  Gohoriusinlibrode  notis  &  ziphetis p. 6.5.  Adr. 
PelaeusEpift.  in  Lib.de  rei  aliéna:  diftraclione.  Lud.  Dorleans 
in Expoftulatione  p.78.  ]ac.  Prevoftaeus  in  Orat  p.  k.$.  Steph. 
PafchafiusinEpigr.  p.22.  Bam.Briflbnius  p.  117.  Oper.  Var. 
Mornacus  in  Elogiis,  &  multi  alii. 

LUDOVICUS     QVERCULUS, 

Turonenjîs. 

LUdovicus  Querculus  Matri  mea?  cognominis,  in  Supremo 
Senatu  caufarum  Pacronus>CollegiiquepatriiGymna(iar- 
cha  ,  Linguam  Hebraeam  in  Collegio  Vindocinorum  doenic 
circaAnnum  1572.  utteftatur  ejusEpiftoIa  queedam  Gallica_, 
ad  Fr.  Beraldum,quam  ex  Autographo  hic  exhibeo. 

A  Àdonfieur  MonfieurBerauld,  Principal  du  Col- 
lège de  la  Rochelle. 

MOnfieur&antianamy,Dieum'a  donné  le  vouloir  àct> 
matin  de  vouseferire  de  mes  nouvelles,  comme  j'ay  en- 
tendu des  voftres  parMonfieur  le  Principal  deVendofme.Sça- 
cliezdoncs'il  vous  plaift  que  par  la  grâce  de  Dieu  f  arrivayen 
cefte  ville  des  le  24.  Avril  dernier  parte,  ou  je  me  prefentay  à 
Meilleurs  pour  encommencer  à  bien  faire,mais  il  s'  y  trouva 
des  Adversaires  aufïi  bien  que  à  Montargis,commevous  avez 

bien 


ORIENTALIS 


19 


bien  fçeu,  &  m' aviez  promis  de  rn  en  faire  le  difcours  5  mais  je 
vois  bien  que  m'avez  oublié;  Dieu  cependant  m' incita  d'al- 
ler vifiter  les  Eglifes  Réf.  en  Touraine ,  ou  je  remis  en  mémoi- 
re, Nemo  Prophetaféc.  Pourquoy  m' en  revins  encore  en  mon 
Hermitage,ou  j' ay  trouvé  peu  de  fecours  finon  en  Dieu  qui  m' 
aconfervé  en  bonne  famé  corporelle  jufques  icy.  Lors 
voyant  que  leRoy  eftoit  à  Blois  je  me  retiray  chez  Mr.  de  Valo- 
res ,  ou  Berauld  me  prefentoit  quelques  fois  le  hanap  quand  je 
dîfnois  avec  Ton  dit  maiftre ,  qui  commençoit  à  goufter  la  ver- 
tu &  douceur  de  la  Langue  Hebraique»  Cependant  quejo 
pourfuivois  en  vain  de  rentrer  en  mon  Collège  de  Tours ,  jo 
devifois  quelques  fois  avec  Meilleurs  les  Marefchaux  de  Fran- 
ce ,  Meilleurs  les  Gardes  des  Seaux  ,  Meilleurs  du  Confeil  Pri- 
vé ,  Monfieur  1'  Admirai  &  fa  noble  Compagnie,  &  autres  gens 
de  lettres ,  qui  me  promettoyent  toute  faveur.  Toutesfois  je 
n*  ay  jamais  fçeu  autre  chofe  impetrer  d' eux  finon  que  le  Roy 
mandoitàMr.  le  Prevoftde  Paris  de  chafler  mes  Voleurs  du- 
dit  Collège  ,  &eftablirung  Oeconome  qui  jouyroit  cepen- 
dant &c.  &  de  tout  nulle  exécution.  Ne  faut  oublier  que  Mr. 
de  Morvilliers  me  donnoit  quelques  fois  à  difner  avec  fa  noble 
compagnie,ou  je  n'eftois  pas  toujours  muet ,  non  plus  qu1  à  la 
fainte  table  de  Monfieur  de  Lizy,qui  me  nourrifibit  volontiers 
tant  qu'il  rat  à  la  Court.  Lors  voyant  qu'il  eftoit  temps  de  fe- 
mer,  je  m' en  revins  en  ma  petite  loge,  ou  j'en  commençay 
defemer  la  vérité  Hebraique  au  Collège  des  Vendofmois, 
mais  après  avoir  bien  travaillé  ,  nul  ne  me  prefentoit  ung 
voirre  d' eau  froide,finonMeilieurs  laMeziere  &Chreftian  qui 
m'ont  appelle  pour  difner  avec  eux  quelquesfois,&  Mr.  le  Mi- 
niftre  par  trois  fois.  Meilleurs  duConfiftoirecognoifians  que 
XlïouXIIIperfonnes  avoyent  profitèennoftreEfchole, en- 
viron la  S.  Martin  ,  me  firent  prefent  de  1 5.  Livres  fans  autre 
promeflfe ,  dont  j'ay  vefeu  quelque  peu  de  jours  a  fiez  efcharfe- 
ment.  Aujour  d' huy  pour  vivre  j'emprunte  de  quelquesAmis, 
ou  vends  partie  de  mes  Livres ,  &  engage  l'autre  en  attendant 
en  patience  le  joyeux  advenement  de  laRoyne  deNavarre,ou 
autre  fecours  qu'il  plaira  àDieu  m'envoyer  en  continuant  mon 
labeur  &C.       Ludovkus  guerculus  Gymnaftarcbd  Ccllegii  Turonen* 


40  G  A  L  L  I  A 

fis,  &  publient  WD'p'ft  fl®1)  Profeffor  ,  diefêcunda  Januarii  horo-t 
prima  <ruuu  fcœ  Heb,  GrammaticamClenardifeduloprofcquetur ,  ma- 
gis feria propediem  aggreffurm  inCollegio  Vindoiinorum.  Si  Dieu 
euft  voulu  que  je  fuflfe  demeuré  à  Montargis  durant  la  mala- 
die de  Monfieur  de  Ville  Marefchal,  comme  Mr.  Beroald ,  je 
me  perfuade  qu'il  m'euft  légué  quelque  chofe  &  à  d'autres  in- 
digensdontjeluyeuffe  faitmemoire  ,  comme  je  faifois  lo 
temps  paflé  devant  qu'il  receuft  aucuns  flateurs  à  fa  table:efcrit 
ce4.Januier  1772. 

Voftre  antlan  amy 
LOYS  CHESNEAU. 

Teftimonia  de  Querculo. 

CArolus  Molina?us,Gallia?  &  Germanise  Doftor ,  in  Coîia- 
tione 4.  Euangeliftarum p.  1  f  1. edit»  if6f,  VocU  Hofan* 
nagenuinifenfus  me  montât  virpius  &  doiïus  Dominus  Lud.QuerculuSy 
Hebraicarum  Lit  er  arum  Profeffbr  }  ($  in  Supremo  Senatu  Advoc a  tus  > 
CoUegiique  Turonenfis  Prœfeiïus, 

Marcus  Ant.  Muretus  Jano  Brinoni  Lut.  8.  Kal  Dec. 

I J  f  î  ♦  Cornes  Alfinotts  multa  de  te  bonorijicentijftme  commemoravit , 
tùm  ea^qu*  tu  in Lud.  guerculum  hominem  optimum  £T  doftifîmum-*  > 
injlitutorem  oiim  tuum  ,  benigniffime  &  feci/ii  &  quotidie  facis* 

Leodegariusà  Qyercuad  Janum  Brinonem  deejus 
benignitate  in  Lodoicum  Querculum  olim  fuum  Praecepto- 
rem  ?  p.  $76.  Tomi  t« Florum  Epigrammatum  if 6s* 

Joh. Gui. Stuckius de  Querculo cumlaude  ,  Pracf.ad 
Lect.  in  Antiquit.  Convivales  i  y gi. 

Ad  ClarilTjmum  virurn  Joh.  Brinonem  in  Querculi 
ex  ejusdem     Praeceptoris  commendationem  5  Fr.  Beraldi 
wss.  Epigramma. 


O  R  ï  E  N  T  A  L  I  S,  4i 

Atepqzmfe.  foc®*-  a-Qodgiv  dftiwci^vf} 

Hùv  dl'  dur*]  ?*;P&  ai^u.fjf.S^'/i ,  qd]J  ar/nT/;\\&* 
cSSvc-î'/iç  P$ct*ç  iàguuc7Ui ,  ira  XaQ/îsoct 

Kcù  tyv^.vyjv  xevS&ç  tÏj  x$cn  mo-nocc 
À'£;^  &ç  ev%Xç  oç  •mTSSji  y*  èiviïpjp,  Jiêctcrxeiç 
Movjjoiç  ^etOTiivoig  fÀ,y^f/,oeri  K&pTnÇogttv. 

GUIDO&NICOLAUS  FABRICIJ, 
JACOB1     FiLiL 

Hic  IocumjuremerenturhiduoFratres.àpatriaFaleziani, 
tum  ob  (ingularem   Orientalium  linguarum  cognitio- 
nem,  tumobinfumtam  in  Biblia  Complutenfiahaudpœni- 
tendam  operam.      Age  igitur,  quandoquidem  pukhrum  efl: 
laudibus  efferri,  fed  à  laudaro  viro,quodnam  fuericde  iis  Judi- 
ciunn  laudatidimi  viri  Benedicli  A rix,(de  quo  ali bi )  à  loco  in_, 
quonatuseft,Montanidicli,paucisvideamus;  Sicautem  illo 
deGuidone,  Guidonemlabriciumjum génère  tum  obprtcUras  /t  ni- Prx  fat. x& 
mi  dotes  verè  nobilem  ,  atque  intcr  Clarijftmos  GaïïU  Poè'tas  nonim-Lz&  inB:- 
tnerito  connumemndum,  Catholica  Ecclcfiœ  & '  rcLigionU  Chriflian*  /?«-     a  Reâia> 
diofi$imumy  Hebraici  idlomatis peritifiwum^  atque  adeo  Syriac£  lin* 
gutinfigni  cognitione  ornatum,  noneji  quod  meùverbù  hoc  loco  corn' 
mendem  ;  S) ut  quippe  infignU  eruditio  &  opsm,qua  nos  in  hoc  opère  mi* 
rificejuvk^   ipfaperfefatts  prœdicitnt,à  Studiofis  omnibus  hulc  viro  plu* 
rimum deberi.     De  Nicolao  vcro  haec  ibidem  addit  :  Nie.  Labri- 
cium,  Guidonis  Fratrem,  in  AntiquU  ac  potijfimutn  in  Hebm  ica  linguœ-j 
noninfcliciter  vcr(dtum  ,  qui  [un  diligent'tA  &  continués  laboribus  in-» 
hoc  opère  tranferibendo  >  interpretnnde  &  corrigendo  inter  catteros  no* 

F  bis 


4i  G  A  L  L  I  A 

tU  et  Uni  adj tintent o  fuit  ,  huicCamlogd  mérité  inferendum  duximtts. 
Claruerunt  An,  ij7i* 

AliaTeftimonia  de  Fabriciis  Fratribus* 

JOh.  Buxtorfïus,  Joh.  Uytenbogardo,  BafiK  15-.Mart.t610. 
In  Lexico  Chald.  Syr.Thalmudico  ••  Rabbinkonon  tnwfcribo  allorum 
errores^quodfecit  Guido Fabricius  (quantus  tamen  vir  !  )  fcd  novoftudio 
&  labore  exquiftto ,  ex  ipfismet  Aut&ribus  HebrxU fignificaU  colligo,  ac 
triorumcrratTz  corrigû,  exemple  omnia  iUuftrando. 

S.  Boch3rtusinGeographia  S.p.  i$i.guodvir,qui>n 
bis  lueris  p.:ucos  htbuit  œquales, Boderianm  in  Lexico  Chaldaico^  admi- 
rât ione  m  explieat  vocem  p.TSC  non  fine  admiratione  legi.  In  loco^quem 
citât  ex  Libro  Vaikrk  Rabba^nibiltale  babetur,  nec  ibi  explicatur  pTK) 
Jedurm  tv/SlïP!  ex  Dan.  •?,  Af, 

La  Croixdu  Maine  dans  fa  Bibliothèque.^  le  Bure, 
Sieur  de  la  Boderie^  natif  de  Falaife  en  Normandie,  homme  des  plus  do- 
51  es  es  langues  que  nom  ayons  veudenojlre  temps  >  Précepteur  de  Mon  ~ 
fieur  Frère  du  Roy  &  (on  Interprète  h  langues  étrangères.  In  fequen- 
tibus  afferunturejusScripta  Gallica. 

Le  mefme  au  mefme  Livre  $  Nicolas  le  Fevre  ,  frert^ 
puifnê  de  Guy  le  Fevre,  tous  deux  hommes  très  dofîes  es  langues, 

Thuanus ad  A.  1  y  ?8»  Arias  Montante  egregiam  admodum 
navavit  operam  in  RiUiorum  Complut enfmm  editione^cum  Fabriciis  Bo- 
derianis  Fratribus  ValezianU  AntverpU. 

Andr.  Thevet  Liv.  1?.  c.z$.  de  fa  Cofmographio  ; 

Qu  eflce  que  je  diray  de  Guy  le  Fevre  tnnt  bienaujfi  versé  aux  langue  s , 
finon  qu'il  a  tafcb'e  <sT  imiter  la  facilité  des  plus  doHes  Rabbins  qui  furent 
onques  des  fiechspaffez  :  Il  nous  l  '  a  certes  bien  monflré  traduisant  /e_» 
N.  T.  de  langue  Syrienne  en  Char  aller  es  Hebrieux^  depuis  mis  en  Latin 
&  imprime  dans  la  Bible  d' Anvers* 

De  eodem  Fr.  à  Pulchro  Nernore  in  Cofmographia 
To.i.p.  117,  quamfiplacetconfule,  nam  Liber  non  eft  ad 
manum* 


ANTO- 


ORIENTALIS.  45 

ANTONIUS    RODOLPHUS    CEVAL: 
LERIUS5  Jldoïtcampienjîs* 

Hic  Moncampio  vico  juxta  Viram  in  Ulteriore  Neufiria  fta- 
tuseft,  familianobili,  quippeexqua  Cevallerii  Agnelli  ex  Thuanî 
Fratres  prodiere  ,  qui  ingenium  in  Poé'tica  exercuerunt.  Is  Hiftoriis  ia 
cùm  àpuero  linguae  Heb.  operam  dedifietLutetiae  Parifiorum  8vo,nam 
fub  Fr.  Vatablo,  in  Anglia  Oxonii  fub  Paulo  Fagio,  inde  inter  ^S.  alu* 
domefticos  Elifabethse  ,  qu<e  poftea  Regina  fuit ,  afcitus  >  eu-  eiun  * 
pidam  difeendi  Virginem  Linguam  Gallicam  docuit»  Dein 
poftEdvvardifextiabituni,  inGermaniam  profec"ius,uxoris 
Immanuelis  Tremellii  filiam  ex  priore  marito  in  uxorenu 
duxit,  ita  ut vulgo  Tremellii  gêner  crederetur,  cumeoque 
Linguae  S.  peritiftimo  majores  femper  in  eadem  progreflus  fe- 
cit  :  Dein  Argentinam  Anno  1 55-9.  evocatus  eft.  Aureliae Al- 
loborgum  diu  polt  magna  cum  laude  nec  minore  in  cmnes 
fructu  docuit  >  ut  ex  Thefauri  Sanclis  Pagnini  multa  acceflione 
locupîetati  editione,  ab  eo  tune  temporis  procurata,patet. 
Quadriennio dein exaclo ,  patriae  vifendae defiderium  ut aliqua 
ex  parte  expleret  ,  Cadomum  venit  ,  in  eaque  urbe  pacacè 
manfit,  quoufquebellocivilirecrudefcentein  Angîiampro- 
fugerecoaclus,à  memori Regina  perhumaniterexceptusefr. 
Facîa  demum  apud  nos  pacc>Cadomum  revertitjunde  tandem 
^nno  1 J72.  pofttumuftum  Parifienfem  rurfus  migrare  coa- 
clus ,  cùm'fibiin  Angliam  neceflariô  renavigandum  videret , 
homojampridemvaletudinarius ,  adGrenezaram  Anglicanx 
ditionisïnlulamnaufeabundus divertit;  in  eaque  morbo  fata- 
lioppreffus,  exeunteSeptembriAnno  aetatis  6y.  decefïlt ,  re- 
littofilio(nomineEmmanuele)qui  Cantuarias  vixit.  Prarter 
Grammaticam linguae Hebra?ae exactiiïirnam ,  &  Thefaurum_» 
quem  dixi ,  Novam  Bibliorum  Editionem  quadrilinguem  ag- 
greflus  fuerat,  magna  diligentia  adornatam  ,  cujusprimam 
partem,qua  Pentateuchus  &  Jofuse  liber  continentur ,  manu 
ip.'ïuseleganterdefcriptam  mihividerecontigit.  Hisaddo 
verfus  Hebrœos  in  Joh.  Calvini  mortem  ,  inter  PoëmataBe- 
zac,& DrufïiElogiumhujus  vitaeinfertum, 

F  1  *    Vario- 


44-  G  A  L  L  I  A 

VariorumTeftimoniadeCevallerio&ejus 
Sçriptis* 

IMmanucl  Tremellius  (de  quo  alibi)  Friderico  Com.  Pal.  in_» 
Hofeamijrôl.  Rucerotf  F  agio  ut  speris  adjutor  Cantabrigiam 
tnijfus  fumunà  cumgenero  mcoAnt,  Cevéllerio  ,  tu)  us  lie  et  eruditio 
ad  tantorum  virorum  cxceUentiamnon  accéder  et  (nonenimhoce)usfe* 
rebatœtas)  t  amen  ad  promovenda  Heb.  Studia  ,  ideft  folid<eTbeolo» 
gU  nervos  ,  ejus  ardor  1$  incredibilis  diligentia  plurimum  contulit  at 
frofuit. 

Th  Beza  Praef.ad  Leftoremin  N.  T.  Anni  155-9. 
Hebraifmos  plurimos  obfervavi  ,  par tim  doftijfimorum  hominum  com* 
mentariis  ,  partim  quorundam  amicorum  (f  collegarum  meorum  at 
prœfertim  Ant.  CevaUerii  {bominis  non  vulgari  doUr'maJS^flngulari 
quodam)udiciopr*ditï)  diligentia ,  opéra, ,  ac  éruditions  fummoperè 
ad)  ut  us, 

Joh,  Drufîus  (de quo  alibi)  in  Libello  devoceElo- 
him  p.  j  f.  In  voce  Elohim  ponitur in  Jhefauro  Pagnini /itéra C  qu£ 
Cev aller ium  fignificat.  IseratAnt,  Rod,  Cevallerius  natione  G ' allas , 
que  m  honoris  cauja  nomino. 

Idem  Tetragrammato  fuo  inferuit  Ant.  Rod.  Ceval- 
leriiEpiftolamadEpifcopumElienfem,cumE!ogio. 

idem  Praefat.  ad  Leclorem  in  Ofeam  :  Hune  Prophetam 
Pr&ceptor  meus  f,  m.  Ant»  Rod,  Cevallerius  dicebat  omnium  difficilli» 
mum  effe. 

Idem  in  Quaîft.  Hebraicis  p.  $-<5.  C/arifimus  vir  A.  Ce- 
vallerius,  quo  deelore  ufus  fum in  Angliatf  dofttffimo  ($  mei  amant  is- 
fimo  &c, 

Id e m  pag.  1 4  f .  Excellent  is  doftrina  vir  Ant,  Cevallerius  , 
quem  honoris  caufa  nomino  ,  (Se. 

Bonaventura  ConuliusBertramus  D.Chriftophoro, 
Comiti  Pal.  in  Comparationem  Gratn  Heb.  & Aramicse  1574. 
C<eterumplurimi  de  bis  rébus  memoria  noftra  feripferunt  5  ($  qu'idem.» 
intercctteros  Antonius  Cevallerius ?  pt  m>v\r  dociijfimui -,  cuiinbac  do- 
eendtprovincia  juccejft. 

Idem  Epift.  Praefat.ad  Arnoldum  FerreriuminThe- 
faurumlinguaeS.  fuis&aliorum  notis  illuftratum ,  de  Cevâl- 
lerio fa:pe  cura  laude> 

Eun* 


ORIENTALIS.  4y 

Eundem  îaudat  Pet.  Cevalerius  Praef.  in  ejusdem  Ru- 
dimenta linguar Heb.  à  fe  obfervationibus  aucta ,  Ânno  i y?o. 
Simeo  Muifius  in  Caftigationibus  Animadverfionum 
Morini  1 6 $  ?.  p.  1 6 5 .  £luis  Grammaticorum  non docuit  Kibbuts h' 
co  Schurec  non  rare  ufurpari  ?  ita  docuit  dociijjimus  &  accurat\(fi~ 
mus  Ant.  Rod.  CevaUerius  ,  Rudiment,  Heb.  Lingue  Traft.  2.  c.  iz» 
Ita  poji  eum  BX.Bertramus ,  fer  quant  diligent  item  Grammati- 
i/tj. 

Joh.Seldenus  (de quo alibi)  Lib.  i.deSynedriisHe- 

brœorump.  did.Verfionem  Cevallerii,  puto  Antonii ,  tantHierofb- 
lym'itanœ qukm  Jonathanis  Par  rphrafis  ,  mecumnuperrimècommunU 
cavit  vir  eruditif.  optimufque  Mer  nus  Cafaubomis  ex  fupellefîile  fc,  Pa- 
tris lib) raria ,  in  qua  delituerat, 

MATTH&US     BEROALDUS, 

Parifinm. 

MAtthaeus  Beroaldus  vir  Theologïcarum ,  Hiftoricarumj* 
&  Mathematicarum  rerum  gnarus,Linguam  Hebraeam 
Aureliaeprofitebaturcirca  Annum  if6f.  DeinGenevampro- 
fedus ,  PhiloH  phiam  ibidem  docuit.  Claruit  A.  if 75.  Ni- 
hilabeoeditum  vidi ,  prauer  Chronicon  ,  dequoVofÏÏusin 
Gperede  Scientiis  Mathematicisp.  2$z.&feq  5  Filiumreli- 
quitnomineFrancifcum,  DominumdeVerville>  cujusScri- 
pta  extant» 

Teftimonia  de  Beroaldo. 

JOh,  Mercerus  Ledîori  in  Traftatulum  R.  Judaede  Accenti- 
b  us ,  Pa  ri  Ç  1  $7ô\  ExFr.  Vatabli  Bibliotbeca  bac  &  ait  a  nobifcum 
à  Mattb.Bcroaldo>magn£fpeijuvene)COmmunicata ,  tibi  impertirifta- 

tuimus. 

IdemLing.S.  Studiofis  in  LibrumR.  JudaedeAccen- 
tibus  15-  é<),  Débet îs  bac  omnia  Matthto  Beroaldo }  bu  jus  Llnguœapuâ 
Aure liant  dotlijftmo  Prof  effort. 

Lambertus  Danaeus  ?  p.  8 1 1 .  Operum  Genevas  1  j  8  u 

F  y  lUa 


4S  G  A  L  L  I  A 

Ilîa  Paradiji  Regio  ,  Mefopotamiam'^  felicemArabtamtf '  SyrU partent 
orient akm  adDamafcum  completlitur ,  ut  nos  docuit  Beroaldus,  vir  iru» 
Hebrtis  doiïiflimus. 

Th.  Beza  in  A  et»  1 3 .  10.  Hoc  loco  aïiam  fupputandi  ratio* 
nem  inïït  vir  Beau  memorU  ,  (S  meus  fuperioribus  annis  in  bac  Scclejùt 
a  Hinc  patet  collega  a  Beroaldus. 

Bcroaidum  Jofephus  Scaliger  in  Opufculis  à  Cafaubono  editis, 

Ecclefi^Ge-pt  i  41 ,  Beroaîdum^optimum  (5 '  eruditijjimum  pirum,  non  puduit  Anna 
MTVftS       vigefimo  nono  atatis  Herodoti  initiant  Cyrirepetere, 
rem.  ^e  co  Jem  »  Lingua:  s*  Aurelise  Profeiïbre,  cum  lau- 

de  Aubignaeus  in  Hiftoria ,  ad  A.  1  y  7 2.  &  1  f  7  f . 

I.MalIotà  Monsieur  Berauld  Principal  du  Collège» 

ExAutopra-de  Montargis  ,  Enbabetis  tandem  Literas  ,  Mi  Beralde  ,    quibus 

pho,  adSantonumPortumevocamini ,  fuperefî,utinteUigamus  ,  quomodo 

vobis  placeat  oblata  conditio  ,  ^«^  plerifque  omnibus  videtur  opima~> 

nequeullomodorecufanda.     Kamfiiieftis  ,  tu  inquam  ,   MiBeral- 

de  ,   &  utrique  nojlrum  conjunclifjimus  Beroaldus   ,    quicumbono-t 

AurelU  venta.  ,  Zte/  (/fc  ?»;';#  exijlimo)  vocatïonem  fequi  velitis  ,  rfrf- 

£0  ££0  operam^ut  cum  eritis  ad  iter  parati  ,  dentur  vefirum  utriquo 

a  Gafo ,  nim.  quinquaginta  nummi  aurei  ex  mandata  D.  Amiralii  ,  a  ^«i  prêter  an  - 

Collinii,  cui  nuaflipendia  jo.  Librarum  pollicetur  omnem  &  Principum  (5 '  Rupel- 

àSacris  ^^{en[îum  humanitatem.     Cujufmodicunque  futurus  tandem  fitrerunt-» 

Mal  loti  us,    noj}rarHm  eventus  ,    non  pote/lis  tutius  habitare  ,  quÀmubi-,  advi- 

tandas  impiorum  injidias    ,    degunt  ipfi  Scclejiarum  Conformatores  , 

tttcunque  alibi  fit  vel  cœlum    ckmentius  vel  conditio  luculentior, 

Sednoloegoquicquam  ampliut  inullam  partem.     Pale  ,    Suavijfimt^ 

Beralde  ,  *•  «w  Conjuge  Chariffima  ,   #  »c/  amare  perge.      GijieUio- 

neraptlffimè  Àr.  A!W/.  A/<*/kf  1J71.DD.&  Fratres  exoptatijfimos^Cbamie- 

rium  (S  Docîijfimum  Berçaldum^meis  verbis  falutabis^fi  non  efi  mole- 

fium, 

Scaliger  in Epift.  1627.  p.  25*9.  PugionisfidàbocunU 
cum  Exemplar ,  prêter  aliud^quodpenes  Mattbxum  Beroaldumfuit^To- 
lofx  extare  (cio. 

De  eodem  vide  Querculi  Epiftolam  à  nobis  fupra  al- 
latam.  Dananirn  pag.poo.Operum.  Bertramum  in  Epift. 
Gallicis  ad  Scaligerum.     Choifny  ibidem ,  &  alios. 

JOHAN- 


O  R  1  E  N  T  A  L  I  S.  47 

JOHANNES     MERCERUS, 
Uticenfîs. 

Sllblato  è  vivis  Fr.  Vatablo,  Hebraicarum  Litérarum  apud  ^j^?" 
Gallosinftauratore,  unus  inejuslocum  fuffici  promeruitnauo  ai1*' 
Joh.Mercerus ,  cui  primas  in  eo  génère  doâi  omnes  magna 
cum  ingenii  admiratione  deferebant,  &eôquidem  majore^, 
quod  ferius  ad  haec  ftudia  fe  applicuit.  Cùm  enim,ut  erat  ho- 
nefta  ortus  familia ,  in  eam  fpem  à  fuis  educaretur,  ut  fibi  ad 
Reip.gubernacula&dignitates  viampararet,  JuriCiviliope* 
ramadolefcens  AvenioneTholofœque  primùm  impenderat, 
ejusque  otii  non  levé  documentum  ediderat  Hermenopulo  è 
Graeca  lingua  fidelifiimè  transîato.  Sed  longé  graviora  funt 
&  homineChriftiano  digniora,quac  mox  inJobum&  in  omnes 
Prophetas  magna  diligentiapariquejudicio  commentant  eft; 
plura  etiam  prêEftiturus,  nifiVenetiisrediens,  quofe,tumul- 
tuanteiterurn  Gallia,  inFerreriiLegati  Regii  comitatucon- 
tulerat,apudNitiobrigespatriamfuamjlethali  morbo  depre- 
henfus,ante  annos  occidififet.  Corpore  fuit  gracili  &  à  ftudio- 
rum  laboribus  macilento,  fed  voce  robufta  &  virili,  quac  Au- 
ditorium probe  impleret  :  Temperantia  autem,  pudore,mo- 
deftia  &caeterisanimi  bonis ,  fupra  variât  doctrinae  IauderrL* 
nullifecundus.  Cui&hocafnperum  indulgentiaconcefiiurL> 
eftjutfibi  quodammodofuperftes,  non  omninô cum  morte-» 
interiret.  UxoremenimduxeratJaniMorelliAllerii,  Ebro- 
dunaei,nobilisviri,&AntoniacDeU)inae  filiam,  CamiMae  Mo- 
relias  virginisdodiCfimeefororemjquo  ex  connubio  JofiamFi- 
lium,ClaudiiSalmafiimeritiflimum  focerum,  aliquanto  poft 
fufcepit.  AîialedudigniflimarecenfetBezainlconibus,  & 
Epiftola  Praefatoria  in  doctiflîmi  Merceri  in  Jobum  Commen- 
tarios  j  cui  adde Praeftantiflimum Thuanum ad  Annum  1^75. 
qui  Mercero  ultimus  fuit. 

Johannis  Merceri  Scripta. 

Evangelium  Matthaei  *  exHeb.  Latine  verfwm?  Parif.  *  De  hoc£v- 

K'jJ*  II.  *ng«Iioi» 

Tabu* 


48  GALLI  A 

Hlftoria  Li-Tabulae  in  Chaldaeam  Grammaticam.Parif.  i  y  50.  £ 
brorum,      ChaldaeaTranslatio  Abdiae  &  Jona:,  ibid.  15^04» 
quamfub    Targum  Jonathanis in  Aggaeum,  ibid.  iyf  1. 4. 
manibust».Traflatulus  de  Accentjbus  J0bi,Prov.&  PfaImorum,Autore 
R.Judafilio  BilhamHifpano,  ib.i  570".  4. 

Duodecim  Minores  Prophète  Chaldaicè  cum  verfione  &  no- 
tis,  Anno  1557. 4» 

Joël  cum  R  D.  Kimchi  Commentariis  &Indice  Locorum ,  qui 
exThalmudecitantur,  Par.  1  $77.4. 
ytf£  ^,^9  Libellus  Ruth,  cum  Scholiis Maforae ad  marginem  &fuccincla 
p.w.com.in        ineundemexpofitione,cujusAutorinMs.exemplariprae- 
yœ»mtN6n         ferturR.D.  Kimchi  ibid.  1563.4. 
defP^°'^n_LiberdeaccentibusScriptu  a?Auth.R.  Juda,ibid.  1  j  <5 f  .4. 
^JÎ^'^g'AlphabetumHebraicum,  ibid.  15^.4. 
ri^quinpocb^^nnoiD  Erudiriointelledus(exProverb.  1.  3J  Provcr- 
ftt  metrorû         biorum  Libellus,  Auth.  R.Haj  Gaon  j  cum  verfione  Lat. 

Heb.ratioin-  ibid.  l$6l.  g. 

P^^J^itfS  myp  Scutella  argentea,  Libellus  fententiarum  ,  Auth. 
perotiumlL         ^  Jofeph.  Hyffopxo  cum  Verf,  Lat.ibid.  1^9.8. 
cucrit,  per-AbenEfrainDecalogum.Lut.  1*68.4. 
vcfligarc     Comment»  in  Genef.  à Th  Beza  editus.Gen.  1  y) 8-  Fol. 
conabor,     jn  jobum,  Proverb.  Ecclef,  &  Cant.  Cant.  ab  eodem ,  ibid. 
if 75»  fol. 
Iny.  Minores  ProphetasâPet.Cevaîlerioeditus,  fol. 
.    OrusApolloNiliacusdeS.Notiscumobfervat.  Par.  1571.  8« 
Pr  ^^^Grammatica  Chaldaica  cum  Abbreviat.Parif.  1  $ 60. 4.   4 
poilicctur    Notas  inThefaurum  Ling.  S.Pagnini ,  Lugd.  1577.  f°l* 
Lexicon     Epiftola  ad  Joh.  Calvinum  inter  hujus  Epiftolas. 

Rabbiuico- 

Thalmudi-  .  .  , 

cum.utp.  Vanorum  Teibmonia  deMercero  ex 

mjâf'  ejusScriptis. 

THeod. Beza Epifr.  Praefat.  in  Ecclefiaft.  1^98.  Ecckftaftes 
Solomonis  à  nonnullis  bene  doffùjam  eft  expUnatris  y  fett  impri- 
mis  eruditijjïmï  Joh,  MerceripU  m,  Commentnriis  diligemijfime  illufird* 
ttuifuit  enim  Ole  in  Acad.  ParifignCtRfgius  po/l  lamblum  diligcntiffimtu 

fimul 


ORIENTALIS.  49 

fimultf eruditijftmus  permultis  annis  ProfeJforjiUocertt,  cui  fucceflif^ 
doftrina  non  inferior  ,  juàicio  etiam  fortafje  in  difcernendis  Rabbino- 
rum aberrationibus fuperior. 

Idem  in  v.7.  c.  3.  Matth.  de  Pharifkis  >  Unâeftcvoca- 
tifint  >  fcribit  vir  fingularis  &  dollrin<e  &  judiciijoh.  Mercerusp,  nt. 
in  Animadverfionibus  adSantlis  Lexicon.  Eundem  Jaudat  in  V.  I 0„ 
c.  6.  &  1 7.  c.  7.  ejufdem  Euangelii. 

Joh.  Tilius  Carolo  Lotharingo  in  Euang.  Heb. 
Matthaei  ?  Par.  15"  y  5".  Utverbum  de  verborelîgiofijftmè  converte- 
returboc  Euangelium  curavi  ,  adhancquerem  facram  ,  Joh.  Mer" 
ceri  doctrinal cognitioneprœftantisjud/cioqueacri  prœditi ,  &  de  li~ 
teris  Hebraicis  ,  fi  qui  s  atatis  nofîr*  eft^optimè  meriti  ,  opéra  [uni-» 
u[us. 

Thomas  Nelus  (de  quo  alibi)  Epift.  Praef.  adRegi- 
naldumPolum  ,  in  Notas  ad  Aggxum  &c.  Par.  \$S7-    lnter 

amicos  primo  apud me  loco  ejfe  débet  ^ 7ro7iS.ûùv  cdiû^i^ cl^ùv  D. 
Job.  Mère er us  ,  S.  tingua  in  Academia  Lutetiana  Profejfor  Regius, 
que  m  honoris  eau  fa  ,  &  ea  qua  praceptorem  decet  objervantia-» 
colo. 

Gilb.  Genebrardus  in  Ifagoge  Rabbinica  edit.  Parif. 
1 5  87.  p.  1  3 .  In  vocabulo  TPS\Q  Vau  tantum  exprejjum  efl  adoften- 
dendam  letlionem  ,  ac  proptereafte  notandumeli  5YQD  à  Rad.  TCO 
utifuolocointer  doeendum  annotavit  Joh,  Mercerus,Regius  HngUteS. 
Profeffbr ,  vir  certe  enjus  diligent tant  &  meritum  in  linguam  illam  fu- 
tur a  tempora  uufquam  non  loquentur, 

Louis  Servin  dansfes  Playdoycrs  1619.  p.  341.  cite 
Maiftrejean  Mercier,  Profefteur  du  Roy  en  la  langue  S.  Le- ^ 
quel,   ditil,  nous  avons  fouvent  nommé  le  plus  ff avant  Chrefiien  <k-*convcrfion 
nojlre  temps  ,  par  le  tefmoignage  de  feu  Mr.  le  Pref.  du  Ferrier,  a  de  ce  grand 

Dionyfius  Lambinus  in  Lib.  1.  Satyrarum  Hora-Perr°nnase 
tii ,  Sat.  1,     EgoAmbubaias  non  muîieres  j  fedctvhyjiùç  ,  idc/lTi-v'**'   w 
bicines  quofdam Barbaros  ,  à  Barbara  voce  Ambub ,  qU£Tibiatnfigni.jowc  de^es 
fie aty  appeliatos  efje  dieo,  idque à  Petro  *  Mercerioy  Collega meo ,  vir»  lin- Mémoires,  à 
gu*  Heb,  fcientijftmo^audbi.  'a  Lettre  F. 

S.  Bochartus  in Geographia  S.  p.oz.  Ex Getheredefcen-^  j,  '"  j1"' 
diffe  fcribit  Mener  us  Acarnanes,Caresfi  BaRrianos^vicinos  interfcpo-  kanne. 

G  ptàos. 


So  G  A  L  L  ï  A 

fulos.  ^uodviro  aïioqui  impenfè  doBo  excidijfe  mirum  efî.  Cums 
nemoftt,qui  nefciat,quantis  locorum  intervalles ,  kfe  invicem  dijftti 
fint  Acarnanes  in  Gracia  prope  Epirum  ,  CaresinAfia  minore  ,  è 
Regione  RbodilnfuU  ,  Ù Battriani  in  intima  Afia  ultra  mart^ 
Çafpium. 

Frjuniusin  TremelliiSpecuIario  contra  Genebrar- 

dum  }  Celeberrimum  virum  D,  Job.  Mercerum  pu  memorU  apud 
ûmnes  bonos  ,  praceptorem  quondam  tuum  [ft  tibi  difcipulo  effe  pla* 
cuijjet)  tuum  ergo  praceptorem  ,  ilium  nonne  meminifti  Gramma* 
tico  opère  Chaldaicum  Targum  ad  normam  Cbaldœôrum  Danielis 
&  Efdrœ  (criptorum  recudere  ?  Et  illius  tamen  antiquitatem  ,  Ge- 
nebrarde  ,  tu  ipfe  prœdicas  in  tuo  Cbronico  :  frtftitam  a  Mer  ce- 
to  operam  relinquis  loco  fuo.  Jguid  non  rtprehcndis  faclum^  ? 
Jguid?  nifi  quia  tant um  virum  tadebat  honoris  caufa  (debuerasenim 
vejligia cjtts  laudare & fequi )ut prœceptorem  nominarey  & pudebat car* 
père  ? 

EftiennePafquier  dans  Ton  Catechifme  des  Jefuites, 

p.  zg.  Mercerus  efioit  fi esloigné  de  brigues  ,  qu'Une  cognoiffoit que/es 
Livres  Hebrieux  ,  avec  lefquels  il  communiquait  tous  Us  jours  fans  en* 
treceffe  )  Grand  tf  fvperlatif  en  cette  langue  ,  voire  au  jugement  des 
plus  doftes  ayant  le  deflus  de  tous  les  Juifs  ;  En  tout  le  demeurant  des 
affaires  du  monde  un  vray  Chifre, 

Joh  Drufius  JoliaeMerceroinEpift. p,  i^AmoteMer- 
tere  amabilem  multis  decaufis  ,  Çedimprimis  quiaPatrcm  habuifttde 
lingua  Heb.  optime  meritum  ,  ÛT  quia  paternis  vejligils  injïflens ,  di- 
gnum  tepr*ftiis,qui  ab  omnibus  amerts. 

Ittem  in  Obfervat.  1594.  p.  3  dg.  Joh.  Merceri  ju-> 
âicium  femper  feci  plurimi ,  qui  unus  inter  eos,  qui  Studio,  Hebraica-* 
traïïarum  &  L'itéras  S.  expluarunt ,  tantum  eminet ,  quantum  lenta 
folent inter vibuma cuprcffï,  Eundem  citât cum  laude p,  1  J.Quarft* 
Heb.  1599* 

Claudius  Minos,p.4Q.  &  feq.  Comment,  in  Emble- 
mata  Alciati  Parif.  1  fgj*  Tabula bujus  de  Afmo fimulachrum ar- 
genteum  bajulante  ,  rationem  uno  àifîicbo  complexus  efî  Job.  Merce- 
r  us, Heb.  Un  g.  Dotlor  Regius,  quod  meminiabeodtm  non  femel  in/ugge- 
Jïu  obiter  dillum. 

guid 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  j-i 

guid  fibi  )>ult  Afimu  ter  go  myflerid  portant  ? 
IndoBos  videos  fœpe  prœejje  facris. 

Joli,  Gui.  Stuckius  in  limine  Antiquitatum  Conviva- 

îium  I S 8  2-  Aliud  quo%  vocabulum  conviviumfignificans  reperitur 
Amos.  6.7.  nH£>  de  quo  Menertup,mt  Pr&ceptor  meus  obfervandut 
dijfcrit  in  fuis  commentants \ 

Pecrus  Martinius  Epift.  Praef.  ad  Othonem  Coli- 
gnium  Gard.  &  Amiralii  fratrem ,  in  Gramm.  Hebr.  Par," 
l  ^  67.  Hanc  Grammaticam  collegi  partim  ex  Kimcbio  (f  Ella  Levi- 
/2,  partim  ex  Job,  Merceri  Regii  Prof  e  [forts  eruditi/fîmis  Pralefthni- 
bus,  prhatisque  fermonibtts ,  eut  debeobocquicquid  in  me  eji  Heb.câ* 
gnitiouis  & '  dotlrina, 

Fr.  Junius  in  Orat.  habita  infunereLucaeTreîcatii 
LeidenfisTheologi,A.  i£o2»  LutetUStudiisoperamdans,  Bo- 
nis innotuit)  in  eis  autem  facile  primas  tenuerunt  magna  duo  luminas, 
quajam  eotemporepnelucebantmultis  Religioni*  facemy  Job.  Mené' 
ru  s  y  vir  totius  humanioris  literatur*  inteïïigentiffimus,  Régi  tu  Hebjing^ 
Profejfor,  eruàitione  5  [olertia,  diligetitiaque  pr<eflanùffmus  y  &  Pt* 
trus  Ramus. 

Joh.  Porthaife  dans  fa  Parafceve  à  l'examen  de  TEu- 
chariftie  à  Poictiers  1  ôoz.La  Diftintlion  de  Latrie  (S  de  Dulie  e(i  ex- 
preffement  recognue  au  grand  DiÏÏionaire  de  Santles  Pagninus  en  la  di* 
ftion  Schacbabp.  2928,  Comme  portent  les  Annotations  evulgu&et 
par  vous  faits  le  nom  de  Jeb.  Mer  cents  Profeffeur  Royal  des  langues  k 
Paris ^  tf  de  B.Corn.  Bertrande  Tbouars,  &d'  Ant,  Chevalier  Prof. des 
langues  kGeneve^desquels  deux  premiers  je  loue  î  érudition^  la  modeftie^ 
comme  les ayant  bien  cogneus  & 'pratiquez:  tellement  que  quand /e_j 
trouve  quelque  chofe  moins  dotle  ou  trop  piquant  es  œuvres  quavez  evul- 
guez  en  leur  nom ,  je  ne  leur  attribue  point  affeuremem ,  mais  plufiojl  a 
quelque  s  moufcbes  infectes ,  qui  ont  bonny  la  rare  condition  de  Fr.  Vam- 
b!e,  de  I.  le  Mercier  (S  de  Corn,,  Bertran  t  qui  eujfent  bienfait  un  plus 
grand  fruités1  ils  rfeuffent  point  efté  transportez  de  vos  opinions \  le  ton» 
jetlure  Valable  avoir  eflk,  altertpar  le  h.  (e  fard  &  par  Rob.  Eflienne-*, 
Quand cft  des  Efcrits  de  Merceries  £5*  deBertramus>en  ce  quiefl  mué^fay 
grande  fufpicion  a  furEm.Tremellius  JuifCbrefiien.  hocconick 

ThuanuS  ad  A,  1 5  47 t£xVambli  difcipulisfuitjo.  Mèneras  î0' 
G     2  llticenfisy 


jz  G  A  L  L  I  A 

l  Iticenfis ,  Cbri/lianorum  in  Hebraicis  hnge  doftiflimus  ,   qui  admaximas 

tarijftmi  Pr&ceptoris  laudes  hanc  adjecit,quod Hebraicorum  Carminum 

rationem^qu<e  battent»  nobti  incognito  eftrferJpecJam  ilie  babuerit,quâm 

r  n^n-,m  &  fe  fcriptti  aliquando  traditurumreceperat.  a 

à  nobis  no-  JacobusBongarliusBodnanusin  Epiit.ad  Joach.Ca- 

tato,inMar-merariump»l88-  edit.Leydenfis  ^Mittoadte  opujcula  quœdams 

gine  Syllabi  amicorum^in  qui  bus  miraberis  hominem  jamdeclinantem  &  canefcen- 

Scnptorum  um  ^UiiiçltHm  Ariftdineti amatorivs  Patronum,     Sed ita  vifum  amicêjo- 

'      fit  Mer cero,filius  ts  Merceri  iUius,cujus  in  Hebraicis  celebris  famak 

LipfiusJofiaeMerceroLugd.Bat.  Id.  Mart.  15-81.  Fa* 
tn&aliquù  radius  te illucet hmagm illo Pâtre ,  cu/us  eruditio&  virtu/, 
(Lira  apud  omnes. 

If.  CafaubonusJoh.Porthaefiop.  463.  Epift.  edit. 
Hagienfis.  Non  minimafane  difficultas  eft^omnes  basMafor*  notati- 
onesrecîeintelligere  7  qua  reexcelluit  olimdivinus  virJoh.MerceruSj 
emniumChriftianorum  noftri  feculi  fine  controverfiaHebraicè  docliflimus, 
Ab  eodem  laudatur  in  Strabonem  p.  1  iz,&  in  Exercic,  contra 
Baronium  p.  3  r  6>  edit.Genevenfis. 

Thomas  Erpenius  fdequo  alibi)  inOrar.  deling. 
Arab.  loi  1  »  Nonpoffum  qu*n hîc  appellent  magnum  illum  &  in  Lite- 
rUBbraicis  (fCbaldaicû  ver[atijfimum)Jo.Mercerumyquicumjamfene- 
fîutemattigijjet-)  paulè  fc^antequamvitnexcederet  ,  folo  Arabie arum 
Literarum  defideriojn  Orientem  dicitur  cogitnfJe.Animadvertebat  ritmi- 
rum  vir  (agaciflimus^tenebrœs  illas^quibus  plurima  vûcabuia  tf fententi* 
in  utraque  illa  lingua  circumfufa  funt,Arabi<e  fplendore  difeuti  facile  pos- 
fe.    Eadem  ferè  habet  p.  74. 

Ant.  Clementius  in  Vita  Salmafïi  1 6j6.  IsuxoremftU 
fumpfît  nobilijfimam  &  generofijfimam  Matronam  Annam  Merceriam-*y 
Filiam  amplîjjimi  ac  dofîijfimi  viri  Joft<e  Merceri  de  Bordes^  GryniaciDo- 
miniy  magni  illius  viri  Job,  Merceri ,  variis  atçfeeruditijfimis  ingenii  mo~ 
numentis  inclyti ,  Filii, 

De  eodem  Bertramus  Praef.  in  Comparat.Gramma- 
ticae  Hebrese  &  Aramica* ,  &  in  Thefaurum  Pagnini  à  fe  &  aliis 
audtum,  Danaeusc.26.  Tr.de  Antichrifto,ac  in  Harmoniarru 
Prov.  &  Ecclefiaftis,  ad  calcem  Merceri  commentariorum  in_> 
cosdemLibros,  Jac.du  Breul  in  Antiq.  Par.  p.7  j  8«&  alii. 

CLAU- 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S,  53 

CLAUDIUS     MOLINIUS. 

CIrca  Annum  15-74.*  claruit  Claudius  Molinius  ,  Verbi 
DiviniMinifter ,  acHebraicildiomatis  periciâinfi"gnis,*QiL0»&,a- 
cujusEpiftolamzelo&  pietate  nitentem ,    àtinearum,  quo^°  v,uta™ 
pulverabatur  ,  imperio  ,  vix  vindicatam  ,  hiclubens  fub»Teftimoniis 

jungam.  infra  nou- 


mus, 


D.  Francifco  Beraldo  CL  Molinius  S.  per  Filium  Dei 
Jefum  Chriftum  D4N. 

TAmetfi  Iongam  Epîftolam  fuperioribus  menfibus  ad  mefI      ufte 
fcrip{ïfti,hadienustamennonpotuitibirefpondere.  EratLJttrcde 
tota illa  Epiftola referta fingulari  pietate,  qua femper  nos  pro-ciaude du 
fecutus  es.     Sed  habebat  eadem  mortem  Tagautii ,  &  uxoris  Moulin ,  de 
tuae  graviffimum  morbum  ;  Hase  fummum  dolorem  mihi  attu-  Fcntenay  le 
lerunr,  qui  etiam  morte  tuorum  liberorum  vehementerau-^55eà  ^* 

cluseft.    Tarn  multa  eodem  anno  tibiDeus  adverfairnmifït>  dame  de 
quorum  omnium  me  participerai  eflefcïto»   Uxorem  Tagautii  Soubifc  fut 
vobis,  qui iftic  vi vitis,  fcio  efle quàm  cofnendatifTimam,quum la mort  de 
Ctmulier  prudens&relieiofèChriftiana.  DominusSubizanus^0"1"1^* 

T  .        r  1  «    .°  .,  ,  n.  ion  Mary, 

tuas Literas  légère  voluit ,  quibusnon  leviter  motus  elt,  tedansle  j(e_ 
enim  valde  amat ,  &  falutem  tibi  &  uxori  optat.Quo  verô  loco Cuei!  de  cel- 
finthicres  noftrae  jam  accipito.      Nos  plané  faepèconficimur  les  qui  ont 
laboribus,  nec  pofiumus  fatisfacere  noftro  muneri.  Magiftra-  ffte'  ecrites  * 
tusnonnosquidem  perfequitur  ,  fed  nec  idem  fatis  juvat,^1^^^ 
quumalioqui  populus facile ample&eretur  Euangelium.  Epi-mefmefu_ 
fcopusMalleacenfis  nihil  tentat,quod  Ecclefiae  huic  impedi-jer,  imprimé 
mento  efTe  pofilt ,  quanquarnhabeat  hoc  oppidulumfuaed/oj- l'An  ijr8. 
kvjtîcùç  praecipuam  federn*     Eft  alter  quidamEpifcopus  Luxuo- 
nenfis ,  qui  habet  Collegium  Canonicorum  nobis  non  parum 
infsnfum.     Nam  ubinuperLuxuoniumappulffemj  Vicarius 
illiusEpifcopi  &  magnaCanonicorum  turba  &Sacrificuîorum, 
veneruntinmeumeubiculum  ,  unde  longa  oratione  conati 
funtmededucere  ,  utfanèin  carceremintruderent  j  quodut 
tmius  facerent  ,  primum  evocarunt  foras  hofpitem,  ac  de- 

G    }  duxerunt 


54  G  A  L  L  I  A 

duxeruntin  aedes  Epifcopi  ,  deinde  miferunt  ad  me  duos  ex 
Canonicis,  quimequoque  colloquendicum  Vicario  gratia-. 
evocarent:   Sed  cum  furdo  fabulas  canerent ,  adeft  tandem.» 
(utcœpidicere)Vicarius  ,  magnocin&usfuorumcomitaui} 
quinihil  etiamà  meimpetrare  potuit ,  quantumvis  leniter 
dcîiiulcere conaretur,     Certè  aîlutus  homo  cubiculum  fuum 
pollicebatur ,  verumnuUaejufmodiconditioplacebat,  vide* 
bam  enim  hofpitem  non  redire,  &  fie  mecum  argurnentabar, 
ut  facile  concluderem,nonefTe  fatis  tutum  cum  V'icanoprofi- 
eifei.   Pergebam  itaque  paucos  pifciculos nobis  in cœna appo- 
fitos  edere  ,  &  tantum  non  ridere  eorum  conatus ,  quos nul- 
lum  habit.uros  locum  feiebam.      Aderat  prae  roribus  magnus 
hominum  numerus,  aderant  &  meretrices  Canonicorum  non 
paucae,  quaenoslibenter  voraflent  :  Quiverôexipfîscivibus 
no'ftrac  caufae  favebant  ,   iftiufmodi  meretrices  digitonota- 
bant  ,  &ipfis  Canonicis  oftentabant  ,  hisfere  verbis  :  En 
probi  homines,qui  veftras  etiam  meretriculas  vobifeum  ad- 
duxiftis  ,  utviatoribus,nulla  revos  offendentibus ,  infidias 
ftruatis.       Hue  tandem  delapfa  eft  fpeciofa  Vicarii  fquem  & 
titulusAbbatis  non  parùm  inflat)Oratio  :   Tu,inquit  illo* 
nullapetita  venia  concionandiin  variis  hujus  Diœcefis  locis 
concionatuses ,  quofdam etiam  locosnominatimexprimens. 
Adhaecegofic,  utfcias,  mi  Domine,  quadere  fimeoncio- 
natus ,  quaequereligionis  capita  traftaverim ,  te  per  Deurru 
oro ,  cras  ut  mihi  liceat  fine  ullo  tumultu ,  publicè  vel  in  foro 
velinTempîo  deiifdem  capitibusdicere  5  Tumautem  cala- 
mo  excipient,  fiitavidetur,  quae  à  me  proponentur,&  fi  pro- 
pofitumfuerit,quod  minus  facris  Bibliorum  Libris  confonum 
fit ,  ftatimabipfa  concione  excutere  poteris  ,  per  me  licet, 
Quid?  tuminquitVicarius ,  concionaberis  !  Ego  verô  tam_» 
non  fum  id  tibi  permiffurus ,  ut  potius  ea  authoritate,qua  prae- 
dirusfum  ,  tibi  modo  praecipiam  prohibeamque  ,  ne  hicaut 
alibi  in  totanoftraDioecefiullarationeunquam  pofthac  con- 
cioneris.     Quodautem  haclenus concionatuses  ,  peenaerit 
carcer,  quemequidemnunctibidenuncio,  aejammefeque- 
re.     Hictamenjulïusnonftatimfequor,  fedagogratiasDeo, 
quod  ejus  nomine  mihi  denuhciaretur  carcer ,  ac  polliceor  me 

poftero 


ORIENTALIS. 


51 


pofterodierefponfurum  ,  fiquidhaberent  criminis  ,  cujus 
accufarer,  verum  intereafineret,  meome  cubiculoprocar- 
ccre  ea  nocle  uti,  Tum  Vicarius  ,  heus  hofpes  ,  inquit ,  (nam 
jamredierat)  tu  hune  igiturobfervato  ,  uterasad  interroga- 
tarefpondeat:  hofpes  excipiensait>nonfo!eo,  ubimihiper- 
folutumeft,  quoddebetur,  meosretinerehofpites.  Nihil 
praeterea  tentant  Canonici,  nihil Vicarius.  Difcedunthujus 
farina;  omnes ,  excepto  uno ,  qui  cum  noftris remanfit.  Egi- 
musftatimomnesDeo  gratias  ,  &citatisquibusdam  Biblio* 
rumlocisdeincremento  veterisEcclefia?,  quantum  potuimus> 
Gnguîorumanimos  inflammavimus&  oblecravimus,utnete- 
perent ,  fed  pergerent  eô  conftantius,  quô  Diabolus  eos  acrius 
urgereconabatur.  Quùmilluxitdies ,  admit  nobiîis quidam 
nonobfcurinominis>  àcujus  fratrepericulofèaegrotanteevo- 
cabar  j  hic  voluitmeftatim  fècumabducere,  ut  fratrem  con- 
folaremurde  vitapericlitantem  5  putavitamen  nonpriusdis- 
Tedendum,  quàm  ille  nobilis  Vicarium  adiret,  ut  fi  quid  habe- 
ret  Vicarius ,  aut  caeteri  Canonici ,  proferrent  5  nihil  omninô 
pranerea  tentarunt ,  nec  aliud  quicquam  aiTecuti  funt,  quàrru 
quod  ridiculos  fefe  praebuerunt*  Det  illisDeus  meliorem.» 
mentem*  Ab  eo  ipfo  die  cœpit  Ecckfia  ilîic  radices  agere & 
florere,  utferëubique  horum locorurn.  Utiname{Tent, qui 
diligenterexcoIerentagrumDomini,  &meffem  inhorreum 
Chrifti  coiligerent.  Raritas  verorum  verbi  divinipraeconum, 
quanta  hic  fit,omnes  omnium  vocesteftantur.  Quoridienos 
adeunt  vicinae  Ecclefia? ,  ut  fibi  de  aîiquo  Paftore  provideamus. 
Conjiciuntmeprofedoinflerum,  hujufnioilifancla?  expoftu- 
lationes  Tu,  mi  Domine  Beralde,  precareDeum,utnoftra 
tempeftate  f  ilius  Dei  ubique  agnofeatur,  Siquid  verô  habes? 
quod  icribas,  is qui  noltras  Literas  tsbi  reddir,  ftatim  cîabit  ope- 
ram,utadnostutôperieratur.  Uxoritux  (alutemexmedict- 
to ,  caeteris  denique  Amieis  omnibus,  D.  Ribbito  jmprimis& 
ejusuxori,itemviduarTagautiifin^uiarisamici&  Prseeptotis 
mei.  D.  à  Colungîis,  Sarraceno  >  ab  Archa  &c.  Stribebarru 
17.  Aug.  Fontenaii  1561»  Saluu  viduam  Tagautii  uxoris 
meae  nomme, 

Tefti- 


56  G  A  L  L  I  A 

Teftimonia  de  Molinio. 

I  AncelotduVoefinSieurdelaPopeliniere,  dansfonHift» 
Nequamihij^  «JeFrance,  To.  2.  p.26?.  Du  Moulin  chargeoit  en  fomme_» 
nota  în'ura-  ^  noblejje  <f  eftre  feule  caufe  des  Guerres  Civiles  ,  ($"  qu  on  la  dtvoît 
tur  ,  candi-  chajlier  (non  eux  (impies  & povres gens)  parce  qu'ih  forçoyent  le  tiers 
de  hic  Eftat  d^excuter  leurs  pa fions  ?  tf  prendre  les  armes  quand  bon  leur  fem- 

agnolco,mi  ■  y^^        Ce  qui  ne  (er  voit  que  d^accroiflre  leur  infolcnce  &  donner  Heu 
iuslociindi-  ,        -       .    .  ti  /■■?      ^.    •      r  -a  ri 

m  me  de  aux  charges  injurportables  qtf  il  reçoit  d  eux  ,  a j  ouf  tant  que  Jionlss 

bereClariili  punijjoit  félon  leur  mérite  ,   la  Jufîice  auroit  lieu  en  Fraccefê  fe  main- 
mo  v'iro  D.  tien  droit  tout  le  Royaume  en  un  per  durable  fiT  très  heureux  repos.    Mais 
Ifaaco  I  Tan-  qnlin4on  luy  voulut  faire  réitérer  ces  propos ,  il  dit  qtf  ores  qrfileuftpar- 
ciico,  5  b,     ^  en  gênerai  ,  il  rient  en  doit  pourtant  parler  que  d'aucuns  qui  ne  (ont 
Studiofo      nobles  que  de  vent  &  par  opinion  ,  nerefjcntansricn  decettevertuqui  a 
Amico  mto  donné  fource  à  la  première  &  plus  excellente  noble fet       II  fut  pendu  & 
chariffimo.  e(lr  angle  V  An  1574.  à  Benêt  près  de  Fontenay  ,  en  réputation  d'un  des 
plus  doctes  Minifires  de  la  France  ,  (S  qui  avoit  les  trois  langues  Hébraï- 
que 5  Grecque  (5  Latine  des  plus  à  commandement,      Ile/toit  fort  libre 
en  paroles ,  taxait  tous  hommes  {ans  efpargner  un  feul. 

Th.  de  Beze  dans  Ton  Hift.  Ecclefiaftique  ,  Z1  An  iy6\% 
Les  Minifires  députez  quiefioyent  k  la  Cour ,  leur  envoyant  exprès  Clau" 
de  du  Moulin  Mini/Ire  de  Fontenay  le  Comte ,  pour  les  avertir  &  prier  de 
fe  garder  défaire  une  telle  faute. 

D'Aubigné  dans  Ton  Hift.  l'An  i<jj/\,LeDuc  de  Mon* 
penfier fit  pendre  le  Mini/Ire  du  Moulin  à  Benêt » 

D.àC^UERCU      VIRIDI3 

DEeoficPopelineriusinHiftoria  ,  ad  Annum  15^4.  Chef- 
nevert  riche ,  puijné de  V Aubouiniere ,  do  fie ,  éloquent  &  bien-» 
ver  je es  Lettres  Hébraïques ,  Grequestf  Latines ,  extrait  d'ancienne^» 
noble  Je  ,  £f  qui  de  long  temps  avoit  acquis  grande  réputation  par  my  les 
Proteftans,  tant  pour  fa  dollrine  ,  que  pour  eftre  eflimé  avoir  fait  [on— » 
devoir  ,  au  ficge  de  la  Rochelle  i  avoit  eferit  &  commencé  de  publier 
uud'tfc9urs  centre  quelques  chefs  ,  demy  imprimé  par  T advis  despre» 


murs 


ORIENTALIS  $? 

miers  ,  maù non  au  contentement  de plnfieur s  ,  qui  ne  pouvant  foufrir 

que  ce  a  Chefs  &  d  autres  y  fu/fent  calomniez,  les  en  avertirent  auffy  toji\ 

Somme  qui  cedifeours  efiantfous  lapreffe  à  la  Rochelle  1$  preft  d^e/lrC-» 

Achevé  y  fut  retardé  par  la  plus  fa;ne  partie,  Claruît  eodem  anno» 

Idem  ad  A.  l  J78.  Chefnevert  Miniflreyrkhe  (fdofîe,  (JfcfrdHaecduo  !<v 

tilbomme  de  Poitou ,  fut  tué  à  Fontenay  le  Comte»  ca  *,**,.fuP- 

'  <  peditavit 

JOHANNES      BOUL^SIUS,  SL. 

Arrotcnfis  in  DmceJtÇarnutenfi. 

TOh.  Boutefius  Presbyter,  linguam  Hebra?am  Parifîis  docuit 
J  inCoIlegioMontis-acuti,  Anno  1 576.  quofucceflujipfo 
oftendit,  AuguftinumThuanum,  lanumGuelleum&Barna- 
bamBriflbnium  ,  Senatus  Parifienfis  tria  lumina  ,  hisverbis 
COrtîpellans  ,  Veftrum  Pauperemperpetuum BouUfe  Sacerdotem ,  fl^Epifi;  ?tx- 
contra  & ftatuta  Cotlegii  tf  Senatus placit a denegantur  viiïui  &  vefîltui  fat.  in  lin&. 
(fflu-dits  necejjaria  ,  illaminima,qu£  h.ibebat  antequam  emltterctur^-  Compen- 
Romam  inprocurationem  bonorum  &  Ecctcfa  Dei ,  eripitcy  defeh'dît'ôi  ^l  um* 
&diligitet     Hujusfcriptafunt. 

LinguaeSanftœCompendium.Parif.  ifjô.Fo]. 

Alphabetum  Hebraicum,ibid.if  7f.eademforma. 

Varia  Dictionum  HgnificatioadMyfticos  Scripturœ  fen- 
fus»  Par.  8-  tj/f, 

Interpretatio  70.  Hebdomadarum  Danielis.  ibid. 

i'Hiftoire  du  Miracle  avenu  à  LaonP  An  if66,  AParis, 
en  mefme  année. 

Teflimonium  de  Boutefio. 
La  Croix  du  Maine  dans  fa  Biblioth.  Jean  Roulai fé  Prc 
ftre^  Pofejfeur  des  Saintes  Lettres  Hébraïques?  &  Pauvre  du  Collège* 
deMontaguk  Paris ,  natif  de  Ia  Paroiffe  d'Aroulau  Perche Goiiet7  au 
Diocefe  de  ChArtres, 

ENIMUNDUS     BO&EFIDIUS, 

Cbabovknjîs. 

ENimundumBonendiurn,virumHebraicè  do6li(Timum,hoc 
Elogio  condecorat  EruditorumEV««jttwç-îff  nulli  Tecundus, 

H  (Thua- 


S%  G  A  L  L  I  A 

(Thuanum.înteîligo)  ad  A.  if74»    Sexto  ,  inquït  ,  £/'</.  /*- 

bruarii ,  Genev*  7  cùm  tantum  $$>  annos  exegiffet ,  fato  funUus  e/i 
Jinimundtts  BonefidiusyCbabopii ignobilivico  in  palentino  agro  natus^bo- 
moprobustf fimplex  ■>  quicumpedem  p  a  tri  a  nunquam  extulijjet ,  ta» 
mm  Hcbraicis ,  Gr*cis&  Latinis  Literisita  egregie  inftrutlus  eraty 
tttinceleberrimisOr4)isAcadcmiis  operamStudiis  dediffefubprtflantiflU 
mis  magijtris  crederetur  :  In  Juris  autem  fcientia  ,  quant  Valent i* 
a  Reponc  profit  ebatur  ,  adeb  excelluit ,  m  Jacobus Cniacius  9  quiprineipatum 
Axiftoteles.  Mitu tenebat ,  alicubi fcripferit ,  ftmoriensrogetur^  utolimTbeo^bra- 
fius  ,  a  non  alium  baberefe  ,  ^ww  difcipulis  fuis  poffet  ofiendere.  Pofi 
tumultum  Parificnfem  ,  à  Fr.  Hotomano  invitatus  ,  Genevam  con* 
ce  fier  at  7  ubi  Jus  Orientale  ,  eu/ us  jant  fpecimen  aliquod  edideraty 
majore  opère  iduftrare  aggrejfus  ,  morte  poft  biewium  fupervenien- 
te  ,  fpemdefetanto  viro  auftore  concept  amfefellit.  Cui  me  n une  tan» 
quamprœceptori  de  me  [ecundum  ipfum  Cuiacium  &  Fr.  Roalde/Ium-j  , 
quibus  fimul  eodem  tempore  operam  Valenti*  navavi  ,  optimé  mé- 
rita y  hoc  monument  o  7  parent  are  tquutn  juftumque  dttxu  Hsec 
Thuanus, 

Teflimonia  de  Bonefidio. 

BictftCnîs.TAc.  Cuiacius    Obfervat,  Lib.  V.  cap»  zo:    AcquUjcê  magU 

cii  locus  dej  Hefycbio  ,  qui  Camum  ,  quodgenus  e{t  ornamenti  equeftris  vitifti 
que  fupra  frano  ,  Curcumam  interpretatur.  ^uem  locum  mihi  indicavit 
TiMianus,  Enimenduus  BonuJ-fidius jCollega  mtns  erudttiftmus  ,  quiadveram-* 
juris  cognitionem  fummam  adjunxit  périt iam  triurn  Linguarttm^  , 
fimul  ac  pietatem  &  morum  integritatem  eximiam.  Hune  fi  mo- 
riens  roger  ,  quod  olim  Arifloteles  ,  folum  habeo  ex  bis, qui  moS 
quidem  Jus  Civile publiée  profitentur  -,  quem  difcipulis  mets  ofiendertjt 
fopn. 

De  la  Refponce  au  Cavalier  Savoyflen  p.  43.    Ah 

r*ng  des  Jurifeonfultes  qui  ont  eflçà  Genève  ,  Enimundus  Bonefiàiut 
magninommis  apud  Cuiacium, 

De  eodem  Job.  Paulus  Zangmaifterus  in  Jeuberti 
PharmacopœamLugd.1579.  Pefnotusin  Paradoxts  Jouberti  pt 
loo.BoDayenturalrlandusinOpere  deEmpbafip.2  j.&  feq.iyy,?. 

Ludo* 


ORIENTALIS,  J9. 

tudovicus  Charondas  Epift»  Pracfat.  in  AuthenicascumPan- 
deâis  i>7j.&alii. 

GULIELMUS     POSTELLUS, 

Banntonius  Dolevurifis. 

Hlcapud  Barentonium  Normanniae  Vicum  obfcuris  omis    Ex  Satn. 
parentibus^cum  ingenium  apprimè  capax  &ad  concipien-  martu  &  au- 
das  artes  idoneum  à  naturas  bonitate  accepiflet,  melioris  difei-  »«. 
plinae  fubfidio  deftitutus ,  ea  nitidiorisEloquentixfacultato 
caruit,quae  una  maxime  do&orum  hominum  (criptis  dignita- 
tematquefpiendoremafferre  poteft.  Adolefcentiamvixatti- 
gerat,quandoipfe  adhuc  docendus  difficile  docendi  munus 
aggreftiiseft,  cumquemultos  vitaeannos  in  vicinorum  libe- 
ns  erudiendis ,  ac  perpetuo  ftudiorum  labore  traduxi (Tet  tan- 
dem èLudimagiftropagano,  crearusàBege  peregrinarurru 
Linguarum  Profefïbr,  inurbem  venit  ,   editis  locupletibus 
Cornmentariis,quibusduodecim  inter  fe  différences  &  varias 
linguaefuperbadoctrinae  oftentatione  explicantur-    Nequc 
multopoftvifendi  Orbis  cupiditate  incenfus  reliquit  Galli- 
am  >  confeclaque  fedecim  annorum  peregrinatione ,  Venetiis 
demum  confedit:  Ubi  nefciocujus  mulierculaepraeftigiis  ab- 
furdaquaedam&impiade  Religione  commentuseft,qua:  de- 
inde  Lutetiae  frequenti  auditorumturbapublicavit;  cùm  fo 
morte  obita  revocatum  ad  fuperos  &  juvenilî  aetati  reftitu- 
turn  inepte  mentireturj  magna  quidem  ftolidae  pîebis  admi- 
ratione,prœfertimeorum,quiante  profe&ionem  eum  nove- 
rant,quod  videlicet  meminiflent  jam  vetulum  &  canefcentem 
hincabiifle  ,  quemlongopoftintervallo  reducem  nigranto 
barba  &  œvi  flore  confpicuum  cernèrent.  Sicenim  eoseapta- 
bat,  fimulatoque  per  pigmenta  miraculo  fidem  fuisnugisat* 
cmeauétoritatemconciliare  conabatur.     Sed  urgente  Magt- 
ftratu,violatacperfuafionisreus ,  aufugit  inGermaniam,&  in 
FerdinandiCaefarisaulatamdiùfuit,  dutn  recantatis  erroribus 
in  patriamredeundi&publicèprofitendi  facilitas  à  Principe-» 
redditaeft.  Atcùmeodemreciderevideretur,  exSenatusde- 

H     i  creto 


6o  G  A  L  L  I  A 

crcto  in  0.  Mar î'mi  Monafterium  reiegatus  efl,  quo  in  fecefiu 
viribusintegris  ad  alterum  &  octogefimum  fuperioris  feculi 
pervenitannumjccntenarioque  proximusinteriit.  Hujusfcri- 
pta  leguntur  apud  Gelherum,SirnIerurn,  à  Cruçe,  Verderium 
&alros.  Incercodicesvero  MIT.  quos  ex  Oriente  ad  vexit,  pri- 
mas tenuerunt,Avi(enaeOpus  de  remedica^.1  voll.  praeter  fi< 
nem  3.,Ebenbitarde(implicibus  medicamentis,  Abulfeda^ 
Cofmographus,  cujus  Geographiae  Compendium  à  fe  transla- 
tum  D.  Rhamufio  Venetiis  rcliquit  j  his  adde  Grammaticarci* 
Samaritanam  à  Sacerdote  Jacob  filio  Mugiaffim  confcriptam i 
ut  Arabicam ,  characlere  Afiatico,Francifco  Raphelengio(de 
quoDeojuvantealibi)donodatam>  &  Damafceni  Opéra  Sy- 
riacè,quxOttoniHenrieoEIecT:oriPalatinocurnalîU  M(E  op- 
pigneravit. 

Variorum  Teftimonià  de  Poftello 
&  ejus  Scriptis. 

THuanus  ad  Annum  i  j  8 1 .  Poft  Jacobum BtUium Prttn*unu> 
eommemorandus venit longe  difj>ar •& pieate& ingenio  ,  fedfor- 
txffe  haud  minore  fama  Gui.  PoftellusJSarentonio  vico  in  Neufiria  loco 
ignobili  natus,  qui  PbîlofopbU  &  Matbematicarum  artium  (ludiapri- 
mumprofeffus,  &  inde  longinquU  peregrinationibus  linguarum  exter- 
narum  m  maxime  Orienmlium  cogritttonem  adepttts ,  innumera  exotici 
g  u fi  us  fcripta  pajftm  in  Imita ,  Germ.mia  &  apud  no  s  edidit ,  &  cums 
Venetiis  effet,  VirginU  vetuU  eu  jus  dam  familiarimte  ufus ,  in  errorem 
dclirum  juxtt  ac  detejîandum  de  feminei  fextu  falutarireparationta 
nondum  confummam  incidît  ,  quem  domum  rever/us  inter  legen* 
dam  public avit  &  défendit.  lerum  aceufatus  à  Tbcohgù  tf  à  Ma- 
gi/lratu  increpitus,  mntum  propana  omni  prœleclionum  ufu  ad  tem- 
pus  interdid.'.is  efl  }  Scd  cùm  rurfus  pralègendi  pruritu  mngeretur^ 
Yetrallationem  ,  libello  ad  Reginam  parent em  direfio ,  A.  bu/ ut 
jaculi  64.  complexus  efl,  qua  non  mm  errorem  fatetur  ,  quant  in- 
terpremtione  per  fanaticos  fenftu  detorta  eludit ,  rurfus  que  dum  Ma- 
thematica  Rudimcnta,  quod  iUi  psrmijjum  erat  ,  Audifribus  pu- 
bliée interpretaretur^  tandem  quœftionem  repofuit ,  ob  quam  interdi- 
re 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  €\ 

fo  pleneïnpoflerum public ar um  praleBionumufU)  in  Mênâftet iunu» 
Sammartinianum  Lutetiè  relegatus  efl  ,  ubi  centenario  proximusjf^ 
ut  ipfe  credi  volebat,  impoUutam  a  congre ffuvenereo  ,  naturam  pro» 
feJJ'uif  cm  robuftœ  adeb  fanitatis  conflantiam  tribuebat ?  tandem  quart* 
fûjlBillium   iedeceffit. 

Francifcus  Baconus  deVerulamio  inTrafl.de  longae- 
vit.&breVitatevitstinhomineSed.  ip.  ,?  Vir  capite  motus  Pa- 
ftellus,& non  intègre  ornnino  pbantafa  ,  m.  gnus  Peregrinator  & 
Mathematicusfé  htreticapravitate  nonnibiladflerfus. 

La  Croix  du  Maine  dans  fa  Bibliothèque;  Guil.  Po- 
fiel  natif  de  la  Paro'tffe  de  Barenton  au  dioeefe  d^  Auranches  en  Nor- 
mandie ,  fur  Je  s  fins  &  limites  du  pays  &  Comté  du  Mainte.  Is 
X»  appclloit  Dolerie,  qui  efioit  le  nom  d"*  une  Seigneurie  qui  aparté- 
noit  aux  Pofiels  ou  Potels  ,  en  laquelle  il  nasquit  environ  r  an  dt* 
Salut  14JJ.  Ce  que  je  peux  prefumer  ainfy  ,  encore  s  que  je  n  ayt^ 
jamais  fieu  au  vray  le  jour  ^  T  an  de  fa  n  ai  (Jane  e.  Car  des  V  an  1513* 
il  efloitfi  docte ,  iS  tellement  renommé  que  V  on  voici  les  Epig.  qui  s'en- 
fuivent  en  des  Autbetirs  Latins, qui  eferivoyent  de  luy pour  la  rareté  de 
fonffavoir}  ce  qui  s"*  enfuir. 

Et  jura  &  leges,  noftique  Gulelme  Poëtas, 
Hisqueviros  unus,  tresfuperare  potes. 

Et  aut  repart  fe  lit  cet  autre  Difticbe,  fait  en  faveur  du  die 
Tofieljlequel  efl  comme  s' enfuit: 

Logiftam  fi  quis,  fiquis  reperire  Poêtarrt, 
Phiiofophumvecupit,  te  petat,omnis  homoes. 

Les  vers  fus  dit  s  [e  lijent  au  Livre  £  un  Poè'te  nomméHum- 
bertus  MontU-Moretanus  ,  intitule  Herveis  ,  (S  au  Livre  qu  il 
compofa  de  la  guerre  de  Ravenne  en  Italie  V  an  ijiz.  Lesquels  f  ay 
exprefjement  alléguez  ,  a  fin  que  /'  on  facbe  combien  ledit  Poflelavoit 
ef  âge  quand  il  mourut  ;  Car  il  efl  à  croire  qu  en  V  an  15 11. ou  ijij.  il 
avoitpaur  le  moins  zj,  ans,  efiant  (ï  dotle  comme  le  deferit  ledit  Po'ë» 
/f,  &  par  tonfequent qutlferoit  mort  âgé  de  quatre  vint  quinte  oufei* 
ze  ans  enV  an  i-)%h  Dam  la  Bibliothèque  de  Mejfire  René  de  VoycryFi- 
eomte  de  Paulmy,  BaiUy  de  Tour  aine  5  fe  void  la  (onfejfwn  de  foy  dudit 

H     3  frfitl, 


6%  GALLIA 

Pofiel ,  eftrhe  & figwh.  de /a  main,  J  '  ay  peu  au ffi plus  de  /#,  Trai- 
tez divers  efcrits  de  la  main  de  Pofiel  par  devers  le  Sr.  de  la  Serre  Pro- 
vençal. Il  fut  envoyé  es  parties  d  '  Orient  par  le  commandement  duRoy 
François  premier^  avec  le  Sr,  delà  Foreft,Ambaffadeur  de  fa  Ma)efié 
vers  le  grand  Seigneur  ,  &  luy  fut  délivrée  la  fomme  de  4.  mille  e feus 
pour  la  t.fotsy  duquel  voyage  il  remporta  plufieurs  beaux  Livres  à  la~* 
main. 

Flot.  Raymond  dans  fon  Anti-Chrift  p.  1 2.  à  Paris 
lf99'  Je  croy  que  fi  noftre  Poftel fe  fufl  trouvé  ailleurs  qu  en  cette  fa- 
fncufe&  Catholique  ville  de  Parù^qiï il euftmù  en  crédit  fa  mère  Jane, 
pour  s  /'  oppofer  à  l  ^entreprife  de  David  George  \  s  ileftpojftble  qu'  une  fi 
grande  Ame  aytefié  efprife  d'une  (i grande  fureur. 

Antoine  du  Verdier  dans  fa  Bibliothèque  1  f  Sf.  Guil- 
laume Pofiel  fut  confiné  pour  le  refte  de  fa  vie  au  Monaftere  de  S.  Mar- 
tin des  Champs  à  Paris,  ou  en  conftderation  de  fon  profond  ffavoir(quoy 
4  .  que  confus')  luyfut  affigneé  la  portion  d1  un  Moine  pour  fa  nourriture-»  *. 
Corrige  ex  g(  a  demeuré  /^  dedans  bien  18.  ans  ,  ou  il  eft  mort  en  l' an  ij8^  * 
aagé  de  plus  de  cent  ans.  Je  l 'y  eftois  allé  voir  en  Compagnie  de  Char* 
les  &  Barthélémy  Macé, Libraires  deParis^  pour  luy  monftrer  quelques 
Livres  efcrits  en  main  en  Langage  Arabique ,  lesquels  fay  depuis  donné. 
a  cet  excellent  &  très  dofîejofeph  Scalig  er,  St  ayant  difeouru  avec  luy 
fur  la  Philo fopbie,  &  fur  quelques  point!  s  de  Théologie,  je  cogneus  par 
(es  propos ,  ou  qu'Un*  avoit  pas  le  cerveau  biencompofé,  ou  qu"  il  efloit 
méf chant  &  malin.  Outre  ce  je  le  cogneus poffedé  d'une  extrêmes 
ambition  &  arrogance  5  cay  luy  après  plufieursfiens  difeours  chiméri- 
ques ou  je  nentendois  rienfé  luy  mefme  je  croy  ne  les  ent  en  doit  pas  ^{en- 
tre lesquels  cet  impudent  affeura  que  tout  homme  qui  aurait  la  cognois- 
fance  &  feience  qu'il  avoit,  ne  mourr oit  jamais)  ilfe  mit  par  après  à  dire 
mille  maux  dvfeuReverendi/fimc  Charles  Card.  de  Lorraine^  par  infi- 
nitéd*  ambages  fe  voulait  dire  aucunement  Prophète. 

Hierofme  de  Monteux  p.  23  1  .de  laConfervation  de 

Santé  traduite  par  Vaîgelas,à  Lyon  iff^.Me.Guill  Pofiel  homme 

bien  verfé  aux  bonnesLettres  m'a  a  fermé  fur  fa  foy  que  navigeant  en-» 

Credatjuda-  Grece^Afie  &  aux  Indes  Oricntnles ,  il  devint  tout  chenu  à  caufe  de  l'air 

us  Apella,     mar  mimais  après  qu'il  fut  eft  é  quelque  temps  en  terre  ferme  j  tout  ie~> 

»  on  e$o.     poilgrii  luy  tomba ,   &  en  lieu  de  ce  luy  luy  revint  le  noir. 

Job. 


ORÏENTALIS.  £$ 

Joh.  Ifaac  (de quo alibi )  Judaeo-Chriftianus  ,  in_» 
Graîtl.  Heb.  1 764.  p.  io»  Arabes  Çtquando  literam  fubfequen- 
tcm  procèdent i  annellendam  ,  &  ad  eam  quafi  attrabendam  in  pro- 
nunciatione  ejfe fîgnificare  volunt  ,  ut  author  quoque  eftmagntuillt^ 
Poflelluf^nuUi  cognitione  variarum  Linguarum  fecundus  ,  affigunt  ad 
ejitf  circulum  0 ,  Latinorum  perfimilem ,  quem  ob  id  Gtime  vacant  >  id 
c(i  retraciionem. 

Joh,  Albertus  Widmanftadius  (de  quo  alibi)  Epift.Hujus  N  T? 
Pracfat.  ad  Ferdinandum  Imperatorem  m  N»T.  Syriacurru,  rarô  obvU  « 
Viennae  1/55.     Dum  ad  mandat  a  tua  confie  ienda  r  neceffaria  omnia  mihi  copi- 
Apparantur  7  infperantibw  no  bu  intervenu  Gui  Poftelius  ,  vir ,  fupras am  ^ecit  ®- 
ttatis  noftra  conjuetudinem  y  fupraetiam  multorum  çaptum ,  mirabili'*^'}L?nQ^St 
tereruditus,  qui  parte  Afî*  meliorc  femel  iterumque  peragrata^  ma-  ojxNeomy- 
gnastë  Syriac&&  Arabica  lingua^  opes confeBatus ,  minime  vulgare[iatSc  clarif- 
nobU  attulit  adjumemum\  kquomulto  majusbabituri  eramus ,  ritfi per-^mï  viri  D. 
ver  fi  quidam  bomine  s  ,  confie!  û  de  periculo  (ibi  procreato  rumoribus •■JJoh.Flanci 
eumy  ne  biediutius  bœreret ,  deterruijfient,     Confirmavit  aufemfufp*- Um\a(loris 
êionem  ei  motam  inopinatus  eventus  j  nam  cum  KaL  Mai/  Anni Juperio-  primi cerii . 
rù  clam  abiijfet ,  ac  pridie  Non,     Félix  NeapolitanusSacerdos  Franci-  haud dege- 
ftano  inftituto  devotus ,  corpore ,  figura  yfacie  & ftaturafimiUimm ,  Ju-  ner  FiH&s, 
Hum  Brixienfem  ejutdem  ordinisfocium  trucidaffet^aïque  Sénat  ut  nofter 
faricidam  è  fugaretrabendum  cenfuijfet  jfintfiro  cafu  accidit ,  ut  Pofiet- 
ttu  in  Venetorumfinibus  ob  banc fimiiitudinemin  cujlodiam  trader etur 3 
unde  altero  die ,  Superis  ejrts  innocentiez  fuffragantibtu ,  elapfus  fuit, 

Theod.  Beza  in  v.  22.C.  ao.  Joh., quidam  Agyrta  no* 
ftrù  temporibus  aufus  eftfefe  ipfumjobannem palam profiter^  quem  infa* 
nufyfednibilominusfceleratusPofiellus/efe  animam  Adami  babere/aefi- 
tans  yjratyemfuam  Lutetia  vocitabat  ,-  &  illc  quidem  Tolofafuit  cremœ* 
tus  y  P&ftetlus  verd)Cum  bac  fèriùerem  t  adbuc  LutetUpofi  tôt  blafpbi' 
mias  à  Sorbonijlis  etiam  ipfis  tolerabatur, 

Wilhelmus  Lindanus  (de  quo  alibi)  in  Panoplia^ 
Evangelka  1564.  p.  173.  Alins porn refif  qui omnes  omnium  notL-z 
modo  Hœreticorumfedtf  Judœorum  atque  Turc  arum  adeo  r  ne  dicams 
Atbeorum  conciliaturus  cum  Chrifiiana  veritate  opiniones  ,  feribit  (ex 
femperfuilje  crédita  Sacramenta ,  licet  alicubifeptem.  Sic  enim  efl  in 
tlbctlo,  cui  ab  omnium  mor.ftrorum  eonciliatione  nomen  Panthenofia  fi' 
ftumeft  y  cujtis  e  quidem  plurimi  s  ex  eau  fis  baud fmiltbus  autboremopi* 
n«r  Wilb.  PofleUum ,  qxife  infrontifpicioHeliatn  fingit  Pandocbeum, 

M 


64  GALLIA 

Jof.Scaligerin  Opufculis  i^io.  p.4^1.  DePoftclli 
His  Opufcu- Gramwatica  Arabica penè  exciderat  moncre^eam  ex  vulgarlbusArabum 
lis  ufus  fum  Magiftrorum  prceceptionibus  colleclam  effe ,  ut  non  ni  fi  interprète  P/Ve_» 
benc  îuo  funftUifit .  quare  eum  bonam  opérant  navajfe  deque  Arabifnto  eono» 
Viri  D  Jaco-  mine optimè  meruiffe  dubitandum  non eft.  Sed  de  eo  hoc  certoprtdha* 
bi  Guakcrii.r? poffum ,  eum  Arabica  lingua  non  adtà  quantum  videri  volebatpcri' 
in  Ecclefia  tumfuijfe  :  Namprœter  qu<edam^qu<e  parùm  cavijje  vidcttir  in  Hijioria, 
D.Petriapud Qr'ientai^  ex  familiari ejus colloquio  id plane deprebendere potui  '.  Eodcm 
f  "f  tCft'  is  e  ntm  cub'ut*to  uftfumus  ,  (f  meo  letlo  Mi  eeffi ,  quum  fperarem  me  ex  ejus 
vi°ilantifïu  tongreffu  quotidiano aliquem  fruèlum  percepturum:  Sednondum  hebdo» 
mi ,  &  variis  mada  intégra  mecum  habit  avérât ,  eum  in  carcerem  conjetlus  fuit ,  ho- 
Scriptis  edi-  nio,quem  infania  ab  omnis  malitUfufpicione  vindicarepoterat.  Et  qui 
tis  clan.  aliter  de  eojudicant,  longe  decipiuntur.  Imperitiam  Arabitmi pûtes 
animadvertere  ex  interpretattone prirni  capitti  Alcorani ,  quam  Matrem 
votant  Mujfulmanni ,  quam  omnem prêter  tria  aut  quatuor  verba  infe* 
René  delà  ^terreddidit.  Idem Iaudaturà  Scaligero  in  Opère  deEmeri- 
Fon tafche  datione  temporum  p.  66 \ .  Edit.  Genevenîis. 
de  répondre  Pafquier  dans  Ton  Plaidoyé  contre  les  Jefuites ,    à  la 

à  cela,  dansp,  3  37.  de  fes  Recherches  j   llya  environdix  Oudouzeans,  que  C 

la  Detenle     UfJ  ^  Kaj  ^us  ancîens  fuppofis ,  [achemina  en  cette  ville ,  homme  qui  vous 

P  199.      "  Paffe  ^e  tant  en  ftavotr  y  comme  vous  les  [impies  manœuvres  j  c '  efloit 

Me.  Guill,  Poftel'j  Nous  le  vifmes  prefeher  lire  (if  eferire  j  Ilavoit  untj 

grande  fouflane  jufques  k  la  mi  jambe ,  la  robbe  longue  agrafée ,  »«_j 

Bonnet  à  P Epi fcopale  ^  accompagna  d^unvifage  blefme  ÛT fec  y  quint-» 

découvroit  qu'une  grandifftme  aufterité  ,   £5"  nous  célébrait  une  mejftjt 

Pafquier  ra-  avec  plu  fleurs  cérémonies  efiroites ,  non  communes  a  l'Eglize.    Cepen- 

portela        dant  que  nous  aporta  iP.  Une  Mère  Jeanne ,  une  impie tk.  y  unehere(ie_» 

mefme  cho.^Ja;  detefiable  dont  on  ait  jamais  ouy  parler  defpuis  Padvenement  des 
fedansfon       /  y  c  " 

Catech.  &    N.ù.l.L, 
Henry  reti- 
enne dans  fon  Apologie  pour  Hérodote  ,  aux  quels  on  peut  ajouter  Popeliniere  dansT 
Hift.  dcsHiftoircs  p.  443.  &  fuiv.  &  de  Beze  dans  l'on  Hift.  EccleuaftiqucTo  1.  p.S7. 

Joh.  deLaunoy/TheologusParifienfis  dodtifïïmus, 
Libro  de  Varia  Ariftotelis  Fortuna  in  Acad.  Parifienfi  p  60. 
edit.  HagienllS  j  Fuerunt qui Poâelli  errores per  certa  capita  digejje*, 
runttfcdqua  tanguntArifïotclem  in  illorum  numéro  minime  collocarunt. 
Jet.  Gualterius  hoc  egregie  prœftitit  in  tabulis  ChronographicU,  quibtst 
Etcitfix  Catholic*  fiatum  defcripfit  :  fed  non  fdtti  capie,  cur  vir  Tbeo« 

logus 


ORIENTAXIS  £$ 

logus  Htrcticis  accenfuerit  Gui.  Poftellum-,  quem  cutri  ex  BelUrmino  & 
Appendice  ad  Genebrardi  Cbronograpbiam ,  thm  ex  aliis  certo  nove- 
rat  y  Catbolicte  communionis  participer  obiijje.  Non  omnU  enim  qui er~ 
rores  doc  et ,  dicendus  eft  Htreticusy  fedqui  pertinaciter^vinccndi flu* 
dioy  &  feorfim  âb  Ecclefia  docett  Si  quis  autem  Pojlcllum  ita  corn' 
tn:ndareveUet.,ut  commendari  nonpoffetmagis  ,  Çujjiceret  e a  notarié) 
quibus  infiitutum  de  ilîo  fermonemGualterius concludit }  Ubi(Lute- 
tU)($ipfeA.  f)7S,  docentem  audiviy  tanto  audit orunt  ,  quafi  ad 
redivivum  &  inufitat*  <etatis  Dotlorem  accurrentium  numéro  y  t arna- 
que ingeniiydoiïrinx  multiplias  ac  memorie  demonftratione ,  ut  vix  cre- 
dipojftty  dixeritque  alïquanào  vir  acris  judicii  Maldonatus  illum  ado- 
cutus  )  mirari  [e  talent  in  ntundo  virum  exiflere^  cujus  ut i que  quoi  ver- 
bay  totejjcnf  apopbtegmata. 

Angélus  delPasPerpinianenfîs  Monachus,  inSym- 

boîum  pag.  6zz.  Romae  1614.  Inter  H<ereticos PofieUani  funt  a. 
Wilb.PofleUe^BarentQnio.  Hic  linguarumpr ope  omnium  ad  miracu- 
lum  ustfo  fecundum  Lindanum périt us ,  nxviis  Tbalmudifiarum  eft 
ufus ,  Clavem  abfconditorumàfœculofcripfity  ubitfuœ  ncc  Apofloli^nec 
Ecclefia  totapotuity  (e  docîurum  profit  et  ur  j  gloriatur  Ange  lum  Raziel 
varia fibi  myfleriarevelaffei  undefcripfit  multa  dicîante  forte  Diabo- 
lo f  qui  fe  in  Ange  lum  Lucis  illi  transformarat. 

PaulusMeruIa(dequoalibi)p.  244.  Animadverf.in 
Ennium  1  f  ç>  f.  Gulielmus  PofisUus^miraculum  iïïud  fuo  <evo  natur£, 
Praceptor  olim  meus  5  £f  c . 

Gabriel  Naudaeus  in  Bibliographie  Poîitica  5  Taies 

ejfepoffunt  4.  Vbri  de  Or  bis  terra  Concordia  Gui.  PoJleUiBarentonii.  In 
quibus  ferme folis  nibilineptum  aut  quodridiculum  non  effet  immifcuit, 
feduniverfaw religionum  omnium  informationem  inftituit  j  noftramçje 
pr<efertim  rationibus  tampropriiS)  quamex  aliarum  confutatione  de- 
fumptis  y  valde  quidem  acute  fubtiliterque  confirmât  &  flabilit¥  Idem 
autor  in  j.  Libris  de  Rep,  Turcarum ,  quos  nondum  pariter  luxât a~> 
mente  compofu't-y  Relig.  Mahomet icœ  fummamy  nibil  quidquamvei 
minutijfimarum  ejus  ceremoniàrum  prœtermittenstfomplexus  eft. 

DexodemTheod.Biblianderin  Lib.de  rationo 
I  commuai 


66  G  ALLIA 

commani  omnium  linguarumjClaude  Paradin  dans  Tes  Devi* 
fcs  augmentées  par  Fr.  d' Amboife  1 62 z.  p.77.  Thevet  dans  fa 
Cofmograph.T.  2.  p.64$.  Joh.  Rod.  Lavaterus  inTrad.de  De- 
fcenfuChriftiadlnteros  i(5io.p.  i8<>.Erpenius  in  Orar.  do 
ling.  Arabica,Naudaeus  in  Syntagmate  de  StudioLiberali  ,Vos- 
fiusïnOperedeScientiisMathematicispag.  40.  &2y7-  Guh 
CamdenusinBritanniap.7fj\edit.  in  4.  Du  Breul  in  Antiqu. 
Parîf.Theophiius  Raynaudus  Jefuita>in  Libro  de  Sobria  Sexus 
Feminei  frequsntatione,  &aliicomplures. 

CLAUD1US     VADANUS. 

DE  eo  fie  Fr.  à  Cruce  in  Bibliotheca  5  Claude  du  <?«è,  dit  Fada* 
nus^Preflre^  natif  de  la  Paroi ffe  d' 'Juluers  le  Hamon  près  Sable  à 
drx  lieues  du  Mansjoomme  dotle  es  langues  Hebraique3Qreque  &  Latine, 
In feq. Scripta notantur» Ciaruit  A.  1 /84« 

JANUS    MAUMONTIUS; 

Lemovix. 

N On  eft  hîc  filentio  prartereundus  Janus  Maumontiuî, 
(de  quo  ne  y*  quidem  (  quod  mirorj  Thuanus  & 
Sammarthanus)  virlinguarum  Grsecae  ,  Hebraicae,  Turci- 
caeque>  ut  in  Scriptisdefeteftatur,  haud  ignarus  5  Danefii 
acTufani  difcipulus,  &  Julio  Cacfari  Scaligero  Phiîofopho 
maximojHugoni  Salelio  Poëtae  fuo  tempore  infigni  ,  atiis- 
quecharisfimus.  Hujus  Opéra  legunturapudVerderium,& 
Fr.  à  Cruce,  quHeeohaectradit }  Jehan  de  Maumont  natif  du 
dit  lieu  au  pays  de  Lymofin>  qui  eft  une  très  ancienne  Baronnie  dut 
laquelle  le  dit  Sr,  de  M/iumont  eft  iffu,  homme  très  docte  es  langues^ 
&  principalement  en  Grec  ,  grand  Théologien  &  Orateur  très  fjcondy 
florit  k  Paristau  Collège  de  S  Miche  /3  dit  de  Senacb  {du  quel  il  eft  Printi» 
fal)  cette  Année  I J  84, 

Ttftimonia  de  IWaumontio. 

'Ilbmus  Genebrardusin  Orati-  ne  Gallica  raro obvia,  in 
LobitumPet.DauefibPanliis  1577.  p.  1  f.    Ceux  qui  entap- 

prh 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  é7 

pris  du  Grec ,  voire  du  Latin  à  bon  efcient ,  fçauroyentbien  dire  (iMeffi- 
re  Pierre  J>ants  efloit  verfé  dans  ces  deux  langues  i  Mejfteurs  Amiot 
grand Aufmonier  tf  Eve  fane  d^Auxerre^J.  de  Maumont  Abbé  de  Bello- 
zane ,  Camus  Confeilier  du  Roy  &  Greffier  du  privé confe il ,  Jaques  des 
BiUyAbbk.de  S.  Michel  ^  Briffbn  Advocat  du  Roy ,  Poftel,  Montmoreau, 
Aurat,  Quinquarbre ,  duChefne^  Dur et ,  &  infinit  autres  ,  qui  font 
encore  en  pleine  vie ,  &  font  fortis  defon  offic  we, 

JuU  Cœfar.ScaligerEpift.  Praefat.  ad  Vafcoranum  in 
LiKde  Subtilitate contra  Cardanum  1 55*7.  Naiïusjanum  Mati* 
wontium ,  fumma  virum  nobilitate,  rara  eruditione ,  fingulari  erg  a  me 
fide  atque  pie  ta  te ,  tuum  intima  familiaritate  necefjarium ,  per  eum  tibi 
hoc  Opus  mitto.  Idem  in  Ep.  ad  Leftorem ,  Janus  Maumontius  y 
virtifgeneris  nobilitate  ,  & linguarum ,  nature,  Deif  cognitione  iUu- 
fris ,  fcripfit  ad  me  de  Cardani  morte.  Idem  in  Epift.  &  Poêmati- 
bus ,  hujus  cum  laude  fa?pe  meminit. 

Andr.Thevct  dans  fa  Cofmographie  p,  £44.  Jenes 
laijjeray  le  Seigneur  de  Maumont ,  très  fç avant  Perfonnage ,  qui  tradui* 
fant  S.  Ju/iin  le  Martyr  &  Zonare-,  de  Grec  ennoflre  langue  vulgaire  j 
ce  qu'homme  auparavant  luy  navoit  voulu  entreprendre ,  (S  plu/ieurs 
autres  bons  Livres ,  s'eft  rendu  admirable  h  lapojïeritè, 

La  Croix  du  Maine  en  René  de  Birague ,  Mr.  deMaû* 
mont  a  eferit  en  Latin  un  Eloge  t$  bien  ample  dif cours  de  la  vie  de  ce  Car» 
dinal  ,  le  quel  il  fera  bien  tofi  imprimer, 

Joh.  Vultejus  p,  116,  Epigr.  piftiebon  duplex  ad  Mm* 
montium. 

JOHANNES  PORTHiESIUS, 

lOhannem  Porthaefium  in  pagoD.DionyfiiGaftinenfisapucI 
J  Cenomanenfes  natum ,  in  Hebraica  Literatura  fuifle  non», 
mediocriter  verfatum  ,  palàm  facit  Genevenfium  Phcenix 
Ifaacus  Cafaubonus ,  Epiftola  3  90»  *♦  Depropofita  qut/lione,  in-*.^-  **** 
quitipfumalloquens,/^/>4^Âr/&4^;  Plane  divina  res  eft  Hebreeo-^™*  * 
rum  Critica,  quam  ipfiMaforam  vacant ,  quodtu  non  ignoras,  qui, ut  vU 
deo  ,  inhac  paUftra  te  exercuifti.  Hocpraeterea  patet  ex  ipfis 
Porthsefii  feriptis ,  inquibus  meminime  obfervafle  plurima_. 
loca,  Hebraifmi  peritiam  redolentia.  Plura  de  Porthacfio  qui 
volet  j  légat  diflertationem  fatis  prolixam  de  ejus  vita  9  à  Jo- 

I    2  hanne 


éZ  G  A  L  L  I  A 

hanne  Mafculo  Andegavenfi  Gallicè  fcriptarrù    ClaruitAn. 
l  j  84.  >  &  obiit  in  decrepita  aetate, 

Variorum  Teftimonia  de  Portha^fio  & 
ejus  Seriptis, 


L; 


A  Croix  du  Maine  dans  fa  Bibliothèque  j  Frère  JebanPor» 
nhais  on  Porthœts,  dit  Portbœftus  ,  Do  fleur  en  Théologie  ,  C  Pro- 
vincial de  f  ordre  des  Cor  de  lier  s,  homme  fort  doBe  es  langues  &  des  plus 
renommezThcologiens  de  [on  ordre ,  comme  il  l'a  bien  fait  paroi/Ire  en^» 
diven  lieux  de  France,  &  autres  pays  efiranges  ou  il  a  fait  fe  s  Predica» 
dons.     In  feq.  Scripta  quœdam  afferuntur. 

Is.  Calaubonus  inEpift.p.  467.  Fgoverby  mtPor* 
thafi,  te  confulere  qukm  à  te  confuli  malim.  Tu  enim  major ,tibï  «?e_» 
efi  dequum  cedere  5  qusd  tf  Ubentiffimè  facio  :  Ne c  tibi  folàm  ve/pr opter 
éttatem  {ut  de  eruditione  nihil  disam  )  viro  venerando  ;  (edvero  etiam-> 
cuivis  ètrivio,  qui  me  aliquid docere  fuerit  parât  tu.  Epiftoladata 
eftLutetiaeA.  1603. 

Thuanus  ad  A.  1  f8?.  JohannesProtafiusIrancifcanus  ali- 
quA  literarum  ofientatione  clarus^caterùm  impudentia  fîngularipr<edituf„ 

Florimondus  Raemondus  in  Fabula  Joannae,  àCa- 

rolo  filio  édita,  Burdigalac  i6oi.p.  41.     Protafius  Francifcani 
ordinis  decus-,  adflringendamfidempriusjurejurandodevinclus ,  mihi 
m    °jr .  obteftatus  efl ,  (e  eo  in  loco  Sigebertum  integrum  volvifjefé  ne  vel  levifji* 
ene  Gallica,  mAm  ttmbram  hujus  fabule  vidij/e. 

Pierre  Vi&orPalma-Cayet,  dans  fonDifcours  delà 
Vray e  Eglife ,  I  f Q  I  ♦  Monfieur  Prothais  Abbk.  de Fontenay  le  Comte, t? 
a  il  pas  prefcbé  cbrefltennement  en  vray  Orthodoxe  au  milieu  de  vos  rui~ 
net? 

Joh.Dallaeus,  virin  Patrum  leftione  verfatifïîmus, 
&  Ecclefiae  Parilienfis  difertiffimus  Concionator   ,  in  Aureo 
Traftatu  de  Ufu  Patrum , à  Joh.  Mettayerio,adFanum  Quîn fi- 
ni magninominisEcc!efiafte,Latinitate  donato  ,  p.  \zô.  do 
tandem       Porthaefio  h  e  C  habet:G?«/«e  Romane  StudiumJoh.quendamPorth&fi* 
fraudem  no-  um  tranfoerfum  quoifr  egit ,  dùm  queEufebius  de  edificato  ($  exornato  à 
rendus  v  r"  C°nftant;nùTemplo  Hier  ofoly  mit  ano  feribit^ita  interpretntus  efly  fed  hue 

in  rraftatu  acceffit  aurearum  lmaginunvrgentearumque  vis  infinita,-  Un- 

de 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S."  69 

de Bcïïarminur  rœcus  ccecum ducem  fequens,  concluait infua  de Imagi- <ie  imaeinî- 
nibus facrés difpuratione >  Eufebium  in  Libris  âevitaConftantini  (dice-bns,  Gallicè 
re ,  in  Templù  à  Confiant  ino  extruUis  in  PaUftina,  fuijje  maximam  co-  &  Latine 
fiam  imaginum  aura  arum  &  argenté  arum ,  et  fi  ëufekius  nihilhabeat  de  ^dlto> Llb  3» 
Imaginibus. 

DeeodemPaulusFoxius,  Regius  apudPontifkem.» 
Orator,  in  EpiftolisGallicè  editis,p,  360»  |Si>  &  J5"8.  &Au- 
bignaeusinHifl:ona,To»5.p.2g7. 

JOHANNES      QUINQUAR.BOREUS,' 

Aunlacmjts  ^wernus. 

INvidisBlatteronibusfimoremgefïiiïet  Joh.Quinquarborei 
Pater,  deftlionunctaceremus;  nondefueruntenim^uico-^Q^;^ 
narentur  ei  perfuadcre  ,  ut  filiutvr  à  fanftifïimo  linguae  He-quarborei 
braicaeftudioexcolendoavocaret;  quem  infententiamfuam-»Scriptis, 
haud  dubièpertraxilïcnt,  ni  apud  illum  pluris  fuiflet  authoritas 
amplifïimi  viri  Raymundi  Cabrol.  Juris  utriufqueDoftoris, 
&in ArverniaadRegia vecligaliaEIedi  5  cuifanè  ,  eftquod 
gratiasagamus ,  cumhujusviriimpulfu  ,  Joh.  Quinquarbo- 
reusdodi(îimisPraeceptorib«s  Vatablo ,  Paradifo&Calignio 
ufus  j  invirum  Hebraicè&Chaldaicè  egregièdodum  non., 
modo  mox  e vaferit,fed  &  eafdem  poftea  linguas,frequenti  au- 
«litorum  turba  Parifiis  inColîeg.  Fortetaeodocuerit}  Profef- 
forum  tandem  Decanus  ,  obiit  Anno  1587«    Hujus  fcripta-, 
font. 

VerfioThargum  Jonathanis  inHofeaeJoè'lis  &Amo- 
fi  Prophetias  j  ac  etiam  in  Ruth  &  in  Jeremiae  Threnos ,  incer- 
toAuth.  Chaldaeo  ,  cumNotis ,  Parif.  1576.  4.  IncujusEpi- 
flolaPraefatoria  ad  Cardinalem  Lotharingum  pollicetur  ver- 
fionem  omnium  Vet.  Teft.  librorum  Chaldaicè  fcriptorum. 

Notas  in  Grammaticam  Heb.  Clenardi,  Parif.  ijô^. 
4.  Ibidem  A.  1  y  s  p.  primum  excufam,  eadem  forma. 

Opus  de  ReGrammaticaHebraeorum.  Parif.  1549.4. 

Epitomepraecedentis  Opens,  ibid.  15-81.4. 

Editio  Munfteriana  Evangelti  fecundum  Matthamtn 
cumPraefatione,  ibid.  157  1. 8* 

I    3  Verfio- 


70  G  A  L  L  I  A 

VeriïonesLibb.  quorundam  AvifenaeexHebrafo  ,  notantur 
inBibliothecaMedica  Pafchalis  Galli  Villefanenfis ,  D. 
Medicu 

Verfus  Hebrsei  in  laudem  Cofmographiae  Theveti» 

TeftimoniadeQuinquarboreo  &  ejus 
Scriptis, 

3 Oh.  Mercôriss  in  v.  i.  c.  i .  Ecclefiaft.  j  Kimcbiwqmt ,  (fimoâi 
ipfe  author  eft  eorum  Comment ariorum^quos  àCollega  meo  D.£htin« 
quarboreo  commodato  babeo  >  namnonfiliwftd paterpotius  eorum  au- 
thor videtur ,  aut  alius  quisquam)  U ,  inquam  ,  monet fentire  nennuU 
los ,  génère  feminino  fefe  appcUajfe  Salomonem  ,  quod  Librum  hune 
jam grandis  tf  fenex  feripferit ,  quumjam  elanguijfent  ejus  vires ,  fe- 
mina  more ,  quod  eçofrivolumputo* 

Jacobus  Prevoftaeus  Orat.  f.  de  vet.ac  noftrorutxu 
temporum  Comparatione,  Parif.  15*70.  InterHeb.  LinguaPre» 
fe  flore  s  Parifienfes  ptffum  nominare  ££uinquarboreum ,  qui  ad  Lue  ras 
Hebrakas  variarum  rerum  cognitoncmadjunxit, 

Tho.  Beauxamis  dans  Ton  Armée  de  Satan  contre  T 
Euchariftie)  Paris  1576.  Cette  mefme  âiclion  Gupbieft  couchée  au 
texte  Hébraïque  de  S.  Matthieu ,  que  Maifire  Jehan  des  Cinqarbres  Le» 
fîeur  du  Roy  aux  langues ,  homme  fort  doeîe ,  a  reveu  &  fait  imprimer 
à  Paris  par  Martin  le  Jeune. 

Marius  Ambofius  in  Orationibus  de  docendi  mune- 
refîbi  delegatO,  Par.  1  f  77.  Ludovici  Regii  Jlipendium  mibi  ftatk- 
tum  eft  :  £>ua  in  re  maximas  gratias  D.  Quinquarborto  viro  optimo  , 
ho  m  inique  doïïiffimo  &  agere  &  babere  debeo  ,  ad  cujus  prudentiam^ 
omnes  cogitationes  &  conftlia  me  a  tanquam  adillam  parvulam  Cynofu- 
ram  direxijfe  me ,  opinor ,  £5*  certè  nunquampœniteblt* 

Gilb.Genebrardus  in  Ifagoge  adRabbinos  legendos, 
Par.  1  f  87.  Abbreviationum  Heb.  Breviariummagno Studio forum bonê 
D,  Job.  Quinquarboreusfé  xtatis  &  virtutis  merito  noftra  Cathedra 
Regius  Dec  anus ,  adfnemfuidere  Grammatica  Hebr&orumQperù  juftd 
~  rxagnitudine  non  ita  pridem  ad/ecit  <,  autlis  tf  ad  fuoS  autborc s  revota- 
tis  j  quas  in  unum  c$rpus  Job,  Mcrcerus  adcalcem  fu*  Çh aidais*  Gram* 
maticxredegerat. 

De 


ORIENTALIS.  ft 

De  eodem  Sixtus  Senenfis  (de  quo  alibi  )  in  BibHoth» 
qui  maîè  eum  Arelatenfem  vocat  j  Joh.  Ifaacus  in  Libello  con« 
tra  Lindanum  p.  $♦  La  Croix  du  Maine  dans  fa  Bibliothèque  j 
DuBreulin  Antiquit.  Par.p.7^  FrancifcusTaylerus  ,  (  de_/ 
quo  alibi)  in  ProœmioVerfionisTargum  Hierofolymit^& 
alH, 

ARNOLDUS    INSULANUa 

DEeofic  Jacobus  duBreul  in  Antiquit.  Parifienfibus  pag, 
j6 1  ♦  1 6 1 1  r  VAn  1  jS  7.  Arnoult  de  V  Isle,  au  Comptes  de  )a~» 
Rccepte  générale  de  Paris,  efi  qualifié  Lecleur  &  Profeffeur  du  Roy  en 
lafacuhk  de  Médecine  en  langne  Arabique  en  ï1  Univerfité  de  Paru-,  & 
efiou  encore  en  charge  f  an  ijgo.  Maintenant  Mr,  Hubert  exene  tf$ 
office, 

PETRUS     MARTINIUS, 

jMtormùnm  Navarrus. 

CUm  ea  Navarra?  pars,in  qua  natus  eftMartinius,Regi  Chri- 
ftianifïimo  pareat,non  immerito inter  Gallos  cenferi  pot* 
eft  :  HicautemcumLutetiae  Jacobum  Carpentarium  &  Pe- 
trum  Ramum  célèbres  tune  PhilofophosaudiviffetjJoh.Mer- 
cerum  &Genebrardurn  PrarceptoresinHebraicis  habuit>  fub 
quorum  dudu  tantum  profecit ,  ut  Hebrzeac  lingua?  Gramma- 
ticam,Cardinali  Caftilionaeo  dicatam,haud  muîto  poft  edide- 
rit  5  q^am  deinde  variis  acceffionibus  locupletatam,raulti  tùra 
in  Germania,tùm  in  BeIgio,publicè  interprétât»  funt»     Anno 
i5"7  2.Rupellamveniens,ColIegiiGymnanarcbamacHebraicae 
linguaeProfe(Toremegit,Orationepriush2bitadeAcadernia  à 
Rupellenfibus  inmtuta,Gallice&  Latine  ibdem  exeufa.    AHa 
feripta  leges  in  Catalogo  Librorum  Biblioth.Bodlejanae.  Uxa- 
rem  duxerat  forma?  venaftate  confpicuam  »   ideoque  Henrico 
niagno   (utexvenerandoSene  fa?piusaudivi )  pergracam.  **Haec&a?îa 
ObiitSenex  Rupell*  >  circaAnnum  1549.  notamus  in 

Opère  cui  ti- 
tukis &,Cuf>ido»jHr h IbrinefHl'HiJtQtre \ii4m9ttrni«ttos  Rois  depuis  Daçeierh 

Tcfli: 


7z  G  ALLIA 

Teftimonia  de  Martinio  &  ejus  Scriptis. 

JOh.Buxtorfius  Pater  (de  quo  alibijin  Thefauro  Grammatico 
I  09.  p>>,  Ghùfubtiliorem  vel  accuratiorem  literarum  Àivifionenu» 
requirunt^babeant  eam  ex  Petro  Martinio }  viro  dum  viverct  in  Lit  cris 
Hebraicis  accuratiflimè  dûffo. 

Andr.Ri vêtus  in  Ifag.  adScripturam  \6iy.  Modefthu 
idem  argument  um  tralîavit  vir  pius  &T  doBus,  cujm  aliquando  audito* 
rem  me  fuiffè  memini,  Petrus  Martinim  Navarruf  in  7i%'joA$j4et 
Grammatica  Hebr<££^  in  quaprobare  quidem  conaturrfuncia  etmte  Hie- 
ronymi  non  dum  ex  litige ,  fed inde  [cqui^Ebrœa  fine  punftis  incerta  eJpLj) 
negat. 

BONAVENTURA  CORNELIUS   BERTRA- 
MUS  ?   PiEto-lhoanmJis* 

BOnaventura  Cornélius  Bertramus,Thoartio  Tremollio* 
rumoppidoinPiftonibushoneftafamilia  natus,  Lutetiae 
prima  literarum  fecitftipendiafubHadrian-oTurnebo&Joh. 
Stracelioj  deinfubAngeloCaninio  (de  quo  alibi)  &  Joh. 
îv5ercero,Orientaliumlinguarum  Profeflbribus  peritiffimis, 
Hebraicae  &  Aramicse  operam  dédit.  IndeTolofam  &Divc- 
namCadurcorum  profectus ,  Jurrs  Civilis  fcientiaeincubujt, 
atque  intérim  linguam  Hebraeam  cum  FrancifcoRoaldefio 
Juris Civilis  in  eaAcad.  Profefiore,  penitius  imbibitj  cum- 
que  vix  intumuItuCadurcënfiinfeftas  perfequentium  manus 
efTugi(ïet,Genevamfecontulit,  ubi  facroverbi  divinimini- 
fterio  fundtus  eft  j  biennioque  port,  Sedem  vacuam?  perAn- 
toniiRodolphiCevallerii  (de  quo  fupra)  abfentiam,  na&us, 
JinguamHebrcEam  publice  in  ea  urbe  docuit ,  uxoremquo 
duxit  GenovefamDenofam,Th.Bezaeconjugi  unicè  charam* 
Sub  idem  tempus  ,  Sanftis  Pagnini  Thefaurum  magna  ac- 
ceflione  ex  obfervationibus  Joh.Merceri,ip(iusCevalIerii,ac 
fuislocupletatum  edidit,  nec  nonHebra?aeac  Arameaelingua: 
Comparationem  &  de  Politia  JudaicaCommentarium,àCon- 
ftant.L'  Empereur  luculentis  obfervationibus  illuft  ratum  j  qui 

ex 


ExThuano 


' 


ORIENTALIS.  7} 

ex  omnibus  ejusOperibus  maxime  comendatur.  *Recognovit  * His  addo 
etiam verfionem  Gallicam  Bibliorum,  fuafu &  hortationibus Epiftoiam 
ProfeflbrumGenevenfium.     PoftearelidaGeneva,Franken-adScaiige- 
talam  in  Palatinatu  profeclus  A.  1  ç  g6.  in  fuo  munere  afïiduus,  f"1^11^., 
Lucubrationes  Frankentalenfesà  loco  diclas  publicavit,  ac^1^  *nIll 
tandem  à  BernatumRepublica  Laufanam  evocatus,inpubli-dcm,acver_ 
ca  Profeffione  Anno  clima&erico  fuo  defecit.  A.  1 5*94.  fus  Hebrsoi 

in  Pfalmos 


Variorum  Teftimonia  de  Bertramo  &  ejus 
Scriptis. 


Bezx. 


LEs  Pafteurs  &  Docteurs  de  l' Eglife  de  Genève ,  aux  Ama- 
teurs delà  Vérité  de  Dieu  ,  fur  leur  VerfionFr.  de  la  Bi- 
ble ;  Nous  avonsaujfi ajoute certaines figures  ,  mais  àla[fin  &  hors  du 
Corp  de  P  ouvrage  )  qui  pourront  fervir  à  l'intelligence  de  certains  p/tf- 
fages ,  en  quoy  a  particulièrement  travaillé  un  Dotle  Perfonnage  <r/e_» 
nojîre  Compagnie  grandement  verfé  en  la  langue  Hébraïque  tf  en  la  Le* 
6lure  du  vieux  Te/lament. 

Theod.Bezainv.  14.c7.Adl.  &iquUroget,quinamhh 
locuijam  olimfuerit  depravatus  ,  perplacet mihïBertrami Cornelii,  met 
in  hac  Ecclefta  Genevenfî Collège  conjunBiffimi^conjeclura ,  qui  Lucarnes 
put  at  non  wéne  fed-ffâi/reç  ferip/tffr. 

Is.  Cafaubonus  Notis  in  N.  T.  i$%j.Dotfijffïmo  wVjHuncLi- 
Bertramo CorneliOjCollcg£  dum  fiaret  b<ec  Schola  meo  ,  videtur  v0x^rumcuvnA' 
Trçdnqjungenda  cum  KoAuviet, ,  ut fignificetur^hanc  primamfuiffe  colo-  '    mu   ,    * 
niam^qua  occurreret venientibus  exAfia.  haluù  à  viro 

Idem  in  Strabonem  1 5*87 ■.  Magna  gratia  habeatur  ak-mihiamicif- 
Riffimo  viro  Corne lio Bertramo ,  non  facrarum  tantum  Lit er arum,  quas  "mo> D- An" 
diu  magna  cumfua  laude  eft  profeflus ,  fedtotius  etiam  bumanitatispe-  rca  e  cr" 
riti(ftmo  ,  quiveram  lecHonemhujus  loci divinavit ,  eamque  mihi  antt  'nc\am  lu 
aliquot  annos  oflendit,  Placet  autem  illi^ut  pro  ov  lii^aiq  0ï/3âi'7o/Philofophi- 
®su)V  fjtcvov  t  legamus  cv7rzç  rç#/  ciQovnq  ®iu>v povov y  qua  conjeclura^  quo glc- 
nibilingeniofius ,  nibilprobabilius  dici  queat*  ri °r   com" 

Tneod.  Beza  Prarr.  ad  Lectorem  in  Mercen  in  Ju- nunc  RUpei_ 

bumCommentârium  1  tf^Ctterum ne fuaquidem laude fraudan-\zY\v\wm  Eo 
dus  Cornélius  no/ler  videtur ,  ejufdcmMerceri  qmndam  di[cipulusf  efcleliafte  di- 

K  nunc£nï[hmo* 


74 


G  A  L  L  I  A 


nunc  meus  in  bac  Etclefia  Collega  :  Huic  fiquidem  nonparva  ex  parte  dé- 
bet ur  ijlitu  L'bri  editio ,  cum  vix  alitu  reperiri  potuiffe  videatur  ,  qui 
bxc  à  Mener o  minutijftmis  cbaratteribus ,  ac  jugientibus penè  Citer  U  in 
adverfariis  defcriptajegendo  confequeretur. 

Lambertus  Dansus  inOperibus  i  f8$.  p.  4i%.Eccle- 
fiafticœ  difciplma  in  Isge  veteri  à  Deo  ipfojam  traditafuit ,  ut  libello  de 
Politiajudaica  doiïijfimè  jampridem  docuitCorn.  Bertramus,Hebrai- 
c&  tingu*  Prof c for  eruditijfimus  &  Collega  meus,  Eundem  laudat 
p.  p.oo, 

Jeh.  PorthaefedansfaParafceve  à  l'examen  de  l'Eu- 

chariftie  p.  I  g? .  I 6oi-  Pcutefire  auffî  que B.  Bertrand Corneille.» 
de  Thovars ,  mon  h»n  tf  docîe  Amy ,  ri  ayant  rien  dit  du  mot  Beritb  en 
/on  Enrichi ffement  à  Calepin  fur  le  mot  Teftamentum  ,  Calvin  as 
penfe  qu'il  ri  y  avoit  point  de  mot  en  Hébreu  qui  fignifiafi  Tejla- 
ment* 

Antonius  Fayus  in  Vita  Bezae  1606.  p.  4g.  Pefttj 
correpta  c(i  Gemvefa  Denofa  unicè  char  a  con/ugi  Bezœ  ;  erat  enimfra» 
tris ipfius  filia^ tenerrimè  à cunis  apudBezam  càucata ,  & 'tandem  cla- 
rijfimoviro  facrarum  atque  Heb>  Lit  er  arum  fcientijfimo  Corn.  Ber trame 
nupta. 

Daniel  Chamierius  in  Panftratia  To.  1.  p.  423» 
1 6  z  6*  Verfionem  N*  T.  Syriaeam  B.  C.  Bertram tu ,  vir  linguarum.» 
Orient,  çeritiffimiis,  meus  in  Hebraica  iS  Ar arnica  Prtceptor,  Antioch. 
Ecclefid  nafcenti  adfcribit ,  Pr<ef.  in  Comparationem  fuam  Gram,  Hcb, 
C  .tramica. 

Deeodem  Joh.DrufïusinEpift.  p.  1 5*1.  Simon  Gou- 
larr  &  Jeh.  de  Tournes  dans  les  Lettres  à Scaliger  >Cafaubonus 
inEpift.  p. 43^  And.  Rivetus  inExercir.  inGen.  1653.  &in_» 
Dialyd  Dtfcuiïionis  Grotianse  p.  397.  Dan.  Hein(ius  (de  quo 
alibi)  in  Exercit.S.  p.  14;«  Conft.  l'Empereur  Pracf. in  ejufd, 
Politiam  Jud.&alii. 

JOHANNES     BODINUS, 

jdndegdvenjis. 

Ex  Tbuanw  - 

TOhannesBodinus  in  Andibusnatus  ,  «puer,  utquidam-i 

Jcerto  affirmarunt  ,  inCarmelitarum  Cœnobio  vitamreli- 

gtofam  profeffus ,  dein  voto  immatura  actare  fado  folutus, 

gna- 


ORIENTALIS,  yf 

gnaviterliteris  operam  dédit  ,    linguarumque  non  vuîgari 
peritiafibicomparata,  omnium  artium  circularemambitum 
anîmo  ingenti  complexus  eft.Cumque  initio  in  foroParifienfi 
patronumegilTeccontentiofaeilliusmilitice  pertarfus,  fcriptio- 
ni fe  totum  addixit,  periculoque  in  Oppiani  Cynegeticis  inge- 
niifa&o,  quxSc  déganter  Latine  ac  frite  vertit,  &dodi(îimoidem  fcnfit 
commentario  interpretatuseftj  cgregiodocumento  perilla-,™  optimus 
quantum  in  literis  humanioribnsvaleret ,  edito  3  mox  ani-?:do^?im9 
muni  ad  majora  appulit,  &  pofl:  Methodum  Hiftoricam,&  ^tershâfiii 
re  monetaria,  accuratas  contra  Malaftretum  Di(rertationes,pr0œmio  ire 
Opus  magnum  de  Rep»  Gallice  publicavit,  in  quo  ut  omni  fcï-  oppianum, 
entiarum  génère  non  tindi  fedimbutiingeniifidem  fecit,  (icub!&Bodini 
nonnullis ,  qui  rectejudicant,  nonomnino  aboftentationisf? lfto:e 
innato  genti  vitio,  vacuum  le  probavit.Poitea  &  Uaemonoma-  artert  adjok 
niam  Gallice  itidemfcripfit,  in  qua  dum  materiam  ab  aliiscocinum 
tantopereagitatamadverfusjoh.  Wieri  plerumque  fententi-JCtum.in 
am,enucleatius  retraclat ,  magicae  rei ac  vetitarum  iftiusmodi ^uo  df  °.P* 
artium  crimen  minime  effugit.     Dum  haec  fcriberet,à Rego  JJ.*"1  Qnam 
Henrico  j.quiliteratisdifceptationibus  perotium  oblectaba-vere  autem 
tur,ad  famiîiarefecretumcum  plerisque aliis  viris dodlis  faepi-Thuanus  & 
us  eft admiifus,  magnamque laudem  ex  iis reportavit,quippe_>  Kittershufi», 
qui  inzenium  in  numerato  haberet ,  &  paratam  ad  omnia^,00"111^"!3" 

...  7        r  .  ,   rmm  in  Op- 

quae  proponerentur,  pulcnerrimarum  rerum  copiam,qua pol-  pianurn  RJ,_ 
lebat,acrimemoria  eftunderet.    ./Emulatione  dein  quorun-dino  tribu- 
dam,  qui  in  Aulapluspoterant,  cum  fegratiaeloco  motum_>ant,  difcee* 
videret,  in  Francifci  Alenconiorum  Ducis,  (qui  poftea  Bel-  Bongarfioi» 
gicarum  Provinciarum  Ordinibus  deferentibus  principatum_iT     mom15, 
inivit)  fatnilia,  obrarameruditionem,  &  non  vulgarem  re- 
rum externarum  cognitionem,  honorificum  locum  ténuité 
eumque  in  Angliam  &   Belgium  aliquot  annis  fecutus  eft- 
Poftea  eomortuo,  LaoduniClavati  Praftura  donatus  eft  ,  ad 
quam  fe  recepit ,  &  jus  magna  probitatis  &  integritatis  opi- 
nioneafïiduèdixit»  usquead  A.iy8#-   quo  turbatis  ubiquo 
rébus,  cum  ab  initio Proteftantium  doclrina:  addiclus  crede- 
retur,  neque  tune  abea  multum  alienus  putaretur  ,  heno- 
ticae  factioni  cum  aliis  nomen  dédit,  &  multa  de  Rege  legi- 
timoque  ejus  fucceiïbre  haud  fatis digne  pronunciavit ,  quac 

K     z  magno 


7<5  G  A  L  L  I  A 

Hincpatet,  magno  fadioforum  plaufu  ubique  evulgata  funt»    Sedeutru 

errarcjiu- .  errorem  admirabili  deinfperata  horum  motuum  claufula  prae- 

choieerum    fagio  ftatim  emendavit,  annumque  &menfem,  qudpax,cum 

fldim,3h  m  minus  putabatur,  coituraefler,praedixit,  eventusqueejusjudi- 

noio'oicoas ..ciumcomprobavit.     Demum  A,  ijotf.ineunte  Majofeptua- 

fcrit  BodinuR^nario  major  peftifera  lue  correptus,  pubiicatopriusnaturae 

obnffe  Anno  Theatro,quo  rerum  caufas  &  effecîiones  ad  principia  fua  repe- 

IJ8j.  tins  exequitur,quafi  Cygnea cantione,  vitam ,  vanis ftudiis  fie 

&  fortuna  agitatam  Laoduni  chudtMa^entu  Thuanus.     Praeter 

fuperioraBodinifcripta  ,  alialegunturapud  fr.  àCruce,Ver- 

derium,  Jamem&alios,  in  Bibliothecis.     QuandoquidetïL» 

hîcdeBodiniScriptisagitur,Leclori  non  invidebo  ejusdem 

Epiftolam  etfi  paulô  prolixiorem  ,  in  quafe  doctrine  noftrae 

addiclum  prodit,à  D.  Piclerio,  nobili  Àndegavo,  parenti  mco 

communicatam  A.  1649 

I.B.Ï. Botruo  S.P.D.  Reâe  fufpicabaris  me  tùm Lute- 
tiae  fuifferedieram  enim  ante  Non.Decemb.  cum  redditae  mi- 
hituaeliteraefuerunt,binasautemaccepi:  altéras  A.  D,  XII. 
Cal.Janu.)  altéras  Idib.  Febr.,  utrasquecumAmicislibenter 
communicavi,  apud  quos  maximam  de  tua  eloquentia,  de- 
que  poiitioredoclrina  opinionem  concitafti;  ego  verofiefta- 
tuo  ,  nibil  ornatius  aut  puriusab  ipfis  eloquentiae  fontibus 
manare  potuifie.Nofti  opinor  ingenium  meum,  qui  nec  blan- 
diricuiquam^ecaffentationemcujusquam  fine  moleftia  fer- 
re poflum.  Te  verô,  qui  omnium  optime  à  natura,  uberius  et- 
iamàvirtute  informatus  es ,  certefeio  laudibusnunquamin' 
folefcere  :  fed  bis  quafi  adminiculis  ad  virtutem  magis  ac  ma- 
gisinflammari.  Pergeigitur&  huic  excellente  naturae obtem- 
péra, tequeipfumimitare:  Namqui  melius  alterum  adftu- 
dia  laudis  hortari ,  aut  alteri exemploefle  poffit,quàm  tibi  tu, 
video  nemincm:  îtaquemeabsteamari  non  tantum  laetor, 
verùmetiamtriumpho,  tu  vicifïim  cave  putes  quenquam  cui- 
quam  eflTe  chariorem  quam  tu  mihi.  Cum  enim  tua  te  natura 
moresqueoptimiommbusamabilem  faciunt,  tum  veromei 
fenfus  cumtuis  fenfibus  ita  congruunt,  ut  hajeamicitianon 
cafu  conciliata,  fed  natura  conftituta  e(Fe  videatur,  prsfertiiru 
cumdifientiamus  inter  nosinrerura  divinarum  opinionc 

Ex 


ORIENTALIS.  77 

Ex  quo incelligi  poteft  eos  errare,  qui  neceflariam  in  amiciria 
rerum  divinarum  confpirationem  putant.Tametfi  enim  fino 
religioneautdivininuminis  alicujusmetu  una  de  pulcherri- 
mis  virtutibus,  juftitia,quaeque  ex  ea  exi(tit,humanae  focietatis, 
fides,vixfibiconftare  poflevidetunnihilominustamen  inter- 
dum  tanta  natura?  vis,  ac  bonitaseft>ut  invitos  ac  répugnantes 
homines  in  mutuum  arnorem  pertrahere  pofïit  jcujus  rei  argu- 
mentum  nulium  majus extare  pote(t,quam  ipfiusM.Tullii>qui 
fe  ipfe  in  eo  maxime  refutat,quodPomponium  AtticumEpicu- 
reum nobilem invitusamavit,  &  quidem.incredibili amoro, 
tametfiEpicureos  acerrimè  eitinfeftatus;  quare  nondubito 
quin  nofter  hic  amor,qui  brevi  tantum  incrementum  accepit, 
fi  rerum  quoq;  divinarum  confenfus  acceflerit,ad  fummum  fit 
perventurus,quodutfiataliquando,teoroatqueobteftor,  vel 
utmeinfententiamdeducastuam,  velhortanti  mihiaflentia- 
re.Scripferam  prioribus  ad  te  literis  hune  in  m©dum:Nec  te  au- 
ferant  variac  deReligionibus  fententia?,modo  illud  habeas  ani- 
mo  comprehenfum,veramReligionem  aliud  nihil  effe  quarru 
purgatae  mentis  inDeum  verum  converfionem.  Ad  haec  ita  re- 
fcribis,ut  meam  vel  potiusChrifti  Religionem  latenter  incre- 
pare,atqjhujusBelliCivilis,quoGailia  tota  jam  exarfit,caufas  in- 
de  velut  ab  ultimo  principio  deducere  videaris  j  hoc  profeclo 
tibi  aflentior,  illud  etiam  addo,  verae  Religionisargumentum 
nulium  majus  e (Te, quam  cum  in  eafortiter  oppugnanda  vires 
humanacconjurantjtumillajadhnturinvulgus,  ab  Religione 
bellorum  initia  prohcifci>quae  vetas  eft  non  foJum  in  Chriftia- 
nos,fed  etiam  inChriftù"  ipfum  contumelia  jaclata.Sedquid  il- 
le?non  venipacem,ait,conciliare,fedbella  ferere,  liberosirL» 
parentes  amare,  virum  in  uxoremiquae  verba  detettabilia  ple- 
risq;,  hominiverointelligentipraeclaravidentur,  rationem_» 
enimfubjecitjCumdiceretxit^oJ^/^om, rerum  humanarum  ac 
mundi  hujus  principem,alta  quiète  tantifper  frui,dum  potenti- 
orillumde  arcedeturbareconaretur  ,  tumenim  graves  cieri 
tumultusacbellacivilianafci:  Hasigituraccufationes  refuta- 
runtolimAthenagorasJuftinus,TertulIianus,  Arnobius,  La- 
clantius,maximè  tamen  Auguftinus  in  libris  de  C.D.quos  pro- 
pterea  fcripfit>uLGothorum  clades  ac  bella  ci  vilia,quae  inChri- 

K    3  flum 


78  G  A  L  L  I  A 

ftum  régerebantur ,  ab  hominum  impietate  ac innocentiurrL» 

Chriftianorum  crudeliflimis  fuppliciis  manare  docerer.Efl:  er- 

goReligio  bellorum  principium^  w^Çg^^^perinde  ut  me* 

dicinafalutarisinveteratum  morbum  finemagno  fenfudolo- 

risaclanguentisgemitucurarenonpoteft:IIIudautem  confiât 

internos  ,  hominemeximiaquadam  conditionecreatumac 

praeclarisvirtutibusà  Deofubornatum   de  via  deflexiffe,  ex 

quo  labes alterna  mortalium  animos  fie invafît,  ut  nec  praemiis 

ullis  ad  virtutem  incitari,  nec  fuppliciorum  acerbitate  à  vitiis 

deterreri  poffint:Itaq$  in  perpétua  nocle  &  caligine  verfare* 

mur,nifi  Deus  O.M,  ftatis  temporibus  fummam  virtutem  in_j 

quibusdamexcitaret,  ut  ab  iisreliquimortalesàreclocurfu 

virtutis  aberrantes  dirigerentur/rales  extiterunt  duob^  circiter 

annorum  milhbus,decem  illi,quos  hiftoria  S.compleclitur  int- 

tio  r  ?s3£$.h\m$,cjùv,&.  utriusq,-  aetatisProphetae.Omitto  Pytha* 

goram,HeracIitum,ThaIem,Solonem,  Ariftidem,  Anaxago- 

ram,Socratem,Platonem,Xenophontem,Hermodorum,Ly- 

curgum,Numam,Scipiones,Catones,quos  viros  ?  qua  virtute, 

integritate,fapientia  florentes?Nulli  ex  his  omnibus  impiorum 

calumnias  evaferunt>multi  exilio  mulclati,  nonnulli  ante aras 

caefi,alii  alio  fupplicio  damnati  funt  quafi  feditiofi  cives$tamet(i 

omnes  fumma  virtute  ac  virtute  conjuncli,  ac  parum  abeft,  ait 

d  r  u  ev!"  Auguftinus,  /«quinPlatonici fiantC hriftiani.CumautemPlato 

e  'S'c-4'un jusrje [  cuitum  animorumqj  imortalium  vim  ac  poteftatem 

ubiq^  prsdicaret,  tantisper  fibi  credendum  efie  dicebat,dum  fe 

prae ftantior  facratius  aliquid  afFerrct} Is  erat  Chriftus,  qui  cceio 

aelapfus  in  terras,quafi  ferulaPalladis  aeternae  facros  ignés  arri- 

piensfeledosvitarpuriorishominesarflavit,  ut  fl3gitiorum& 

feelerum  immanitatc pollutum  orbem  perpurgaret,ac  morta- 

lesexecrandafuperfxitione  obligatos  ad  verum  praepotentis 

Deicultumperduceret,  ipfetamencum  fuis  crudelitïimo  ac 

turpi(ïimogenerefuppîiciiarfecluseft,quodviolatisreligioni- 

bus regnum afTe&are dicereturjSed  tam magna  vis  extitit ejus 

difeiplinar,  ut  contra  omnes  hominum  improboruminfidias, 

contraq  j  mirabiles  Tyrannorum  crudelitates ,  qui  annos  am- 

plius  trecentos  illamoppugnarunt^eperfeipfatueretur^quo* 

adConftantinu$Augurtus,Gallorum,GermanorHm,Britanno- 

rum 


ORIENTALIS.  97 

rumlegionibus,  Chriftianinominis  fiducia  ere&us,  facrurru 
Bellnmipfeprivatus,  adverfus  fuum  pnncipem  ,  adverfusS. 
P.Q.  R.  pro  Chriftiana  Religione  fufcepit,ac  Ty  rannos  fpecio- 
faPnncipum  appellationeabutentes  ad  crudelitatem,de  impe- 
rio  deturbavit.  Idem  anteaMofes,acJudasMaccab«eus  facere 
non  dubitarant ,  templaque  &  urbes florentifïïmas  folo  aequa- 
verant,  utneveftigiumquidem  tantae  impietatisullumexta- 
ret i  quis  dubitec  quin  hoc  ipfum  tentatum  fit ,  Deo  permitten- 
te  ,  propter  caedes  ac  fediones  bonorum,  qui  turpiflimamLi 
iiJu)Xo&a,viw  aboiere  conantur.  Hanc  igitur,  Mi  Botrue ,  facri 
belli  caufam  efle  opinor ,  placet  tamen  eorum,qui  nos  oppu- 
gnant ,  prarcipua  quidam  argumenta  refutare,in  quibus  difpu- 
tationis  fumma  verfatur.  Annos  mille  quingentos ,  ajunt,bea- 
torum  animos  eorumque  ftatuas  coluimus  :  Miflam  celebravi- 
mus:  6u^e^?¥ia*adoravimus  :  purgatorios  ignés credidimus, 
denique  falfam  religionem  fimulare,  fcelus  j  veram  diffimula- 
re  nefas  eft,  quae  à  di vina  majeftate  funt  aliéna  :  Num  igitur  paf- 
fus  eft  Deus  O.M,  nos  in  tantis  erroribus  verfari,  ac  feipfum  ab 
impiismiferelacerari?  haecillicopiofeamplificant.  Primum 
iUudfalfume(t,quodpofueruntdeAnnorum  numéro,  quia_» 
nullae  ante  annos  odtingentos  ftatuae,  nulla  fexcentis  annis  aq- 
ToAarfW*  :  nulla  mortalium  2fcra5sWis  ante  annos  quadringen- 
tos:ultricesverôflammasanimis  purgandis,  Graeci  &  Afiatici 
femper  abhorruerunt.  Arque  de  rébus  his  ipfi  teLibri,quibus 
adpietateminformamur,abundanter  erudirepoflunt,  quaeà 
me  nunc  brevitatis  caufa  omittunturj  tum  quod  ex  iifdem  fon- 
tibus  illa ,  quibus  ego ,  haurire  facile  pofïîs.  Demus  illud  deni- 
que  fexcentos  aut  mille  annos  in  impia  fupermtione  homines 
vixiife ,  an  propterea  fcelus  illud  in  Deum  regerere  debemus  ? 
eodem  fané  argumento  fatendum  fit,Sceleratum  fuifieDeutn-, 
qui  tôt  annorum  miïlibusante  Chriftum  omnes  homines,  ex- 
ceptis(fic  enim  voxdivinateftatur)  millibus  feptem,in  teterri- 
maKaxoJcufxopcav  KctT^îUxjèaheiaL  vixiffe  permiferit,  abfurdum 
hoc ,  illud  igitur.  Confimili  ratione  Proculus  mundum  arter- 
numftatuens>negabat  tantabona,quae  videamusDeuniaeter- 
num rébus  genitisinvideretamdiupotuifie.  Cum  igitur  hsdi- 
fciplinac  fibi  non  confèntiant  & earum  fundamenta  labefadtari 
videamusjdubiumnon  eft)quin  cartera  confimili  cafu  ruitura_> 

lint? 


go  G  A  L  L  I  A 

Tint ,  cujusmodi  eft  illa  diuturni  filentii  praefcrïptio, quanquam 
A.  i^49.  fréquentes  antea  qaidem  extiterunt  imerruptiones , puta  Ber- 
\xzx\ti\.C*teradeCider  antur,  de  quibus  in  haec  verba  adReverendïï 
ParentemD.  Pidîerius  ;  Je  vous  envoyé  ht  Lettre  de  Bodin  que  fayfait 
copier  fur  T  original ,  que  fay  imparfait  comme  vota  verrez  ,  fefperes 
pourtant  vous  envoyer  bien  toft  le  reflète  fera  lors  qu*  un  de  mes  Ami*  qui 
ra  &  qui  ne  me  r  a  jamais  voulu  donner  ,  fera  revenu  de  la  Campagne. 

Ha?c  D.  Pifterius,  à  quo  ne  hilum  quidem  ab  eo  tempore  Pater 
accepit. 

Variorum  Teftimonia  de  Bodino  &ejus 
Scriptis. 

OAmmarthanuS  in  Elogiis  :  Job,  Bodini  Andegavcnjis  felicijp- 
&mum  ingeniumfuit.  £ui  cùm  ab  adolefcentia  bonis  Uteris  egre- 
çitimbutus  effet ,  imprimùque  gentium  omnium  hiftoriam  abfolutifft- 
mè  coller  et ,  illiut  legenda  Metbodum  libeUo  brevi  quidem  illo,  fed  fane 
lucukntiflimo,  complexus  efi.  Fuit  hoc  Mifama  furgentU  aufpicium^  , 
quam  editis  de  Rep.fex  Libris ,  varia  multiplicique  érudition*  &  (lu- 
pendaexemplorum  varietaterefertis  ,  abundèpoftea  confirmavit  atque 
auxit.  Ntque  vero-,  quam  fcriptis  compar avérât  exiflimationem^^ 
prafent'u fuaminuebat  ,  fiquandoinfamiliaribominum  congre fudc* 
quacunque  re propofita  dilertè  copiofeque  âijputaret.  ££uo  magis  mi* 
randum eft^hominem ea facultate prxditum  internobiliores  curi<e  Pari* 
fienfis  advocatos  locum  obtinere  non  potuiffe  y  pr*fertim  cum  squales 
haberet  Briffonios  ,  Pafchafios,  Pithceostf altos  compluresingeniilau* 
de  priantes  viros  ,  qui  amœnioribus  etiam  difciplinis  incumberent , 
ncc  eo  minus  celebriter  in  for i  luce  verfarentur,  Hac  enim  refive  ne* 
glcftafive  infeliciter  tentnta  ,  reliquit  Lutetiam  ,  adk<efitque  Serenif- 
ftmo  Andium  Duci,  Régis  fratri  ,  quem  in  Angliam  fccutus  ,  cum^ 
illic  è  ftsggefîu  publico  fua  Script  a  juvenibus  cnarrari  comperijjet  ,  ex 
hoc  inufit.it £  glorioU  proventu  y  non  mediocrem  vigiliarum  fuarum.» 
frutlumfibi  vifus  eft  collegiffe.  Trajecit  inde  adBelgas  in  ejusàem  Prin* 
cipis  comttatu  ,  quo  mox  intempeftive  fublato ,  LaoduniVer»manduo- 
rum  ,  ubiMagiflratumgerebat  ,  inclinante  jamttate  acquievity  al- 
t croque  demumpoft  urbcm  illam  à  Rege  obfefam  (S '  expugnatam  anno  in 
ctelumftrecepit. 

Idem 


ORIENTALIS.  81 

Idem  in  Augerii  Ferrerii  Elogio,  SubUtus  efl  évita-* 
dum  feveriore  Bodini  cenfura  notatus,  provacatusque^  fufceptam  advcr-  Eademhabet 
fus  eum  de  Rep.difputationem  adornaret.  J  hu anus  ad 

Thuanus  ad  An.  1  f7Ô.  Interea  iS.KaL  Jan.  referente^  Hlft< 
Petro  Verforio ,  in  Comitiis  caput  de  Religione  agita  tum  fuit  ,  de* 
cretumque,ut  ad  unitatemCatholic<e  Apoftolica  Roman aReligionis  omnes 
Regi£  ditioni  fubditi  populi  revocarentur  y  initié  addita  claufulas  y 
dum  id  citra  bettum  &  publlcx  quiet  U  perturbationem  fier  et;  fed  pojl- 
ea  tenait  ,  ut  nulla  conditione  appofita  id  quavis  rationefieret.  Qu* 
audit 0  Job,  Bodinus  fcriptis  ad  pofieritatem  vicluris  fatis  clarus  ,  & 
quiproplebejo  ordine  Peromanduorum  Pr*fet~tur<e  nomme  comitiis  in» 
tererat ,  exclamavit  ea petit ione  violari  Edicîa,  &  violât U  Sdifîis  adar* 
ma  regno  loties  tune  fia  neceffario  conclamari,qu&  libéra  vox  illi  magnam 
invidiam  conflavit.  Itaque cumvider  et  homofuturiprovidus  conjura- 
tionefatfa  eo  animos  inclinare ,  (ffatali  Régis  ac  conftliariorum  ejus 
cœcitateefiicif  ut  ab  Mis ,qui probibere poterant^  pr<epo(ieraprudentiay 
in  ea  re  diffimularetur,  bujusmodi publias  fibiperritciofistë inpublicum 
nibilprofutUYM  admonitionibus  deinceps  abftinuit*  Polir  idie  Durocor» 
toro  Rbemorum ,  Catalauno ,  &  Augufla  Suejfionum ,  homines  à  fa* 
clio/is  fubornati  venere ,  qui  Bodinum  contra  mandata  fua  interceffijfe 
dicerent  \  quibus  in  ConÇiftorio  Regio  audit is  y  nibilommus  pronuncia~ 
tum  t y?,  Bodinum  nibil  nifi  refîè  fecijffe. 

Idem  ad  A.  1 5  77,  Cùm  Job,  Bodinus  ab  Auguflodunen* 
fi  Episcopo  rogaretur,  utpkbeii  ordinù  nomine  fecum  &  cum  Monmorinâ 
ad  Condaum  proficisci  vellet ,  ille  &  afperam  hyemis  jam  inclinât  a  atate 
tempeftatem  cauflatus ,  cum  pr<eterea  fe  minus  huic  oneri  idoneum  dice- 
ret-f  qttod  pacis  tuendte  ab  initia  author ,  ex  eo  in  multorum  fufpicionenL^ 
incidijjet ,  tandem  fe  exe ufavit,  (fin  ejus  locum  Pet.  Ram  Pifîavienfit 
Praetor fujfefîus  efl. 

Idem  ad  A.  1  f  8p.  Cum  Laodunenfes  non  parèrent ,  qua in 
tivitate  advocaiusfifci  erat  Jo.Bodinus^homo  multiplia  eruditione  no tus , 
SenatusConfultumfit  ,  quo pracedenti  4.  Non  Mart,fafto parère jube- 
bantur  ,  quo  allât oy  Bodinus  ,  (quippe  quiolimProtefiantiumdoè7ri~ 
nœ  addtcju* ,  nec  ab  ea  multum  unquam  ptflea  alienus  ,  Aknconii  Du- 
eem^dum  à  Regefratrt  dijfideret  ,  fecutm  fuerat)  &  fablum  laudavit  5 
&  habita  ex  confilio  Epifcopi  adpopulumoratione  ,  (crupulum  c  confeien- 
tiis  &  metum  ex  animis  amovit  y  cum  diceret  tôt  urbiumtf  civitatum.* 

L  fumma 


S*  G  A  L  L  I  A 

Çummâtonfenfione defeïïlonem  ,  non  rebeiïionem  poffedicï  ,  nequepœ* 
namf  quapaucorum  delinquentium  effe fiolet ,  aàexemplum  in  tant a^» 
wultitudine  mereri',  incufato  intérim  Rege quafiperfido  & hypocritasy 
&  faÏÏo  de  Regni  fucccjfione finifiro  augurio  ,  narn  ut  in  vita  fingulorum 
bominum  annum  6 3 .  Climaftericum  effe  acfere  lethalem ,  fie  cum  k  VA" 
ramundo  ,  k  quoferiem  Regum  nofirorum  pacrii  Annales  repetunt  y  ad 
Henricum III.  6$. Reges  numerentur ,  videriRegem  buic  Regno  Franci* 
€0  fatalem  &  ultimum  ex  eafamilia  fore,  Ita  Laodunenfes  adParifien- 
fium  unionem  accejferunt  annitente  Bodinoy  quoàtf  ipfe  lit  tris  ad  Bar- 
nabam  BriJJonium  datis ,  qua  typis  édita  funt ,  teftatus  efi. 

^lfh^r     !  Piene  Matthieu  To- u  de  fon  H*ft'  d'  Henry  4.  p. 

de  l' AnoTc-  z  3  7'  ^°^in  eft<lnt  ùtt  Angleterre  au  voyage  de  Mr.  de  Mompenfier  y  \ta 
terre  ,  ne  rendit  odieux  aux  Anglois  &  indiferet  aux  Francis  pour  fa  curiofttç.. 
peut  rien  DUnanten  ia  Maifon  d  'un  Seig.  du  pays ,  ilfejetta  fur  les  prétentions 
prétendre  à  desprfa£CS  ^  \a  couronne  d' Angleterre^  dit  qu  une  Prinsefj'c  en  efioit  F 
la  couron-  for;t;ef.eprefompt;pe ,  finon  quelle  enfufi  exclufe  comme  née  hors  le  paUy 
Hiir.  de°Mr  par  une  l&y  dont  tlri  avait  jamais  (ieu  f  autbeur  n?Voriginey  (fn'avoit 
de  Th.ou.  peu  apprendre  ou  elle  fe  trouvoit.  Vous  la  trouverez ,  refpond  le  Seigneur 
Anglois ,  a»  dos  de  la  Salique.  Repartie  qui  mit  k  rouet  ce  difeoureur  , 
Autogra-  tf  (Uyfij  cognoiflre  qu'il  ne  fiait  pas  beau  aux  Bflrangers  d'efplucber  les 
phn'sNico  ^yetsd'unEfiae. 

hnmRitters  Jacobus  BongarfiiisCIariffimo viroD. Conracîo Rit- 

hufium ,  tershufio  J.  C.  Profeffbri ,  Francofurti  4.  Aprilis  1 600.  De  Bo* 
Conradi  fili-  £m0  qU\^  cognoverim^pautis  accipe.  Libros  deRcp,  cum  primum  ede* 
Umfi  a-  rentnrylegi  avide  y  Anna yriififaUort  i)?6. recens tum kGermania.  In* 
de  mia  ]m\s  gcmum  hominis  arridebat ,  place  bat  multa  illa  leftio ,  fed  quoties  attin~ 
Profeflo  -  gebat  res  Germanie  as,  vidzbam  hominem  errare  turpiter  & ' judicium^ 
rem  , ex qnopaflim defiderabam.  Ven'w inde ad audiendum Cujacium,  inaudierat  is 
clanflimus  ttWgi  re  £  ftodino  ,  Librum  requirit  ,  is  nuUas  erat  apudBibliopolas: 
VI '°  çGyo"  Mittitadme,  quem  Hifioriarum  fivdiofiorem  novcratrfuam  Juris  Tri- 
noviws  Aca-  bonianici.  Librum  k  me  accipit ,  &  aliquot  poft  die  s  data  occafione  iru» 
demis  Le y-bominempublica  in  lectione  mfurgit ,  per  duas  horas  & quodexcurrebat 
denfib  hodie  arattone  perpétua.  Rccitatio  illa  k  quibtudam  adBodinum  mittrtur.  Is 
lumen,  1  .a  fa aitera editiom £p?Jlolampr*mittit eperi ,  infcr/ptamPibracio,  quain 
"N  ribereae  CujacUitn  attacher bivebitury  fedeorumyqux  Cajacitu  notaveratyinifia, 
Die  2 1  .Sept. altéra  editione  nec  vohm  reliquit  nec  Vifligium  ,  A,  tyS\*  Venio  in- 
Anni  \fr>i.dew  Daniam  ,  Principes  &  magnos  viros  comenio ,    quorum  %quod fit 

de 


ORÏENTALIS.  g; 

de  Bodlno  Judicîum  ?    Ego  ignorant  fcripfiffe  iUuni,quod eos  morderety  Qu« 

rejpondeo,  baberi  pro  homine  magni  ingenii,  judiciinulliuf.      Tum  hi,  A«  I6"4f.  L>. 
fcripfiffe  Ulum  dû  gente  &  moribtuDanicti  falfijfima.  Confulo  tndeCaro^x^txl°^  dc 
lum  Danc<eum,Regium  in  Dania  legatum ,  virum  &  dotlrina  &  ufu  re~  ab  ?ofo  Gnî. 
rum  &  pictote  inftgncm  :  h  mtbi fi  atim  paginas  aliquot  profert  injcri-xicvlo  com- 
ptas  ipfiPibracio,  quibus  quercbttur  faft  am  fibi  in]uriam,qui  falfa  &  in-  muni  cata,ti- 
eptafr.ribens deDanicis rébus  ,Uudaffetliter  as  fcriptas ab  ipfoDancdo tnn - ^e  acl  Rev' 
quam  vif  m  #  lettas  :  Sedfibi  ifla  fcribere  aperte  &  craffe  confia  a^nun-  Parre".teT 
quamveniJfeinmentem,petcreutfequentieditioneretrallentur;  alias 
accufaturum  hominem  apud  Regem.Sxcerpferat  Dancteiu  mendacia  illi- 
Ui  de  Danicis  omnia,quœ  cum  ex  fer  ibère  ego  cuperem-,  nec  vacaret  difee* 
denti,  dicebat  Danc£us,mn  ejfc  exferiptione  opui,  nam  ne  nominare  qui' 
dem  unquam  Daniam  aut  Sueciam  a  ut  alium  Septentrionis  illius  lotum 
fine  mendacio.  Idem  in  Poloniamihide  fuis  rébus  multi  confirmarunt. 
Etsmtmos  Bodini,  quacumdjj  de  exteris  acircumforaneo  quolibet  audt- 
rety  ea  absçu  aiia.  cura  nomre  &  publicarc.     Jam  edidiffe  illum  lefliones 
Turnebi  in  Oppianumpro  fuis-,  nerno  noflrorunt  ignorât  :  Sed  in  libris  de 
Rep,  ntonitusypkrafe  mutavit  in  melius.    Ego  primant  tantum  editionent 
legifccundam  infpexi  leviter,fit non  inutilU  ejtis  opéra  5  ea certe  non  eftf 
ad  quam  de  duc  1 '  debeat  aâolefcens  tanquam  adfontem  aut  put um  rivH- 
lum»  Sed  de  hisplus  fatU%  Vale^vir  clarifiimcj  (5  me  ama, 

Idem  in  Juftinum  p.ji.Not.  15*8 1.  Sparûanm  refera 
Baffianum occifo fratre,  Papiniano  mandaffe,ut  in  fenatu  pro  fe  Ûf  apud 
k  populumfacinus  diluer  et  :  Illum  refpondiffe,  non  tnm  facile  parricidium 
exeufari  quamfieri.  Fuit  illa  Principe  Juris-ConfultiCygneavox'.quam 
miror  bominem,fiDis placet,  polit icum  &  Jurù-Confuttum  tfChrifiia» 
num  in  Libris  fuis  de  Rep,  reprehendere  pejfimo  exemplo ,  Recle  enim  & 
çrdmefecit  Papinianusfé  viri  boni  officiumfuntlus  efi^qui  ntoripr<eoptx* 
vit,  quam  Tyranno  impia  iS  iniqua  imperanti parère.  Idem  Ole  in  eopec- 
tattfuod Papinianum  Imperatorù  confanguineumfacit ,  contra  quant* 
Spart  ianus,quem  ille  auBorem  Uudat  5  Juris-  Confultus  cognationem  #* 
affinieatemnefeit  diliinguere,  Facit  quodRbetores  [oient,  quibus  coh* 
etffum  efi  ementiri  in  hiftoriis  aliquid,  ut  aie  ère  videantur  argutius* 

Montagne  dans  Tes  EfTais  Liv.x.Ch.j  i.  JebanBodinefl 
un  bon  Aut  heur  de  no  fin  temps  ,  (S  accompagna  de  beaucoup  plus 

L     *  de 


g*  G  A  L  L  I  A 

de  Jugement i  que  la  fourbe  des  Efcrbailieurs  de  fon  Siècle ,  C  mérite* 
qu  on  le  juge  &  confidere. 

Joh.Gcorg  Godelman  Ep.  in  Difputationem  deMa- 
gîSjFranc.  i  ^^%.J  ob.WierumJo.BodinusJuris-Confultus  refutavit^non 
tamen  /7*,  ut  multisyqui  contrarium  cum  Ifiero  fentiuntfOmninofit  fatis 
faiïum, 

La  Croix  du  Mainedans  faBiblioth.  Job. Bodin  Advocat 
de  if  lus  doUes  &  renommez  de  tout  le  Parlement  de  Paris ,  Maifire  des 
Re  que  fie  s  de  Mr,  frère  duRoy,  homme  fort  docle  et  langues  M fltrit  àLaon 
en  LaonnoiS)  au  pays  de  Picardie  cette  A,  ij $4. 

Gabr.  Naudaeus  in  Bibliogr.  Politica  ,•  In  Politicis 
nuUus  jaculum  extra  metam  expedivit ,  excepto  Job.  Bodino ,  eut 
uni  tnntum  cateri  concedunt ,  quicunfa  unquam  de  Rep.  Libros  edi* 
der<L>, 

Quantum  lentafalix  pallenti  ceditoliv*. 

Nec  immerito  fane  :  cum  animum  inquietum  ac  vaftis* 
fîmum,  quem  acceperat  à  natura^  tam  pertinacifiudio ,  tam  inexbau- 
fia  do  ci  r  in  a  f  tam  admimbili  judicio  ex  cuit um  ,  ad  rerum  omni- 
um comprehenfïonem  attulerit  ,  ut  fuperatis  linguarum  pêne  omni- 
um aefeientiarum  d/fficultatibus  ,  non  modo  nature  Tbeatrum  novis 
rationibus  extruxerit  ,  fed  Regnorum  >  quotquot  in  mundo  conflit utn 
fuere  ,  fpecies  9  Irges  ,  inflituta  ,  arc  an  a  denique  &  virtutes  ag 
witi.1  in  ordinem  fapientiffmè  reduxerit  ,  ac,  ielut  Phcenix  unie  us 
fui  fteculi ,  feipfum  tandem  confumpferit  in  contemplatlone  altioris 
iUitu  (apienti*  ,  cujus  fecreta  révérer  i  pot  i  us  ac  admirari  dcbuîjfetj 
quàm  ip fa  in  médium  & examen^  velut  rellqua,  omnia  voeare,  Sa- 
ne  quantum  ad ejus  Remp.ftetlat,  fatendumeft^opus  ejjeelabomtum-» 
ingenby  expolitum  induflria,  perfetlum  judicio^  CT  ita  numeris  omni- 
bus abfolutum-,  ut  qui  ab  ipfodifcejferit  ,  haud  difimilis  videri  pcffit 
nautis  illis  antiquioribus  ,  quineglecla  vel  ignorant  Cynr  fur* pratflan- 
tia  )  navigationis  {ut  cttrfum  ad  avicultrum  quarundam  placitum^» 
dirigebanty  fepiusçfc  per  sautes  &  faxa  précipites  ferebantur.  Scio 
equidemy  Fabium  Albergatumhomincm  Italum  ,  &  Serrium ,  at 
Augerium  Ferrer iurn  Gallos^  magnis  cooatibtu,  (S  Libris  adideon- 
fequendum  editis,  periculum  illi  ac  ruinam  intenmfje  :  Sed  eventus 
docuit^eundem  fuiffeiftw  pugn*  eventum^  quem  Pygmœorum  tutru» 

Hercule: 


us 


O  R  I  £  N  T  A  L  I  S.  8>* 

Hercule  :  ut  nonjam  ad  miniatas  aluujus  Attici  aut  Hypemttici  cet  as 
trepidare  debeat*  fedad  Ecclefi*(olius  judicium:  eu  jus  cenfuris  quo- 
niam  vebementius  urgetur  ,  quam  inimicorum  argumentis  ,  bine  efi 
éjuodipfius  Librievohi  minime  debeant-,  nifi  obtenta  friui^  &  hune  & 
quoslibet  autores  Polithos  hgendi  facultzte. 

Idem  ibid.  Diverfas  interfe  religion  es  commi fer  un  trions 

fine  dijpendio  verœ  pietatis  fuperioribtis  annis  Hier  on.  Cardanus  in  Libris 

fuis  de  fubtilimte,  &  Job  Bodinw  compofito,  fed  nondum  edito ,  (at*- 

que  utinam  nunquam  edatur  )    de  rerum  fublimium  arcanis  ingenti  ' 

volumine'  a  quodequidem  Jcfuitam  Poffevinum  ,  non  perpemm  ^-«Lutetiae  vidi 

ipfojudicium  tulijfey  argumenta  ejje  pot  efi  validiffimo  certe  manife-ïn  Mufeo 

ftiffimoqw.  Clarîifimi 

,  *        A  Viri  D.Rriot, 

Chrift.ColerusinEpiftoîa  de  Studio  Politico  5  (fcrî-defbriptuniè 

pta  A.  1 60 1  t)Bodini  Refp.  magis  ardu  a  &  eruditz.   Non  caret  carpto-  ^   '    ^°d,ce 
ribus.     Mihi  quofanimis  fe  diffunderevidetur,   Sed  facile  efi  in  operojo sUccorum 
libro,  quodreprebendasjnvcnire,  Regiiiîe. 

ArnoldusClapmarius  in  NobiliTriennio ,  feripto  A. 
1 60  f  ,De  bifee  uti&de  omnibus^Metbodus  aecuratijftma  nobis  tradim  efi 
À  Job.BodinO)Virb  eruditijjïmo  &  plurima  lefîioms, 

HugoGrotius(dequoalibi)inEpiftolaadV.  R.  Joh. 
CordefiumCanonicumLemovicenfem,  Lutetiam,  i</.Sept. 
1  6 } 4.  Uteras  à  te  attulitjReverende  Senexy  Vefier  Cramoiftus^  &  Bo» 
dini  feriptum  manu  Librum  legi  digniffimum.  In  quo  opère  Bodinunu* 
agnovt ,  qualem  exifiimavi  femper^  bominem  rerum  quam  verborum 
fiudiofiorem >  Latinitate  utentem  haud  plane  nitida  ,  metricarum  le- 
gum pueriliter imperitum fGracis literis  vix  imbutum ,  Hcbmicorum-* 
morum  ac  fententiarum  fatis  gnarum  ,  non  ex  interne  linguœ  iUius 
tognitione  ,  fed ex  amicitia^quam  coluit  cum  doclifimis  Hebrœorunis) 
qu<e  in illo  ^.ijpqÇo^/oui  eam,qu<e in  Cbrifiianîs  requiritur^nonparum^ 
labefaftavit.  In  hifioriis  &  tcflimoniis  citandis  ,  video  eum  à  vero 
fiepe  abire  ,  negleflu  malo  credere  quam  dolo  -,  quanquam  interdum 
Vix  efi,  ut  doli  fujpiclonem  ejfugiat.  Cœterum  n'tbil  mibi  novi  Liber i s 
adaugendum  de  veritate  Religt  Cbrifiiandt  librum  bine  impofuum  in* 
telligo» 

Joh.Gillot  àScaliger  de  Paris  9  deFewrier  1607.  Ceux 
L     $  qui 


%6  G  A  L  L  I  A 

qui  montent  en  chaire  icy  font  des  contes ,  déclament  contre  Boûin  tout 
an  Sermon ,  &  le  déchirent  fans  Je  fouvenir  que  ce  vilain  a  eftè  de  la  li- 
gue &  efl  mort  Juif  ^  (ans  parler  deJ.C.parles  dernière s paroles  que j\ 
ay  envers  de  luy. 

joh.ScaIigerCaroïoLabbaîoLugd.Bat.4.  Kal.  Mart; 

l6o*].  lUudvelim  ex  te  fcire^quare  Pontifiai  mm  acerbe  quotidie  in  Bo- 
dinum  déclament.  Certe  quodmancipium  ambitionisfucrit,  proptered 
odio  illis  ejfe  eum  non  crediderim.  Aliamfubeffe  caufam  necefje  eft  5 

quam  ex  te  fcire  velim.  Hujus  igitur  mm  inopinati  odii  caufam ,  &  quart 
hominem pridem  mortuum  canes  ex  tumuto  eruant^efo  ejus  mânes  quic- 
fcere  ftnant^  à  vobis  exfjieblo. 

GrotiusD.Cordefîojo.Oftobr.  1654.  Placuiftetibi, 
qu£  de  Bodini  Libro  mihi  vider i  ftgnifcaveram,  gaudeo,  ut  qui  judicium 
tuumfemperfecerim  maximi.  Librum  ipfum  ,  etiamft  fcirem  btrere  ibi 
adhuc  Cmmoi/taci  farcinoif  mit t ère  mmen  Francofurtum  non  audcremy 
im  infefia  funt  vi*  non  à  Cxfarianis  mntum  ,  fed  à  Fœderatorum  mi' 
litibus, 

Claudiu$Sarraviu5,virdum  viveret  &  omnigenaJ 
eruditione&Senatoria  dignitate  illuftris,  in  Epiftola  ad  If. 
Vofïium  £7ttT£o;?>9^<J!w,Holmiam>Lut.2i  Jan.rëfi.  Bodini 
Liber  ,quemrogas,  revertu  efldiffîcilis,necexmtinBiblioth.Regia^  ne^ 
in  Thuana,  aut  Richeliana  aut  Mazarina.  Nedj  Puteani  fratres^ne^ 
Bignoniut,  ne^  Patinus,  nefo  Mordus  eum  habent.  Audio  mmen-* 
haberiinîer  Libro  s nuper  fato  funtli  Praftdis  Memmii  ,  quos  ejus  vi- 
dua  diligenter  cujiodit.  Opemm  fuam  mihi  addixit  Valefius^ut  indta 
eumeducaty  quodvivente  Domino  penè  impoffibi/e  fuijfet ,  im  follicite 
fuaftbi  unifervabaty  eum  nullo  communie  an  da.  Interea  natlus  funt-» 
priorem  librum  èfeptem,quibus  opus  confiât,  quem  ftatim  deferibendum 
eurabO)  &  ad  Incomparabilem  Reginam  allegabo. 

Idem  eidem Lut.  3.  Fcbr.  i6ji»  Bodini  de  abditis 
rerumfublimium  arcanis  y  hune  mntum^quem  jam  mitto^Librum-ay 
baftenus  nancifei  potui,  Sum  olim  ex  auftoris  Autographo^qui  tum-j 
erat  Joh.  Cor  défi,  defcripfit  Ardifius  vir  dotlus  ,  in  Caflelleto  quoi 
vocatur  Confiliaritts*  Priusquamdutemreiiqtta  perfecijfet,  repe» 

titus  eft  liber  y  quijam  nuspiam  comparet.  Du  une  Corde fit  ex  foro* 

re  ntpottm eum  fecumin  qutndam  Lemovicenfem  pagum  affrortoffï-». 


ORIENT  A' LIS.  87 

&dquidiftofjepotefdiïumJît)  nsfcitur.  \  Vicunt  alii  fcrtptum  horribilid 
carminés  vifitm  flammis  tthricibus  effe  dut  ma  '.certè  effe  dandunt  ^potins 
quant  cum  quoquam  communicandum. 

Idem  eidemLut.  if.  Mark  i£f  i.  In  Catalogo  MSS. 
Codd.  Bibîiotbeca  Memmlan*  non  inveni  dejideratum  Bodini  DUlogum, 
quemproculdkbioaliqutifurripuerit* 

Idem  eidem ,  i  $ .  Apr.  1 6$  i .  apud  Cenomanorumj 

Hrbem  5  ^uicquid contra  fentias >  Bodini  Dialogiis ,  cttjus  printum-» 
L'thrummiji,  Isefi^quem pofiulat Sereniffima  Regind.  Jgu*e»imju- 
daicam  &  Cbrifthnam  Rd'tgioncm  fpeïïant)  babentur  in  feqaentibur. 
Repertum  e(l  ejus  açographum  MS.fednolunt  illud  cêmmunicare ,  iwè 
necipfe  vidi;  Scrvatur  enim  velut  pretioftjfimum  xupfaiov  Bibliotbece 
Cluniatenjis.  Ltber  non  facile  reperitur,  Stetim  atqueinurbem  re* 
diero,  qutretur  dilîgentijfimè. 

De  Bodino  &  eju*  fcriptislegeprseterea  y  fivacat* 
Camdenum  inBriranniap.  781.  Mizaldum  in  Memorabil.  p» 
6.v.  MiraeuminEiogio  Jac.  Meyeri,  Kekermannumad  cal- 
cem  GymnafiiLogici  &  in  Traét,  de  natura  Hiftoriac.Popeline- 
rium  in  g.  Odyff.  ut  in  1  o.  Dempfterum  in  Indice  in  Antiquic, 
Rofini.  Mart.  Delrium  inOmims&  erratis  ad  j.partemSyn- 
tag.  TragœdiarumAnt.  ifoj.IrlanduminTracl.deEmphafï 
p.  45-.  Indicem  Libb,  prohibit.  Roms  1 5  96-  p.  -6,  Dreflerum 
inOrat.de  quatuor  Monarchiis,  &multos  aiios,  quos,  ne> 
Leftori  taedio  fim  >  omitto. 

GILBERTUS      GENE  BR  ARDU  S. 


A 


F vernia  bonis  îngeniis  Fœcunda ,  hune edidit  Sacrati  Or- 
dinis  eruditum  virum  ,  qui  S.  linguaeRegius  apud  Pari- Ex  Sam- 
fios  Interpres ,  Hebraics  antiquitatis  arcana  plurima  &  ea  ma-  ma»h.  ia 
xime,qua?  ad  rationes  ternporum  fubducendas  pertinent,adhi-   ^11** 
bitoperfpicacis  ingeniilumine  ,  perquilivit  acinlucempro- 
tuîit.  Hoc  enim  ex  fonte  ortum  eftChronologicum  îlludOpus, 
&alii,quinuncfunt  inmanibus  hominum  ,  fimilis  induftriae 
fœtus,  ab  eo  vigihis  &  Iaboribus  elucubrad.      Multa  ille  ex 
Hebt  &  Gra:cis  accuratè  tranftulit ,  multa  recognovit,    Multa 

cora- 


88  G  A  L  L  I  A 

commmentatmeft.    NoviffimequeMufarum  penetralia  in- 
greflus,  amatoriumSalomonis  Latine  tentavit,  poëma  molle 
illud  quidem  ac  tenerum,  fed  pium,  quo  Servatoris  purifllmos 
DcGcnebar-in  Ecclefiamfuamamores  intelligi  fapientiffimi  hominestra- 
docciam     didere»     Nec  eum  ab  inftituta  verfionedeterrnit ,  quodalii 
cum  lande   fammae  doftrinx  vïri  &  hujus  aetatis  facile  Principes,  Poëcae  le- 
Sammarr     p0res  omnes  &  gratias  in  eodem  carminé  transferendo  felici£ 
Eloeïojac.  finie jamimpendiiTent.     Hisftudiisinfenefcentem,  partaque 
teillii.     "  praeftantis  eruditionis  opinione  latè  celebrem  ,   Gregorius 
XIII»  eorum  commendatione,quià  Regio  nomine  defcive- 
rant,  Aquenfi  Archiepifcopatu  donavit,    Sed  magnanimoRe- 
gc  rerum  potito ,  impetratam  his authoribus  à  Pontifice  digni- 
tarem  diu  fervare  ac  tueri  non  potuit.     Fato  fanclus  efi:  Semu- 
ri  Burgundionum >  quo  in  Oppido  non  ignobile  Sacerdotium 
poffidebat,  A.  falutis  iyp7.  circiter  actatis  A.  &o.H£c  Sammar- 
tbamu,    Genebrardi  OperumCataiogus  extat  in  Libro,cui  ti- 
tuluseft  La  S,  Liturgie  $  quibusaddeEpiltolam  ad  Benedichim_i 
Ariam  de  puritate fontis  Hebraci ,  Lut.  7.  Kai.  Decem.  1 5-74.  à 
doftifïimo viro  D.  Ant.  Hulfio,Ling. Sanctae  Bredx apud  Bâta- 
it: A(jcalcem  vos  hodie  Profeflore,  vuIgatam>*exAutographo  à  viroHe- 
nimirum     braicae  veritatis  folertiflimo  Indagatore  D.  Andr,  Colvio  fîbï 
pfaim.  Heb.communicato* 

typis  edito 

o^am cum'       Variorum  Tefthnonia  de  Genebrardo & 

alnspartim  ejus  SCrjptjSt 

cditis ,  fcd 

non  ubivis  rT"tHuanu$  ad  A,  1 5-93.  Gilb.Genebr ardus  ,   quifepro  Archiepi- 

occurrenti-     J^  jc0^0  ^qucnfi  gcrebat  ,   ex  altercatione  in  verbà  contumeliofa-* 

àQLxt\lfac\JontraHierQn.  Hennequinum  SueJfionenfemSpïfcopum  exarfu  ,  eum^» 

ampublici.  &  ALmarum ipfius fratrtm Rhedonum Epifcopum  tepentemtS  inbonA-* 

caufa  prœvaricatorem  ditlitans.        Dequibus  cum  pofteaiUi  conque/li 

ejfent  ,  Genebr Ardus  quam  temere  verba  protulerat  ,  tam  turpiter 

fcbeda  etiam  tradita  propria  mamfubfcripta  po(î  aliquot  die  s  recanta- 

vit. 

Idem  ad  A.  1 5*97.  Apudnos  hoc nnno  Gilb.  Genebrardus 
pAtr'tA  Arvernus  >  Prefejfione  MenedicUnus  ,  Semurii  inAduis  ,  ubi 

êpimum 


ORIENTALIS  89 

opimum  faeerdotium  habebat '.,  in  vivis  effe  défit  Se xag en/trio  ma) or , 
qui  diu  Literas  Hebrakas  magna  frequentia  in  Regio  Audïtorio  Lutetie 
do  cuit ,  (f  pet  bas  turbot ,  non  intervenJente  Regiinominis  autborita- 
tey  Aquenfts Archiepiscoput  creatusefi ,  obidque  dign'nateea,  rebui 
perpacem  ordinatis ,  jïatim  exutus.  In  caufa Regnt  &  Script is  fuis , 
qu£  complut  a  &  multijug£  eruditionùplenx  evulgavit,  iniquior  (S  acer- 
bior,  &  zitaquamfiylotemperantior  creditus.     De  eodem  aà  An. 

1J77.&  if 89« 

Joh.QuinquarboreusJoh.CamufioinInfiit.Heb./«- 
teïlexi  ex  G.Genebrardo,dotli[fimograviffimoque  Theologo  &  in  Literis 
Hcbraicis  collega  meo  chariffimo^  tehifeediebus  ample xum  ejje  ruri  Heb. 
Literarum  ftudium ,  (f  non  médiocres  fruclus  inderctuliffe. 

Steph.  Claverius  adClaud.i^oz.  p.  8.Mifc.  Inftgnem 
tilum  Hebrai.a  Iingu<e  Antiflitem  confuluimus. 

La  Croix  du  Maine  dans  fa  Bibl.  Gilb.  Genebrard  natif 
d^  Auvergne,  Dofîeur  en  Théologie  tf  Profeffcur  du  Roy  ts  Lettres  Sain- 
tes &  Hebraiques  à  Paris  ,  l'un  des  plus  favans  hommes  en  cette  lan- 
gue &  des  plus  grands  Théologiens  de  noflre  temps ,  très  confomméês  ht' 
(loir  es  faintes  &  profanes, 

La  Popeliniere  dans  fonldée  de  l'Hiftoire  accomplie 

lf9Ç.  Les  Arabes  content  depuis  PHigire,  Sefl  à  dire  depuis  la  fuite 
de  Mahomet  l'an  de  Chrifl  jçz.  bien  que  d'autres  la  commencent  à  fan 
de  Cbrid  qpi.  que  Bodin  (S  autres  reprennent ,  &  Genebrard  dotle  &  la- 
borieux Théologien  de  Van  du. 

LipfiusFr.RÀphelengio  F,Lutetiam$  Ego  audiendi  ri* 
bi  Genebrardi  author  fum  in  Hebrxis, 

Jac.  Prevoftaeus  Orat  f .  de  vet.  &  noftrorum  tempo- 
rumComparatiane  Par.  1570.  InterHeb,  lingu<e  Prof eff ores  Pari* 
ftenfes ,  pofjum  nominare  Genebrardum ,  quem  quiprxlegentem  ac  con» 
cionantem  audiverunt ,  prster  eximiam  Heb.  lingu<e  cognitionem  y  fin- 
gularem  ejus  dofirinam  admir an  tut. 

Petrus  Faber Saniorianus,  Tolofanus Praefes ,  in  Do- 
decam.  p.  1 1 7.  edit.  1  5"Q2.  DelocoPfalmi  top,  v.  19.  confuluinupero1 
G  Genebrardi, clari/fimi  Theologi  Hebrœarumque  Literarum  Prof  efforts 
fine  controverfia  doftijfimi >  adDavidem  Comment arios  ^  quos  mecum 
attukram. 

Idemp,  144.  Delocis  duobus  Auguftini  &Profperi 

M  ad 


po  GALLIA 

ad  verf.  7.  PP.  109.  juxta  vulgatam  ,e*plieationem  facientibusj 

Hos  à  me  citâtes  cum  hic  legiffet  Genebardus  in  Autbentico  nondum  ex- 
cufo  y  quodipft à  me  Cl.  ViUarius  antequam  typis  mandaret ,  bonafidt-> 
commodavcrat ,  tamdiu  id pênes  febabuit ,  donec  fuorttm  in  Davident^ 
comment ariorum  quarto,  (quam  adornabat)  in  manus  hominum  venir  et 
editio ,  in  qua  demtim  ifios ,  itidem  citavit  au t bores  graviffimos ,  nec 
fecutus  efi  ramen  ,*  credo  ne  quidpiam  didiciffe  commonfirantibus  nobis% 
Aut  defententîa  decejfiffe  vider  etur, 

Joh.  Seldenus  in  Opère  de  Jure  naturali  &  gentiutrL. 
Lond .  1 6 10  p.  1  z 7.  J9*i»  O  in  hifce praivit  ferme  Gilbertus  Ge- 
nebr ardus ,  Archiepfcopus  Aquenfis ,  Literis  HebraicU  cette  apprimtj 
eruditus  &  Rabbinicis. 

Pet.MartiniusLcclori,  in  Juliani  J -s^ajSar»  Epi- 

ftolas ,    Parif,  1 5*  8  3 •  Cum  bafce  Juliani  reliquias  fummo  viro  Cf  in-» 

*  M ,  N.id  cfl  Sacra  Th.  facultate  Doclori  eruditijjimo  ac  Prof  effort  Rcgio  M.  N,  *  G. 

magiflro     Genebrardo communie affemus ,  ejus fuafu  typis  mandandas  atqueinpw 

noftro,  ut  in  blicum  proferendas  efjc  duximus, 

tanouvi-  "  Jaques  Gillot  Confeillerà  lagrand'Chambre,  &T 

mus.  un  des  plus  dignes  hommes  de  Ton  temps  3  dans  une  Lettre  à 

*  A  lap.  Scaliger*parIeainfydeGenebrardj  Genebrardfe  mon/ire  non  feu- 
416.  de  ceLiementMoine^mais  furieux  ,à  déclamer  fur  un  mot  qu Un 'a pas  jugé '  efire 
les  qui  luy     e n  des Livres SfpaçnoU  qu'il  extolle. 

écrites.  Lud.  Dorleans  in  Novis  Cogitationibuf-ad  Tacitum 

p-  388»  Par.  IÔ1Z.  Dominus  Genebrardus^  Arch,  Aquenfis ,  de  cujus 
pietate  ($  dotlrina  tam  in  Grœcis  (f  Hebrœis  quamLatinis  Literis  tôt  as 
gloriatur  Gallia ,  meamfirmat  fententiam. 

Idem  p.  5 1 O.v.  Deminum  Genebrardttm,Aq.  Arcb,  in-* 
Cbronol  qui  varias  opinioncs  de  Cbrijli  Jefupajfione  recenfet  &  compotiit, 
liirf&culorum  memoria  dignus ,  ($  quo  Gallia  (e  jatlavit  alumnot 

Sebaftianus  VerroniusinChronicop.  472. 1 795?./» 
rébus  divin is  tradendis  clâruit  A.  /j$o,  G.  Genebr ardus  linguarum  S.pe  - 
ritijjimus,  Theologusgraviffimus, 

Du  Brcu!  dans  Tes  Antiquitez  de  Paris  1 6iz.  p.  77  g. 
Gilbert  Genebr  ard  Docteur  en  Théologie ,  Religieux  de  V ordre  de  S.  Be- 
noifl ,  eftoit  Profe/Jeur  du  Roy  en  langue  Heb,  des  l  '  an  157J.  & ly  an 
tjpz.  e  fiant  Prieur  de  S,  Denis  de  la  Cbartre  ,  il  fut  esleu  Arche» 
vefque  d'Aix,       Il  deceda  au  mois  de  Mars  Canijg]%  (S  efi  en- 

terre 


ORIENTALÎS.  pi 

terre  au  Prieuré  de  Semur  en  Bourgongne>  II  a  tompofe'  ph/ficurs  bélier 
œuvres ,  le  Catalogue  desquelles  fe  trouve  à  la  fin  du  Livre  intitule  »  La 
Sainte  Liturgie-Pierre  tfgtuliâe  qùo  infra  ,fucceda  à  GencbrardC 

an  ijpz. 

Bened.AriasmCornmeritariolode  varia  Libb.  He- 
braicorurpfcriptione&leftionejejusdem  Bibliis  prarfixoj  De 
punclorttm  Antiquitzte,  dcclum  maturumçfc  judicium  Autoris  co?nmcn» 
dam  ,  quœ  à  G  Genebrardo,  pio  prudente  attfc  eruditijfimo  viro,  variii 
in  locis  indicamfunt  ma  gis  qukm  ex  profcjfo  pertraElata. 

Scaliger  Job.Buxtorfio,  Lugd,  Bat.  Kal.  Jun.  1 6o6. 
QuodGenebrardus  monachus  de  Rabbinoriim  letlione  magis  tenmvït 
qukm  abjclvit)  id,ut  tu  melius  judicare  potes  ,  nibil  aliuâ  efl ,  quam  cen- 
to  ex  alienispannis  confutus.  Longe  inflrufliorem  Magiftrum  poflulat 
iUudopus  qukm  Gencbrardur.:,  qui  obtreiïando  plus fam*  apud/ui/imi- 
les,  qukm  docendo  apudjludtofospeperit  fibi. 

Pet.  GafTendus in  Vita  Peireskii p. 5  j.edit  Hagienfis, 
A,iâo2,  Deflefîcreinde  volebat  Se  mur  mm  y  œdes  illas  invi[urus}in  quibus 
ante  f.  annos  Genebrardus obierat.  De eodem  p.  6j. 

Deeodem  Valadierp.  202.del'AugufteBafiliquede 
S.  ArnouljPantaleonTheveninfurduBartasp.yy.Joh.Dadre- 
uSjin  Approbatione  Pfal.Gailic  Phil.àPortis,Scheckius inApo- 
logia  contra  eu  m  ;  Fr.Scorfusin  Proieg.ad  Theophanis  Hu- 
milias, BellarminusLib.  1.  de  verbo  Deic.  2o.&Lib.  1.  do 
Chriftoc.  5.  in  fine.Petaviusin  Epiphaniurn p.  223.  Cafaubo- 
nusinBaronium  p.  f  inédit.  Gen.Danaeusp.  1 300.  Operum, 
Brovverus  adVenantiumFortunatum  p.22.edit.Moguntinen- 
fis,  i6o$.Naudé  dans  fon  Addition  &c.p.  Z41.& alii. 

FRANCISCUS     JORDANUS, 

DEeofic  Jac.  du  Breul  in  Antiquitat.  Parifîenfibus  pag» 
7  y  8.  U An  15 $7.  fucceda  k  Jehan  de  Cinquarbres  natif  d^Oreil- 
lac  en  Auvergne,  )rr.  Jourdain  Dotleur  en  Théologie  ,  lequel  deceda~> 
l'an  ij pp.  au  mois  de  Septembre  ,  £f  eft  enterré  au  Minimes  de  Ni" 
geonlez  Paris,  De  eodem  Genebrardus  in  Chronographia_, 
p.357. edic.  i;8f. 

M     Z  BLA- 


9i  G  ALLIA 

BLASIUS     VIGENERIUS, 

Sanportianus  aptidBorbomos. 

Clrcafînemftiperioris  fecuîi  fatis  conce(tît  feptuagenario 
major  Blafius  Vigenerius,vir  Hebraicè  &  Rabbinice  do- 
dus, cujus plurima  Scripta  leguntur apud  Fr. à  Cruce,  Verde- 
rium,&alios,acdequointerlegendum,  fequentia  teitimonia 
notavi, 

Popeliniere  dans  Ton  Hift.desHiftoires  1/9?.  p.363. 
Les  figures  &  plate  peinture  de  Pbilo/Irate  font  faites  Françoifes  f  &  la~ 
borieufement  commentées  par  Blaife  de  Vgnere->lequel  par  la  fuite  qu'il 
en  fit  publier  P  an  ijpâ.tf  autres  laborieux  efcrits  ,  a  plus  moyenne  d* 
C*cK  S.  n0nneur  à  [on  pays ,  &  à  me  finement  *  ville  de  Nivernais  fa  naiffance, 
eurçam.  ^  ne  ^  ap0rte'je  recommandation  pour  deu'e '  recognoijfance  de  fes 

mérites. 

Simon  GouIartSenlifien  fur  la  i.Sem.  de  du  Bartas 
p.4pg.  A»  Gen.  1603.  Bl  Vignere  a  traduit  auffi  beaucoup  de  Livres 
quef  ay  leu  &  releu  5  quant  à  moyje  donne  le  prix  à  Amiot  :  Je  recO" 
gnois  en  Vigencre  beaucoup  A*  adrcffejf  des  traits  bien  cboifis  5  mais  l ' 
autre  a  je  ne  (çay  quoy  qui  je  maintient  mieux  ce  me  femble. 

Florimond  de  Raymond  dans  (on  AntipapetTe  p.  47. 
160  7,  Chalcondyle  ne  parle  pas  un  fetil  mot  de  cette  Jane^comme  on  peut 
voir  par  la  belle  traduction  de  noftre  Parron  François  Blaife  de  Vgenertj^ 
lequel  neufi  jamais  voulu  corrompre  le  texte  de  cet  Autheur,  ny  faire  cet 
infâme  larcin  de  tuy  d;  rober  presque  une  page  entière. 

Gul.Sofiiusin  VitaHenricjMagnip.141.16z2>  f*/il 
mus  Jaeobus  Amiot  us  Pr<efuly  docuit  terfe  fari ,  dedit$s  nervos  orationi 
nofira.  Blafius  l  igenerits  toros  addidit  ornatumqi .  Audax  utero,  ver" 
ba  invenir  e,  obfokta  conchnare  ^fimplicia  componere^  ex  tr  aria  nonfint^ 
examine  admittere, 

Tho.Dempfterus  in  Indice  Autt.  in  Antiquitates 
Rom.  Rolini  1613.  VigeneriusOiticus  eruditiJjimus.Eunàçmcura 
Iaudecitatp.41 1  . 

De  eodem  VerderiusinBibîioth.Faber  Saniorianus 
Lib.  j.Setneftriump.zi^.  &  219.  CaefarNoftradamus  dans  Ton 
Hiit.  de  Provence  p.  297.  Verderius  filius  in  Cenfione  Autt. 
p.  48.  &  174.  edit,  i.&  aliiplures. 

Tefti- 


ORIENTALIS.  2? 

Teftimonia  de  Vigenerio  &  ipfius 
Scriptis* 

BLaife  de  Vigenere  fut  premièrement  Secrétaire  du  Duc  de 
Nevers,  &  enfuite  de.Henry  III. 

Dans  fa  Préface  fur  fonTraitê  des  Chifres,il  nommeJ 
cet  ouvrage  Y  eslite  de  Tes  plus  recherchez  labeurs ,  &  dit  qu' 
il  y  a  40»  ans  qu'il  fait  fervice  à  la  maifon  de  Nevers.  Son  Livre 
eft  imprimé  en  1587. 

A  la  page  17.  il  dit  qu'il  vida  Rome  l'An  1^49.10 
Card.  Carpy,Seigneur  de  gentil  efprit. 

A  h  page  $4.ilditquilfereflbuvient  d'avoir  ven  en 
fes  jeunes  ans  eftant  nourry  avec  le  General  Bayard,  premier 
Secrétaire  d'Eftat  du  Roy  François,  Mr.de  la  Bourdaifiere. 

Alapage$7y.iIditqu'ilfutenvoyè  en  Flandres& 
Zelande  Y  an  1  s 59-  à  l'embarquement  du  Roy  d1  Efpagne. 

A  la  fin  du  mefme  Livre,fe  trouvent  ces  mots,  Blaife 
de  Vigenere  de  la  Fille  deS.Pour^ain  es  enclaves  de  Bourbonnais  &  d  'Atf 
vergne ,  /'  exerçait  Apres  les  méditations  de  (fus  dites  l'An  de  Salut  Jjjlf. 
&  de  [on  ange  le  Climat!  erique* 

JOHANNES      MARTINUS. 

TOh.Martinum,profetfione  Medicum,  à  HnguarumOrienta- 
Jliumeximiacognitionelaudat  Pontiflcius  Atlas  JacobusDa- 
vy,  Cardinalis  Perronius,in  limine  AclorumColloquiiFon* 
tis  BellaquaH,  his  verbis  :  Au  lieu  du  Sieur  le  leure  qui  ne  peut  arri- 
ver ajfcztofl  (ucceda  le  Sieur  Martin  LeUeur  0)  Médecin  du  Roy^  hom- 
me tres-fwgulkr  en  toutes  (or tes  de  Sciences  ,  &  particulièrement  e/ 
langues  Latine ^Grecque, Hébraïque  £5*  Arabique.  Ex  ejus  fcripfis> 
viditantum  Diftata in  HippocratisLibrurn  de  vulnerîbus  ca« 
pitis,QuxconfutatNicolausVincentiusinEpiftoIaadStepha- 
numNaudinumBerfurienfem ,  A»  1578-  exeufa.  Claruit  A. 
i<5oo.  t 

Antoine  de  Laval  dans  fe&DefleinsdeProfeffions 

Nobles-,  1615  .p. 4  3 .  Jcfçay  bien  que  tout  le  Monde  ne  peut  pas  rc(fem- 
blcr  en  la  Médecine  à  Mijjieurs  du  Laurens-y  de  Lorme^Martinj  Dur et fê 
autres  miracle  s  de  nos  ans, 

M    j  Pet. 


94  G  A  L  L  ï  A 

Pet.Laphileus  Anutio Foêfio  in  Hippocratis  Opera_* 
Gr.  &  Lat. Francof.  I jo f,  Johanni Martino Medkoy ingenio  dociri- 
nacfo  excellentifé  qui  ad  banc  editwnemSymbolam  munifice  contulit^No» 
tas  in  Lib.  Htppocratis  arB  r  c*  xiÇa.^  tp&)u*tgôv  cxiutiendas  dedi- 
mut.  If  ubi  Corn,  de  vulneribtis  capitUin  lucetn  ediderit ,  explorât '<£_» 
cmniaea  babebunt,  qu&  in  Libello  HippocratU  Çimmeriis  yenè  teneur ù 
adhuc  involutn  videntur. 

De  eodem  cumlaude  &ejusinHippocratemObfer- 
vationibus  Anutius  Foëfius  Praef.  ad  Lecl.  in  Hippocratis  Opé- 
ra^ Francof.  ij^f. 

ALPHONSUS  &  JOHANNES  à  CRUCE, 

(k  Cbevrieres* 

j   tu°"T  TQs      alloquitur  StephanusLaploncins  Richetta,Epi(lo- 
^n'Rein^£llaPraîfatoria  inLexithericon  *  Grseco  LatinumTurno- 

fiura  ,  Ger.ni  eXClifum  j   T&dium,\\\c\\i\\.,quod  Serviana  [olitudo  videbatur  alla* 

manorum     tara,  prtclartipbilofophUoblellamentis  omniex  parte  levavimus ,  nefo 

hodiemo-     tamen  ideo  reliquat  minores  artes ,  qu<e  buic  Regin<t  anciUàri  pareft, 

rum  doctiUi-  iiYiguarum  in  quant  utiliffimum  ftudium  négliger  e  vobis  vifum.      Null a 

c  6  Var  *  '  enimdies.abiit ,  per'dludtemptu^quod  Parent  vefler  egit  in Aula  Régis, 

Lcél,  in  4tta  velHcbraicè  aliqu'idvel  Grâce  vobis  non  fit  leïïum  f  15  fiqutndê 

tulit  opportunitas  felellum.    Utrumque  enimvejlrum  <t>ihiQ()ouov)uxta 

ac  <PiA  èïk>ivot,  nemo  nefcit  ,  qui  vos  de  confuetudine  novit.    Hoc  tejlan- 

tur  epiftoUrfuas  Hcbraice  (5  Grœce  advariot  fer  ibère  confueviftis  :  Sed 

in  Mis  annis  vixfatis  adhuc  firmis  tantum  eruditionit  ejfe  quis  credat  ? 

Credet  qui  vobife  um  Grâce  colloquetur  :   Credet  quipoterit ,  (5  volet  in 

Hebr£isexperiri.     ClarueruntA.  1608. 

FRANCISCUS    JUNIUS, 

Bhurix. 

Hic  dupîici  de'caufa  locum  obtinet  Francifcus  Junius ,  qua_> 
nimirum  linguaeS.  in  Academia  Leydenfi  Profefïbr ,     & 
cjusdem  ac  Arabica:  fatisgnarus  5  fedcumhujusvka  abipfo 

con- 


ORIENTALIS.  çf 

confcriptafitj  &ejusdemOperibus  préfixa  paffîm  occurratj 
de  morte  folum  ha?c  addam ,  quae  apud  Thuanum  habentur  : 
Anno  y  inquit ,    1 601 .  Menfe  Oftob,  Fr.  Junius  in  Biturigibus  Cubis*  *  ut  fc-  di- 
ApudqudsnatuSyobùt,  cum  annum  tAMumjj.  attigiffet^  vir  dejulto-  ftinguantur 
rioingenioy  quimultaconatus ,  an adfecutus fit ,  quodmolicbatur  j<afo-aIiltun,S'r. 
ftorum eritjudicium  j  Lugduno Batavorum,  ubi diuprofejfus e[î ob re-  "*  .  '-fl^18 
rumnovarum  fufpicionem  f  abOrdinibus Belgii  exatlus  >  & -d/torjïî ~uommu[c'. 
ubidefecit  ,  kNorimbergenfi  Republic a  bonorifico  jlipendio  invitatus.  tropoliseft 

HaecThuanus,  quemmiror  alTercreJunium  Alcorfiidefecif-BLudegaia 
fe ,  *cumexOrationibus  inejus  funerehabitispatea^ipfurruj.^^1"01* 
obiifTeLugduni  Batavorum  ,  quoloco  abAmpliiïimisOrdi-  ec*£Ul^em 
nibus  nunquam  exactus  eft       y£que  falfum  eft,quod  idem  ait  errorcm  no- 
deNorimbergenfivocatione,  hsecenim  omnianonin  Juni-tafTe  dcprc- 
um ,  fed in  Hugonem Donellum  celeberrimum  Juris-Conful'  hendoGui. 
tum  jure  competunt.    Jam  h*c  notaram,  cum  in  Vofïii  Hey-*1^1™  in 
delbergenfis  Opus de  Hiftoricis Latinis  incidens ,  eadem ,  fed Apài°^ 
fufiusanimadverfa  abillo  praeftantiffimo  viroreperi  >  *  quoContraÀmy- 
non  parum  iaetatusfum.  Locum  adeatLeclor  fi  velit,&  oleum,raidum  p. 
fcio ,  non  perdet.  'o8\l548\ 

Lett. 

Variorum  Teftimonia  de  Junio  & 
ejus  Scriptis* 

HUgo Grotius in  Epiftolam  MS. ad Ger.  Joh.  Vofïïum ,29. 
Septemb.  1621.  De  HiftoriaTbuani  quodmones  ,  inquifivi 
diligent er.  In  eo  exemplari,  quod  ad ctuToypdÇa  fidem  diligenterà 
PuteaniscoUatumefi  ,  fiinde  aliquando  nova  inftituatur  editio  •,  vi» 
àeo omne  illud ,  derebusnovis ,  exfilio  ,  &Noriberga,  indu- 
tlum  ejje.  £t  fane  fi  quis^qu*  duobus  in  locis  fuper  Do:.ello  ab  eodem-a 
Thuano  [cripta  funtyconferatyinveniet  bac  eo  pertinerû.  Errormibina- 
tus  inds  vidaur,  quodTbuanutrfuœ  de  viris  doUis  eifuggerebantur^  an» 
notabat  plerunque  in  (cbedis  fingularibus ,  quales  aliquot  vidi ,  ;'«_» 
quibuifepe  duorum  triumve  biftoria  fortuite  conjungebatur ;  quam  Me 
deinde  locis  fuis  inferendam  nous  quibusdam  indicabat,  Undeferipotuk 
15 '  faciumputOy  ut  du<eparticuUaddiverJos  bomines  pertinentes ,  de* 
fcribentium  errore ,  notis  illis  m  a  le  obfcrvatisy  coalefcerent,  Certt^ 
qui  Indieem  confecere ,  eis  fuboluifje  error  videtur ,  ut  advertes^fi  qu<e- 
tai  Soceri  nomen,  intérim  illud  diJfimuUre  nequeo >  illud  de  defultoria 

Scientia 


56  G  A  L  L  I  A 

Scientïa  ,  mnabexfcript6re,fedabipfoejfeThuano  ,  non  t  amenée 
fenfu^qui  levitatem  animi  uUamftgnipcety  fedpotius  infanabilem  quart» 
dam  cupiditatemper  omniaftudiorum  gênera  fe  diffundendi  :  de  cujus 
fucceffu  qmd  aUisjudic  iumpermittit  haud  dubie  Crû  h  a  fpcUat,  Nam 
Théologie a cjus ,  quacertèpotiffima^  nefeio  an  adTbuanimanus  vene- 
rint)  namfiveniffent,  judicajj'et  haud  dubiè  cumScaligero  ,  quieum 
judicii  acumine  Theologis  ferme  omnibus  praferebat  :  pracipuèverà 
pacit  i$  moderationis  ftudiumf avorabili  aliquo  elogio  projecutus  mort* 
(uoThuanus  fuerat  ,  (i Irenicen,& qua  aliaejus  funt argument  i  ,  ai 
ipjïus  m  anus  pervenijfent.  Egoquiutrituquememoriam  ,  ut  feis,, 
fumm.i  reverentia profequor ,  autfor  fum,  ut  tu  quoque^fiquidhac  in  re 
pro  Soceri  extfiimatione faciendum  cenfes,  ita  idfacias^  utfimuite  Tbua* 
ni  obfervantem  oflendas. 

Ideminalia  EpiftoîaitidemMS.  ad  eundem,  16. 
Odlobr»  \6lJ.  Alto  quoque nomine  me  debitorem  habes^  quod  viri 
tnaximi  Fr.Junii  mernotiam  ad  ver  fus  Thuani  errorem  vindicaveris. 
Merebatur  hoc  viri  iUius  fanUitas^  qusfemper  mihianimo  obverfatur^ 
&  cujus  exemplo  me  fentio  non  minus  adpieratemprofeci/fe-,  qu<tm  omni- 
bus quos  un quam  legi  Libris.  Neminem  hominum  uovi^cui  defulto  rii 
Vd$£X\\\nomen  minus  conveniret  \  iUudvero  bonis  omnibus  perplacet , 
quod  cum  hac  pietate  modejîiam  conjunxifti ,  £f  ita  tîim  de  Scaligero  tùm 
de  Thuano  locutus  es ,  ut  oflenderis  majorem  te  aliarum  in  utroque  vir- 
tutum  habuijfe  rationem  5  qukm  imprudenti<e  hujus ,  illius  vero  averfi 
A  Junio  animi ,  cujus  ego  certiffimus  fum  te/iis ,  Mérité  vero  in  hoc  tuo 
officiopartem  mihi  vindico ,  qui  ferme  fub  oculis  Junii ,  omnium  earum 
étrtiumyper  quas  olim  nonnullis placebamus ,  jecifundamenta.  Neque 
vero  uUam  omitto  occaftonem  prœdicandi  quantum  ipft  debeam:  quod  egoy 
ftme  inpatria  gradummeum  obtinere  fivijfet  fortuna  ,  maluijjem  rébus 
in  omnes^qui  adipfum  pertinent ,  quam  verbis  oftendere,  Nunc  contra 
evenit^ut^u'bus  egogratia  eram  debitor,  abiis  ultrb  accipiam  bénéficia^ 
reddendi  vero  tempus pro fpicere  non poffum  ,  fperare  vix  audeo. 

Gerardus  Joh.Vofïius  inEpiftolaMS,  ad  Lud.  Cro 
CÎum  Theol.  Amftel.  7.  Id,  Augu.  1 6%f.  Socer  meusVr.  Juniusy 
tanti  cum  à  multis  rétro  annis  nominis  foret, poftremis  tamen  vitx  annis 
crebrb  illudin  ore  habebat ,  magis  &  magisfe  in  dies  videre  5  quam  txul-> 
tafefugerent,  Ita  ille^  qui  cum  novelîis Dofforibus  foc ia rat  antiquoqqui 
ttiampArtium  (iuditnonpanlo  minus Uborabat,  quam  vulgbfierifolct. 

Sibran- 


ORIENTALIS.  9? 

SibrandusLubbertus  inTraclatu  dePrincipiisDogm. 
ChrifL  1 5" 9 1 .  p.  1 7 ft.Doffijfimus  vir  &  linguarum  Orientnlium  perU 
tiffimiu  Fr,  Junitis  aliquot  Libros  N.  T.  ex  lingnaArab,  in  LAtinanu» 

vertit. 

Lipfius Fr.  JunioEp,  14. Cent.  2.  Mifcell.  ^P^^lX^l" 
bumanicrte  non  novit  1  (S  qui  novit  non  amet  ?  At  tu  rnmen  ^'^«'«cùropalate 
inmelargiter  fane  declaraflîcum  epifïola  [uavifime fcripm  ,  tum  tnu-fab  nominc 
nere adjuniïOy  quod  merito  mibi  carum,  Monumentum  enim  ingeniiHzbrzo  Na- 
tuieft,parumilludadguftum  vulgi  fateor  :  Sed  AmbroÇiatf  Nefîar^1 •  Agmo- 
nobis,  quïbui paulo  acrior  judicii  iUe  fenfus.  Sane  in  implicatiffimo  fcri- ^3  ^0  vu  - 
pto  utilemfubtiiemifc  operam  navafti ,  &  lumen  pr<gîulijli  tocis,  in  queîs  ^e  qUO  proii. 
éternumformjje  caliga(Jemus.  Multiplex  notitia  linguarum  boc  tibixz  Voffiusia 
dédit  y  ut  talia  ifla  interpréter  i  noflro  œvopoffis  unice ,  &  dixeram  petite  Opère  de 
unas.  De  iis^quœ  Epifîolis  ad  Attitum  obfervitaffe  te  fer  ibis ,  &  offert H  '  "•  Gr*cifl 
mittere,  valde  velim.  ultimje.  *  '  " 

Theod.Beza  in  A&.  4.14.1S/V  conjidt  vir  doiïijjîmu*  Fr, 
Jumuiflui Arabicam iUamverfionemLatine  edidit.  De  eodem  fi£- 
pe  alibi. 

Simcon  RuhmgiuS  Clarijfjïmodoclijfimoque  viro  D,  Fr. 
Junio  SS.  Tb.&lingU£S.  Doftori  &  Profeffbriprimario  ,  in  ThefeS 

de  Matrimonio  fub  ejusdem  prsefidio  propugnatas  ,  Ann. 

If.  Cafaubonus  Jac.  Bongarfio ,  Gen.  18-  Kalend* 
Jan.  iypf.  Poffem  lertullianum  fufcipereexplicandumi  fedeams 
provinciam  audio  jam  a  Fr.  Junio  efjefufceptam  i  quifiacerrimo  illi^qu* 
polletfingenio  minut  indulferit,  non  alium  ille  A  fer  vindicem  pofeert 
débet, 

Bon.Vuîcanius  Epift.  adLeft.in  Agathiamif?4,.D* 
loco  nonuno  ReverendumClariflimumfovirumF.JuniumiCollegamnte» 
um  confuluijdj,  cumfruUu. 

Jac.CruciusJac»Filio,Delphis  4,Kal.  April,  1632. 
Magnum  iUum  Theologum ,  Fr.  Juniumftudiofum  adhuc  ,  b'inos  tan» 
tum  anni  (patio  Libros  (eliitaQe  ferunt  :  BibliaHebraa  &  Inftitutiones 
Calvini ,  ex  quorum  indefeffa  leftione  tantumprofecit ,  quantumnemu 
fëerarey  autpollicerifibi  audeat. 

Tho.Erpenius  in  Orat.  de  lingua  Arab.p.7 ?.  Domi  in 
IwgUA  Amùic£  cognitionc  profecerunt-fama  notiflimiEmmJrewel* 

N  Uns 


$g  G  A  L  L  I  A 

lim  &Frt  Junlus^fummi  vîri  necfine  honoris  prafathne  nomtnanài ,  qui 
quanti  linguam  Arabie amfecerint ,  quamfe  véhément  er  fludium  ejus 
promet  un/  voluerinty  feriptis  fuis  abunde  funt  teftati, 

CafparSchoppiusFr.JunioN.V.  p.  316.  Sufpedt. 
Ledl.  iyP7»  Autorummendas  ingeniofioribus  exterminandas  relin- 
quewufy  t'tbi^potijftmum Fr.  Juni-,  eruditorum decus-, qui praclarù ta- 
isfcriptU^quamvispauculis  ,  quid  in  tenebris  veterum  iUuminandis  (S 
maculis  eluendts  poffesyfatisjamfuperqHe  DocJorum  circulo  decla» 
rafti. 

Joh.IfaciusPontanusNotis  in  Macrobium  p.  z\é, 
1  fjy.Batbyllas  Hylas  diffus  cfi  y  quod  inamorîbus  fuerit Pylad*  Domi- 
no i  vifum  idfere  Clarijjimo  peritiffimoque  viro  Fr.  Junio,  quem  ($  me» 
m'mi de hoeper occafionem  confuluijfe. 

Fr.DoufaJanifiliusNotisinLucilii  Reliquias  1^97. 
p,  1 08.  Hune  [esquiver fum  Lueilianum  e(Je,  ut  tf proxime  fequentemy 
fagacijfime  odorat  us  e(i  Clarijfîmus  vir  Fr,  Junius ,  columen  Lyc*i 
mftri. 

Idem  p,l  I<5»  Ch  vir  Fr.Junius^non  minus  humantorum 
ffUam  Sacrarum  Literarum  inteUigens^ea ita àfe  refiitutn  nobis  in  die  A- 
vit  nuper, 

Hugo  GrotiusNotisadMart.Capellami???.  Hune 
îoeum  Pauli  de  Hijpania  eb  libentius  afcrîbo  ,  quod  e'jusntihi  indieiunu» 
fecerit  vir  omni (tudiorum génère  ClariJf.Fr.  Junius  ,  cujus  me  ko/jitio 
felicem  judico. 

IdemNotis  in  LiK  de Verit.R.C.p.  508.  edit.  Parifi- 
Cnfis  y  Ab  1Dï<  Acabenen  eorrupte  pro  Acadene  dttlam  fufricatur  pro- 
habiliter  diligens  in  feripturarum  interpretatione  Fr,  Junius-,  qui  &  a/ta 
ftonpaucaobfervavit  eorum,  qu<ejam  pofuimus^ 

Idem Papizans  fub  finem  Voti pro  pace Ecclefiaftica 
fi  641.  Frljunio  multum  debeo,  fed  dicam  quod  res  efl\Multum  ilie  vir 
viditde  vero  :  Jgup  minus  verumomne  aut  agnofeeret  aut  cloquer  s- 
tur ,  retinebat  eum  Çalvini  autoritas,  quam  ei,  in  qua  emt ,  parti 
fimnino  tttendam  cenfebat,  quxfola  ratio  etiam  X>.  Tilenum  dinde- 
iinuit, 

And.Rivetus  ad  huncVotiGrotiani  locum  5  Fr,  Junl- 
vmyirum  Mvqttsmfath  iaudatumyadfuas parte  sGrotius  trabere  volue^ 

rat% 


O  R  1  E  N  T  A  L  I  S:  99 

ratyquaftfavllJeteiApofiap^quamvocantfancloruni^  Oppofui  exc.â. 
ad  Hebrœos  ipfius  Junii  verba,  quibus  contrarium  epincitur.  (Quant  am 
injuriant  faciat  memoria D.  JuniiyPiriCiariJJimi  5  iUiui  qui  Gêner  et 
fuit  y  Ger.Job.fofliijudiciofubmitto.  £go  certe  ita  fentio,  nomment 
inter  Tbeoiogos  nofiros  repertumfuifje^qui  minus  jurant  in  perba  cujus- 
quam  Magifiri ,  qui  aliorumfententias  aquius  expenderit ,  (f  périma* 
diligentior  fuerit  indagator. 

Is»  CafaubonusMcurfio4.Non.  Jun.  itfij»  «^ète^Hac etia» 
tua-)  quorum  fpem  facisyeo  avidius  expeblo ,  quia  de  prajiantifj.  Fr.  Ju*  intellige  de 
nio  plane  idem  tecumfentio  j  Ignofcamru  ver  à  t*î  pL&KcvpUy ,  qui  facitè  Curopahtc 
u?i\aç  cv  éc&tâç  Tv  d\}  <»7ru^fi7af  xpo^ov.  àjunio  edi* 

Abrah.ScultetusTo.4.  Meduliae  Patrum  p.  11 7. /Vf- t0» 
ni  tu  aliquanto  ex  Hiftoriograpb  û  ecclefiaftich  c au [am  petit i  ab  Qcciden- 
talibus  confiliijuxta  &  auxiiii  ,  récitât  Pr<eceptor  quondam  meus  Fr, 
Junius  0  paxafiTyç   in  Animadverf.  in  Bellarm*  ïo<  3.  Ltù.  t. 

DominicusBaudiusCorn.  vanderMyle  Dom.Prid. 
Kal»  A  pr.  1 607.  Ajunt  more  nopum  &  exemphperniciofum  ejfe ,  d  ta* 
pmulprofejftones  fufiinere  ;  idnequidemwDfJunio(at  qua/ivirojpo- 
tuijfe  tolerari. 

Idem  eidemLugd.Bat.  ^Non.  April.  160%.  Edita-» 
efi  ante  annos  tir  citer  ocio ,  magni  viri  Fr.  Junii  Oratio  adeomponendas 
turbellas  intempérante  juventutis  ,  (ed Oratio  defeiïa  nervis  ac  viri- 
bus  ,  quœferèuniverfaconfumitur  aliudagendo  ,  differendoque des 
fubtilibus  ineptiis  ,  qu<e [omnum potius  pariant ^quàm  acuieumdefigant 
in  mentibus  legentium ,  tamen  excepta  efi  appiaufu ,  &  fotidam  indo 
laudem  reportavit. 

LipfiusPauloMeliflb,Lug.  }îat.\d.Sçxt.if%7.Carmfoai!Ia 

veftra ,  quibus  Principi  Anh  ait  ino  parent  ai  is ,  me  reerearunt ,  tua  inpri" 
mû ,  fane  dotla  :  Sed  &  F.  Junii ,  quem  ego  nefeiebam  h  arum  etiatn*» 
ejfe  Mufarum.     lUe  autem  efi  in  primo  cboro¥ 

Idem  Regnero  Grutero  ,  Lugd.  Bat.  3,  Id.  Sext. 

1 5*  8  9»  Statum  & formam  Academiœ  veflr&per  te  cognovi ,  probus  efi 
fedinprimis  ille  vir  magnus ,  quem  jure  taudas,  Junium  inteUigo  5  eut 
tu ,  mi  Grutere ,  adhtre ,  £f  retondit  a  multa  bauri  9  ex  arcano  ilîo  ube- 
riqtte  penu, 

ClaudiusSalmafiuSjvirpofthomines  natos  doftifïï- 

N    ^  mus, 


loo  G  A  L  L  I  A 

mus,  inEpift.  adVofïïum,  Leydae Id.  Mart.  1 63  f .  Nndlus 
tertius  ,  CUrijfime  Vojfi  ,  accepi  literas  à  Pu  teams  fratribus ,  ^#/7* 
plurimum  per  me  falvere  jubent  ,  fimulque  rcddi  tibi  per  me  cupiunt 
literas ,  ^/m/  &/V  &4foj  ,  quibtu  olim  Heydelberga  in  banc  AcademiawL* 
evocatus  clarijjima  vir  mémorise  Socer  tuns¥  Si  nondum  vifie 
tibi  [itère  ,  gratas  fc\o  futur  as  ,•  fivife  ,  gratus  erit  tibi  eorum  ani- 
ma s.  Inter  [cbedas  veteres  fibi  repertas  cas  fcribit  mihi  major  Fra- 
trumt 

Vofîîus  in  Opère  de  Arte  Gramm»  p.  142.    Dicert^ 

nonbabeo,  utrum  omnia^qu£  in  MSSt  Tritbemii  continebantur^an  non- 

nulla  tantum  malorum  conjliterintSpirituum  commerciis.     Jguodfiefty 

ut  multum  metuo ,  jure  dviôy^ctOovflammis  abfumi  curavit  Eleïïor  Pa- 

latinus  Frid.  ^.  c ujus  illudin  Bibl'iotheca  aflervabatur.      Indigne  idfert 

*lseft  Au-   in  Cryptograpbia  fua  Lib,  $,c.  tj.  Gufiavus  Selentu ,* eoque  nomint-t 

gu  us      ux  -mj)eY'ui£  argUît  Socer um  meum^fummumvirum^Fr.jHm'um^  quiab 

fis  hodie      Bletlore  confultus ,  fcripto ha3enus  ineàito ,  fententiam  fuam  de  ijib§c 

oéiogena^    Tritbemiano  Opère  longe  aliam  tulerat^ quam  Selenus  veUet. 

ïio major.  Idem  inOperedeHift.  Gracis  p.  264.  edit,  16 ri. 

GeUfiiCyziteni  Libros  & '  alia  quœdamad  Nicœnam  Synodum  pertinent 

tiavertitCl.  vir,  nec tôt modo tingu&rumjedrerumetiam  divinarum  (S 

bumanarumfiientiffimusFr.  Junius^Socer  meus  beat*  mémorise.     Eos 

dono  accepi  à  filio  ejus  Fr.  Junio ,   vir 0 génère  quidemy  fedmagis  tamen 

multijuga  eruditione  nobili,       Iralationem  banccum  nous  inipfunt-% 

Gelafium  nojirts  ,  publlco  baud  invidtbo  ,  ubi prima  [e  offeret  edendi 

eccajio. 

Idem  in  Opère  de  Philologia  ^.i%.FeliumLongumde 
Ortbograpbia  Commelinus  juris  fecit  publia  cum  ca/îigationibus  Soceri 
mei,  Fr.  Junii.  De  eodem  in  Opère  de  Idolol,  p.  1200.& 
Lib.  de  Vitiis  Sermonis  p.  48  v  &  feq. 

Hugo  Grotius  Voffio  16$  s.  p.  74>».  Epift.  Armin, 
Tria  dos  probationem  in  Libro  de  V.  R.  C,  dir-etle  aggrejfus  non(um ,  me- 
mor  ejus^quodà  viro  magno^Socero  tuo,  audieram ,  peccajje Pleffieum  (S 
âUos  ,  quodrationibus  à  naturapctitU ,  (S  Platonicis  fape  non  valde  appo- 
Jitis  teftimomis  aftruere  voùt/JJlnt  rem  non  poncndam  tn  illa  cum  Atheis , 
Paganrsjjudœis  &c.  dilputiUione,  qui  omms  adS.  Literas  ducendifunt, 
ntinde  ta  lia  hauriant  ,  qutnifiDeo  femel  patcfaciente  cognofci  ne- 
queunt. 

Con- 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  101 

.  Confiant.  L'  Empereur  Notis  inParaphraf.Jachia- 
dœinDanielemdeFr.  Juniohxchabet,-  Magnum  Se Aligerum  ab 
dyoftolorum  temporibus haclenus pâremlheologumnullwnvidiffe f<ecu~ 
lum  y  dixijfe  fer  tint. 

De  eodem  Kekermannus  in  Traft.  de  Natura  Hifto  * 
riae  p.  46.  Chamierius  in  Panftrat.To.  1.  p.  424.  Du  PJeffis  dans 
Tes  Mem.  To.  2  p,  277.  297.  647.  93 1.  &  942.  Les  Lettres  àSca- 
ligerp.  175-.  203.242. 28?.  327. 372. 45-0. &4fi.Dionyf.Le- 
beus  Batiliius  in  Emblem.  p.  42.  David  Home  Paft.  deGergeau 
dans  Ton  Contraflafin  p.  3  3 1.  Rivetus  in  Ifag.  ad  Scripturam  p» 
179.  &Lud.Molinacus Pétri  filius  in  Paramefip.  jyf.ubiloco 
HiftorictsGrœciS)  legendum  Hifioricis  Latînis» 

PONTUS      THYARD^EUS, 

Afatifconenjîs. 

POntus  Thyardeus  Bifïïanus ,  nobili  familia  in  Heduis  natus 
efl: ,  qui  exafta  trium  linguarum  cognicione ,  &  in  ju venili 
setateexcultus,  inPoëticavernacula  prirnumlufit;  deinMa-ExTlluan» 
thematicisartibus&PJatonicaedodT.rinaefe  totummancipavit,&  alm 
acpoftremôTheologicisftudiis  j  in  quibus  omnibus  multa^> 
fed  ferè  Gallicè  fcripfit ,  reconditac  feientise  ubique  plena.  In 
aula  etiam  vixir,&  Henrico  $.  gratiofus,  ab  eo  Cabilonenu* 
Epifcopatu  donatus  efl: ,  &p3ulôante  mortem  octogenario 
major ,  de  re&a  nominum  impoiitione  Commentarium  vul- 
gavit,  &  ad  Philonis  JudaeiLibellos  à  fe illuftratos  pro  auclario 
addidit.  Cumin  libris  affiduus  effet,  cîbomuîto,  quippe_> 
vaftocorpore,  utebatur,  &generofavina,  qualia  illis  loris 
circa  Ararim  nafeuntur,  aqua  nulla  admifta  cirra  temuîentiam 
bibebat,  cumque  dormitum  ibat  ,  quod  mirumeft,  largo 
femeraçihauftu  fine  valetudinis  difpendioproluebat.  Tan- 
dem cum  ic.amplius  annos  facro  munere  magna  pietatis  & 
doftrinae  laude  defundlus,Cyrum  ex  fratre  nepotem  fibi  fuper- 
ftitem  fubftituiflet ,  integris  animi  &  corporis  fenfibus  ad  me- 
liorem  vitam  migravit ,  7.  Eid.  O&ob  A.  1604.  œtatis  84-  Alia 
leges  in  Elogiis  Sammarthani  p.  20^.  edit»  1616» 

Téffi- 


L 


* 


102/  G  A  L  L  I  A 

Teftimonia  de  Thyardaso  &  ejus 
Scriptis. 

A  Croix  du  Maine  dans  fa  Biblioth.  PombusâeTyardGentïlk. 
'Ma(connoiS)  Seign%  de  Biffy,  Evefque  de  Cbaalon  en  Bourgongntj 
filsdejeh.  TyardS,deBiJJy  &  de  Marcbife-ul  ,  Lieutenant  gênerai  au 
Bailliage  de  Mafconnois  ,  &  de  Mademoifeïïe  de  Ganay  fille  de  Mr,  l^jt 
Sou*  Chancellier  de  France  ,  nommé  de  Gannay  *  ,  lequel  Jehan  eftoit  fils 
V  an  i  f  09  ^  £ftteme  ^  Tyard jadis  Prefident  de  Dijon  &  depuis  premier  Prefident 
de  Dole  en  Bourgongne  /  '  anifco.  ou  environ.  Ce  quej  ay  répète  affez 
avant  pour  V  honneur  0*  refpetlqueje  porte  au  ditSr.  deChaalon,  tant 
pour  fon  f^avoir  en  laPoèjiey  ksMatematiques  j  en  la  Philofophie ,  (S 
fur  tout  en  la  Théologie  qui  eji  aujourdhuy  Ça  principale  profejfion ,  les* 
quelles  chtjesfay  recogneiies  en  luy  par  Ces  eferits  feulement ,  fans  avoir 
jamais  eu  ce  bien  de  le  voir  oucognoijlre,  In  feq»  Scripta  afferun- 
tur. 

Le  Père  Jacob  dans  Ton  Traité  des  Biblioth»  i^4f. 
p.  éiç.  Maiftre  Nie,  Boyer  Confeiller  au  Parl.de  Dijon  a  commencé  fa 
Bibliothèque  par  f  achapt  de  tous  les  Livres  de  Théologie  de  IdBibliotbe* 
que  de  ce  grand  & '  dotteEvefque  âeChalon^Pontus  deThyard^qui  en  avoit 
fait  une  de  s  plus  belles  de  fon  temps, 

David  Home  dans  fon  Contraffaflin  1612.  p.  378, 

*  Utinam     Nous  produirons  icy  le  fragment  d 'une  Epitre  *  d 'un  Evefque  de  l'Eglize 

hacc  ÊP'ft°'a  Romaine ,  plus  gavant  que  tous  ceux  que  le  Je  fuite  allègue ,  qui  nous  re- 

teref  ^  eX"  frefsme  l'humeur  des  Je  fuit  es  à  clabauder ,  dire  des  injures  &  nommer 

Hérétiques  tous  ceux  qui  leur  defplaifent ,  c*  efl  Àfcde  Pont  us  de  Thyard 

Evefque  de  Chaalons ,  Perfonnage  d"  un  ff  avoir  rare^  &  qui  vivra  tous* 

jours  parfes  eferits, 

Deeodem  Joach.  du  Bellay  dans  fesPocfies  p.  337. 
Pierre  deS.  Julien  dans  les  Antiquitez  deMafcon  p.  j  $  3  .&  $6 y. 
LaGuesle  dans  fesRemonftrances  p.  119.  edit. Par.  itfn.  4» 
Antonius  Molinius  Epift.  Praefat.  in  Manilium  15-5-1.  E.  Paf- 
quier  dans  Tes  Lettres  p.  g.  76,  &  $  1 6.  &  dans  Tes  Recherches 
p.  340.  &(5  $0,  Pantaîeon  Thevenin  fur  du  Bartas  p.  14.  &  424. 
Meilleurs  deSteMarthe  dans  leur  Généalogie  de  France  p.  $. 
edit.  4.  Scevole  de  Ste  Marthe  dans  fes  Poëfies  p.  ?i.  B!on- 

del 


ORIENTALIS,  103 

del  p.  1 20.  de  la  Déclaration  de  la  linéarité  desEgîi(e$  &c, 
&  aliû 

ANDREAS     CENGADANIUS, 

Qtntaber. 

ANdreas  Cengadanius  linguam  Hebraeam  Lefcarii  apud 
Benearnenfes  docuit  A.  160  j.  Extant  Thefes  Théolo- 
gie* dePerfona  Patri$  &  Filii,  àPetro  Fitanoei  dicatae  j  eo- 
dem  anno. 

ROBERTUS     CONSTANTINUS, 

Çadomenfîs. 

BEza  annofior  &fummHsBezac  amicus  Rob.  ConftantinusExTtouno; 
annum  i6of.claufit,CadomoinNeuftria  inferiore  natus, 
triumlinguarumperitiffimus,  &Graecaepraecipue  ac  Latinae, 
qui  Jongam  vitam  in  ftudiis  &  peregrinationibus  confwm- 
pfit.  Fuit  &  Julii  Caefaris  Scaligeri  domefticus,&  Commen- 
tariainpartem  Theophrafti  ab  auclore  non  édita  poft  ejus 
mortem  publicavit,quodàpIagiicnmine,cujusaliquando  in- 
fimulatus  fuit,eum  libérât.  Vixit  ad  annum  usque  10  j.  inte- 
griscorporis&  mentis  fenfibus,  &  memoriaadhucvalida3  & 
tandem  pleuritide  correptus,  é.Kal.  Janu,  defecitf 

Teftimoniade  Conftantino  &  ejus  Scriptis. 

3111.  Cxfar  Scaliger  Jano  Maumontio  Ep.  jj.  edit.  \6oot 
Scito  baud  im  dût  multum  effe^  cum  ilîos  ïtbros  dedi  Lugdunum-* 
ferferendot  Robert 0  Conftantino  ,  eu  jus  integritas  &  fides  nijt<equ4' 
rent ingentem  eruditïonem ,  hoc  intervenaient e  ca(u  quid  harioUn* 
dam  mihifuerity  nefeiam. 

Jof.  Scaliger  Jul.rTIiusFr.Vertunïanop,  ^j.Opufc. 
De  Contenu  Commentario  in  Diofcoridem;  non  éft  qued  du- 
bitetde  emendatianibus  Plinianisex  capitede  CrocO)  nam  tant  vera 
funt-,  qufan  verum  efî^utd  ipje  defrehendit^Rob,Qonftantinum  Aftnum 


104  G  A  L  L  I  A 

effe  in  bonis  âutoribui  traïïandis  i  nullius  îgnorantUm  infeftatus  fumy 
à  meipfo  cnim  incipiendum  effet  :  impudentiam  tamen  ferre  non  poff  unis) 
quamfiferrem  in  Roberto  Conflantino  y  mibi  contra  bellum  gerendum 
effet cum  et  modeftiaycum qua  mibi  femper  bene  convenit.Sçdnontanti 
ifl ConffantinufjUt  mode/liant  meam  ab  ejus  impudentia  fuperari  fî- 
nam,  hoc  dico ,  quia^ut  retleContentus  nofîer  animadvertit-,  homo  ine* 
ptijfmus  ex  Plinianis  maie intelleftis  bonam  [ententiam  je  eruere  poffe-» 
fferavit, 

Thuanus  Lib.  2.  de  Vita  fua,  Hinc  thuanus  & Pithœus 
Monmlbanumpetîsrunt}  ubi  Cl.  Grangœum  &  Robert um  Onflantinum 
viderunt. 

Mich. NeanderinPraef.  deBibliothecis  if6j.  pagt 
77.  Robert î  Confiantini  Galli  libri  fequ  entes  ab  ipfo  annis  fuperiori» 
bus  promiffi. 

Artificiofa Tabula,  in  qua  Gr.  linguae  origines  continen- 

tur. 
De  Accentuum  Graecorum  rationebrevis  Commentatio» 
ElegantiaelingusGr.  ejusquecum  Latina  comparatio. 
Compendiofa  methodus  ftudiiGraecae  linguae  &  de  ejusdem 

Autorum  ledione  Tradlatio» 
Thefaurus  rerum  &  verborum  linguae  Grxcx  perlocos 
communes.  Promifit  idem  ConftantinusediturumfeAn- 
tiqaitatum  Graecarum  &Latinarum  Libres  5.  quos  ut 
quam  primumcumcaeterisàfepromifïïs  edatin  iucem_i, 
viriftudiofiacdo&i  omnes  optant. 

Idem  p. Il  3»  &  feq.  Job, Ferrerius  Pedemontnnus  Biblio- 
thecam  omnis  generis  feriptorum  ante  aliquot  annos  fe  editurum  pro- 
mi fit, &  promi fit  fimïle  quoddam  argument  um  etiam  docliffimus  vlrRob, 
Confiantinu^GalîuSj  de  Grœcis  literispr<eclare  batlenus  meritus, 

Rob.ConllantinusînitioNomenclatoris,Pari(if^» 
Apoffolii  Byz  \  ntii  Parœmias  Gracas  Latine  vertit  R,  Conjlantinus  MS, 
Pet.Pantinus  Lectori  in  ApoftoliiParœmias  abHein- 
fio  ed  itas  A .  1 6  r  9 .  JFruftra  batlenus  expeftavimus  m ajorem  Ada- 
giorum  Apoftoîii editionem,  kRob,ÇonflantinoL,exicograpbo  in  Tiguri» 
na  Bibliothecaçridem  promiffam* 

ARNOL- 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  io£ 

ARNOLDUS     PONTACUS, 

Burdegalenfis. 

EOdemannocommunempatriam  repetiit  Arnoldus  Pon- 
tacusènobiliPotitaciorumfamilia  ,   Genebrardi,  utin_» 
fcriptis  profitetur,  primum  Auditor,deiu  Vazatenfium  Anti- 
lles; virHebraice&Rabbinice  doftiftimus,  acdequofkma- 
gnusScaliger adEulebiiChroniconaj  $  Quumh*  not*  ,    in-aMnAdckn- 
QU\t>propèadexitumperduft<e  effent ,  Cbronicon  Sufebianum  §  j<tf  xût-dw.cdit.jtfoS 
g/w  Dotnini  Arnoldi Epifcopi  fdfatenfis,  viridoiï'rffimi  &  bumamjftmi% 
rxiffu  ipfixs  accepimus  ,    quod  licet  ea  animi  ahurit  Me  k  nobis  exce- 
ption cftyqtum  &  autoris  virtus  &  operis  meritum  exigebatj  tnmsn  hoc 
noftrum  gaudiumproprium  ejje  repentinus  de  ejus  viri  morte  nuncius  non 
pajfus  e(î:qui  eo  mihi  acerbior  fuit^quod  ei  gratta  referenda  aut  faltenut 
habend&occafîonemmibiprœreptameffe  videbam:  &  ejus  obitu  nonfo- 
lum  Aquimniam  noflram  claro  lamine,  fed  (J>  me  veteri  Sodali  orbatunLs 
ejfetfiéumÀpaeris  eidem prtceptori  oltm  ButdegaU  operam  dediffcmust 
fif  ex  eo,  qua  focietntefludiorum  amicitia  coaluerat,  cam  nunquam  dis- 
paru as  vitœ  aut  locorum  intervalla^  aut  longinquitas  temporis  dijfohe- 
re  poterit  ;  quin  ut  Ole  de  me  fcmper  honorificentijfme  loquebatur,  ita~» 
eum  ego  fumma  obfervantia  at%  amore  coluerim,  Nam  quanti  ego  illius 
mores  doclrinamfo  fecerim^facio^,  fciunt  atfy  tefiaripojfunt ,  qui  homi- 
fient  de  facie  ftbi  ignotttmex fola prdidicatione  noftra,  atquefoiam  fidem 
noftram  (ecuti^amare  atqs  obfervare  cceperunt.  Quum  igitur  iile  eptimusy 
modeflijfimus  &  doclijfimus  vir,  mntum  diligent iœ  6f  laboris  ad  bujtts 
Chronici  refiitutionem  attulerit ,  quantum  in  hoc  génère  feribendi^  autV.Sciitzut  à 
nemo aut pauci  ante  eum prœftare potuerunt,facere non  pojfum quin  ^Scaiigcr,  <k 
ejus  editionem ,   &  jludium  incredibile^quo  iUam  excoluit ,  diligentiam .    "  j  a^x 
indefeflam,  quatetferiptos  codices  inter  fe  contulit  >  quibus  p&ftttnL^  iSoï^  7e   ' 

laudibus  commendem.    Haec  Scaliger.  Plura  de  eodetn  leguntur  vous  envoyé 
inLaudatione  Funebri.  v&aijtnf»- 

xeirt  de  feu 
tdr ,dt  Baz,as,fleUqaeUe  je  vous avois p4rlèa.Leyden%  qtiirnAefieAJjez.  mxLt'fèe  à  recouvrer, 
4  taufe  que  i  'Aut  heur  a  fait  perdre  tous  le:  exemplaires,  qu'il  a  peu, 

Arnoldi  Pontaci  Scripta.  .  Cui  f 

Chronographia ,  à  G.  Genebrardo  awfta  a)  &  ei  dicata,  piementum 
Par,  1  j  %f.  fol.    In  hac  editionc extat  Arru  Pontaci  EpiItoJa^  attexait  jo- 

O  ad  armes  Mar- 

quifms. 


106  GALLIA 

\vAit-~r ,  tadG.Genebrardum,incuiusfinehaec  habett  Adtebrevîmtttam 
Burdcgal»  notas  &  emcndatwnes  Eufebtam  Coromct ,  a  mcjamprtdem  inchoatasy 
A.  1604  Ei\-nunc  veroperfefîas.  a)  Adjiciammeas  exHebr&oCommentnriorumRab* 
febiiChro-  binicorumè S.ilmonti  Jarcbi,  Aben-Efratf Dav.  Kimchiinç.  minores 
niçon  etiam  prop}}et(U  convcrfiones.Nam  cœteril.  ideft:  Abdias,  Jonas,  Sophonias* 
•didit  Au-       .  S:   ,       ...   n      .  .       ,,  .  >\  -     ■    -      ?> 

bcrtusMirac-*^ "*dem tiluflrati^annu adbinc \4.mea  tnterpremtione  invulgus  mma* 

usCauoni-  runt,   b) 

eus  Antvcr-     Lettre  à  Mr.  de  l'Ange,  Confeiller  de  Hourdeaux,  efcrito 

pienfis&alii.         cje  Rome  ]»an  Y  y  ^  contre  les  Jefuites.     Elle  fe  trouve  à 

A  t-fCcT  ^         la  P-61-  &  fuiv* da  Pîayd°yé  de  d«  Mcfail  pour  1'  Uni- 
versité. 
Remonftrance  du  Clergé  de  France  prononcée  devant  le-» 
Roy  le  $.  de  Juillet  1579.    Alianonvidi. 

Variorum  Teftimonia  de  Pontaco  & 

ejus  Scripus. 

T    E  Père  Jacob  dans  fon  Traité  des  Biblioth. p.  649.  MJl* 
a>   e  Sr^n  y^jPontnc  a)  Prefident  au  mortier  de  Parlement  de  Bourdtaux^neveu 
aujourd'  huy  &u  B>oUe  Arnaud  de  Pontac  Evesque  de  Bazas,  a  hérité  de  la  Biblietbe' 
le  chef  de     que  de  (on  onde+quila  de  beaucoup  augmentée, 
fon  Parle-  Henricus  Spondanus  Apamienfis  Epifcopus ,  &  Jo- 

mcÏc'ah0 nanms  RupeilacquondamPraefecli  Frater  ,  Notis  inBaronii 
Guyenne. '   Epit.  Ad  A . 3 89.  num.  1 6.     ArnoldusEpifcopus  Vafatenfis  Pontacus, 

(uptsf&pè mentionem  habuimusfjir Hibra'uarum Literarum &  Hi.fl  or  i* 

Ecclefeafticœ  peritiffimus. 

Gabriel  de  Lurbe  dans  faChroniqu-e  Bourdeloifo 

1  594^.4.9.      Arnaud  de  Pontnc  natif  de  BourdeauxySvesque  deBa' 

*  Eadem  ^.zasrecommendabh pour  (on [\  avoir  ($  piett.  * 

feet  in  edit.  Delà  1. Partie  des  Mémoires  du  Clergé,  à  la  fin^//*» 

Latina,         Je  Bazas  eft  d'une  bonne  famille  de  Bourdeaux)  fort  aigu  en  di(cours  & 

digne  de  grans  affaires*  voyez  la  p.  1  89. 

PapyriusMafTonusin  Opère  deEpifc.  Rom.  if8^» 
p.  275.  HasCotlegiiCard'naliumadCkmentemV.  /itéras  ,  Amaldns 
VafatenÇis  Epifcopuiy  &  BurdegaU  Qvis  y  virque  doctiffimusnuper  ad 
m  s  mi  fit. 

Idem 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  107 

Idem  in  Notitia  Epifcopatuum  Gaîliae  1606.  p,  yo.Va- 
fatum  &dém  Sacram  à  Segrcgibus  dirutam  A.  is$o,  'Métope  Novembri, 
Arnaldus  Epïftopus  èf  ami  lia  Burdegalenfi gentis  Pontacioruminflaura- 
vit,  fupremUtabulis  uoo@.aureos  innumerato  adidopus  perficicndum 
relinquens. 

Flor.Raymond  dans  fonAntichrift  p.  22.  &  fuiv.ryçp. 
Je  pourrais  amener  icy  beaucoup  d^  autres  belles  observations  fur  ce  nom 
deChreflicn,  que  je  tiens  d "un  dotfe& digne  Prélat  de  noflre  Guyenne, 
Am.  de  Pomac  Evefque  de  Bazas,  Mais  par  ce  que  parmy  les  divers 
discours  que]  ay  veu  de  luy  y  qui  font  les  fruits  de  Ces  Çolitudcs ,  il  y  en.* 
A  un  fur  cefuiet  \  je  m  en  déporte  fous  Cefperance  que  fay  qui/ne  mut 
voudra  frujlrer  de  [es  labeurs. 

Joh.  Forfanus  Minorita  Revcrendiffmo  ac  Ilgilantijfimê 
inChrifîoPatri-i  Arnoldo  Pontaco  Vazatenfium  Antijliti  dignifjlmo,  in 
Refolutiones  Scoti  in  4.  Libros  Sententiarum ,  Parif.  1  y 79. 

J.  Gillot  à  Scaliger  p.  95 .  du  Recueil  de  Lettres  qui 
luy  font  écrites }  Je ri  appréhende  nullement  l'édition  de  ïëujebe  dejt 
Mr.  de  Bazas  Pontac ,  non  que  je  ri  e [lime  beaucoup  [§n  f  avoir ,  &  que_t 
je  ne  recognoiff'e  qu'il  a  grande  cognoiffance  de  la  langueHebraique  prin» 
eipalement  &  de  THifl.  Ecclefiaftique  :  Mais  Une  fçauroit  faire  ces 
que  vous  ferez  ,  &  quand  Me  fçauroit  faire  ,  il  ne  le  fer  oit  pas  ou  ri 
oferoit  le  faire,  V  Eufcbe  fedoit  manier  librement  &  par  perfonnes 
qui  ne  craignent  point  de  cenfure.  Jly  a  des  exemplaires fi remplis  de__* 
ibofes  ajoutées  par  des  Moines  ,  que  peu  fe  trouveront  bons  après  les 
vojires, 

Lemefmeaumefme,  de  Paris  le  i8.deJanu,itfof. 

p.  1 09»  J'ay  cberchtpar  toutfijepourrois  recouvrer  PSufebe  de  Mr. 
deBazas  ,  mais  je  ri  ay  peu  en  trouver  j  fitoft quefenaurayunjelt^ 
•vous  feray  tenir,  s'il  efloit  pojfible  que  vous  Veuffiez  avant  que  le  vo- 
fire  fu(l  imprime ,  ce  jeroit  le  meilleur,  Li fez  aufll  les  pages  }  2  %. 
930.  346.550,  398-417»  4i6«<HO.  478«  &  502.  du  mefmo 
Recueil. 

If.CafaubonusJof.ScaligeroLut.  13.KaI.N0v.  1605.*  Dc  eûjeîn 

Editor  Aquitanus  Antagonifta  tuus (ei^9u  $  ùruç)  aliquot  million chfonico 
MSS,  Sufebiorum  <6ngerit ,  Ûf  eorum  diurna  noBurna  colla tione  fuis  per-.  I  dem  in  Ep . 
fuafit  unum  fe  fapere.     Non  rides  ?  *  acj  Carolura 

Idem eidem  Eid.  [an.  1 604.7)*  Antaçomfta tuiceffatione  L'  ^baeum, 

°      *  »»*cdic.   2. 


ic8  G  A  L  L  I  A 

non  magis  tu  foUicitus  es,  qua  m  ipfe  (um,     Omnlno  cumulus  aïïquisglo* 

rU  tu*  accedet ,  fi  procédât  ejus  editio,     Sedbono  animo  efio»     Nuncio 

tibifervcre  opus  BurdegaU ,  nifidecepit  me  nuper  nefcio  quis ,  à  quo  nti- 

bt communie ati (unt  loci al/quot in Eufebio  conclamati\  quorum  refiitu- 

tïonem  oftiatim  tôt  a  urbe  petit  per  fuos,  novus  Me  editor.     Quidmulta? 

cîtm  nullus  effet  /Efeulapius  repertuSjVentum  ad  me,     Erant  quadam^y 

de  qu'ibus non cenfui eundum in confiliumpag. 3. edit. £<«///. La tona  Jo« 

*  Samvhis  vi$  conjux  tune  palitia  fugit ,  *rejpondiJiatim ,  legendum  ejje  con- 

Salmafio,  y.jux  ufurpatitia,  h.  e.7ra,ft>c{.Kq.      De  cœteris  refponfum à  me ^adirei 

Id.Jan.1644  ad alios1  qttibiu  otiipliu quàm nobis„ 

L  gi'o/tmho- 

icT^iL  Jdem  eidem  6  Ka1,  APr- T  6o4"  eP"copm  r*f4tt»ftj(rr% 

m  Libropo.  Vflt  nuper -jbrevi  Ce  editionem  fuam  miffurum ,  quam  ego  ftatim  ad  tZ-». 
fierure  bnne  Ejus  liter  arum  par  s  magna  fuit  de  te  ,  quem  popularem  fuum  appellat, 
verfiattem,  Sic  autem  magnifiée  de  tua  in  Lheris  fingulari prajlantia  loquitur }  ut  ne 
qmcomU-  ^  ipfe  quidem  poffem  magnificentius. 

"medicinlm  Idem  eidem  Non.  Apr.  i<5c>4,  De0pere^nricL^ui_Spa9 

factas  :  Nam  nuper  adtefcripfi>&  de  ftngulari honore  acreverentia,quam  ipfe  tibipr<e» 
Latcmajovis/?^/  \  quin  etiam  defatofuo  conqueritur ,  quaclin  mentem  unquamftbi 
conjux  tune  venerit^ut  banc  fubiret  provineiam  :  nunquamfatturus^  utfanBè  ajfir- 
pçrtitia  tu-  mat  ^  çl(je  tUQ  conjH\0  anterefcijjet  aliquid.  Equidem  ut  ne  diffimulemr 
0/  '  ipft 'non  wife^icordia  me  qutdam  Mi  ru  inceffit^  nam  ex  paueis,  quœ  vidi,  folifsge- 
fatisfaat.  nus  \criptionis  totum  cognovi,  Aufim  ajfîrmare  omni  affeverationeycum 
Cafanbonus  '  in  e  un  de  m  authorem  [cribatis ,  nihiltamen  dicluros  eodem  modo.  £uod 
legebat  [enfi tçt augurium  me  non  fallit  meum ,  aque  vitabitès  uterque ,  Me  ne  dicat  ali~ 
'pUn^ltnten-  ^utdnon  protritum ,  tu  ne  aliquid ,  cujus  ante  noùtiam  veldoftijfimi èœ- 
/wûftirpa-  buerint. 

ntiafjêdver.  Idem  eidem  Lut.  S.  Eid.  Feb.  1  tfoy.     Nunc  Mud  fîgni» 

fnsejfe  de';et,ficabatibi,  public  atum  ejfe  tandem  Burâigalcnfem  Eufcbium  y  eu  jus  edi- 
ft ■verjns ejje  t'lonfo  aufhor  duo exemplaria  mibi cumprimû  * radijuffit^  akerum  tibi ut 
pnat.  *  tu  ~curayem  obnixefum  rogatus^fimulut fignificarem^OperùPatrem  & ' [um* 
t^ideenfes.  Titopere  tTjgeniitui  dotes  admirari ,  &  amicitiam  fuam  offerre,fimodo  tu 
Q**dfi  Tcr-Mam non  dedignerù  ;  JjhtiLibros  tradidit  1$  domum  meam  curavit  affe- 
ma  .  y  endos  Front  0  Duc  a  us ^  Jiatim  prolato  indice ,  tanquam  conferiptis  ta- 

bulas ,  Pontacijudicîum  de  tuù  in  Remp.  Literariam  meritis ,  mihipro- 
bavit„  De ipfoquidem  Opère non  adeb  impudens fumy  utquidipfefen- 
tiam profiter iprifu  Aufim  >  quàm  à  te  dottus  fumm^quântlillud  fit  faù- 
tndum, 

Idem 


ORIENTALIS.  iop 

Idem  eidem4.  Eid.  Maj.  idoj.  Eufehlum  Âqmtanicum 
njtâeotlbl  non dit-ç lucre,  Dolco  vicemiUius  viri,  qui  magnant  dubîo 
frocul  percepturus  fuit-,  fivixijfet  baïïenus ,  exaquitatejudicii  tuivo* 
luptatem.  Equidem  exiftimo^non  infelicem  ab  eo  pofitam  in  eo  operam , 
ut  ChroniconEufcbii  legeretur,quale  abHieronymo  eft  olim  public  atunLs^ 
fedquak  ab  ipjo  Eufebio  debuerat  concipi ,  hoc  veto  e(i  quod  à  te  uno  ex- 
petUmus. 

Idem  eidem  8.  Kal. Sextil  1 607I  Miratleramuspaulà 
tinte  &  meritijfimè  quidem ,  viriprœftantijfimi  longeque  doftifftmi  Ar- 
naldi Pontaci  Epifcopi  Va  fat  en  fa  fidem ,  induftriam ,  0*  in  affetlapari* 
ter  <£tate  diligentiampropè  fine  exemploy  in  tôt  conferendis  antiquis 
membranis ,  ex  quibm pulcherrimam  illam  fuam  Eufebii  editionem  con- 
cinnavit  :  qu<e  prius  ab  ipfo  fufcepta ,  qukm  de  tuo  conftlio  quic quanta 
refciftet ,  (utfepius  ipfum  mihi  literisfignificajje  teneo  )  eodem  fere  t em- 
pote edi  capta  eft  cum  tua.  SedPrtfulti  ampli jfimi  immature  obi 't m ,  & 
iibifrutlum  veljucundiffimum  amicitU,qua  eratis  invicem  junïïi,  (f  ipfi 
gaudium  ademity  quonuncfungeretur  ineeftimabiti,  cum  vider  et  opus 
à  fe  féliciter  inchoatum-ffeliciffimè  à  te  effe  confummatum.  Confiât  mihiy 
ipfum,  fi  jam  vivent  y  quacruditionefuit ,  quoergate  affetlu  & ' can~ 
dore  in  aflimandi*  tuis  virtutibus  f  non  minus  acrem  Operù  tui  adverfm 
invidos  &  obtreclatores  vin  die  em  fttturum}quàm  ajjiduum  tuarum  latt- 
dum  apudbonospraconem, 

Mr.  Maichi-n  à  Mefïire  Ârn.  de  Pontac  fur  faTheoîa- 

gte  Payenne  1657.  Enfin  je  ne  peux  point  vous  faire  fouvenir  qut^ 
MeffireAm.de  Pontac  E.  de  Bazas  a  eft'e  la  merveille  de  fon  Siècle» 
en  pieté  ,  en  lumières  &  en  eognoifances  :  qu'il  a  efté  le  Père  des  do- 
fies  ,  &  ne  leur  a  jamais  refuftfon  Secours  9  fa  Protection  & '  fe s  Affi- 
flances. 

De  eodemCafaabonusp.  rof  .Comm.inchoatorurn 
mPolybium.  Scaïigerp,  2j6>  Animadverf,  in Chron. Eufebii* 
utp.51}.  Opufcul.Sarrir  PetitusLib.^c.  ?,Var.Led.VoiTius 
in  Hift.  Pelag.  p.  3 1 ,  edic  ultimae.  &  in  Opère  deScientiisMa- 
thematicis  p.40i.Cayer  dans  fonDifc.  de  la  vraye  Eglife  p, 
147. David  Blonde]  p.  12.12.de  la  Primauté.  Raemondus  in_> 
Fabula  Johannae  Papifls p. 4p.  i6z.  &  25-0.  Louer,  dans  fesAr» 
refis  p.  70.  de  Ycdit.  de  Paris,  1 609.  &alii. 

O    5  WDOI- 


Qn 


no  G  A  L  L  I  A 

LODOICA     SARACENA," 
Lugdunenfis. 

^Uiscredet  Lodoicam  Saracenam  tenellam  adhuc  virgi- 
^nem,  oftavum  quippe  annumtantumagentern  ,  La- 
tints,  Grarcis&HebraicisLiteris  probe  excultam?  Athocaf- 
feritLud.  EnocusTheologtas,  Epiftolaad  Petrum  fiiium  in_j 
♦Gcnev»  Lib.  2.  Partitionum  Grammatic» -,*  Precibus  y  inquit,  àDeote^, 
*  i  f9t  nibil  non  impetrare  poffe  ,   Fratres  Saraceni  Latine  Gratcque  docii , 

quafifigno  fublato ,  fatii  ofîendunt  :  Prœcipuè  pero  eorum  Soror  Lodoi* 
ca,  annosoclonata  ,  fratribusquam  ipfa  paulomajicfctttis  t  neutriui 
iinguœ,  fednc  Hebraic£ quidem  laudem  relinquens,  Illiberale  effet,  te 
puerum  Genevx  atque  aâeb  in  SchoU  &  in  ipfis  Literis  natum  ($  educa- 
tum  ,  eruditione  fuperari  à  Medici  filioU  ,  &  Lugduninata ,  (S  ea~» 
Homo  inftitnta  ,  cujus  veflibulum  ,  fore  s  ,  partetcs  tantum  non  crê- 
pant epihpfiam ,  ardentes  febres  ,  pefiem  (S  fexcentos  idgenut  mor» 
bot  >  in  finit  am  que  eorum  curation  cm.  llîa  et  fie  uni  fuaviffimisfratri- 
bus  dolliffimoparenti  eft  cbarifftma  i  feito  ta-men,  Fdi ,  ftfrtnis  quant 
c  aie  ar  tins  in  te  magii  me  egere  inteUexero  ,  multb  te  mihi  fore  ebario- 
rem. 

IdemfirmatAwhorCivisGenevenfisp.  ^.Pbiliber* 

ttu  Saracenus  Medicus  fuperfiitem  rehquit  filiam  Lodoicam  Saracenam , 
LiterasHebraicas ,  Grtcas  &  La  tin  as  doffam<,  Marco  Offre  do  Dotlêri 
Medico-t  è  nobiliffimaOffredorumCremonenfium  familia^  ctiamnum^ 
junftam  matrimonio.  Id  eft  Anno  1 606. 

DAVID     RIVALTIUS, 

Qtiomanenjts* 

CIrca  A.  1607.  claruit  David  RivalciusàFIorentia  ,   ftirpo 
nobili,&Ludovici  decimi  tertiipraegloriofiffimcememo- 
riaeGalIi3mrn  Régis  poftNicol.Fabrum  Praeceptor,  virlingua- 
rum  Si  Mathematicarum  Artium  peritiflimus  3  de  quo  in  hune 
*^ut'3-lXalmodurnCafaubonusad  Scaîigerum  feribens ,  *  SyUogen  quan- 
w*  .  1  07-janJi    inquit  ,   Vocabulorum  Arnbicorum  Latine  verforitm^S quo- 
rundAW  libdlorum   imsrprctatisncm  ,   eximiiu   Matbcmatictu  ,  & 

lin» 


ORIENTALES.  ni 

Unguarutn  etiam  exotlcarum  apprime peritusDavidRivaltitts  àfloren- 
ùanobùcum  communie  avit  fa inaliaadeundem  Epiftola,  *  Ha-    *  ^.Kal. 
driamu  Gulielmut  nafttts  erat,  me  a  aut  amicorum  meorum  Huberti  &  ^Ug,  1604. 
Florentiivirorumeruditijfimorum  opcy  quatuor  autquinque  Arabum-x 

Grammatkas  manu  exaratas.Evmdcm  literis  eompellat  Scaliger 
p.  424  &  feqq,  Opufculorunu 

Rivaltii  Scripta. 

LesElemens  de  l'Artillerie,  àParisiéoy»  8. 
L' Art  d'Embellir,  à  Paris  idog.  12. 
ArchimedisMechanica,cumObfervationibus>  Par.  xéif. 
fol.  Eadem  Gallice.  Plura  non  vidi. 

Teftimonia  de  Rivaltio. 

C~>AfaubonusJof.Scaligero  Lut.  f.  Id.  April»  1604.  J!j>ui 
jEpiftolam  ad  te  fcripftt,  virefi  tibidefacie  notus  ,  fuit  enim  ifiie 
cum  Comité  Saltenfi,  ante  alterum  opinor  annum.  Si  propius  bominem 
noffes-)  hauddubie  non  minus  amares^  quam  tefufpicit  ac  veneratur.Nu!» 
lum  cft  Literarumgenustfuod  non  attigerit  ,  etiam  Arabicas  &  bit  & 
tùm.  Rom<t  effet,  Sedpracipuum  illiits  Studiumfuit  sr£<  tu  p ottyfjictiçt.y 
in  quo  muhu  ipjum  [cripftfje ,  teftes  nos  fumus  oculati.  Archimedem-* 
etiam Latinum  fecittf Gallicum,  ut  nobi Haïti  nofira  gratifie  aretur^ 
Ego  ajfirmo  tibi^  &  modejlijfimum  virum  ejfe  &  tua  benevolentia  di- 
gniJJimum-3. 

Thomas  ErpeniusPrœf.  ad  Leftorem  in  Proverb. 
Arabica  Abillbeid,&  aliorum^Lugd.  Bat.  1*523»  Natlus  Ro» 
m*efi  hune  ProverbiorumLibellum  vir  clariffimm  dotlijfimui^  D.deJF/o- 
rence,  Chr'/ftiartiffimi Régis Ludovici  XIII,  Prxceptor  :  qui  &  e  un  dent,?  y 
ut  eft  Oritnmlium  linguarum  v  aide fluàio  fus ,  ab  Arabe  quodam  Maro' 
ttim  in  Latinum  fermonem  transferendumfibi  euravity  &  inpatriam  re- 
verfus  cum  V.  Cl,  If.  Cafaubono  communie avit. 

De  eodem  Vollms  in  Qpere  de  Scientiis  Mathemati- 
cisp.  i8g.&feq» 

ESA* 


m 


G  A  L  L  I  A 
ESAIAS  BAILLIUS. 


I 


I  Ntér  variorum  Epicedia  inObitum  Venerandi  Beza?,  mémi- 
ni  me  legîfTc  verfus  Hebrzeos  Efaiac  Baillii,  Paftoris  Ecclefiae 
a)Saîc  cnimLugdunenfis,  a)quibus  evincitur,  iilum  Hebraeam  linguarru 
fonant  non  nefci viffe ,  ideô  intcr  hujus  &  aliarum  Cultorcs  3  hune  ei 
f.E.U        locum  alïïgno.     ClaruitenimAnnoiôo/. 

Des  A&es  du  Synode  National  tenu  à  la  Rochelle  P 
an  i  £o7.MfiT.  Pour  la  Province  de  Bourgongne)  Lionnois^  Foreft ,  & 
Baviolois,  fe  font  prefentez  Me  Jzaie  Bail  Pajleur  dePEglizede  Lion%  CJÎ 
die,  Daniel  du  Promy  Pafteur  de  l 'Eglize  de  Gex, 

D.    TENANTIUS. 

D^Tenantius  verbi  divini  Minifter,  linguam  Hebraeam 
"Montalbanidocuitcircaannum  i<5o8.ExtantPauliFerrii 
Metenfis  (  qui  etiamnum  in  urbe  patria  feptuagenario  major 
cum  laude  concionatur)ad  eum  verfus  Gallici ,  inter  ejusdemj 

Poe  ma  ta  A.  1610.  exeufa. 

JOSEPHUS    JUSTUS    SCALIGER, 

Aginmnfis  apud  Nîtiobrigcs. 

JOfephus  JuftusScaligerJuliiCaefaris  cognomentoTonfià 
Burden  filius ,  Benedicti  nepos ,  Nicolai  pronepos,  Guliel- 
mi  cognomentoGrofïî  abnepos,&  C3nis  z.cognomento  Faci- 
niatnepos,natuJeft  AginniNitiobrigum  Anno  i^o.  pridie 
Nonas  Augufti,matre  Andietta  de  Roca  Lobeiaca  Aginnenfi, 
nobilifTimaMatronajFratresbabuit  quatuor,  Stephanum  SiU 
vîum  majorem  natu ,  in  Novempopulaniafatofunclum,Au- 
detum  fuffocatum  puerulum  à  geruia  fua,Leonardum  interfe- 
&um  1  s  6g. ad  oppidumPidtonum  Laudunum,  &  Janum  Con- 
ftantium  occifum  factione  nobilitatis  in  Tranfilvania.  His 
parentibusortusjofephus ,  exSacroLavacrofufceptuseft  in_» 
;£de  Hilariana  à  viro  nobili  Gerarto  Landa,qui  eum  non  do 

nominc 


Ex  miis 

cjusdem 
Scjciptis. 


O  R  I  EN  T  A  L  I  S.  iij 

fH>mineîuo,quodaverfabatur ,  fed  Jofephum  Juftum  nomi- 
navit.Annosnatusundecim,cumLeonardo&JanoConftan- 
tio  fratribusBurdegalam  à  Pâtre  miflus,  triennium  primis  elc- 
mentisLatinitatis  operam dédit.    Inde  peftilentia  exaclus  ad 
Patrem  fe  recepit.     Qui,quandiu  fuit  apud  eum  filius  ,  ab  eo 
quotidie  declamatiunculam  exigebat.  Quia  verô  verfus  Patris 
cxcipiebat,ex  hac neceffitate aliquem  faporem  Poëtices  imbi- 
bit>itaq;&  vcrfu  &  profa  oratione,Patri  pro  captu  setatis  fatisfa- 
ciebat.  Annoaetatisdecimonono,  Lutetiam  poft  obitum  pa- 
tris petiitjLiterarumGraecarumamore,  ubi  poftquam  menfcs. 
duos  Adrianum  Turnebum  audiviflet,  in  Mufeum  Te  abdidit> 
&  in  illo  piftrino  inclufus,  vix  delibatis  conjugationibus  Grae- 
cis,HqmerumcumInterpretationearreptumuno&  20.  die- 
bustotumdidicit:  Poeticaevero  dialecli  veftigiis    infïftenî, 
Grammaticam  fibi  formavit?  neque  ullara  aliam  poftea  legit* 
Reliquos  Poetas  Graecos  intra  quatuor  menfes  devoravitj  neqj 
ullum  Oratorem  autHiftoricum  prius  attigit,  quam  Poetas 
omnesteneret.Biennium  continuumGraecis  literisirnpende» 
rat,  cum  ad  Hebraeas  eum  impetus  animi  rapit.Et  quam  vis  ne 
unamquidemliterulaminealinguanofiet,  tamenadeam  di- 
fcendam  nullo  alio  Magiftro  quàm  feipfo  ufus  eft.  Anno  1  f  £$. 
Generofum  virumLud.  Caftansum  Rupipozaeum>Pi&avien- 
femaliquantôpoftEpifcopum  >  in  variis  peregrinationibus 
comitatus eft.     ReliquaadmortemusqueScaligeri  (quaefuit 
A»  itfoo.MenfeJan.  )  fatisaccuratè  perfequitur  magnus  He- 
roisnoftri  difcipulusDan.Heinfius,induabus  Orationibusin 
ejusfunerehabitis,  fed  multo  plenius  feliciffimi   ingenii   vir 
DominicusBaudius,in  illa  fua  pereleganti  de  eodem  argumen- 
to  Oratione. 

Jofephi  Scaligeri  Scripta. 

INfcriptiones  Antique  à  Grwtero  cum  fuis  éditas  Heydelb.  De  fe  &Scrï- 
1601.  fol.  ptisfiiisfuft 

Conjedanca  in  M.  T. Varronem  de  lingua  Lat.Par.  I 704, 8.     |c  "&'* 
Caftigationes  &  Notae  in  Verrium  Flaccum  &  Pomp.  Feftum-»Stadium V* 
Par.  1576, 8.  3;*,  Opufç. 

P  '  Letfio- 


U4  G  ALLIA 

Le&iones  AufonianacLugd.primumeditaeA.1y74. 16.  dein- 
deHeydelb,  A.  1588-  8»  tandem  Burdegalas  cum  Noti$ 
Vineti  A.  1x97.4«). 
Notae  &  emendationis  in  CatulI.Tibull.Propertium,Par.  1  j  77 
8.  Heydelbergae,  A.  1600.  auftioresrecufae,  g. 
*  DehisinNotae&caftigationesinManiiium,Pàrif.primum  éditas  *  A.. 
Manil'mm  1  f  79.deindelocupletiores  Lugd.Bat.  A.   lypo.  deniquç 

Notisiege  Argentoratià  Boecleroau&iores  publicatar.  4. 

^ct  Pan  Opusde'emendatione  Temporum,  Parif.  apud  Patiflbnium 
fis F.piaoUtn  pnmumeditum  A.  15*83.  roi.  deinde  audius  eadem-. 
ad  Franci-  Forma  recufum  ,  Lugd.  Batav.  An,  1798.  &  Genevac 

fcumVietam,  j\,    l6lQ- 

in  Libros    CyclometricaElementa  Lugd.Bat.  1 S9^.  4to,cumAppendi- 

r     r  cibus. 

fS9}.         Altrampiychi  Oneirocnticon  cum  Caftigat»  Gr.  &  Lat»  Parif. 

if9?.  8. 
Cenfura  de  nominis  Jouberti  Orthographia,  Pafch.Gallus  in».  * 

B  blioth.  Medica  p.  zo8. 
EmendationesadTheocritum,Mofchum  &  Bionem,in  Theo- 

criti  editioneHeinfiana  A.  1604.4. 
a)  Hune  La-  Stromateus  Proverbialis  a)  inter  Adagia  Schotti>  de  quo  Ca- 
tine    vertu         faubonusLib,  7.  Anim.ad  Athen.  Primo  editusfuitLugd. 

Bronche^  Bat*  A   lé°°* 

ftms^junV  EpiftolaadJanumDouzamde  vetuftate  &  fpIendoreGentis 
prud'entia:  Scaligerae,&  JuliiPatrisvita,àJanoDouzafilio  édita  Lug. 

apud  Ley-  Bat.  A.  1594.4. 

dénies  Prc-  poëmata  edit.Scriverianae  citantur  ab  Hegenitio  p.  i  jo.Itiner» 
fc«c»,r        Frifio-Hollandici,.6}o.i«. 

xxm  in  ejusNotaeinCarminaEmpedoclis^p.ij.PoefeosPhilofophicae  Gr. 
lawd.  fun.  operâHenrici  Stephanii?7$. 

Diatribe  Critica  ad  Martialis  Libellum  de Specraculis,  p.  1 3 9» 

&  feq.  Notarum  in  eundem  Poetam,edit.  Scriverianar. 
Ànimadveriionesin  ChroniconEufebiiLugd.  Barav.  \6o6. 
auftiores  Amftelodami  reeufae  A.  1 6<"8.accurante  fummi 
ingemiviroD.AlcxandroMoro>Panfïenhum  hodieEc- 

cldîafta?. 

Notas 


ORIENTALIS  *iTf 

Nota>inTe>rtullianumdePallio,  *p.447.0pufcul.à  Cafaubo-*idem  Ter- 
noedirorum  Par.  1610.  4.  cum  Traftatu  de  i€quinodii$.  tuiiiani 
ibid  A.  1 6 1  j.à  Rutgerfio  vulgato,  °PUS  notis 

Lvcophronea£Ça{]andra:InterpretatioineditioneMeurfiana.velcom:  ., 

r-f      1      •  r-^-         u       •    1     A      t  „         r.  i-         mentariisil- 

Fionlegium  Epîgr.  Mamans  Gr.  Lut,  1607.  8- cum  proîixa_,luftrarunt 
CafauboniadeumEpiftolajinquaàcap.adcalemlaudatur.  Rhenanus, 
ElenchusTriharrefii  Serrarii,Franek.  idoj*.  £•  fiwrtmim 

NotaeirtLucanumLipf.  ij8p-8.  de  la  Barre, 

Conjedanea.Lugd.  Bat.  1*10.  S-  taSS'Sk 

Notae  in  Senecam  Tragœdum.Lugd.  Bat.  1 61 1. 8.  Mercenu 

Nota  in  Vct.  Poetarum  Cataleda  ad  finem  VirgiliiGcrmaniRigaitius, 
Valentis  Guellii ,  Antverp.  «5"?y.  fol.  Audtiores  reeufas Accrda & 
A.  1617.  8.  cumFrid.Lindenbrogii  Notis.  ain  ,  fed 

Sententiac  Publiant  totidem  verfibus  Graecis ,  &Dionyfii  G»tpi0na5ie 
tonis  Difticha  itidem  Graecè  ,  cum  Notis  ,  Lugd.  Bat.  utoptime, 

IÇ98»  8«UtPar.  \6o6»  Scaligero 

Diatribe  de  Arte  Critica  ,  ex  Mufaçp  îoach.  Morfi.  Leyd.matorSal* 

idi?.  4.  mafius- 

Elenchus  Oratt.  Dav.  Parai.  Lugd.Bat.  1^07.4.  '  *»    tr  . 

„  .    «,  ,  P-       x  c>  •  ■    -r»     i    Maullacus 

Opus  poithumum  de  re  nummana ,  a  Savoto  citatum  in  Tr.de notis ad  Plu. 

NummiS.  tarchumdc 

Epiftoiae  Lugd.  Bat.  1 627.  a  Heinfîo édita?.  8.  Fluviis  fc 

Animadverforum  Liber  in  LocoscontroverfosRob.Titii.Lut. I5,I,p  J!,cc" 
i5  8<5.8.fub  nomineYvonisVilliomari.  dequoFl.Chri-^^r 
ftianusin  AriftophanisIrenam,Lut.  158p. p.  13$.  jof  Scâlige- 

ManipulusNotaruminN.T.GenevaeeditumA.  1610.4.        riMifceiia- 
Proverbia  Arabica  cum  Interpretationc,  1614. 4«  nea,qu3e  po- 

Statuituràquibufdam  Author  Confutationis  Tabulas  Burdo-JJ^  ,ehabc- 
num  Lugd.  Bat.  A.  1 600.  fub  nomine  J.  R.  B.  id  eft ,  Ja- 
niRutger(ïi  Batavi  éditas  ,  in  8.  quibus  facile  attention  scaliger 
Lege Scaligerum  in  Epift.  p.  614.  edit.  1627.  fuit  eriani 

Author  eft etiam  Notarum  in  Hiftoriacn  Aromatum  Garfiae  ab  Eçlogarius 
Horto$  legeVopircumFortunatumPlempium  (dequoVe"-Not,m 
1      alibi) p.  sf.Lib.  2.  Canonis  Avifens.  auStii 

Caefarex  ejusdem  Recenfione  (liçet  frons  Libri  dilTimtiletjnulisinfc-" 
Lugd.  Bat.  editus.  dequoCafaub.  Praef.  inOpufculaScal.  ruitCafau- 
Etalia.  bonus, 

Pé,     .    ^   quemvide 
x  ScnptaJlEpmolif 

P.  i9U 


U6  G  ALLIA 

«Htt&e& 

oderliait  Scripta  â  Scaligero  promifla    ,   quorum  Frag- 
um  m  ss.co.  menta  aiTervantur  in  Bibliotheca  Ley- 

b!iothencal"  denfi  &  alibi. 

fua  ^caliger 

habuit,         *  Nimadverfiones  in  LXX.  Interprètes  &  alias  Bibliorum., 

£*££  «L         verfiones  5  Cafaub.  p.  6 3 7.  Epift. 

mixLey-     Linguarum  Arabicac  &  jfcthiopicaelnftttutiones ,  Scaligerad 

denfitefta-  Manil.  p.  277.  i  s  79» 

mémo  lega-^tbiopicam  &  jEgyptiacum  Pfalterium  ;  *  Lubbertus  inOpe- 

cltab°ur         re  de  PrinciPiis  chrift-  Dogmatum  p.  27?.  &  Epift.  Gai- 

exuat°adS  licacad  Scaligerump.  217. 

caicem  m-  Nonius ,  Fruterius  Lib.  1 .  Verifim.  c.  7. 

bliotiv  ori-plautus  cumNotis,  JanusDouza  inEpiftola  adFalkenburgium, 

e»t  johao.  &  Cafaubonus  in  Epiftoiis p.  jio.Scaligeripfead  Feftum 

HennciHot-  _  ...   «...ïifcJL;;  . 

tiriRerifdc  P- 20$.  edit.Patmonii. 

quoaUbi)    Strabocum  Comment.  Cafaubonus  Epift.  Praef.adJactLecli- 

iinguac  Ara-         um  in  eundem  Authorem. 

bLca:  apud  Geliiuscum  Animadv.Scaliger ad  Varr.  p.  206. 1  f  87. 

^  fî  at°h    ^orn.  Celfus  4)  de  re  Medica ,  Fr»  Vertunianus  Praef.  in  Hippo- 

SePromo!"         Crat,s Librum  de Vulneribuscapitis  ,  &  Joh. Tornarfius 

toris.  in  Epift.  Gall.p.  325". 

PfaîmraîiquotDavidisGrarceverfi  ,  quorum  editionem  polli- 


«^Ccîfum, 


cetur  Cafaub.  in  Epift.  p.  311. 


m'pXSecunda  etiitio  VitaePatris  ,  Peireskius  in  Epift.  Gall.  ad  Se. 

cebaturjolr,  p.  8  2. 

WaisusD.   Colle&iolegum  Atticarum  ,  Salmafius  in  Epift.  p,  272*  Ca- 
M.  de  cujus         faub,  p.  6  3?.  Epift.  Grotius  Job»  Cordefk>30.  Oftobr. 

morte  Sam.  ./,  , 

gp-^G^NotacinNovumTeftamentum  ,  Ch.  de  Harlay  Frère  de  Mr. 
cisp  44z  m  le  premier  Prefident,  dans  les  Lettres  à  Se.  p  12e.  voyez 
eundemAu-  aufîi  les  pages  200.  3  09.  327,  328.  &  3*3.  utHeinfium.» 
thorcm  No-  p,0  36.Exercit.  S.  &  Cafaub.  p.  y  12.  Epift. 
^"g^Marius  Plotius  Sacerdos  Grammaticus  cum  aliis  >  Scaliger 
ardus  vor-         NotisadCatullum ,  &  Peireskius  in  Epift.  Gall.  ad  eurcu 

ftiu?,Medic'r-  p.  g  3,  &  246. 

«1*  apud  LeydenfesprimariusProfeflbr.de  o,uo  Curweus  inejus  laudatione  funebri. 

Jofephus, 


é 


O  R  I  EN  T  A  L  I  S.  117 

Jofephus ,  *)CafaubonusExercit.  x.  in  Baronîum  fub  fine  nu 

Arabica  ling.  Thefaurusfuprajo.  millia  vocnm  continens ,  mXerfio! 
Cafanb.  p.  63  8.  Epiftol.  ut  p.  2;?.  &  3 1 3,Et  alia.  nibus  ilto- 

ftratum  fe 

Scripta  Scaligero  dicata.  *£*£ 

muelPetituî, 

SAtyra  Menippaea.  Somnium.  JuftiLipfii.  dequoin- 

Petronius  Joh  à  Wouveren.Lugd, Bat.  1  f p$\  izl  &à,&retras 

Apuîeii  ApologiaCaufaboni  1594. 4.  quo  alibi)  C 

Gloflarium  Car.  Labbsci.  EpiftPrxfa- 

CatuIIus&c.  JaniDouzaefilii,  Lugd.  Bat.  if9i.  11.  toriainLib, 

MunfterusHypobolimacus&Virgula  divinaDan,Heinfii;Lugd,  ?-&eiP- Hcl»» 

Bat.  I^op.   12.  ;  morte"»- 

Arnobius  Everharti  Elmenhorftii.  vcntus3hunc 

Stlius  Italicus  HeinfiijLugd.  Bat.  1 600. 1 6.  Authorcm 

ExercitationesCriticaeMeurfii  j  Lugd.  Bat.  1799.  g.  evulgavic, 

Thefesjuridicae  deTutela  ■>  Jac.  Efprinchardi  Nobilis  viri» 
popularis  mei,  Scaligero*  Cafàubono  &  aliis  ,(ut  aliquan- 
do  probabo)accepthTimi.  Editas  funtLugd.  Bat.Ati/?7.4, 
Etaliamulta* 

Scripta  coatra  Scaligerum; 

FAbuîa  BurdonumAut.Cafp.  Schoppio  ,  à  Scaligero,  uti 
diximns,confutata,  fubnominejani  RutgerfiiBatavi. 

Apologia  Adriani  Romani  Equitis  Auratipro  Archimedo, 
quem  etiam  défendit  David  Rivaltius  in  Prolegom.  ad 
hune  Authorem.  Adriani  Apologianon  Wirzburgi,ut 
prarfeferttitulus,  fedGenevae  rêvera  editaeftA.  1597. 
de  qua  confule  Epift.  Gail.  jam  toties  à  nobis  citatas  p.  74, 
&40/. 

Difputatio  Joh.  Fabri  Bambergenfis  de  Nardo  &  Epithymo. 
Mog  1607. 

Mathematica  proLucano  Apologia  *Aut,Fr.InfuIanoParifi-Hancconfu« 
no  Procuratore,  1^82.4.  de  quoMornacusinEIogiisp.tav4tSc;l,i- 
7y.  Rapinus  in  Poematibus  p.  73.  &  Lipfius  Epift.  74-fnMaSu8, 
Cem.i.Mifcell.  Scripta  ^ 


nS  G  A  L  L  ï  A 

Scripta  qua?dam  Mathematica  Clirift.  ClaviiS.I.dequoRob* 

Balforeus  in  Epift.  Gallicis  ad  Scaligerum. 
Orationes  Chronologies  Dav.  Paraei,àScaligero  confutatar. 
Liber  de  VariisAnnorumformis,  Aut.  Tho.  Lydiat,Anglo, 
quem  caftigat  Scaliger  Proleg.  in  Canones  Ifogogicos  $ 
de  quo  lege,  Volïium  in  Opère  deScientiis  Mathemacicis 
\    ?.z}6. 
MinervalNic.  Serarii  pro  Trihaeretico.  Mog.iô*oji8. 
Rabbini  &  Herodes  ejufdem ,  Mog.  1 607.  g. 
a)  Hune Au-ChronoIogiaDan'  EngelhartGraecèAngelocratoris  a)  (de  quo 
thorcm  Bucholcerus  in Ind.  Chronologico  :  f  pp.)  Cafleiiis  excu. 

ignorabat  fa  fol.  A.  idOL  Et  alla. 

Andréas  Ri- 

vetusin  Re-  a-\    •  r>      r  t        J 

fponiione  Qui  bcaligerum  Iaudarunt* 

adCoerïetae- 

riaii^Fa1  a-"  P^u^us  Manutius  Pet.  Perpiniano  Lugdunum,  Roma?,  p. 

rum  PleflTxi  *    2-7  8»  Epift.  Lugd.  If  74,  Tu  mets  verbis  érudition  imprimis  & 
p.  f 54,7 o.i.probum  adolefcentem  Jofephum  Scaligerum  -,  fie jlLutetu,  falutes 
velitn, 

Fr.  Fluffas  Candalla  Leftori  in  Trifmegifti  Piman- 
dram  à  fe  reftitutum ,  Burdigalae  1 5  74.  Uftu  fum  in  hoc  Opères 
reflituendo  >  Jof%  Scaligeri  Juvents  illujlrijfimi,  non  mintu  linguis  Orien» 
talibus  eruditi ,  quàm  conditioner  pro/ api  a  prtclari ,  opéra,. 

Le  mefme  fur  le  melme  Ouvrage,à  Bourdeaux  1 5-79. 
Pour  traduire  plus  aifement  cet  œuvre ,  nous  nous  fommes  aidez  de  f  In- 
telligence &  fecours  d'un  Jeune  Gentilhomme  nommé.  Jofeph  de  /  E(cale_% 
de  très  grande  &  ancienne  race ,  grandement  perfé  auxpbrafes  des  lan- 
gues ,  tant  Grenue  y  Hébraïque qu*  aujfi Syriaque,  comme  à  la  Latine 
qui  luy  ejl  peculiaire. 

Fr.  Vertunianus  D.  Laur.  Jouberto  ,  inHippocra- 
tisLibrumdevulneribuscapitis,  Lut.  157g.  Cum ineunte anno 
l577»  Fr.Caftameus  Rupipozdus^Mecœnas  meus  ,  me  aànepotulumex 
•rtTuffolii  fratre  curandum  vocajfet  ,  ibi  a)  iUuftrijJimum  ac  docîijfimum  Joje- 
€c.  quod  eftpbum  Scaligerum,  magni  illius  Jul,  Claris  filium-f  &  ipfum  ve* 
Rupipozcc  terem  Rupipoztgorumy  domus  Literatorum  n  ut  r  ici  s  ,  alumnum  in* 
orum  Ca-  ve„jt 
Itrurn, 

Lipfiu* 


OR.IENTALIS.  np 

Lipfius  Jofia?Mercero,Lugd.  Bat  io»  KaLOctobr. 
1  f  87 Jvonùhlliomari  in  Titium  antepaucos  dits  vidimus.  Ne/cio  an-» 
recens  letlio  me  ita  ceperit  j  fed  non  videor  fcriptum  bellius  legijfe  a 
multis  annist  Non  décima  UU  Mu  fa,  Plautus  ,  pejfit  aliquid  magis 
Mujœum.  SeddicfodesquUfcriptar?  Non  enim  ille  falfus  Jvo.  "irw- 
ovpy&iir/tTVfAOv  içéu.  ««À£7a/  Je /lié  Si/piôç.  Mentiar  an  verum-* 
âicam  ?  jttbet  me  animus.  Scaliger  nofler  e[iy  Lumen  iîlud  &  Colu» 
mcn  literarum.      Non  divin avi  ? 

Nie»  Vincentms  a)  PiftavienfisChirurgus  Stéphane  a)  iseft  ipfe 
NaudinoBerfurienfiin  Notas  ad  Joh.  Martini  Didtata  in  Hip~Sca''Ser>  ut 
pocr.  Librumdevuln.capitis,  1 /78.  Quodinattero  literarum-»  ç,c  D° cu^ar" 
tuarum  c  api  te  rogas  ,  an  Jofepbum  Scaligerum  norim ,  0*  ut  tibi  quisj  qU*3rcjus  qu, 
qualûf   quidhominisjityftgnificem\  hocunum  tantum  re/pondere  pof-à\u$, 
(itMy  iîlumejfe  hominem  otiibonejîi  amant  iffimum  ',  meliorem  enim-t 
partem    literti  impendit,  im  tamen  ut  non  rare  venatu  fe  exerce  at* 
Ctterum  ftudiofîffimus  etfy(f  ut  rem  tibi  aperiam  y  homo  e(i  minime^ 
malus*     Familiaritas  &  necejjitudo  mihi  cum  eojam  antiquitus  inter- 
cedtt»      Quinpridie  quamhas   t'itéras  ateiperem  ,  eum  in  bac  urbz~» 
&  vidi  Ûf  allocutus  fum.     Hue  tamen  raro  comme  are  folet.    Rufticum 
enimfe  dicit ,  C  ut  ipje  nobifcumjocari  fo/ejy  k  nabis  urbanis  alienum 
Ce  effe  profit et  un 

Idem  ibidem ,  Si  de  veritare  defcrîptionis  futur  arum  ea- 
pitisjudicium  pênes  Jurifconfultos  efi  :  eur  non  etiamCaftigationem  Hip- 
focratis  Jofepho  Scaligero  viro  erudito  Martinus  permit tit  ?  ^uidfiiUi 
dicam  y  Scaligerum  îllum  y  eut ,  ut  video  j  parum  ipfinoto ,  more  canum 
fibiatrat ,  etiam  Jurifconfultum  effe  adeo  non  obfcurum  ,  ut  Jac.  Cttja* 
cittffjurifconfuttrts  noftrî  feculiprineeps ,  eum  (ibi  CoUegam  adfcifcere^t 
fuperioribus  menfbus  voluerit  :  quodipfis  Cujaciè  ad  Scaligerum  literis 
tibitrihorio  confirmarepojfim? 

Papynus  MafTonus  in  Vita  Cujacii ,  Codicum  MSS, 
quos  pojjidebat ,  joj.Scaligerum^ 'ulii filium ,  Nitîobrigum  dginnéor- 
iuniyeruditifjimum  virum ,  ktredemfe  relicîurum  ta  priva tis  colloquiis 
nonfemel  dixiffefertur, 

JacobusReviusHiftoria?  Daventrîenfis  Author.Epî- 
ftolarumGallicarum  Farragincm  edidit,Hardervvici  A.1624 
exeufam,  in quajofephus  Scaliger,  a Regibus,  Principibus, 
Ducibus ,  £pifcopis,  Abbatibus  j  Monachis,  &  aliisViris, 

tuna 


ito  GALLIA 

tùm  gônerê  tum  eruditione  Claris,blandè  compellatur  ;  hune 
librum  fibi  comparare  debent  omnes  Scaligeriani  nominif 
ftudiofl 

LipfiusJacoboCujacio,  Lugd.  Bat.  Id.  Mart.  lf%7* 

Vîdi  nuper  Tvonis  in  mifellum  Tttium.  Periit  infelicijftmus  hominurru»*. 
hoc  unommcnfelix^quodabilla  manu\  tudnea»Scaligeri}  anutriusfy? 
Nam  prêter  vos,fallor ,  aut  nemo  fcfcribat» 

FlorcnsChriftianusHenrico  Magno  âStudiis,  No- 
tisin  AriftophanisPacem,  pag.  1 3  $.  edit.  Parifienfis  1  f  89.  g. 
ubi  deloco  Polybii  9  Abfurdum  ejl  Coronaplumeaornari  milaumjt 
Galeas ,  quodmerito  reprebendie  adverfus  Tait  Locos  controverjos  Tvo 
Aremoricus  in  fuis  in  locos  iUos  Animadverfis  :  cujus  viri  eximiam  doclri- 
nam  ûT  infuperabih  ingenium  ex  aureolo  Mo  ItbeUo^mnquam  ex  ungueLe- 
onem-)  admirari  cogor<  Et  fane  unm  'die  aut  aller  efi  (dicam  libère  quod 
(entio,  cum  bonay  utjperoy  magni  amici  venta  )  que  m  cum  Jof.Scaligertf 
comparandum  babemus7  cuique  omnes  magnam gratiam  babere  debe- 
mus  Cifalpini^quodltali  acett  &  HbemPmncorum  ingénia  ntmium  afirin* 
gentis  virn  retuderit  &  acrimoniatn  remolliverit ,  feceritque  ut  Titius  il* 
ie  Horatianus faftidire  lacus  &  rivos  au  fus  apertos  , /am  fit  avis  Tttias 
aut  tnoveat  eormcularifumj  fané  iflius plumât jam  non  ego  empftjjenu» 
ticiviUitio. 

Jacobus  Auguftus  Thuanus  ad  A.  1  f  f  8.    Sx  Julii  C*+ 

farts  Scaligeriiiberis,ultimus bodie  fuperat  Jofcpbus  JuflusScaliger^qui 

fecundum  Patrem  nunc  in  ter  literatos  (f  in  re  lit  er  art  a  principem  Jinct 
*  «•  nWitroverJiatocumtenetyPereeruditorunjPhœbuSy  ut  polttifftmi ingenii 
ooinor  *  Far-*'/r  *  eum^digitavitt  De  bocplumut  dicam  neepudor  ejus  patitur* 
tafius.de  quo  necpe r  ingentia  ipfius  erga  me  mérita  Itcet^quanquam  minime  vereor^ne 
infra  inter  propterea  de  eo  minus  vent pradicare  videar  ;  cum  quicquid  dixero^opi* 
cacteros  Sca-  nione  omnium  vero  minus  fa, Sedpotius  ejf,  ut  tnnti  viri  nomen  per  tran- 
ligen  ^àTiZ~fenuam  appcllaffe  contenu  y  cultum,  quo  divinum  ejus  ingenium  cuntj 
•^         '       raramorum  probante  conjunclum^  projure  amicitU,  quamibi  cum  Mo 

intercéda ,  profequimur^  venerabiliftlentio ,  ut  in  facrisfieri  am.it ,  ob» 

fgnemus. 

Idem  adA.  I  $y%,     Scaliger  Valentia  Cavarum,  ubiCuja* 

cio  opemm  navabatrfofi  tumultum  cum  Enimundo  Bonefidio  celeberrimo 

Juris  in  ea  Acad.  Pro/ejfore ,  Qeneyam  concejjerat)  unde  nullisprecibut 

revocaripotuitt 

Idem 


ORIENTAUX  kl% 

Idem  ad  A. 1 60  j.Doïuit  mihi  valdey  quod  mmftomachosè 
tumprœclaro  Matbematko  Fr.  Viem  *  altère atus  fuerit  initio  Scaliger,  *De  qu0Sca- 
ckm  de  Cyclometricis  interipfos  ageretur.  Sedvirgenerofus  tuncVie-Wgtt  p.  y<r. 
mm  ignorabat  ,  &  agrepropterea  ab  Mo  reprehendi  fer  ébat  5  cum  non'*?1  &.  Baudii 
âum  fatis  perpendijjet ,  an  citra  paralogifmum  >  quod  probandunL^^^^^* 
fufeepsrat ,  demonftivjjet^  Imfo  poftea  honorifica  recanmtione  {eipjumim%  in  E  " 
cafiigavh ,  ($  inarcanoprœcipuam  erga  Viçmm  ab  eo  tentpore  reveren-  3  07.  edit. 
tiamftrvavit,  Ha^ienOs, 

Idem  Libro  1.  devita  (uaj  Valent]*  primant  Ibuana 
cum  Jof.  Scallgero  contrat! a  efl  amicitia ,  quem  tune  confuetudine  & 
poftea  dum  lïcuit  convitlu  ,   &  in  abfentiaper  l'itéras  incredibiliftudio 
&  affeclu  per  38 1  annos  indefmenter  coluit  $  eafc  re ,  quam  fibi  ab  impro» 
bis  hominibus exprobrari  &  v'itio  vertl inteUexit ,  in  fin  u gaudet  & pa-> 
Um  gloriatur  ,  tnntnôfo  ex  recordatione  ejus  nunc   ctiam   volupmtta 
perfunâitur,  ut  e  ont  urne  lias ,  convitia ,  calumnias  ,  &  pericula  &  in- 
commoda, abinjufioillorumod:o  ,  fi  Deo  placet  ,  ob  id  profetla  ,  fi 
detur  eptio ,  mm  dulcis  t$  bonr/ï*,  mmq3  crudït*  confiietudinis  amis- 
fione  aut  etiam  obl'vione  nolit  redimere.       Et  hoc  ipfispro  omni  adiU 
lorum  virulentiam  refponfione  ditlum  cupit,       Atifo  id  perfancîe  qui* 
dem  afieverare  poteft  ,  toto  eo  temporc,  quo  mnti  virifamiliarimtc-» 
fibi  frui  datum  efl,  nunquam  eum  de  religionis  controverfis  capitibut 
àifputantemaudiviffe  ,  aut    fibi  compertum  de  Us  ad  alios  feribert* 
confueviffe  :  ne^vero  ni  fi pr  avocat  us  de  ils  ,  nec  ni  fi  invitiffimus,  dif- 
férât.    Etid  verumejjefcit  tom  illuflris  Caftanxorum  familia  ,  cupts 
Princeps  Lud,  Abennius ,  qui  Oratoris  Regii  apud  Pontificem  mune» 
re  mnm  cum  laude  defuncltts  eft  ,  fciunt  ejus  filii  Joh»  RupipozœuS) 
atque  adeo  Henricus  Ludovicus  Epifcopus  Piftapienfis  9   *  qui  &  do-  *Ex  quùEpî- 
mi   apud Patrem  &  in  Hoïïandia  diu  cum  eo  fuit,  uterque  /7#/i7tt_»  fcoPus  fa<^ 
confuetudine   ejus  eruditiorcs  redditi,   kmajorum    Religione  pro-e  ..minus  a~ 
pterea  minime  de fciverunt.     Qu/ifi  vero  extra  Religionis  caujffam-t^c3iy  eïQ  c_ 
nonmulmpr<eclara  Œ"  fupracaptum  {quantum  adliteraç)  b umanum-»  git,  ut  patet 
ineo  admiranda  effent  ,  qu£  bonus  quis0s  ab  eoeognofeere  &  doceri  ex  Epi (to la, 
merito  cuperet ,  & pr opter  mm  raras  in  eum  à  Deo  cumulatas  dotes  ^  JP'urn 
non  ipfe  obfervart  ac  pr*cipue  veneratione  coït  a  bonis  quwus^mere-     S*  ^  ^a 
fttur*  earum  quaî 

Idem  ibidem  ;  Niphus Pbilofopbus Pamvinus ,  £gerrimt*zà  Sc.Gallicè 
firent  Jul,C*f.Scaligerum  mnti  nominisvirum  ,  if  ah  $ua*  tn   P4-fcr'Pt*funt* 

Q_  rentm 


iiz  G  A  L  L  I  A 

rentem  coquebatfm  fiîïum  evomuit \Cf  cum  non  haberet,  quodinntrum^j 
diceret  ,  gentis  exagimnd<e occajionem cœpit ,  cognitoquelhuanum-» 
arftacumJofScat/gero/unclumamicitia,  eum  in  arcano  feducit  ;  Ûf 
hnga  oratione^ut  erat  in  dicendo  vebemens,  non  credulo  adolefcentipcr- 
fuaderi  conatus  *>/?,  Julium  parentem  Bened/Bi  Burdonis  F.  Scali' 
geri  twmen  mentitum  ejfe ,  £f  jam  tum  Burdoniœ  fabula  initi» 
*NotatGuil  umfecit,  quamdeinde  alti  *  maligne  (par ftrunt ,  &  grandibus  po/l- 
landinum,     ea  Hbris  c  At  ni  fie  is  manu  puni  en  dis  magna  fa  a  cum  infamia  et-ul- 

idxpsium  gArum* 

If.  Cafaubonus  in  omnibus  fuis  Scriptis,  Scaîigerum 
débita  îaude  femper  profequitur,  (  ut  videre  eft  in  Athe- 
n2eo,Suetonio,Per(i^,  Exercitationibus  in  Baronium&aliis) 
fed  inEpiftoîis  prarfertim,  ubi  (inguiis  ferèpaginis,Scalige- 
riElogia  occurrunt  j  quibus  ne  Ledîoremobruam?  hîctan- 
tùm  exfcribam,quae  de  Scaligeri  morte  habet  idem  Cafaubo- 
nus Notis  ad  vEneam  p.  9 1.  De  Columbarum  ufu  ad  nunciosde» 
/mW0/(inquittermaxirnus  ille  vir  )  legant  o\  (piXopaSouv- 
7îç,  filubet^  quœ  notis  fuis  ad  Spbtram  Barbaricam  Manilii  fcripfit, 
decus  illud  aternum  <evi  fui  Jojephus  Scaliger  5  vir1  aut  Héros  potius^ 
&  quidem  Hero'è  magno  fatus y  in  rantum  laucUndus  ,  in  quan- 
tum virtus  &  meliores  l/'terœ  pofjunt  intelîigi,  Quarum  illtj» 
ccuuoi/i^  oti^  ,  magniiuâinem  ,  amplitudinem  ,  majcfiatem  déni* 
que  penè  fohis  quum  animo  viderit ,  ingenio  fuerit  complexus  ,  di' 
vina  &  fine  exemplo  fellci  induftria  per  totum  vit  ai  curriculum  bentj 
de  lis  mererinunquam  ceffarit  :  Quantum  innupero  ejus  obituRejp, 
iitemria  fecerit  jafturam  ,  quantum  &  quam  ouqKiÇM  vu/nus  ac~ 
ceperlt  ,  omnes  intelligtmt  eruditi  ,  in  quorum  pefforibui  p>obitas% 
candor ,  Çi\aXv)Ji-x  ,  tf  gratus  animus  ,  nimis ,  ah  nimis  !  mr* 
hoc  fœcufa  virtuces  ,  babitunt.:  Certè  quorum  mentes  à  rationis  ufu 
4tçj3  adeo  fenfu  communi  \5sr0  fyz/uiïixç  tçcy  JioQ>X(a.Qiiot4  non  ex.i- 
ruerunt.  Ko  s  qui  vivum  pari  femper  profccuti  veneraeione  fumus  & 
pietntis  affellu  ^  atçjj  optimum  parent em  noflrum^  quique  Itéras  éfc« 
ts-clSùuç  amamus ,  necj3  acerbijfimi  nobis  cafus  recordari  ftne  mœfltffi' 
mo  gémit u  ,  fine  <£gerrimis  fuffiriis  ,  fine  profufifjimis  lacrymit  p$s- 
fumus  :  nctfo  porro  avocare  animum  ab  cjus  mcmoria  £T  acerrimo 
doioris  hujus  fenfu,  valemus.  Quodigitur  unum  fuperefi^dolorem^ 
nofirum p  luclum  a<fu7BV  recor -dations   virtutts   (S   prajiantt*  S 

m 


ORIENTAL!  S.  12} 

vlv  fjLetKA^m  foîamur.  InfequentibusPoêmateGrarco  ei  parera 
tat,  quodcumaliis  ejusdem  Poëmatibus  &Epiftolisnonubi- 
vis obviis ,  (i  Deus  vitam  dederit ,  in  lucem  emiiïurus fum. 

Flor»  Raymond  p.  261,  de  Ton  Anti-Chriftifpp.  f 
aurois  icy  occafton  de  traiter  plus  au  long  de  t 'an  civil  des  nations  plus  fa* 
meufes  qui  ont  jamais  efté  ;  maU  farce  que  ce  juict  ne  fer  oit  que  four  les 
per  {ormes  de  fcavoir  ,  qui  peuvent  voir:  dans  les  doclrseferits  di  Jo- 
feph  de  tSfcale  digne  fils  du  grand  Jules  ,  ÎOeil  de  ^Europe  (S  la  Met' 
veille  des  Lettres ,  tout  ce  qui  s*  eu  peut  dire  y  je  ne  touchera?  que  ce  qui 
concerne  les  Romains, 

Lemefmep  zôo, tournée.  LedoUeVEfcaleen\orL^ 
Examen  fait  fur  le  Calendrier ,  approuve  (S  loue  l  "entreprife  du  Pape^  Ûf 
recognoifl  que  c eji  à  fa  Sainteté  démettre  la  main  à  cette  corre- 
ction, 

Lemefmep.943.edit.  1607.  On  dit  qu  Un  y  a  que  ItJ 
motSzc  qui  fe  rencontre  en  toutes  langues.  Je  remets  cela  à  no/lreMer~ 
cure  y  Rare  truchement  des  langues  &  l'ornement  de  noftre  Agen  qui  s  ' 
honore  de  fa  naifjance. 

Juitus  Lipfius  Epift.  Quxft.  Lib.  3  .Ep.  1  $•  Cujaciunt^ 
Lut  et  U  effe  audio  :  eodem  venturum  Scaligerum,  Hui  \  quà  m  pulchm 
êccafio ,  fi  tempora  concédèrent ,  Semones  illos  conjuncîim  (alutandi!  mo* 
riarnifipluru  mihifuerit  tUos  duos  virosalloqui  ,  quàm  Rom.  Confulem 
videre  triumphantem. 

Idem  Lib.  3.  Ep.  20.  Tciïqu£rere  quiâ  fentiam  de  Scali» 
geri  Fefio  ?  Ego  vero  quod  de  Script is  ejut  omnibus  5  nibilpojje  divinius  ; 
fie  enim  loquendum,  quotient  de  Scaligero  }     que  m  profeflo  omnes 

Mttj£y 

---'--  — —  —  i&i o'  ActAii^ Y\yà.7téjv  h7ttïkùùV, 
Jguàm  multa  iUe  nova ,  quàm  multa  vetera ,  non  leBa^  non 
•vifa^  non  audit  a  aliisdepr  omit  \  DamoniumbominU,     Et quidtergi» 
verfamur ,  nos  c<steri  volamus ficut  umbr*. 

Idem  Cent.  i.Ep.  21.  Scaligeri  ad  Aufonium  ^  entibi:  0 
virum  j  ôfilium  à  pâtre  magno  magnum* 

—  meritôcuidoclior'erbis 

Submiffis  defert  fafeibus  imperium. 
Enim  vero  ille  unus  efi  ?   quem  miramur ,  quem  œwulawur , 
M  ne  mentiar  j  eut  invidemus.     Eelicem  Galîiam  hoc  Sole  !  cujus  cla- 

Q^  x  ritat 


U4  G  A  L  L  I  A 

fitas  non  aâ  cos  folum  qui  nunc  fane,  fedadpofteros  diffundctur ,  qu/tm 
diu  qui  de  m  erit  in  terris  nomen  Lit er arum. 

DominicusBaudius(G*Caflandri,  quod  pauci  no- 
runt  affeda>  Corn*  vander  Myle ,  z  i .  Jan.  1 609. 
Heu quantus Héros  ilicetnobis  fuit! 
Sed  terra  tanti  nonerat  capaxboni. 

ëxtintlum  eft  hera  4.  matutina  hodie^  Lumen faculi  ,  decus 
virtutunt,  princeps  ingenii  ac  doctrine ,  Magnus  Héros  abfque  contro- 
ver  fia  nojler  Scaliger.  Ajfertum  &  redonatum  eft  patrio  cœh  nubile  il- 
ludpignu*  ac  depofuum ,  quod  fat  a  terris  commodarant.  Nunc  in  lu- 
clu  eft  animus ,  tait  tantoque  Patrono  or  bat  us. 

Idem  Adr.àMathenes  &  Corn.  v.  Myle  ,  xj.  Jan. 

Ekgenitius   j  609  *      Non  eft  dubium  quin  magno  in  moirorefitis  ob  Herois  noftri  abi» 
inltiner.      t'l0nCYnin  c<xleftempatriam->ubi  nunc <eternafelicitaîefruitur.       Corpus 

Fnfio-Holi.  1   r.  >        ■  •       •  il'.      /"„  L        t\-   r>  • 

6  autemyhofpttturn  tngentts  anima ,  mandabitur  fepuitura;  Dte  Domintca 

de  Scalig;eri  p oft  horam  fecundam  àmeridie.       Cavit  teftamento ,  ut  fepeliatur  in±* 

Sepuichro,-  sa  parte  Templi  Gallici  ,    quam  infidere  folebat  auditurus  facrascon- 

lntxnema  clones  ,  nec  aliud  monumemo  incidivoluit  nifi  hac  brève  Qracu- 

parte  Laft  dis  , 

hsc  ah"3     Jofephus  Juflus  Scaliger  Jul.  CadT.  Fil.  heic 

Ecclefia  expeâat  rcfurre&ionem. 

empta 

eft,  nem ï-  Scio  vohU  curx  fore^ut prafentia  veftra  funtts  rnaximî  virl 

fli  cada-    cohoneftetur.    Nullumbabet  inkis locis propinquitate Çanguinis fibi }un- 

Ver  h  UC     élu  m ,   je  à  admirateres  fu<e  virtutis  ac  doftrinœ  fupra  fortem  humanam 

in  ferre  li-  reliquitp)urimosy  imo  omnes^qui  fenfum  retinent  humanitatis,     Egre- 

SCt*  -         gia  Liber  alitas  }qua  Blbliotbecam  public  am  auxit  fidei  commiffb  fuprem* 

votuntatu,  meretur  ut  publn  è  ratio  babeatur  eorum^quos  légat ts  bonefld- 

pit.   Hi  enim  ccnfndi  funt  tanquam  neceffarii  &  gêner  epropinquï:  Nam 

adamicitias  haudvulgsres  conftituendas  major  em  vim  babet  nature  fi' 

militudo  quam  legitjanltio  7  morumgermanitas  quam  majorumferiesy 

volumatis  deleBus  quam  fortuit  a  {ors  nafeendi.    Litera  amiferum  Deeus 

AtqueOrnamentum  fieculi.     Nos  eum  non  a  Ho  defidsrto  lugemus}quam^» 

filins par entem  :  etiamficareamus  externo  habit  u  tnccremiumydefixus  b4- 

retintimtsfenfibus  do  for + 

Idem 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S,  n/ 

Idem  Maximil.  Urientio  4,  Kal.  Feb.  1 609.  hupllù 
tttulo  vere  tu  nabis  vates  es,  &  quod  carminé  tam  féliciter  lu  dis ,  ($  quod 
augurextitifiimaximee  calamitatis  ,  qua  fumus  afflicli  extinclo  lumi~ 
ne  Literarumfiojlro  Scaligero,  qui  2/,  die  hujus  menfis  terras  reliqult , 
titpatrio  cctlo  cale  (lit  anima  redonaretur.  Ego  tfHeinftus  noflerpubli' 
ce  ipfi parentavimus ,  tanquam  communi  omnium  doftrinarum  parentit 
(5  pri  mario  faculi  viro ,  cujus  vir tûtes  &  fupra  heminem  laudes  incor* 
ruptius  afiimabit  &  venerabitur  fequens  a  tas,  poftquam  fublatafunt  ex 
cculis, 

InterDanielisHeinfiiOrationes,  extatPanegyrïcus 
Jof.  Scaligero  ab  eo  diftus.  Laudatur  praeterea  in  ejufdemExer- 
cit.  Sacrisfaepifïimè,  &  alibi. 

De  eodem  Hugo  Grotiws Notis  in  Mart.  Capellam  & 
Phaenomena  A  rati  &  Germanici. 

Cl.  Salmafïus  Joh.BeverovicioLeydœNon.Decemb. 

l6$l  Succeffi  tertè  maximo  virorum  Scaligero  Tu  fjKtxa^nri ,  ut  Ion  go 
temporis  intervalle ,  ita  longiore  meritorum  interftitio.  Fuit  ille  vir , 
quod etiam  omnes  invidi  fateantur  inviti ,  atatù  fu<e  dotlijfimus ,  eut 
nec  fequentesomnesparem  feront  autvidebunt  ,  ut  nec  tukrunt  pr'io» 
res.  Si  me  fuccejfijje  vider i  vixpojfumpati ,  cum  nihil  minus  ex  dofîri' 
tl£  difparilitate  conveniebat. 

Sammarthanus  in  Elogio  Jul.  Cœf.  Scaligeri ,  Is  muU 
tos  Liberosgenutt ,  te  que  impnmis ,  0  Jofephe ,  numeris  omnibus  longes 
dotliffime .,  patrig*  ftmillime ,  cujus  ego  ingratiam  hoc  quicquid  efl  Elogii 
meditabar->breve  tllud  quidem  &  exiguum  5  fed fut urum  fort ajfe  aliquod 
apudpojlcros  mutuœ  no(lr£  ebaritatu  ac  benc  volent  i£  monumentum, 

ïn  alia  Sammarthani  Elogiorum  editione  Anni  fc. 
1  6  1 6,  h «ec  habentur  5  Jul,  Cœfar  Scaliger  multos  Liberosgenuity  Te' 
que  imprimis  fSJof,  Jufte ,  <eternapefteritatù  memoria  dignijfime,  quem 
ingrat  a  Gaîîia  pajfa  eft Jîbi  eripi ,  Batavia  melior  non  excepit  modo ,  fed 
&  viventem  bénigne fovit ,  Cf  mortuum  honeflijfimo  tumulo  decoravit* 
Nés autemveteris amicitU  conviclusque gratifftmi  nusquam  immemo- 
res ,  hoc  Epitaphium  brève  quidem  illud,  fed  fane  periflîmumy  bona  eum-> 
eruditorum  venia  tibi  confecravimus, 

guotibiprœcipue  lu&u,  quo>  Jufte ,  pareniem 
Carminé ,  cjuando  eîUm  te  fera,  îarca  tulit  ? 

Q    3  Acct* 


i%6  G  A  L  L  I  A 

Accipe  doctcntm  qutcumque  p>tra)>ir/ius  umbris 
yiunera^  (f  ilia  ttbi  tu  qi.oquc  facrafh-ta^ 

Qtùcquidemm  Uudum  Ltbcrhicpirtiîur  in  omnesj 
Hoccerte  tncyitis  consent  omnetuis* 

PetrusGaflencîus In  VitaPeireskii  p.  *$.edi(.  Hagi- 

Ad.  A.i6o$*ç[\Ç\$iConftituerae cum Scaligero primumqutft ignotus  co'doqvi,  quam- 

ebrem  nomine  tnutato  Epiflolam  commendatitiam  ,  quaftà  Peireskio 

confcriptamy  mijjamque  illi  oitulit.  Scaliger  autem  ea  perle  et  a,  ipfum  eft 

humanisme  in  Peireskiï  gratiam  compîexus.    Poft  multos  confertos  fer* 

monss  ($ 'proâttclos obiter  Libres ,  voluit  Peireskius  ex  nefeio  quapaucas 

Une  Ai  ex  fer  ibère  y  ubi  vero  ille  chartam  ,  calamumque  exhibait  ,  ac  ïnter 

diiïandum primas  limas,  ebar  acier  em  vidit-,  &  ièio%u(>i*v agnovit  ;  tum 

in  ample  xus  proruens ,  gratiofijfime  conque  (lus  eft  fraudem,     Cum  de* 

inceps  variis  de  rébus  colloquerentur  fuavijfimè  ,  Scaliger  inter  ester  a~* 

dedaravityveUe  fe  quidem  iteratb procurare  editionem  Eufebii ,  (nemps_* 

von  plané  arridebatyqusjam  tum  primum  abfolvebaturjitemquePatrrni 

inAriflotelem  de  animalibusCommentarii,  Sed ejje  tamen  animum  rede- 

undi poflea  in  Galliam,  (f  apponendi  offa  fua  Juin  Parent is  offtbus.  Cum 

excepijjet  autemPeireskiusynonefte  ilium  igitur  îts^cSo^ov  moriturum-», 

illacrymatus  Scaliger  verbum  ea  de  re  non  adjecit.       Interpretatus  illi 

Peiresklus  numifmata  varia acprsfertim  Siclos ,  donatus  eft,invitus  li- 

cetj  Çtngulari  Semiftclo  ,   cujus  iUeprtcsteris  interpretationemfuerat 

demiratus.    Donavlt  ipfe  multa  vicifiîm-,  i$  quodfuit  ill:  jucundifftmumy 

exhibuityquam  detulerat-,  expeclatam  icbnograpbiam  cuminferiptis  car- 

minibus  Sepulcbrorum  Scaligeranorum.     ScilUet  eam  demum  (uperiore 

Martio  Verona  obtinuerat ,  nec  pluribus  literis  datis  baberepriuspotue- 

ratyob  varios  morbosNicbezoUfé  quod Sylvius  Donius,qui  illam  aggrej- 

ftet  primusfucrat ,  tnterperficiendum  obiijjl't.      Unum  de  quo  Peireskius 

avebat  Scaliger  um  interrogare  ,  Œ*  non  efl  tamen  unquam  au  fus ,  »e_> 

rem  moleflamfaceret ,  fuit  Qpus  illud  Cyclometricum  feu  de  circuli  qua- 

dr attira  an  te  duodecim  annos  in  lucem  emiffum  ,  ac  flaiim  à  Fr>  Vie' 

ta  f  Adriano  Romano  9  (pofteà  quoque  à  Cbriflopboro  Clavio  ,  bomi- 

numS.I.  yeufjtéTÇiKOTclTM)  aliisqueineo  puhere  exercitâtijftmit  erro- 

ris  convîclum,        Nimirum prsmonitus  fuit^non  poffe  illi  eam  Cdmari- 

nAmfine  quadam  bile  moveri,     Quodattinet  vero  adGenealogiamynon 

frofcjjus  eft  quidem,  fe  fubdubitare  an  rêvera  attineret  ad  Veronenfes 

principes ,  quorum  flirpem  iUe  in  fe  défît  uram  aviver  abat  :  Sedpaulo  ta~ 

men 


ORIENTALIS.  117 

men  llbcrins,  & quaftvelut^qu:dc£teris  refponderetur^  accipere > pro~ 
pofuit  ipji)  qua  à  ScioppiOy  Guillandino-)  aliuçj3fucreobjct7a, 

Lipfîus  p.^f»  Antiq. Lésion.  Antverp,  15  g  f .    txplU 

câvtt  hoc  nuper  in  Adverfarii*  juis  illud  Galliœ  decus  Turnebus ,  cui 
p/acctyCzpCTQ  crineSj  effe  b lande  (5  amatorieojculandi  caufa  capil- 
los  prehendere^  ut  &  aura  folebant.  Tum  ego  magnum  virum-.Dei- 
niy  nominasinquam  magnum ,  Ûf  cutfortnjJemhiiftudiiifimilemh.il 
ntasriùjlratulit:  namnon  feretno'o  dicere,  quia  jam  nunc  e(l  Adole- 
fcens  in  G  allia  nobilU^quiTumebi  laudi  fuccrcfcit.  De  quo  quid  (5 
quantum  augurari  debeamus  ,  nift  deprecatus  numine  Uva,  non  auftm^ 
dicere. 

Joh.  Wou verius Seb.à Bergen  Lugd.Bat.Non. Sept. 
\*jA(,Sca1iger  agit  Lugduni ,  fedpublicitusnon  legit  ,  ncq3  lefturus 
unquamf  ne  deregetur  quid  dignitati.     QuinquagenArius  ferèjcœlebfy 
fiaturx  mediocris  (5  j acte  G  allie  a*. 

Fr.  Balbus  in  Vita Nie» Fabri  ejusdem  Opufculis  pré- 
fixa, Parif  I614.  In  Mathematicù dijiiplinis  excolendis ea  animi actes 
fuit)  ut  dotlifftmi  Scaiigeri  ingeniofum  de  circuit  dimenftone  conatumy 
{tum  ejus  demonflrationem coram  JtA,  Thuano^Gul.Fario,Pet,PithœOj 
Ant.  Oifelio ,  in  ipfis  Tbuani  tdibus  Monanthoitus  faceret ,  (5 '  finem 
fuum féliciter  ajjecutum  Scaligerttm  contenderet)  errore  non  careres 
frimus  animadverterit,  quod  (5  ingénue  pofiea  Scaliger  ipfe  5  quo  erat 
candore-f  agr.ovit. 

Paulus  Merula  Notis  in  Ennium  1  fQj.\>.ioi.OfcitantU 

tne*  hacinre  obviam  ivit  h  uni  a  ni  tas  N.  V.Jof.Scaligeri^quem  Ajjpj, 
Ampli jf mi  Or  dîne  s  Bamviœ^Zelandiœ ,  (5 Occident a  lis  Fri/tœ  ,  in  hanc 
Acadcmiam  exGallia  vocarunt.  Cum  illo  qux  mihi  intercedit  amicitia^ 
fïQclivù  plane  eft  adomnem  comhatem  facilitntemque. 

La  Croix  du  Maine  dans  fa  Biblioth.  Jofeph  des 
l  ''Efcale  ou  de  la  Se  aie  ,  Gentilhomme  François  y  fis  de  ce  tant  renom* 
me  Jules  Cœfar  de  la  Scala  dit  Scaliger ,tous  deux  iffus  des  Ducs  des 
Peronneenlfzlie.  Aucun  ne  peut  douter  que  cettuy  cy  ne  foit  réputé 
l'un  des  plus  dotles  (5  ffavans  Gentilhomme  s  de  France  ,  foit  pour  les 
langues  ou  pour  toutes  fortes  de  difeiplines  :  De  quoy  rendent  unajjez 
faffifant  tefmcignage  fes  tant  dofles  auprès  mts  en  lumière  fur  di- 
vers 


iig  G  A  L  L  I  A 

VersfujetS)  en  quoy  Un  a  point  dégénère  de  (on  Père  ejitmé  mesmepâr 
fes  ennemis  le  plus  jqav,nt  de  noftre  fie  de.  Cettuycyjof.  de  U  ScaU 
ri 'a  encore  rien  efcrit  en  noftre  langue  Fr.  dont  j  aye  cognoijfancerfnon 
quelques  Poèmes  qui  ne  font  en  lumière.  Ilfltrit  cette  année  ifSf.  & 
travaille  fans  cejje  à  illuflrcr  les  Sciences  par  fes  docles  efcrits  tant  cru* 
Philofopbie  qii'en  Mathématiques. 

Ant.  du  Verciierdans  faBiblioth.  JulesCafarScaligera 
efcrit  en  RimefranÇoife  un  Livre  intiulé*  Les  cent  dixains  de  l' hom- 
me vertueux,^  ce  miracle  de  naturejofcph  St aliger  fon  fils *bommt^ 
d  "incomparable  doclrine ,  ma  monfiré  efcrit  s  de  la  main  de  VAutbeur. 

Buxtorfius  Pater  Hollandix  Ordinibus  in  Thef. 
Gramm.  linguae  S.  I6C9.  Chm  iUufirijfimum  Belgii  lumen  &  Hc* 
ros  incomparabilis  Jof,  Scal/ger}  (ôqutprofufiffimœ  l.icrymœ  tnntum-* 
literarumdecus*  tantam  prudentU  affluentiam ,  morte  in  uno  illo  ex- 
tinclam  fatis  digne  unqtiam  défier  e  poffunt")  ad  banc  Hcbmifmi  rejlau' 
rationem  mepro  illuflri fua  bumanitate  cobortntusfit^  debui  txntiHeroie 
judicium  magnificere. 

Balzac  dans  fon  Socrate p.  iéi.8c  fuiv.  à  la  f\nj6fz 

En  matière  de  vers  les  opinions  deJofephScaliger  cjloyent  plus  faines  que 
celle  de  Jules.  Elles  eftoyent  pourtant  bien  hardies  £T  quelquefois  mefme 
téméraires.  Ajoutons  malitieufes  à  téméraires.  Car  que  ne  dit-il  point 
du  pauvre  Lucainîil  le  traite  d"1  enfant ,  d'ignorant,  de  ridicule.  Une 
traite  guère  s  plus  mal  fon  grand  EnnemyScioppius.  J*  avoue  qu>  ailleurs  il 
trie  fait p lai fir  defe  déclarer  pour  Ovide  &  d'en  prendre  U  protellion  con- 
tre leCritique  Viftorius.  Il  dit  déplus  que  la  Ibebaide  de  Seneque  efi  un 
mauvais  Poème  &  Ceffay  d"  un  apprenti  ;  Lipje  dit  au  contraire  que  Peft 
une  pièce  divine  &  le  chef  d"*  œuvre  d  "un  maifire.  A  qui  des  deux  croi- 
rons nous  ?  ni  à  Pun  nia  P  autre*  mon  Révérend  Père  j  l'un  en  dit  trop  y 
&  P autre  trop  peu. 

Joh.DrufiusPk'ov.Fœd.OrdinibusinLibrumHafmo- 
nsorum  1 600 .4.  Ut  hune  Librum notU  iUuftrarem*autor  mihifuit 
pr  inceps  Jof.  Se  aliger*  cujus  unius  judicium  plurîs  efi  apud  mc,quÀms 
omnium  feiolorum  ^iozAcycovy  qui  Je  fuaq2  tant  um  admirant  ur ,  citent 
omnia  ex  alto  contcmnunt. 

Andr.RivetusinCriticoS.p.iyf.  &  feq.  edit.  1642, 
EufebiiChromco,  quifoluspoterat,  manummedicam  adhibuit  magnus 
Jof.Sc  aliger  }edito  Latine  Cbrwico  cumGrtcù  reliquiù,qu<e  colligipotue- 

runt. 


ORIENTAtlS.  il? 

rmt)  tum  nota  &  cafligationibuj.Ghtôd  opus  vidi  z,  cura  emendalum-a 
i$  au  Hum  ;  ab  Au  tore  in  extremU  agent e,  dotlijfimo  fr,  Gomaro  pU  me» 
meri*  commifjumfê  CommelinU  Eratribtts  Bibliopolis  à  parente  [uo  reli* 
ttumadeditionem  novamparatum  &  de/linatum,  qua fruftrahattenu* 
expeclam  efl. 

Cafp.  BarthiusPrœf.  ad  Left.in  Anitnadverf.adClau- 
dianum  Han.  I  £  1 2.  Ut  de  omnibus  itn  de  hoc  Mf,  cacoetbe^  Incom» 
parabilis  bujus  avi  Script  or  Jof  Se  aliger9  benejudicaffe  mihi  femper  w(- 
fus  eft^fc.pericubfum  effe  ad  maie conciliât i  cujusfycodicis  ab ineptijfi» 
mi*  quibuttfoolim  monachU  aut  padagogû  deferipti  varietatem,  mvas  in 
Autoribm  turbot  dare.  E(fe  quidem  tutijfmum  hoc  emacuUndigenut) 
fedaccuratn  in  exemplaribus  eletlione  & judicio  minime  pulgari  epus  effe^ 
alioqui  facile  carbone  s  pro  tbefaurù  ufurpari.  Cui  opt'.me  de  omnibus 
literis  taeriti  Senis  decreto  facile  omnes  calcul»  fuit  Jub/cribunt,  qui 
reclam  ad  auclores  prifeos  viam  (S  viderunt  (S  vifatn  calcare  non.* 
timuerunt. 

RichardusThomfon  Dom.  Baudio  Cantabr.  <5.  Kal. 
Aug.ldo^,      ScaltgeriElenchumvidit    *  Profetlo  itn  efl  ut  fc ribù, *contraSer« 
Jiwjutc^i  Xj  Téçyt7u  non  pqpaù&funt)  qu&  cjfundit»     Ego  illum  /^/-rariuinfe. 
lum  nec  dum  ex  manibus  depofui ,  etiamfialiquoties  per  léger  im.  Plant 
divinum  feriptum  efl.  £>uid  Loyolit*  fafturifwt,  proximù  hU  nundinii 
(cibimttsymn  leviter  eospupugit. 

SibrandusLubbcrtusinOperedePrincipiisDogma- 
tum  Chriftianorum  p.  2  79. 1 5  9 1 .  Altbiopicum  &AîgyptiacumPfat». 
terium  \e  in  lucem  emijjurum  promijit  illud  de  eus  politiorum  literarum 
Jof.  Scatiger. 

Theod.Beza  in  v.zo.c.16  Matth.  H*c  de  Pafchatis con» 
vivio^ex  magm  illius  Jof.Scaligeri^  amiciffimi mei ,  hominis  à  reconditx 
doclrina  &  tum  juditiiacumine^tum  indefatigabilidiligentia^nunquam 
fatis  laudati ,  libro  de  emendatione  temporum  fextof  non  immeritode» 
jcripft,  Eundem  Iaudat  in  Elogio  Patris. 

Bon.Vulcanius  Praef.  ad  Le&orem  in  Agathiarru 
1 5-94»  Plane  ouù  dyccôy  ?v%y  affulfit  AgathUpariter  tf  mihi  au» 
Qicatijfimum  illud  JuliumSidusy  magnus  yinquam  ,  Ole  JofephusSca» 
Uger-,  maximi  Jul.  Catf  F.  qui  mihi  merito,  quoties  dignus  aliquis  vin» 
dice  no  dm  otcurritjuit  ctKg/@içzcm  oùji^d^a  èmlw.  Cujus  qui» 
dem  optotiffimus  inbant  Aeademiam  advemm  utinam  Latinam  Aga- 

R  tbiê 


MO  G  A  L  L  I  A 

thU met editïonem antevertiffet.  Plurimum enîm ïlliiu literatorumPritt- 
tifUjudicio  in  lotit  >ionnullis,de  quibus  ambigcb  am,tributffem  ,  eut  uni- 
verjus dctlorum  confejfus  libens  ajjurgit  ,fafcer^3fubmittit.  De  eQ- 
demp.  j  3.N0C&  252.  Jornandis. 

Guillaume  de  Salufte  Seig.  du  Bartas  dans  fa  Secon- 
de Semaine,au  Livre  intitulé  Babyione. 

CMais  le  /eul  homme  peut  difeourir  d>  attrempance, 
De  force,  à?  équité,  d?  honneur ,  (f  de  prudence, 
De  Dieu,  du  Ciel,  de  Veau,  de  h  terre  &  des  airs 
Avec  termes  chotfis  fignifians  divers 
Defvcbppant  fin  coeur  non  par  un  /eul  langage, 
Ains  comme  Scaliger,  ?ncr))eille  de  nfflre  àgei 
Le  Soleil  des  jçavans  qui  parle  eloquemment 
Hebrieu,  Grégeois,  Romain,  Sfpagnol,  Allemand^ 
François,  Italien,  Nubien ,  Arabique, 
Syriaque,  Perjan,  Anglois,  &  Cbaldaique , 
Et  qui  Cbameleon  transfigurer  fe  peut , 
0  riche  bfiuple  e/prit  !  en  tel  autheur  qu1  il  t>eut3 
Digne  Fils  du  Grand  Jule,  &  digne  frère  encore 
De  Sylve  fin  aifhê  que  la  Ga/cogne  honore* 

Cafpar  Scioppius  Scaligeriano  nomini  tune  devotusj 
inTra&am  de  Criticis  Vet.  &   Recentionbos;  Jamdeillis 

littrarum  triumvir  is, qui  A.  tjâf.  Criticos  Libros  feribere  coeperunt, 
(S  hodie  vivunt,  tnibi  in  mentem  venit  ;  Si  mmen  Jof,  Scaliger  um,  Di- 
tviJuluC£faris,uteumMuretusredeappellat,  filïum ,  uUî  mormliums 
iomponipar  efi,  eu  jus  ScriptnaureatanquAmancylia  cœlodclapfacum 
birrore  &  religtonequadam  omnes  erudhi  tratlare  f oient  froe  illa  tem- 
forum  ratio  nés,  novefed'mcredibili  arte  (S '  dexterime  componunt,  (tve 
CatztleiïaVîrgilù&  Veterum  Poetnrum,  fiveCatulium,  Tibullum  &  Pro- 
perttum,  five  M/inlUi  Aftrovomha,firje  Varronù  Opéra  ;  five  Fcfii  ds^t 
verborum  fignificatione  Libros  ,  five  Aujonii  denicjj  Po'èmata ,  omnia, 
dnte  cerruptiflima& '  nentini  homîni  nato  intellect  a,  admirabili  f5 '  pror- 
fut  divino  judteto  &  ingenio  adeb reflituit  &  iUufirat  ,  ut  nune  vel 
fueris  legi  illa  inteUigique  pojfmt.     Atqut  hune  &  generk  fclendore 

*c 


O  R  I  EN  TA  L  ï  S.  131 

ac  vetufiats  omnibut  omnino  Rcgibut  &  Principibut  fuperiorent  ,  (S 
omnium  divinarum  &  bumanarum  rerum  [cientia  cum  nullo  omnino  ho- 
mine  comparandum  ,  cum  nominari  audiunt ,  quicunque  hujut  Sttt- 
diiCriticivituperationem ,  gloriam  fuam  cxiflimant  j  non cos  perver- 
titMis  fua  in  judkando  panitet  ?  non  ilii  nomen  Scaliger  um  quod  & 
inCritkisfamiliamducit  protinus  reformidant  ?  O  tempora  !  0  ma' 
resl 

Mart,  Ant»  Delrio  JeTuita  in  Adverfariis  in  Tragœd, 
Senecae  158?*  Jofephus  Scaliger  rara  vir  doftrina ,  &  acutijjimo  inge- 
niopraditus* 

Fr,  Ragueau  p.  5-26»  desDroits  Royaux  \60o.J0fephtu 

Sc/tiiger  candidiffimiu  Script  or  f  ingemofy  ingens  y 

JuliusCaefarBulengerus  Sorbonae  Dodor  ,  Lib.  12. 
Hift.  fui  temporis  j  Seqttuttu  efl  anntu  m'tUefimus  fexfientefimus  nonusy 
Jofepbi  Scaligeri  morte  feralis  ,  quonoflra  atatneminem  majori  ad 
literasgenio  y  ingenioquetulit ,  &  forte  ante  atlajacula  parem  omni 
detlrina  génère  non  babuerunt,  Obiit  iz.  KaU  Februar,  Lipfitts  biennio 
ante  excefferat ,  anno  1606.  décima  Kal.  April,  eruditione  nojiro  Scali* 
gero  longe  impar  ,  novitate  tamen  (ïvenuflateftyli  Belges  acceptior. 
De  utroque  fi  fa*  eft  ,  judicium  meum  interponàm  ,  (S libers  ort-»  , 
quis  fit  animimeifenfus  y  indicabo.  Lipfius  Saturnalia  >  de  Ampbi- 
theatro  y  deGladiatoribus  ,  élégant  iy  fiquisalius  ,  ftylo  ferip/ît:  Sed 
Petrat  Faber^Tolofani  Scn.1t m  Frincepsyvir  longe  dotliffimm  adverfeu 
enm  vindicias  incla  *nat.  E  Semeftribut  fuis  libros  Ole  s  inftgnï plagio  fab- 
le fto  s  effe  défendit ,  quoi  orationis  flore  conveflierit  ?  ne  femel  quidem 
dut  bore  appellato.  Alit  Stratégie*  ab  eodem  repetunt ,  £9*  manum  in- 
jiciunf,  mnnuûi  de  Commentants  adTacitum  litem  intendunt,  Fnli- 
terisGraeisquam  longe  à  Scaliger  o ,  &  Cafaubono  ,  pluribiaque  aliis 
■abefî\  nonnulh ftyltnovitatem ,  &  corruptelam  incufant>  Fatcndum 
tamen  efl ,  bominem  eleganti  interpaucos  ingenio  natum  ,  indefeffo 
fiudio  ,  recondita  eruditione  lit er aria  reiplurimum  commodajje.  De 
Scaliger 0  ,  omnis  oratio  ejus  commendatione  inferioreft^  utenims 
emittamtUa,qu*juvenis  adVarronem,  Fefium  9  TibuUum  ,  Proper- 
tium  ,  CatuUum  incomparabili  doUrina  enotavit  ,  quis  divinum  iilud 
de  emendatione  ttmporumOpus  ,  quis  ad Eufebium  ,  & Maniliuma 
feriptadigna  oratione  commendet?  Nihtiabeo  ni  fi  magnum  ,  &  in- 
ctmparabile  f  rodât  ,  ftpiè  de  fide  Catbolica  jenfiffet }  hullum  *Var- 

R     l  \rone 


I2i  G  A  L  L  I  A 

rone  &  Julio  ^farefelicius^mt  omnium  Hier  Arum  cApAcius  ingenïum 
fuiffe  pronunciarem. 

Erycius  Puteanus  Dan.  Heinfîo ,  Lovanii  6  Kal.Sext. 
1 608.  p.  i.  Epift.  à  Boxhornio  editarum ,  Lugd.  Bat.  1 647. 0 
tevero  noningeniofum  tantumy  fed generofum ,  quiperfonam  fcurre 
ietrabis  f  &  impudendijfimo  fycopbant*  !  Nos  vapulanti  fie  favemus  , 
ut  infra  fcehtf  etiam  infamiamputemus,  quo  divinum  illud  nomen  Se  ah' 
geri  petulamijfime  impetivit.  Quid  feeit  tamen  ?  te/A  m  Solem  mifit  \ 
non fat U  nef  arias  ^niftut  famam  e/us  Uderet ,  quem  venerari  de  huit  : 
imà  quem  veneratus  efi,  ut  majo  ri  cum  [celer  e  oppugnaret.  Luat  igitur 
& '  £ternainfamia  erucietur mi  fer  :  nimium  feitx  etiam,  quodperfum' 
mum  dedectu  vive  t.  Ipfum  Heroèm  pro  familia  fcrtbere  audi*  :  quem  bo' 
ni  omnes  librum  avide  expeclantymali  timent.  Inter  bonos  illos  ut  tu  me 
ferio  cenfeas ,  clariffime  vir,  vebementer  rogo. 

Idem  eidem  p.  7.  Héros  tuus,  illuftris plané ,  ac  dignus  ma- 
joribus  fuis  vir ,  perfeftijfimolibro  quanta  infit  veritati  vis  ,  ofiendit. 
Jjïuùpudor  (ycopbantam  nubet?  Nos  verb  Heroi  illi  applaudimus ,  qui  in 
txtrema  feneëlute  tam  infîgnepietatis  officium ,  familU  manibus prœjïi- 
lit  :  non  fiai  majores  jfedfe  major ib  us  reddidit\ 

&perobftantes  catervas 

Explicuitfua  vidor  arma. 

Legi  ^  relegi  totamConfutationem ,  legendam  bîc  amicls  dedi ,  Meut* 
fentiunt ,  dignum  effe ,  qui  iUuflrifiima  nafcereturfiirpe.  Ffére  ergo 
Troè's i  fed  ne  de  fin  an  t ,  tllefactt ,  qutextendere  familiam  fuam  nonpê- 
te  fi ,  nifiut  tlaudat. 

Pet.  FaberSaniorianus  in  Agoniftico.  p.  242.  if^/f. 
In  fuperioribus  qmd  de  Profcbolo  dixi ,  hoc  Jof  Scaligerum  quo  que  in-» 
Aufoniank  Icllionibus  trader  e  comperi  ,Critrcumbujus  <evi  nofiratem^» 
pr<e  c<eteris  Unguarum  omniumgnarum  $  apprimè  intelligent cm tet  ut  in 
hoc  eerte  Ut  er arum  génère  nemo  qui  cor  aut  os  babeat  compararier  au  fit. 
De eodem cutn  laude  p,  \6y.  fpf.&<5jO. 

J.Richer  au  2.  To  du  Mercure  p*  407*Fan  1  ôoç.Le  21, 
de  Janvier  J of.  Scalîger  mourut  en  Hollande  j  àefloit  Framois  de  n.;tion, 
fils  de  fuies  C<ef.  Scaliger  &  iffu  des  Princes  de  Veronne  :  Pour  fa  docJri» 
ne  Apres  fa  mort  >  U a  efié appelle  la  mer  de  toutes  fiiences  ,  Aujfiefioit 

ee 


ORIENT  A  LIS.  in 

ce  ungran4perf§nnage.     Je  le  vis  ptfferÀ  Tours  Tan  ifpo.  lors  quil 

delaijja  la  France  pour  aller  à  Leyden. 

Abrahamus  ScuItetusTo.  $♦  Medullar  Patrum  p.  6\ 

Prtterea  iubronicon  Eufebii  legitur  bodie  ab  Hieronyme  translatum-*. 

Bditum  illudefî  eut»  reliquiis  Gr*cisyqu<e  cotligi  potuerunt ,  an  te  bienni- 

um  Lugd  Bat.  ab  illo  feculi  noftrî  Apolline  Jof.Sc aligero ,  cum  eruditif- 

fimis  ejusdem  Notisfé  Cajligationibus  in  La  t.  Hieronymi  translationem 

C  Graca  Eufebii, 

Bucholcerusad  A,  I 5*40.  Hoc  annonafciturJofepbus,Juft 

Cafarisfilius ,  Scaliger ,  virfummè  admirabili  tum  eruditione  tum  judi- 

ciopr<tditWy&  magniiWtus  de  Temporum emendatione OperisAuthor^ die 

éf.Aug,  horii  24.  po/î  nteridiem ,  Aginni  Nitiobrigum. 

Tho.  Erpenius  in  Orat,  de  ling.  Heb.  &  Arab.  1^21. 

ïnter  eosyquilingu&  Heb.ftudio  fummopere  deleÛatifunt,  fuitJofScali- 
ger^fingulare  Leydenfis  Académie  hauditaprïdem  de  eus,  qui  quantum 

ejus  cognitione  &  ftbi  &  aliis  profuerit ,   immortalitate  dignijftmo  ejus 

Opère  de  emendatione  temporum-)  ut  de  aliis  taceam,  abunde  tejlatur, 

Jac.  Crucius  (de  quo  alibi)  Lud»  de  Dieu  Delphis  8. 
Kal.  Sext.  I rôj  I .  jQuales  olim  fuere  Reucbtini ,  Merceri ,  Vatabli ,  Pa~ 
gnini  &c.  15  non  itapridem  magnus  Ole  Scaliger,  quem  ultimum  inSce» 
namproduco  ^quodtanquam  Aquitain  nubibus  &  or  bis  Literati  Impe- 
tator  ac  eruditionisPrinceps  reliquis  palmam  pr<eripere  &  apicem  fummœ 
laudis  obtinere  videatur^  tta  in  Hebrms  non  ad  fluporem  ^  fedad  mira" 
culrnn  dotlus. 

Tho.Gatakerus  (de  quo  alibi)  inDiiTertationedo 
N«  T«  Stylo  adverfusPfochenium  p.  27*  jjW»  nec  ad  ferments  prà* 
frietatem  aftrinxit  feDefiderio  magno  vir  major  ille ,  &  Pâtre  etiarn^ 
fummo  in  nonnullïs  longe  faperior ,  cum  in  Prcleg.  adCanones  tfagogicos 
(Jn  quibus  adverfus  Theologos  quofdam  tam  eruditone  quarn  pietate  ve- 
r  endos ,  fub  Catharorum  ac  Prophetarum  nsminibus  per  animi  impoten- 
tiam  )CalamumJhinxit aterbius)  dum  de Mundi  natalibus  diJferityeos 
qui  ad  Alquinoclium  vernum  referunt  refedendo ,  av7z%$ovct  aliquem-» 
ahurn  eis  fingendum  ait, qui  Adamo panem  pinferety  âepferet ,  coquerety 
coquuntur  fiquidem  panes ,  at  nec  pinfuntur^nec  depfuntur  etiam. 

Lud.CarrioNot.  inSalluftium,  p.  250'.  edit.Plantï- 

Ci  iÇyy.VerbaSallujliiflua  àServio abfunt^primus  èScbedisPet.Danielis 
inlucem  dédit  amicus  noJlerJofepbusScaliger^de  quo  illudhabeo  affirma* 

R     j  n 


iî4  G  A  L  L  I  A 

replus  eum  in  Grtca  Latin  a  lingua\  externa  dôme  flic  a  ântiquitate^omni 
deniq3  omnium  artium  encyclop&dia  mcmoria  tenere^quam  quifquam  ce* 
rum^qmfe  doclostf  effe  &  âici  volunt-,  bac  quidem  atate  ignore  t. 

Chriftianus  Matthias  inTheacro  hiftorico,  p.  gio; 

Ult.  partis  ,  Amfterod.  1 64.3.  Jofephusjuft.  Scaliger  Jul.  Ctf.filius, 
vir  ingeniofifimus,wariarum  linguarum  cognitione  inftruftiffimusyomm- 
que  doftrinarum  génère  excultitfimut,  magni  illius  de  Emendatione  tem- 
porum  Operis  Autbor,  DeeoitaP.  Scriveriui 

......  ......  .  -..-_  eruditione 

Idumaus7  Arabs ,  Syrwcfo  (f  Indus, 
Cbald<eus  Jimul  ALthiopffo  Civis  j 
G)uemque  Achœmenii  (uutn  vocarent^ 
Pela fg  ut  fimultf fimul  Latinus , 
6t  Grajus  vêtus ,  0*  quotidianus  ,* 
Et  Tbufcui fimul  (3 fimul  Britannus j 
Et  quod  altéra  fiecula  obfïupefcant  f 
Hifpanus  fimul  (^ '  fimul  Batavus, 

Jean  Cafïmir  Dauquoy  de  Couvreîles  dans  Tes  Voya- 
ges MSS*  T  an  1 609.  Au  de  fus  du  temple  d' Heydelberg  cfl  la  tant  re- 
nommée (S  célèbre  Biblioteccfo  Palatine ,  qui  fournit  tous  les  /ours  tant  de 
bons  Livres  qu  on  peut  dire  avec  vérité  qu'il  en  (ort  plus  que  de  tou- 
tes les  autres  Béliotb.  enfemble ,  &  n'en  excepte  pas  me  (me  la  Va- 
titane  i  laquelle  feu  Mr.  Jofeph  de  tEfcale ,  Juge  compétent  en  ces  ma- 
tières làypojïpofoit  à  celle  cy  ,  ayant  v  eu  le  Catalogue  de  lune  &  de  f 
Autre. 

François  Ogier  Auteur  de  l'Apologie  pour  Balzac, 
ch.  1  o.  de  la  Cenîure  de  la  Doétrine  Curieufe  de  GaralTc  162$. 
Les  féconds  a  qui  s' 'attache  la  malignité  de  Garaffe ,  &  pour  le(  quels  of- 
f enfer  ilfe tirem  a^o.  lieues  à  quartier  dejon droit  chemin  ,  (5 delaifje* 
ra  toute  autre  affignationpour  importante  qu  elle  (oit y  (ont  les  Seigneurs 
de  l'E/cale  Père  &  Fils  ,  Jules  C<e(ar  tf  Jofiphe,  deux  efclat tantes  lumi- 
ères de  ce  dernier  fie  de  en  âotlrine  &  en  érudition ,  &  particulièrement 
Jofepbe  ,  Perfonnage  tellement  relevé  au  deffus  de  la  commune  fufifan- 
ee  y  qu'il  femble  que  Dieu  ayt  voulu  monflrer  en  luy  jufques  ou  peut  don- 
ner la  forcée la  capacité de  refprït  humain  Jl avait  une ft profonde  cogno- 
iffknce  des  langue  s  &  de  s  Science  s  que  cefi  merveille  comme  une  feule  te- 


ORIENT.  ALI  S.  itf 

fie  a -peu  fufire  à  comprendre  tant  de  chofes  enfemble.  Cefl  la  moindre  de 
[es  louanges  que  la  grandeur  &  la  noble  (Je  defon  extraction  en  laquelle» 
néanmoins  ilpouvoit  conter  facilement  autant  de  Rois  &  de  Prince  s^que 
tes  autres  h  peine  peuvent  nombrer  d1  hommes  en  la  fuite  de  leurGcnealo» 
gie>  Or  comme  la  fortune  les  a  iniquement  privez  de  leurs  richejjes  & 
Prin'cipautez:  auffy  lamedifance  leur  a  voulu  ravir  injuflement  l bon' 
neur  d  yeflrefortis  d"1  une  fi  noble  famille.  Un  Gafpar  Sebioppius  la  plume 
la  plus  vénale y  &  le  plus  infâme  Sycopbante  qui  fut  jamais ,  entreprit  de 
monflrer  que  la  Généalogie  dont  ils  (e  vantoyent,  efloit  controuvie,  &  que 
les  Efcalcs  j'  attribuoyent  faufjement  le  nom  & 'les  armes  des  Princes  de 
Veronne  &  Comtes  de  Burden, 

Le  mefme  après  avoir  défendu  les  Scaligers,au  mefmc 

ch.  Or  ce  que  je  dis  pour  les  Seigneurs  de  PEfcale,  n'efi  pas  qu  ils^ayent 
befoin  d^une  fi  faible  defence  que  la  mienne.  Je  ffay  combien  mon-» 
ftyle  eft  au  de  fous  de  leurs  mérites^  &  qu'il  leur  fert  beaucoup  moins 
que  la  Cigale  qui  vint  au  fecours  d"  Eunomus  , ,  lors  quiljouoit  de  la 
Cythre  en  plein  théâtre  :  Toutefois  il  me  femb/e  que  tous  ceux  qui  ont 
quelque  inclination  aux  bonnes  lettres ,  partie ipans  neceffairement 
à  leurs  docles  labeurs ,  font  obligez  de  maintenir  P honneur  de  ces  II- 
lufires  te  fies ,  & de  /'  oppofer  aux  calomnies  dont  on  les  charge  faujje- 
ment  i  non  par  neceffttë  qu'ils  en  ayent  ,  e  fiant  hors  de  coup  pour  ceU 
efgard ,  mais  pour  fatis faire  au  devoir  (f  à  la  confeience  :  Car  /e_» 
vous  lai  (je  à  p  enfer  quels  Carabins  ce  font  que  Schioppius  &  Garafftj^ 
(S  telle  autre  vermine  pédante  s  que  y  pour  aller  choquer  ces  braves 
(hampions  ou  en  leur  honneur  ou  en  leur  dotlrine^  La  fueur  leur  de* 
•vroit  monter  furie  front ,  quand  ils  fongent  feulement  à  attaquer  ces 
grands  hommes ,  desquels  les  noms  leur  doivent  ^/frvipfopenètimen» 
da  fono. 

Ant.  du  Verdierdans  fa  Biblioth.  :  Ce  digne  Jaf.Sca* 
Hger  homme  de  fingulier  jugement  &  rare  dotlrine  a  voulu  voir  le  s  pro- 
jets de  cet  ouvrage  ,  que  je  luy  monfiray  Cannée  tjSz.  en  Forefi  ,  e n~» 
r  une  de  mes  maifonsyou  de  fa  grâce  ■>  comme  auff  en  cette  ville  de  Lion 
il  m  efi  venu  vifiter  quelques  fois.  Il  loue  aufti  Scaliger  en  Guill. 
Poftel ,  comme  nous  l'avons  remarqué  dans  la  vie  de  ce- 
luy  cy. 

Georgiu$BuchananusinHift.Scotia;i58$'p.i2.verfa. 
In  bis  Sewcaverfibus ,  pro  Scutabrigantes>  Jof  Scaliger  Julii  fi- 

jitfs 


i}6  G  A  L  L  I  A 

lias legendum  cenfet ,  Scotobrigantes,  isjuvenis  quanta  fît  erudU 
tïone  ($ ' judicio ,  quafa  in  vetujiis  Scriptis  conf étendis  induflrÎA-,  &  ab- 
ftrufis  fenftbus  entendis  Acumine  y  monument  a  ab  eo  édita  teflantur.  In 
prafentia  autem^  cumres Britannica*  illuftrandas  fufcepiffem^  ejusju* 
dicium  non  cenfui  omittendum* 

Aucor  Apologiae  proHeinfio contra  Crojum  164Ç. 
p .  * .  Netjj  verti  pojfeftbi  vitio  exiftimabat  Heinfius,  quod  à  Beza  ht^s 
Exercit.S.diflemiret  i  Cum pra fer tint  mcminiffet ,  que  è  maxime  fum- 
vïofo ,  ut  non  raro  ex  eo  audivimus^  Scaligero  intellexijjet  fiepius  ,  que 
cum  Beza  nemo  arcliori  vertfidei  ac  amoris  vin  euh  conjunllus  vixit  un*. 
quam  i  adeoutfratrem,  quod  ex  literis  eorum  nec  dumpublicatispa- 
tet  )  alter  compelUret  alterum ,  nefe  hilarior  unquam  magnus  Vie  vir 
effets  quam  cum  Bez<efu£  meminifjet^qui  intérim  jfrequentius  quam  ps- 
luijfet,  ab  Emfmo  diffenfiffe  eum  judteabat, 
«L'original  CafaubonàM.Perillaudans  uneLettreMiï.*  écrite  de 

de  cettcLet-  parjs   .    je  viens  de  recevoir  des  Lettres  de  M.Scaltger,queje  voudrais 

prefté  parM  P0Hr  beaucoup  queuffiez  veiies,pour  ce  quiy  efl  eferit  touchant  le  Pape  (f 

Tandcbaras,^  Jefuites.Certes  c 'efl un  divin  homme .Sa  Pieté  me  ravit  plus  quefu» 

Fadeur  de  hdoiïrine^ui  efl  neantmoins  prope  fupra  humanum  captum, 

Rochelle,  &  \àzvc\  Conr.RittershufioLut.Non.  Sept.  1 609.  In Sèa- 

un  es  p  ^i\peYUm nihiheftram  Ac^demiam  fcripfiffepoterO'ne credere  .<?  Ego  folus 
obnaeans       *  ,  .     /.,  •    .     _    4    a jj   c   t  s    ;__ 

hommes  que  bicfum,qui  public  a  voce  aufus  fim  (9V  \xclkcl£/.tUu  defîere,  Nam  0  puyotç 

je  cognoiflè,  Thuanusjuftijfimamftlentii caufam  babet,  qui tamen  unus  omnium  ma* 

xime  &  amavit  virum  admimtus<fo  efl,   (5  nunc  quofcfatofunfîi  mémo- 

riam  religiofe  colit,  CsteriLojolitis  hune  refyeftum  habuere,  ut  ip forum 

in  gratiam  eum  ne  laudarent ,  quem  ipjî  quQtfa  laude  omni  major em  fa- 

tentur, 

Jaques  de  Lavardin  dans  THift.de  Scanderberg  161 1. 

p .  f  8  ?  •  Ce  nom  célèbre  de  la  Se  aie  ayant  tant  de  temps  reluy  en  la  Princi- 
pauté de  Peronne,  tf  de  portion  très  noble  d'Italie,  &  depuis  enduré  trop 
longue  Eclypfe par  l'ordre  fatal de  toutes  chofes  ,  ou  lavarieteordinaire 
des  accidens  humains  qui  je  viennent  me  s  1er  au  cours  de  n offre  vie  ;  re- 
/plendift  encore  néant  moins  par  C  univers  plus  que  jadis  glorieux ,  d  '  une 
clarté  nouvelle  &  immortelle,  par  la  divine  lumière  de  cet  te  Encyclopédie 
de  toutes  les  bonnes  feiences  Jofepbrfls  du  grand  JulesC*  far  de  laScattj, 
très  noble  rejetton  de  fi  rare  C  excellente  fiante,  miracle  de  fa  patrie^) 
&  denoftre  France  l  ornement, 

Joh. 


ORIENT.ALIS.  i$7 

Job. Tornaefïus  Dion.  LebeoJC.  in  Variarum  LecT. 
Libellum  inPetronium  i  f  7  <  .Meum  quoq'j  laboremvalde  levarunt 
Jof.  ScaligeriCatulefta,  viriproculdulno  cruditioneprœfiantifiimi,  à  quo 
prtclaramultnfieramas  ,  velingtniis  feJicis/imi*  nondum  comperm , 
quamvis  amplisfimamjam gloriam  con/ecutus  fit  ob  ea  perfpkacijfimi 
iudicti  fui  monument  a,  qu£  diutius  latcrc  noluit. 

Mr.  du  Plefïîs  à  Meilleurs  les  Eftats  des  Pays  Bas,do 
Saumur  le  li.d'Aouft  1 595 .  Meffieurspour  refiome  à  celles  qu'il 
vous  à  pieu  m?  e fer ire ,  à  ce  que  je  vous  ajfiflajfe  vers  fa  Ma  je  fié  pour  obte- 
nir que  Mr.  deP  6f cale  vous  alla  fi  trouver  :  Je  vous  diray  librement 
quel  honneur  que  je vous  porte  n'a  pas  efit  peu  combattu  du  devoir  na- 
turel envers  ma  patrie ,  voyant  attirer  par  bonne  fies  voyes  ailleurs ,  ce 
que  par  toutes  voyes  nous  devions  retenir  (f  rechercher  .Je  n  ay  pat  efiz 
au  fit  moins  honteux  pour  nous  tous  yde  voir  que  la  ver  tu  que  Dieuavoit 
fait  naifire  en  ce  Royaume,ayt  eflk,  mieux  cogneue  tfrecogneue  ailleurs. 
Ce  que  je  veux  imputer  par  faveur  a  nos  Guerres  0  pluflofi  qi?  à  autres 
caufes  moins  fupormbles.  Encores  certes  qu  au  milieu  des  vofires9 
vous  fait  es  faillir  le  Proverbe ,  appellans  défi  loin  ce  Perfonnagc,  par 
la  bouche  duquel  parlent  toutes  les  Mufes.  Mais  enfin  je  me  fuis 

refolu  de  me  rendre  à  vofire  defir  (S  intention  ,  tant  pour  le  fervioL* 
que  je  vous  ay  voué  de  long  temps  comme  à  une  féconde  patrie,  qu*  en 
haine  mejme  de  nofire  ingratitude.  Et  vous  ajoufteray  feulement 

Meffieurs ,  que  je  ne  puis  a  (fez  louer  vofire  ménage ' ,  *T  avoir  ffeu  choi- 
fir  entre  tous  un  perjonnage  tel ,  qui  feul  vous  peut  tenir  le  lieu  de~> 
plu fieurs,  &  duquel  plu fieur  s -^quelque  s  bien  choifts  qu'ils  foyent  ,  à  peine 
pourront  emplir  la  place. 

Dcm.BaudiusAug,  Puteano  Lugd.  Bat.  19.  Mart, 

Mirât ur  llluflris  Scaliger  ,  qui  fattum  fit,  ut  ip fus  *&m- 
corcttr/^dnov  de  Decimis  ederetur.  Negat  fe  vidiffe,imo  vixper  umbram 
recordaripotefi,quidolimfibi  in  eo  argument 0  exciderit.  Quantum  ex 
vultu  ejus  tffermone  conjeci,non  admodum  favet  munerar  iis, qui  fine  fuf- 
fragio  autloris  hofee  ludos populo  prabuerunt ,  injuriofe  feduli  dum  de- 
mer  eri  fi  udent.  Jam  in  Eufebii  editionem  incumbit,  Jedoper*  non^s 
Admodum  calent:  itaq,  vix  erh  ut  an  te  biennium  (uprema  mantts  im* 
ponatur„     Quidtum  ? 

Tarda  venitferisfaftura  nepotibus  umbram, 

S  Rod, 


138  G  A  L  L  I  A 

Rod.  Botereius  in  VitaHenr.M.p.  123.1^11.  Scalige- 
rttm  magnum  illum  literatur£  Dïïlatorem ,  ad  Baravos  abeuntem^ 
pramiis  retinerevoluh .,  abfentemgraviffime  tulit  ,  ut  que  amifjl  /aclu» 
ram  folaretur^Jufium  Lipftum ,  <eque  magnum  lumen  &  columen  Lite* 
rarum  cvocare  cogitabat ,  fedfatis  invidentibus  ,  Galiia  tnnto  bond 
caruit. 

Andr.  Schottus  JefuitaNot.in  Aurelium  Vi&orem 
p.  1  88-  l-J.JÇJfam  de  ocellatts  conjecturam mihi  ocellus  Europe  Scali- 
ger fuppedimvit ,  c  on  fuit  us  à  me  in  coron  a  doffijffimorum  hominum^dum 
Lut  et 'ne pomeridianis  borU  tnnquam  in  Athemeo  convenire  folerent, 

Joh.  Rofinus  Joh.  Georg.  ab  Heufienftein  in  Lib.  2. 
Antiq.  Rom.  I5'8o»  Propone  tibi  viros  illufires  ,  inter  quosnons 
filendi  mihi  funt  Lumina  illa  GaUiœ  Julius  Ce  far  Pater fé Jof  Eilim  Se  a* 
ligeri^qui  in  tanta  eruditorum  luce  fie  emïnent, 

Ut  pura  nofturno  renidet 
Luna  mari,Gnidiusve  Gyges. 

L' Autheur  desMemoires  fous  Charles  ÎX.To.  1  .pag. 

69O.  l  J7<5,  fan  15  7Z.  V  Evesque  de  Valence  penfoit  pour  les  di- 
vers moyens  qu'il  fe  propofoit  trouver  à  Strasbourg  pour  Coadjuteuts 
le  Con/eiller  Malloc ,   C  Abbé  de  S.  Rufz  &  le  Sr.  Scaliger.  Il 

le  voulait  fervir  de  ces  trois  qu  il  avoit  fort  bien  choifts  aujfi,  Malloc 
efioit  homme  deConfeil&  qui  e/crit  bien  en  Latin,  L'  Abbk  qui  eft 
homme  de  Compagnie ,  fer  oit  les  voiages  par  le  Royaume  dePolognc*, 
Scaliger  qui  efl  le  plus  dotle  jeune  Gentilhomme  qui  vive  aujour- 
d^  huy  ,  iS  qui  pour  rf  avoir  atteint  tout  au  plus  que  le  34,  ande~* 
fon  âge ,  a  une  exacte  cognoijj'ance  des  langues  5  &  presque  s  de  toutes 
feiences  ,  au  demeurant  propre  en  toutes  compagnies  5  (f  bien  affe- 
ctionné à  la  Religion.  Quant  à  Malloc  fa  maladie  V  empefcha  dt_» 
venir.  L'Abbé  de  St.  Rufz  &  Scaliger  e  fi  an  s  arrivez  a  Strasbourg, 
&ri y  trouvans  l'Eve  s  que  ,  entendons  anffi  les  nouvelles  du  mafja- 
cre,  s\n  retournèrent,.  L  Abbé  penfoit  ,  que  (on  Oncle  ne  pafjeroit 
outre  ,&  que  ce  ferait  temps  perdu.  Scaliger  dete fiant  les  cruautez  com- 
rnifes  en  France  -,  fe  contente  d'eftre  paffèfi  avant  ,  £f  fe  retira  en  lieu 
ou  il peufl  profiter  davantage  ,  fans  btejfer  fa  cvnjcience  ,  commet 
il  fit  auffi ,  f ai  fane  valoir  les  grâces  que  Dieu  luy  avoit  faites.  La  eau- 

r> 


ORIENTALIS.  i$p 

fepour  laquelle  il fuivoit  Mon  lue,  eftoit  dautant  qu'ayant  e pu dik  en-» 
droift  à  Valence  fous  le  Docleur  Cujas  ,  ilavoit  eft  é  infwuc  par  ledit  Cu- 
jas  en  la  bonne  grâce  de  TEvefque ,  quiriavoitpas  mal  eboify  en  attirant 
ce perfonnage  (les  Ance/lres  du  quel  ont  ejlkScigncurs  de  Vérone)  à  l'ac- 
compagner en  ce  voyage. 

De eodem  Cafaubonus  in  Epift.edit.  Hagienfis p.  3  5, 
48. 5 8.  63.  72.  bis. 73. 74- H4- 14Ï-M8-  iz8.xj 5.506. &feq. 
3 f 3. 478. 482.48$  424-48r.49 ».49f-4P6.$ 00. yo1.fo4.fOf, 
j07.414.f7f. 621. &671.  InHift.Aug.p  28. 79.204. &  230. 
In  Exercic. contra  B.  edit.  Gen.  p.  23.  29.  00.  1 5 1.  140-  & 
40S.  In  Athen.  Praef.  adLeft.  Lib.  i.c.9.  utLib.  g.c  11.  In 
Suet,  1610.  p.  160.  162.  &190.  InTracl.  de  Satyrica  Gra> 
corum  Poefi  p  160.  InLaertium  p.  fo.  &84.  InApul.Apo- 
log.p.i4f.  In  Strabonem  p.  73.90.  lof.  &  ziz.  &  alibi. 
Lipfius  Lib.  4.  Epift.  Quaeft.  Ep.  2f .  Lib.  Eleét.  2.  Cent.  1. 
Ep.6.  &i3.Ad.Tacit.  Annal.  Lib.  13.  &  if.  Cent.  Epift.  ad 
Germ.  &GallosEp.  16*.  32.  f  9.  &  alibi.  Schioppius  inSufp. 
Lecl.  Lib.  i.Ep.  i.&  10.  ut  16.&19.  Lib.  3.  Ep.  17.  &  iz.  Lib. 
4.  Ep.  11.  Lib.  5-,  Ep.  22.  &  Libro  de  ArteCritica.  Bour- 
delotius  in  Heliodorum  p.  44.  Gronovius  in  Opère  de  Pec. 
Vet.p.  25-o.Drufius  in  Epift.  p.  18.  Meurfius  in  Excerpta  Ar- 
nobii.  SethusCalvifiusinitioChronologiae.  Rurgerfiusad 
calcemPoëm.  Nie  Heinfii.  Pafchafiusin  Epigr.  bisaut  ter. 
DuretusinThefauro  linguarum  p.  ç66.  Baudius  in  Epift. 
i^fo.p.23.  27.32.  f2.i8i-  &inPoëmat.  faepe.  Rapinusin 
Poêmat.  p.  f  ?.&73»  Scevole  deSte  Marthe  dans  Tes  Poëfies 
pag. 4f.  91.  &9#.  Janus  Douzain  Petronium  1783.  p.  60. 
1 76.  &  alibi.  JanusDouza  filius  immatura  morte  exemptus, 
in  Catuîlum  &c.  p.  40. 66.  7f-  &  12  o.  Scriverius  in  Martia* 
lemp.  17.49-  140".  243.  *H»  iS9»  l^j*  &feq.  Danaeus  c.  16. 
Tradt.de  Anti-Chrifto.  Wouverius  in  Petronium  p  630.& 
é3j.edit. r^if.  Vinetusin  Aufonium  faeoe.  Pet.  Gruterus 
inEp.p.  7.Dumbarus  in  Poemat.  p.  87.  Sarravius  in  Grotii 
EpiftolasadGallos.  Bongarfius  in  Juftinum  p.  16.  Nie.  Fa-  # 
berinControverf.Senecs.  Jac.  Eyndanus  inPoemat.p.  87.     ^LI 

xv     /->  *f  -t_         jn¥  1  o  ,  .'  .,  T   _°/   coniultorum 

Nic.Cragius  *Lib.  2.  deFep.Laced.  c.  4.  Stevvechius  inVe-scmo  Cuja. 
getium  p.  134,  &  3f  1.  Colvius  in  Apul.  faepe.   Nie.  Vigniercîus,  juxta 

S      Z  àlâ^ckerman- 

num  Lib, t. 
Politice*. 


140  G  ALLIA 

à  la  fin  de  faPref.  fur  les  Fartes  des  Latins  &c.  Pithoeus  inju- 
venalemEpift. adLeftorem.  Mornacusp.  4.  15-.&  378.  Di- 
geftcrum.  Nanfiusin  Nonnump.  38.  VolTius  inlnftit.Orat. 
p.4f.&p.  IJ9.  2.  part.  Pet.  Faber  Lib.  3.  Semeftrium  p.  31. 
Luc.  FruteriusLib.  i.c.  7.  Vérifiai.  SavaroadSidoniumfaepe. 
Durantius  Cafellius inVariis p. zy.  3 8«  v.  &  8?«  v.Et  quis  omnes 
enumeret  l 

Qui  Scaligerum  reprehenderunt. 

Illfius  Lipfius  inDiaîogo  de  recta  linguas  Lat.  pronunci3tione 
p.  61,  1 60p.  MJgnuf  Scaligtr  non  hic  à  nobis  \  qui  brèves  aut  pofi- 
iione  longas  omnes  gravât.  Haudprobo  :  £T  arma  in  Ctfarem  hune  fu- 
mam  cum  Grawmatico  Sénat u. 

Idem  Dom.  Baudio  Lovanii  <5,  Id.  Feb.  1  60  s  .Nuncia* 

de  viro  Scâligero  Epipbane  mibi  novum  ,  aliter  de  me  loqui  :  Novum  , 
ne  que  olim  &  nuper/ic  folet  :  trifte  etiam,  non  nego  5  quia  &  exemplum 
d'fplicet  j  &  vereor  ut  bœc  res  longius  eat.  Non  défunt  utrimque,  qui 
vider e  velint  nos  commijjos.  Etjam  Epigrammata  in  médium  projici- 
untur  ,  quafiproludia  ,  &  feruntur  ab  eo  fcripta.  Ego  ver  bis  (f  (cri' 
ptis  ctiam  abnuo  %  (ffortiter  nego  apudAmicos,  Heu ,  frutlus  t(ii  (f 
quafi  kx.'fijr/\!A(*X&  Literarum  funt  .<?  Pudct  & piget.  guidautem  à 
mecaufceefl  ?  Quid  ,  non  de  eobene  honefleque  femper  fenfi  ?  dixi , 
fcripfi  ?  Or  bis  e(i  te/lis.  At  enim  Diva  difplicet.  £flo.  Ergo  &  m, 
oderit  ?  ergbtf  in  re  èi>oz£tictç  confenfum  imper  et  ?  Nos  hic  liberi, 
nec  fervi  vel  uUorum  Heroumfumus.  Aliud  e(Je  opinor  non  cauf<t  fed 
coloris  :  ($  die am.  Sunt  mibi  amici,  qui  ipfi  non  funt-,  &  bocfortt(f^ 
mordet  ,  aut  fufpicioties  granit  ,  quasprobitas  &  candor  meus  (per* 
nunt.  ^uamftepe  deillo  bénigne  âpud  aver jantes  etiam  locutut/tm-j, 
fcio  7  1$  dolentlbus  aut  culpantibus  multis.  H<cc  prxmia  :  fed  omit» 
to: 

VofTius Leclori in  Opus  deHift.  Latinis  \6ij.  Acerbe 
ut  fummus  vir  Thuinut  de  Juniopronumiaret ,  fecit  Amicus  ejus ,  vir 
cœtera  igng'r.is  ,  fedquodin  al'm  damnât ,  prafidens  ,  [*pe  etiam-* 
turgtns  lolig'mis  fucco  ,  aefi quis  non  per  omnia  âffentiret ,  vehemens 
alieni  nom; >iis  obt  'ectator,  quo  vitio  non  mediocriter  fœdibat  egregia-Sy 
imo  admiranddi  animi  dota.      Non  me  barblari  hic  j  /ed  certijjima^i 

pro- 


O  R  1  E  N  T  A  L  I  S.  141 

promere  y  multispoffimindiciU  contprobare  y-  Seâeafuntviri  iûlut  me* 

rit  a ,  ut  qutdam  fautes  fit  honoris  cattfa  taceri.     Quodfiquù  ambigat, 

indicia  iftorum  aliqua  reperiet  in  literi*  ejus  bocce  anno  in  urbe  Lugdti- 

fienfinoftra  editis ,  ttbi Ole  ne  merU  quidem  calumniis  abflinuit ,  quibw, 

fcio  y  facile  cavrffet ,  fi  vel  per  fomnium  venijjct  in  mente  m  -fore  ut  cvi_» 

more  malopofi  obitum  quomodocunque  divuîgarentur.     Sed  utcumqtte 

Jehabeantifta,  illudtamen  nemolaudaverit  fatis,  quodidemilie^ujus 

nomini  parcendum  putavi,  licctplerifquedum  viverent  y  minus  feœquum 

prœberet)  defuntlu  tameniisdemcandidumfeexbiberet  virtutumprà- 

conem.       £$uo  honore  etiam  memoriam  Junii  fui/Je  profecutum^divim 

ejiis  verficuli  teftantur. 

Barthius  ad  Claudian.  \6\  1.  p.  7.  Ovidii  Hbrorumin- 
feriptionem delriftibia curnon tolerandam  cenfuerit Divinus  Scaliger , 
tgo  fané  nuïlus  video.  Non  docet ,  aie-,  in  iis  Ovidius  de  Trifiibtts.  At 
queritur,  &  nullum  carmen  eft^  quodnon  deTrifiibus  quamplurima  adla- 
crymas  ufeue  lcgcntium^  quiritetur.     Non  ergo  video^cur  convenientior 

fit  inferiptio  EhgUrum  Triftiumy  quàm  de  Trifiibus  ;  cum  trifie  Authorïs 

fatum  unie  a  fit  librù  iilis  mater  ia. 

Jch.Befly  dansfadofteHiftoire  des  Comtes  de  Poi- 
tou î  p.  T  op.  Certes  il  ny  a  point  de  doute  que  le  deffunt  Sieur  de  la  Sca- 
le ^  perfonnage  incomparable  ,  s*  il  euft  ve\cu^eu(l  change  d^ opinion,  £5* 
tet ratlc  ce  que  Georges  *  Mtrula  en  fa  Géographie  raporte  tenir  de  luy,  *  LifezPauI 
que  leBearn  a  toujours  e  fie  tenu  en  pareil  droit  de  Souveraineté  que  le^     *  s -1C  ante 
Royaume  de  France ,  doutant  que  Bearn  fouloit  ejlrc  un  fief  immédiat  du  Saltnafîmn 
Duché  de  Guyenne  &  arrière  fief 'de  la  Couronne.  reponen- 

Salmafius  in  Soîinum  p.  tu     £>uodadditSolinus,  latro-  ?lim,cenr^ 

r     •  o.  /       n     '   .;;     i      11  m  ,      bat  doetilii- 

vumfacmw  Deo  coarguente  detectum  ittud,  de  latronibus  ,  magis  Iby-  mus  Ponta . 
coconveniret,  quem  ut  évita  latronc  s  [uflulerunt ,  fie  librariie  chronicocuszA  hune 
Eufebiinomen  ejus  expunxerunt ,  tf  Hippiumcarminum  fcrïptorem ^roEufebiilocu. 
eo  fubfiituerunt  ad annum  MCCCCLXXVII.  Ita igitur repone  5  Iby  MlLUls  rt^? 

cuscarminumfcriptoragnofciturV^M*^'^ 

fuper illo Hippico  vulgato.  p"^/ qxZ 

Idetn  inTertullianum  de  Palîiop.7.&  fq,  edit.Par.ch  P:22-le" 

1622»  Immamter  errât  vir  maximtts,qui animadverfwnlbus  in  Eufebium  P,'     'pyS  ve 
r      1  •         -      •   .     ^v  r».      .  1  r.j    1,         .        11.    s-  ,sn  .r.     Hippys  ,  ciî- 

lcrWMtfrimitiasOperum7ertuUiamhunclibellumdePauicfutjfe,quodfa-\nsVaX\z 

tU  fuper  que  confutavimus  fuprat  Nec  levîor  efl  errort  quem  errât  idem,  Scripta  af- 

S       2  ^wfert,Iib.4.C 

3.  Operis  de 
•  Hift.Grsecis, 


i4i  G  ALLIA 

dum  afferlt  )TertuïïUnttm,qui  togatus  eraty  opta  habuiffe  pallio  prière  m 
habit  um  mut  are ,  ut  eo  profitent  ur  fe  chrifihnum^propterea  quod  pra~ 
prium  cbriflianorum  effet  Pallium  non  minus  quamGr<ecorum.  Ignofcant 
mihitantiviri  manet,paucisy  quajam  tradentur ,  idfalfijfimum  ejfe  co» 
gnofcipoterit.     Ex  feq.  hoc  patet» 

Le  mefme  à  Mr.  du  Puy  de  Diion  le  1 4.  deMars  1 6ig, 

Scdliger  aubout  de  la  Notice  quilafait  imprimer,  met,  Ha?  funt  XVII. 

Provinci<e,inquasAuguftu$CxfarGallias  divilii,  &in  quibus 

*IaLihtCjeConftantinusmagnusalia  officia  &  magiftratus  conftituir.  llfe 

Trimatu ,     trompe  comme  je  monflreray  ailleurs  * ,  &  cette  divifion  eh  tant  de  Pro- 

p.  ztfo,        vinces  neftpas  d^Augufle ,  fous  le  temps  duquel*,  (5  bien  long  temps  après 

jus  que  s  À  Confiant  in  la  Gaule  nefloit  divifée  quen  4  Provinces» 

Joh.  FredericusGronovius  inStatiiSylvas  1637.  p. 
1<^,Manilius  lib.  1. 

Perfidis  &  victor,  ftrarat  quae  claflibus  sequor. 

lta  fcribendum ,  vulgo  qui.  QupdScaligerum  dcceptt ,  ut 
interfortijfimos  heroes  Xerxen  collocaret,  timidiffimum  hominem^pofire- 
tnum  in  prœlio  ,  primum  infuga ,  qui  fe  mina  for  tiffimè  pugnante  in  litore 
êtiofui  fpeftator  fedebat  :  ut  deindeputaret  viiïoremPerfidis  dici  proRege, 
Atqui  Tbemifloclem  dicere  voluit  Manilius. 

Balzac  dans  Tes  Entretiens  p.  117.  de  l'edit.  de  Hol- 
lande j  Jofeph  Scaliger  apublit  à  fon  de  trompe  ce  que  je  voulois  vous  di- 
te  à  t 'oreille  ic'ejl  dans  un  Livre  qui  a  pour  Titre ,  Confutatio  Fabulas 
*Pedera(l$-  BurdôIXMIMCi  ou  vota  trouverez  tes  paroles  injurieufes:  Joh.  Cafa-. 
am  aidra-  Archiep.  Beneventanus  Etrufco  carmine,&c.  *  Et  cum  hoc  no- 
vit.    Quod  mine  maiè  audiret,id  Jambo  fatis  frigido  &  illepido  ad  Germa- 
carmenè      nos  cxcufare  conatUS  eft.   Je  ne  fuis  pas  pourtant  de  ï  avis  de  ce  Prin- 
s c"  "  ce  dédaigneux.  Et  (on  Altcffe  de  Vérone ,  me  pardonnera  fi jeftime  moins 
Sleidanus ,   &s  vers  que  nous  avons  d\Ue  -,  &  du  Prince  Jules  fon  Père ,  que  ceux  qtf 
ad  An.  mi.elle  efiimeÇtpeu. 
CarolusMo- 

linaeus  inOrat.  habita  Tubingac  A.  i  f  f  4.  referenteWolphioLecl:. mcmorabil. cent.  1  rî.Sinv 
lerus  in  Epir,  Bibl.  Gefncri.  Tho.  Nageorgus  ad  fincm  Regnil'apiftici,  HenryEftiennc  ch,i3« 
dui.  livre  de  fon  Apol.  pour  Herod.  Cyprianus  àValcrain  Tractatu  Hifpanicode  Papa  p, 
23  4  joh.  Juellus  in  Apol.  Ecclefoc  Anglicans ,  p.  69.  Andr.  Rivetus  fub  hnem  c.  3.  Caftig. 
Not.  in  Ep.Molinxi  adRalfacum  Gisbertus  Voetius  inDifput.  Seleétis.lo.  1  p.toj.& 
alii.  Sed  nemo  .  quod  feiam ,  practer  Rev.  Parentem  ,  animadvertit,  idem  Po'ëma  centra  no- 
tatum  à  Gulielmo  Cantero  Pontificio , Theodori  fratre,  qui  in  hacc  verba,  Pracfat.  inPropcr- 
tium  edit.  Plantini  1  f  69,  Ouisferat,  quodfuperioribus  annis aciidit  ^Cafitlem  e/uendam^fum- 
mum  prope  dignitatis  m  Hterarchta  gradum  obtmentem  ,  carmtntbus  turptsfimis  tnJHndafiagi~ 
tiafua  publiée  préidicart\En  egregtumfamilit  divin*  columen:  eut  turpitude  fat'ts  per  fi magna 
non dui'tturtnifl  adeam  impMdtntijJuna accédât gltriatio.  H3CC & alia in Libcllo  uollro inferi* 
pto ,  Raretez.  d'  eftnde. 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S»  143 

Le  mefme  p.  2 1  r.  Les  deux  Scaliger  s  ont  eftk  deux  mer- 
veilles des  derniers  temps ,  &  [ans  leur  faire  faveur ,  on  peut  les  oppofer 
s  laplusfavante  antiquité '.  Un  y  aperfonne  qui  honore  leur  mérite  plus 
que  je  f au. Très  volontiers  je  fou/cris  aux  éloges  qu'ils  ontreceusdeMr.de 
Thou  6  de  Mr.  de  Ste  Marthe.  Ils  efioyent  dignes  du  nom  de  Héros  qui 
leur  à  eflédonnk.  en  France,auxPaïs-Ba,s  t$  en  Allemagne,maisfofe  dire 
avec  le  rejfett  qui  leur  efi  deu,que  l 'un  &  l'autre  Héros  Père  &  Fils,aufi 
bien  que  les  deux  cou  fins  Achille  &  Ajax,  ont  peu  travaillé  k  retenier  leur 
colère y  &  qu'ils  fe  font  laiff't  aller  à  d  "efi ranges  emportemens  : 

Sarpius  irarumque  omnes  effudit  habenas 
Et  Pater  &natus. 

L'un  &  CautreHeros  a  fait  plus  d 'une fois  l'Hercule  furieux, 
en  de  bien  légères  octafionsfé  pour  desfujets  de  peu  d 'importance. 

Apres  avoir  aportè  des  exemples  du  Père ,  voicy  cd 
qu'il  dit  du  È'ÛSjSr.aliger  le  Fils  n'a  point  dégénéré  de  Jon  Pere-Ilnefioit 
pas  moins paffionnéymoins  fongueux ^moins  impétueux  que  luy.  Ile(i  vray 
qu'il  a  eu  déplus  juft  es  fujets  que  luy  de  refjentimenty  &  que  fa  vertu  a 
e/îé[ouvent& 'cruellement  pcrfecutée.  Mais  les  fautes  d'autruy  nejufiifient 
pas  lesfiennes  Et  comment  A't-ilo\é  appeller  un  de  fes  ennemis  Ster  CUS 
diaboli,*»  autre  Lutum  ftercore  maceratum  1  après  avoir  lit  tou- 
tes les  in  (lit  ut  ion  s  Oratoire  s  ^qui  font  dans  le  Monde y  toutes  les  Rhetori* 
que  s  Grecques  &  Latines  :  Apres  avoir  peu  plus  de  cent  fois  dans  l  '  Or  A" 
teurde  Ciceron  cet  exemple  condamné ,  Glauciam  citfiae  ftercus,^«i 
efi  à  la  vérité  un  vilain  mot^mais  qui  n'aproche  point  le  la  vilenie  de  celuy 
du  jeune  Scaliger, 

Le  mefme  à  l'incomparable  MrXonrart>p. 2 6?. £a~» 
Attendant  que  je  vous  envoyé  un  fécond  cb.  de  Mecœnas7employez  furies 
périodes  que  je  viens  de  traduire  la  faculté  divinatrice  denoflre  cherMr* 
Mtnage-,autrement  fa  (agacitê  Scaligerienne.  Il  fe  mejprit  néanmoins 
une  fois  en  fa  vie  V  illumine  Scaliger  :  celuy  que  l.ipfe  appelloit  une  Aigle 
dans  les  nuées  tf  un  Diable  cf  homme. Mur  et  prit  pour  dupe  cette  Aigles 
qui  v»loitfi  kautfé  en  fit  accroire  à  ce  Diable  qui  eftoitfifin.  fe  vous  con- 
ter ay  l'aventure  une  autrefois  *  de  peur  Xejlre  trop  longfl  de  vous  lafjer  *  Balzac  ne 

des  ehofesmesmesquevous  avez  defirées.  conte   cette 

Hiftoire  en 
aucun  endroit  de  fesOeuves,Ia  voicy  en  deux  mots. Muret  voulant  éprouver  la  capacité  de 
Scaliger  ,  luy  envoya  fans  fe  nommer  une  Epigramme  Latine  de  fa  façon;Scaliger  l'ayant 
jugé  fort  ancienne,Muret  ne  put  i'empecher  d'en  rire,ce  qui  obligea  en  fuite  Scaliger  a  fai- 
re ce  Dj  (tique; 

Qui 


î44  G  A  L  L  I  A 

Quirigidaeflammasevaferat  anteThoIofàe 
Rumetus,  fumosvendiditille  mihi. 

HisAnimadverfionibus  hanc  addam»  Scaliger 
Pra?f.inChroniconEufebii ,  &  pag.  7»  notarum,  Hierony- 
mum  reprchendit,  quod  librum  Job  ex  Syriafmo  &  Ara- 
bîfmo  coropofitumputarit,  cum  fit,  inquit ,  parus putusHcbra* 
ifmns\  in  quo  magnus  illevir  valde  fallitur  5  eumcertunu 
fït>librum  Jobi  Arabifmisquàm  plurimis  featere  ,  ideoquo 
à  Dodilîimo  Bibliandro  Arabum  Theologus  alicubi  appel- 
letur  j  hoc  Iuculenter  oftendit  Clarifïimus  Hottingerus  in_. 
Thefauro  Phi!ologico,p.  707.  Idem  fepalam  faciururn  pol- 
.  *Llb  I,rciicebatur  in  Gecgraphia  S.  *  D.  Samuel  Bochartus  Cado- 
cs*c,I/'raenGs  Ecclefiaftes ,  quod  an  fecerit,  juxta  cum  ignarulï- 
mis  feio. 

Deeodem  Voffius  in  Fragmenta Tragieorum,  p.g. 
&i2.Camdeniisin8ritannia7p.?$.&3^2,edit.ïn  4.  Scriverius 
in  Martialem,  p.g.  10 .&  iuBuxtornus  junior  (de  quo  alibi)  in_. 
Exercit.  inHift.S.  Cœnar.  SalmafïusinOperede  Annis  Cli- 
maclericis,p-8 1.&  5  Sz.&alii  permulti. 

PETRUS  VICTOR  PALMA  CAJETANUS, 

Navarms. 

Hic  libellas  IN  Libelle  cui  titUÎUS  eR  Avertiffement  fur  la  depoftîon  du  Sieur 

éditas  eft  A.  LCayer  du  S.  Miniflcre  &  fur  fa  Révolte ,  AuthoreFr.    Loberano 

\i*u         Domino  de  Montigny,  Parifienfi  quondamEcdefiafte,  ha?c 

pagina  quinta  leglintur  5  Les  Plaintes  contre  le  Sieur  Cayer  eftoyent 

quilavoit  quitté  lEglize  de  Poitiers  quiluy  avoit  ejlkor  donne  érfour  /ê_t 

fourrer  par  mauvais   moyens,  premièrement  en  celle  du  Roy  ,  i5  depuis 

en  celle  de  Madame  :  qu"  il  j.  addonnoit  tellement  aux  Sciences  curieu- 

fes ,  qu  on  l  '  appelloit   ordinairement  Petrus  Magus  ,  &  qu  il  s*eftoit 

porté peubonneftement à  V endroit  d'uneDamsifelle.      Ob  hïC  & alia 

Cajetanusmunere  motus  ad  Pontifkiostranfiit,apud  quosin_» 

Francifci  Jordani(de  quo  fupra)Iocum  fuffedus,  linguatnHe- 

braeam  docuk.Obiit  An.  i<5  io,Scripta  tanti  non  funt,ut  hîc  re- 

ferantmv 

Vario- 


ORIENTALIS.  i4j 

Variorum  Teftimonia  de  Cajetano  & 
ejus  Scriptis* 

J.  Richeraui.Tome  du  Mercure, p. y  50.  L'an  1610.  mourut 
le  Docteur  Pierre  Vtïïor  Cayer ^  lequel  ri  a  jamais  eu  cf  ennemis  quts 
ceux  auxquels  ilavoitfaitplaifir:  lleftoit  né  fous  cette  Planette,& ce 
laluy  a  continué  jusque  s  après  fa  mort.  Il  pafja  de  cette  vie  en  l'autre 
au  Collège  de  Navarre,  &  eft  enterre  k  St.  Viftor  :  Ses  habits , [a forme 
de  vivre  &  fa  curiofité  à  chercher  laPierre  Phi/ofophale  le  rendoyent  mk- 
prifable-,  autant  que  fa  dotlrine  lefaifoit  honorer ,  (5  la  fait  regretter  k 
ceux  qui  particulièrement  le  cognoiffoyent.  Et  pour  moyje  l  '  ay  cogna 
pour  un  très  bon  Franfoû^nullement  tranfalpin,  &  lequel  m1  a  ditpluficurs 
fervic es  qu'il  avoit  faits  au feu  Roy  dignes  &  notables. 

Jaques  du Breul  danslesAntiq.de  Paris  161 2.  pag. 
7/ g»  Van  ijçp.  fucceda  k  Fr. Jourdain  dans  la  Profejfion  de  la  langue 
Hebraique  Pierre  ViUor  PalmaCayet,  lequel  trepaffa  P  an  1610, lejeu- 
dy  zi.jour  de  Juillet  &  Fefle  de  S.ViclorjS  fut  enterrt  à  St*Viftor  devant 
le  crucifix  &  auprès  de  l  Image  de  St,  Fiel  or  ¥ 

Le  mefrne  p.  1 C75.  Mr.  Cayer  /'  efl  meftris  enfon  ffl.ft.de  U 
Paix  entre  les  Rois  deFr.  & '  d^Effagne^furlenarréquilafait  des  RecoU 
IcftfjOuildit  qu  ils  font  un  nouvel  ordre. 

Ant.  deLaval  dans  fesDefleins  de  Profeflions  nobles 
1 6 1 3 .p. 3  il. Pour  voirl  Hifloire  univerfeUe en  un  Corp /,  je  cenfeiUcrois 
volontiers  la  Chronologie  du  Dotle  Genebmrd,pourjuivie  &  augmentées 
par  cetO  racle  de  toutes  langues  M.  le  Dofteur  Cayer. 

Théodore  Agrippa  Sr.d'Aubignê,  dans  Ton  Baron  de 
Faenefté>àMailIé  1619.  p.Jz.tk  ÇuiV.F.MonJîeurCayerm'amon/lré 
des  Libres  de  Magie  compoufezpar  luy  de  dus  pieds  de  haut ,  il  m  a  fait 
hoir  dans  une  Couque  d"*  ufj  ou  ilfaifoit  iou  petit  homme  abec  des  germes 
des  Mandragores  ,  de  la  foye  cramauftett un  fuient pour  parbenir  k  des 
chofes  que  je  ne  bus  pas  dire^Il  m'a  monftré  les  images  de  Cire  qu  ilfaifoit 
fondre  tout  veUement  pour  ef chauffer  le  ceur  de  lagalande^  (S  celles  qu'il 
blefjoit  d  une  petite  flèche  pour  faire  périr  un  Prince  k  cent  lieues  de  la, 
Lifezla  fuitte. 

Théodore  Tronchin  dans  fa  Préface  fur  la  Defenfo 
de  nos  verfions  idio.  Pierre  Cayer  entre  autres  fait  s  pour  lesquels  il 

T  fut 


146  G  A  L  L  I  A 

fut depofédu S.Mlniftere-ifut aeeufhpar tefmo'ins dignes  de  foy  d 'avoir 
communication  avec  les  Démons,  Apres  qu'il  fut  déposé ,  au  lieu  d?s 
fe  recognoiflre  ,  il  alla  de  mal  en  pis  ,  &  fe  revoir*  de  la  vmye  reli- 
gion. En  fuite  il  fut  tellement  abandonné  de  Dieu  qu'il  contrat!  a  avec 
Saan  forts  le  nom  de  Terrier  Prince  des  Efprits  fouflermins  ,  fe  donna  à 
/uy  corps  tf  ame  àprefent  &  à  jamais,  à  condition  que  luypromifl  ledit 
Ef^rit  quille  r  endroit  heur  eux  ts  di/jutes  contre  ceux  de  la  Rcïgioru* 
Ù  le  rendrait  accomply  en  la  cognoifjance  des  langues.  Ce  contrat! 
figné  defang  fut  trouve  après  fa  mort^tf  a  efii  veuparplufteurs  des  gens 
du  Roy, 

Touchant  le  mefroe  v.  René  de  Lufinge  dans  Ton  Li- 
vre de  la  manière  de  lire  THiftoire  p.  1 9.  tournée. 

FRANCiSCUS     MURATHES,  Çahijfo* 

nenfis  Volcay&  JOH.  B  O  N  IU  S, 

Andu^jenjis  Occitanus. 

HlduoVerfusHebrseosinObitumBezce  feriprerunt  ,   qui 
magnam  Hebrailmi  peritiam  fapiunt»    Claruerunt  A, 
idio. 


o 


PETRUS       VIGNALIUS. 

kEeo  fie  Jacobus  du  Breul  inAntïquit.  Parifienfibus  pag. 

'7 j- g.  \6lz.  Pierre  lignai fucceda a Genebrard Tan  ijé2,  £f 
tient  encore  faplace,  Deeodem  inhaec  verba  SimeoMuifius 
Notisad  Gramm.HebraeamBelIarmini  i6i2.pjé.  DeRegu- 
faDagefch& Raphevide  ingeniofiffimum  £f  docHjfimum  Pctrum  Vi~ 
gnaîium  "Rfi  in  Annomtiombus  adlnjlitutiones  Gtuinquarborei  ad  c,  f> 
*Pariritfop.»ciaruicA.  i6ix. 

STEPHANUS     HUBERTUS, 

Aunlianenfîs. 

infcgerrîm^  TTUjus  memïnit  idem  Jac.  du  Breul  m  Opère  modo  lauda- 
acdoaifli-  j    Tfo  p.76'1.  hisverbis,  Mr*  Hubert  exerce  maintenant  Ucbarge 

nusScaator        •      r  ^0 


ORI  ENTALÎS,  147 

de  LeSîeur  tS  Profefjeur  du  Roy  en  la  f Acuité  de  Médecine  en  langue  ArA-  p#  Harcfy  ' 
bique  en  Tllniverfité  de  Paris  ^ayant  fuccedé à Arnoult  def  Isle»  Parifrisintec 

Schedas  af- 
fermât St. Huberti  Orationcm,  in  AuditorioRegio  habitarn,  antequam  Arab.  Iinguae  pro- 
fesfienemaufpicaretur.     Idem  pênes  fe  haberernihi  dicebat,  cjufdetnEpiftolamadScali- 
gerum  MS.  quam  unà  cum  Oratione  lubens  mecum  communieaflèt ,  nifi  paucis  port  diebus 
Lutetia  difcefliiTem. 

JornBaptifta  Vallius  inLimineProœmii,  Didtionarii 
Latino- Arabici ,  Par,  I  63  2. 4.  Nulliferède  lingua Arabica Libri 
erant  editi ,  quandoprimum  Stcpbanus  Hubert  us  vir  dotliffimus ,  publiée 
in  Régie  Pariftorum  Auditorio  difertè  de  ea  dijjeruit ,  anno  fupra  mille* 
jimum  fexccntefimo, 

ïs.  CafaubonusJof.Scaligero  Lut.  6.  £id»  Decemb, 

1 60 1 .  Nafîi  ducem  ad  fludid  Arabica ,  imrcdibili  quadam  cum  v§- 
luptate  paucos  ntenfes  illis  lit  cris  impend imus,  Dux  Ole  fuit  Hubertut 
Meâicus,  qui  Arabie am  linguamjuffus  à  Rege  in  hac  Schola profiteriycunt 
à  (guœftoribus  nummum  Âdhuc  nullumpotuerit  extorquere ,  &  SchoU  & 
urbi  coaBus  eft  vakdicere.  Vir  eft  optimus ,  £f  qui  in  Africa  lingua  prin* 
cipia  edotlus ,  alterumjam  annum  non  in  féliciter  in  eofludio  eft  verfattts. 
Ingrat  us  ftm  nifimeplurimum  illi  debere  agnofeam,  ^uanquam  non* 
nibiltf nos  eumjuvabamus ,  pr opter  aliquem  ufum  Bebraatf  Syriact 
lingua ,  in  quibus  ipfe  opérant  adbuc  non  pofuit» 

Idemeidem  Lut.  8-  Kal.Sextil.  1607 -.  Inter  lingua  Ara* 
bica  cultorcsprincipem  apudnos  locum  obtinet  StepbanusHubertus Aure- 
lianenfis ,  Régis  Me  dieu  s ,  vir  doïïiffimus  7  &  qui  tuas  hoegenus  vigilias 
juxta  mecum  fitit. 

Tho.  Erpenius  in  Orat.  de  ling,  Arabica  162 1.  p.  73.1 
Neque  grave  fuit  quibufdam ,  ut  hujus  lingu<£  cognitionem  fibi  compara* 
rent ,  longinqua ,  periculofa ,  &  fumptuofa  itinerafufcipere*  JNic.  Qe- 
nardus ,  Stepbanus  Hubertus ,  aliique  hacfola  de  eau  fa  in  Africam  profe* 
clifunt. 

Idem  Acad.  LeydenfisCuratoribus  in  Gram.  Arab* 
i<5l  3. Cum nuUa baclenus  Grammatica Arabica  à  Cbriftianù  evulgatd 
fit,  qu<e  Philarabum  defiderio  fatùfatiat ,  vifum  mihi  fuit  banc  in  lucem 
edere ,  congé ftam  partim  ex  mets  obfervationibus ,  partim  ex  ip forums 
Arabum  ScriptisGr  ammaticalibus  ^quorum  copiam  habui  ab  Amicis  funt* 
mis  ac  Arabismi  cuitoribus  eximiis  5  Stcphano  Hubert  0  CbrifiianifftmiRe* 
gis  Medico  &  Lit er arum  Arabie,  in  Acad.ParifîenfiProfef^çre  Regio-fiuh 
BedWeUo  &  //.  ÇafanbonQ^ 

T    z  K 


*IscftPhi- 


148  G  A  L  L  I  A 

Jof  Scaliger  Is.  Cafaubono  Lugd.  Bat.  1  £0 2.  îd.  Jan. 

Utinawlïbertus  bucfe  recepijfet  !  Impetrajjem  kCuratoribusAcadcmia  ut 
adProfeffionem  admitteretur.   Hoc  meo  fujfragio  adcptia  fuit  apte  bien- 
nlurn  quidam  ex  Judœo  Chriftianus ,  *  quo  ego  in  Thalmud  Pr<eceptore_> 
nandus    de"  ufus/um>      ^e^ l^e  °^llt  diem  )  &  mca  ftttdia  orba  reliquit. 

quo  P.  yp4.  Mau(Tacus*Not.  inPIutarchum  de  Fiuviis,  Tolofac 

EpW.  i6i5".p.  176.  de loco  Marcic.  3.V.  n.Reftat  utkfeqv\iU.ud,ftgni- 

*Dehoc/£f^cor  illi  malum  eft,  Arabs Paraphrafles  itainterpretatur,& ut 
Kaefide  C ^  lo$uerentur  Latini^  paticur  deliquiumcordis  j  (74///,lecœurluy 
fiw  esùi  fauc,«tf»,  infurorem  verfuseft,  aut extra fe eft ,  qu&caàerewn 
in  Hiftoria  P°JTunt  m  Salvatorem  no/hum.  Hanc  interpretationem  primum  ex  Ara- 
Dodorum  bica  Parapha  afr  eruijje  Stepbanum  Hubertum  Regium  dum  vivebat  Ara- 
mii  hanc  ^f4,  hngu*  Profeffbrem  Lutetia  audivi ,  quœ  tantoperèpojtea  magno  Ca» 
pracvertat    fiwbono  arrifit ,  ut  eam  cap.  7.  Exexcit,  14.  in  Annah  Ecclef.  repetierit. 

clariffimus  n  De  eodemScaliger inOpufculis  16 10.  p.  446, 4/0.  & 

Sorberius,    436,&feq. 

PETRUS     FABER, 
Arvtrnm* 

PEtrusFaberParifiis  primo  aliquandiu  degit,  Hteris  huma' 
nioribus fub HadrianoTurncbo operam  navans 5  dein ibi- 
dem HenricumColinium  Amiraliifiliuminftituit>  àquoma- 
gnoperè  diligebatur.  Tandem  Rupellam  veniens,  Collegii- 
quepraefecturam  adeptus ,  ut&Hebraica:  linguac  (quam  cal- 
lebat)  docendac  munus  j  utroque  fumma  cum  laude  defunftus 
cft.  Permultis  clarifïimis  viris  innotuit,fed  imprimis  Amplif- 
fimoPrccfidiJac  AuguftoThuano,qui  ad  eum  plurima  fcripfit, 
tanquam  ad  intimae admiffionis  amicum ,  in  cujus  rei  fidem_i , 
verba  fubjungam  quibusinquadam  ad  eumEpiltoIaufuseftj 
de  locis  in  Hiftoria  fua ,  volentibus  ita  Pontifiais ,  à  fe  mutatis, 
èiutavi,  \r\<\u\i)[ed  coaftus.  Haec  ipfeFaberolim  retulit  Avo 
meoSî  Hieronymo  Colomefio,  Ecclefoe  RupellenfisPaftori 
digniffimo,  ut  ex  Rev.  Parente  fxpe  audivi  Obiitocloge- 
nario major,  circa  An.  \6\j.  Nihilabeo  editum  vidi,praeter 
Commentarios  in  Libros  Academicos  Ciceronis,  &Oratio- 
nem  pro  Caeçinna, 

Vario 


O  R  I  E  N  T  A  L  1  S,  149 

VariorumTeftimonia  de  PetroFabro, 

TOh.SpondanusinHefîodum  if$>2.p,  166. Hune locum Uefychiï 
\  P.  Faber  Arvemus  obfcurum  exifiimabat  1$  vet.  cujusdam  Codick  lu» 
ce  indigere. 

Joh.  Greno  Petro  Fabro  S.  linguœ  apud  Rupeïlenfes  Profef- 
forl  Regio  doftiffimo ,  Avumulo (uo  ;  m  Thefes  juridicas de  Nuptiis, 
An.  1601, 

Daniel  Gorraeus  eidcm  inThefès  de  Perfeclione  Scri- 
ptural, An.  1600» 

Daniel  Chanetuseidem  inThefès  deVotis,eodem  A. 

DionyfiusLebbeusinEmblemat.  xj?4»  p.  ^i.AdPet* 
Fabrum  Arvernum. 

Defiderius  Heraldus,  in  Adverfàriisp.  1. if?o.  Parus 
Faber  Arvemus ,  vir  longe  cruditiffimus  &  optîmus  ,  legendum  exifiimat 
in  limim  Vet.  Gloff.  ab  Henr„  Stephano  excufi >  ab  ftratura. 

Idem  p.  }  6.  Pet.  Faber  Arvemus  vir  magnuf ,  nequeun- 
quamjtne  laude  appellandus ,  cum  Gbjfarium animt gratta  una alîquan* 
do  infpiccremus ,  legendum  mihi  dixttpro  Abetuarium ,  Abfîuariunut  j, 
quodeji  Auclarium¥ 

Idem  p.  (53.  Pro  Rubicula  lege  Rabicula  y  ut  legendum con* 
jecerat  docTtjJimus  Petrus  Faber  Arvemus  ^optimè. 

Le  Maire,  Efchevins  &  Conseillers  de  la  Rochelle  à 
MeflieursS<*aliger  &Junius,  delaRoch.  le  5-.  de  Sept.  ifQQ. 
Ayanse/lè  privez  depuis  quelques  années  en  ça  de  Mr.  Faber  personnage 
de  grand  mérite  t  à  caufe  de  fon  âge  &  indifpojîtion  j  nous  avons  mis  las 
main  à  la  plume  pour  vous  (uplier  de  nous  trouver  quelrfc  bonne  fie  homme 
fropre  à  nous  ferpir en  la  charge  de  Principal* 

D.  BASIRIUS. 

D.  Bafirius  Sagienfîs  Archidiaconus  ex  Syrïaco  Gallicè  ver- 
tu Converiionem  Lycidae  Syri&  Cleorithar  Rhodienfis. 
Liber Rothomagi  excufuseft,  An.  1625-. Legi etiam  ejufdem_» 
Additamentum  ad  TorquatiTafiiHierufalemJiberatarn,  ver- 
fibusGalliçis.  Garnit  A.  idip. 

T    z  ROBER- 


i/o  G  A  L  L  ï  A 

ROBERTUS     GUELLIN; 

Carnutenfis* 


Ex'Pœdica-  -p*.  R0bertu$  Guellin  Carnutenfîs,  Doftor  Theologus  inllni. 

tore  Carnu    ' 
teo  Nie.  le 


r^N^T^X   verfitate  Cadomenli,  Carnuti  habitum  ordinis  Praedica- 


Fevre,  1^37. torum  induit  zg-  Jan.  1594.  Vir  fuit  multas  îedtionis,  Hebrasi 
Grzeciquefermonisnonignarus.  HujusScriptafuntjTracla- 
tus  de  Imaginibus  -,  deCultu  Sanctorum  j  de  Obfervatione  die« 
rumFeftorum;InftitutioneslinguaeS.&alia.  ObiitMatifco- 
ni  )  menfe  Jan.  Anni  1 6zo. yEtatis  4$. 

STEPHANUS     BLANCUS. 

Hic  verbi  Divini  Minifter  &  Hebraicae  linguse  Profeflbr  fuit 
Dise,  velut  veteres  nominabant,Deae  VocontiorumirL* 
Delphinatu,circaA.  i£i4.Extant  hujusCarminainSympho- 
niamScharpiiTheologia*  ibidem  ProfelToris.  Vidietiam_i 
cjufdem  Thefesde Providentia Dei ab  Abrah. DinneroHelve- 
tio-Glaronenfipropugnatas,  An.  i<548.undecoliigo,eumSS, 
Theologiam  in  eadem  Academia  tandem  docuiiïe.  Claruic 
An,  i6is* 

D.BICHETEAU, 

AUdio  D.  Bicheteau  linguam  Hebrzeam  efle  profeftumj 
Montalbani,  An.  i<5z6,Plura  quivolet,Montalbanenfe$ 
confulat. 

JOHANNES      BURDELOTIUS, 

Senonenjîs. 

JOhannes  Burdelotius  Auîici  Confilii  Advocatus  ,  linguis 
Orientalibus  in  Orbe  erudito  radiaviteircaan.  iéiy.quod 
ex  quibufdam  ejus  Scriptis  luculenter  deprehenditwr  5  quorum 
hiceftCatalogus. 

Notas 


ORIENTALIS;  tfi" 

Nota?  in  Lucianum,quas  alibi  extemporales  &  praecipitatas,  ac 

fibifomniantifurreptasdicit,  *  Lut.  1 6 1 ^  fol. 
Notas  in  Petronium.Par.  1618.&.  *Pa<y  nlm> 

NotaeinHeliodorum.Lut.i(5i5>.g.  i7.&'i«>. 

Pfalmi  4.  Hebraeo-Latinicum  Comment»  R,D.  Kimchi.  Lut.Anim  ad 

i£l?.  4.  Heliod, 

Verfus  Latihi  in  laudem  Notarum  Dempfteri  in  Antiq.Rofmi 

1^13. 
Epigramma  in  vet.  Rabb.  in  exponendo  Pentateucho  modos 

tredecim,Aut.Phiî.AquinateJudaeoChrifl:iano  \6%6. 
Apologia  proHeliodoro  feorfim  edita5quam  citatAnimadvcr- 

fionibusineundem  Autorem  p.  3, 
Idem  p.  5".  'îK^oXcq  pafimapuâ  Geographosy  ut  in  UxcerptU  de  Co[mo» 

graphia  Gemijli  &  Plethonls  Mf.  quem  Librum  cis  paueos  die  s  la- 

ci  reftituam,  interprcmtum  &  animadver\urn,  jS* 
Pag.  6.  pollicetur  Librum  de  Navibus,  &p.  24.  Libellum  de 

antiqnis  &  novis  Navigiis,  qui  idem  eft. 
Pag.  9.  Librum  ad  Petroniumpromiftde  multiplia  fuppelleftile  accnm* 

bentium, 
Pag,  1  $ .68.  &  94»  Be/itum Maximum noflrum  vfëÀ  iffîijfe *  ctspau-*Ex  Catalc- 

coi  dics  daturiu  fum.  go  Ccdd. 

Pag.  1 3 .  citât  librum  fuum  de  Coloribus.  fhec- PetrT 

Pag.i  7.81  1 9. Pollicetur  librum  de  Politia  Athenienfium.         LuSetoti? 
ï*ag.l$.dchillem  Tatium  effeHeliodoriSimiam  5   fi  Gaulmino  weo^s.  Bcatus 

morem gemm^ad Aib.Tatium  declarabo*  Maximus  de 

Vag.iS.z6. 5 6. tk 61.  citât Paufaniam  fuum.  Anima, joh. 

Pag.  z*  Brevife  daturum  pollicetur  Librum  de  variis  fu  p  pi  i-  f^^  rete° 

ciorum  generibus.  1     rf  e  e' 

Pag.  1  f  ♦  De  Symbole  nos  Regii  Symbohrum  &  HieroglyphQrumfcriptû" 

tes  alibi  pro  noflro  munere. 

Pag.5"i.f$,58.&ég.  citât  Mixra  fua,  id  eft  Mifcellanea, 

Pag.73.  &  90- citât  Notas  fuas  in  Apul.Fîor. 

Pag.  106.  DeHymno  Hymen&iejmtfo  autore,  copiofe  dijjerui  ad  Où  fer* 

vationes Ant.Mornaiii.  *  *P  o    • 

Pag.  ?  6>  Nos  de  bU  ApotryphU  cum  Interprçtibiu  Legis  Mofaic*  copiose9^  u%àit,  ' 

alibi,  i$is. 

Pag; 


tjx  G  ALLIA 

Pag.  1 1 4.  citât  Notas  fuas  ad  Saluft.  Catil. 

Praef.  ad  Heliodorum  loquitur  de  Prolegomenisfuis,  in 
libres  omnes  Amatorios,tanquam  vulgatisj  &fub 
fincm,  pollicetur  verfionem  Latinam  Heliodorû 

Teftimonia  de  Burdelotio  &  ejus 
Scriptis. 

LE  P.  Jacob  dans  Ton  Traité  des  Bibliothèques  1 64  fM  p.  701, 
Entre  les  hommes  dofîes  &  curieux  qui  ont  efi'e  en  ce  fie  de  feu  M. 
Jean  Bourdelot  en  a  cftè  Vun ,  car  ilavoit  une  grande  cognoiffance  des 
langues  Orientales  &  des  bons  livres  quil  ramaffa  avec  un  grand  la- 
beur four  enrichir  fa  Bibliothèque  qui  conftfle  en  livres  imprimez ,  & 
divers  MSS.  Arabes ,  Hébreux ,  Grecs  &  Latins  }  laquelle  eft  aujour 
<Thuy  conferpke par  M.  Pierre  Bourdelot  [on  neveu  ,  Médecin  de  Mon- 
feigneur  le  Prince  de  Condé  ,  qui  l 'augmente  des  meilleurs  livres  du 
temps. 

Joh.Pricaeusad  Apul.  Apolog.p.4»  Parif.  lôtf.Do- 

ftijfimtu&  amicifftmusjoh,  Bourdelotius  (fiepius  ïnter  qui* quittas  bat 
advocandus  mihi)  cenjet  acquiefeendum  vulgata  leftioni. 

Léo  Allatius  Praef,  ad  Led.  in  lib.  de  Patria  Homeri, 
Lugd»  I640.  Anonymum  utrumfo  de  Homero^ftudio  ac  cura  eruditiffimi 
mihique  amkiffimiJoh.Bouràelotii  &  (AocKUg/Tt:  >  Bibliotheca  Régi  A 
Partfienfis  fuppedimvtt. 

Balzac  à  Mr.Conrart  p.i  ç  g.  de  Tes  Lettres  1  ô\f  9.  J*  ne 
csgnois  point  le  Mr, Bourdelot  dont  vous  me  parlez.  Il  efi  vray  que  l'An- 
cien Mr. Bourdelot  qui  a  fait  imprimer  Pétrone  tf  les  œuvres  de  Lucien-* 
eft  oit mon  Amy  particulier  ^  &  fur  cette  vieille  cognoijjance  jepourray 
bien  m"  addrefjer  a  celuy  cy. 

Hilarion  de  Code  dans  la  Vie  du  P.Merfenne  p.  8  5  » 
Feu  M.  Jean  Bourdelot  avoit  une  parfaite  connoijjance  des  bons  Livres 
&  des  langues  Orient.  &  a  donné  au  public  les  œuvres  de  Lucien  qu il  4 
traduites  de  Grec  en  Latin, 

Antonius  Mornacius  inObfervationibus  ad  i4.Libb. 
Digellorum  Parif.  1 6\6.  p.  995".  J%ui  ejffent  Hymenai Hymni  cunL-» 
va/de  ambigerem ,  obfervavit  mihi  vir  eruditu*  J.  Bourdelotius7 
qui  dallai  nuper  in  Lttciamm  notas   edidit ,  bipartites  in  hune  mo- 

dum 


ORIENTALIS.  ifj 

dumful[fe^ut  fc.priwutnmembrum  contïneret  Mufarum  &  Gmtiarum 
invocatienem ,  alterum  laudes  mariti  &  c  on/ agis. 

NicolausBorbonius  verfusGraecosfcripfitin  laudem 
LucianiBurdelotii ,  extant  inter  Poemata,  pag.  160.  edir. 

Pe-trus  GafiTendus  in  Vita  Peireskii  p.  171.  Pctri 
Burdelotu confuetudine voluîtplas  quam ob'uerfrui ,  tùm  cb dotes  pro- 
prias,  tum  ob  tntercedentem  cum  erudito  illius  Avunculo  Job.Burdelotis 
Amicitiam. 

Johannes Dallams  viro  orftatiJ/îmoK.N. Lut.  Kal.  Apr. 
1 6  5  £.  De  ultimi  commatis  Pfalmi  vicefimi  explanationo  ; 
AddepoftremèJobannemBurdelotiumdoUiffimum  ac  clari(Jimum  vi- 
rttm ,  qui  infua  iUa  à  dotliffimo  Muyfio  laudata  ac  carminibiu  Hebrai- 
cUetidm  commendatn  ^.Pfalmorumvcrjîorje  ,  hoc  commate  Hebrœo  fie 

expreffitp.z.Domine  fer  va  5  Rexexaudiatnosindie,quainvoca« 
verimus. 

PETRUS     BOSQUILLONIUS, 

Sedanenjîs. 

Hic  linguam  Hebraeam  Rupellae  docuit,  circa  annurru 
1611.  dein  EcclefiœPaftorcreatus,  bienniopoft  urbem 
fubaétam  caelebs  obiit. 

JACOBUS     GAFFARELLUS, 

Provinciale. 

IAcobus GafFarellus  D.yEgidii  Prior,  &  Protonotarius  Apo-F*  Gaff?.r?l' 
ftolicus.patrem  habuitD.  GaffarelJum,  matrera  Lucretiam  l  Pns* 
Bermondiam,honcftiilimammatronam.  His  parentibus 
natus,fedulo  literisoperam  dédit  j  fedHebraicisimprimisde- 
leftatus,  in  iispertotam  vitamcumlaudeverfatus  eft$  Perfi- 
casetiamattigit  j  hocunumin  eoculpes ,  quodScriptores 
Cabalifticcs  plusasquo  adamaverit,per  cetera  vir  doclilïimus. 
ClaruitAn.  1635. 

V  Gaffa- 


i/4  G  A  L  L  I  A 

Gaffarelli  Scripta. 

Rabbi  Elea  de  fine  Mundi  Latine  verfus,  cumNotis  ,  Parif. 

1^29.  8- 
Index  Codicum  Cabalid.MlT.  quibus  ufus  eft  Joh.Picus,de  quo 

Seidenusinfrain  Teftimoniis. 
Un  Traité  de  la  poudre  de  Simpathie&des  Talifmans. 
Tradtetus  de  Cabala  &  in  eum  Mer(ennu$,MfT.  in  BibL  Pei- 

reskii. 
EpiftolaPraefat.  inR.  Leonis  MutinenfisLibellum  de  Ritibus 

Hebraicis. 
PrœfatioinHiftoriam  Belli  Conftantinopolitani  Pauli  Rha- 

mnufii. 
Hic  i.berCuriofïtezinouies,àParis  1629.8.  refutées  par  un  nommé  de 
Sorbona:  Pa-         r  Isle,  (qui  eft  Sorel  ) l'an  163 6.  dans  Ton  Traité  des  Ta- 

rifienfiseea.  lifmanS. 

eft" "de  quo PaS*  »•  de ces Curiofitez rimprimées Y  an  1650.  VidcCribrum 

lege    RivetÛ  Cabalifticum. 

in  Decalogû  Pag,  3  9  Je  montreray  ailleurs que jamais Galatin  ne  fut  V  Autbeurdtt 

p.  3  2,16 3  7.  &  dotle  Livre  de  Arcanii  Catbol.  fidei. 

Voetium   m  Pag.^j  t   nous  mettrons  au  jour  s'ilplaifi  à  Dieu  dans  fort  peu  de  temps 

BÎb' fcïcâis  no/ire  Avertiffement  aux  Docteur s  touchant  laneceffité des Un* 

parc,  prima,        gue s  Orientales,    Vide  Appendicem, 

p.izi  &7II, 

SS™ KcaS~-       Variorum  Teftimonia  de  Gaffarello  &  ejus 

Ôatio  habe-  ScrïptlS. 

tur,  p.  30^. 

^Xiani^T    E  P.  Jacob  dans  fon  Traité  des  Bibliothèques  \6tf.  pag. 

fiYeSorellil  *— <479*  M*  &  Cardinal  de  Richelieu  envoya  le  doUe  Jaques  Gaffarel 
en  Italie ,  /w/r  ramafjer  les  meilleurs  Livre  s  Mff^  imprimez  quil  pour- 
voit trouver \ 

Le  mefmeaumefmeLivre  P.-04.  JW.  Jaques  Gaffa* 
relD.  en  Théologie,  Protonotaire  du  S.  Siège  &  Prieur  Commandatairz.» 
de  S. Gilles,  a  fait  une  très  curieufe  Bibliothèque  en  bons  Livres, 
tant  en  langues  Orientales  qu*  en  communes  ?    somme  luy  me  [me  le-» 

temoi- 


ORIENTALIS.  i5j 

témoigne  dans  la  Préface  qu'il  a  mife  devant  VHifloirc  de  la  Guerre  de 
Conft antineple  de  Paul 'Ramnufio. 

PetrusGaflendusinVitaPeireskii,   adA.itfj;.  Sic 

qutajdcobm  GaffareUm,  vlr  &  Hebratcis  literistâ  ahis  dotibm  clarus , 
perfabatur  Venetils  ,  menfurari per  eum  curavit ,qu£pretio(avafa-* 
adveffa  ex  Cjpro  0"  Confîantinopoli  in  S.  Marc*  Tbefauro  babcn- 
tur, 

Gabriel  NaudarUS,  Eruditiflîmovirojae,  Gaffarello Prio- 
ri D,  JEgidii  in  S.  Tb.  &  Jure  Canonico  Dotleri  (5  Protonotario  dpoftoli* 
co,  inBibliographiam  Politicam.  Jn  medio  Diflertationis 
ha^C  habet  ,  lïtrum  Galatlrm  cmnia  fua  ex  Pugïone  fidei  haufcrit'y 
tuum  ejlomninbflatuere  ,  erttditijfime  Ga far  elle  r  qui  lingu£  St  difjî- 
cuit at es  omnes  grallatorio  paffu  fuperajli,  ($  plures  ac  meliores  in  ea~* 
libros  evolvi/ti)  quàm  quivU  alitu  eorum^  qui  nunc  funt,  nondicamtav~ 
tum  <etate  tibiftmiles ,  fed  etiam  profcffione. 

Idem  in  limitée  ejufdem  Diûertationis:  ®uampluri- 
mos  minime  fugit ,  te  unumprœ  multis ,  non  ut  liber alibut  modo  difci» 
plinis  ex  cuit  um  imbutumque  (antiiorù  lingu£  facultate  praclarijfîmas  , 
fed tanquam  ad  reliquats  omnes  difciplinas  faclum  à  natura  ,  Ûf  dili- 
genti  arte  expolitum  ,  ab  illuflriljimo  fapientiljimoque  viro  Domina 
Tbuillerio  ,  Chriflianiffimi  nojlri  Régis  ad  Sereniff.  Remp.  Venetanu, 
Oratore  exceUentiffimo  ,  feleclum  fuijfe  ,  quo  cum  de  rébus  gra- 
vijfimis  communicare  &  (ubcifivis  borvs  fcrmones  Uterarios  mi(cete** 
pofet. 

Seldenus  lib.  z.  de  Synedriis  Hebraeorum  i<5f  3.  p. 

6%  I.  Pari  fils  An.  îéji.  au  [tu  efl J acobtu  Gaffarellu*  Trium  Scriptorum 
Cabalifiicorum  velut  jam  àfe  repertorum  Dtflorationes  edere  5  in  Libel- 
lofcil.  cui  tituluseft  ,Codicum  Cabalift.  MSS,  quibus  eft  ufus 
Joh,  Picus  Cornes  Mirandulanus. 

Joh  Croius  (de  quo  !TS  infrà)  in  Specimine  conje- 
éturarum  inquaedam  Patrum  loca,  162.1.  De  Dœwonum  Symbolis 
quiplura  [cire  volet ,  confulat  Paracelfum ,  &  nuperum  Script  or  em  Gaf* 
fareUum  Opère  Gallico  &&  r  çoixeicouctTOûv* 

Mr.  Ménage  réfute  Gaffarel  furlemotTalifmanj  à 
la  p.  840.  de  Tes  Origines. 

Th©ma§  Bangius  (de  quo  alibi)  in  CœloOrientis& 

V    %  ;  prifci 


» 


if<5  G  A  L  L  I  A 

prifciMundi  Triade }  Havniae  1657.  P*  il^>Siquid  temporlsln» 
dulgeret  gememium  typorum  avaritia  ,  impenderemus  charafteribus 
cœleflibus  ad  libellant  cœlefils  veritatls  exptndendi* ,  &  àsra  fi  çpèGAqç 
viri  eruditi  &  ingemofi  M,  Jdcobi  Gaffarelll  Gdli  vindican* 
dis. 


FRANC  ISCUS     GALLAUPIUS, 

DEeo  fie  Petrus  Gaflendus  Philofophus  eximius  in  Vita_» 
Peireskii  ad  An.  1630.  Francisco  Gallaupins  Nobi/is  Aquen- 
fts  ,  Hebraicèdotlit*  ,  fiquisaliiu  ,  &  peregrinationis  Oricntalis  cu- 
pidijfimtis  )  MarckevïlltumapudPeireskium  redit  urum  ,  pr&flolaba- 
tur.  Idem  ad  An.  fequentem  j  llnicus  comparatus  fuit  nomina* 
tus  anteGallaupius  ,  qui  non  multum  tamen  temporis  Conflantinopoli 
moratus  ,  difceJJJt  in  Libanum  montent ,  0*  c u m  Maronitls  ita  conjiitit^ 
utetiamnumeum  MU  degat.     Claruit  An.  1633. 

/EGIDIUS     LOCHIENSIS. 


CLaudius  Salmafius  Jac.  Golio  (de  quo  alibi)  Dîvione  Id. 
Feb.  1656.  AcccpiàD,  Peireskio  l'itéras  commendatitias  ad 
D,  de  Loches  ,  quiCapuccinorumPriorefl  apudFanum  S.  Romorantini, 
haudlongè  ab  Aurelils  ftum,  quibité  eum  pro  jure  amiciti<e  rogat ,  ut 
omnia  mibifua  in  linguis  Orient alibusfluarum  efl  calleniiftmus ,  adytas 
aperiat  (9  imper tiatur.  llle  ipfe  efl^cujus  li ter arum  Apographum  apud 
me  vidifli  à  Peireskio  mijjum,  in  qu  'btisjeperitum  lingU£  PerJîc<e,Aztbi- 
Opic<£  t  Turcic<e  &  Arabicx pr&d'u abat  j  ntcj3  idfanè  immérité ,  utikplu' 
rimU  Lutetioi  didici^qui  ipfum  probe  norunt.  Invifere  eum  decrevi  pri* 
ttfquam  ad  vos  redeam. 

GafTendus  in  Vita  Peireskii ,  p.  \6%%  Cum  circa  An. 
1633.  vir  omninb  bonus  Aigiditts  Lochienfis  è  Capuccinorum  f.imilia  ex 
JEgypto  redire t ,  ubl toto  feptennio  linguis  Orient alib.it  operamnavarat, 
magna  exuftatione  À  Peireskio  exccptttsefi  ,  à  quo  non  parum  (ubfidii 
in  ea  regione  acceperat.     Memorabile  autem  ejlyvifam  ipji  Bibliothecam 

finies 


• 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  157 

otites  mille  volumlnum ,  quorum  par  s  non  exîgua  prœfe  fer  y  et  œvîAn- 
toniani notas  j  intercalera  vero  animadvertijfe  fe  dixït  Mazbapho-* 
Einok  feu  Propbetùm  Enochi  ,  librum  £urop£  pridem  invifum  ,  illic 
autem  charaftere  ac  idiomate  Althiopko  conftriptum»      Claruit  An. 

JACOBUS     CAPPELLUS. 

INter  linguae  S.  Profe  (Tores  mericô  Iocum  damus  viro  fummo 
Jacobo  Capello  ,  qui  eam  Sedani  ad  Mofam  V.  D.  Mini- 
fteriofugens ,  fimul  profefius  e(l  ;  dein  frequenti  auditorio 
SS.Theologiamhaudmultôpoft  ibidem  docuit.  Obiitcirca 
An.  1^14. 

CapelliScripta. 

EpigrammainObit'jmCarolasàMarkaSedani,  1 £^4> 

DeMenfurislib.  3.  Francof.  1607.4. 

Hiftoria  facra  &  exotica  ab  Adamo  ufquead  Auguftum,  Sedani 

'  1613.4. 
Hiftoria  ab  Aug.  nativitate  ad  Imp.  Valentinianum  ,'  ibid. 

l£z2.4, 
LesTrophêesduP.  Gontery,  àSedan  1613.  8» 
LesLivrcesde  Babel,  à  Sedan  1616.  g. 
Apologie  pour  nos  Egiifes,  à  Sedan  lÔrug. 
La  Dodrine  de  nos  Egiifes ,  à  Sedan  1  619.  8. 
Ecclefiae  Romans Sanclitas ,  Francof.  1619. 4. 
Vindiciae  pro  Ifaaco  Cafaubono ,  ibid.  1619.4. 
DelaDocïrinedes  Vaudois,  àSedan  1618.  8. 
AtTertiobonaEfideiadverfusRofvveidum, ibid,  1619.  8. 
Plagiarius  Vapulans  contra  Cotonum. 
Obfervationes  in  Epiftolam  ad  Hebraeos ,  Sed.  1 624. 8- 
DeSede  Romana  libri  aliquot,citati  p.  3 1  $.Doc~trinaeEcde- 

fiarum  Reformat.  Gallicè. 
Epiftôla  ad  Joh.  Forbefium  Patricii  Filium  in  hujusCom.in_» 

Apoc.  Amftel.  1646* 
Tabula  Chronologica,Hift.  Apoftolicae  Ludovicifratrisprae- 

fixa.  V    3  The- 


if8  GALLIA 

Thefes  Hiftorico-Theoîogicae  ThefiumSedanenfïum  Synta- 

gmati  nuper  excufo  infertae. 
AdlocaqusdamutriufqueFœderîsNotcE  unàcum  FratrisSpi- 

cilegio ,  paucis  abhinc  annis Lugd»  Bat.  editae.  Plura  non 

vidi. 

Teftimonià  de  Capeilo  &  ejus  Scriptis. 

JOs.  Sca!igerCafaubono,Lugd.  Bat.  prid.  Id. Sept,  iéo6>  LU 
bellumCappelli  de  re  nummariafrujlra  ad te  fcripft m  an  eum  effcBonum 
vtrum  e/fe  non  dubito  5  induftrium  etiam  ex  ejus  Scriptis probare pcjjum  ; 
fedtamcn  mm  in  hoc  jludio  quam  in  Ckronologicis  eum  falli  7  met  &  lïlius 
non  parvi  refcrt  eum  monere. 

Is.  Cafaubonus  Jac.  Cappeîlo ,  Lond.  2  3 .  Nov.  1 6 1  z. 
Tu  verô  ,  PrœftantiQime  CappcUe ,  beafïi  me  nuntio  Utijftmo  de  editio- 
ne  tuarum  lucubrationum  Chronologie  arum ,  quibus  utinam  frui  brevi 
poffimui  :  Obfecro  tefac  me  utfciam  quomodo  procédât  Operis  tui  editiOy 
t$  qttod  fit  tuum  inftitutum  yfortajje  enim  incidemus  inpropoftum  idem 
autfimile. 

Tdem  Jof.  ScaligeroLut.  Non.Quint.  1606.  Mlttoùhi 

Capelîi  viri  optimi  Optu  novum,  quodtë  l'itéras  ejufdem  habet  adjunllat» 

Henricus  Spondanus  Apparatu  ad  Annales  Ecclef, 
Baronii.  p.  8.  verfa,  edit. Moguntinenfis,-  Accuratè  quo^dc  ils 
Jac,  Cappeïlus ,  (licet  extra  caftra  SccleÇi*  Catholic<e  militans)  injua-» 
Hijioria ,  ubi  multoram  expenfts  opinhnibus  ^firmat  ipjejuam  annorum 
plus  minus  quatuor  millium. 

Frid.  Spanhemius  in  Dubiis  Evangelicis,part.  prima, 
p.  1  fiç.  Jacobum  Cappeïlum  virum  crudttijjimum  Juper  hoc  Cainane  Lu- 
teii&  ante  annos  complures  confului,  in  eademe^  fententia  conflanterfuiÇ» 
fe  mcmini)  quam  in  Hifioriafua  facra  &  exoticaprefeflm  eratt 

Chrift.  Juftellus  Notis  in  Codicem  Canonum  Ecclc- 
fiac  Africana?,  p.  131.  Parif.  1 6  1  f.  In  ifta  temporis  de  Pafcbati*  cele- 
bratione  notatione  mendum  effe^monuit  me  vir  clarifimus  cbarijfîmufque 
Jacobus  Cappellus  harum  rerum  peritijftmus  ,  emendationisqut^ 
rationem  mihi  tndicavit ,  quam  illiacceptam  refer. 

DelideriusHeraldusinApologet.Tertulliani.Lut.itfrj 
Jir  clarifimus  JacobusCappeUuf^afnis  meus^  divinarum  humanarum^ 

rerum 


ORIENTALIS,  ij9 

rerutn  cognkione  pr<eftantijfimtii,njonuit  meper  /itéras,  în  tfla  tempormn 
cowputntiohe  TcrtuUianum  À  péri  vicinia  aliquo  modo  abermffe.  Sed h£ç 
erudit'ijftmo hçwini in Cbronico exaclijfimoj  quod  adornat ,  plenius  tra* 
Banda  reUnquimtu. 

Sam.BochartiisinGeographiaS.p.^.jW^/C?/^/- 

lus  o (AeLKet^/jvjç  affinù  meus^  quem  honoris  caufa  nomino;  in  feq  affc rt 
locum,exhujusNotisinGen.  nondum  editis,excerptum $  in 
CUJUS  fine  hzec  habet,f/^c  ille  vireximius(S de  me  optime  mer'ttus. 

Frid.Gronoviusinlib.  de  pecuniavet.p  in.Libetad- 
dereverbaviriiiobilis& dofîiJftmiJac.Cappdlifliii  Agricole  de  fubtiït- 
t*te  concéder  e  velle  non  videtur. 

DeeademJo.Phil.Paraeus  inVitaDavidisPatris,  Lud. 
Cappeîlnsjoh.DallxoinHift.Apoftolicam  1^43.  Jof.Scaîiger 
in Canonibus Ifagog.p.  3 07.  edit.Eufeb.  1 606.  L'  Empereur 
NotisinRemp.  Judxorum  Bertrami,  p.  430.  Grotius  iru 
Annot.adLibrosdeveritateRelig.ChriftianaEp.30g.edit.Pan- 
tienfis in  1  i.Andr.  Rivetus  in  Gen.  p.23 i.edLiu6$  $.&  inExod, 

parte  fecunda^./j.edit.ié^.BodiartusinGeograph.S.p.S^i- 
&gôo,&alii» 

SIMEO     MUISIUS, 
&étmliâmnjï$. 

CIrca  Annum  163 3. in Regia  Parifienflum  Academia  ïin- 
guamHebraeamdocuit  SimeoMuifius ,  EccleficeSueflio- 
nen(isCanonicus&  Archidiaconus  j  quo  tempore  cutn  Rev. 
ParensLutetiacdegeret,  aliquotiens  ipfum  audivit ,  eoquo 
lubentius,quod  virumHebraice  doclifïimum  auditoribus  ca- 
rentem  faepe  videret.Sednil  mirumSorbonaeScholafticoslin- 
guam S.floccifacere,cum  absque  hujus  cognitioné >  Epifcopo- 
rum  incuriâjSacerdotes  quotidie  fiant. 

Muiiîi  Scripta. 

Notaein  Gram.Hebra?am  BelIarmini,Par.i<522*'8> 
CommentariusHebra?o-LatinusR.D.Kimchi&RtS.  Jarchiin 
Malachiam>Parif.itf  1  g.  4. 

Pfal* 


iéo  G  A  L  L  I  A 

Pfalrflus  1 1 2..  cum  Comment.  R.D.Kimchi,  4^  ^ 
Comment.R.SJarchi,AbenEfrae&D.Kimchiin  Pf!  ip»  Parif. 

idio.  Latine  verfi. 
VerfioCommentariorumKimchiinPfalmos,quampollicetur 

Epift.Praef.  in  Gram.Bellarminn 
Commentarius  in  4.PfalmosHebr20-LatinosBurdelotii,curn 

Comm.  R.D  Kimchî. 
A  (Tertio  prima  veritatis  Hebraica?,  Parif  16  5 1 ,  g. 
Aflfertio  fecunda  ibidem ,  16 ^4. cum  variisfacriseod.voK 
Caftigatio  Animadverfîonum  Morini,  Parif.  1639.8. 
Idem  calculum  fuum  appofuit  Diclionario  Hebraso  - Rabbini- 

co  Phil.  Aquinatis,  Parif.  1  ôiy.  fol. 
Nota:  ad  librum  primum  Criticce  S.  Lud.  Cappelli,  hujus  Ope- 

ri  Parifiis  An.  1  <5j  o.  excufo,infertae. 

Teftimonia  de  Muifio  &  ejus  Scriptis* 

Mr.Godeau  Evesquede  Vence,  à  la  fin  de  la  Préface  fur  fa 
Paraphrafe des  i  feaumes,  T ay  pris  les  ver  fions  quedesAu- 
theurs  modernes  approuvez  ont  faites  du  texte  Hébreu  ^entre  lesquels  je 
dois  nommer  par  honneur  h  Sieur  deMuis^Profeffeur  en  la  langueSaintey 
qui  nous  a  donné  une  ver  fton  nouvelle  des  P feaumes  &  un  Commentaire 
dignes  de  très  grande  louange, 

Joh.BourdelotiusPraef.adLecl.  in  4,  Pfalmos  He- 
brsEO-Latinos,  Lutetiae  \6n.).Patentem  aditum  lucemcj-mearecepe- 
re  àjubare  Solis  illitu  purijfimi  clariffimi  D.de  Muis,  Regù  Profefforis,  de 
cujus  doRrina,  meritis^virtutibtu,nuUa  quam  illius  arte  compamndis^  ut 
apud  Deum  amat  fieri,  plura  fentio  quam  loquor. 

Andr.RivetusinGen-p.138.edit.in  ^.DeTextusHebrâi 
àvjtvrict  légat ur  docliffima  Lucubratio  viri  clariffimi  Simeonis  de  Muis, 
facmrum  Hebr<sarumq3  litemrum  Parifiis  Prof  efforts  RegiiAn.  1631,  edi- 
ta^inquaveritntemHcbraicamfortiter  affcrit ,  &  nequidquam  anni> 
tente  contra  Morino ,  Pentnteuchi  Samaritani  autoritntem  labcfaiïat, 

Joh.DallaeiJS  viro  clariffimo  atfc  eruditiffimo  Sim.MuifofvCi 

verfîonem  verficuli  ultimi,PfalmiHebraicevicefimi,Lut.men« 
feMart.  i<5$<5. 

Idem 


ORIENTALIS.  161 

Idem  viroornatiffimoN.N. Lut  Kal.April.  i6%6>  Cum 
fHOrtntium  nemofu^  eu  jus  ego  non  verear  offenfam  tum  hum  mihi  adver- 
farium  contigiffè  doleoy  que  m  ob  exceilentem  rerum  Rcbraicarum periti* 
am ,  egregiaque  in  originale  m  divin  if œderis  lïîcraturam  merim  j  prœ- 
cipuo  fsmper,   ut  par  erat-,  loco  ac  numéro  habui» 

Thomas  Gatakerus  in  DiflTert.  de N.T.ftylo  i 649  p. 
6.  verfa  j  E  conjuetudine  Idiomatis  Hcbnrici ,  verbo  future  temp&ris^ 
rem  qu&fierifoleat,  fréquenter  a£  cleg&mer  exprimi^obfcrvat  vir  doeïû- 
firaui  Simeon  de  Muis  in  Satris  variis  e,  u. 

Vidlorin  Pouli  hot  RecollecT:,dans  fesMotifs  qui  obli- 
gent à  rentrer  dans  Y  Egl.Romaine  1 6  $  7.  p.  1  iç*    La  Vulgate_* 
n'a  jamais  cftt  déclarée  erronée  par  aucun  autre  que  par  le  feul  Mini/Ire 
Vaille  *j  qui  toutefois  ri*  a  peu  prouver  que   V  Accent  Athnac  foit  par   *C*e8unc 
tout  difiwftif  en  la  Bible  ^ffecialemcnt  aux  Pfeaumes,  (S  non  par fois  Pur.c  c   °~ 
tonjonUif^  comme  luy  reproche  Mr,  de  Muis  ProfeJJeur  du  Roy  en  tan- ^tà'  fat  jes 
gfte  Hébraïque.  Pandefles.  p. 

Deeodem  Abrah.  Ecchellenfis  in  Epiftolis  Apolo-ij*.  &fair. 
getiois  p,  47. 1647.&  aliû.  de  v  edk-  dc 

Gryphius. 

JOHANNES      BAPTISTA  VALLIUS,»"^™* 

tAltisfîodonnfis.  g*^ 

Trente  ,  & 

IOh.Bapt.  ValliusRegiusling,  Orientalium  interpres  ,  dooleafhr  fuic 
fe&  ftudiisfuisbaec  habet  inProœmio  Diclionarii  Latino-leh^"tat^" 
Arabici;  StephanusHubertus,  inquit,  vir dotliffimus publiée  Pariftis^^^  * 
ira  difertè  de  Lingua  Arabica  differuit  anno  fupra  mille ftmum  fexcente- 
fîmO)  ut  interplerosfcy  me  quocfa  impulerit^ne  illam  prorfus  aut  né- 
gligèrent velignorarem ,  fed  addifeend*  iiïitis  lingu<e  ardore  in  aies  cre- 
feente^  cum  non  effet  ^  qui dilucidè  fatis  émergentes  animo  tenebras  effu- 
garet,  difficultate  fuperatjis^  fruflratentato  inutili,    ut  mihi  vtdeba- 
tur}  (ludioy  illud  torpefeere  patienter  ferebam.  Cum  vero  tandem 

Anno  160$.  Romam  adiiffem,  &  Job.  Bapt.  Raymundum,  lingua  hu» 
jufee  inter  Septentrionales  viros  Parentem,  fuiffem  allocutus  ,  eique  no- 
tumfeciffem  quo  animo  ambieram  Arabicas  /itéras,  fimulg-  oftendis* 
femiibrosy  quo  s  qutfieram  (S  compararam  ,  non  ille  modo  vir  perhu- 
manus  mihi  Evangelia  Arabica,  typis  exeufa  at<fo  Avifcnant  oflendit, 
[ed  etiam  fax  erga  me  benevolentU  pignusaccipere  ac  fervare  voluit. 

X  Inde 


\6i  G  A  L  L  I  A 

Inde  ego  alacriores  anttnos  refumens,  (épius  apud  me  fum  medimm^ 
num  etiam  indufirU  aliquidme*  ,  Arabie*  lingue  illu(irand<e  eonferre 
fojjem  ,  ab  eotfo  t empare  tenmvi  plurima ,  qu*  viatn  mihï  facilenL* 
fternerent)  adpenetranda  tnm  injuet*  &  inufimt£  nobu  lingti*  arcam, 
HucusqueVallius,  CIaruitAn.10'34.  quo&obiic. 

Vallii  Scripta. 

Epiftolaad  Achillem  Harteum  SenatusPrincipem,inCa*« 

fiodori  Opéra  Parifiis  excufa,  An  1600.2.  vol.  8- 
Carmen  ad  PetrumDanielem  J.C.ob  locupletifïïmamMau- 

ri  Servii   Honorati  in    Virgilium    editionem  ,  Parif. 

1600.  fol. 
DiftichoninEmblemata  Alciati  cum  Minois  Commenta- 

riis,  Parif.ï6oi.8. 
Gratulatorium  ExaftichumGabr.Sionitae  &  Joh.  Efronitas 
*  Hic  liber        Maronitis}deGeographiae  Nubienfis  *  verfione  Latina, 

efttantum  Parif.  I  élO.4. 

Epitome  Diftionarium  Latino  -Arabicum  Davidis   Régis  ,  Parif. 

majomOpe-  1  c     * 

ris,cnjusAu-  1031*  4. 

îor  dicitur 

Sharifol  Edrifi;qnodprimus,opinor,ex  Abulfedamonuit,Anglia  decus  Seldenus,  p.  jjj. 
UxorisHebraicaePlnrade  eôdemOperelegesapud  Edvv.  Pocockium  (de  quo  alibi)  Nctis 
ad  Spécimen  Hiftoriae  Arabum  Abulfaraii  p.  1  2  2.&  $72.Hujus  Aldrifii  Vitam  feiipfit  Johan- 
■aesLeo  Africanus,vir  (nifi  Cbriftianam  fidemcum  Punica  tandem  commutajret)  fané  exi- 
«ai»S;  inOpere  de  Viïis liluftribus.qui  apud  Arabes  fuerunt>  Mf. 

Teftimoniade  Vallio  &  ejus  Scriptis. 

GAbriel  Sionita  &  Joh.Efronita  in  Libello  de  Moribus  Ori- 
rientalium,  eap.  1  i.ad  cakem  Ge®graph.  Nubienfis; 
Taies fucos  ficuti  (S  nunios,  quorum  fupra  meminimui  ,  Ùfplera^  alia-* 
multa  vider  e  efi  in  ter  res  mirabile*  &  /intiquas  Job.  Bitpt,  Du  Vallis> 
qui  tnnm  diligentia  ac  fagaci  indagatione  eas  undhfa  requifitas 
éfportavit ,  ut  quatun$  de  re  ferc  fermo  incident >illam  ,  firarafit^ 
fiatirn  ex  [m  GazopbyUxio  promat  -,  ujum  doceat  &  proprietates  in- 
dhet, 

Jaques 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  16} 

Jaques  Gaffarel  dans  Tes  Curiofitezinouies,  p.  119. 

16$  o.  Quelques  uns  de  ces  Talismans  ne  font  plus  aucun  effet,  comme 
ceux  que  m'a  communiqué  Mr.  du  Pal,  homme  très  (avant  en  ces  Curio- 
fitez ,  dont  le  nombre  qu  il  a  dans  [on  Cabinet eft prodigieux. 

Jaques  de  Bie  à  la  fin  de  fc  n  Avantpropos  fur  TExpli» 
cation  des  Médailles  delà  France  Métallique  »  à  Paris  1635» 
fol.  Je  n  *ay  peu  faire  reujftr  mon  dejjein  qu1  avec  P  affiftance  favorable 
deplujieurs  perfonnts  de  fç  avoir  :  entre  le j quelle s  f? tfi  principalement 
employé  le  Sieur  Jcb,  Bapt.  du  Val  personnage  ver (é  en  toutes  louables  eu- 
riojitez  ,  mefmes  en  la  cognoifjance  des  langues  tantOricmales  tju'au* 
très  i  ce  qui  luy  fit  donner  place  e:itreles  interprètes  du  Roy  en  ces  lan- 
gues étrangères  :  llavoit  aujfy  une  grande  cogno'tjfance  des  Médailles  y 
dont  il  me  fournit  bon  nombre ,  les  décrivit  ($  en  expliqua  le  (ens,  H 
en  fit  mefmegra  ver  &  battre  plufteurs  à  je  s  dtpens.  Or  la  mort  l 'ayant 
cependant  furprit  avant  P exécution  entière  de  ce  dejfein,  je  n'ay  laiffé 
dy  aporter  tout  le  foin  &  la  diligence  qui  m'a  cfit  pojfiblepour  lefuivre  £f 
continuer. 

De  eodem  Reverendifîimus  Waltonus  Prolego* 
menis  in  Biblia  Polyglotta ,  Londini  exeufa  ,  &  aliù 

ANDREAS    RYERlUS, 

Atfarcwiacenjts* 

ANdreasRyeriusDominusàMalezair,  Ordinis  SanctiSe- 
pulchri  Hierofolymitani  Eques,  vir  Arabica?  &  Turcicae 
linguaeperitifïimu§jclaruitA.  1654.  hujusScriptafunt 
Grammatica  Turcica ,  Parif.  1 630.  &  1 62  3. 4. 
GuIiftan*ou'Empire des Roles,compoféparSadi Prince  *MusIa«liaî 
desPoëtesTurcs&Perfans,trad.  enFr.à  Paris  1634.8.  Sadi  Rofari- 
L'Alcoran  trad.  en  François,  à  Paris  1 647. 4.  um  l>,0,iti- 

cum  è  Perfi- 

Teftimonia  de  Ryerio  &  ejus  Scriptis*  num  rermV 

nem  vertit, 

]Oh.  HenricusHottingerus  in  Gram.  Chaldaeo-Syra  i^i»pMnu5t  vit 
ïpi.H^Sn  prolnferno  ufurpatum^reperies  in  Alcorano  Gaïlicè 4Lj c\t  Gcorgius 
Ryerio  accuratijfimè^tneojudicio,  verfo  p.zo%.  Gentius,dc 

quo  alibi. 

X  z  Vopifcus 


A] 


104  GALLIA 

VopifeusFortunatusPlempius  Letton  in  Avifenam 
*  Hoc  opère  *  à  fe  verfum  &  Scholiis  illuftratumLov.  1 65  a.  fol.  Dhm  Vateria- 
frui  li cuit  nam  Avifen<e  editionem  expetlo ,  cum  hoc  1.  Tomo  prodeambulabo ,  nobi- 
beneficio  Uffimum  Dominum  -Indre am  du  Ryer  Toparcham  in  Malezair ,  qui  Alc$- 
«ani  imivlya„umetega„t;jjtmèj„iifjgHam  foi  vernaculam  Gallicam  vertit  vmdi* 

cf«joh  Sri-  mut* 

gnetteDo- 

*****  FRANCISCUSab  HOTMAN,' 

Parifinus. 

Ndrê  du  Ryer  A  Mr.  Hotman  Seig,  de  Morfontalney  Abbé  de  St. 
^Marcy  Confeiller  au  Parlement ,  Sur  fa  Traduction  duGuli- 
itan  de  Sadi  ,1634.  Vos  voyages  ne  vous  ont  pas  feulement  donnk  U 
cognoijfance  de  l'Italien  &  Efpagnoly  mais  avec  le  Latin,  Grec&He- 
breu ,  votre  eftude  vous  a  acquis  une  parfaite  intelligence  du  Syriaque  (S 
de  V Arabe  ;  Et  un  peu  après.  LesCbrefliens  qui  [ont  en  Orient  atten* 
dent  avec  impatience  cette  fameufeBible,  à  laquelle  travaille  ce  génie  des 
langues  le  Sr.  Gabriel  Sionite ,  que  vous  avez  receu  dans  voftre  Maifon-» 
afin  d'accomplir  cet  incomparable  ouvrage. 

Gaulminus  adLibb.  devita&  morte  Mofis  1(52^  p. 
40  6.  Hujus  locime  admonuit  Ampli jjimus  Sénat  or  Hautement .  virlin* 
guarum  Orient  alluma '  ftudiofijfimus  (f callentijftmus. 

Saumaife  écrivant  àMr.  Goltus  de  Paris  le  13.  d'OcfL 

1  <5  }  f.     Je  n'aypeu  encore  bailler  voftre  Cofmographie  Syriaque  au  Sr. 

De  liocTe-  fabrielSionita  ,  lequel  nefi  pas  en  la  ville  ,  mais  en  une  Maijon  des 

vel  potius     Champs,  qui  apar tient  à  Mr<  Hotman  de  St.  Marc  ,  ou  efi  auffy  Mr.  le  Jay 

Fœdere,Sal-  &  toute  fa  famille. 

mafms  -mE-  Philippus  Aquinas  Lectori  in  Lexicon  Hebnco-Rab- 

pift.p.  4/+.  &  binïcum  Ibzy.Hoc  ingenii  noftrifiudiorumfa  fœtufic  mère ,  ut  nul" 
ac  \X  plS lum  ktepretiumintelligas exigipractergratiam,  neq^tamen  illammibi 
um  fcï'ibens/ofam  ambitio'è vindico  5  cujus  ampliffimumfrutlum  iis  velim  imper  tias^ 
in  R'pifi  ad  vins  illu(lri§mis  Augufîivo  Potier  Bellovacenfi  Epifcopo  3  Er,  de  Hotman 
Callos  Clarijfimo  Curiœ  Panfienfis Sénat ori  &c, 

hXntna  5  ^oh'  Ge;rëius  Niflelms,(de  quo  alibi)  Prœf.  ad.Letf. 

eootrovcE-  inTeftameuum  Muhamme«iis*,Arab. &  Lat.Lugd. Bat.iô y 8. 
fiàrttm  Kei'  H°c  0pliS  Europa  incognitum  fuit ,  ufque  dum  à  Pâtre  Patifico  Staligera 
gioius.p  28.  ex  Oriente  afportatumcjl  ,  quod  Nobiiijjimus  illeSuprem*  Curi*P>rï- 

ed)t  16  i9.  Çunfis 

&alii. 


GRIENTALIS.  i6; 

Jfen/ts  Senator  Franc  iscuê  Hotmannus  Gabrielî  Siontt*  è  Monte  Lib dm 
oriundo  y  ad  Latine  interpretandunt  tradidit, 

Théophile  de  Viaut ,  à  Mr.  de  St  Marc  Homany  Confeïl- 
ierau  Parlement,  dans  Tes  Lettres  publiées  par  Mairet>  àParis 
1642. 8«  Clarwit  A.  i<5$4. 

ANNA    ROHANlA, 
Princeps* 

HAnGlîIuftriiïîmam  &  Sapientiffimam  Prmcfpem  Hebraï  ^uîns  inRe- 
cis  Literishaudleviter  fui  (Te  tinftam,  teftis  fuit  tyro&rWthmûrm& 
Rev  Parefts ,  dum  Parifits degeret  5 quotiefcunque enim  ipfam phii.  Aqui- 
adiret,  Vet.  Teftamenti  caputaliquod  Hebraicè  Iegenterrunas  Epiftola 
inveniebat ,  & ,  quod  mirere  rne  in Ecclefïa  quidem  hocce  ftu-  **«&t.  in 
diumdeferuit,  cumetiam  illic,  dumHymniDavidici  decan-Caplt"'?Pa" 
tarentur,ipfaînterimHebraicoIdioma!e  mente  pfalleret,nam,H^0-nex 
iJCrecliffimèdixitaliquis,  GaUieam 

Non  vox  fed  -jotum ,  non  chordula  Mujïca ,  fed  cor ,  fer  monem 

Non  damans  ,  fed  amans  cantat  /'»  aure  Dei„  verfa, 

Nihil  ab  ea  editum  vidi  pranerEpiftoIas  quafdamGalli- 
cas ,  &  Poemata  eadem  linguâ >  fi  modo  >  qua  erat  modeftia^ , 
hase ediderit.  CiaruitA.  1654. 

TheodorusTronchinusin  Oratione  Funebri3  qua^ 
HenricoDuci  Rohanio  publiée  parentavit  A.  16$.  Ex  Liberis 
Catbarin*  du  Fârthenay  [upr (lit  es  [tint  adbuc  lllufirijfimus  Beniamiru* 
DuxdeSoubize,  &  Illuftriffima  SororAnna  Mufarum  de  lit  U  &  orna- 
memnm. 

De  eadem  cum  îaude ,  Anna  Maria  à  Schurman  (de 
qua  alibi)  in  Epiftolis  à  Frid.  Spanhemio  editis  A,  1 6jo,  p.  15)3. 
&feq. 

CLAUDÏUS  HARDI&US. 

CLaudiusHardiaeuSjSebaftiani  apud  Cenomanos  vecliga- 
lium  Quaeftoris  nTtus ,  Curise  Parifienfis  1 .  Advocatus ,  & 
paaîôpoft  m  Caftelîo  Confïiiarius,vir  MathematicârumAr* 
lium  &  Arabicas  linguaeeximiègnarus ,  claruit  A.  1 63  j*    Ex- 

X    3  liant 


1(5(5  G  ALLIA 

tant Euclidis  Data  cum  Graeco  Marini  Philofophi  Commenta- 
rio  î  utrumque  ab  eo  Latine  verfum  Scholiisque  illuftraturcu 
Pluraleges in  Appendice. 

Teftimonia  de  Hardi^o  &  ejus  Scriptis* 

LE  P.  Jacob  dans  Ton  Traité  des  Bibliothèques  1 6  ^^t  Citant 
à  la  Bibliothèque  de  M.  Hardy  Confeiller  au  Chaftelet  ,  elle  fait  bien 
voir  la  cognoijjance  qu'il  a  des  bons  Livres ,  particulièrement  des  Mathé- 
matiques &  des  langues  Hebraifytf Arabes^, 

VotfiusinOperede  Scientiis  Mathematicisp.  453. 
Euclidis  Data  etiam  è  Gratis  Latinafecit  Claudius  Hardy,  SebajK  filitut 
acfelicius  idpraftitit  qukm  antea  Bartholomaus  Zambertus. 

Sarraviusls.  Vofïïo,  LuL  5.  Feb.  \6$\.  BodiniLU 
brum  de  abditis  rerum  fublimium  arcanUo'im  ex  Authoris  autographe , 
defcripftt  Ardiftus  vir  dttlus ,  in  Cajielleto  ,  quod  vocatur  ,  Conjilia- 
rius, 

Pet.GafTendusin  VitaPeireskii  p.  187.  Extat  Codex 
Euangeliorum  Arabkus  pênes  illuftrem Mon-morium ,  quo  Prafationes 
intégra  continentur.  Habent  HU  expereruditi  Hardy  ai  Interprétation 
ne  ifuijfe  Matthai  Svangelium  Hebraicèfcriptum  Anno  Claud/i  1.  Afcen* 
fîonisç. 

Petrus  Morinus  part.  2.Exercit.Biblic.  p.jv.edit. 

fol.  Vir  Clarijfimus  Lat.  Gr.  &  Heb.  ,fedprafertim  Arabica  lingua péri* 
tiffimus  y  nec  modo  Jurifprudentia,  verum  etiam  variarum  fcientiarum. 
confultijftmus  D.  Hardy, Regius  in  tribunali  Parificnfi  Confiliarius ,  mi- 
hi  veterem  codicem  dédit  utendum  Hebraicé  manufcriptum ,  Librunu* 
fc,  Grammaticum  R.  Jonafilii  Gant. 

JOHANNES  MORINUS, 

BUfenfis. 

TOh.  Morinum  Congregrationis  Oratorii  Presbyterum ,  ïn_i 
JlinguisOrientalibusfuiire  verfatifïimum ,  fed  Pentateucho 

Sama- 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  167 

Samaritano nimis  addictum,  Scripta  clamant  ;  hujus  Sciagra- 
phiam  Autore  P.  Conftantino,  (  quam  Lutetiâ  difcedensà 
clarifiïmo  viro  D.Henry  PatricioLugdunenfi,  eumaliisdono 
accepi)  légère  potes  inlimine  Exercit.  Biblicarum  ejusderru 
cdit.  in  fol. 

Morini  Scripta, 

Biblia  LXX.  Interpr.  cum  Praefat.  ac  Prolegomenis  *  5  Par.  gomena 

J.Vol.fbl.  l6l%.  confurarunt 

Exercitationes  in  utrumqueSamaritanorumPentateuchmttFr.  iayior& 

*  Parif.  1^31.4.  -ArL:b°Htiug 

Exercitationes  Ecclefiafticae,  PariC  1 6i6.  4.  AmàeLda. 

Exercitationes Biblicar.Lut.  1^33.4»  dein fecunda parte  au-mj  Cxcufoi 

clioresrecufae.fol.  An.  1635. 

Traclatus  deSinceritate  Heb.Graeeiquetextus  dignofcen-  *Hasia(ujs 

da>  Parif.  1654.  8vo.  contra Taylerum  ,   Bootium,  acAntl™onrT 

Ulfium- .„.,.      tationibus 

GrammaticaSamantana  ,  abHottingero  citata  in  Biblio-  confutavit 

theca  Orientai^  p.  j  11.  joh.Henr. 

Ordinationes  Neftorianorum,  Syriacè  cum  verfione,idemHottinSer* 

ibidemp.288. 
Verfio  Epifîolarum  à  Samaritanïs  iEgypti  ad  Scaligerunoj 

fcriptarum;  GafîendusinVitaPeireskii.p.68. 
Verfio  tertiac  Praefationis  Eliae  Levitae  lib.Maforeth ,  &c.do 

qua  Jof.  Ant.  Gonçalez  de  Salas  in  Diflertatione  dedu- 

plici  terra,  1  éyo.p.  163« 
Idemcalculum   fuumadjecitLexico  Hebraeo- Rabb,  Phil. 

Aquinatis,  A.  i62?.excufo. 
La  Vie  de  Bellarmin  trad.  de  T  Italien  de  Jaques  Fuligatti,  à 

Paris  16 j  j.  8» 
L'Hiftoire  de  la  délivrance  de  PEglife  Chreftienne  par  Y 

Emp.  Conftantino  Paris  i^o.fbl. 
Pluranonvidi,  Cîaruit  Anno  ic>3  j. 

Vario- 


i6g  GALLIA 

Variorutn  Teftimonia  de  Morino  & 
ejusScriptis, 

PEt.GaflendusinVitaPeireskii    p.    éj.  &  68.     Samarimni 
sEgypti    duabtu  Scaligeri    Epiftolù   refponderant  ,  [ed  quod  1U4 
inGenebrardi  aliorumquc  manus  incidiflent,  détente  funt.  Donec 

Scaligero  mortuo  Peireskius  &  obtinuit ,  ($  per  virum  impen/c^ 
doiïum  Job.  Morinum  è  Congregatione  Oratorii ,  Latinas  fieri  eu- 
ravit. 

Idem  p»l6 1 .  Ut  compter etur  m/tgnorum  Bibliorumedîtfo) 
ferdoïïitsillejoh.  MorinuscurAbat  Pentnteucbum  Samaritnnum. 

JofephusAntoniusGonçalezinDiiTert.deduplici  ter- 
ra p.  I  éo.Plcmmfptfiusfy  ijÎA  nojfe  qui  ve/tt,  adeat  virutxperitijpmum-* 
ling.  Orientnlium^  eruditwnUtfo  multimodœ  omnifeium  Job,  Morinurrut 
Exercit,  in  Samarimn.  Pentnteucbum. 

Petrusde  Marca  nuper  ArchiepifcopusPari(]enfis,in 
Opère  de  ConcordiaSacerdptii&Imperii,  Sorbonae  cenfwra 
notatOjedit,  1 64 1  .p.  joz.îÛuftrlffimi  Bironii  de  ConftantimDonatiO" 
ne  conjetlunimrcfellitpir  eruàitijf.  Job.  Mprinus  varii*  argument  is* 

idem  indifiertationedePrimatuLugdunenfi  &ca> 
terisPrimatibus  p.uCj.Par. i6^^DeArclatenfis  Epifcopi  autorimts 
&  CAterorum  vicarhrum^/eganter  &  erudite  vir  celcberrimusjob .Me* 
rinut  in  ëxercitntionibtu  Ecclefiajlicisk 

Léo  ÀllattUS  DoEliflimo  viro  (5 'de  EcclcjtafticaAntiqaitatt 
meritiffimojob.  Morino  in  Diflert.  de  recentiorum  Graecorum_i 
TempIisp.98.2.part,Qbfervat.  deRebusEcclefiafticisGraeco- 
rum,Parif.i64<5. 

Bartholdus  Nihufius' initio  ProIogiGaleati  înLeo- 
nîs  Aîlatii  Confutationem  Fabula:  de  Jok  Papifla,Col.  1 64  f„ 

Ptrfuadcre  nobU  quidam  Académie  or  um  Helmeftadenftum  veut,  Fr. 
Guicciardini  pueriliter  irati ,  nefao  quas  neritA*  à  Pithœo  Catbolicê 
laudatijfitno  exornatM  hojiïli  in  Rom,  Pontificem  Prologo,  An  ito-a 
Jit,  inquifivi  in  GaUiis ,  ubi  Pitbœut  vixit  ,  ac  deprehendo  tcftt^ 
nonunO)  effe  merum  figmentum  ab  inimtcaCatbolkis  &  falfarijs 
tnanuprofeclum.  Audiatur  nûm  vetfohu  Job,  Morinus,  Amicus  me" 
ta  eximius  ,  cujus  nomen  teleberrimum  ubique  Pentium  ,  Prtfatio 

Ma 


ORIENTAL!  S.  ify 

i&/,  (inquit fcribens a<fme ) in Difcurfum  Guicciardininon  e[i  Pitbcei\ 
in  Pithœi  Operibus  ante  paucos  annos  diligenter  collectif  &  editU  non-* 
ex  fa  t.  Deinde  legi  in  Bibliotbeca  Thuana  duos  G  (tic  ciardini  de  Origi- 
ne poteftatis ,  #V .  varias  editiones  t  in  quibus  Pithœi  nomen  non  e(i 
ijliprafationiprafixum  ;  quapropter  inpgnem  optimo  viro  injuriant  Qer* 
manu*  iîie  in  fer  t.*  *IseftGeor- 

HugoGrotius  Joh.Cordefio  i?.Sept.  1634.    Kp^^f*™ 

Çntmoipus fpetlanâas  ntihi  exhibuit  Morini  erudttas  Difjermiones.         Luthe  ranus 

Sam.Bochartusin€eographS»p»  8f?.     De  duplicic.s.E, 
Hebrœorum  cbaraftere  vide  dotliffimum Morinum  in  Pent.  Santaritn* 
num  Exercit.  fecundte^c.4. 

Hottingerus  in  Biblioth  Orient.p.188.  Ordinationet 
Neflorianorum  è  Vaticana  Bibl.  deprontptas  Syriace  cum  verfione  edidit 
Job.  Morinus  ab  Ekellenfi  adjuttts. 

Joh.Viccars  (de quo  alibi)  in  Decaplis^tfjo.p.tfi.  *HujusAa- 
AliiQnter quos  Mttrtmu)  quibus  de  bac  infcriptioneSinaica  in  ntontc^g^  Opus, 
OrebcoUoquiumhabui  *  aliter  fentiunt^nepry  quidem  de  my  II  erio  fo-  Pcrhumani- 

BrianusWaIton(dequoalibi;inDiflert.  de  linguiSeftaTcrna^ 
Orientalibus  1  d;g.  p«4 1 .     Job.  Morinus  vir  doBiffimus  ,  cui  mul~  tiiïîmo  Vira 
tuntoblaborei  in  Samarimno  Pent.  docli omnes  debenty  4.  habuit exem-V.jzc.  Gui- 
flaria,  quibus  ufus eft  in  editione Parifienji  bcrto.in  Ec- 

Idem  p.u%.Mirume/iJob.  Morinum  virum  alias  ^^f'tlûv^' 
fnum,  ftatuere  tant  Gracam  jo  quàm  vulgatam  Latinam  divin*  4#/wv-Miniftro/ 
mtis  effe^cum  interfe  fapijjime  difcrepent  &  contraria  affirment*  *  Hic  Vio 

Eundem  tacite  notarSim  Muifius  in  fine  DiflTertat.de carfli  ,ocus 
Textus  Hebr. Autoritate,Commentario  in  Pfalmos  prxfixacut ^™  \°™  „ 
in  ipfo  Commentario  in  v.  7.  Pralm.40.  fecundum  Hebraeos.  b^  £  J£ 

De  eodem  cum  laude  Voffius  in  Harmonia  E  vangel.  ThcmusObe- 
p.  j ^©«Naudaeus  in  Epigraramatibus  p.  1 2.edit.Parif.  &  alii.      cini  itali, 

SAMUEL     PETITUS, 
Nemaufenjis* 

EOdem  quo  Morinus  tempore  vixit  Samuel  Petitus  V.  D. 
M.  &  SS.  Théologie  apud  Nemaufenfes  Profeflbr  ,    vir 
Hebraicè  &  Cophticè  docliflimus ,    &  in  omni  Antiqui- 

Y  tate, 


l7o  GALLIA 

tate,  Ecdefiafticapracfertim,  oculatiffimus.  Hujus  Scripta 
funt. 

Mifcellanea.  Pariniô'jo.  4. 

EclogxChronologtcac,Parinid3  !♦  4Xes  mefmes  en  Fr.  im- 
primées en  mefme  année. 

VariaHediones.Parif.  165^4.  in  quarumlib.4.  c.  8«  Gorio- 
nidemdenovoverlum  &  Notîs  illuftratum  feediturwn 
pollicetur. 

Cornmentarii  in  Leges  Attica6,Parif.  1 6$  f  ♦  fol. 

Obfer  vationes.  Parif.  1  Ô41.4. 

Diatriba  de  Jure,  Principum  ediclis  &c.  Amftelod,  1 649,8. 
cumaliadeDiflïdiorum  Caufis>Effe&is,  &Remediis. 

InEp.PraefatoriaadSalmafium,Sam.Sorberiuspo(teâ  Pon. 
tificius ,  (e  editurum  promittit  Avunculiin  Jofephumj 
Animadverfiones,  quamvis  ad  umbilicum  haud  per* 
du&as. 

Virfus  Latini  in  obitum  W.  Sçhikardi,ad  calcem  Orationis 
kiejus  funere  habitat. 

VariorumTeftimonia  dePetito&ejus 

Scriptis. 

GAfiendus in  Vita Peireskii,  p.  14?.  Menfe  Julio  Anni  i6zg. 
Nemauft cum foret,  commenâavttmmmvi  tutem,  eruditionem?- 
que  Sam.Petiti  quibusdam  ex  Primoribtu  Au  lieu ,  ut  Micbaeli  Maril- 
iiaco  Pro  - Caxcellario,  Antonio  Ruz&o  Deffiati  MarcbhniALrarii  Pr*fe- 
ïïo  &  a  lits.  Erat  Petito  pr<e  manibus  Fafeïculus  MifceUanearum  Obfer- 
vationum  in  bonos  Autores  :  imfe  ipfiautorfuit  cum  aliorum  inferendo- 
rum,  tumnonnegligenda  interprétation»  inea^qux  HngUA  Punica^» 
apud  Panulum  Plauti  efferuntur. 

Idem  p.  16 8«  Salmafiui  Petitusque  ex  paucis  librts  com- 
munie aï  i  s  in  lingua  Copticaplurimum  profecerant. 

Idem  p.  19  f.  Cum  Sam.  Petitus  appamret  tum  nov.im 
Interprétât ionem }  tum  eruditas  in  Jofepbum  Notas-,  obtinuit  ipfi  per 
Holfieniumvariorum  locorum  toUationem  tum  tribus  Odicibus  Vati- 
tank  Mjf. 

Sam. 


ORIENTALIS,  171 

Sam»  Sorbiere  à  Mr.  Patin,  D.  en  Med.  p,  44 i .  de  fe« 
Lettres  1 660.  Les  Animadverftons  de  feu  mon  Oncle  fur  Jofephe% 
(ont  entre  les  mains  de  [a  Veuve ,  qui  les  garde  comme  un  7  bref  or ,  du* 
quel  elle  efpere  de  retirer  une  bonne  fomme  d 'argent.  Je  ne  fay  filfts 
trouvera  quelques  doftes  curieux affez  riches  pour  acheter  des  Efcritures 
indig-rfies,  qui  demmderoient  beaucoup  de  loifir  &  d y  érudition  Talmu- 
dique  ,  afin  quelle  s  peuff ente ftre  mifes  en  efiat  de  voir  le  jour }  qua$ 
verôauthoripfenonabfolviiïet,  moriens  pro  non  inchoatis 
haberi  votait. 

Le  mefme  à  Mr.  Ménage ,  d'Avignon  le  10.  Juiî!. 
\657.Jenevotu  puis  rien  promettre  dujofepkedcfeu  Mr.  Petit morL* 
Oncle  ,  ny  de  la  Crtticfc  de  Croi ,  V.  la  p.  $  6  3  ♦ 

Sarravius  Jac.  Palmerioà  Grentmefnilio  Lut.  14.J11J. 
1 6 3  y .  Mittc  cita  qtufê  cenfuram  tuant  de  loco  DemofthenicaSyngraph* 
c*r«  HJp  ActK^/TH  a  Sam.Petito in  Comment ario  adLeges  Atticasex- 
plicato.  Ghtodpoftulo  duabus  de  eau  fis.  Prima  quia  quotidie  expe-> 
ftamus  Petitum  bue  venturum  y  & gratum  erit  mibi  tuti  armis  infiru  * 
Ho  cum  illo  decertare  :  Altéra  quia  0  7mvv  Salmafius  pofiremû  fuis  feribe* 
bat  y  fe  in  (no  novijfimo  Libro  de  modo  II  fur  arum  ,  totum  iûud  Petit i  ca» 
fut  de  llfuris  Atticis  perperam  ah  eo  int  elle  Hum  confutaffe,  Etjuvabit 
videre-f  quid  illiprtripuerù. 

Idem eidem Lut.  4.  Non.  Aug.  1 63 9.  Amœnitatemin* 
genii  tut ,  verborum  vocumfa  copiant ,  eertè  nonpoffum  fatis  mirari.  Si 
jam  audet  congredi  Petitiu ,  fpondeo  ipfum  ad  te  dedutlum  tri  vitJum-3 , 
vinftumfa  omoscà  xeïçpç  'dCru^Tic-i  ljbtâ,o~i.  PufiUum  fuiifo  nominis 
virum  eumprœftabo ,  ni  fubmtfjèfegerat. 

Idem  Alex.  Moro  26.  Decemb.  1630.  ^uoddeCa- 
jlrenfibtts  tuùpurpuratis  &  eruditiffimo  Petito  narras ,  magnopere  pla~ 
cuit:  illo  s  ego  impenfe  cola  & venerory  bunc  eiiam  amo.  Acceditmz-» 
aliquando  Sam.  Sorberitu  ejus  nepos ,  qui  efî  adkuc  ai  -r  itucçpïç  tiM- 
tujç  Minifierii  Ecclefiafiici  3  quem  ego  cum  ob  doUrinam  fingularexn^»  , 
tum  maxime obpatrui magnam  (f  itt  ôiKaix  èpfaTaffyjlut  famam  rna- 
gnifacio. 

Idem  Fr. Gronovio Roth.  2.N0V.  \dj^o.  Se  d  qui  omi]- 
fus  Petit  tu  ?  Nunquidlicuit  Nemaufum  excurrere  ?  An  eumtibire* 
Àuciex  Italiaferva*  ?  Ver endum  t amené fl,  ne  ,  omifja  MaplagoL-3% 

Y     2,  aliè 


i7t  G  A  L  L  I  A 

âlibdivcrtas,  idqueoptimoviro,  qui  te  fumnte  colit ,  foret  acerblf» 
mum* 

De  eodem  p.  1 7.  &  20.  Epift. 

SalmafiusHug.GrotioDivione8.Ic3.  Maj.  iô^o&xU 

gui  Nemaufenfis  auguror  tibi  lecla  Mifcellanea,        Si  quid  vert  quoque 

mihiaugurarilicet,  civiyvaç  &  xatByvcsc.     Profeclo de  meo  permit- 

9 .         .      tes  mibi utfenfum  tuum^qualis  fit,  conjeclura  ajfequar,      Nonputo  tibi 

rum  incom.  Pr°bafle>  ut  deinceps  Canijfampro  Capna  * iegamtts,  t um  certumfitfri~ 

parabilem    bus  brevibus  illam  difîionem  in  Plauto  confiare.       Nec  Caniffam effe.» 

D.  Sam.Bo-  IHvuuitk^v  cenfebis,  nec  inde  diftam  cum  td Autumabis  h bco  Attica  urbii 

chartum  in  ^uvlaapyîç  nomine.  Idem  fer  endum  judicium  de  cateris  omnibus  corre» 

A        1  b     iïionibus  Plautinis.  Nulia  quippe  efi  ex  omnibus, quampro  ver  a  aeproba- 

Biblicis        tafumereaufim)mult<sabfurdijpm£.     ^uas  inGracùs Autboribus ex- 

part.  i,p.     cogitavit,ntbilo meliores.     LegemSenariiJambiciapudGracosComicos 

*^4.  nonvidetur tenuijje ,  adeofiepe contra metri  menfuram  offendit¥     In_* 

Punie is Plautinis  an  melius  Mi  faccefferit ,  tuum  efio judicium.      Non~» 

tantus  fumHebr<eus,ut  me  interponere  audeam ,  video  tamen,multa  ejfa 

quo>  non  cobareant  ,•  tfvideor  etiam  idpofjè  ojîendere ,  cumpauîo  plus  ac- 

€cfferit firmitatù  fludiU  meus  in  Hebraismo  (S '  ArabUmo,quibus  nunc  ton» 

juncîim  (£  tottu  incumbo. 

IdemeidemDivione  Kal.  Jan.  1630.  De  Exiguo  per- 
molefïum  mibi  accidit,quod  fcripfifli^Vlutum  itii  Arifiopbanis,  quem  élu- 
tidavit,  nibilprofuiffe,  ut  Alfculapiumfâltem  aliquem  reperiret,  qui  vert 
Pluti  ocuios  aperiret  infuigratiam .  Dtfcrucior  non  in  takm  ineidifje  y 
quakm  indue  tt  Comieus.  De  Punie  is  Plautinis  tecumfentio}  velPluto 
çaciorem  in  plerisçfo  deprebendi. 

Idem  Gui.  Staackmanno  Hagam ,  Leydse},  Eid.  Jan. 

lé}f.De  Profejfore  vefirœAcademU  è  GaÙis  eligendo ,  huit  Profcjfioni 
digne  exeqtienda  idoneus  mibi  vider etur  Aubcrtinus  Eccleft*  Parif.  Pa- 
ftor  ;fin  refpueret ,  (uccedaneus  ei  dari  pofjet  Sam,  Petitus  Nemaufenfis 
Bcclefia  Minifier  ,  quifedufux  locique  cumaliis  multùs  dubius  efi ,  ob 
vexationemyqu<efit  Ecclefiu  in  G  allia  Reformatas ,  inperegrinit  atem  re» 
datlis pierijtfoearum  Pafioribttf  ,  aeper  alias  etiam  criminationes  fuga- 
tis.  Petitus  bic  nomine  dotlrina  magnas  efi ,  nam  &  Script  is  multisJAm 
incUruit-j  quibus  cruditijfimum  fe  ling.  Orient  alium  ofiendit  i$  inomnï 
Antiquitatc  Ecclefiafiica  perfatijjlrr.um  3  ne  deTbeclogia  ac  Pbihfopbia-» 
dicam ,  eujus  eftperitifimus, 

Grotius 


O  R  l  £  N  T  A  L  1  S.  175 

Grotius  Peireskio  Lut.  22.  Majti^.  Cumjofe- 
phum  interpretandum  fufceperit  2Jetitus ,  magna  vir  diligent  i<e  lingua- 
rum%  fciens  -ymultum  eo  nomine  gaudeo  ,  paratus  conferre  quicquid 
potero,quodin  hoc  negotiorum  aftufanè  exiguum  eft, 

Sam.  Sorbiere  à  Mr.  de  Marmieife  Evesque  de  Con- 
férant, de  Rome  le  4.  le  Mayiôfy.  p.  $26.  de  Tes  Lettres,  f 
éty  eficprefentt  deux  fois  à  bai  fer  les  pieds  du  Pape ,  qui  m  a  donné  auffy 
longue  audience  quefay  deftree.  Sa  Sainteté  m  a  refpondu  en  la  langue 
que  je  luy  parlais;  An  tu  es  ille  Sam.  Petit!  nepos?  &  m'afaitqueU 
que  s  que  fiions  Çur  les  docles  de  Hollande  3  dont  elle  avoit  entendu  parler 
à  Munflcr*, 

Grotius SalmafîoLut.  ï3-Maj.  i6$o,Extguoomniaqu* 
fcribis  dixeram  i  ille  vero  obfurduit ,  ne  hoc  quidem  mibi  credens^non-* 
pojje  Senarios  anapa/lo claudi.  Vides  tui  librum  infcripferit.  lvit  tra- 
diturus  ipfe  rus ,  ubitnm  Utitia  dator  agebat.  Cum  magnas  expccla* 
retgratias ,  forte  &  aliquidde  imbre^quiin  Danampluit ,  non  modo  vi- 
dere  eum  non  potuit ,  fed  cum  in  fi  ar  et,  vix  effugit  quin  Janitoribus  va- 
fularet.  Ade 0  nibil illi profuit  aut  Plutum  Arifiophanis  demeruiffLs  , 
dut  eum,  qui  in  Gallia  Pluti  locum  tenet*  De  Pœnulo  dixi  illi  quod  res  eft^ 
non  aliam  in  illa  nobilifcena  quarendam  interpretationem  ab  iis^qu*  La* 
tinèfequuntur  :  fed  Punica  bis  ejje  pofita ,  ex  diverfis  (c.  Codicibus  du» 
flicata  Scriptural  quidem  ita,  ut  pofterior  fit priore  corruptior  &  voci- 
bm  quibusdam  omijfis  contraftior»  Mirum  efl,quœ  ille  nobii  ex  Gracie 
mminibus proprtis  appellativa  Syriacafecerity  &quam  confufos  fenfus. 

Idem  Joh.  Cordefio  j  o»  O&0D.16  3  /\.Petiti  Leges  Atti- 
tas  vider e  aveo ,  ut  cogno/cam,anfupraScaligericolle£îionem,  qua  ufum 
me  memini ,  aliquidprafliterit. 

JdemCÏ.Sarravioi8.  Jan»  1640.  Exiguusnofier,  vir 
bonus  eruditufque  nodum  in  feirpo  qu<eritynon  metuenda  met  tiens.  Nam 
finoviFœderis  authoritatinon  obftant  tôt  qua  olim  deprebenfe  funt ,  &.*  Intell  jgit 
quotidie  deprehenduntur,  difcrepantesScriptura,  quid  mali  facit  qui  *  in  dodifli- 
vettFœderis  librisfive  exOrientalioribusJudais  five  exlnterpretibus  Anti-wnm  ^.ua' 
fuis ,  aliquœsfuijftprater  eas,  in  quas  incideruntMaforeta,  fedulo  objer'  „,*„„  ^™  ' 
vat (5 'verecunde  docet.  Hebraicis 

Gerardus  Joh.  Voflius  Samueli  Sorberio,  Amftelod.  Prscepto- 

Kal,  Janu.  16 J 4» Ut  fatUfasiam  expeftationitux,  prêter  affeclummu-ttm> <5UIC«~ 

tuum  requirit  amor  meus  erga  Afvuncnlum  tuumSam.  Petitum*  qui  te  fie tjcam  Sa* 

v  j'/'   •     cram  jam 

*      3  «"'£'' Jtumadorna- 

verat , 


174  G  A  L  L  I  A 

diligit  ,  &  eut  magnopere  objlrittus  eft  tôt  us  or  bis  llteratus.     In  fine-» 
Êpiftolae  j  Felictfftmum  annum  exopto  eximio  Petito. 

Thomas  Reinefius  lib.  r.  var.Le&.c.  if.Ingemofîp» 
mus  Petit  us,  virnon  fuinominis^fedvertinter  Gallorum  lïteratorunu* 
maximes  numerandus. 

M.Sorbieredansl'Hiftoirede  Ton  changement  do 
Religion ,  à  Paris  165-4^  S-  ?•  10.  &  1  ï.feftois  chez  feu  M.Petit 
mon  Onde  (perfonnage  que  la  publication  de  quelques  ouvrages  de  Cri* 
tique  rendent  afjez  connu  parmy  les  ffavans)  quiprenoit  foin  de  mon~» 
éducation  &  m  aimait  beaucoup*  Aujft  luy  renàoisjc  tous  les  refpeclt 
tf  toute  la  foumiffion  que  je  devois  à  fa  qualité  ,  à  f on  âge  ,  &àfon-a 
mérite,  ?  ob fer vois  toutes  fes  paroles  ^  je  prenois  garde  à  toutes  fes 
action,  }  &  je  me  propof ois  fa  probité  &  fa  modération  en  exemple  ,  fi 
je  ne  pouvais  atteindre  à  fon  efprit  &  à  (en  érudition.  Je  Ventendois 
parler  tous/ours  reveremment  de  V  Antiquité  Ecclefia/lique  dont  il  avait 
une  grande  cognoiffance  ,  efiimer  beaucoup  les  SS.  Pères,  pri fer  l'ordre 
du  bon  gouvernement  ,  &  blâmer Véteurdifjement  &  U  mauvaife^ 
conduite  de  ceux  qui  brouilloyent  l 'eflat  fous  prétexte  de  Religion^ j'ofe 
croire  qu'il  eut  enfin  donné,  les  mains ,  fi  Monfeigneur  le  Cardinale  Ba- 
gni  &  Monfieur  de  Peirefc  euffent,  dans  une  plus  longue  vie,  eu  plus  dt  loi- 
fir  de  le  retirer  duparty  auquel  il  efloit  attaché* 

Lemefme  atameime  Livre  p.  111  Demandant  de  Pa- 
ris à  M.  Petit  fonfentiment  fur  lefujet  des  troubles  que  je  voyais  nat/îre-» 
en  Angleterre  ,  /'/ me  répondit  de  Nifmes  dans  fa  Lettre  du  2c ,  d"1  Aoufl 
que  la  Hiérarchie  efloit  infiituée  depuis  le  temps  des  Apôtres.  Hie- 
rarchiamefledixi  jamabipfis  Apoftolorum  temporibusinfti- 
tutam  ,  utdiflenfionum  plantariaevellerentur  ,  &fchifma- 
tumfeminatollerentur,  &intra  hoc  intervallum  ,  quod  eft 
ab  AnnoNeronis  quarto  ad  feptimum  ejusdem  ,  totoorbo 
decretutn  fuifie  ,  utunusde  Presbyteriseleclus  ,  Epifcopus 
ku,i  kfyylw  diclos  ,  caeteris  fuperponeretur  ,  &  ad  eurru 
omnisEccîefiaecurapertineret.  Habes  paucis,  fedtibiuni? 
animi  mei  fenfum  in  hoc  negorio.  //  ne  vouloit  pas  que  je  /e_> 
deferaffc  à  {es  Collègues  5  &  ceri  eft  au fft  que  dix  ans  après  fa  mort,  que 
je  leur  fais  f avoir  quelle  efloit  fon  opinion  fur  cette  matière. 

De 


ORIENTAUS.  175 

De  eodem  And.Rivetus  in  Decaîogum  i  63 7.  p.  1 77. 
VotfiusinOper.ç4çMoloIatria,p.  1  iptf.&deScientiisMathe- 
maticis  p.238.Pet.rus  de  Marca  in  libro  de  Concordia  Sacerdo- 
tii  &  Imperii  p.49.Bochartus  in  Geograph,  S,  p.  849.Seldenu$ 
in  Mari  CIaufo,Lond.  1 63  6.  g  .p.  1 84,  &  aliû 

PETRUS       BERTRANDUS 
MERIGONUS. 

HIclinguamHebr.  &  Graecam  docuitParifiis  cîrca  An. 
i6]6.  Scriptafunt,  VerfusGraecitnGabr.  Naudaei  Opus 
infcriptwm,  Addition  à  V  Hijloire  de  Louis  XL  An.  l£jo.  CXCU- 
fum ,  &  Grammatica  Graeca  Clenardi ,  acceffionibus  aliquot 
lo#upletata. 

L' Autheur  de  la  Gram.  Greque  de  Port  -  Royal,dans 
fa  Préface, Entre  ceux  qui  ont  le  mieux  travaillé  à  eclaircir  ou  à  ampli- 
fier la  Gmmm  ire  de  Clenard^doit  eftre  mis  Mr.  Merigon^qui  a  en  feigne 
U  langue  Grecque  (f  Hébraïque  dansP  Univerjîtéde  Paris. 

NICOLAUS     CLAUDIUS     FABRICIUS 

de  PEIRESCj  Belgenferii  natus* 

DEmagni  hujus  literatorumMaecenatis ,  aeternaque  me-obiit  . 
moriadignilïimi  Senatorisvita,  fiquiddodiifiimis&ac-js^ 
curatiflimis  Pétri  GarTendi  &  Joh,  Jacobi  Buccardi  lucubratio- 
nibusadjiciamjCrœfithefauristeruntium  addere  meritô  exi- 
ftimer,  acpofl:Homerum,quodajunt?  Iliada.  Obfervettan- 
tùm  leclor  fequentia  de  eodem  teftimonia,  à  Borellojcaftrenfi 
Mediço  in  Auftario  ad  ejusdem  Vitam  haud  notata. 

Teftimonia  dePeirefcio. 

Nie.  Claude  Fabry  à  Scaliger,  d' Aix  le  1  y.  Fev.  J 1 604,  Des 
que?  ayeftk  hors  démet  Tbefes  publiques ,  il  n?  a  fallu  re fou- 
dre à  prendre  mes  degré  z  deDofteur  es  Droits  félon  la  couftume  duPaisy 
félon  laquelle enti autres form'aliteZy  il  à  eft&MceJfaire  de  banqueter  & 

fefteyer 


17«  G  A  L  L  I  A 

feftoyer  deux  ou  trois  fêis  tous  Mefteurs  de  la  Cour  du  Parlement  ,  tous 
Me fieurs  de  la  Cour  des  Aydes,  Comptes  &  Finance  f,  la  plus  grande* 
fart  des  Dames  de  la  Ville  ,  #  une  bonne  partie  àe  la  Noble  fie  de  tout  le 
Pats  :  ce  qui  ameine  une  fuite  de  Rais,  Vifites  (S  autres  compliment 
desquels je  ne penfois  jamais  voir  la  fin.  Au  refie  lors  que  mieux  je  cuidoii 
eftre  délivré  de  ce  tracas,  voila  que  Mr.  deC allas  mon  Oncle  me  fait  refi- 
gnation  de  fon  eftat  deConfeiller  en  la  Cour  de  Parlement ,  £5*  nfembar* 
que  par  ce  moyen  en  une  infinité d*  autres  affaires ,  qui  m'ont  desja  im- 
portunè  beaucoup  plus  que  je  ne  voudroit  y  veu  que  mon  humeur  feroït 
fluftoft  de  vivre  en  liberté, 

H.  Grocius  in  Epiftola  Mf.  adCafp.  BarIaeum,Lut.  1 4t 

Apr.  1 6  j  y,Siquis  eft, pro  quo  liceat  inverecundum  efjepetitorem,is  fuit 
Peirefius,  folitus  benefacere  &  ignotis  rS  non  petentibus.  Célébrât  us  in 
Imita  efi  Orationibus.  Nunc  etiam  car  mina  ex  toto  orbe  ad  ornandam^» 
ejus  memoriam  coUiguntur,quadragintut  quod  nunquam  faftum  eft  fin- 
guis,  Ego,majoribusoperumimpar  ,  Bpigrammate  Latino  profecutus 
fum  viri  de  publico,ac  de  me  quoque  optime  meriti  nomen. 

If.  CafaubonusJof.Scaligero,Lut.(5,Non.Maj.  tdotf, 
Vir  nobiltffimm,cuihas  trado,  nibilcertihabet  defua  iflhuc profefîionzj, 
Is  eft  Peirefius  Provincialis,tui  obfervatijftm us      Ofiendit  ille  mihi  tuo»  * 
rum  majorum,  qui  Vérone  imperitnrunt,monumentn,  fiquidjudico  4%}- 
dyccç&Mtinam  pofjent  illa  iftbic  edicum  tut  s  notis, 

Salmafius  ad  eum  faepe  inEpiftolis. 

LemefmeàMr.duPuy, à  Grigny  le  ijjuill.  \6i%t 
Je  vous  renvoyé  la  Lettre  de  Mr.  Peirefc  &  vous  en  remercie  comme 
je  luy  fais  pour  les  remarques  de  V  antiquité,  qu'il  a  daigné  rechercher fi 
eurieufement  à  mon  u/et. 

IdemVoflio,  Leyda?  14.  Kal  Jan.  16^4.    De  Anto- 

niniana  Columna,  (criptum  nuper  mihi  eft  à  Sénat  ère  /Squenfttalium  eu» 
riofiffimo,  quimulta  adtnftttutum  pertinent  ta  lubmifit  ex  ditiffim/t  fua 
antiquaria  fuppelleélile ,  extare  ejus  in  bis  locispleraqj  exemplaria  manu 
exprefta  tf  tranferipta. 

Idem  Jacobo Golio,  Divione Idib.  Fcb.  1636.  Debu* 
manitate  &  beneficentia  Peirefcii  nofiri  qu*  dicis  ,  profctlo  verijfimo-» 
funt,  nibitftdicide  ejus  candore,  liber  Abatte  ,  ac  magntficentia  poteft, 
quinomnia  omnium  verbafatlis  exuperet  Quod  ruborem  inde  tibi  fuff'u' 
fum  narras tillum  deleri  ex  tuo  iUo  ingenio  veltm]injuriam  quippe  optim» 

viro 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  177 

vit»  péri  putû }  quum  timide  bénéficia,  qu&  mm  cupide  offert  £T  cupî* 
dius  confert y  accipiuntur,  Obligatur cum  obl'tgat,  Nihilunquam^* 
taie  vidi. 

Idem  in  Opère  de  Prirnatu,p.  104.  Habemustf  para* 
phraftmArabicamCanonumNktenorum  ,  quant  natli  fumus  bencpcio 
nunquamfatts  laudandiviri§  /tentai  £/tx  Nie.  Peirefcii, 

LeoAliaciusp.jz.  Animadverf.  ad  Antiquitates  He- 
trufcasIngiramiijParif.  1640»  Nie.  Faber  Peirefius  immaturius 
nobis  ereptus,  &  nobilifjïmo  Academicorum  Humoriflarunt  Rom£,dum-3 
b<ec  feribof  funere  hone/latus ,  Hieronymo  Aleandro  feripferat-,  Kalenda- 
rium  à  Salmafio  laudatum  vetuftijfimum  efje. 

Sarravius  Jacobo  Palmerio,  Rothomagi  Non»  Aug. 
1 6^-C.Prodibit breviNic.Fabri  Peireskii^  viri  <eternafama  dignrffimi  vh 
ta  à  Gafjenào  confcriptZ)  in  quaplurima  nature  expérimenta  mira  &  no- 
va proferuntur„ 

AntoniusCIementius  in  Vm  Sa\maCn  ;  Pcr  ïdem  tem^ 

pus  commoàum  accidit,  ut  amicitiam  fuam  itli  15 ' fingularem  affettums 
uitro  offerret  vir  Cf  eruditione  (5 génère  nobilifpmus  ,  ne c  fine  honoris 
prtfationè nominandus Fabricius de Peirefcy  Regius  in  Aqu*-Sextienfi 
Curia  Senator,literarum,  dum  vixit,  magnus  infiaurator^  literatorunt 
Macenat  plane  incomparabilis. 

I  d  e  m  i  b  i  d  e  m ,  Mulm  perperam,  nefeio  quo  fato,  in  Vitn  Pet' 
reskii  À  Gajfendo  relata,  alias  for  ta jfe  doiebimus, 

Joh.MorinusinOpufc.  Hebraro  Samarir.p  9?.  Edi- 
tionejamperafta  ,  très  alii  Pentateucbi  Hebr<eo~  Samaritani  Codices 
nobis  fupervenerunt  ab  amplifftmo  viro  ,  (5  Antiquitatis  prûfan<e 
&  Eccleftaflica  (ludiofijfimo  Peirefcio  ,  Senatore  Aquenjï  ,  ad  nos 
fnijji. 

Fr.Ogier  dans  fa  Cenfure  delà  doéïrine  curieufe  de 

Garafle,  ch.  f .  1625.  Cet  homme  fans  doute  ne  voidqu  a  travers  laLu* 
nette  de  Mr. Perez^qui  fait  paroi/Ire  un  Ciron  gros  comme  un  Limaçon, 
les  Puces  groffes  comme  des  Crocodiles. 

Boxhornius  Conft.Hugenio, in  Vitam  Agricola:  à  fo 
Notis  illuftratam,Lugd.Bat.i64i./Vr/f/rfff#w<7?,  quominusfuos 
liait  m  Mo  li  no  s ,  fuos  GallU  Peirefcio  s ,  ver  os  Apolline  s  Mufarum,  invide* 
te  neceffe  haberemus, 

2  H.Gro- 


178  G  A  L  L  I  A 

H.  GrotiusBen.Auberio  Maurerio,  Lot.  12.  Apr. 

1 6  2  1  Juteani  &  Perczi/,  qui  fine  mora,  ut  adventus  mei  nuntium  ac- 

ceperevidme  vifendum  accurreruntycomitati  nibilnon  debeo. 

Idem  adPeireskium  fepe,in  Epiftolis  adGallos,i£f  o; 

fag.  315-.  Idemin  AnnotatisadLibrumdeVeritateR.  G'.Parif. 

1 640.3.  Nkolai  Damafceni reliquias  aliquot  nuper  accepimus  bénéficia 

viri  ampli jfimi  Nie,  Peirefii ,   in  cujus  morte  &  literce  0"  /itérât i  omnef 

damnant  tncredibilefecerunt. 

J.F.GronoviusinLib.  de  Pecunia  vetere,  p.  401; 

l6$ 6 .Unumnon fine gemitu leghfantliffimum illum &  divinum  fabri- 
cium  Peirefclumy  autores  omnes  &  Qrœcos  potiffimum  ,  qui  dt* 
ponde  ribus  &  menfuris  fetipferunt  ,  per  Bibliothecas  VaticAnAmsy 
Mcgiam ,  Auguftanam,  esteras,  exfcrtbi  curaffe,  ut  cum  bominibus  ifto- 
rum  fludiofis  communicaret,  llbi  tnlem  ?  Unde  talem  ?  ^uando 

raie  m?  Quo  tbefaurus  ijledevenit  ?  Aut  qui  s  ejus  copiant  mibi  /4- 
fîurus  efl  ? 

Jac  Gaffarel  dans  Tes  Curiofitez  inouïes,  1 6  ?o.p.  1 7  j . 
Je  ne  dis  rien  de  cet  inflrument  merveilleux  qu*  on  voiddans  le  Cabinet 
de  Mr.  de  Peirefc,  monftrant  les  heures  y  &  le  jujle  mouvement  du  flux 
&  reflux  de  la  Mer, par  le  mouvement  <sT une  eau  bluajlre  enfermée  dans 
un  tuyau  de  verre  fait  en  cercle  ,  dans  lequel  ou  void  par  fois  cette  eau 
entièrement  fufpendue. 

Le mefme au  mefmeLivre, p.  177*  Mon/leur  de  Pei- 
refc, duquel '/  ay  parle  cy  devant ,  très  curieux  &  ff  avant  dans  l'Anti- 
quité ,  a  parmy  le  grand  nombre  des  raretez  de  fon  Cabine t, comme  j  ay 
desja  remarqué,  plu  fleurs  de  ces  figures  Talifmaniques  qu'il  ne  m"  apiu 
faire  tenir  ,  à  caufe  du  commerce  de  Lion  rompu  par  le  malheur  de  la 
maladie. 

Malherbe  dans  fesLettres,  p.  j-44.de  Tes  Oeuvres, 
publiées  par  Porchères  d'Arbautfoncoufin,  Tan  iû$o.  Jcpriay 
Monf.de  Peirefc  de  rendre  vojlre  Lettre  à  Mr.  le  Garde  des  Sceaux  ,cc* 
qu  il  fit  félon  fa  cour  toi  fie  accoutumée. 

Le  mefme  à  Mr.l'Evesque  cîeRiez,le  1  f.d'Aouft  1 61 1 

Mmfieur  de  Peirefc  ,  de  qui  je  tiens  lapitoiable  nouvelle  de  Mr.  te  Garde 
des  Sceaux  y  me  Va  en  mefme  temps  aucunement  adoucie  ,  parce  qu  il 
m'efent  de  la  bonne  volume  qu"  en  cette  oicaficn  le  Roy atefmoignée pour 
Mr.  Aibier, 

Le 


O  R  ï  E  N  T  A  L  ï  S.  179 

Le  mefmc  à  Mr.  Coeffeteau ,  Je  viens  d 'apprendre par 
Une  Lettre  que  Mr.  dePeirefc  m'a  efcrite  le  don  que  le  Roy  vous  à  fait  de 
TEvefchtdeMarfeille. 

Nie,  Coeffeteau  à  Mr. de  Malherbe,  de  Mets  !e  15-, 
Oftob.  1 621.  dans  le  Recueil  de  Lettres  de  Faret;  Jemereferve 
à  efcrircÀMr,  dePerez  par  un  Gentilhomme  qui  nia  icy  apporté  de  [es 
Lettres 

BalzacàMr.l'Huillier  îeif.d1  Aouft  1^40,  Je  voue 
doit  une  Lettre  il  y  a  long  temps  (f  la  nouvelle  de  la  mort  de  Monfteur 
de  Peirefc exigerait  de  moy  quelque  chofede  plus  qu'une  Lettre  5  fîj£-> 
me  confeilloù  aux  premiers  mouvement  quefay  eus  &  à  la  cou/lume^t 
qui  fe  pratique.  Mais  toutes  fortes  d  \  Offices  ne  fe  doivent  pas  rendre 
À  toutes  fortes  de  perfonnes,  Ce  fer  oit  off enfer  la  Philo  fophie  5  cf  dou- 
ter de  laprofeffion  que  vous  en  faites  ,  de  vous  traiter  comme  les  hommes 
vulgaires  ,  & 'je  voy  bien  que  Seneque  a  confolk.de s  femmes  &  un  va- 
let t  mais  je  ne  voy  pas  qut  per forme  ait  jamais  ofé  confoler  Scnequ£jt 
Je  demeure  d"* 'accord avec  vous ,  de  ce  que  voué  dites  de  plus  haut  O  de-» 
plus  magnifique  de  voflre  amy  :  Et  fi  vous  me  permettez  de  me  fervir  eu 
François  d'une  parole  empruntée  de  Grèce  ,  fajoufte  que  nous  avons 
ver  du  en  cerax&pcrfonnage  une  pièce  du  naufrage  de  T Antiquité  (S  le$ 
reliques  dufiecle  d'or.  Toutes  les  vert  tu  des  Temps  Heroiques  s'efto- 
yent  re  tir  ces  en  cette  belle  ame,  La  corruftion  univerfelle  nepouvoit 
rien  [urfa  bonne  confiitution  ,  ÛT  le  mal  qui  le  touchoit  ne  le  fouilloit  pat. 
Sagenerofitt  n'a  e/lt  ny  bornée  par  la  mer  ny  enfermée  au  deçà  de  s  Alpes: 
Elle  a  femtfes  faveurs  (Sffes  courtoifies  de  tous  coflez  :  Elle  a  receu  des 
remercimens  des  extrémité z  de  la  Syrie  &  du  fommet  mefmedu  Liban. 
Dans  une  fortune  médiocre  il  avoit  les  penfées  d' 'un  grand Seigneur ,  & 
fans  l 'amitié  d'Augufle  il  ne  laiffoitpas  d^eflre  Mécénat*  De  fortes 
qù  après  cela  je  n  ay  pas  beaucoup  de  peine  à  vous  avouer  qu  il 
confervoit  à  la  France  la  première  gloire  de  fa  franchi/e  y  (5 la  bonnes 
opinion  que  les  étrangers  ont  encore  d 'elle.  Je  croy  aujfibien  que  vous, 
Monfieur  ,  qu' il  fera  pleuré  de  tout  ce  qu  il  y  a  de  grand  & '  dilluftreLi  ^ 
de  raifonnablc  tf  d'intelligent  dedans  &  dehors  le  Royaume.  Je  m'af- 
feure  que  l 'Italie  en  fera  commémoration  enfes  dotfes  affemblées ,  #  qu* 
dufiecle  des  Princes  Barber  in  s ,  Rome  ne  peut  pas  eftre  indife rente  pour 
u  <7e  mémoire  ft  chère  aux  Mufes.  Je  ne  doute  pas  mefme  que  le  S.  Père  9 
q  ni  Ta  eflimé  >  ne  le  regrette ,  &  qu'au  milieu  de  la  lumière  qui  l  ''envi- 
renne  au  deffus  de  nous ,  ilnejoufre  que  ce  nuage  monte  d 'icy  bat  jufques 

àIuj.  Z    %  Le 


jgo  G  A  L  L  I  A 

Le  mefme  à  Mr.  Chapelain  le  r.deMay  1^37.    Je-* 

ne  favois  point  le  mérite  extraordinaire  de  ce  Mr.  le  Confeiller  de  *  *  * 
&  vous  eftes  le  premier  qui  me  l'avez  mis  kfi  haut  prix.  Feu  Mr.  de* 
Malherbe  ejloit  un  de  (es  particuliers  amis  ,  0*  m  en  par  hit  quelquefois  ^ 
mais  feulement  comme  d'un  homme  extrêmement  curieux , grand ama* 
teur  de  Relations  &  de  Nouvelles  ,  grand  chercheur  de  Médailles  &  de 
Manu  fer  ît  s  >  grand  f ai feur  de  Cognoiffances  aux  Pais  efi ranger s ,  grand 
Admirateur  de  tous  les  Douleurs  de  V Académie  de  Leyde ,  ($c.  lime 
femble  que  tout  cela  ne  fait  pas  un  grand  perfonnage^  Je  ne  doute  point 
qu'il  ne  fufi  officieux  &  fidelle  amy.  Mais  il  y  a  de  la  différence  entre* 
les  vertus  héroïques-,  ($  les  vertus  des  particuliers:  entre  la  gloire  &  la 
bonne  réputation  j  &  par  conjequent  entre  Mr,  le  Prefident  de  Thou  j  (S 
Mr.  le  Confeiller  de***. 

Le  mefme  au  mefme  8-  de  Jan v.  w54ci    Croyez  vous 

an  refle  que  Mon/leur  de  la  Roche foucaut  n'av  oit  jamais  ouy  parler  de  vo- 
fire  Mr.  de  Peirefc ,  &  que  force  autres perfonnes  qui  ne  font  ny  barbares 
ny  ignorantes  ne  le  cognoijjent  non  plus  que  luy  ?  Vous  voyez  par  là  que.* 
fa  réputation  ejloit  bonne  ,  mais  que  c' efi  le  Seigneur  Italien  qui  a  en- 

*  C  cft\eRe-trePrù  de  la  faire  grande  ,   &  que  fa  Panglojfie*  efi  pluftoft  un  ef- 

cueildes      {et  de  fes  folie  stations  ,  qu'un  devoir  volontaire  dont  les  peuples  Je  foyent 

Eloges  don-  avifez. 

nez  à  Mr.  de 

queentou-"  Le  mefme  au  mefme  le  i£.  Fev.  1*540.      Je  fuis  très 

te  force  de    perfuadé  du  mérite  de  Mr.  de  Peirefc ,   mais  cefl  de  fa  réputation  que  je 

langues  que  vous  parlois ,  (S  vous  {avez  qu'il  y  a  un  donum  famae  que  tous  les  Do» 

Jeh  Jaques    tles  nepojfedent  pas ,   &  qui  fait  cognoiflre  ceux  qui  le  pojfedent  non  feu- 

'n lement du  Sénat  &  de  l'ordre  des  Chevaliers,  mais  encore  du  menupeu» 
imprimera      ,.*'»'-., 
Rome  à  la    pie  tf  des  Artijans. 

fin  de  fa  Ha- 
rangue, Le  mefme  au  mefme  le  14.  Juilî.  1641.  Vousmavez 
parfaitement  oblige  de  me  faire  copier  le  pajfage  de  la  vie  de  Mr.  de  Pei- 
refe  ou  il  efi  parlé  de  vous  Gf  de  moy.  LHiflorien  a  donné  droit  dans  mon 
fens  &  dans  mon  inclination  de  me  placer  auprès  de  vous.  Cejl  dune^» 
faveur  m'en  faire  deux.  J' eujje  voulu  feulement  quil  eufltouchtuft 
mot  denojhe  amit/k)  &  erat  huic  Iocus ,  &  que  dans  lafaccejjion  de* 
Malherbe  ilneufipas  oublié,  vojire  Po'êfie  Lyrifo,  Je  eonnois  qu'il  [ait  l  * 

Art 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S,  igi 

art  d'efcrire&que  fa  Latinité  eft  du  bon  tewpsfê  partant  il  fera  grand 
honneur  à  la  mémoire  de  [on  amy, 

Lemefmeaumefme!ez3.d'AoLift.  1641.  Vomneme 
difiez point  que  Mr .  T Huillier  ejl  un  ancien  Romain  travefly  ,  &  qrfil 
fait  des  vers  Eiegiaques  fi  approchans  de  ceux  d**  Ovide.  Je  voudrois 
bien  les  voir  À  la  fuite  de  la  vie  de  (on  amy  Mr.  de  P  cire  je ,  afin  de  les  voir 
avec  toute  la  pompe  &  toutes  les  lumières  de  Fimprefîion. 

Balzac  a  aulïi  fait  une  Diftertation  (qui  fe  lie  dans  Tes 
Oeuvres  di  verfes)  fur  une  Harangue  prononcée  dans  l'Acadé- 
mie de  Rome,  quieft  celle  de  Jeh.  Jaques  Bouchard  Parifien 
fur  la  mort  de  Mr.  de  Peirefc. 

Gilb.  Gaulminus  Le&ori  in  Theod.  Prodromurru 
l6l$.  J£u*  Authori  noftro  deerant^  Amplijftmus  dePeirezSenator  ex 
VaticanoCodice  de/cribi curavit  opéra  &  pccKocg/TX  Barclaii,      Eade m 

habet  inNotis  ad  hune  Authorem  p.  5  40.  &  y  5  y. 

Jacobus  Sirmondus  in  Notis  ad  Sidonium  1661.  p. 

147,  Integrum  conflit  utionis  Honorii  ($  Tbeodojïi  exemplum  ,  quod 
V.  C,  Mie,  Pabricii  PeirefcbiiSenatoris  Aquenfis  beneficio  natlm  fumyboe 
loco/ubjiciam,  quod  in  eo  nonpauca/int7  quam  in  hacîenus  editis ,  me  lia* 
ra  (S '  aufîiora» 

DAVID     YVERUS, 

Rupifulcaldknjts. 

CIrca  Annum  1 640.  cîaruit  David  Yverus ,  Theologus ,  & 
praeftantifïimi  yiri  D.  Yveri  Engolifmenfis  Ecclefia?  hodio 
Pafloris  Parens,  vir  in  Hebraica  literatura  prœclarè  admodum 
verfatus  Monuit  me  elegantiffimi  vir ingenii  D,  Joh.  Faureau 
amicusmeus,  à  Petrojarrigio  tune  noftro  ,  eum  tacite  defi- 
gnari  in  virulento  illo contra  Jcfuitas  Scripto  Lugduni  Batavo- 
rumedito,  in  quo  (pagina  nim,  odhvajmentionem  facit  Epi-  « 

ftolse,  abeoad  Jefuitam  nomineBeaufés,  Hebraicè  fcriptae.An*T  4  ' 
Haec  tantum  de  Yvero. 


Z    5  DIO 


D! 


ïgî,  G  A  L  L  I  A 

DIONYSIUS     CORDESIUS, 
Pdrijînm. 

ANno  1^41.  Lutetiaediem  obiit  Dionyfius  CordefluSjRegïs 
in  Caftello  Confiliarius ,  vir  Latinè,Gra?ce  &  Hcbraicè  do- 
dus ,  cujus  obitum  difertiffima  Oratione  luxk  D.  Goddasus* 
Vcncienfîs  Antilles,  ad  quam  Leclorem  remitto. 

JOHANNES     PLANTAVïTIUS, 

Lutevenfis  Epifçopus. 

Eeo  fie  Lud.  Jacob  in  Tractaîu  de  Bibliotbecis ,  p.  (55g, 

M,  Jean  Plant  avy  de  la  Paufe  Svefque  de  Lodeve ,  efi  tres  bien  verfè 
dans  les  feiences  divines  &  humaines  ,  comme  aujji dans  les  langues  Hé- 
braïque ,  Grecque  &  Latine  :  Les  ouvrages  qu'il  a  donnez  au  public  eu 
font  des  evidens  tefmoignagesj  /ef quels  luy  acquièrent  une  grande  repu» 
tation ,  auffy  bien  qu'une  célèbre  Bibliothèque^  qu 'il la  faite par  unegran- 
*  Cui  adde  de  recherche  de  bons  livres.    HujusBibliothecaRabbinica*âSeI- 
chronolo-    denocitaturlibro  fecundode  Synedriis  Hebrœorum,  p.  14.J* 
eiam  Prxfu-  ^  mern  jnj  me  Wifie  Mich.  Beraldi  Scriptura  de  J uft ificatione 

lurnLodo-  ^U,        .     *__-  r  J 

venfmmA.  contra  eundem.  Claruit  An  1642. 

1634.  excu-  Rivetus  in  Jefuitavapulante  ,  c.  ij^v.  16.  Jefuitx.» 

fam  40»        ignorare  non  débet  nuperrime  Epifccpo s  Albienfem,  Nemaufenfemfé  ex 

uipojlata  miniftro  Epifcopum  fabJumJob.  Plant avitium  Paufanum  Lode- 

venfemy  adverfui  Regem  (tetiffe  pro  MommorantiopcrdueUionisreo}& 

eundem  cum  eo  reatum  incurrijfe. 

Joli.  Morinus  part.  2 .  Exercit.  Biblic.  p.  3 4 8.  edit.fol. 
Pir  eruditiffimuf  &  illufîri(fimus  Paufanus  ëpifcopiu  Lodovenjïs  feribitin 
Bibliotb,  Rabbinica  librumS^rh^ft  Comment arium  eQemq.pofle- 
r  tore  s  Mo  fis  libros ,  edttumque  ejje  Confiantmopoli^  /i»,iszo>&  Vent' 
tiUAn.i}4"jt 

VALERIANUS     FLAVIGNIUS. 

Cïrca idem  tempos  Hebraas  literas  Parifiis  profeflus eft  Va- 
lerianus  Flavignius  ,  cujus  extant  Epiftolac  de  Heptaplis 
FarififinfibnSi    Audio  etiamnum  vivere» 

Tefti- 


ORIENTALïS.  185 

TeftimoniadeFlavignio  &  ejusScriptis* 

RïchardusSrnitharusLeclori  inLibrosde  Autore&EflTen- 
tia  Proteftanticae  Religioms?Parif  162.9.8.  Cafanbonus  ait* 
quandodixiî,  utimihivirfide  digniffimus  D.  Flavignius,  quieuwau' 
divit,  retultt,  quoddum  Cardivaâs  Bellarmini  Dijputzriones  legebat^de 
omni  Religione  dubitare  incipiebat.      Dum  vero  Cardinalh  BaroriùAn* 

raies  evoivebat,  fcnfim  ad  Pap/âicam  /idem  ampklhndam  fe  impelli^ 
ri*  r  *Quamvere 

ftnUtbAt.  ^  UoTiFlavi. 

HottingerusEpift.Prarrat.  inDiuert.  Mtrcell.  ro^Vgnfodicator, 

De  Heptaplis  Parijïenjibus  conquerentem  audiamus  Falerianum  F/a- ex  maximi 
vigrimm  Dotlorem  Sorbonlcum  ,  Unguarum  if  rerum  0riermHunu»vnxm^^Om 
caUentïjfimum^  Epiflola  adFr.  de  Fleury  Dott>  Sorbonieum  pag.  7.niJ,m.     ., ?' 

*h&fa  „,  .  dîfccs!      US 

Brianus  WaltoninDmert.  de  linguis  Orient.  iô"c8. 

Tt.z^Cum  vulgAtu  Latina  Hebrxo  in  omnibus  non  reffovdeaty  bor  meri-> 
to  in  Farifienfibus  culpat  Valerianus  Flavignynuper  RegtusProfefforHe- 
braicus  Lutetiœ,  in Epi/lolis,quas de  HepmplisParijtenfibus  (ftylo  licet ni- 
mis  acerbo  )  edidit,quod  nuUam  trausUtionem  babeant ,  qus  Hebrto  ad 
dmujjtm  refèondeat* 

TIMOTHEUS    DELONIUS; 
V.   D.  M. 

IciinguamHebraramMontalbanidocuitcirca  A.  1644.  & 
in  lucem  emiîitConeiones  aliquot  ibidem  excufas» 


PAUL  US     THOMAS, 
larnacienjts. 


p 


*  De  qui  bus 

Auïus Thomas  Johanr.îs  Filins,  vir  Hebraicè  docliffimus}Cum  taude 
claruitapudEngolinmenfes  A.  1642.  Extant  Poemara*Ra!zacius  in 
qusedamabeo  édita,  qu#  légère  aliquando  volupefuit.  EjusfP-  Seiea,s 
in  Hebraicis peritiam  notât  Jarrigius  in  Libro  fupra  citato  pag.  ^** "a|^g 
oftava  y  blS  verbis,   UHebr eu ejî un langage  eflranger  &  barbare^  e(j.T; ,&  njc> 
au  P  B  aufts    ,  car  an  en  point  mentir  tlnencognoift  ny  les  pcmffsylSoïbomus 
m  Jet  Lettres*    &  ne  ffay  sUfQait  tourner  la  Bible  du  bon  co/ïé.PA0*  Po«" 


284  G  A  L  L  I  A 

Ayant  receu  Vanpaffê  d"1  un  de  nos  mimftres  une  lettre  en  Hébreu  Jl 'cou- 
rut de  Ruffet  à  Angoulefme  toute  la  nuit  pour  en  avoir  /'  interprétation-*) 
($ 'la  R.fponfe,  de  Mr .Thomas  de  Maisonnette homme  {avant ,  (5  qui  a> 
une  parfaite  cognoijjance  de  cette  langue,  Cet  bonne  [le  bom?H£  ne  peut 
nier  ce  que  je  du. 

jo.croi.pa.  JOHANNES     CR.OIUS, 

triam  acce-  7  i   '         r 

ptam  fcro  UtiCenJlS. 

piitïimo  Se 

doftiffitno  /~>Irca  Annurri  i6fot  vixit  in  feneclutem  vergens  Joh. 
T.heologo  v>Croius,Johannis,Scriptisquibusdamclarifilius,Biterrcn- 
3]o.Pepmo^sa      .  OccitanosEccIe(iaftes,virHebraicarumliterarumco- 

amico  meo  .r  •    /*•«•*»  in.-  •    •         1      r  M    • 

m paucis.     gnmone  iniigms,&  in  Patrum lectione minime  hofpes.  Hujus 

Scripta  funt: 

Spécimen  Conjeclurarum  &  Obfervationum  in  quaedarru 

Origenis,Irena?i&Tertullianiloca  1632.8.  quod refellit 

Peta vius  in  fine  S  y nefii  Operum  Gr.  &  Lat.edit.  1 640, 

InhujusSpecim.pg.  citât  varias  Lediones  fuas. 

Pag.99.  citât  Syntagma  de  nominibus  Melïia*. 

Pag.  1 50.  poliicetur  fe propediem  editurum  Latine Librum 

*HuncLati-         Creationis  *  f  quem  nueaces  Rabbini  Abrahamo  tribu- 
ne vertit  A.  .  :    *        _      ° 

KJ42.joh.  unt)  cumquinqueCommentarns. 

Ritangciius,  Refponfe  à  la  Lettre  &  au  Difcours  de  Balzac  fur  laTrage- 

dequo  alibi.  die  à"  Heinfius,  intitulée  Herodcs  infamicida  1641»  fans 

UyaaufTi  nom  d' Autheur„    Mais  que  Mr.  Sarrau  Y  un  de  plus  il- 

un  aivSc1  luftres  Sénateurs  du  Prince  des  Parlemens,  marque  efrre 

intitulé;  &-  Mr.de  Croï  ,  efcrivant  à  Mr.  Morus  à  lap  54.  de  les 

mticon-vaïn-  Lettres» 

eu,  imprimé 

à  Genève  2. en  pîufieurs  volumes. 

*)leliquas  ut 

audio.aflcT-  Obfervationum  S.  &  Hiftoricarum  in  N.  T.  pars   pnor.  * 

vatD.Roure  Genevae    1644.4.   in  quibus  Heinfium  faepe  exagitat  ; 

(de  quo  m-  cujusdefenfionemfurceperuntBataviinApologia,  An. 

W*C'%  1646.  édita  8.             F 

îineposQ^e  ' 

ut  hacc  Si 

alia  multa  eiu6dcm,cum  literarumS  Studiofis  prompte  communicct,obnîxe  rogamus. 

In  harum  Obferv.  p.  f.poIliceturalteramObfervationurrLi 

partem, 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S,  i8f 

m     partem,  &  in  fine  mokas  alias.  Pag.  106.  citât  prîroanu 

part,  obferv.  in  V.T. 
Pag.  11  y.  pollicetur  notas  in  Mattharum. 

Pag.i7J.citatCommeiitariosfuosinManilium.  a)  a) Pag.  ï ?t. 

Epiftola ad Frid. Spanheraium  de  M.  Amyraldi Théologie '}***** 

celeberrimifententia  >  ab  Andréa  Riyeto  Epiftolae  fuse HemQlc- 

ApologCtlcainferta.  nM.quaî» 

Preuve  de  noftreConremon  de  Foy  pari  Efcnture,  impn-ciem  Alex. 
mêe  à  Genève  1*  an  1 64  r .  8.  &  augmentée  l'An  1 6  fo»      Mros  edidit, 

A  la  fin  de  la  Préface  au  Lecteur,   il  promet  deux Traitez,dJJ'SenceE 
dont  T  un  confirmera  nôtre  confelîion  par  les  Tefmoi-  ^^jj™,,, 
gnages  des  Pères,  &  Y  autre  par  ceux  des  Ad  verfaires,       quem^men' 

datiffimutft 

Variorum  Teftimonia  de  Crojo  &  &auau« 

"  habemus» 

ejUS  Scnptisf  ejcaminabi- 

HGrotîusinEpiftoIa  Mf.  ad  If,  Vofiîum,Lut.  1  g.Mart ,1^4? . 
'Croji liber  multum  hic /egitur,creditur  in  eoOpcre  nonBezœfamam 
tant  unt  vindicajfe ,  fed  tfgrat  ificari  voluijje  Salmafto^  Idem  Ole  Crojus 
Pemvium tmftat  indignù  modis  ;  U rejponfurum  (e  negat ,  ideo  quoi 
norit  annua  augeri  Mini(trù}contra  quos fcribitur, 

Sarravius  Alex.  Moro Lut.Id.  Jan,  1 64.1,  Viditua indî» 
ci», 4  Crojirejponfionem  adBalfaciunt  pro  Hein(îot  Pturima  certefapi* 
unt  eruditionemaltijfimam:  fed  linguam  GaUicam  &  Styîum  quod  at» 
tinet ,  /luit  incultus ,  dijftpatusyinelaboratus ,  habebitq2nonpauca  po- 
litijfimi  ingenii  &  vibrantU  orationis  Adverfariiu^etiam  in  ipjo  argument 
torque  regerat.  Opus  itaqj  laudojnon  opificemyidem  al  quando  de  Garris» 
folii tut Poèmate dit!  ur  us. Sedan  Crojus  ipfe  autor  edcndP.  vix  credam^,» 
Scioenimtf certofcio^habere  eumpr<emanibus  fatU  amplum  volumeru* 
Notatorum  in  Exercit.  S,§ÇoMx.iêix  Leydenfis.  Ergo  quem  GaUice,  hoc 
efttfuafî  intra  privatosparietesy  opus  ob  mufleum  laudaverit,  Latine  ■>  id 
efijper  tôt  unt  orbem  ter  r  arum  in  re  non  natte  i ,  fuggiUabit.  Explica~> 
quffo  mibiifîud  quidquideft  AZnigmatU  :  nifi forfanQronovius-)  quem^t 
iftamDiatribam  ad  vos  detulijje  audio ^voluit Hein fium^ad  quem  abiturie» 
baty  bacfive  arte  ftve  officia  demereri. 

Idem  eidem  Lut.  1 5*.  Jan.  1 6\4>Reddit&mihi  /untantici 
tuiObfervAtiones  mProlegomenajacentùiS 'afftifti  AutorU}oro  quitus  ma- 

A  a  g»** 


i%6  G  A  IL  I  A 

gnas  tibi  debeo  &  agogratias,  Opus  efi  eruditUmy  VArîum,  elegansj 
mnlti-jugi  âoblrina  £3"  lepore  refertum,Piacet  prtfertim  BvfA,ôç  àj^voo^ 
quo  hominem  audab~lert  nec  fubperfona^  aggredttur.  Si  autem  info/ope- 
nehœrens  tffÇS7nihcûùùitot  infcitU  &  d>t£/aîot4  por  tenta  proftigavitrfuid 
non  fper  émus  amante s  ,ubi  ipfa  adyta  referaverit  ?  Unum  vereor^  ne  lan- 
gue feat  ejtis  impetttsyquia  Adverfarius  nihilefi  repoftturus.  Tanturn  enim 

„H      ç        vbttfUt  bibat^  *  in  fua  quondam  fama  fefe jatlanstcum  de  futura  deffe* 

aliis,qu2e  \x\ret-  Q^odcum  dico^vides  opinor^nullas  ejje  Principe  partes  in  h.ufabii* 

iisdemEpi-  /*,    nec  is  juperis  labor  eft. 

ftolis   de  Joh.CoftabadiusinEpigr.iéj7.p#i04. 

Heinfio  oc- 

£urrunt,Lc-  '  Spongum  babet  doBm  rigido  cumpitmkeCrojttsf 
rat  vixlevi-  lergere  feuhbros Çivc polireveUt. 

tatis  notam  V  arc  ère  ne(ciiu  efi,  magnis  non  abftinet  timbris^ 
effugiet  ma-  Et  ni  fi  fit  verœx.nulltis  amkus  erit* 

gnusilleTo-  .  -'  .         _  _.  , 

eatus      De  Débet  at  ef/e  ter  es ^  totm  benef. ictus  adunguem, 

quo  lege  Noftfibzvultparciyparcerenemo  velit, 

ftrenuum 

patemsefa-  j0h,  Seldenuslib.  primo  de SynedriisEbrseommj 

mx  v|"di"     i  £f O.p.  2  i  Ç.Jam  ditlU  de  Paulino  Judaie*  excemmunicationis ufu.ac- 

Heinfiurri     c*dât  quodin  erudiïijjimi  viri  Job.Cro/ifacrarum  &  Hiftoricarum obfer- 

Notis   ad     vationum  nondum  puto  typû  mandatarum  occurrit,  de  Anatbrmatis  ufh 

Ovidium  p    in  Mo  ante  memoratoRomanorum  l'oco  c.p.  v.j.Optxbam  ego  ipfeAnathe* 

37  f  ■&  feq-  ma  efje  à  Cbrifto,  A  ritu  &  formula  jnquityExcemmunicationis  traclaeft 

Torni  pnmi  ^c  loquendi  formula.   Duo  autem  Excommunicationis  gênera  apudju' 

d<eos  erant,NidduifiveSchammatha,quo  quisper  p  die  s  ligabatur ,  & 

Herem  cum  maleditlionis  &  dirarum  obnunciatione  .Gr<eci  utramcj3  banc 

Exiommunicationemvocarunt  Anatbema,       Itn  enim  exponenda Junt 

bœc HafycbiiGrammaticorum dolliffimi ,  aW^£,u«*}  (7r<zç^tT^f  cixci- 

vcouir(@^.     Utrafa  Sxcommumcationii  formula  utitur  D.Paulus  variis 

in  locis.      Cum  optât  fier  i  oucifeua  à  Chriflo,(peclat  ad priorem  Excom» 

munteationis  formulam.   Et  Anatbema  hoc  in loco  nihil aliud  ejl  yuants 

Niddui.  Hujus  quotfoffecieii.  Corjâ,  22.  meminit.  Adalteram  vcroEx' 

communie  ation'n  fpeciem  ffetlat  1.  Cor.j,   cum eum,   qui  inceftoflagitfo 

Chrijlifidi  m  ,   (3 *  ReVgionem  polluer at Cbrijlianam-,  excommunie  at bis 

verbii,  >yc*i  (jtyj  ùt,  à-ru,»  ra  o-ûofjt,a,7i  (S"ct  Sic  Me,  Locumdejcrip/it  mi" 

bi  vireximifts  Patrie  in  s  j 'uni us. 

De 


ORIENTALIS.  187 

Deeoderncumlaude,  idemlib.i.p.  if8. 

Seîdenonon  malè  cornes  addetur  Tho.  Gatakerus 
îtidem  Anglus ,  Criticorum  quos  hucufque  legerim  accuratif- 
fimus>quideJoh.Croïohzechabet,  inCinnofc.  p.  11  y.ItrSui- 

dade  fingendo  & explkando ,  uticlarijjimo  Heinfio  non  accedo,  itanec 
viré  doÛifftmo  Joh.  Cr'oio  (qui adverfus  illum  iniquiorem paulopajfim /o 
prtbetj  per  omnia  iftic  ajjcntiri  queo. 

Idem  ibid.  p»  1 15.  Sedtt 'ridkulus  plané error  e/l,quod 
vir  docliffimus  ÂwT^c^udqv  TiXcùiv  non  femel  ApoUodorum  ridkulum 
reddidtt  3  atqui ,  ut  illudne  moneam  (quodquùq,  ferè  Gr&cit  UterU  vel 
levijjitnè  tinftïts  non  nefck^^Xfio  nonytX&ov  ridkulum  denotare.  Ge- 
loi  nomen  Comico  ilii  non  à  rtfu  adbœ/it ,  fedàpatria  j  Gclafc,  {te fie  Ste* 
thani  Byzantini  Abbreviatore)  urùs  fuit  SicilU  7  juxta  quofdam  à  Gela 
fiumine prêter Ubente ,  juxta  alias  à  Gelone  conditorefte  dkla.  Indzs 
deduftum  for  mute  gemin*  nomen  gentilitium ,  ah  iîia  nominis  ratientj 
TtXcu@« ,  ab  i/ia  ftAa®*. 

Pet.  Molinasus  Praef.  injudicium  deAmyraldi  Libro 
contra  Spanhemium,  Roterod.  164?.  sk egit Àmyraldm cum-> 
prœftantijjimo  Croyo ,  c ut  quanquam  oculatijfimo  if  prudenti  impofuit , 
eumg3utfratremcomplexuse(lt  Quinunc  de  t  cela  fraude  apertè  da- 
mnât Amyraldum  &  dettfîatur. 

Nie.  HeinfiusinOvid.To.i.p.  375".  \66\.Necqueror 
de  Joh.  Croyo ,  qui  nonjolum  oblitus  patri<eque  patrùque  Latini  ac  com- 
muniumjludiorum^  fedordinù quoq3 fui 5  homoTbeologut fenio  confe~ 
fîumParentem  meumnulia  provocatus  injuria  petulantiffimè  ex  agita* 
vit,  Audio  enim  illum  à  Collèges  fuû  ojficii  admonitum ,  quibus  facinus 
ijlud  barbarum  dùplkebat,  refipuifje. 

De  eodem  Dallarus  in  Opère  de  Pfeudepigr.  Apofto- 
licis p.404.  bis.  Sarravius  in  Epiftolis  p.  09.  &  1 1 8-  Amyral- 
dus Epift.  Praef.  inTraclatum  deLiberoarbitrio,  &  inSpeci- 
mine  contra  Spanhemium  p.  ro^.&feq.  ut  p.  (Sf.Prarfat.Apo- 
logeticae  in  idemOpusj  &  alii, 

JOSEPHUS  de   VOISIN, 

Bmdigalenjïs. 

JOCdeVoifinSenatorBurdegaleniis ,  virdeLiterisHebrai-^ 
cisbenèmeritus,  Raymundi  Martini  Pugionemndei*Pari-  j^™"^* 
fiis  edidit  A,  16  ;i.  Folio  ,  ex  MS.  Codice  Coiiegii  Fuxenfis 

Aa    2  De 


*  UtrumCa- 


188  G  ALLIA 

txhoc  Ope- De  aliis  quibusdam  ejusScriptis  ErudkiffimuîSeldcnpJ  inUxo- 

tc.utvo-  reHebraicap«44l.  DeDavidUconjugioy  pcccato,  & quabucfpe* 
lunt  ,haufe-  fiant  C&terU  ,  alia  habentur  in  R.  Ifraelis  Ben'Mofis  Collcclionibus  ex 
rit,  expen-    gobar ^  Difputationiejusdemde  anima  Cabaliftica,  pridem  àjof.   dt* 

*TkcU*™  Voifin  aàJeUis'      Idem  Lib* 2t  de  synedriis  Hebracorwm , ,  in_ 

hujufv?ta.  Hminei  De  Tradition  continua  le- gis  ,  magifirorumqut  hic  dijfenfti 

varioy  opéra  pretium  erit  confulere  pra  aliis  qu&  diligen^er  nuper  con- 

gejfttjof.  de  Voifin  Lib>  de  lege  divinac.f.  tarifa  i6fo»       Garnit 

eod.  Anne* 

Teftimonia  deJoC  de  Voifin- &  ejus  Scriptis. 

Joh.  Morinus  part.  i.  Biblic.  Exercit.  p.  201.  edit.  fof. 

Raymundi  Martini  Pugio .  cftfons  limpidus ,  è  quo  Galatinus  areano-y 
omniafuain  Libres  fuos derivavit  ,  ut  (igiUatim  bxc  adnotavtt  (f  de" 
monfiravitvir  Clariflîmtu  &  Literarunt  Hebraicarum  &  Rabbin ic arum 
peritijjimus  Jofepbusde  Voifin ,  qui  ante paucos  annos  Raymundi  Opéra 
bucusque  latitantiain  lucem  edidit ,  notisque  dofiijfimù  auxit  1$  di- 
tapit. 

AbrahamusEcchellenfis  inHiftorra  Arabum  ad  cat- 
cem  Chronici  Orientais  p.  z  1  o.  De  locoifaiadwn  apudmefo» 
1er  ter  cogitabam  ,  en  bonis  avibus  b*ec  meditanti  adeft  Sapbnath  Pa- 
baneabHebraorumArcanorum  révélât  or  Joft  de  Voîftny  vir  pietatisy  do- 
firina ,  ac  omnis generis  eruditionis  ornamentù  Clarijfimus  ,  quemque* 
von  (0  la  Hebraiea  lingua  commendat  fumma  peritia  ,  fed  multo  m  agis 
Rabbinicarum  dijciplinarum  admirabilis  cognitio. 

Hilarion  de  Cofte  dans  la  vie  du  P.  Merfenne  p.  07. 

1649*  M.  Jofeph.de  Voifin ,  Preflre  ,  Conseiller  &  Aumônier  dts 
Ifonfeigneur  Armand  de  Bourbon  Prince  de  Conty ,  natif  &  iffu  d^unL* 
bonne  famille  de  Bourde  aux  ,  cjî  très  [avant  aux  langues  Hébraïque  & 
Grccfacomme  il 'à  fait  paroi/ire  dans  fonLivre  delà  Théologie  des  Hébreux 
(f  autres  Traitez. 


D 


CLAUDIUS     SALM  ASIUS, 

Divionenjts. 
E  virorum  maximi  Vira  &  Scriptis  ,  quaeinfronteejuP- 
demEpiftolarum  habet  Antonius  Clementius ,  hic  non 

repeto, 


ORIE-NTALIS.  i8j> 

repeco»  Duo  fat  habeo  monere  :  unum  ,  Clementium  er- 
rare,dum  vuk  Sirmondum  àSalmafioad  incitas  redactum  (ob 
Éuchariftici  nimirum  editionem)  nec  aufum  poftea  cum  eo  pe- 
dem  conferre;  contrarium  enim  patetex  SirmondiPropem- 
ptico  An,  1622.  edito,  cui  Salmafius  ne  hilum  quidem  unquam 
repofuit.  Alterum,  Jofias  Merceri  Commentarium  in  Tertul- 
lianiOpusdePallio(dequo  anxièCIementius)  extare  ad  cal- 
cemOperumTertulliani  ,  editionisSonnianae.  Adplures 
abiitvirincomparabilisAn.  i6ji.  Incujesmortem  haec  ceci- 
nit  politiffimus  Balzacius  : 

iQtpenetraffe  locos ,  refèraffè  tôt  ahdita  rerum , 

Et  vidijjè  unum  quicquidubique  Utet\ 
Laus  ea  Salmaftdâ  ,potes  huïc  quem  opponerenoftr» 

jEtaspri/ca  tuum ,  Roma/uperba  tuum  /  * 

AliadeSalmafioîegesmejusVitaabamplifïimovïrci 
D.Phil.  de  IaMare  SenatoreDivionen(ï,brevi,(ut  audio)eden- 
4a.  Salmafii  Scriptis,  de  quibus  Clementius ,  haec  adde: 
Variât  Epiftolae  ad  Sarravium  inter  hujus  Epiftolas  pag.  nim, 

76. 8p.no  129. 174.  230-25  f.  242. &feq. 
Fragmentum  Epiftolae  ad  Gronovium  p.  157.  &  feq.  hujus 

Not.  ad  Statii  Syl vas  1657. 
Fragmentum Epift.  ad  Puteanos,  p.  a$o.  Vitae  Peiresk.  edit* 

Hagienfis. 
Fragmentum  Epift.  ad.  If.  Voffium  p.  4.  hujus  Not.  ad  Jufti- 

num  1640, 
Fragmentum  Epift.  ad  Boxhormum  Griniaco  \6$ 1.  Pag.  %° 

hujus  Apologie  adverfusDialogiftam  pro  Commentario 

ad  AgricolamTaciti  1642. 
Epiftola  GalhcaadPhil»  Vincentium  RupellenfemTheolo- 

gum,  quam  ex  Autographe  hic  exhibeo  5  dataeftLugde 

Bat.  2  8 .  Decemb,  1 64/. 

Il  y  a  fi  long  temps  que  je  vous  fuis  redevable  d'une 
refponfe  que  îa  honte  que  j' ay  d'avoir  tant  mis  à  vois  r'eferire, 

A  a     5  m 


ipo 


G  A  L  L  I  A 


m'a  prefque  contraint  à  ne  le  point  faire  du  tout  :  J'ay  pourtant 
fuivy  le  meilleur  confeil,quia  efté  de  prendre  le  party  du  de- 
voir, quoy  que  trop  tard,  furl'afleurancequej'ay  prifequo 
voftre  bonté  feroit  fi  grande  en  mon  endroit ,  que  vous  me  re- 
cevriez à  vous  demander  pardon,  ne  pouvant  vous  payer  d'au- 
cune excufe  qui  nous  peult  fembler  valable.  Il  eft  pourtant 
vray  que  lors  que  je  receus  celle  que  vous  me  fiftes  la  faveur  de 
trfefcrire  ,  j'eftois  fort  indifpofè  ,  &  le  fus  encore  quelque-» 
temps  après ,  &  ne  fâchant  d'ailleurs  à  qui  bailler  mes  Lettres, 
le  temps  s'eft  efcoulé  jusqu'à  ce  que  j'ay  jugé  quafi  hors  de  pro- 
pos de  vous  efcrire  ,  après  avoir  pafle  le  terme  dans  lequel  j' 
eftois  obligé  par  devoir  de  vous  refpondre.  Je  vous  diray  enco- 
re quenvosefcrivant  en  ce  temps  là  que  la  voftre  me  fut  ren- 
due, je  ne  pouvois  vous  cacher  beaucoup  de  chofes ,  quene- 
antmoins  je  trouve  plus  à  propos  de  ne  pas  mettre  fur  le  papier, 
&  que  j'eufle  peu  vous  dire  mieux  dans  une  conférence  de  bou- 
che, fi  elle  euft  efté  auffipofïible  comme  elle  eftoitimpoffible. 
Tout  cela  m'a  retenu  un  long  efpace  de  temps  dans  lefilence 
que  j'euffe  encore  gardé  plus  long  temps  fans  Tadvis  que  me 
donna  il  y  a  trois  jours  le  Sieur  de  Rochefort,  que  vous  eftiez  à 
Paris  ,  &  que  vous  y  deviez  faire  fejour  de  quelques  femai- 
nes.  Je  n'ay  donc  pas  voulu  perdre  cette  occafion  vous  fâchant 
fi  près ,  de  m'acquiter  de  mon  devoir ,  &  vous  faire  mes  excu- 
fes  de  ce  que  j'avois  tant  tardé  à  m'en  acquiter.  Pour  le  Sr.  Jar- 
rigequi  faifoit  une  bonne  partie  de  voftre  Lettre  ,  ilfaudroit 
compoferunehiftoire  pour  vous  bien  informer  de  toutes  fes 
avantures ,  &  de  ce  qu'il  a  fait  &  foufert  icy.  Enfin  voyant 
qu'ilavoit  peu  d'efperance  de  l'avancer  au  miniftere  pour  des 
raifons  que  vous  favez  peuteftre  d'ailleurs;  j*ay  obtenu  do 
Meffieurs  les  Curateurs  qu'il  auroit  permifiion  de  lire  publi- 
quement en  Eloquence  deux  fois  la  femaine ,  avec  promeflo 
qu'on  recompenferoitfon  travail,  &  qu'on  luydonneroit  la_j 
chaire  de  cette  Faculté,  s'ilcontentoit  fon  Auditoire,  &jo 
ne  doute  point  qu'il  ne  le  face.Quant  à  voftre  conjecture  dans 
le  paftage  de  St.  Ambroife,touchant  l'invention  de  la  croix ,  je 
la  trouve  bien  fondée  &  très  vrayfemblable,&  les  raifons  que 
vous  pofez  pour  l'appuyer  me  femblent  invincibles,    J' avois 

conceu 


ORIENTALIS.  i<>i 

conceu  auparavant  que  cette  fable  avoit  eftée  inventée  peu  de 
temps  après  la  mort  deConftantin,&  qu'Ambroife  pouvoir  en 
avoir  ouy  parler,  puis  que  de  Ton  temps  cela  fe  debitoit,  com- 
me une  chofe  vraye,  car  Cyrille  Hierofolymitain  en  fait  aulTy 
mention  en  fesCatechefes»  J'ay  trouvé  encore  beaucoup  de 
chofes  fur  ce  fuie  t  depuis  que  mon  Traité  a  veu  le  jour.  Je  vous 
prie  encore  une  fois  de  vouloir  m'accorder  uneAmneftie  pour 
ma  parefle  du  paffé,  &  pour  la  mieux  effacer  de  voftre  efprit  je 
tafcheray  dorefenavant  à  reparer  cette  faute  par  la  diligence^ 
que  j'apporterayâ  répondre  promtement  à  toutes  celles  qu'il 
vous  plaira  m1  efcire.  Cependant  foyez  très  perfuadé  que  je  fuis 
de  cœur  &  d'affe<5tion,&c. 

VariorumTeftimonia  de  Salmafio  &  ejus  Scriptis} 

Ac  primum  eorum  qui  ipfum 

laudarunr. 

If.Cafaubonus  Georg.  Mich.  Lingelshemio;  Breton.4.  Non; 
Sept  1 606.  Scripferampaucis  ante diebus  ad  te,  vir  nobilijJime,fed 
di[tedentemàme  Amicumhuncmeum  ,  utftudiorumcaujaifihuc  /c_> 
lonferretj  nonpotuidimitterefinemeis  commendatiis>  E(t enim pro- 
feflo  dignijfimus ,  que  m  omnes  boni  ament.  Omitto  tncredibilem  ent- 
ait ionem  pari  modefiia  condiam  :  llludequidemplurisfacio^quodpuri- 
orem  rcligionempalam  non  dubitavit  nuper  prof teri^patris  volunmte  in" 
fuper  habita  :  qui  cu/S^cuTrivov  n  7rciSd>v ,  optnbat  tzcitofenju  uemm-a 
pietatem coli.  Nonmiror  frigut optimiviri^quimulios  annos  (ietçûtroùç 
TvvçtwçcvxZoùwifi^j  tandem  fuccubuit  infatni  ilîi  anno  ijyz.  At 
tœlum  pietatemfofilii  admiror  r($ faufia  omnia  illiprecor  ÀDeo  O.Af.  Is 
tiunc  <egre  impetrata  à  Pâtre  veniaadetindiAcadem'ta*  Ger mania  ve- 
fir<s}($ propria  quafivoluntnte  1  jed  &  fuafu  etiammeo ,  ex  omnibus 
Vejîmrn  *  potijfimum  elegit ,  adquawfe  conferret.  Sponfor  illi fui*  Heidelber- 
tu<e benevolentU,  neft  dubtto fore  ipfiaà tuam amplitudimrn  velmea^j gen^m fc, 
gratta  aditum» 

Idem  Scaligero  Lut.  1  r.  Kal.Mart  1 607.  Sft quidams 
Juvems  Divionenfis  Salmaftui  >  ad  miraculum  dû  et /t s ,  qui  Heydel? 

berg* 


ici  G  A  L  L  I  A 

ter  g  a in BlbliothecaPalatina  cum  altos  ingentesThefaurot  refcrtt,  tum 
quofo  Agathianam  zkJotiv  §r  S^ny^fAixciTuv  kvkXh  ,    ubi multa  la- 
tent Greecanicx  Afufe  delibatiffimot  delicU,  jed  &  nequitU,     Ego/latim 
cum  ipfoyut  editionem  procuraret  r  cusxêeT^. 
ftoise'haaé-  JolephusScaliger  Claudio  Salmafio  fuo  S.Bew/icilf 

nus  iucditse  ja** $us  fa*s  me  onerafti.  Habes  mejam lotum  in  tere  tuo.  Quantum  tibi 
mihi  coçïâ  debeamfcio.  Quando  (olvamnefcio.  Accepiigiturrù  ^çiçimikci,  dcj 
^cit>wltcY^-quibus  idemtecumfentio.  Monarbaliaplane (unt.  Frufîum  alîquem 
ditione  ac  jam  ex  leftione  eorumpercepi.  NecjL  vero  opemm  lufi  in  legendotâ  cer- 
ma£ nus  D.  tefi  mn  U^A  A^a  re  tommendanda  ejfent,  eofolo  ejjent^quodpoft  tôt  a»" 
Marquardus  nos è latebris oblhionis  erutafunt.  Multum novitas  nos afficit :  (S ve* 
Gudius,Hol-  tufta,  qu£  diulatuerunt,  poflqu4mlucemviderunt,novafunt.  Quid 
Utus.  dicam  deprocemio  iïïius  Gazenfts  Grammatici  1  certe  féliciter  audax  eft. 

Si  talis  ejl  in  toto  Opere%qualem  promitttt proœmium  ,  non  dubitem  il- 
luntcumNonnocomparare.Jguidfacias?  is  erat  hujus  fec'uliftyius  ,  ut 
nibil bonunt  ditlum  effet  ^nullumPoe  ma  yonpicoàiç  nifi <zs*(M,x.%Kwàiwéj-> 
f3/ov*  lltinamper tuas occupationes liceat tibi dejcr ibère  totum  (S  ad 
me  mit  tere.  Noli  dttbitare ,  qui»  multa  cognitu  digna  babeat,  qut  na- 
bis materiam  utilium  notarum  fuggerent^quas  omnes  tibimittam,  Cer- 
tè  te  in  bac  <etate  tam  bene  de  literir  mereri  non  minus  ad  glêriam  tuant-» 
quam  ad  public  am  titilimtempertinet,  Epigmmmata  olUkSotu  vellem 
e  qu'idem  te  caftigatiora  edere,  & quidemmeamoperam  tibi  non  invi- 
derem .  Sed quœdamfîne  meliore  codice  emendari  non poffunt ,  0*  ega 
non  minus  ingenium  meum  quam  vires  corporis  fenefeere  jamàudum  & 
fentio  &  queror.  Conftlium  de  editionehoc  duntaxat  dare '  poffitm-». 
ScisAnthologiam  in  capita  diflinftam  effe.  Auclor  tibi fuerimy>eliU*i-3 
cuèv.Som  infua  capita  conjicere  cum  nota  quadamtfu*  moneatlcclorents 
eanovaejje;  velomniailla  cwiK.eoTix.in  calcem  Anthologie  con/icere_> 
diftinïïaper  capita,  utefl  ipfa  Anthologia  ,  ut  letlor  feiat  ea  referre  ad 
capita  Anthologie.  Alterutrumfacias  neceffe  eflfé  fortaffe  prius  pr£- 
tulerispo/ieriori  ,  ut  omnino  editio  fit  eademflux  ante  Planudem  eratj 
qui  mi  fer  è  eam  deformavit.  Expctlo  igitur  Johannem  Gazenfem,  quem 
dabisJudœBonenvittiOyUt  /latim  eum  mittat  adajf.nem  fuum  Johannem 
Commelinum,  Mercatorem  Amftelodamenfem.  Audio  te  ab  ampliffintê 
Senatorepatre  tuo  in patriam  reweari  proxima  œflatc  ,  aut  autumno. 
Ghtod  (î  im  efl  ,  non  peeniteret  te  bue  ad  nos  tmnsiiffè ,  &  nos  invife- 
.  rçt  Nibil  mmen  aufim  tibifuadere  prêter  anrmi  tut  voluntatcm  >  a  ut  vU 

cum- 


O  R  I  E  NT  A  L  IS,  t9i 

eommùditatem.  Nam  altéra  compendiofiorefi,  Habcmus  Haga  ant- 
plijfimum  Prafidem  Petrum  Janinium  veflratem,  cum  quopatruelUpa- 
tris  tui  efly  quos  ego  nudiut  tertius  convenu  Et  antea  aliquot  dics  ufut 
fum  bofpitio  ipfius  Prafidis,  qui  & humanijfime  me  excepit ,  &  invitât 
me  dtmifit.  Quicquid  amplum ,  magnifie um  de  eo  dixero ,  minus  qukm 
pro  ejui  virtutibus  dixero,  Vale,  &  me  ama.  6.  Kal,  çriores  Eebruarii 
JulianiiôoS* 

Stephanusjohannis  Stephanius  inEpiftoIaMC  ad 
Gerardum  Joh.  Vofiiurr^Soraef.ld.Jun.  id/^i,  Salmafio  equidem 
viro  Celeberrimo  >  &  f<eculi  noflri  VarrOM\innotefcere  ve bernent er  dit" 
cuperem  j  fiidoneus  mihipararius  & proxenem  obtingeret  ,  qui  animos 
fioftros  mutui  amorù  vinculo  conjttngeret^aut  faltemadamicitiam  ipfi- 
usfacilem  mihi  aditum pararet.Huic  rei  cum  ntminem  te  aptiorem  fei- 
am,peramanterrogo,  imo  omnibus  abs  te precibus  contendo ,  utfidelem 
bac  in  parte  operam  mihi pr<efles ,  &  quacun^poterùs  ratione  (  poteris 
autemplurimù)  mntiviri  favoremtf benevolentiam  concilier  e  mihifo 
comparareftudeas.  Ut  vero  ipfefortajfe  ardui  bu/us  negotti  initiumfa* 
cerem ,  if  velut  fundamentum  ponerem ,  titeras  Salmafto  inferiptaî 
exhibendas  duxi:  quai  velim prima  quafroccafione,  Lugdunum  Bâta» 
vorum,  per  bon*  fidei  internuncium,  ad  Salmafium  perferendas  cu- 
res ;  verum  non  fine  ad/uniïù  tuis  literis ,  qu&  noflris  gratiam  parU 
Ant  &  autoritatem,  Epiftolio  meo  comitem  dedi  Simplicii  Corn* 
tnentarium  in  Epitletum  ,  manu  Clarijjlmi  Meurfù  adexemplar  Ms¥ 
diligent  er  emendatum  ;  que  m  ip fi  fore  gratiffimum  confido, 

L'Auteur  de  la  lettre  à  un  Amy,  de  Fontainebleau 
le  f.  Janvier  itfri.  qui  fe  lit  à  la  fin  de  l'Eloge  du  Marefchal 
deGaflion,  imprimé  depuis  quelques  mois  j  Encore  moins  me 
trouverez  vous  un  fécond  Saumaife  ,  qù un  fécond  Gajfion,  Unt* 
cognoiffance  universelle  Va  rendu  le  Prince  des  belles  Lettre  s  Je  Pert^ 
£T  le  Dofteur  de  tous  les  fqavans  ,  (S  le  Cenfeur  des  Cenfeurs,  Ceux 
dont  la  Critique  eji  la  plus  efiudite  &  lapins  exatle,  redoutent  la  fe* 
Périt é  de  la  fienne.  Le  s  plus  beaux  écrits  confultent  cet  Oracle  es  en» 
droits  les  plus  difficiles  des  autheurs  ,  des  langues  &  des  feiences.  La 
France,  la  Hollande,  l'Italie  ,  la  Suéde  V  ont  recherché,  avec  une  de* 
ferenct ,  qu  elle  nom  'jamais  eue  pour  aucun  autre  homme.  Ne  voue 
fafcbezpas  fijevousdisy  queny  le  Prime  de  U  Mirandole9  lePhœnix 

Bb  de 


i94  G  A  L  L  I  A 

defonfiede,  ny  les  deux  Scaligers,  le  prodige  du  fteclepajfe  ,  quand  Ht 
Auroyent  formante  par  leur  richeffe  les  belles  lumières  que  ce  grand hom- 
me poj[ede  ,  ils  ne  peuvent  pas  neantmoins  égaler  tous  trois  enfemble^par 
celles  qu  ils  nous  ont  fait  voir ,  celles  qu  il  nous  a  données» 

Antonius  Per iander  in  Vita  Fr,  Guieti,  hujus  in  Te- 
rentium  Commentariis  praefixa  ,  Argentoratii6f7,  inter 
êmnes  Claudium  Salmafium  (eujiu  ttomen  non  ut  literati  aut  [cientiU  ex- 
tutti,  fed  ut  ipfarum  litemrum  ac  feientiarum  ,  quarum  vindex  /7/e_* 
Acpracipuut  ajjertorfait,  inter  dotlos  colitur  )  amicum  inprimU  ha- 
huit  i  Licet  enim  uterfa  non  femper  eandemfoveret  fententiarn ,  ntbil  m- 
men  ex  eo  mutu#  inter  ipfos  bsnevolcnti<r.detraclum  e /l  ,  eum  Guietus 
Salmafiiin  literas  mérita  nunquam  non  pr&dicaverit  ,  1$  Salmafins 
quoçjjGuieti  ertiditionem  plurimifecerit,  quodvel  fola  ejus  prsfatio  in 
Obfervationts  fuat  ad  Jus  Atticumtf  Romanum,  ubi  inter  alios  illu- 
firesvirosGuieti  cum honore  meminit,  abunde  teftatur, 

Phil.  Jacobus  Mauîlacm  Viro  Clarijfmo  CLSalmazio,  in-, 
Appendicem  ad  Notas  fuas  in  Harpocrationem,ToIofae  i  <5i  5. 
libib&c  dedicare  UbuitiSalmaziy  qui  a  &  me  amas  ,  & '  neminem  me- 
lius  te Harpocmtionem  nov'fle jciunt omnes eruditi ,  qui  àtejamdiuex- 
feefant  tôt  preclara  &  illufiria  Opéra >  ut  Stephanum  de  urbibtis  ,  Epi- 
grammam  Gr<eca  veterumfieoponica  5  Solinum,  Hiftoria  Augufta  Scri- 
ftorety  & alia  innumera ,  quorum  dominm  ac  pop flores* 

3dem  in  Judicio  de  Plutarchi  Libelle  de  Fluviis  &c 
ï6i5*.p.  19 rf  .Legitimum  ïllius  Collecîionis  Geoponic£  parentem  *  nemo 
.  R"n.c  iu"  mormlïum  qui  hodit  vivunt  patefacere  potefl,nlfi unicus  ille  ClaudiusSal* 
Caffianum  wazius^quemopus  ifiud longe  me  lius  &  auBius  darepoffe  tam  confiât  no- 
Baiïum,  Pro-^j  quam  omnibus  Rempublicam  litemriam  eimuitum  debere,  ac  magis 
legom.inSo-  impojîerum^nifi  quid  finijlri  accident \quod 'avertat  Deus^  debituram, 
linump.a.  6". 

verfa,cuino  Louvan  Geliot  pag.   107.  des  Armoires  ,    ta-, 

M  fftUr  i  Maifon des Saumaifes  à  Dijon 'porte  d' azur  au  chevron  onde  d'or, 
€od.  ]udicioc0floy&  ou  4c  compagne,  de  trois  glands  de  mefme ,  deux  en  chef  &  un 
p.194.  plura  en  pointe.  De  cette  maifon  des  plus  anciennes  font  if/us  Bénigne  Saumaife 
dicemus  in  &  pierre  Saumaife  Sr.  de  Cbazans,  dignes  Concilier  s  au  Parlement, 
Critico  Gen*  fmn~ 

tili,  fwede 


ORIENTALIS.  ,95-  * 

François  Procureur  gênerai  en  la  Chambre  des  Comptes  ,  &  encore^  D  b-  «   .. 
ledocleClaudiusSalmaflus  ,   r une  des  lumières  de  noftre  Siècle  ,  rffcptoribus 
quelquoyqtfilfuft  tout  jeune  efcrivant  le  grand  Jo[,  Scaliger  ,   /'/  ^w-Ethnicis 
mente  l'une  de  [es  Lettres  par  ces  mots;  NuiKjuam  à  tais  difcedo  nifi-Commenta- 
doclion  '  ^0-  Fruflr* 

Pet.Scriverius  ad  calccm  Vet,  Tragic.  CoIIcaan.nus»^ 

léto*  Fétus  ea  Tragœdia  (nomine  Medea)  ex  Virgilianis  verfibits fw-vimusBar- 
/f.*-/* ,  £«/'#/  &«  (pecimen  exbibemiif,  extat ,  ^<?«?/  eruditiffmttm  Clau-  Êhiatiùm  de 
dium  Salmaftum  ,  magnum  GallUfue   ornamentum  :  propedie}rL-»co^tm*x' 
forte'ex  vetufiijjimis  membrank  in  lucem  emittenda  j  cum  aliis  antiquvs  Sument® 
monument  is  compluribm ,  baclenus  inédit  is ,   quorum fpem  nobis  facit 
iniïotts  ad  Hi/l.  Aug<  Scrîptores. 

Mauflactts  in  fudicio  dePIutarchiLibeîIo  deFîuviis 
1 6 1  f .  p.  16 1 .  &  feq.  Euflacbius  in  verbojiffiwis  adBceotiam   Homeri 
ftve  navium  in  liiad.  2«  Commentants  ,  fragmentum  adducit  ex  hoc 
Opère  fub  Plutarchi  nomine*     Ego  non  adhuc  incidi  in  Sufiatbii  verba->* 
quamvis  admodum  diligenter  ejus  integros  Comment arios  in  lliad.  z. 
pervolutarim  & percurrerim.     Quare  fidem  Claudii  Salmazii  viripro  -  ***' c  mcmo- 
fefto  maximitf  literatijfimi  kic  appcilo.* Isdum  unà  inChrift,   RegisUZ}&^us& 
aula  verfaremur ,   &  de  futur  a  hujufceopeUa  editione  confabularemur ,  EuftatWUo 
indicavit  mibi  banc  Euftathii  auiïoritatem ,  fanciequejuravit^  fe  olim^,  eus  extat  a<5 
hoc ob[ervaffe  pro  confirmanda hujusLibelli  Epigraphe  ^quam putaverat^-^-  T.  p, 
AÏiquando  rejiciendam,  ?8i  cdit.Ro- 

Hugo  Grociusin  limine  Notarum  adStobsiFlori-^^1110* 
legium ,    Par  if.  1  6l).  K  C.  Claudii  Salmafù  eruditionem  confumma- ,  ^4.  ' 
tiffimam  filentio  venerari  malo  ,  quàm  laudes  ejus  ingenii  met  culpa  de-  &  notavit 
terere¥  illuftrisSta» 


P- 

cjuo4 


Idem  in  fine  Sylva  ad  Fr.Aug.Thuanum  1622.       ^f!3'} 
Optimus  InterprcsVeteris  Salmafius  avi. 

Idem  in  Annot.  adLib.  deVerit.R.C.  1640.  p.  $og. 
*ytN  eft  Aracca^quam  in  Sufianeponit  Ptolcmœus,  unde  Areccœos  Cam- 
pos  Ttbullo  dici  notavit  in  Solinianis  vir  infinité  IcUionis  Cl.  Salma- 

$AS. 

Claude  Gafpar  Bachet  Sr.  de  Meziriac  dans  fesCom- 
ment,  fur  les  Epitres  d'Ovide  162  6.  p.  6 1 2. 

Non  b<sc  Aîfonides ,  feâfitia  Phaftas  Mu. 
Il  faut  corriger  fuivant  le  MS.  de  Meit  du  Puis, 
NonbtcsEfonides,  fed  Phafias  Aletine^ 

B  b    %  J'avMt 


•  i96  GALLIA 

J'avoue  que  le  premier  qui  ma  fait  prendre  garde  à  cette  cor" 
retlion  ,  c'eft  le  dotle  Mr,  Saulmaize  à  qui  elle  plaifl  grandement,  C 
ifipourquoyje  ne  puis  faire  moins  que  de  l 'approuver ,  veu  la  cognoijfan» 
ce  quefay  de  fa  rare  fufifance  aux  bonnes  Lettres  &  du  parfait  jugement 
dont  ileft  doué. 

Le  me  foie  p*  7  f  2.  Je  reçois  k  bras  ouvers  la  belle  corre* 
Slion  de  Mr.  Saulmaize  ,  tirte  de  l'excellent  MS,  de  Mejf.  du  Puis ,  ou  ce 
fajfage  eft  ainfy  couché* 

Dum  fréta  mitefeunt  &  amorjdum  temperet  •  -  - 
Fortiteredifco&c. 
I?ou  Mr,  Saulmaize  conjetlurefort  judicieufement  qù  il  faut 
lire  : 

Dum  fréta  mitefeunt,  &amor:  Dum tempore  &  ufu 

Fortiter  edifeo  triftia  pofle  pati, 
Lud.  de  Dieu  (de  quo  alibi)  in  Animadverf  in  A&. 
Apoftûlorum  1^34.  p.  6<J.       H<ecdenomine  poLptycivcumitalufif- 
femus ,  &  conjeiïuris  omnia tentaffemm ,  Clariffimut  Fir  5  omni  l'ité- 
rât^* génère  excultiffimus ,  CT  in  diffufa  eruditione  AZgyptiaae  etianta 
linguœperitiQimus  Claudius  S  aima  fi  us  uno  verbo  nos  expedivit  :  In  ea~> 
*Idem  notztenim lingua fietpâv Saturnum (ignificare * ajfîrmavit ,   ide^ex Alphabeto 
ex  Onoma-  jigyptiaco  Rom  a  adfe  miffoy  ubi  nomina  feptemplanetarum  fcriptafimul 
ptiaco  Petro  ^  explicatacontinerentur. 
Valiseus  (de  JacobusCruciusTheod.Schreveîio,  Delphis  i6$6. 

quo  alibi)  in pt  f  04.     Epift.  De Salmafii reditu  in Galliam  fparft  qu'idem  apud nos 

itinerario     rumores ,  crudifateor  ^  & parummtbigrati.      VirumenimmeduUîtus 

Orient  p,    amo7  coloy  veneror,tanquamrarumfeculidecus,  &  dotlrina  miracu- 

Verfionis    '^umr  dequeeonibilàmetamfplendïdidicipote/l,  utadmeritorumfub- 

Callic»,       limitatem  afjurgat.     Quideum  impulerit  nefeio,  nifiquod  fort  *  (fis  aè'ri 

veftro  ,non  fatis  fuerit  ferendo  >  ejw^ajperitatt  céder e  malttfrh  tempe- 

fîivèi  qukm  longitu  cumeo  collutlari.      Optajfem  longiorem  Juventuti 

tioftr*  Batavœ  tanti  luminis  ufuram  &  AcademU  fubfcUia  diutius  hoc 

principe  literarum  condecorari. 

PetrusGa (Tendus  in  VitaPeireskii,  p.  io%tA.  1619«. 

inardefeebant  Studis  inter  memoratum  aliquoties  pereruditttm  Jac.Sir- 

tnondum  &  Claudium  Salm/tfium  7  illud  aliuà  humanioris  literatur* 

de  cm  eximium,  circa  qu<eftioncm  célébrez»-)  eut  /ib  uno  anno  locum  dede- 

*Has  DiiTer- derat  Jac.  Gothofredus  duabus  Dij]ertationibus*de Suburbicariis  Regio* 
tationes  nibns 

ccuiura 


ORIENTALIS.  i?7 

nikns  &  Ecdeftis ,  feu  de  Pr*}eiïur*  &  Epifcepi  urbis  Rom*  ^oecefî  J  not^\t 
conjeUura,  jac.  Sirmon- 

dus,quam 
Salmafms  confutat  in  EpiftoJa  ad  Anonymuml'arifiis  &  Lugduni  BatavorunTexcufa  ;  Hanc 
cxcepitSirmondi  Adventoria,  cui  repoliiitSalmafms  Eucharifticon  .àSirmondoconfuta- 
tum,  inPropemptico,A  1622.  De  eodem  argumente»  fcripferunt  Jac.  Lechafleriusvir  do- 
ftiiïimuà  A.  i5 1 s.  Aleandcr  junior  in Tractatu  Luteriae  edito  A  1 6 1 g>  fed  tecnperatis  prias, 
tnqatt  Gajftndus  tnVitaVeireskji ,qua:  ilie  de  Conciliorum  Pontifïcumquc  authoritate  atti- 
gerat,  qu&que  adverfusfententiam  improbatam  refperferat  pauioacerbius,  Hos  feciuus  cft 
David  iîlondeilusjde  quo  Grotius  &  Sarravius  in  Epiftolis ,  i Ile  p.  457.  hic  p  4. 

Gilb.  Gaulminus  Ledori  in  Theod.  Prodromurru 

161  f  tNofirttm de  boc  Authore  edenâo  confdium viro  docTtffimo nobisque^» 
amkijfimo  Claudio  Salmafw  cum  aperuiffemus  5  ille  manu  fua  defcriptum 
ex  Bibl.  Palatt  ad  nos  mi  fit. 

Cafp.  Scioppius  in  Confultationibus  deScholarum  & 
Studiorum  ratiane,inter  Authores  jEtatis  ferreae  j  HiftorU  Au» 
guftœ  Scriptores  cum  dotliffimis  If  Cafauboni  ,  (f  Literarum  Principe 
Claudii Salmafù  Comment ariis,  qui  Salmafim  multa  alla edidittqu<e  do» 
fîorum omnium punctatulerunt ,  fedmibi  r.ecdumvifa. 

Lud.  Crocius in  Inftrudtione  de  ratione  SrudiiTheo- 
logici  j  Sagacijfimus  Patrum  Cenfor  efl  Erfmtu  Roterodamus^  cui  ad» 
jungimus  viros  x<xr/evTaç  ,  pohtos  &  illufires  I/.  Cafaubonum  ,  Dan, 
Heinftum  (fClaudium  Salmafium,  novum  decus  Academiœ  Leydenfis, 

Hugo  Grotius  CI.  Sarravio  i8.Jan.  1640.     Virosillos 
tnagnos duos* qui tanto  inter  fèfragore  collîduntur,  fi  poteftis ,  fifiite^     Heinfmm 
fidobtineri  nequit  j  refrigerateeos  5  ne  nimius  impetus  judicationis  ve-  £  &  Salma- 
ritatioufet.  fmm. 

Tho.  Gatakerusin  Diflêrt.  de N. T. Stylo, contrat 

Pfocheniumi648  p.  f$.D*J.  qutflioneflingua  nim.  Hettenijlicd) 
quia  efl  ovo/icltuv  Parquet,  \]^i?\gv  ,  £f  de  quo  Heroum  par  nobilejamdu» 
dum  art  amen  acre  fat  if  inierunt ,  ego  intaclam  prêter ibo. 

Andr.Riverus  inApolog.  pro  Maria  Virg.  p.  1\J*A 
me  interrogatus  nobiliffimustf  Clanffimus  Salma  fus  'zfët  iijç  XoX^Sy 
(5 ' quid  illud effet quod  placentas  invicem  mitterent  ?  monuitme,  in  ve» 
teriEeclcfiapojlfcflumnativitatisy  immédiate  célébrât  a  fuiffe  7zè,£7n- 
Ao^t* <£ dylxç  ®icr'hi<)  ut loquitur  Balfamony  quoàfefium non  ceffa- 
vttpod  hune  Canon  em  ?  fed  id  tan  tum  quod  placentas  in  vice  m  mit  te* 
rent.   Alioqui  cclebrabatur  adhuc  tempore  Balf amonts  illud  fejlumtyg. 

Bb    3  Joh>. 


i?&  G  A  L  L  I  A 

Jo.  Frid.  Gronovius  Not.  ad.StatiiSylvas  1637.  Ite< 

rum  Propemptico  Metïh 

Sint,  quibus  exploret  rupes  gravis  arte  molorchuj» 

Hune  locum  plane  defperaram,  Sed opportune  nos  fublevavit 
Varro  iUe  &  Eratofthenes  Se  cuit  noftri  Claudius  Saimajius, 

Joh.  Henricus  Hottingerus  in  Exercir.  Antimorin. 
\ 644.  p.  ^Z.tinguaMgyptiaca ah Hebraa  èiq  2^  ttcctoÛv  difiat.  Nan$ 
ttt  ex  copiofofatis  LexicoCopto-  Arabico  MS.  unk  cum  Grammatka,  Ro- 
ma  t  nifallor  ,  adClarijjimum  &  nobilijfimum  Qlaudium  Salmaftum  mif- 
Jo,  colligere  eft,  vix  duo  triave  ex  tant  verba  pure  A^gyptiaca^qua  velali* 
qua  ratione  cum  Hebrtis  conveniant, 

Joh.  Croius  in  Obfervat.  S.  1 644.  p.  f>  ghùdam  in  hoc 
fiudlo  majorent  adhibuerunt  dîligtntiam  \  Omms  enim  Ev  ange  lior  unis 
voce  s  numerarunt ,  ut  te/lantur,  qu<e  diligentiffimus  h  arum  rerum  tnve* 
Jligator  Saîmafiui è  Vett. Libris  defcr'tpftt in  Prolegomenis  inSolinum. 

Idem  p.  Ip8»  -Alibi Petavïr  fomnia  &  errores inviftiffimit 
refutabimus  argumentis^finobisDeus  otiwn  &  vitam  dederit^autft  quat 
partes  jam  ipfinobU  fumimus ,  easnonpr<eoccupet}  nunquam  Çatti  laudA* 
tus  Salmafius. 

Idem  p.  22  5  *Contra  hoc  de  lingua  Hellemfiica  Comment  uni 
jam  fcripfît  hujus  [<eculi  decus ,  eruditijfimus  (£  iUuftrijfimus  Salmaftus 
Pr*/,  in  Librum  de  modo  Ufurarum.  Atlum  non  agemus ,  etfipofl  tan~ 
tum  tamque  diligentem  virum  altquidde  hoc  argument  o  dicamus  j  in  bac 
enim  tam  immenfa  Lstlionk  &  rerum  rneffe,  fpic<e  quidam  bine  inde  col' 
l/gend*  ,  reftant. 

Idem  p.  14p.  Unde  vocem  Ilo^icr/xcç  Hefychlus  bauferit, 
nondum  potuimus  invenire,  Idfacerepotefl  unus  Salmaftus ,  qui  hujuf- 
modi  rerum  vet  a  &  animans  efl  Bibliotbeca.  V.  p.  2  y  j  .&  7  f  * 

Hugo  Grotius  in  Epiftola  MS.  ad  Ger.  Joh.  Voffium , 
Lut.  20.  O&obr.  1630.  Nuper  totus  Senatus  Parlamenti  Dhionenfis 
ad Regem prêtes  admoverat ,  ut  Salma/îumjtbi  habere  collegam  liceret, 
pâtre parato  ei  fuam  dignitatem  tranferibere.    Sedo  o-^PpayiêoCpC^a.^ 
*  Marillacus*£0W0  ^   uyi  ve(  nomen  religions  increputt   ,  afper  ($  inexorabilts  , 
c*  dixit  fe  prius  regnijiatum  in  maxima  pericula  daturum  9  qukm  ut ,  [ta 

confeio,  Huguenottus  ad  id honoris  irrepat.  Vides  ut  ubique  animus  ve- 
rt amans  & fervitutû  impatiens  domina  ob[tet¥  Non  tan  tum  apudilium 
foterumbteç  mala }  ut  non  de  Ecclefiajiîca  amiquitate  optimè  mereatur; 

CfiJHS 


ORIENTALIS.  \çj9 

Cujus  Argument i  quôd  fub  manu  s  fumpferat  opusj  fupra  fpem  crefcie, 
mira  (5  ne  ipfiquidemfatis  cognim  eruditionù  ubertnte,  Multa  in  illum 
indûment er  dixit  Petnviusinacceffionellranologii  S$  Juliani,  ad  qua^ 
me  quoefc  auUore^  conjlituit  non  ordine  rejpondere  y  ne  obtineant  quoà 
velint^Jî  illi  meliora  ex  manibus  extorque  ant,  nefo  maleditla  maledi- 
cli-s  tôt  idem  ulcifei,  fed  ubi  ejus  quodtratlat  argument  t  [eries  permife- 
rity  res  rébus  opponere,  &  pofteritntijudhium  relinquere  ?  mer  plura-i^ 
uterfelicius  léger  it, 

Gerardus  Joh.VofTiusinEpiftoIaMf,  adM.Zueriimi 
Boxhornium,  Amftelod.  io.Kal.Decemb.  1631.  QupdSalma* 
fit  te amicit'i£ infmuare  veltiJ}onumfattum*  Quidcnim  non  abfummo 
iUovirodifcerepoteris  ,  fieoàmico  maris  ?  iacilehoc  viderepotuifti 
velexiisyquœfcripftt  ineos  Hifloricos  j  quosnunc  babes  fub  manibus. 
Quem  emm  exiftimas  eo  in  génère  tam  multa  bona  doUiffimum  quemqus 
âoeere  poffe?  Square  eo  viro  laudando  non  facile  peccabis:  pstius  metuen* 
dum-)  ne  cùm  omnia)  qu&  cenfesy  dixerisfinfra  ver  as  ejus  laudes  fub fifl  as ¥ 

M  du  Puy  Prieur  de  S.  Sauveur  écrivant  à  M.  Nie, 
Heinfius  le  S*  O&ob.  îéf6.  foublioisâe  vousparîerde  ce  Tome^j 
de  Lettres  qu'on  a  imprimé  de  M.  de  Saumaife ,  que  je  riay  point  encore 
veu:  Sa  femme  fans  doute  aura  eu  affez  de  vanité  pour  avoir  envoyé  les 
mémoires  de  fa  noble  (fe  à  celuy  qui  a  fait  la  Préface,  Car  jamais  le  de" 
funt  ne  m'en  a  entretenu.  Cela  ejl  vray  quil  efloit  de  bonne  famille  £5* 
deftderée  dans  le  pays,  mais  Un  a  jamais  prétendu  fe  dire  defeendre  de~* 
Ducs  de  Bourgongne  &  moins  encore  de  Rois  de  France. 

AlexanderMorus  inOratione  quseCalvrnusinfcrï- 
bitur,  p.T4.edit.  Genevenfis>  Nuper idipfum vir itiu/ïris  Claudius 
Salmaftus,  quem  honoris  caufanominoy  autoritate fua  firmatum  vo* 
juitjcum  in  aureo  contra  Grotium  libello ,  malle  fe  dixit ,  optio  fi  deturf 
veliwumlniÙltUtlonfcOpuf,  *  quawqujcunfcfunt  àGrotio  fcriptZy  *  Salmafms 
fcripfiffe*  Quavox quanti facienâafit%non ignorant, qui Salmafiumin-*xt  malle  f* 
teUieunty  «1  unicum 

cujus  fe  pectore  tota  vetuftas  librum  &c. 

Condidit,  &  major  collectis  viribus  exït. 
Jacobus  Gothofredus  Clarijfimo  & Dottijfimo  nro  Claudio 
Salmafîo,  in  Fêter is  OrbisDefcr/ptionem}àJe  verfione  &  notisilluftramwy 
Genev*  iâz8.  4. 

•    IdemProIeg.  ad  idem  OptfS3/&»f  totiusOrbùDefcriptio- 


20O  G  A  L  L  I  A 

nem  peramicè  mihi  communie avit  Claudius  Saint  a  (tas  Ole  non  tnagit  \i* 

terarumhodie,  quant  Amicorum  meorum purpura. 
Huj'F.pifto-  Andr.RivetusinCriticoS.  id4z.p.ij(5.  BarnabeEpi* 

lae  n^em!lie-y?0/(tr maximampartem Grâce  [cripmm non mpridem  vidi  apud Clarijfi- 
ribus  Clem.  >»«>»  Salmafiumfé 'Latinum  excmplar  integrumex  veteri Interprétatif* 
Alex  Hb.z.  f .ne deferiptumex BibltothecaCorbeienfi,în quo  reperiuntur  plemgj  citntn 
8t6.  Suomzt.inLibrifStromatumClemcntû Alex andrini'yunde  conft are  poteft^vetuftu- 
Ongenes  Ij.  fimam  efl*e  de  eamentionemjn  qua  etiamnibil  an'tmadvertiyquod  b<ere* 
arsf /  cc°x^fîm çapî at,quinimo fanttû  exbormtionibus  referont agnovi.Barnaba  ta- 
Ce  I  fum&al  \~men  ejje  genuinumfœtu  ajfeverare  non  aufinty  cum  illi  ip/ïvetereSyqui  ejus 
bi.Tertullia  utuntur  teflimonio^non  eam  référant  ïnter  Libros Canonicos,quod mmen 

nus  Lib,  àcfieriiiebtretrfBarnabam baberet  autorem.Incipit  Avete  filii  &  filial. 

pudicitia   c. 

20  Eufebius  Lib-6.ct4.Hifl:  Ecclefiafl.Hieronymus  in  Script.Ecctefiaft-Cata1ogo;in  fine 
Lib.de  nominibusHebraicis,  &  in  c.43  .Ezechielis. Suidas  voce  0i/ïi/:«.Erecentioribus,Gro- 
tiusinEp.adGallositfjo.p.  3<>4.SarraviusinEpiftoIis  p,i  ro  Dall3eusLib.2.c.4.Trac"latus  de 
t  feudepigraphis,hujus  Epiftolac  editores  Hugo  Menardus  &  D.If.Vofiîus,& alii. 

Idem  p.  1  ÇO.Audio  Qracum  ExempiarEpiftoU  Polycarpi  aâ 
PhiUbaberi  à  quodam  viro  dol~loLuteti<c,cu}us  etiam  potiundi  nobisfpent 
fecit  ceîeberrimus  Salmaftus  ,  à  quo  exemplar  Latinum  habui  EpiftoU 
Barnabe,  vp.240. 

Idem  p.  5  oj.Damafi,  ut  fertur,  Pontificale ejfe  Anajlafii 
Bibliothecarii exiflimat Bellarminus^quod ex  parte  verum  eft.  Liber  ex- 
eufus  eft  Movuntiafub  Ana(la(iinomine  ,  procurantibus  Je  fuit  is  anno 
1601. An  idfidelitcr  faclum //,  facile  deteftum  fuijfetjfi  duo  exemplarité 
M(f,  à  Marquardo  Freheroipfn  communicata  efjent  admanum.  Cla- 
riflimus  Salmafius  fraudem  ab  iufuiffe  commij]am,mtbi  ajfîrmavit  Cum 
*  Hanc  enim  in  Freheri  Mff.  exmret  Hiftoria  Papijfe  Johann*,  *  eam  exprès- 

rêvera  fui  (Te  ferunt  tn  duobus  exemplaribus,  au*  cum  MIT.  ad  Freberum  miferunt. 

contendunt  '  •  a  "  - 

Jac.    Capel-  ln 

lus   inApo- 

logia  pro  Eccleflis  Reform.  pag.  n4-  Coockein  Dialogo.  Pleflkus  in  Hiflcria  Papa- 
tus,  pag.  163.  &  feq.  Rivetus  in  hvijus  Operis  Defenfione  pag.  fço.  Cognardus 
&  Marefius  in  Refponfionibus  ad  Blondellum  ,  &  alii.  Pernegant  vero  Coetfc- 
txus  in  Refponflone  ad  Pleflàcum  pag.  497.  &  feq.  Raimundus  in  Fabula  Johanna:. 
Léo  Allatiusin  Opère  de  eod.argumento  ,  &  alii  Pontifiai,  quibus  hac  in  parte  adjun- 
go  D  Blondelium  virum  dofiifllmum  &  in  Antiquitate  Ecclcflaftica  verfatisfimum  àqur» 
ftatSarraviusinEpiftolisp.  41.  172,  17  S-  i&'î-  215.224.  &  227.  ubi  alios  fententiac  fuaete- 
fteslaudat,  Chamierium  fc.  Molinseum  &Rochartum  ;  A  quibus  diffcntitGervafius  ïil. 
berienfis  (MarianoScoto  antiquior)  inOrbisDcfciiptionc,  QthonilV.  lmp,dicata,quJim 
MS.  vidi  apud  U,  If,  Voflium. 


O  R  I  E  N  T  A  L  1  S.  201 

In  aliU  omnibus  eam  omiferunt.  Inde  fatlum  efi,  quod  argument 9 

utnntur  adverfus  banc  Hijioriam  ab  Anafiafii  filent i  0,  cul  linguant* 
prxciderunt. 

Idem  in  Dialyfi  Difcufilonis  Grotianae  Roterod* 
1 646. p.i6çt  Primat um  illum  quem  ufurpant  non  à  Deo  ejje  fcd  ab 
honAnibus^nuper  probavit ,  qui  tout  m  banc  materiam  trahi andam  fufce- 
Vitfé  ejm  fundamenta  firmijfima  pofuit ,  Vir  Incomparabilis  ?  waximiu 
Salmafuts  7  pojl  quem  Homerum  fi  quis  Iliada  eonfcr  ibère  petit,  inutilem 
laborem  fujcipict* 

Idem  p.  171,  lndicaverampr<eterea  inprimis  Animadver- 
JionibtuJValloni*  Meffalini  Dijfertationem  de  Epifcopis  &  Presbyterù ,  à 
quo  ungttem  Grotius  abftinuit ,  ut  qui  fciret  neminem  eum  impune  la~ 
cefjiturum  -,  & '  fe  ab  eometueret  j  relitla  Petnvio  fui  defcnjione  ,  qui 
nuncbabetin  quofe  exerceat. 

Idem  p.604.  Dallai  de Pœnis  (f  SatUfaUionibus  humants 
Traftatum  breviDeo  dante  publia juris  faciam  ',  donec  vir  maximus^qui 
jamdiuparamm  habet  de  Pœnitentia  veterumplenijfimam  Hijioriam,  ex 
divite  [uo  penu  pramat,qu<£  plenijfîme  harum  rerum  Carioforum  votis  fa- 
tiifacîant.  Aut  fallor,  aut  is  ipfe  eft,  qui  nuperrime  adjuftum  Pacium 
fub  nom  in  c  Simplicii  Verinijudicium  [uumprotulit  depofiumo  Libro  H* 
Grotii, 

FraFuIgentionellaVitadelPadrePao!oi64<5.p.ii8. 
Fu  vijîtato  ilPadre  conLettere  da'piu  Letterati  di  Frantia,GiUet,Lefchaf* 
fter^   Salmafio,  Ricbcr,Bocciello,  Cafaubono, 

Joh.Schildius  in  Extremis  Senecs  Lugd.Bat.  1 6^f. p. 
ultima»  De  hoc  antiquorum  morbo,  dicam-,  an  licentia  (ingendt,  & 
adultérin  a  pro  legitimis  ofientandi,  mulm  confulentibus  nol/is  in  coranu* 
rejpondit  ,  acpropediemplurafeculoreprœfentxturumfefepollicitus  eji 
llluftris  Vir  Claudius  Salmajius  ,  quem  fi  folem  hujus  Ac  adcmia ,  prin- 
cipem  eruditionis appellavero^omnia  quidem  magna  &  cxcelfa  ,  fed  i»' 
fra  meritorum  ejus  magnitudinem  dixero. 

Johannes  Pricaeus  Not»ad  Apuleii  Metamorph» 
id^O,  p.6q.Z.  Alludunt  Saltntoriam& ' Pauli  iïïa  'dj^vjfjtôvuç  ^  xj? 
lûfcivyut  monji ravit  (quo  Opère  autem  non  memini)Virmaximuî  Sal- 
majîus. 

Ce  Gaul- 


loi  G  A  L  L  I  A 

Gaulminus  ad  Libres  de  vita  &  morte  Mofîs  1619. 
p.t  3  f.  Mfopus  interpres  CaUiflhenis  verfionem fuamy  ConftantioCon- 
ftantiniM.filio  dicavity  quamexCodicedoftiffimiSalmafiiolim  de  (cri- 
pfimus, 

Joh.Seldenus  in  Uxore Hebraica  1 646.  p.414.  De  fe» 

mims  veUndis  confuie  qui  ad  prioris  EpiftoU  adCor.cap.n.  feribunt ,  £3* 
pirumpraftantijffimum  Claudium  Salmafium  in  Ep.  adAndr,  Colvium  de 
Virorum  Cafarie  &  mulierum  Coma. 

Idem  p. 49  7.  Deftrlftiori  $  mçveiotçfignificattone  confuie 
mprimiseminentijfimumbonarum  literarum  PrincipemQl,  Salmafiunu» 
in  Trapezitico. 

Idem  p«5"43 .  Confulas  qu*  diâm  m  rem  de  Judaifmo  ejus- 
modi  retentione  obi  ter  optime  monuit  V'tr  maximus  Cl,  Salmafius  in~* 
Specimine  illo  fingulari  ac  egregio  medel*  febricimntibus  juhinde  nimi- 
urn  &  caligantibus  in  Sacri  Sermonis  explicatiene  myftarum  ingeniisyex 
iiteris  bumanioribus  liber  aç^  ac  felici  per  eas  facrasçfc  fimuldisquifi* 
tione  adbibenday  Epiftolam  de  Coma  dico  5,  quale  item  eft  eximium  iliud 
élterum  de  llfuris. 

Frid.  Spanhemius  in  Exercit.  de  gracia  univerfâlir 

Lent  Claris- Lugd.Bat.  1 646.  p.  I  $  1 3 .      Poftquam  fuper'wrajam  fsripfifjem^on- 

fimum  The- fulere  mlhi  vifum,  quamvis  in  re  obvia,  ut  Grœca  fie  omnis  alius  erudi- 

©logurrv  W.tionisprincipem  ,    lUuftremvirum  Claudium  Salmafium^  Çummumtf 

Amyraldum  ineomparafcle  feculi  nofiri  decut ,  an  TP  yvwçov  §  ©g»  exponi  potius  de* 

j»inis  beat  per  id  quodpoteftj  an  per  id  quod  débet  agnojci  de  J>eo  Rom.i.ip.  Re* 

ftondit  bac  verba:  Quod attinet  ad  locmn  Pauls  Rom,  /.  19,    7°  ynwçiv  § 

4&eès  nuïïo  modo  exponi  poteft  per  idquodcognofci  débet  de  Deo  j  preprie 

id  eft  y  quod  de  Deo  cognofeitur,      At  Hlud  quod  cognofeitur,  îlludipfum 

eft  quod cognofci  poteft.  Et  fie  yvcaçov  idem  eft  quod  mfcibiie  ,  ut  v  cu~ 

^rfPvjenfibile,  T°vot}T°v  intellig/bile^o^Ty  vifibile  &  ctéçpTv  invifebile* 

HugoGrotiusinDifimationedeAntiChrifto  p.  79, 

adcaîceinNot.inEvang,  Amftelod.  1641*     Judic,iumdecanone 

PafchaU  libenter  ego  me  viro  cruditiomy  eximix  &  multis  ex  eau  fis  no~ 

bilijfimo  Claudio  Salmafio  deùere  agnofea. 

Gisbertus  Voetiuspart.  i.  Difp.  Seleft.  p.762,  Peftt. 
iujufce  de  ireatiove  Difputationis  edttionem  Vir  nobilijfimus  ,  idem- 
que  Çeltberrifflut  Polybifior  ?  in  antiquis  Scriptoribus  atque  antiqui- 

tztiùus- 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S,  aoj 

tâtibus  verfatiffimus  Salma/tuf,  notât  edidit  in  Epicletum  & 'Simp!îcium$ 
ubi  exprofeffo  eruitStoicorum  aBorumcfo  veterumPbilofopbiam  de  anima 
humant  natura  &facultatibus¥ 

Mon  Père  écrivant  à  Mr.  Blondel  alors  à  Paris ,  de  la 
Rochellelep.  deDecembr.  1648.  Apresmavoir  brouillé les Car~ 
tes  y  vous  voulez  rendre  ma  partie  plus  forte  par  des  Autboritez  quep 
avois  voulu  omettre ,  &  que  je  comprenais  fous  le  grand  aveu  de  Mr>  dtjt 
Saumaife ,  qui  a  plus  dévoré  de  Livres  que  n'en  4  Serenus  Sammonicus 
dans  Jules  Capitolin. 

J.  Cabeliavius Claudio Salmafiofuo S.  D.  Convalulfle&xh&otf** 
te  ,  vir  Divine  ,  Amice  maxime  ,  non  fine  ineffabili  Utitiaintei-^** 
lexi.  Unde  &  mérita  Deum  fam  dévot  tus  venerari  pergo.  Nec  enim 
tanto  Mufe  Antiftite  adhuc  careant.  Dilexijli  me  femper ,  quodegê 
qu'idem  rébus  omnibus  humanis  ,  qu*velter-optat<e  mihi  cœlitus  con~ 
t ingant  ,  baStenus  prefero  ,  ut  quoà  optemampûus  ,  nihilomnini 
appareaty  nifthocunum forte  ,  utCabeliavium,  cœleflium  tuœrunt* 
virtutum  &  doèlrin*  plané  incomparables  obfervatorem  ac  cultorem^ 
maximum  ,  profingulari  bumanitate  tua  >  pro  fide  tua  &  '  confiant  U 
peramare dures \  Ita  tandem,  video ,  omnisKuva,Xûû7rf]fcinme pe- 
nitus  fegnefcet.  Quamquam  homines  nequam  &  malignes ,  te  ami- 
cofaltemtf patrono-)  magnoperequidcuro  ?  Mitto  nunc ecceEpitha- 
lamium  tuum  ,  perelegans  &  venuflum  totum  ,  in  nuptias  olim  m- 
firasplenoconditumadfefîu.  Curabobocigiturrecudi ,  te  volentes 
tamen  tffincnte.  Caufam  nofii.  Médium  tituli  fpatium  vides ,  quod 
honore  velis  nupero  replere.  Non  obfirepo  pluribus.  Itafalve ,  mi 
Héros  ,  (fperfevera  me  dignari.     In  Bclle/lano  nojlro.  Ipfis  KalMajis$ 

Jac.Ouzeliusad.Minutium  Felicem ,  p.?;  \65z.Ma- 

mm  prius  o(cularifolebant ,  ac  tum  demum  eam  ver  [us  iUum  que  m  ado* 
rabantporrigebant  :  ut  rette  contra  Lîfftum  obfervat  virfiupend<e  0*  ad 
miraculum  retondit*  eruditionU  exceïïentiffimusSalmafi'M  in  No  tu  adFl* 
VopUcï  Probum, 

Alexandre  Morus  à  Mr.  de  Saumaife  ;  Menfieur,Mada-  Ex^utogtU 
me  vofire  Femme  m'a  défendu  de  vous  e fer  ire  en  autre  langue  que  celle  qu  pho, 
elle  entend  &  parle  fi  bien.       Vous  me  permettrez  donc  de  vous  dire  <?«_» 
bon  François^  que  notufommes  tout  eftonnez  devoir  fi  pende  vos  nouvel- 
les :  EtfifeftoU  aujjy  familier  avec  Monfieur  de  Mevizan  quavec  Mr. du 
Fltffis^e  leprierois  quilluypleufi  m"  envoyer  toutes  les  Centaines  un  billet 

Ce     t  qui 


204  G  A  L  L  I  A 

qui  mînformafl  de  vojîre  fanté,  qu*  efl  la  chofc  du  monde  dont  je  fuit  II* 
*De  zoSz.x-Pitu  enPeme'  Aprcfent  que  vous  avez  noflre  Mr.  Grand  m  ai fon* ,  f 
ravius  in  E-efpere  qu'il  aura  la  gloire  de  vous  ramener,  tf  vous  Monfieur  celle  d'avoir 
pift.  p.  z6i,  fait  mentir  tant  doifeaux  de  mauvais  augure ,  qulcrientjour  &  nuit  à 
met  oreilles  le  grand  Pan  eft  mort,  S"ilefl  bien  vrayque  cette  uni<fc 
Reine  m  ait  envoyk  (on  Portrait ,  {car  je  ne  puis  encore  m'afjeurer  d 'un 
Çigrandbonheur  )  il  faut  que  je  luy  rende  tout  les  hommages  dont  je  fuis 
capable ,  Faites  moy  [avoir  vojîre  avis  fur  ce  fu 'jet ,  Monfieur,  afînut 
que  je  ne  face  point  de  contretemps  :  Et  fi  quelque  jour  par  bazar  d  ilfe_» 
■par  bit  de  moy  devant  fa  Majeflé ,  faites  moy  la  graie  de  ne  perdre  point 
Voccafwn  de  luy  dire  ,  qu*  en  la  conque  fie  qiï  elle  a  faite  de  tant  dL* 
cœurs ,  le  mien  efl  le  plus  affujety  &  le  plus  plein  de  T  admiration  déjà  ver- 
tu &  de  fa  gloire.  Que  ne  fuis  je  maintenant  à  vos  coflez  &  fous  voflrL* 
aile!  Pourquoy  faut  il que je  contemple  de  fi loin ,  £T  queje  me  confume 
en  foupirs  avant  queje  meure  !  Ne  fer  ay-je  point  admis  àlaveue  de  vos 
grands  myfîeres  ?  Que  faut  il  faire  pour  mériter  de  voir  voflre  DeefftJi 
Si  cet  Aflre  efl  oit  au  ciel  nous le  verrions  tous  ,  fif  Dieu  V  ayant  envoyé 
fur  la  terre ,  faut-il  que  nous  foyon s  privez  de  ce  bonheur  ?  Je  ne  II* 
verray  donc  que  fur  une  toile  j  je  ne  vcrray  que  la  feule  ombre  de  la  lumiè- 
re dont  vous jouiffez  :  qu  il  me  foit  permis  de  phi/ofopher  pour  ma  confo- 
iation  &  de  croire  que  Dieu  m'a  voulu  prefcrver  de  V  Idolâtrie  par  cl* 
moyen'.  Car  fifeftois  de  t  ordre  de  ces  Bienheureux  qui  voyent  ce  wi- 
racle  en  original  ,  je  fuis  affez  fragile  pour  eftre  tentt  de  fléchir  le  ge- 
Yiouil  <2T  d  "offrir  quelque  grain  d  ''encens.  Je  l 'avoue  mefme  il  efl  à  crain- 
dre que  (on  image  face  tort  à  Dieu  dans  nos  Iles ,  (S  quelle  n'eblouiJjL* 
vos  yeux  bien  qu'elle  ne  doive  par  oiflre  que  fous  la  nuée,  Je  Fattcns  avec 
une  dévotion  que  je  ninterrompray  jamais ,  (S  queje  ne  crois  plus  inter- 
rompre, puis  queje  me  dis,  &C» 

Coftardans  Tes  Entret.  avec  Voiture,  p.  16. 4.  Il  faut 
que  je  confulte  les  Oracles  &  queje  madreffe  aux  Saumaifes  (S  aux  Me- 
nages  qui  /ont  les  Garde-trefors  deiAntiquitt  •,  &  qui  voyent  fi  clair 
dans  les  plus  noires  nuits  des  Hifloires  &  des  Fables  les  plus  éloignées  qu? 
ilfemble  qu'ils  ayent  eflk  de  tous  les  fiecles  tâ  de  tous  les  règnes. 

JacobusGothofredusinitioProlegJnPhiloftorgïum, 

I £4  £.  Job.  Antiochenfis  3  hbro  ïï&  "^^mcAoyictç,  Heraclio  Imperan- 

te,  fub  initium  feptimifeculi,  nonnulla  è  Fhiloftorgii  Hifloria  defumpfit , 

InCap.iy. qttAbab.es mfummiviriamici^  mei  Cl.  Salmafti  PUniani*  leftionibia.* 

Cor- 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  105 

Cornélius  TolliusLeftori  in  Palaephatum  deTncre- 

dibilibus»  xô^ey.Animum  imprimis  confirmavit  vir  illuftrijfmus  &' 
incomparabilis  Claudius  Salmafius^quiPaUphati  &  Phornuti  (uppedi- 
tavitmihiex  veterilibro  Lwdinenfî  âvzyçftÇo)/.  V.Tollii Notas  in_j 

eundem  Authorem. 

Adolphus  Vorftius  inPetXunœi  funebriLaudatione, 
An»  1 6 3  g .  Po fi  remis  vîtœ  annis  admirarï quoq ue c œpit  Cl.  Sa Ima - 
ftum,promptuariumiUud  omnigen<£  eruditionis  inexhauflum  &  Acade~ 
tnU  nofiroi  ac  literarum  pereuntium  nobile  fulcrum  ,  e oque  infuper  uti 
familiarius. 

Balzac  dans  Tes  Oeuvres  diverfes  1.^44, 4.  p.  6%.  Avant  . 

que  de  rien  déterminer  [ur  les  Lettres  écrites  à  Cleopatre ,  *  ilriy  auras  ft0jarum  u\î 
point  de  mal  de  tonfulter  finfallible  Monfieur  de  Saumaije,    Les  Rejfion-  verkjs  me_ 
/es  quife  rendoyent  autrefois  à  Delphes  ,  ri  efloyent  point  plus  certaines  minit  Do- 
quelesfiennes.       Tous  les  Impo/ieurs  de  T Antiquité  '.  Tous  les  Sinon  s  Œ'&iflimus 
tous  les  UlyJJes  de  Grèce  ne  font,  point  affezfîns  ,  pour  luy  faire  prendre  /'  Barthius 
un  pour  l'autre.     Et  il  nous  dira  d 1  abord '  ft ce  que  nous  luy  pre(€t)te'*'ons  ^r\dx\^l 
efi  légitime  ou  baftardyfifefl  or  de  Mine  ou  or  d 'Alchymie,  num  p.  i%  u 

Le  mefme  dans  Ton  Barbon  1648.  p»i8.  No/ire  ïncom-tâït.  i<ri2. 
p  arable  Saumaife  ,  quife  joue  des  Gryphes  &  des  Enigmes ,  qui  ne  trouva  clecpatra  m 
jamais  de  li  u  difficile ,  en  quelque  part  de  la  Rep,  des  Lettres  qu'Hait  mis  "M?" '.  f  /Js 
le  pied  *  qui  a  fait  des  chemins  dans  les  Précipices  ,  qui  a  pénétré par  fa  quarvm* 
tout ,  s"  arrêter  oit  icy  fans  c  gérance  de  pafjer  outre  3  luy  quifçait  les  fe^ge  rmanitate 
crets  de  Lycophron  &  de  Perfe  ,  avouer  oit  que  cet  homme  efi  beaucoup  b*  adhuc  fub 
plus  couvert,  &  plus  dijfimulè  queux-  ^eltÏL  %% 

BaJzacius  Dan.  Ferrerio  p.  2^4.  Epift.  à  Menagio  ediyj*'",^;^ 

tarum  I 6  y  I .  Libellos  meos  laudat  feculifui  Phcenix ,   Clarijftmus  $al-  baufijfe  me- 

tnafiusy  de  quo  dixitjampridem  l  irgilianus  Jupiter.  moratur. 

Huic  ego  nec  metas  rerum  nec  tempora  pono ,  ,Has  FP'ft°- 

rngeniura  fine  fine  dedi,  £££**■ 

Stnuperrime  Mercurius  Grotianus  ^tefle  optimo  Corde/io,Çi  fit  aJiquid;  Typogra- 
quod  nefciat  Salmafîus ,  id  non  homini  fed  fcientise  deeft.         phi  nuper 

^EgidiusMenagiusSerenifïimaeChriftinaeinEpifl:oIasrecu^eriint» 
Balzacii ,  1  6  j"  I .   In  Latinis ,  quantum quidem  egojudicare pojjunt^  ,c"n^cl0P" 
nonpaucosproculàferelicjuit.   Atqueitamccumfentit ,  àquodiffentire^^^^ 
nef  as,  ,   OaudiUs  Salmaftus  ,    vir  undecanque  dociifiimus  ,    tf  qui 
divinis  in  omni  difciplina  lucubrationibus  hoc  confeeutus  efi   ,   ut 

Ce     j  jam 


10(5  G  A  L  L  I  A 

jam  non  hominis  \    fed  ipfiusmet  fcientU  Salmafius  nomen  habeâ» 
tur, 

Mauffacus  Not,  ad  Plutarchum  deFluminibuS,  &c. 
p.ll 9. &  feq.  K«<|7375  (pçovqtreiç  otuv %ar%  fJLcirlw <Ppovùi)  Certa eft bu- 
jus  ver  fus  hœc  reflitutio  >  cujusprimus  Parens  eft  Claudius  Salmaftus  vit 
fiupend*  eruditionis  5  quïcum  locam  hune  à  me  tentât um  in  notis  ad 
Harpotrationem voce vifig/Zuv obfervaffet  ,  amicifftmè  poftea] commu- 
nie avit,quid  de  eofentiret. 

Moyfe  Amyraut  dans  fon  Traité  de  la  Vocation  des 
Pafleurs  1 649.  p.  27  3  ♦  Les  Anciens  (5  les  Modernes  ont  prouvé  fi 
clairement  que  les  Bglizes  eftoyent  autrefois gouvernées  par  le  commun-» 
Confeil  des  Pafleurs  ou  Anciens  ,  &  depuis  naguère s  encore  le  premier 
homme  de  nodreftecle  en  a  eferit  de  telle  forte  qu'Un  eft  pas  bejoin  qu'Qn-* 
y  retourne. 

Idem  in  CompellationeadPhil.Vincentium  1^49. 
p»  3  3 .  Habeo  pênes  me  Utero*  iUuftrijfimi  &  incomparabilis  Salmafti  y 
qu<e  me  docuerunt^  Spanhemium ,  poftqua  m  animum  ad  me  refutandum 
appulit  y  par  tint  tgritudine  animi  ,  partim  labore  corporis  propemo» 
duminfanoadeofefefatigaviffe^  ut  bis  terve  leflulo  affixus,  (5  femper 
cum  aliqua  invalet  udine  lut!  a  tus ,  tandem  aliquando  toto  corporeveluti 
fideratus  animam  exhalaverit, 

Michel  le  Faucheur  dans  fon  Traité  de  la  Cene,i<5$  y» 

p.  191  tLa  Liturgie  Egyptienne  attribuée  fauffement  à  S.  Grégoire,  Jo 

t'offre  Seigneur  les  Symboles  de  ma  rançon  ;  car  il  y  a  en  fEgyp- 

*/V»NICrMBOAON,  Cefl  àdireiùovpQoXa,,  ainfy  que  j'ay  appris  de 

ce  grande  incomparable  homme  Mon  fleur  Saumaife,  qui  en  a  un  ancien 

MS>  &  non  comme  a  traduit  Viftor  Scialac  Maronite  du  mont  Liban-» , 

Praecepta  Ltberationis  mear. 

Himclocum  Mofes  Amyraldus  Pracfat.  in  Spécimen  ,  p.  38.  Z>*- 

mihi  indica-  mttm  reverfus,    &  ab  ea  cura ,  qu<e  me  ante  Synodum  follicitum  habue* 

vit  chariflî-  rat,  plane  liber ,  verum  domefticis  curis  implicitus,  quidvir  dofius  de  né* 

mus  cogna-y^  contreverfia  decreturus  effet,  conftanter ofperiebar:  Donec iUujlrijft- 

aUS\    '  n\iaS  mus  &  fupra  omnium  laudes  Salmaftus,  item  C/ariffimu/  Rivet  us ,  certum 

ex  incerto  reddidere.    Alter  enim  cum  rogatus  mit  ter  et  ad  me  humanif- 

ftme  nefeio  quodremedium  (aluberrimum  à  (e  probatum  »  utfiqua  rd~ 

tione  poffem  9  morbumquounicamea,  (fverèunica,  ftlia  conflit!  ab  a* 

tur j  quoque tandem incredibili domus mea luftu extintla eft, levaremy 

Çqut 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S,  207 

(q ho  mminefibi  me  vir  incomparabilis  in  uternum  obftrinxit  )  fcripfitt 
vire  docîo  im  conjiitutum  ejfe  mec  uni  inire  tertnmen,ut jam  in  ejus  Opère 
fre/afudarent, 

MaufTacus  Jn  Judicio  dePJutarchi  Itbelîo  de  Flumini- 
buSj&C  p.  192.  &  feq.  ArrianiKiw^TîKop  nefciocurhatlenus 
nonvulgatum  fuerit.  Hoc  tuntum  feioy  illudOpus  ab  owatijfimo& omni 
vir  tutum  génère  cumulât ijftnto  CL  Salmafio  dejcriptum  fuijfe  ex  Cod,  Mf. 
Biblioth.  Palatin*,  (S  hue  vs£  fuijfe  negletlum  ,  quod  Xenophontis  ne~ 
menvetusiUamembranapraferret  t  quodifo  qui  in  eaminciderant,  norias 
wnimadvertijjent,  Arrianum  ettam  Xenophonta  vocari,  Eruditijftmus 
Rigaltius  ami  eus  nofler,dum  curaret  Script  or  es  de  re  Accipitraria  &  de 
cura  canum  excudi,  in  animo  qu'idem  habuh y  kvuj^7jkov  illttd  Arriani 
fimulederC)  quod  à  Salmafio  babebatt  fed  credo  Jypograpbi  ejusfpemfe» 
feUerunt,nam  quia  Gr<ecum  erat,  fine  verfione  Latin  a,  qu£  hodierna  efi 
fupinitasj  noluere  hoc  Opus  typïs  mandare. 

Sam.Sorbiere  à  J4K />*//'»,  d'Orange^.  44  2,&  fuiv.de 
fes  Lettres  léô'o.La  perte  de  Barlaeus ,  de  laquelle  vous  me  de- 
mandez quelques  circonftances,  n'eftpasdurang  de  celle  de 
Walaeus  &  de  Veslingius,  quoy  qu'il  fuft  très  galand  hommuj 
car  il  fe  trouvera  tousjours  plus  d'excellens  Poètes,  que  d'  ex- 
celleras Medecins.Lors  que  j'eftois  à  Amfterdam  on  parloit  di- 
verfement  de  h  fin  de  fa  vie ,  comme  s'il  y  avoit  eu  de  la  me- 
lancholie  qui  l' euft  avancée.  îl  efl:  vray  qu'ayant  fait  une  Orai- 
fon  funèbre  en  vers  fur  la  mort  du  Prince  d'Orange?  &que  lo 
Docteur  Spanheim  en  ayant  prononcé  une  en  profe,  il  fupor- 
ta  tres-impatiement  l'inégalité  de  leur  recompenfe:Car>com~ 
me difoitplaifammentMr.de  Saumaife ,  on  firune  étrango 
beveue,  donnant  la  paye  de  Cavalier  au  Fantailin,&  celle  de 
FantafTin  au  Cavalier.BarlaîUS  n'eut  que  cinq  cens  livres ,  & 
l'autre  eut  cinqcensefcus.  De  ce  dernier  je  ne  vous  puis  dire 
que  ce  que  Ton  publioit  lors  qu'il  fut  decedê  ,  que  Saumaifo 
l' avoit  tué  &  que  Morus  avoit  efté  le  poignard.  L' Hiftoire  eft 
longue,  &  pour  la  toucher  en  peu  de  mots,  jen'ayàvous  dire^ 
ficen'eft  que  Mr.  de  Saumaife  n'aimoit  point  feu  Mr.  Span- 
heim, par  quelque  jaloufie  d'efprit  &  de  réputation  dans  l'Es* 
choie*  que  pour  le  mortifier  il  fit  appeller  en  Hollande  Mr, 
Morusjduquelilnecognoiflbitquele  nom  ?  mais  qui  eftoir 

lo 


log  G  A  L  L  I  A 

le  fléau  &  Paverfion  de  Ton  Collègue  j  que  le  Docleur  remua-* 
ciel  &  terre  pour  rempefcher  de  venir,&  qu'il  mourut  lors  qu? 
il  eut  nouvelles  quefonAdverfaireeftoit  en  chemin.  Cepen- 
dant il  faut  rendre  cette  louange  à  la  mémoire  de  ce  docle  Al- 
lemand, je  dis  mefme  de  l' aveu  de  Mr.Saumaife,  qui  ne  prodi- 
guoit  pas  les  fiennes  :  qu'il  avoit  la  tefte  forte  &  bien  remplio 
*  jepouvois<*  érudition*  $  qu' il  eftoit  propre  aux  affaires,  ferme  &  adroit, 
mcconten-  ardent  &  laborieux,  Il  faifoit  des  Leçons  publiques  en  Theo- 
ter  de  rapor-  logie  quatre  fois  la  femaine  ;  il  en  faifoit  de  plus  d' une  forte  de 
terdelaLet  privées  à  fes  écholiers  $  ilécoutoit  lespropofans;  ilprefchoit 
Sotbiere  ce en  ^cux  'angues>  ^a  fienne  &  la  noftre  j  il  vifitoit  ks  malades  $ 
qui  touchoicil  eferivoit  uneinfinité  de  Lettres  ;   il  compofoitenmefmo 
Mr.  de  Sau-  temps  deux  ou  trois  livres  fur  des  fujets  tout  diferensjil  aiTiftoit 
Tiaife;  mais  tous  les  mercredis  au  Confeil  de  fon  Alteffe  qui  l'attiroit  à  la_, 
ay  cre^uc  Haye;  il  eftoit  Recteur  de  Mlniverfité  5  &  parmy  toutes  fes  oc- 
n0<?  c;,  ""cupations,ilnelai(Toit  pas  de  faire  la  recepte  &  la  dépence  de 

îeieroitpas       r  n    •      i    •        j     o      r         •  t  • 

narryJe  lire  la  mauon  qui  eltoit  pleine  de  Penuonaires.  Je  ne  puis  pas  por- 
i;y  tomes    ter  mon  jugement  de  fon  Antagonifte,  fans  vous  le  rendre  fu- 
ces  particu- fpe^parce quileft  mon  intime  amy  depuis  le  Collège,  c'eft 
iantez,       à  dire  depuis  plus  de  2  f.ans,  &  que  j'ay  livré  pour  luy  des  Ba- 
tailles ,  ou  le  P.  Jarrige s' eft  rencontré;  mais  il eft certain  & 
tout  le  monde  avoue  qu'il  à  l' efprittout  de  feu,  qu'il  a  de  vaftes 
penfées, qu'il  brille  &  qu'il  efclattc  extraordinairement. 

Le  metme  à  Mr  Je  Sa  um  aï fe,  à  laHaye  le  10.  de  Mars 
1 6jo.  Je  vous  prie  de  me  communiquer  quelques  mémoires 
pour  un  honnelïe  homme  Bailly  de  S,  Vaft,  qui  prépare  plu- 
îieurs  volumes  dePortrais  &  d'Eloges  des  perfonnes  illulties.  Il 
a  eferit  à  un  curieux  de  ma  cognoiltance ,  pour  avoir  quelques 
particularitez  qui  vous  concernent,  telles  que  font  les  princi- 
pales Epoches  de  voQre  vie ,  la  publication  de  vos  ouvrages,  & 
la  généalogie  de  voftre  maifon.  Je  ne  fay  comment  voftre  mo* 
deïlie  recevra  la  liberté  que  je  prensdevous  faire  cette  de- 
manderais je  crains  que  fi  vous  nous  la  refufez,elle  ne  donne 
occafionàTHiftoriende  commettre  quelques  beveues;  car  il 
ne  laidera  pas  de  parler  de  vous  encore  qu1  il  n1  en  reçoive  au- 
cune inftrudion  ,  &  peut  eftrequ'  il  en  parlera  fur  des  récits 
moins  ridelles  qu'il  ne  feroit  à  defirer. 

1  Le 


ORIENTA  LIS.  ro? 

Le  mcCme  à  Mr.  PAbbèCofiar,  à  Paris  le  17«  d'Avril 
jéj  7.Ceft  beaucoup  que  de  nous  eftre  divertis  agréablement, 
&  j  a  y  ouy  dire  à  feu  Mr.de  Saumaife,  que  je  preflois  fur  le  peu 
que  nous  cognoi(Tons,&  fur  la  négligence  de  Tes  écris  ,  qu'il 
mettoit  de  l'ancre  fur  du  papier  aux  heures  que  les  autres  jet- 
toyent  des  dez  fur  uneTab!e,&  que  c'eftoit  là  un  jeu  auquel  les 
gens  de  Lettres  tafchoyent  de  fe  defennuyer. 

Mr.Chefneau  écrivante  mon  Père  de  Leyde  le  $r.d'ExAutogr»- 
Aouft  1 64  8 .  Nofire  Fille  efi  éclairée  de  deux  grandes  lumières, de  Mr,  pho- 
de  Saumaife  le  Père  des  Sciences  relevées  &  des  langues  ;  &  de  Mr.  Span- 
beim  cet  accompliTheologien  &  parfait  Orateur,}' ay  i  honneur  de  com- 
muniquer avec  eux  ordinairement ,  &  ils  me  tefmoignent  ajjez  de  bien» 
veiUance par  leur  réception. 

Thomas  ReinefiusLib.i.Var.Lecl:.  c.6.  EftisSalmafi* 

us y  cujut  exquifitiffim*  eruditiêni  tnntàm  tribuoy  ut  non  modoy  qu<e  doftè 
adbonosautores  notavit,&ingeniofe  ijïorum  me  délit  excogitavit^mntum 
non  exofcukr  plonge  j^  mets  aborthis  praferam  :  Sedultrofrivolis  mets  ce- 
dere  para  tus fim,  fi ipfi  contra  vider  i  videam. 

VoffiusinOperedeHiftoricisLatinisp.  6çz.  &feq^ 
1 6$0>A5tbicusIfter five potiusJuliusOrator  admodum  corruptè  editus  eft: 
Jedeum  ex  antiquiffimU  Schedis  (credo  Codd.  Bibliothec*  Thuane<e  &  Pétri 
Danielis  )auiïiorem  &  emendatiorem^quàm  hatlenus prodiit  j  pollicetur  '< 
ingens  illudliierarum  ColumenCl.  Salmafius  in  fuis  adHiftori<e  Aug<Scri~ 
P tores  Commenmriis. 

Idem  p.^.i.To.Operisde  Idololatria.  DeElagabah 
erudite  adEufebium  magnas  Scaligery  eruditius  ad  Lampridium  Cafau  - 
bonus^eruditijfime  adeundem  Salmafius  annomvit. 

Idem  p.248.0peris  deScientiis  MathematiciSj&^Co»- 
fïantio  &  Confiante  Imperatoribus,  vixit  Anonymus  ille  Script  or  Grœcus, 
qui  veteris  or  bis  De/criptiouem  reliquit.  Hic  latine  olimfed  barbare  red- 
dit  us  fuit»  Ac  tralationem  illam  à  Clariff.Salmafio  acceptnm  è  Codice  Fr> 
Juretiediditjac.  Gothofredus  J.C.Grœtè pr<eterea  cum  nova  Ferfiont^ 
prodire  poluit.  Notas  et iam  eruditas  addidit. 

Idem  p.  io8-To.2.Inftit,Poetic,  Fidemaximi  viri  Jof. 
ScaligeriEpiftolam  z^.ad  Cl.  Salmafium  tum  magnam  Reip.  Literari<e 
$em  j  nunc  eximium  ejus  &  inccmparabile  ornamentum, 

Dd  Do 


*i£  G  ALLIA 

DéèodemScaîigerinOpu(curi$,p.4^2,&feq.Carau- 
bonus  &  Grotius  in  Epiftolis.  Balzac  dans  fes  Lettres  choifïes; 
dans  Tes  Entretiens  de  Tedit.  de  Hollande,  p.  15-4.  &  dans  fes 
Lettres  àMr.Conrart.  p.  14. 2?.  3 1. 342,418* &fuiv.  Ménage 
dansfes  Meslangcs  165-2.  p.  78.  &  63.  &dans  fes  Rem. fur 
l' Aminte p.  1 59. 177.  &  284. Sarravius  in  Ep.  p. 39.40.  4ô\72# 
126.  87. 177,204.  205-.  206.  207.  20g.  209. 262.  268,  311. 
312,  ut  231.  A.M  àSchurmaninEp.  p.269- &  371.  Selde- 
nusinUxore  Heb.p.  624.  &Lib.  1.  deSyned.Hebr.  p,42$.& 
578.  BoxhorniusEp.  Praefat.inHift.  Aug.  Scriptores  1632. 
SorberiusEp.Praef.inOpus  de  Antiqua  Orthographia  Torna- 
ciexcufum  fol.  A.  1632.  And.  Rivetus  PraHeft.  in  Decalog. 
&inDi{Tertationedeterminovitar.  GulielmusFraterEp.Praef. 
inVindic.Evang.de  Juftificatione.  Boileau  dans  la  Vie  d" 
Epictete  fort  fouvent.  AmyraldusinDefenfione  Calvini  p. 
91.  Spanhemius  Ep.  Praef.  in  Epift.  Bongarfii ,  &inDubiis 
Evang.part.2.p.402.  Cheitomaeus  in  Vocibus Graec.  Barb.  N, 
T.  p.  fi^Plempiusin  Avifenamp^f.  147.  212.  &  288.  Gui, 
Wats  in  GloîT.Matth.Parifienf.  voççAmbaffiatio.  Bochartus  in 
Ep.  de  poteftate  Reg.p.  142.  cdit.  Amfterod,utinGeogr.  S,& 
alii  fine  numéro» 

Qui  Salmafium  reprehcnderunt. 

-  A  NdreasCoîviusa  K  Claudio  Salmafa   S.  P.  Dordrefti 

hmDoPrdre-*^Lr?,-ful"  l640,  Diaeft>vir  famme,  quod  in  aeretuo  fum 
ai  habui  abfapermunereTrapeziticojquodjamcumfœnore  perfolvam. 
Autore,viroPerlegiOpusilludtuum  ,    dequo,  nifihircâ  me  poftulafTes, 
pietate,  eru-judicarenullusauderem  Scioenimquamcurta  mihifitdomi 
flitionc  ,.  acfUpejiex  :  novi  quid  fit criticum  agere,  hoc prasfertirn  tempore; 
wodo  VSnC "idque  de  tamis  viris,quosmundus  admiratur.     Utar  ergo  li- 
bertate  concefia;  fed  continebo  me  intra  limitesTheoIogiac  & 
amiciti£nonfic!ae;cujus  reverentia,  ut  in  Praefatione  loque- 
ris,  te  tacere  fecit  :  quamquam  ipfis  Theoîogis  adeo  rnihi  non 
faverevideris}  quafïipforumproprium  fitineptire,  quod  il- 
îos  putant,qui  ad  illum  gradum  crifeos  aut  literaturae  non  per* 

vene- 


ORIENTAL  IS.  ai* 

vônerunt,  quo  afcenderunt  illuftres  îllae  anïrrtae ,  quos  Heroas 
vocant,  folos asternis  laudibus  dignos.  In  Praefatione  ais.^a 
h*c  tredat  excepta  Theologis  ?  Oua  phrafi  etiam  videris  uti, 
lîbi  deD.  Heinfîo  Ioqueris,  jjïuis  hocpojjet  dkere  nifi  hic  ?  P. 
15-7.  tanquam  de  futiliffimo  mortalium  :  £$uis  dubitare  pof* 
Cet  prœter  Tbeologum  ?  P.  2  S 4.       Illttd  imper t mens  etfiLfltinunt^ 

non  fit  ,  nid  ft  Theologicump.  572.  Ego  non  exiftimo  teita». 
judicare,  quodefie  Theologum  &  Literatorem  fint  àmtçuxa, 
Omitto Patres ,  Kieronymura  ?  Cyprianum ,  &,in  quera  ipfe^ 
fcripfifti,TertuUianum,  &,quempraemanibushabeS)  Arno- 
bium  :  an  non  Erafmus,Melanchthon,  aliique,  illuftres  anima: 
iftius  faeculi  fuere  Li teratores  ?  Certè  malè  habet  communem 
noftrum  amicum  D.  Votfium ,  quod  Socerum  ejus  D»  Junium 
Theologum  Gallum  ,  olim  vocaveris  Terrentm  beftiam  ,  qui 
àmultishabetur  aquila  in  nubibus  :  certè  fubtilitate  ingenii 
multis  non  cedit.  Et  ut  mortuos  pr£teream,annon,quem  jara 
nominavi ,  Voffius ,  Theologus  ?  Grotius  etiamfi  fummus  Ju- 
ris-confultus  &Iiterator,  tamen  Theologis  accenferi  vultjUt 
jarrt  brevihocoftendet  Annotationibus  fuis  in  N»  T.  Temet- 
ipfum  condemnas,  qui  quantus  fis  in  S.  Scriptura  &  antiquita- 
tibus,mundopalamfecifti  tuisScriptis  ,  inqueiisoftendiste 
arcanaS.TheoIogiae  penetralïe.  D.  de  Dieu,  quemeum  ho- 
nore nominas,annon  Theologus  &Literator  ?  D.Spanhemius, 
D.Petitus,  annonTheologi&Critici?  Subordinata ergo  hsc 
funt,  aut  faltem  efle  debent,  non  pugnantia.  Haec  obiter,quae 
facilecondonabisBatavoamico  ,  aefilicet  addere  ,  Theolo- 
go  ,  feribenti  Salmafio  ,  quiutliberrimè  aliorumnotaviter- 
rores ,  ita  &fibifieri  abamicisvult&  petit.  NoftididturrL. 
Sapientis ,  Melioraeffevulneraamiciquàmfraudulentablan- 
dientis  ofcuîa  :  imô  ipfe  tanquam  viles  animas  rejicis  adulato- 
res.  Quod  ad  ipfum  Opus  attinet,  in  eo  multa  praeclara  inve- 
nio ,  &  libens  fateor,  me  non  videre,  quid  refponderi  poffit  ar- 
guments tuïsè  Scriptura  ,  Patribus,  Conriliis ,  JureCivili 
& reclis  rationibus  petitis :  per  qua? omnia  luculenter  oftendis, 
quodTrapezitas,  modôintracancellos  àMagiftratibus  pofitos 
maneant,  ad  Sacram Synaxin  admitti  debeant.  Obiter  etiam 
multa  S.  Scripturae  loca  difïicilia  &  hadenus  non  bene  intel- 

Dd    i  lecla, 


2ii  G  A  L  L  I  A 

leâa,explicafti.  Sed  non  omnes  fa  ventes  habebis  in  eo,quod 
fubfinemtradasdepanegW^V*  Quod  fi  interpretandum  ut 
piHas,tunccertèmuIti  malèoraverunt,orant&orabunt.  Ma- 
gna pietatisportio  eftviftum  corporisfolida  fide  à  cœlelti  Pâ- 
tre orare.  Hoc  Jacob  fecitGen.  2  8.Salomonpen.  Proverbio- 
tum.  Quod  fi  omnes  eflent  fine  cura  corporis,  tune  omnes  ef* 
fent  fpiritualesrtales  autem  omnes  nec  poflunt  efTe  nec  debentj 
utloquerisp.  339.  Necputo  te  fentire  Oratfonem  hanc  tan- 
tumpraefcriptamdifcipulis,  utdefermone  habito  inmonto 
viderisaffirmarep.  309.  nam  tune  caeteri  non  deberentquoti- 
die  funderc  has  preces  ad  Deum  Patrem  ipîorum.  Non  video 
quomodo  conciliari  pofïint,qua?  feribis  p.  3  3  7.  &  3  3  8-  Omnes 
adferfeBionem  teneri,  Utinam  poflent,  &  in  feq.  dicis  »<7«_» 
omnes  pojfe  efe  [pirituales  nec  debere.  Quicquid  fit  j  Charitatï 
omnesdebemusftudere,  quaeeft vinculumperfeclionisihsc 
nos  facit  filios  Dei  &  difcipulos  Chnfti  :  Sine  ea  fumus  aupxi- 
xoi,  quifuntrixofi,  pefïimi,  &nomine  tenus  Chriftiani,  ut 
ipfefateris.  Chrim diclum Matth. y. omnestangit,  quiàixit 
frdtri  fuo  Raca  ,  obnoxius  erit  incendié  gehenn*.  Illa  fententia_» 
eftterribiliS',  Chrijiianorttmeftdiligerewimicos.  Omnibus  di- 
ctum  )  quod tibi non  vit  fieri ,  alteri nefeceris ,  ut  oftendis  p.  4^3. 
Petrusalloquitur  omnes  fidèles,  omnes  unanimes  illos  effo 
vult,  fraternitatisamatores,  nonreddentes  malumproma- 
lo  ,  nec  maledictum  pro  malediclo.  MagnuseftTheolo- 
guscoramDeo,  nonquidocuerittantumfed  &fecerit  Matt, 
y«Criticorumeftexplicare,fedTheologorumappiicare.  Di- 
cam  libère  &  amicè:  cur  pro  uno  malediclo  Sycophanta^quod 
in  génère  prolatum,  tôt  reponis  ?  Cur  clavum  elavo  vis  retun- 
dere,  fi  hoc  Magifternofter  non  vult?  Chriftianurum  noneft 
dçledtari  erroribus  fratris ,  fed  potius  condolere  &  re  vocaro 
eum  in viam  per fpiritum  dulcedinis.  Rifum  tibi  movet Criti- 
cus  p.  460.  Volupe  fuit videre  monftruofam  interpretationem 
p.  661.  Ubi  ergo  illa  charitas ,  quae  non  irritatur  ,  non  cogitât 
malum  ,  non  gaudetdeinjuftitia  ,  fed  congaudet  veritati  ? 
Interdum  doclum ,  acutum ,  interdum  fatuum  &  ineptum, ad 
delirium  ufque  vocas  Criticum.  Et  i\  fummi  Critici  tam  faepe 
&tamcraffèimpingunt  in  propria  ,   quidmirumTheologos 

inter- 


ORIENTALIS.  21  * 

interdum  labi  circa  aliéna?  Circa  finem  objicis  ilîi  corporis  exî- 
guamftaturam,  nominando  iWum  UvôftoTnerKo* ,  quafiverôin 
poteftate  noftra  fit  aiiquid  adderecorpori  noftroj  hoc  eft  accu- 
fareeum,quifecitnos.  HsecfuntTheologica.  Namprseftat 
unum  mandatum  Chrifti  adiniplere,  quam  omnia  recïe  inter- 
pretari.  Ego  malim  fanus  efle  fine  cognitione  morborum , 
quam  omnes  morbos  no(Te  fine  fanitate,  Auguftinus  ait,w#*Wir 
indolli  &  raplunt  regnum  Coelorum  ,  nos  autem  cum  eruditionc  no/lra-y 
mergimurin  tnfemum.  Scribendo  in  proximum  plus  pecca- 
mus,  quammaledicendo,  quia  fcriptaadpluresperveniunt 
&  ad  poderos  tranfmittunrur.  Deinde  &  rifui  exponitur  apud 
vulgus  ipfaeruditio,  ubitotditïidiainterdoftoserTe  animad- 
vertunt:  &  ita  périt  praeclarum  illudnomen&gloria,quatru 
Criticitantopereaffc&ant.  Sperandum  ,  utàD.  Rivetoin- 
tellexi  ,  in  pofterum  vos  firma  amickia  unanimes  futuros , 
quodfaxitDeuspacis.  Cercusfum  ,  fibene  perfpexi  heroi- 
cum  illum  tuum  animum  à  me  divulfum  non  iri ,  quia  liberri- 
mèprotuli  animi  mentem  ,  fedmajori  in  pofterum  vinculo 
conjunclurum  cum  eo,qui  te  intimé  colit  &  fummopere  aefti- 
mat,  Precor  Deum,ut  te  per  longos  annos ,  nobis ,  Reip.  Li- 
terariaeincolumem  fervet. 

Gualterus  Donaldfonus  in  Synopfi  Oeconomica_» 
l6zo.  p,  6y.&feq.  Quodverbmultce  erudttionis  ,  Augufix  Hiftoria 
Interpres  recens,  vetujliorum  paucis  fecundus  Salmafius,  Annonas  multi- 
tudinif  numéro  panes  tantum  fignific are  conte n dit  j  utplerumifo  hoc  obti- 
neat ,  perpetuum  tamen  non  ejje  exemplajubent  credere  :  ut  cum  h  Vege- 
tio  dicitur.  Torques  auteur  (olidœ  virtutis  pnemtum  fuît ,  que  m  qui  me- 
ru'if]  et, prœter  laudem  duplices  confequebatur  annonM'^quis  enim  hoc  lau- 
dis  autlariumferat,  duos  panes  ?  duplex  Salarium  inteliige ,  velex  GlojJ. 
tui  dwuva,  eft  Salarium , 

Nic.HeinfiusinNot.adTo  primum  OvidiipG  3  7  f. 
I  66ï.De  Salmafw  non  queror,  qui  cum  nemini fttorum  temporum  litera* 
topepercerit ,  mnmagis  quam  ille  Schioppius  ,  quem  inftgnis  maledicen* 
tia  Zoilo  quovis  nobiliorem fecit  1  nihiîprofetlo  raùonis  efi,cur  Parent  ù 
mei  caufampotiorem  ducam^quam  cœterorum  omnium }qui  te  ta  te  noftra 
claruere  j  quorum  nemo  virulentum  ejus  dentem  evafit. 

Joh.  Frid  Gronovius  in  Lib.  deSeftertiis,  idyd.  p.  46» 
&  feq  Habebat  hoc  pir  ille  incomparabilis,  ut  uberrtmo  ingenio  nutia  juf- 

D  d     3  ficeret 


244  G  A  L  L  I  A 

ficeret  manu  s ,  &  ubi  inflituerat  fer  ibère ,  nec  rerum  nec  TJerborum  mo* 
dumnojfet.  Inde pleraque  feflinabat  ,  ipjamultitudine  occurrentium 
infequentes  flyli  partes  utilium  aciem  intentionis  in  préfentia,  abrum- 
pente ,  necpatientediufingulisimmorari,  Sicfatlumefl  ,  utmultas 
illi  exciderïnt-)  qtu  norat  ipfe  meîius ,  &  retlius  alio  die  tradiderat  tra. 
débat  que  :  qu£,fîpaullulum  modo  attendiffet  animum ,  facile  vitajjet^ 
Quorum  nonnuUis  &  hoc  argumentum  confulere  nos  cogit^non  ut  expro- 
bremusj  fcdutfiudiofis  caveamus. 

David  Blondel  dansfes  Aftes  Authentiques  165$.  p. 
5  4.  Claude  deSaumaife  Personnage  de  fort  grand  nom  ,  mais  peu  porté 
a  obliger  aucun  autre  que  foy  mefme ,  CT  qui  d 'ailleurs  couvoit  unfecret 
dépit  contre  Spanheim  J  fit  deffein  de  le  commettre  avec  Amiraut  qu'Un* 
aimoitpas  ;  &  envoyant  Je  s  Tbefes  en  France  y  y  e fer  bit  en  termes  capa- 
bles d"*  irriter  lespluspatiens. 

Louis  Savot  dans  fonDifcoursfurîes  Médailles,  à  Pa- 
ris 1 6lj.  p.  44»  &  fuiv.  Le  Sr.  de  Saumaife  fur  Flavius  Vbpifcus  ,  dit 
que  ses  plumbo  mifcebatur  etiam  publicè,inde  plumbeos  num- 
mos  per  contemptum  Martialisappellat  çream  monetarrijCui 
plurimum  plumbi  admixtum  erat.  Or  sellent  end  que  du  temps  de 
Martial  qui  vivoit  fous  Domitien  ,  les  Empereurs  fiffent battre  de l<a^» 
monnoye  de  cuivre  comme  il  le  femblepar  les  termes  cy  devant  rappor- 
tez j  il  me  pardonnera  s^illuyplaififije  répugne  à  [on  Opinion ,  parce  qtP 
ilnefe  trouve  point  de  plomb  dans  les  Médailles  de  cuivre  des  Empereurs 
que  vers  le  temps  de  Septimius  Severus,  L'erreur  toutefois  en  cetteL» 
opinion efl  excufable  en  un  homme ,  quoy  que  très  doBe ,  d'autant  que-» 
cette  cognoiffance  ne  fe peut  acquérir  par  les  Livresy  ainsi  par  Tefpreuve 
feule  de  la  monnoye  de  cuivre  anti%. 
Voicyccque  Mr.  ^e  Sorbiere  auPereMerfenne  de  Leyde  le  1 1«. 

dit  Mr.  de  ""  Janu.  1 64g.  Vous  avez  fort  bien  jugé  à  mon  avis  de  M.***  tfjes 
Saumaifedu*»'  efionne  que  ne  le  cognoiffant  guère  que  par  fes  eferits  ,  vousayezpeu 
Père  Mer-  cognoiftre  fi  parfaitement  [on  génie.  Je  l 'ayfort  efiudié  depuis  deux  ans 
ienneeen-  que  je  demeure  dans  Jonvoifinage^  ($ que  je  le  vifite  tous  les  jours.  Il 
Peirefc  p'  a  (ans  doute  famé  grande^  naturellement  bonne.  Il  a  la  mémoire* 
x07.de  les  prodigieufe.  lia  une  vivacitt  d' Efprit  que  la  vieille  (Je  n  a  point 
Lettres.Poar  altérée 

lePere***, 

je  ny attends  pas grdndchofè  de  luy\  iitjihomr/te  de  grande  LeBure }  tna/s  ilneme  fembiep.ts 
ejerire  avec  trop  de  jugement ,'  (§ pour  la  puce  Arabique  que  vous  lu/ avez,  envoyée  ,\  je  ne  vêts 
p4S  non  plus  qu'il  en  puijfè  bien  faire  /on  profit ,'  cariln'tntendpas  la  langue ,  ^ntf.typetfonne 
à  Paris  \w  Ihj  puijjè  beaucoup  aydtrficc  tfefi  Mrt  Gabriel  S/on/ ta.    Voyez  la  p.  176, 


O  R  I  E  NT  T  A  L  I  S»  uj 

altérée,  &  une  chaleur  que  (oixante  hyvers  ri  ont  pas  encore  refroidie*  Il 
entend  toute*  les  Lingues  des  dotles.  Ilejcrit  bien  en  Latin,  fa  plume  eft 
infatigable ,  &  malheur  h  ceux  qui  Vofent  attaquer.  Mats  je  faù  avec 
vous  grand  eftat  de  la  douceur  de  Mr.  Gajjendi,  de  fa  modération ,  iS 
de  cette  paiftble  immunité  de paffions violentes  qui  le  rendent  fi  bien,-* 
maiftredefespenféestfdefon  raifonnement.  Celuy  duquel  nous  par- 
lons &  qtCun  Po'ète  de  ma  cognoifjance  nomme  en  le  preconifant  Mon- 
fîrum , 

Do&rinae  Monftrum  horribilïsr 
eft  véritablement  trop  bilieux  &  trop  colérique.  Il  aie  fentiment 
trop  aigu.  Il  (e  pique  du  moindre  mot  &  entre  trop  aifement  en  fu* 
rie,  II  ri  y  a  pas  moyen  d^efire  tant  foit  peu  dijfentant  de  Je  s Opi- 
nions ,  fans  devenir  un  ignorant ,  une  befte  ou  bien  un  fripon  &  un^» 
me(chant  homme,  tf  ilfe  faut  refoudre  pourpeu  qu'on  ofe  luy  refifter,a  re* 
cevoir  dix  mille  injures,  qui  atmquent  laperfonne  pluftoft  qu'elles  ne  de* 
f-endent  la  matière  dont  il  eft  queflion,  Ilmefemble  qriileftparmy  nos 
favans  cequefontparmy  les  Gens  d'Effée  ces  Braves  qui  font  plus  propres 
à  de  far  mer  leur  homme  ,  qu1  à  conduire  unfiege,  &  à  faire  un  duel  qu  À 
donner  une  bataille.  Je  confidere  tout  ce  qui  eft  fortj  de  fa  plume  de- 
puis 40.  ans  qu'il  occupe  les  preffes  des  Imprimeurs  ,  &  je  n'y 
trouve  qri  inveclives ,  avec  peu  de  chofes  qui  donnent  dans  le/olide  des 
[ciencesjlria  fait  aucunOuvrage  baftyà  chaux  &  àfablefé  dont  lapofte- 
ritéayt  h  tirer  quelque  avantage.  Toute  fon  Occupation  a  e(ié  de  chercher 
noife  aux  Gens  de  réputation,^  d'attaquer  tantoft  Lipfe,mntoft  Scaliger} 
puis  Sir  m  on  d ,  Petau-,  Htinfius,  &  enfin  Héraut)  Spanheim  &  cens  autres 
auxquels  il  prend plaiftr  défaire  infulte.  Il  ne  peut  vivre  fans  illuftres  en- 
nemis &  fans  quelque  querelle  fur  les  bras.  Et  lors  quil  en  eft  venu  aux 
mains  jl  ne  luyfujitpas  d^  avoir  defarmé  fon  homme,  ($  d*  en  obtenir  des 
fatùfacJiûns  ordinaires  :  Il  faut  quil  le  jette  dans  la  boue,qriil  le  traite 
À  coups  de  pommeau d' Effée,  (S  qu'il  le  marque  auvifage.  En  vérité 
cette  vengeance  me  paroifl  cruelle  &  bien  éloignée  delà  magnaritmitk.de 
quelques  autres,qui  ne  répondent jamais  aux  injures  de  leurs  Antagoni* 
fte%  quepar  ces 4.  mots,  de  convitiis  viderint  alii.  Mais  pardon- 
nons cela,  MonRtV:  Père, aux  rares  qu  alitez  de  ce  grand PerfonnagZ-»  j" 
qui  eft  <sT  ailleurs  un  fort  bon  Gentilhomme  ,  de  qui  la  Converfatiort  eft 
ires  douce  (£  très  divertifjante,^  que  fentens parler  honeftcment,dans 
la  Sale  ou  nous  nous  promenons  fort  fouvent ,  de  ceux  quau  partir  de  là  il 

defehire 


i\6  G  A  L  L  I  A 

defchire  dans  leCabinet,  lors  qu'il*  la  plume  k  la  m  Ain. Il  ne  fe  Convient  plus 
alors  de  ce  qu'il  ejïoit  un  peu  auparavant.  LaLatinitt  Remporte,  Il  ne  veut 
pas  perdre  les  injures  qutla  apprifes  :  Et  les  paroles  piquantes  qu'il  A 
autrefois  recueillies  des  vieux  Autbeurs  fortent  plus  aifement  de  fa  mé- 
moire,que  les  fines  railleries  (£  les  fortes raifbns,qui  viennent  d  un  au- 
tre  endroit.  Excufons  le  s'il  peut  à"  une  autre  manière,  (S  difonsques 
cette  colère  qui  le  transporte  e(i  une  marque  de  fa  haute  vertu ,  qui  »c_» 
peut  rien  /ouf rir  de  contraire  k  la  vérité  qu'il  a  conceue;  Car  Urne  femblt-9 
qu'il  Ta  de  [on  cojléen  la  plus  part  descaufes  qu  il  fou/lient,  ou  quelle  n 
eftpas  toujours  bien  évidente  en  celles  qu  il  attaque.  Malt  fi  vous  aviez 
veu  comme  moy  la  manière  de  laquelle  ileompojefes  Livres,  la  négligen- 
ce qu'il  apporte, le  bruit  que  Ton  fait  tout  k  fentour  deluy,  &  les  diftra~ 
fiions  parmy  le  f quelle  s  il  eferit  fans  aucune  méditation  ,  vousexeuferiez 
bien  plutojl  les  défauts  quifeglifjent  dans  fes  Ouvrages.  Il  les  commence 
fans  quilenaytfait  de  projet  ny  tracé  de  dejfein.Les  penfees  luy  naiffent  au 
bout  de  la  plume  les  unes  après  les  autre  s.  Il  les  couche  fur  le  papier  comme 
elles  luy  viennent, të 'ne relit jamais  fes  eferiture s.  Ilriefcrit  que  d 'un  c»- 
fié  de  lafueille  &  cela  brufquement  (S  fans  marge  fil  culle  les  fueilles  fune 
au  bout  del 'autre,& 'il  en  fait  des  rouleaux:  de  forte  qu'il  peut  me  furet  fes 
livres  k  l  '  aulne, &  qu'il  avoit  bonne  grâce  de  dire  qu'il  y  en  avoitftx  toifes 
de  faites  en  parlant  d^un  certain  livre  dont  on  luy  demandait  des  nouvel- 
les,  &  qu'il  faifoit  attendre  depuis  long  temps, 

David  Blondel  écrivant  à  mon  Père  de  Paris,  le24.ds 
Aoufl:  1 64$.  Je  demeure  en  repos  du  coflédu  Mr .Saumaife,  qui  a  eu  i$, 
mois  entiers  mon  écrie  François  de  laPapeJfe  entre  fes  mains ,  &  a  quij'aj 
envoyé  le  Latin,  il  y  a  tnntoft  huit  mois  i    ils1  eflfait  fort  de  réfuter  mes 
preuves,  &  engagé  plus  que  fes  amis  n*  eujfent  de  firé  i  il  avi fera  par 
quelle  porte  il  for  tir  a  de  cet  embarras  ,  ce  riefl  point  k  moy  de  luy  rien.-» 
prefcire,feulement  je  puis  fans  luy  faire  tort  fout  enir,  que  s1  il  ri  a  autres 
tbofek  faire  qu'à  enta/fer  des  te fmoignages  d'Autbeur s  qui  fe  foyent  ac- 
cordez k  dire  ce  que/'  ay  convaincu  de  faux,   Une  fera  rien  du  tout ,  (S 
*  Salmafius  qu'  k  moins  que  de  convertir  un  Jeudy  en  un  Dimanche ,  Une  démontera 
in  b??**^  pas  les  pièces  qui  j' ay  pointées  contre  fon  opinion,  jf e  luy  aycotté plus  de-» 
Primarii  ^     So.Autheurs  Papiftes  qui  lafavorifent,  *    &  quand  il  vous  plaira  de  luy 
pap  201.     indiquer  le  Mf.  de  Valadier,  il  w en  ]er a  pas  plus  fort.     Si  félon  vofirz^ 

Ntc  vtnaeft  penSCC 

*utfiftafat;uUde  muliert  meretricstfMt  fub  ■virihabiiHfedtntVapalem  inquinaffe partu  f>r«dt~ 
t<t  ejlO_uam  verijfimam  effehijloriarfi  nos  txpluribus  exieprîone majorfimAutorum  tfjitmontts 
confirm^lfimus^tfMtrnnd/im  eriam^at eodem  f*cule,ft49  HUP*piJJ<*m  praPapAEcckfî*  dédit \vi- 
xtrunt. 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  217 

penfeeilplacefon  Pape  femelle  autre  part  qu'entre  Léon  4.  (f  Bcnoift  j, 
flbi  canet  &  Mu  fi  S  fé  peur  fe  rendreAvocat  d'une  caufe  perdue  ilfxu* 
draqu  il  face  perte  de  tous  les  témoins  qui  jusqu  icy  ont  pris  la  paroles 
pour  lafouftenir,car  totu  fe  (ont  jtuqutty  accordtzà  la  placer  en  un  mefmg 
iicufê  ont  comme  à  ienuy  heurté  contre  un  me/me  Efcttcil. 

AlexanderMcrusPrœf.adLe&oreminEufebiumSca- 
ligeri  165" 8«  AnSalmafiumex  Ma  quant  invaftt  arec  vciuti qua- 
damfamx  dtjiciendumf  ut  émus  ^  quod  ve/ in  Mis  Grœtis  Literùi^  in  qui' 
bus  prof ttlo  longe  citra  amuhtm  regnavit,  hallucinants  tnterdum  efl^aut 
quia  Clément cm  Alexandrinum pro  Conflit  utionum  Autorc  adduxit^  aut 
quia  in  loco  Hieronymi  Rhsgium ,  quod  in  Tbmcia  fub  Conftantlnopolit 
proeo  quod  in  ItaliafubRomaerat^acccpit^ut  quia  verum  C.irdinaiium 
ctymon  ignoravit ,   ($  quœ  plufcula  fatis  a/ii  publiée  ventilabunt? 

Alios  Salnufulapfus  multinotarunt  3  quos  inter 
haud  tacendus  ftupendi  vir  ingenïiac  doftrinarD.ifaacusVoiïï- 
us,ad  Pomp.  Melam. 

DIONYSIUS     PETAV1US, 
àAmîlimmfis* 

^AlmafiumfequiturDionyfiusPetaviuSjSocietatisJefuTheo- 
O  logus,vir  in  Hebraicis  haud  leviter  verfatus,  fed  ,  quod  do 
lendum,virisfummis>  quosqueveredixerim  Reip.  Literarise 
Heroas,valdeiniquus.Obiit  A.  i6>"2.  funebriLaudatione  a«, 
Philologo  praftantifTimo  D.  Henr.Valefio  cohoneftatus» 

Petavii  Scripta* 

Dogmata  Theologica.Parif.  1 644.  ; .  ni  fallor,vol.  fol  Andr.  Riret» 

OpusdeDo&rina  Temporum.Parif.i  627.3.V0I.  fol.  Ep.Pracfat.m 

Epiphaniusverfione&notisilluftratus,PariCi^2i.2.vol.fol.  v^dlcias" 
AppendixadEpiphan.Animadverfiones.Parif  1(524.8.  eomraAmy- 

Synefiuscum  verfione  &notis,  Lutetias  primoedïnisA.  1d12.raidum.Brc- 
A.  1633.  &tandemA.i64o.  fol.  ctei/.  Kai. 

Ee  Traité  ^wT9' 

lia  contra^anpnium  ex  Petaviane  deLiberoArbitrlo  l/bro  collegit^uiftib  nomineJÏticentii  [.e- 
W/j  egreg'teVetavinm  ($ Rteardum  dedolavît Lovstnit. 


2ig  G  A  L  L  I  A 

Traité  de  la  Pénitence  publique,à  Paris  1 644. 4. 
ElenchusTheriacaeVincentiiLenis,  Parif.  \6$6.  4. 
Poëmata  Lat.  Gr. &  Hebraea,  Parif.  1 641.2, 
Orationes  &Epiftolae.  Parif.  1 6  r  3 .8. 
PfaIteriumGra:co-Latinum;Parif.  1637.  !i» 
ThemiftiiOrationescumverf  &noti$4. 
De  PoteftateconfecrandiSacerdotes,  Parif.  idf2.  8. 
Diatribade  Poteftateconfecrandi&  facrificandiSacerdoti- 

bus  conce(Ta,contra  Grotium,  Par.  1639.8. 
RationariumTemporum*  Parif.  idjz.  iz» 
Juliani  qusedam,  &  alla. 

Variorum  Teftimonia  de  Pctavio  & 
ejus  Scriptis* 

MAuflacus  Not.  in  Harpocr,  p.  1  $  2»  1614.  7»^r  reftitutiont 
nos conveniffe  cum  Petro* Petavio  ,  novifftmo  erudUijfimoqut* 
*7"0*  Synefii  interprète  Gf  vindice  ,  multum gavifi [urntu  ,  «**»  ?»  /y*/  »0f /5r 

**/  0>u/.  /&  /fr£»0 ,  Autorem  noftrum  libérât  wn  ab  hoc  ntendo  eadems 
ferme  conjetlura  vidimus, 

Gaulminus  ad  Euftathii  Amores  p.  1  y.lïïuftreSç/diAQx 
*  Ex  hujus  (xemflum  eft  in  Hiftoria  Eloboli  RbetorU  *  inGeorgii  Pacbymtrii  Prag- 
D  facT A  at  mem^ nuPer editis à Dionyfio  Petapio9Amico  meo piropietnte  &  doiïri- 
ScholiisCqux*4  «W^ 

ma;  pênes  fe  GafiTendus  in  VitaPeireskiip,iop.O«x><7/<?/"^«/,  acce- 

habet  D.  Jf.^// A.iÔzo.GenutL à Pio Mutio l\ieras,quibut certior effettus eft ,  nonnuU 

V  oiïius)  va-  „#/7^  ^^  PineÏÏian*  Bibliothec*  reliquias  ex  tare,     Scripfit  enim  iliey 
mdeicriput  •/?/••  ■        »<-«%«-       mi       •>*■■  r  -;j    y 

Salmafius     rePertUeJe  quinquagmm  duos  Orationes  Tbemtjw,  quai  [ervat*  ex  illaju- 

à  tst  du  u,  nul -^ffefJti  qu*é  c  dit  je  non  reperirentur  ,  etiam  inter  evulgatas  ante  duos 

la  tamenHo-4»»0/  À  Dionyfio  Petnvio ,  P/V0,  ^//0  w<?/W<?  anbabeat  eruditajefu  Socie- 

loboh  (quod/^ doiïiorem.      Idadipfum  retulit  ftatim  j   Cf  cum  offendiffet  médian- 

vix  in  tali     temjam  Opus  illud ingens  de  boftrina  temporumy  qmdpaucispoft  annis 

àum  )   hi\Jn  ^ucem  emifit ,  »o»  pauca  ejtu  occafione^  ingratiam  Scaligeri ,   amie i 

meutione.    quondam  fui,  differuit, 

LegeD.Vof-  GrotiusNic.Peireskio Lut.  i£,Sept.i6$o.  Nuncllm- 

fii  M  clam  p,  nohgium  verfo  Pemvii  Opus^etiam  in  bec  utile  >  quod  Script  or  es  optimos 
ni'      e<1*  repertu 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S,  219 

repertu  rarotpromifcui  uftts  fecit*  VeUem  Literarum  caufa,  qttas  non 
immerito  bumanas  dicimus  y  ne  vir  Me  indefeffi  laborii  funem  rixof<e 
contcntionis  cum  eruditifftmo  Salmafto  duceret. 

Idem  CI.SalmalïoLut.  f.O&ob.  \6^o,Franologiicau- 
dam  non  tôt  am  quidem,  fedtamen  infpexi.  Inter  alia  miror^qi  odSeldc- 
nuffijà  quo  nominatus  bonorificèfuerat,  qu&dam  etiam  pUcita  ipfius  de- 
fenfa ,  tantinonfecerittut  nomenejiuponerct  \  tantum  &  in  Librotf in 
Indice  Marmorum  Arundeïïianorum  éditer em  appellat  ,  nimirum  quia 
btrethos  nifi contumelia  caufa  nominarepiaculum  efi¥ 
MenagiusinPoemat.  p.  44.edu,  Amftelod.  166}» 

Occidit  &  noflri/idm  Petavitu  avî  , 

Quo  non  in  toto  doBior  orbe  fuit, 
tempora ,  qu£  reBo  digeffèrat  or  aine,  ientk 

Nonpuduit  tantum  tollere  morte  virant» 

AlexanderMorus  Praefat.  adLeét.in  t.  Eufebii  Sca- 
ligcriani  editionem  1 6  f  %.  At  Scahgerpeccavit  in  rébus  ipfis ,  nec 
in  verbis  tantum  ,  quod  fepedemon/lravit  DoRrina  Temporum  Pater  t 
Scio  :  nec  enim  Deusfuit ,  nec  humant  à  Ce  qukquam  altenum  putavit, 
Sedquitam  duriter  &  acerbe  cafîigat  alios  Pater  ,  nunquamne  cafli* 
gandtu  ipfe  eft  ?  Nunquamne  ad  Epiphanium  ,  nunquamne  in  Dogm a* 
tibus  Theologicù  dormit  at  ?  Nihil  dicemtts  gravius  in  mortuum)quam- 
quam  nec  vivum  (S  videntem  nimium  reveritifumus  iU  in  Libe[iistquos 
contra  ipfum  ànobis  conferiptos  in  lucem  3.  mox  edltio  proferet.  Me* 
mini  cum  viveret ,  atque  adeum  invifendi  caufa  itaremusj  ne  nominari 
quidem  Se aligerum  ferre  poterat,  qttin  excandefeeret ,  ac  fiomacbum 
in  contumeliofas  voces ,  ut  homine  partibui  additlo  qukm  erudito  magis 
dignas,  erumperet, 

Salmafius Grotio ,  4.  Kal.  Odlobr,  1 63 o.  Vidiffe  tepu- 
tOfluid  Petavius  in  me  nuperflrinxerit  in  Vranologis  fuo  ,  qui  me  comi» 
tem  Hifpano  dédit  ,  quodgenm  t  amen  famili  are  ipfis magU  qukm  inihi* 
Ut  ut  fit  illum  reprebendit ,  quod  non  fat lis  fit  Grammatic  as  ,  quo  probave 
intendit  ^aliis  in  rébus  imperitum  efjc'j  me  vero  quia  nïmins  fim  in  reGran  m 
matica-f  ideo  nihil /cire  contenait.  ^ulsquls  igittir  e/fe  dtbcatut  illis 
plueat?  nempe  Je  fuit  a  »  quomodo  Stokiolim  Sapientcmjuum  quidzif 
efje  ajferebant ,  Rbetot  em  >  Regem ,  Grammaticum  ,  Philo fop hum  ,  Fa- 
brum  ifc  ut  aliquis fit  unm  omnia  ?  eum  oportet  nunc  effe  Jefuitam     Me 

E  e     z  tôt as 


2io  G  A  L  L  I  A 

tôt as  ali  qu  an  do  paginas  in  finum  meum  avertifje  infimuhtex  Bifciolos 
quodam,  qui  nec  de  nomine  mibi  notus.  Et  bunc  degrege  Mo  ejfe  ne- 
ccffe  e/if  quem  honorificè  femper  appellat  &  nofirum.  Solo  filent io  dein~ 
teps  me  vindicare  dtcrevi,  ££uts  enim  futurus  effet  finis  aut  modus,  fi 
in  Mudcum  talibus  altcrcandi  pelagus  me  darem  ?  Video  prœterea.  quid 
agant.  Hoc nimirum  ut  à  melioribus  abducant  /ludiisy  (S  tcmpus  in~* 
hisfrivolis  & '  fpinofis  èg/çixciç  con fumer e  cogant. 

Idemeidem,  Divione  Kal.  Decembr.  1659.  Puto 
te  vidifje  MifceUas  Exercitationes  Petavii^qua-s  Juliano  addidtt,  Simi  • 
les  funt  c&teris  ejus  in  me  Script  h\  ^uodfi  Ma  omni a  pectaffem ,  qu<e 
adnotavit ,  non  tamen deeffet ^quo gloriari poffem ,  adsopauca  eafunt  con' 
tra  immanem  numerum  rcov  cèx  îtCP^X/M^c^v,  Atquï  velea  ipfa^  qux. 
pro  eu/pis  nttmeravit ,  in  Uudum  babenda  cenfu  diligens  tefiimator  vide- 
bit \  Ridiculus  plane  efi  in  Obferv  ;tione  prima  de  Hefjenvs ,  ubi  omiffio- 
nem  typograpbicam  uni  us  vocuU  mibi  imputât ,  atfc  in  eo  triumpbat  & 
in  tantumfiupidus  eft^utperfuaderipofjefperet:me  eofluporefuijfe-jUt  cre* 
diderim  Soient  noSle  lucere*  lalisefi  in  omnibus,  Siullus  modus  aut 
finis  futurus  effet  cum  hujusmodi  bominibus  ait er candi ,  facile  ac  libenter 
omnia  confutarem.  Sednulla  adeb  manifefta  dari  potefi  veritasp  cui  ma» 
num  dare  fujlineant, 

IdeminSolinumiéio.p.  51?.  FucusMe^quiomnes re- 
prebendit ,  ab  omnibus  reprebendeidus,  quique  in  ter  omnes  Scaligerum 
quacuntfc  occafione  vexandum  arripit,  jure  an  injuria  nibilpenfthabens^ 
multis  contendit  ad Epiphanium  fuum  y  ïloa-^èèuvct  incidere  antefolfii' 
tium  bibernum  ,  TctpttjXiûdi'a  vero  poft  folfiitium  j  quonibilfaifms  ab 
bomine  inepto ,  tf  nuliius  rei  intelligent efingipoterat.  Hoc  luculeil- 
terprobatinfeq. 

VoiliusinOperedeHift.Graecis  itfp.p.  236.  Nice- 
phoriPC.  Brcviarium  primus  public  avit  ac  tralationcm  fuam  addidit 
vit  clarijfimus  Dionyfus  Petavius. 

Mr.  Daillé  dans  Tes  Considérations  fur  leDifcoursPa- 
cifiquedeMr.Chaumont,àSedanrAn  163 4. p.  zic.  Platon-* 
dit ,  ceux  qui  coulent,  pour  fignifier  ceux  qui  difent  que  toutes  ebofes 
coulent ,  comme  fa  nommément  obfervè  le  Sieur  Petau^P  un  de  s  plus  dû' 
lies  Je(uites  de  noflrefiecle  y  Not.  adSjnefp.  /p. 

Idem  in  Opère  de  Pfeudepigr.  Apoftolicis  i^f  j.p.7. 
Dionyftits  Petavius,  quo  nemo  bodie  vivit  in  ea  ,  quamfalfo  vacant ,  Jefu 

focictate  , 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  zii 

[octet Ate  s  eruditionis  ac  dotlrin<e  nominibus  clArior}  adhcttm  Epipba- 
mi  >  in  quo  U  Conflitut,  ApoflolicArum  meminit  >  démentis  eas  ejjc* 
nonputat. 

Joh.  Cafperius  Gevartius,  Belgarum  doftifïîmus,  in 
Eledis. p.  VII.  Parif.  lôiç.R.P-  DionyfiusPetavius^fingulare  ordi- 
nisfui  (S  feculi  de  au  ,  indicAvit  mihi  locum  èfacrapaginA^qui  videtur 
h  Ane fententiam  Adftruere. 

Blondelp. 273.delaPrimautêenrEgîife  1641.  De* 
nys  Pet  au  doUe  &  laborieux  perfonnAge  de  l  ''Ordre  des  Je  fuites ,  ne  peut 
foufrir  que  la  réplique  touchant  la  mort  d  '  Eudoxiefe  fonde  fur  PAUîho- 
rite  de  George  Eve/que  d 'AlexAndrie. 

Phil.  L'Abbe  in  Indicibus  eruditas  pronuntiationis 

1645 <  Grœcè [cribitur  ctvdSeittot,  (fdvclSqfJia,  ,  de  quibusvocibus  confu- 
lendam  omnibus  eruditU  fuAdeo  eximiam  /?,  P.  Petavii  Dijjertationem 
in  dofîijf,  ExercitAtionibus  adjulianilmp,  Opéra  poftremœ  editionis* 

De  eodem  Salmafius  in  variis Scriptis.  Blondel.  p.71. 
496.  &  1 1 3  1 .  de  la  Primauté.  Vigerius  Not.  adEufeb.  dePraep. 
Evang.  p.  41. 44.  &  47.  Grotius  in  Epiftolis  ad  Gallos.  Fr.Scor- 
fusProleg.  inTheophanem.  La  Motte  le  Vayer  p.  z8z.de  la_, 
vertu  des  Pay  ens.  Mr.  de  Marolles  dans  la  vie  d'Horace.  Gro- 
novius  in  Diatriba  ad  Statii  Sylvas  p.  3  jç.  Muifius  p.  y 6.  Af- 
fert.  2.  Verit.  Heb.  contra  Morinum.  Vofïius  in  Opère  do 
Scientiis  Marhematicisp.  1 3  7.  &  23oXeBarond'Autueildan$ 
fesMiniftresd'Eftatp.  20.&alii» 

DIONYSIUS  de  RIVES, 

Avenionenfis* 

CIrcaA.  i6$7.cîaruit  Dïonyfiusalter  ,  Avenionenfisfcili- 
cet,  OrdinisCapuccinorum,  VirGraecè&Hebraicèdo- 
diflimus.  De  quo  in  haec  verba  Samuel  Sorberius  in  quadam 
adGuidonemPatinurn  ParifienfemMedicum  ceieberrimurrij 
Epiftola  j  Le  R,  P.  Denys  5  duquel }e  vous  aypArik  en  mes  Lettres  pre* 
ee  dente  s ,  efî  un  bon  P.  Capucin  d^  Avignon ,  fort  rompu  en  la  Letlure-3 
des  Saintes  Efcritures.  Il  les  a  leûes  depuis  30.  Ans  fept  fois  toutes  les 
Annk.es  y  le  Nouveau  T,  en  Grec,  #  le  V.  en  Hébreu,     Or  comme  ileflprO' 

E  e     3  digieufe* 


an  G  A  L  L  I  A 

digieufement  ver fé  dans  T  Hiftoirc  ancienne ,  il  a  entrepris  un  docle  tra- 
vail de  Perfonis  &  LocisScripturafS.  comme  d'autres  ont  des j  a  fait 
deAnimalibuS.  Ilriy  a  aucun  lieu  dont  il  [oit  fait  mention ,  qu'il 
ne  defcripe  exactement  ',  ny  aucune  personne  de  la  quelle  Une  donne  la-» 
Généalogie ,  ou  ne  die  tout  ce  qù 'on  en  peut  apprendre*  Vous  avczveu 
fOnomafiiconGlandorpii  fur  PHifloire  Romaine  :  le  àefjein  de  ce  docte 
Religieux  eft  tout  fembiable  fur  un  fujet  différent.  Idem  in  aiia  ad 
Doftifïimum  Menagium  Epiftola ,  Avenion.  10.  Jul.  1657. 
Le  R,  P.  Dsnys  Capucin  travaille  encore  à  [on  Ouvrage  de  Locis  &  Per- 
fonis Scripturae  S.  quiluy  coufte  30.  années  a" '£ftude&  ULetlure  de-» 
fEfcriture  S.  plus  de  deux  cent  fois  réitérée  en  fa  Langue  originelle ,  je-» 
veux  dire  Grecque  &  Hebraique  qu  il  entend  mieux  que  la  lranfoife-j4 
Hacc  Sorberius, 

Teftimonia  de  P4  Dionyfio  de  Rives. 

3 Oh.  Henricus  Hottingerus  inAnalectisHiftorico-TheoIo- 
gicis  y  p.  214»  1 6$  2.  Non  nemo  ex  Adverfariis  ,  Tranfubftamia- 
tionispatrocinium  quafiturus ,  oflendere  ilîud  voluit  in  Hebrtorum  verbo 
fubjlantivo  TTn  quodnonnunquamper  Verti  »  Mu  tari ,  transfèrent 
dum  fit,  Hocfibi  argument  um  à  Capucino  Araufionenfi  mibifttis  notê9 
&  lingu*  Hebratca doclo ,  oppofitum^coram  aliquandofatebatur  acuttu 
Arauftonenfium  Pbilofophus  David  de  Rodon. 

Idem  in  Bibliotheca  Orientali ,  p.  $  04.  Primum  exem- 
plar  Pentateuthi  Samaritani ,  Scaligeri  monitu ,  in  orbem  Europ<eunt-» 
puto  intuli/fe  D.  de Peirefc ,  cujuspro  literis  fingularU curatf  libéralités 
nota  uibfy ,  &  mibi  aliquandoAraufiont  à  quodam  CapucinoHebraïc*  lin- 
gua  calîentijftmo ,  prolixe  fuit  commendata, 

M.Sorbieredans  l'Hiftoiredefon  changement  do 

Religion,  p.  166.  Si.  fuiv.  à  Paris  1 6  f  4*  Mais  que  dir oit-on  s'il 
ejloit  vray ,  que  le  verbe  fubjlantif  dans  fEfcriture /ignife  le  me/me  que-» 
vertor, félon  la  dotle  remarqs  duRkP  Denys  de  Rive  s  d "Avignon Religieux 
Capucine  un  des  plus  ffavans  hommes  de  fonOrdreyquo  nemo  felicins 
interChriftianosabHieronymohebraizavit,  qui  a  lu  près  deux 
cent  fois  toute  la  Bible  en  fa  langue  originelle,  qui  la /fait  prefque  toute-* 
par  cœur  ,  qui  pourr  oit  faire  ce  que  Von  raconte  d"  Efdras  ,  &  qui  tra- 
vaille à  un  Ouvrage  de  vafig  &  exqnife  érudition,  De  Perfonis  &  Lo- 

cîs 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S,  *zj 

cis  Scripturac  Sacrae,  dans  lequel  il prend  occafion  de  donner  dans  Iol* 
plus  profonde  antiquité r,  Ûf  d 'illufirer  une  in/ïnitt  dePaffages  de  PHi/loi* 
re  Grecque, 

LUDOVICUS     CAPELLUS, 

Sedanenjis. 

LUdovicusCapellusJacobi  (dequofupra)  unicus  FratcTj 
Patrem  habuit  Jacobum  Capellum  nobilem  virum,  in Ar- 
moricorum  Suprema  curia  Rhedonenfifex  Soeeri  fui  Nie. Val- 
lac  viri  confultifïïmi  demiflione  )  Senatorem  integerrimum. 
Anno  ion.  cumSalmurii  Theologiae  operam  daret  (pera- 
gratis  antea  Angliae  &  Holiandiae  Academiis)  Profeflorem  He- 
Brae um  ibidem  egir ,  Oratione  prius  habita  de  genuina  nomi- 
nis  FTlîT  PronunciationejdeinEcclefiaequadbicolligitur 
Paftoreleclus,  tandem  A.  i6$$«  cum  aliis  duobus  Coilegis, 
Theologis  maximis ,  S.  LiterarumProfeflbrrenuntiatus  efh 
Quibus  muneribus ,  diu  fumma  cum  laude  defunctus,  ad  me- 
Iiores  fedes  migravit  amantiftimus  Praeceptor  Anno  i6j& 
oclogenario  proximus, 

Lud.  Capelli  Scripta. 

Critica Sacra  cura  Joh.  Filii  Parifïis  édita,  A.  itfjo.foL 
ArcanumPunâationis  Revelatum,  Lugd.  Bat.  ab  Erpeni© 

editumA.  1624.4.* 
HiftoriaApoftolica,Genevae,  1634.4.  •HuncT*a- 

Chronologia Sacra, Parif.  i6fs*4.  aatumrefd- 

Animadverfiones  ad  novam  Davidis  Lyram  Auth.  Fr.  Go-  1ère  conatus 

maro  Brugenfi  (de  quo  alibij  Salmurii  1 634.  g.  eft  chriftia» 

Diflertatio  de  Antiquis  Hebraeorum  Literis  cum  aliis  opuf-"a][utni? 

çulis,Amftelod.i^4M2.  ggK. 

ïniKPisiz  de  ultimo  Chrifti  Pafchate  &  Sabbatno  deutero-j0h.  Bnxtor- 

prOtO,  Amftel.  I  644.  I 1.  fiusFilius; 

Preuve  de  la  Divinité  contre  les  Athées,  àSaumur  1643.  i2*cuJu*  nuPe- 
De  Textus  Heb.  Variis  Leclionibus.  contra  Bootium.  5Sb£5 

Etaliiaquaçdam,  quotcaiii- 

Vario-cis  ,  Parifïis 
luximus. 


114  G  AL  LIA 

Variorutti  Teftimonia  de  Lud.  Capello  & 
ejus  bcriptis. 

IS.CaufaubonusJoh.  Kirchmanno,  Londini,  pridKal.  Jun. 
léiz.  Ludovicus  Capellus  Seàanenfis  ,  cujiufrater  tibifortajjcèfiri- 
ttif  quœ  edidtt  innotuit ,  Oxoniumpetens  ,  rogattu  efi  à  me,  ut  deLibrû 
Çlemengii  ferio  inquireret.  Is  mihipaulopofi  chartam  mi  fit  i$Literas% 
quas  unajam  ,tdte  mitto. 

Andréas  Ri  vêtus  inlfagogeadScripturam,  1627.  p. 
103»  &  feq»  Anno  praterito  iâz4.  edidtt  M.  Thomas  Erpenius pro- 
lixum  Trafîatum  de  Arcano  punclationis  Revelate  ,  quem  etiam-t 
Pr<efatione  fua  commendavit.  Cujw  author  vir  doclifftmut  tf  M  arum 
rerumperitifjimus  y  mibinotijjimu*  £f  Amicusnonèmultis  ,  à  me  ta* 
'  men  hoc  loco  non  indicabitur ,  cum  ipfe  nomen  fuum  adhuc  cclari  volue- 
rit.  Is  caujam  illam  acriter  agit  &  accurate  ,  quœ  ex  utraque  par' 
te  afferri  [oient  argumenta  prolixe  examinât^  &  fententiam  quant-* 
amplexus  efi  de  puntlorum  novitate  ,  ^»4«  multis  poteft  rationibus 
confirmare  (f  fiabilire  nititur.  £?uid promoverit,judicabunt  dotli. 
Hoc  unumdicam ,  paucioribus  forte potuifje  negotium illud transigi^nec 
opusfuijfe  minima  quacfc  perfequi.  Sunt  nonnulla  major  i*  moment i  & 
qu£/ugulum  caufœpetunt,  in  quibus laudanda  eft  ejut  aKg/@eia,  &  in-* 
omnibus  eruditio.  Elegit  fibi  eum  antagoniflam ,  qui  fi  nihil  habcat 
quodreponaty  vix  aliquid  ah  alio  expecîari  poterit. 

Idem  Proleg.inPfalmosPropheticos  à  fe  Comment. 

illuftratOS,Roterod.i64f.  Non  itn pridem  vir  CL  &  dotlijfim^is Fr. 
Gomarus  edïdit  Lyram  Davidis,  in  qua  putnvit  fe  ad  met  m  Horatiana-* 
& fimiliayDavidtsP(almorum  verjus  itn  exegijfie,ut  veram  PocfeosHeb. 
rationem  invenerit.  Se d Lud.  Capellus  Ammadverfionum  libello  totum 
illud D.GomariOpus  oèelotransfigereconatitse/I,  ut  inde  Letlor  drfcat, 
vix  inter  doftosdeeopofie  convenirejieque  labore  parum  utili  ultra  fit-* 
fatiget, 

Frid.Spanhemius  in Dubiis Evang.  part.  3. p.  £90. & 
Xeq.  Eruditofane  Lud,,  Cappelli  Tratfatupugna  de  Puntlorum  antiquitn- 
tcitndepugnatnvidetur,  ut  lishodiefit  éçr,f*.i)  èiKv\. 

Grotii,Cotterii,&a^orumJudicia  de  eodem  Opère, 
cura  in  Critica  S»  legantur ,  lubens  praetereo, 

Voflius 


OR  I  E  N  T  A  L  I  S.  225- 

Voiïius  in  Opère  de  ReGramm.  Lib.io.p.  m.  Pre 

CâiterU  CapeUusfortitcr,&utfusè,  itu  eruditepuntlaà  Ala/fbrethis  fûts- 
fie  inventa  probat,  Opère  eo,  quoâ  nomine fuo prêter  itoyde  RevelatoPun» 
èlorum  Arcano  infcripfit. 

Idem  p.  1 75".  Facile adfentio  dotliffimo  CapeUo^qui  accent u- 
ttmut  vocant  ■)punctoruwqs  omnium  dotlrin<e^xtremam  manum  addi» 
tamexifiimat  ànobtli  Ma  for  et  ha  Ben  Afher. 

Alexander  Morus in Exercit. de ScripturaS.itf ;$..£&-     Pag  ^ 
fientu  in  Puntlorum  Hebraic.  origine  afiruenda  duomaximimagifiri 
defudant^quorum alter  Arcani  Puntlationis  Autor  (  cui  nos  wultum-* 
profitemur  debere  )  limati(]lmo  vir  judicio  t$  undecunfo  doBijfimus. 

Idem  p.76.  Accuratifiime  R.  V.  Lud.C/ipellusin  Critica  S¥ 
Opère  inedito  *,  (ederuditijfimo^cujus Ms.nonitnpridemfatlaefino-*çnmi    r 
bis  copia  jujfu  autoris,  cum  effet  hue  allatum  publicandi  gratia  ,  magno  Pracledioncs 
numéro  Varias  LetHones^Mutmiones  (fc.  annotavit.  inSchoIaGe- 

Joh.DallaeusviroOrnatiflimo  N.N.Lut.  Kal.  April.nevcnfi  ab 
1^36.    Communisfere  eft  doclorumfententia^  lucukntiffimè  à  R.  Pirof^ï*' Mûro 
Lud.Capello  proprio Opère  demonftratu, puntla illaqu<evocam  Hebraica, &  igz^     ' 
non  ni  fi  fer  0  (S  aliquot  pofi  Chrifii  manifeftationem  feculis,  jam  ex  tin- 
Ho  Hieronymo,  in  ufu  efje  cœpifje. 

SimeoMuifius  inCaftigationibus  Animadverfionum 

Morini  1  <^39*  p  1 5*9.  De  Puntlorum  Antiquitate adeat quivsiet^ 
Librum  cui  titulus  eft  Arcanum  &C.  a  Tbo.Erpenio  amici  nomine  nonu, 
diu  editum  in  lucem^quo  in  Libro  qutftio  bac  non  minus  luculenter  qukm 
copiosèpertraftatur ,  novitas%  puntlorum  exquifitijfimis  tf  validijfimis 
rationibus  adftruitur.  , 

Sixtinus  Amama ("de  quo  alibi)  in  DifTertatione  do 
Nomine J— VlfTS  p.3  3  j.Antibarbari  Biblici  i6f6.  Dottifiimusè 
Gallia  Tbeologus,  autor  eruditiJfimiTratlatus  de  Puntlorum  ver a  anti- 
quitate ,  à  Domino  Erpenio  editi,  Orationem  ex  prrfejfb  hac  dere  habuit9 
(f  adcalcem  0 péris  prœâitli  adjecit. 

Idem  ibidem  p. 326.  De  punfiispofi  mortem  Chrifii 
Additis,  omnium  diligentiam  fuperavit  Anonymus  Autor  Diatribes  de_* 
veraAntiqu'itatevocalium^quamCL  Erpenius  A.  1624,  edidit.  lUt_* 
enim  [entent iam  iftam  aàeo  valide  confirmavit ,  rationes^  qu<t  in  con- 
trarium  vulgo  afferuntur^  adeofolide  refutavit,  ut  dotlijfimorum  Iheo* 

F  f  iogorum 


--7 


%z6  G  A  L  L  I  A 

logorumtfut  antea  contraria  fententU  mordicus  harebant)  altos  in  ftt* 
Amfententiampertraxerit ,  alios  vero  non  par  um  dubios  reddiderit. 

Joh»  Crojusin  SpecimineObfervationum  inquae- 

dam  Patrum  Loca,  1 6 1 2. p. 3 p.  De nomïne  nïT  vide  eruditijfi* 
mum  Capellum  inOratione,quam  de  hujus  nominis pronunciatione  edidît, 
curante  Srpenio. 

Cafpar  Ledeburius  (de  quo  alibi)  Praef»  ad  Ledi  irL* 
Tra&at.  de  Accentibus  Heb.  1647.  Argumenta  de  punftorum-» 
novitrate  Cîarifftmi  Lud,  Capeïïi  Anpagonift  arum  facile  Principe  ynon  tan- 
ù  fane  funt  roborts  ,  quali  célébrant ur ,  imo  pleraq^funt  prorfus  ma- 
rna-». 

Joh.  Henr.  Hottingerus  in  Epift.ad  Joh.  Jac.Huîdrî- 
cum  de  Chronico  Samaritano,Tiguri  1644.De  eoâem  admeftri* 
pftt  Clariffimus  Theologus  Lud.  CapeUus. 

Jacobus  Gothofredus  in  Addendis  ad  Exercît.deEccîe- 
fia  1 649.  Sunt  qui credunt  1,  Bpiftolam  adTimotbeum  in  vimulis fcri- 
ptnmj  quod  doftiffimus  Lud.  CapeUus  recle  refuuvit. 

Petrus  Molinaeus  in  JudieiodeAmyraîdiLibro contra 
Spanhemium>i649.,^.C.  iôqq,  Joh.  Camero  contraxit  arclam  ami» 
citiam  cum  Ludovico  CappeUo>  tune  TbeologU  Candidato,  nunc  vero  Pa- 
fiore  Eccleftœ  Salmurienfis  &  Profeffore  digniffimo  Tbeclogt£  &  lingua 
Hebraica,  cujus  fftperitijfimus. 

Sam.  Bochartus  in  Geographia  S.  p.ço.P/rfummusme- 
*Id  eft  Cri-  us  olim Pnticptor^Lud,  CapeUus  inprœftanti  Opère  nondum  exeufo  *  ali- 
tica  S.         terfolvit  hune  nodum  &c. 

Cl.  Sarravius  If.  Vofïîo ,  Lur.id.Mart.  1 650.  CrUt- 
c<e  Capelli  editionem  credo  antePafcha  abfoîutum  iri.  Opus  efl  im* 
probi  laboris  necvulgarisjndujlri<£,  Qui  litcras  Hebraicas  amant,  in 
eo  habebunt  un  de  faim  lèvent  :  smuli  vero  jam  aUatnmt  vel  prius- 
quam  feiant  yquid  in  eo  contineatur  :  Ab  ejus  quippe  doclrina  (obricy. 
pie  &  caftè  utentibus  nibiï  efl  metuendum  ,  fed  malts  ammis  nec  opti- 
ma  pùuent. 

Idem  Hug.  Grotio  Lut.  22.  Decemb.  1641.  Ma- 
ximïlianu*  LangUus  Rothomagenfis  Ecclefi/ifteslitcris  meragat,ut  a~* 
te  qutram ,  quis  fit  die  Magifler  Hebr<eus  Ncbumia-s,  qui  jo.  annU 
mue  Cbrifii  adventum  >  aperte  /aftabat  non  pojfe  ultra  quinquage- 

fimum 


^ 


ORIENTALIS.  %%i 

{imumtrmumMejfiœadventuMdifferri  ,  cujus  menttonern  fach  p.  170,^ 
de  R.  C.  *  Se  emm  confuluiffe  Salmurien^m  Cappellum  talium  cAllentî(fi-  f      ]iaîc  r** 
mum ,  &  alios ,  à  quitus  nihilpotuit  edoceriea  de  re  j  de  qUA  tu  quoque ,  Grotius  in 
ViriUujîriffime ,   nihildicisinAnnotAtis,  fequenti 

In  fine  Diflertationis  Reverendifïimi  Uflerii  de  Cai*  Epiftoia.hu- 
naneLond.  1655.   extatejufdemEpiftoIaadLud,  Cappellumius  Hebrael 
devariantibustextusHebraiciLe&ionibus,  A.  1662.  «ÏÏîîÎTkï 

*-x  1         y-«  r         •     *->»        *i  r«         1         '      nen  minai» 

DeeodemCamero  laepe  in  Openbus ,  Spannemiusniucjicis,  in 
in  Dub.  Evang.  part.  2.  p.  £7  6,  &  part.  5 .  p.  6ç  j  »  Dallaeus  Epift. titulo  de'Sy- 
Praef,  in  Libro$3.  de  Pfeudepigraphis  Apôftolicis,  1 63  $-.  Sarra-nedrio» & in 
viusinEpiftoliszu  300.  301.  315.&320.  Œeitomaeusin^  °a.da  ;- 
Graeco  Barbaris  N.  T.  p.  84.  Seldenus  in  Operede  Jure  Na-s^miror' 
turae  &  Gentium,  Coftabadius  in  Poemat.  &  alii,  veneran. 

duml.an- 
glseum  8c 

PAULUS     THOMAS   à  GIRACO,     «î"™ 

r  ?        Cappellum 

hngOllimmïtS.  Galatinum 

non  confu- 

H„       ,      .         ..  .  .  t»r».   luifie,  quide 

Une  a  tnum  Linguarum  accurata  cognitione  laudat  Bal-  hocRabbin© 
zacius  in  Epiltolis  feleclis  à  Menagio  editis ,  p.  1 94.  edit.  pkmbus 
2,  Habeojam certk  ,   inquit  f  quicum  non  fàlum  fuAvifllmo  fermont^^1  in  °PC* 
boras confumo ,  [ed etiam àquo recedo (emper melior & doïïior, Paulurnl  f   y°'_ 
Tbomdm    kGiraco  ,  pAternAvirtute  ,  \uAvirtute  cUrifjlmum  ,  rtf-tatisp.  B.& 
rj»«i  divinArum  tfhumAnArum cognitione infiruUum^kprïmA Adokfcen- p 8  edit, 
//4  /*7<?r#  Latinti  ,  Qr&cis  &  HebrAicis .,  /#/>rà  ^#40»  credibile  eft  owa-  Hanovienfis 
tum ,  omnibus  denique  nature  &  Artù  prrfditi  Ad  dicendum ,   Ad  {cri  l  ®° î% 
bendumpArAtum.      QuidplurA  1   Tejiem  met  de  illo  judiciiGAllicAm-* 
AdeundemEpiftoldM  ,  qutcumreliquis  mets  propediemedetur  ,  /&«/V 
fubjungerevifumtft.    HaccBalzacius.      Et  fanècum  Clariflïmus 
Giracus,  Patrem  Hebraicae  linguae  peritiflfirnum  >  utfupra_. 
diximus ,  habuerit,  nilmirum,(ï  hujus  veftigiacalcans,  in_i 
eadem  palaeftra  cum  laude  decurrerit.     Aim  (pdoç  yeAïoio  Men* 
feAprili  Anni  16^3.  editis  politiffimis  &  doétitfïmis  contra-, 
Coftardum  Scriptis. 

Ff  z  JOSE- 


H 


A 


ai8  G  A  L  L  I  A 

JOSEPHUS     ARBUSSIUS, 

Aîontaîbaneîijîs. 
IdinguamHebrararninurbe  patriadocuit  circaA.  1660. 
NuncapudBergeracenfes  Partons  officio  non  fine  fruclu 
fungitur.  Claret  hocAnno. 

D.    LOPEZ, 
Burdegalenfis. 

Ccèpi  àViro  probitate&  varia  eruditione  confpicuoD. 
_StephanoGaufieno,  Amicomeo,  &oliminPhiIofophi- 
cis,  quofempergloriabor,  commiiitone  ;  Burdegalaehodie 
degere  Dominum  Lopez  profefiione  ni  fallor  Canonicurn,  Vi- 
rum  Hebraicè  doftiffimum  5  cui  ut  aliis  ejusdem  linguae  cuko- 
ribus,  fauftaexanimo  precor» 

JOHANNES     CARR/EUS, 

*  Monuit  P'H. 

me  Doailli-  rîCTO. 

mus^eol°  TJOc  Anno  oftogenario  major  in  EcdefiaCaftroheraldenfi 
Scaftrohe"  flapud  Pidones  concionatur  Reverendus  Vir  D.  Joh.  Car- 
raldenfis  di-rseus,  cujus  in  Hebraicis  peritiam  notant  Vcrfus  Hebrari  in  obi* 
feitiflTimus  tum Bezae*, Genevae  dumLiterisSacrisoperam  daret  A.  iôof. 
Conciona-  excufi.    Edidit  aliaquaedam  Gallicè ,  quae  aliquando  ftudiofè 

lus,  D  Car.    1CSl* 
racum  verfus 

Hebreosin  D.    PERESIUS. 

M  Amyraldi 

obitum  nu-  IN  D.  Arbuffii  locum  fuffeclus  eft  D.  Perefius ,  linguam  S.  in 
per  fudiffclAcademia?  nuperMontaibanenfi,  hodiePodJoLaurentia- 
a.  aetatis  82.na  féliciter  docens. 

guets  poitea 

S°n"  JOSUE    leVASSEUR, 

USE*.  Sedanenfis. 

ïi>»  viri  O. 


ipfius 
xxi  manu 
exaratos» 


i0,     TOfueleVaîTeurVirpietate&  doclrina  eximius,  Ecclefiaftae 
ci    JmunereinUrbepatriacumlaudedefungitur.    Inauguratio 

ma"  ejUS 


O  R  I  £  N  T  A  L  1  S.  229 

e}us  in  Profeflionem  linguae  S.  tum  Grammatica  Hebrara  ty pis 
édita  &  multa?  prade&iones ,  quantse  in  linguis  Orientalibus  fit 
eruditionis,paîam  faciunt.  Profeffionem  Theologicam  pau- 
cisabhincannisamplexus.  Claret  hocanno. 

D.  BANNERET. 

D.Banneret  Doclor  Sorbonicus ,  VirHebraicildiomaris, 
utaudio,  nonignarus,  inRegioParifienfium  Auditorio 
LinguamS.  paucispromoredifcipulisftipatus,  hodieprofite- 
tur.  Nihilabeoeditumvidi. 

PETRUS     VATTERIUS. 

PEtrus  Vatterius,Gaftonis  Ducis  AurelianenfisMedicus  & 
Confiliarius ,  totum  Avifenam  ex  Arabico  Latine  vertit, 
ut  teftatur in  Prarfatione  verfionis  Gallicae  ex  Arabico  Hiftoriae 
Muflulmanorum  Authore  Elmacino  ,  Parif.  165 7.  his  ver- 
bis  ,  Nous  tafcherons  de  fervir  le  public  plus  particulièrement  en  notre.» 
Profcjfwn  de  Médecine  en  luy  communiquant  le  fruit  de  nos  longues  veil- 
lesfar  Avicenne  5  duquel  nous  avons  une  nouvelle  Ver f on  Latine  quafi 
toute  prefle  des  maintenant  à  voir  le  jour ;  Ineadem  PraefationO 
polliceturGeographiam,quae  Regionum  &  urbiumjquarurrL» 
in  Elmacini  Hiftoria  mentio  fit  ,  nomina  notet  &  exponat. 
Idem  ex  Arabico  Gallicè  vertit  Ibn-Arebfiamde  vita  &  geftis 
TimurifeuTamerlanis ,  Opus  Parifiisexcufum  eft  A.  1 6fS- 
incujusPraefat.  verfionemLatinampolliceturejufdem  Autho- 
ris»  *  His  verfionibus  Arabicas  linguaf  perkiffimum  fe  probat.*His  adden- 
FlorethocAnno.  dus  ubeiius 

de  Somniis  , 
^-,   n.  •  t        «r  •  Authore 

leitimonia  de  Vattcno*  Gabdorrha- 

PLempiusLeclori,  in  Avifens  partemàfeverfam  &Scho-^ia'lian^ho 
lus  iMuilratam,  Lovanii  1658.  fol.  Significatif  nuncmihiab A^^\^X 
Amicis^Medicum  quendam  in  Nor  m  anni  abomine  Vaterium  (quems, Gallicè  ver- 
Arabuœ  Ungu*  fdentijfimum    ferunt  )  novam  Avifenx  verfionem^Ç\\$8c   Lute- 

feliciter  abfolvijje  f  jamqtte  ad  edhionem  par  are  >  quam  ego  viderez  tise  Panfio- 

jjfr^^j.  itm   novisfi- 

'    »  -,  n  ..         me  exculus. 

F  f    3  Mon- 


£$o  G  A  L  L  I  A 

Monfieur  Bochart  dans  une  Lettre  qir  il  m'a  faitT 
honneur  de  m'écrire,  deCaen  leio.Feurier  \66f.  Onpeut 
dire  de  M.  Panier  que  viribus  ingenij  potëft  fuper  aftra  volare. 
llefi  Normand  d'auprès  de  Lizieux  ,  fore  attache  à  Ceftude  i  il  a  fait 
des  Notes  fur  lepremier  livre  d'Hippocratcdc  dixta  ,  tffurceluy  d(L* 
Veteri  Medicina,  &  fait  des  Abrégez  en  Grec  deplufieurs  livres  deGa- 
Hen,  lia  traduit  en  François  la  Logique  d  '  Avicenne  &  l 'Hiftoire  dtj 
Tamerlan  qui  font  imprimk.es,  lia  aujftfait  une  traduction  nouvelle 
de  tout  le  Canon  d^Avicenne  en  latin  fort  élégant» 

GILBERTUS     GAULMINUS, 

<£MolintnJïs. 

HOdiernalucefruitur,  &diu  precor  fruatur ,  praeclarurtu 
Saeculidecus ,  D.Gilbertus  Gaulminus ,  fere  o&ogena- 
*Not.  in"us>  dequo  juremerito  inhaecverbaVir,  quemipfeagnofcit 
theod. Pro-lupralaudem*,Mauffacus ,  Epiftola  Praefatoria  in  Pfellum-i 
dromump.  deLapidum  virtutibus  ,   A.  l£iy.      Entibi  ,   GaulmineVirPra* 
?**♦  JlantiJJime  ,  Pfellum  tuum  ,  quem  nuper  nomini  tuo  ,  dumunaLu* 

tetUverfaremur  ,  die  an  dum  de  (lin  avérant,  Tuum  illum  dico ,  non-» 
tamquod  tibiex  poUicitatione  debeatur  t  quàmquia  nemomeliut  tes 
dignitatem  ejus  éf  excellentiam  novit  ,  quod  ,  et  fi  laudum  virtu- 
tumque  tuarum  p.rpetuus  pr<eco  non  effem  ,  probarent  tamen  fatis 
brèves  iU*  eruditœque  nota  ,  quas  paucis  diebut  ,  ut  omnes  amici 
tui  fciunt  ,  ejfutiiftipotius  ,  quant  médit atus  es  in  obfcurifftmum  ejuf- 
dent  Authoris  de  Damonum  Operatione  libella  m,  Paulo  poft  9 
Magnum  efi  fateor  ,  ab  erroribus }qui  veterum  libros  obftdent  ,  cos 
pur  gare  &  liber  are  ,  jed  confufîonesj  quibus  mens  autborit  obfcura» 
tur  ,  or  do  &  feries  operis  turbatur  ,  fimiliaque  monftra  domaro  , 
majusilludopus  eft.  Quod  tu  probe  nofii ,  MiGaulmine  ,  qui  in— » 
iflis  ddeoesT^oùVivôfxîvoç  ,  ut  è  paucijfimis  ,qui  in  hoefenio  Lite- 
rarunt  idem  dolium  verfant  ,  non  verear  te  principem  conflit uera  y 
licet  eam  ttatem  adbuc  non  attigeris  ,  qua  majores  dicimur.  Tanto 
enimingenii  acumine polies  ,  ut  quœ  alii  affecuturos  Ce  vix  audent 
ftbi  polliceri  muhorum  annorum  curriculo  ,  tu  breviffimo  fp.ui» 
ipjo  temporis puntlo  (f  momentoea  nonfolum  attingas  ,    fed&  longe 

majora 


lO  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  xjt 

majora  &  âlfjiciîiora,    Circa  finem  Epiftotee  harc  habet,    lïnum^ 
te  novi,  Gaulmine^quiplures  linguascafleasfé  earum  cognitioni  fedu- 
io  quotid'te  incumbas.     Miratn  e[i  olim  Athenxi  <etas  aurea  &  eu  la  (Jim  a 
hominss  JïyAcoTlxi  :  Vide  amabo  te  quidnofira  ferrea  factura  ftt^  qua 
virumnon  SiyKwrlcv duntaxat ,  fed  mvrnyKwrjov  babet^quem  priori 
iUi  feculo  upponat.     Detefaquor^Gaulmine,  qutmomnes  y  qui  te  de  fa-  Ganlmînro 
cie  noveruntjciunt  ArabifmifcientijftmumyHebraifmt ,  Tur  ci/mi,  de  lin-  a  d  Libros  de 
guis  etiam  Gr<eca &  Latina  quidattinet  loqui?  cum  in  eus  tantôt  pro>  vita  &  mor- 
grejfus  jamfeceris,  ut pauci  qui  tecum  pojfint  comparari  in earum cogni- tc  ^f°  ,  '•  ?' 
tioney  fuperjîntj  qui  te  fuperet,  nemo.     Novit  hoc  probe  pridem  Senatus  Î^L  '$lonit£ 
Parifienfts ,  à  quo  cum  Prœfeftumm  tuant  ambieèas,  tant*  oneratus  es  prKCeptorc 
laudibus ,  ut  in  magijlratuum  numerum,  contra  quam  vêtant  hujus  impe-  fuutn  voeat» 
riileges ,  te  ftneprobatione  coopmverit*  Nulla  autem  earum  linguavum 
Orientalium  eft,Kgj  rîsT3  ^zujixagiTuT^quamintra  paucos  menfes per- 
difeere  non  vojjis ,    dummodo  fido/iceatutitibipraceptore  ,  tnmtenaci 
txemoriagaudes ,  tantn  difeendi  &  literas  traftandi  cupidine .Faxitùeuty 
qui  nos  &  noflra  omnia  tempérât, ut  Nejioreos  ad  rei/iteraria  incremen- 
tum  fuperes  annos,   &  tarda  fit  illa  diesyqu*  te  nobis  eripiet.     HlICUS» 
que  Maufiàcus* 

Gauîmitti  Scripta. 

Prolixa  Epiftola  adCard.Richelium  in  EpiniciaMufarum.» 

adeundemj,  Parif,  1654.  4.     Cum  Variis  Carminibus 

ejusdem. 
Epigramma  in  Adami  Blacuodaei  Opéra,  Parif.  1 644.  4, 
Michael  Pfeilus  de   Operationrbus  Dasmonum  Gr.  &Lat* 

eum  Not.Lut.  1 6 1  ?♦  8 Jn  notis  p.  1 29,  citât  Libellum  do 

Magia  Druidarum. 
Euftathii  Amores  Ifmenii  &  ïfmeniae  Gr.  &  Lan  cum  Not, 

Parif.  161 8. 8«  In  Pra:f.  ad  Lect.  pollicetur  Prolegome- 

na  de  omnibus  Vett.Graec.Amatoriis  Scriptis>&  Libruro 

fingnlarem  delnfanticidiis  Afrorum» 
Liber  Rabbinkus  de  vita  &morte  Mofis  cum  Notis,  Lut* 

1629.8.     InNot.p.207.  promittitlibrum  de.  Ritibus  Ju- 

daicis  N.  T.  ut  p.  2??. 
Theodori  Prodromi  Rodantes- &Doficlis  Amatores,Gr.& 

juat* 


2J2  G  A  L  L  I  A 

Lat.  cum  Notis,Parif  i  Sij.  g.  In  quorum  pag.  484.  & 
/30.  pollicetur  Notas  ad  Heliodorum,ut  ad  Libros  de  vi- 
ta&  morteMofis  p.n^.Scz^. 

Pag. 5*11. citât  Hiftoriamfuam  HierofoIymitarïam,ut  p. 3  77. 
Not.  ad  Libb.  de  vita  &  morte  Mofïs. 

Pag» fiy.  Citât  Librum  2.  Amorum. 

Pag.  f  41.  pollicetur  Libros  de  Rep.  Carthaginenfium ,  nu- 
méro $.  utpatetexPrarf.  inEuftathii  Amores, 

Pag.  y  4 5 .  Hymnos  aliquos  in Uudem  berbarum quarundam cdendos 
curabimus. 

Pag.  f48.  pollicetur  Libros Arcanae  Vet.ChaldaeorumThe- 

ologiae. 
Pag. ç  5 9.  pollicetur  fe  brevi editurumFragmenta LibriEpi- 

curi  sfët  tîXxç. 
Pag-  $6h    pollicetur  Notas  ad  Callifthenem,  quemvo- 

cat>  Autorem-)  Jketêyvqrwy  non  tamenpror(us  contemnen- 

dum. 
Idem  Calculum  fuum  adjecit  Lexico  Hebraeo-  Rabbinico 

Phil.  Aquinatis,quem  Prasceptorem  fuum  vocat.  Opus 

Lutetice  excufumeft  Anno  1629. fol. 
EpiftolaadAmplifiimum  virumD.Gevartium  (  cujus  do- 

cliflîmo  colloquio  fruilicuitAntverpiae)  hujus  Eleclis 

inferta» 

Variorum  Teftimonia  de  Gaulmino  &  ejus 
Scriptis* 

vîdcAppcn-  T  Acobus  Humius  (  de  quo  alibi  )   Epift.  Praefatoria  ad  Gilb. 

dicem.  jGauminum,  ad  calcem  Poewiatum  ,  Parif,  1639.  Totus  ad 
Hiftorias  fcribendas  animum  applicui  ,  Idiontate  cujus  nemo  te  péri' 
tior%  five  ligatu  oratione fwe felutn  fer. 'bas.  Natura  tibi  quod  mns 
Ciceroni)  concejjît,  ut  optimus  eJJesOrator ,  fttnul  optimus  Poe  tas. 
Raro  eodem  loci  reperiuntur  fublime  ingenii  acumen  &  folertias. 
Ctterum  tu  juxta  rerum  atque  literarum  peritus  ,  if  bujus  feeuli 
Mirandula  j  in  Minificriis  Regni  obeundis  fagacitxti  adjecifli 
omn*  {cibile.  Cui  PUtonis  &  Ariftotclis  fcientU  artesque  ut  pas 
*  trium 


ORIENTALIS.  23  j 

trium  litomâfamtliares,  patent^  Sacrifontù  MyflerU*  Hinc  Çhal- 
itorum  Sapïentia  manifefta^  t£  quicqtiid  Syriaci  fermonis  tenebrls  of' 
funditur.  Quin  etiam  Ambum  Arc  an  a  ,  callidafc  Mahomet  i  figmenm^ 
&  folertemnequitiamfcrutztust  Nefy  Perfeneq^  Armeni  tibi  inac- 
etfi.  Mufarum-  Decus  &  Mufe  tibi  de  cor i ,  ÛT vir  tûtes  literùy  & 
/itéras  virtutibus  ornafti^  &  Reginam  virtutum  Jufiitiam  failli  magû 
quamorationedoccs  f  atq3  jura  caUere  &  verba  &  aclwnes  confiten» 
tur, 

Jac,  Phil.MauŒfcus  Not.  in  Harpocrat.p.  1  go»  Parif. 

lô  1 4*4. ApudPfeîlum de Dœmonibus pro np  tccço©*,  reftituendum xj* 
xcçgyç,  ex  elegantijfima  conjectura  prtfiantîflimiGauminii)  cujus bénéfi- 
cia Autorem  illum,  nonhattenusGr&ce  excufum^  habemue,& breviEuma- 
thiideHyfmemi  &Hyfmexes  amoribusLibros  habit  urt '  [umus,tnagno  qu9 
poUetingenii  acumineverfos,& '  notis  eruditiffimU  iïïuftratos. 

Idem Notis ad Plutarchum de Fiuviis,  \6\ f . p. 300» 
Prtfiantijfimus  & pr<e  celle  ntis  ingeniivirG.Gaulminus  vellet  xjp  rLù 
4L&îvetcu>t  eruditàfane& acute  ,  probabilius  fiquidemeft  hirundims 
Lapides  illos  Collâtes  colligere  folitas^quo  tempère  non  abundat  aquisNi- 
tu/,  quant  cum  inundat. 

SalmafiusJacoboGoliOjDivioncId.FebMdjô.cg»^ 
Ad  Libros  illos  ArabicosJpeUat^  qui  vénales  profitant  ^  Gaulminum  Putea- 
HU4  ejje  -qui  emptionem  eorum  Librorum  ambirety  me  certioremfecit.Di- 
tijfimus  eft  &  cupidiffimus,  addo  &  fcientijfitnusiUarumlinguarum,NoH 
difficulter  itzfo  crediderim  pretii  rationem  negleBurum ,  modo  cupidim- 
ti  faciat  fat  ps.  Ut  vêtus  ilîe  Amicus  meus  efiy  non  defëero ,  fi  ematfore 
ut  ufum  impetremus  ab  eo  quorumcung3  voluerimus  exemplarium  j  ubi 
refeivero  emiffie^  non  mihi  deero. 

Joh.  Crojus  in  Specimine  Obferv.ad  quaedamPatrum  p  x . 
loca  163 1  Urforumfftecie  apparuijje  Démonas  obfervavemt  PfeUus  & 
nos  docuerat,  nifiLibrariorum  ofeitantium  manus  Hliautori  mendum  tun- 
quam  vulnus  inflixiffet,  quodcùm  dukijfimum  Mttfarum  Decus  (S  Ori* 
cnmliumUterarumColumenGaulminus non animadverterity  nos corri- 
gemus  (S  tollemut. 

Idem  in  Obferv  in  N.T.  1644.^.280.  faJioçvero 
pro  ipcùâioç dicitur eadem  ratione^qua p.txwnç pro  éfi/ozwnçjUt  obfervat 
Hefychius  j  relie  itaq3  loto  VùùyiM  legendum  afjerimus  VaJlov,  De  hac 
iorreftionejudicentGaulmfni,  Salmafiï^  Petiti}  Gronoviij   neque  fo* 

G  g  lum  V 


254  G  A  L  L  I  A 

Mmfummi  illi  vtritfuos  colimus  &  qui  nos  amant  ,  verum  tttam  ipfe  /V- 
favius. 

Le  mefme  dans  fa  Refponfe  à  Balzac  fur  la  Tragédie* 

d'HeinfiuS  intitulée,  Herodes  Infanticida^ô^z.  Heinfius  pourroit  por- 
ter véritablement  le  titre  de  grand  & d  'incomparable  >  fi  Gaulmin  & 
Saumaije  ne  vhoyent  en  mefme  temps  que  luy, 

JohannesBurdelotius  Animadverf;  adHeliodorum 
p.l.  Parif.  1 6 1 9.^« nontrattat  &  legit  Euftathii ÈûutikÙ luciâtcj, 
Clarijjime  Gaulmine,  Decus  noftrum,  reflituta  ? 

Gaflendus  in  Vita  Peireskîi,ad  A.  idio.  Barclaji  opéra 
ti] us y  Exfcripsa  habuit ex  ï'aticanoCodice Erotica  variaingratiamG, 
Gaulmwiiinfignis  bon  arum  litemrumLuminit^cum  accepijjet ea  deeffe  in 
Theod.  Prodromo  tum brevi edendo  ex  Salmafiano  Codice,ut  ille  quo%  te- 
fiatus  e(i  in  Prœfat.  ad  Leftorem, 

Le  P.  Jacob  dans  fonTraitédesBibliotheques  1^45. p. 

5  IOi    La  grande  cognoijjance  des  langues  &des  feiences  qu*  a  M.  Gilbert 

Gaulmin  natif  de  Moulins  en  Bourbonnis^Maiftre  des  Requeftes  de  V  Ho- 

fiel  du  Roy  ,  luy  a  acquis  cet  honneur  &  réputation  dy  eflre  très  expert^ 

comme  il  appert  par  les  Oeuvres  Litines  &  Grecques  qu'il  a  compofees: 

Aujfi  il  fepeut  vanter  d'avoir  une  excellente  Bibliothèque  en  bons  Livre s  , 

particulièrement  en  ceux  des  languesGrecques^Arabiques  tfHebraiqucs, 

SimeoMuifius  in  Appendice  ad  AfTertionem  z .  Verit. 

Heb. contra  Morinum  1  £  5 4.  Pofieaquam  Azari<e  Librum  tnnderru» 

inventum  mibitfc  à  D.  Gaulminio  Régi  ÀLibeUis,  Scientiarum  ac  lingua- 

rum  omnium  viro^commodatum  legiy  ajfirmo  omnibus^  denuncio^atiter 

omnino  fentire  Azariam  ac  dicit  Morinus, 

Andr.RivetusinCathohco  Orthodoxo,  Gen.  1644» 
p,I04  Videtur  hoc  ex  Apocrypho  aliquo  Libro  defuwptumy  qualem  nunc 
habemus  à  Doiïiflimq  Gaulmin 0  editum^  de  morte  Mo(is ,  in  quo  aliqttid 
taie  legit ur  de  MichaelU  cum  Samaele  contentione. 
♦Sicinchoat  GabrielNaudaeus  in  PanegyricoproCampanelIa_> 

Gaulminus    f  ^4 *»P» T  2 8 .  NuperGaulminus  dicebat,  infelix  efi  eruditio ,  [cire quoi 
Epift.  Pracfa-  muhi  nefciunt^periculofa  etiam ,  intelligere  quodomnes  ignorant.  * 
toriaminLi-  Voflîus  in  Opère  deHift.  Grarcis  \6  f  i.  p.  4^  1.  ^uod 

bros  3  àzvi'EuflatbiumfexLibrorum  de Ijmenes  &  Ifmenii  Amoribus  Autorem  ejje 
M  ofis  ab  e  o  a)unt,>*d  plane  incertum  :  quando  in  Libb  nonnullU  Eumathius  vocatur. 
ver  fi  o  ne  &  OfJM  rei  mirttmmn  meminijfe  Doiïijftmum  Gaulminnm,  qui  primai 
notls  illu-  eut» 

firatos. 


ORIENT  ALIS.  x%s 

eumediditScrlptorem.  *  Meminit  tamen  Gaulminus ,  fed  ad  Pfel  *  Idem  nofat 
lum  ,  in  Indice  Authorum.  .  cafaubonus 

Mr.  Ménage  dans  fes  Origines  de  la  langue  Françoi- in  Epiftoia 
fc  X^5"0.  p.  X7f .  au  mot  Candi,  Mr.  Gaulmin  m' a  dit  autrefois  qu'iM™Ztr™* 
croyoit  que  de  l  Arabe  Elkendit ,  nous  avions  dît  Sucre  Candi.  Fpift  cdit  i 

Mr.  Boileau  dans  Ton  Avis  à  Mr.  Ménage  fuV  fonEglo-  p 
gue  intitulée  Chriftine  1 6j  7.  p.  79-TaJ>  aPPris  du  [avant  Monfieur 
Gaulminflui  eft  un  juge  Souverain  en  ces  matières-,  que  toute  laPoè'Jica 
des  Anciens  Hébreux  ne  confiftoit  que  dans  les  accens. 

Balzac  Entretien  cinquiefme,Ch.  \.  Que  ri  ont  point  dit 
de  la  Rofe  les  Mu  fes  Grecques  &  Latine  s?  Pour  les  Hébraïques ,  je  m  en 
rapporte  à  Monfieur  Gaumin  (5  a  Madame  que  vous  cognoijfez*  te  mc^e 

Mr.  Daillê  le  Fils  dans  une  Lettre  qu'il  m'a  fait  l'hon-  Dame  voyez 
neur  de  m'écrire  ,  de  Paris  le  id.de  May  166$.     Jenefacht*  Balzac  cri- 
rien  de  particulier  touchant  M.  Gaulmin  ,  finonquec'eft  un  des  plus  /4- vanta  M. 
vans  hommes  de  l'Europe  pour  les  langues  Orientales  :  Il  eft  àprefent  fort  £]*a^  J^e. 
vieux ,  6"  je  croy  qu'il  eft  le  Doyen  des  Maiftres  des  Requeftes  (S  desCon-      *  * 
feiller s  d'Etat. 

De  eodem  Carolus  Annibal  Fabrotus,Not.  in  Théo- 
phililnftitutionesParif.  16$  8»  P-  44- bis.  Seldenus  p.  lo.Prae* 
fat.  in  Differt.  de  Vet.  Jud.  Anno  Civili  &  Kalendarîo  ,  1 644» 
Burdelotius  Animad.  ad  Heliodorum  p.  4.  z  1,  x$.  2p.  3  2.  f  8.& 
izi.BoxhorniusNot.  ad  Suetonium  1632.  p.  fQi.VotfîusirL» 
Addendis  ad  Lib.  1 .  To.  1.  Operis  de  Idololatria.  Naudaeus  in 
Panegyrico  pro  Campanella  p.yp.  Nie.  Borbonius  in  Poemar» 
p.  163.  edit»  1630»  Balzac  dans  fes  Oeuvres  Lat.  p.  40.  edit.  12. 
Voiture  dans  fesPoefiesp.  140.16je.GevartiusinEleclis.Me- 
nagius  ad  Laërtium  &alii. 

SAMUEL    BOCHARTUS, 

Rotbomagenfo. 

CAdomihodie  claretD»  Samuel  Bôchartus,  ejufdemurbi* 
vigilantiflimus  Eccîefiaftes ,  &Iinguarum  Orientaliunu 
adftuporemperitus  ;  Hiccum  à  renerisunguiculisHebraicas 
literasardentiiïimoltudioamplexus  effet ,  tantuminiisbrevi 
profecit ,  ut  non  folum  Prophetarum  textum  ,  fed  &  Rabbi- 

Gg    z  nortttn 


z$6  G  A  L  L  I  A 

norum  in  ilîum  Commentaria  optimè intelligeret.  Sed  cum 
linguae  ab  annis  bis  mille  intermortuze  multas  voces  ab  ipfis 
Hebrsorummagiftrisignorarideprehendiflet,  Syriacae  quo- 
que,  Chaldaicae&  Arabicas  linguse  notitiam  haud  vulgarem, 
adhucadolefcens  fibi  comparavit  ,  celeberrimis  ufusMagi- 
ftris ,  Ludovico  Cappello  Salmurii,  &  Thoma  Erpenio  Lug- 
duni  Batavorum  ;  quibus adhinc  aliquot  annis  accefïit  etiairu 
jEthiopica  >  JoboLudolpho  duce,  (de  quo  alibi)  non Ger- 
manorum  modo,fed  &  Europaeorum  omnium  in  ea  ling«a_.  > 
longe  eruditiflimo.  Hispracfîdiisinftruftus ,  varia  fcripfit, 
quorum  Catalogus  talis  eft. 

Verfus  Grarci ,  cum  adhuc  Clafïîcus  effet ,  in  Tho.  Dempfte- 

ri  Commentai  ios  in  Antiquitates  Roman.  Rofini ,  Parif. 

161$. 
Epiftola  ad  Ant.  Walasum  Leydenfem  Theologum ,  de  mo- 

tuvoluntatisper  intellectum  ,  Cameronis  Operibus  in- 

ferta. 
Une  Conférence  entre  Iuy  &  Veron ,  imprimée  â  Saumur 

Tan  i<5$o.  2.  vol»  8» 
Epiftola  adD*  Morleyumde  Presbyteratu  &  Epifcopatu  , 

&c. Parifiis & Lugd.  Bat. excufa.  An.  \6 fo. 
Geographia  Sacra.  Cadomi  iôji.fol.  In  hujus  Praefationo 

ait  fe  hoc Opus  edere  ranquam  Appendicem  ad  Libellum 

deParadifopropediem  edendum  :  Libro  i.c.  15". ejuf- 

dem  Operis ,    pollicetur  fe  palam  aliquando  fadturum-.j 

Jobwm  cum  Arabica  lingua  plurimam  habere  focieta- 

tem. 
Hierozoicon  five  Opus  de  AnimalibusBiblicis  ,  Londini 

1(56}.  2.  vol.  fol. 
Une  Lettre  à  M.la  Barre  Jefuite,  Tan  1661.  8. 
Elegia  nAPAMreiKH  in  Pétri  Mofantiiobitunî  ,  ejufdemj 

Tumuîo  Cadomi  A.  idy^,  excufo,  in ferta. 
Carmen  Epicedium  Lud,  de  Zelts  immatura  morte  praere- 

pto,An.i(î6o,  * 


Vario- 


p 


ORI'ENTALIS.  137 

Variorum Teftimonia  deBocharro  &  cjus 
Scriptis. 

IerreduMoulin  àMr.  Bochart  fonNeveu,  furFAntibar- 
bare,  àSedaniôz?.  Quant hmoy ayant  tantoft achevé ma-» 
cour fe  ,  je  m'e/îouis  de  laifftr  après  moy  des per fonnes  douk.es  des  grâces 
de  Dieu  en  plus  grande  me  fur  e ,  &  particulièrement  un  Neveu  que  fay 
aymé  d'une  ajfeffion paternelle  :  Lequel  marchant  par  les  pas  d'un  Père 
vertueux  &  dont  la  mémoire  eft  en  bénédiction  en  l  Eglife  de  Dieu  -,  fur» 
paffera  encore  fes  devanciers ,  & fer  a  un  exemple  à  lapojieritk, 

Andréas  Rivetus  Sam.  Bocharto  Affini  meo  in  Cathoî. 
Orthod.  1619.  Cùm  nuper  Veronus  voluit  ùellum  fuum  inftaurare^  > 
&  te ,  Chariffime  Nepos  Bochart ey  AdverfariumdeligeretS provocarey 
tffecifliper  Deigrat/amy  ut  fentiret^juventutem  tuam  non  ejje  de fpic ten- 
dant ,  ejus  in  Gratis  &  Heb,  Literis  infantiam  detexifti ,  &  impudenti 
ipfius  Sopbiftic*  injecifti  frtna. 

Jac.  Crucius  Barth.  vander  Maftio ,  Cadomum,  Del- 
phis  6,  Kal.  Feb.  163  2.  D.  Bocharto bojpitituo ,  quo  viro  non  vivityut 
Audio  ?  fub  Sole  officiofwr  t  plurimam  à  me  fa  lu  te  m, 

Matth.  Bochart  dans  fonTr.  des  Reliques  p.  77.1656'. 
Four  Bofira  dans  l  ^Itinéraire  du  Juif  Benjamin ,  il  faut  lire  B  a  for  a ,  ville 
très  connue  en  cet  endroit  là ,  au  lieu  qtiil  n'y  a  point  de  Bofira /e  Ion  qutj> 
m'enaaverty  M.  Bochart  de  Caen  monCoufin, 

Joh.  Jonftonus  in  Naturae  Conftantia,  Amfterod. 
1 63 1.  p.  8o»  Grammaticam  Arabicam  anteRaphelengium^Baptiftam^ *  *s  eft  Joh. 
& Erpenium  nemo  dédit  ,  nunchujus  lingu*  peritijjimi  Golius  Acad,^^u^A 
Leydenfis  Profeffor ,  Boch ardus  apudCadomenfes ,  Schickardtts  apud  Tu-  de  quo  "cum 
bingenjes ,  &  alii  reperiuntur,  bonoDeo 

Mr.  Ménage  dans  Tes  Origines  p.  2  82*  cite  laGeogra*  alibi« 

phie  S.  de  Mr.  Bochart ,  après  quoy  il  ajoute  >  V  ouvrage  le  plus 

dotle  qui  ayt  paru  de  nos  jours ,  &  que  feftime  encore  davantage  que 7>a)Cesvers  fc 

m  l 'y  loué  par  mes  vers,  a  J*"  drans 

y         [  /  les  Poches 

Le  mef  me  p.  7 1 4.  fay  con fuite fur  le  motElixjrM^Bocbart,  Lat.  de  M. 
qui  eft  un  des  hommes  du  monde  le  plus  intelligent  dans  les  lavgmsQricn-  Ménage,  & 
taies,  Voyez  aufii  les  pages  654,  &  %zz.  aucommen- 

'  w  w    .rr-  jj,     cernent  de  la 

.       Mr'Geogr.deM. 
Bosbaxt. 


238  G  ALLIA 

Mr.  Sarrau  dans  une  Lettre  à  Mr.  de  Saumaife  MS. 
gardée  par  M.  Gudiusquia  eu  la  bonté  de  me  la  communi- 
^       -         quer,  Vous  appeliez  par  raillerie  mes  trois  mignons  ,  trou  grands  & 
Blondel      *  iUuftres  personnages  * ,  eftimez  de  tous  ceux  qui  les  cognoijfent  ,  qui  ont 
Amyraut  &  eu  grand  refpeft  &  honneur  pour  vous  ,    (fpeut  eftre  que  je  ny  ay  pas 
Bochart  :     peufervy.       Si  vous  n'eftes  pas  de  leur  avis  ,  ils  ne  font  pas  aufft  duvô- 
flre  ,    &  ne    voudroyent  pas  avoir  dit  de  vos  eferits  ce  que  vous  dites 
des  leurs  5  encore  que  peut  eftre  ils y  puiffent  faire  quelque  égratigneu- 
re  }  Mais  quand  ils  vous  rencontrent  en  leur  chemin  ils  baifjent  la  lan- 
ce.       Si  pourtant  il  vous  prenoit  envie  de  leur  rompre  en  vifiere  •>   vous 
Us  trouveriez  fermes  fur  les  armons ,  (f  verriez  mefme  qu'ils  lafehent  /d_» 
coup  depiflolet  à  propos.    Pas  un  de  ces  Meffteurs  là  n'a  jette  aucune  pier- 
re en  votre  jardin ,  au  contraire  ils  y  ont  planté  de  s  fleur  s ,  tâ  vous  en—» 
ont  couronne  la  tefle  j  voila  la  recognoiffance  qu'ils  en  reçoivent.      Il 
tnefemble  que  S  eft  vouloir  dominer  par  tout  &  abbatre  tout.  Vos  raifons 
vous  femblent  excellentes ,  &  je  ne  nie  pas  quelles  nejoyent  telles  quejou- 
vent  elles  ne  portent  coup.  Hais  le  vent  Borte  »'  abbatpas  toutes  les  tours 
contre  lesquels  ilfouftey  (S fouvent  après  avoir  bienfait  du  bruit ,  il f<L» 
trouve  qu'il  ny  a  qu  une  ardoife  de  caf[ée„ 

JeanFr.Sarafin  dans  faDiflertation  dujeu  des  Efchecs, 
à  la  p.  14.^.  de  I1  edit.  1 1.  de  Tes  Oeuvres  publiées  par  M.  Ména- 
ge i  Monfieur  Bochard  que  je  tiens  un  des  plus  ftavans  hommes  du  mon- 
de ,  &  dont  l'opinion  eft  aufft  e filmée  la  plu  s  probable  par  no  (Ire  fi  avant 
Amy  M.  Ménage ,  eferit  dans  (a  Géographie  Sacrée ,  que  le  mot  de  Scba  d 
toujours  ftgnifié  Roy  parmy  les  Perfanst 

JobusLudolphus  Praef.adLedh  inLexicon  yEthiopi- 
CO-Latinum  ,  Lond.  1661»  Imprimispradicandamhabeohuma' 
nitatemac  benevolentiamD.  Sam>  Bocharti  ,  quame  bofpitemproje- 
eut  us  eft  ;  Isvifo  Lexico  meo  ,  non  folum  ftudium  probavit  ,  fedzf 
ipfe  aliquandiu  eo  ufusfuit^  cofuccefju^ut  mox  vice  ver  fa  me  utilibusprœ- 
ceptis  inftrueret  ,  multaque  fuppeditarettfuibus  Opus  meumptrfetlius 
redderetur* 

J.M.WanslebenLe&ori  p.  375\ejusdem  Lexici  ;  Re- 
tulit  mihi  Jobus  Ludolpbus ,  CLirifftmum  D.  Bochartum  mémorise  fuble- 
vandœ  ergo  radiées  illas  ^Ethiopie  as  primum  congeffiffe^  pojlmodum  non- 
nuUa-s  àfe  additas  fuijfe, 

Petru$ 


ORIENt  ALIS.  x& 

PetrusGafîendus  inEpiftola  ad  MNeuraeum,deObi- 
tu Gabr.Naiidaei,Parir.7.KaKNov, 1 6^,Vir  éruditions cumula- 
titftma  Samuel  Bochartus* 

AbrahamusEcchellenfîs  inHiftoriaArabump.  276. 
ChroniciOrientalis  1 65  1.  Eruditijjîmut  virSam.  Botbartus  in-* 
Prœf.  priori*  partis  GeograpbU  S.  Arabes  Sabaos  à  captivitate  diffos 
vult. 

Joh.  Jonfius  inOpere  de  Scriptoribus  HiftoriaePhilo 
foph  ica?  j  0 .  z,  8  6.  Batanea  eadem  eft  qu&  Bafan ,  quod  benè  obfervatfé* 
cuti  no  fi ri  ornamentum  Samuel  Bochartut  in  Geographia  S. 

MericusCafa'jbonusadLaerriump.4.  edit.  Londi- 
nenfis,  Samueli  Bot  bar  to  divini  ingeniiviro ,  &  pro  talijam  olimmihi 
notofé  ex  quo  noto,  cultofemper  (S  amatojiauâ  invitas  accedam, 

Joh  Ludovicus  FabriciusinOratione  inauguraîi  de 
animorum  imortalitae,  confecratamemoriaeLudovici  deRo- 
tenfchild,HeydeIberga!  1660.  CumtantnipfiineJJetfacrorum  my- 
Jïerioru*nveneratio,çorum  etiam  Dijpenfiatoresin  delicik  babuit  j  Cla* 
rijjimù  Belgii^Angli*  iS  GaïïU  Tbeologis ,  magno  inprimis  Bocbardofa<- 
miliarifftmè  notus  &  tenerrime  car  us. 

Idem  ad  calcem  ejusdem  Orationls^Samuel  Bocbardus, 
iUud  fie  cuti  noflri  Miraculum^cujut  fi,  quisfit  qui  nom  en  ignore t ,  aut  /lu* 
pendam  cum  (umma  modeflia  conjuntlam  eruditionem  nonjufpiciat^  »«* 
illumpenitus  cLp.x<n>v  effe  oportet. 

Tanaq.  FaberNot.  in  Longinum  p.28  8-  &  Teq.  Salm. 
l66$.DebâcHomerilocoAtben<eus,  lib.  u.  fed Samuel Bocbartus,  facra- 
rum  humanarumçfo  titerarum  lumen  clartfftmum ,  rem  profua  fingulari 
doiïrinaionge aliter  tratlavit  in admirandoOpereycui  nomen  ?/?Phaleg. 

Adam  Olearius  dans  Tes  Voyages  de  Mofcovie,  &c.  ■       • 
T.I.p.ï  3  %.l6^ç.*Pour  en  parler  enCbreftien  Vonpeut  dire  avec  le  fauaW  mc  admon  ' 
M.Bocbartenfon  incomparable  Pbaleg>que  la  couleur  noire  desëthiopiens  -xt  chari(ïîm» 
eft  une  marque  de  malediUion  en  la  poflerité  de  Cbam.  confobrinus 

GrofiusClaudioSarravk^p^foXpift.  idfo.  HeUenU D.PetrusHa- 
ftarum  Idioma  quodattinet ,  egregia  fiunt  &  magnant  Hebraifmtperiti-  mclot,  m  fu- 
amteftantia,  qu<e  obfervat  Bo char tus.  mMufarum 

BoxhomiusNic.BUncardo  Lugd.Bat.  1 648.  Originem  patroims,  vit 
nominUGazA  adPbœnices  retutit  clanjfmpBocbartiu  in  Commentario  de  politiorum 

4/j^fyr.literarum  a* 
mantiflimus. 


z4o  GALLIA 

âifyerftone  Gentîumyqùem fmgulariOpere^quod  infcripjtmui  Origïnfil 
Qd\\\C2i^refeRintus, 

Idem  in  eadem  Epiftola  >  ïo£içGr<ecifeJl  coercitio,  inde 
fdBum  nomen  Dariatu ,  idefiyDariifquodprotndej  ut  benejudicâtSam, 
Bocbartus  virtruditijfimusy  refîeèçfceitw  Herodotus  interpremur. 

AntoniusHulfiusinOrationedeLinguaS.  \6$o>  p. 

I  % .  Magna  efi  interCbanan<eum  &  Hebraum  idioma  affinités ,  in  quo  de- 
ntonflmndo  tôt  m  efi  virfumme  erudltus  SamuelBochartm  ,  in  libro,  eut 
nec  noftrA  nec  Patrum  nofirorum  atasfimilem  unquAm  vidit ,  difto  Pha- 
Ug  &  Canaan.De  eodem  cum  Iaude,Not.  in  Pfahnos  farpè. 

BrianusWalton  inDiffert.  de  Linguis  Orientalibus 
1 6f  4.  p.  2O.edit.Daventrienfis.o£/fN^//0»e  dignum  efi  illud  doblis* 
ftmiBocharti^qui  multn  de  linguis  antiquis  nobis  [uppeditnvit^Babyhnem 
femper  Hebraica  Unguafataiem  futffèj  tum  ob  linguarum  confufionem-» 
ibifaclam-jtum  quodjudœi  captivi  ibi  linguampatriamdediàicerint \ 

IfaacusVo(ïius^^./?^i&4r/^inHiftoriaraPelagianam 
GerardiPatris,Amftelod.  i6n.  4. 

Ezech.  SpanhemiusinSpecimineCritices,  contra-. 
Amyraldum,  $.41. 164.9. ProHebrœorum'^'hZiLatini  transpofitio- 
ne  R,#*  L.  BeryUus^quemadmodumGrace^Xvj^^proh^Z,)  ut  virma- 
gn*  eruditionis  Samuel  Bocbartus  ob[ervat,dixeruntt 

Edvvardus  Pocockius  Not.  ad  Hiftoriam  Araburcu 
Gregorii  AbulFaraji,Oxoniae  165*0.  p.Br.£>u<ecunfe  autemfuerit 
Mavviab  ifta^ex  eo  quo d tune  t emporta  Santcenis  impemjje  dicatur-^argu- 
mentumfumit  dotlijfimus  vir  Sam.  Bocbartus [entent  iœ  [un  confirmant 
d£yregnafje apud Arabe s  feminas  ,  eruditiflimiOperù  [ui  libro  Jecundo-, 
*.   zâ* 

Idem  pag.  I  o  5  .Dusbihara  non  alius  eji  qttkm  (ut  reBe  mi- 
bïvbfervaffevidetur  clarijfimus  vir.  Sam.  Bocbartus)  d'jou^ç,quemfcri» 
ptorcs  Graci  (5  Latini,  Ambum  De  um  perbibent. 

Idem  p. ioy  .^uidveroOu^oTÙX  frue(ut  inMf.Bûdlejanoh' 
gitur)ipjvm??  libens  dotliflimi  vir  Sam.  Bocbarti  judicium  fecutusy  ut 
de  vocabulotfuodin  ufu  e(Je  difiiit  v  àmi%ùi. 

PetrusBorellusinBibliotheca  Chemica  i£f4.p  48. 
S. Bocbartus  in  Pbalcg  fuo  adverfus  Chymiam  quœdam  fcripfit. 

Sarraviusjac.  PalmarioGrerstmefnilio,  Vandoperam, 
Lut.  14»  JuU  *6$9.     Bocbartus  advosrediitnegotio  ex  animi  fui 

[entent  m 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  241 

fentemia  confeBo  pro  fe  affinibusque  fuis  ,  uti  ab  eo  cognofcere  potuU 
fit.  Stipulant i  (popondit  Diatribamde  Paradifo  terreftri ,  deqttas 
(odes  aurem  velle,  Launœus  Avunculus  allant  pofcit  deMandragts* 
ris, 

Idemeidem  Lut.  4.Non.Aug.  \6%ç.  Nefcio  qui  fiaty 
utintuisdeBochardoudi  yoy,  Eumego  virum  Net/fîri<e  veflne  Cla- 
rijpmumjubar  appellare  foleo. 

Idem Hug.Grotio Lut. Id.  Jan.  i(?4o.  Interrogaveram        ... 
Bocbardum  Cadomenfem  de  Ungua  N.  7,  Helleniflica  j  Refponfum  ejus  hoc  refDOIU 
vides  ^quo  plane  tecumfentit,  fionem 

Idem  Jac.  Palmarïo  ,  Vandoperam  ,  Rothomag.fapra  k- 
Kal.  Aug.  1640.  Bochartus  nuperdeGrotiiAntichriftianaDiatri-&lt9> 
ba  à  me  interpellât  us  ,  dmnam  Epiftolam  refcripfit ,  eo  rationum  pon- 
dère &  moment  o,ut  mhilvalidius  fubtilituvc  pofjit  in  eo  génère  cogitari, 
lîrge  quafo^ut  fcriptionem  perficiat  &  publia  juri  s  faciat  J  ex  quAs 
magnum  authori  decustf  puriori  ëcclefi*  compendium  maximum  ac- 
cedet, 

IdemSalmafio  Lut.  15*.  Mart.  164  f,  Cadomenfts  Bo- 
char  dus  eruditijfimum  Comment arium  adGen.  caput  decimumperfecit  ; 
in  quo  Géographie  S.  iUuftrU  &  nova  traclatio  cum  omnfgena  doBrinds 
conjuncia  fuaviter  te  ajficiet,  Majus  noftro  teftimonium  habet  ab  Am- 
plijfimo  Bignonio  ,  quibodie  mibi  ajfirmavit  Scaligerum  ,  Drufium^y 
Fulierumpra  hoc  noftro  ineptire. 

Idem  eidem  Lut.  9.  April.  1(544.  GratiarumaBioni^pro 
Libri*  donatis ,  literas  mùcet  Bochartus  nofter ,  fed  élégantes  &  fuaves. 
Tu  vero  humaniter  ut  foies  rejcribe.  Ille  enim  e(l  Cadomenfts  nofter, qui 
teplurimum  colitti  amat ,  quiqueob  immenfamfuam  eruditionem  di- 
gnijftmis  tuismeritis  verum  pretium ponat. 

Idem  eidem  Lut.  ip.  Mart.  165-0.  Pênes  me  eftgran- 
dU  Bocharti  noftri  Epiftola  fuper  Anghcana  anni  proxime  prêter iti  Tra- 
gœdia.  Jus  Regium  it  (îabilitum  maxime  ex  S.Scriptura ,  &  àno- 
ftris  fujpicionem  amolitur-,  qua  nonnulli  eos  infamant,  Nifi  Morleyus 
Régis  Sacellanus  ,  cui  infcripta  e/î  ,  editionemprocuret ,  hoc  aliipr*- 
jiabunt  i  iniquum  enim  effet  adeb  pium  &  nobilem  fœtum  preml  &fuf- 
focari. 

Idem  Jac.  Palmario ,  Roth.  6,  H  Nov.  1640.  Quk~ 
quidcauferis  ;  quodmagno  Bochardo  ad  magnum  Salmaftum  propius 

H  h  cegnofcen* 


î4*  G  A  L  L  I  A 

ioçmfcenduni,  te  tiôn  addideris  comltem ,  mejudice  non  pûtes  abfelvl , 
Ghtantogaudio  perfufus  ejjes ,  audiendo  BochArtum  de  mille  arcanis  SaL- 
mafium  foUicitè  (S  curiofè  interrogantem  ,  nunquam  inanem  recedere* 
Juraffesnon  dcfeciJJeOracula,  Scias  oportet  maximoin  pretio  apud 
eum  ejfe  Bach,  noftrum ,  gratiasque  mibi  fingulariter  atlas ,  quod  eum 
tucevocajjem. 

Idem  If.  Voffio  Holmiam,  Lut,  z6.  Mart.  1 5  f  o.  Tuât 
tdBocbartum  fedulo  tf  tuto  curavi ,  t$ putojamrcfcripferit  ,  alia-» 
viAquàmmeaufus.E/us  Liber  deAnimalibus Biblicis  abfolutusefl  ,  & 
hrevi  typographo  tradetur.  Non  dtfficulter  autem  ab  eo  quoà  volebas 
împetrapiy  ut  eum  in  fer ibère t  Sereniflim*  Regina  j  qu<e  fané  fêla  dignas 
gft  bujusmêdi  Opéra  tratlare  &  tueriy  nec  etiam  hoc  Optts  cjus  regiU 
manibus  &  ftuditi  indignum  eft>  Urgeo  quantum  pofjum  editionems, 
tjec  defpero  eam  à  piro  quamvU  modeftiffimo  brevi  extorquere¥  Idem 
fer  ip fit  nuper,àquodam  Régis  AnglU  Sacellano  interpellât  us  ,  gran» 
dem  Epiûolam  prœcipuè  de  Jure  Regio,  quod  ex  S.  pr  £  fer  tim  Script  u* 
ta  aferit  fortiter  tf pro  meritis  commendat,  Alfftor  et  fui,  ut  eam  edat 
in  lucem* 

Idem  Davidi  Blondello  Amftelodamum  ,  Lut.  y. 

NoV.  1650.  lotus  jam  eft  Bochartus  nofier  in  dejeribendo  Librofuo  de 
Animalibus  Biblicis  ,  quem  ijiic  potius  quàm  hic  edi  ve lit  pr opter  typO' 
rum  veftrorum  elegantiam.  SciAm  qu^jo^num  Typographorum  Prin- 
teps  fuo  merito  Blatvius  velit  hanegratiam  inire  Ab  optimo  (f  eruditifi- 
mo  viro ,  qui  libenter  eum  omnibus  aliUprtttullt.  Hoc  enim  ut  à  ro 
tognofeerem  dédit  mibiinmandatis* 

IdemeidemLut.  z6.  Nov.  lôfo.Hodk  AdBocbartum-» 
feribam  &  faciam  ut  refcùcat pronum  ergafe  Blàftii  animum.  Si  qua 
fnt  Icônes fculpen <a£r,  erunt  omninopaueœ.  Sed  crefeit  Opus  inter  manus 
AUthoris ,  qui  dumiUudnitidius  deferibit ,  ut  operarum  laborem  minuat, 
tnuhaex  libris,  Arabie  is  pr^fertim^  dddit ,  Latims^  Grécisaùisque-» 
Europe  is  hatlenus  ignorât  a, 

Jacobus  Waraeus  Eq.  Aur.  in  Antîq.  Hibemicfs  p.  2. 
Lofld.  1 6  f  4.  Non  eft  bic  prêter  mit  tenda  Samuelis  BochartiCadomcnfis 
tonjecïuray  quiGcogr.  S.  Lib  1.  c.  ty.  Hiberniam  Pbœnicibus  nonfuijje^ 
tgnotam  ex  nomme  cenpcit. 

SeldenusLib.  2.  deSynedriisHebrarorum  pag.308. 
De  notnine  Citftm  confuUsflus  AJfatim  de  ea  prtbuit  SamuelBochartus 
GeogrtSyLik.fc,$. 

Jaco- 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  14$ 

JacobusOuzeliusadMinutiump.  $4.  i6y&.  Doiïif- 
fsmtu  Unguarumque  Orient,  peritiffimus  vir  S.  Bochartus  in  admirands 
Opère  Geogr.  S.  Lib.  z.  c .  z,  vocem  r^TWWV  htimpatuiffe  vult ,  (5  tant 
Arment*  Boum  quàm  Grèges  ftgnificajfe.  De  eodem  alibi  in  eod» 
opère» 

J,M.  De  Langle  à  M.  MeMet  ,  au  niois  d'Otfob; 
l£6i.  Jenefay  ftvous  avez  veu  un  Livret  intitule,  j  RamusOlivaC 
Septentnonalis  primusBaccas  nonnullas  religiofae  pacis  fuavi- 
ter  redolentes  &  concordiae  Ecclefiafticae  Sacras  inter  Chriftia- 
nos  diflFundens,  dont  i "Autheur  eft  VEvesque  de  Strengnen  en  Suéde  ; 
Ile(l  imprime  nouvel!,  à  Sedan,  Ce  bon  Evesque,  quoy  queLutberien-j% 
témoigne  avoir  une  forte  inclination  à  la  paix,  M, Bochart  l'aveu etLa 
Suéde  (S  ni  en  a  dit  beaucoup  de  bien, 

Ludovicus  Molinxus  Pétri  filius,  in  Paraenefi  ad  j£di- 
ficatoresimperiiinlmperio,  Lond.  i6$6.p.iç.Non  omittendd 
e[i  divifig  Potejlatis  Ecclefiafticae  in  objctlivam  &  formalemj  de  qua  di» 
vifione  audiendtu  e[î  amitinus  meus  Samuel Bot  bar 'i m ,  vit  éruditions 
longé  eminentiffimus ,  Epiftola  ad  D.Morley, 

Coftar  dans  Ton  Apologie  contre  Girac,  à  Paris  1 6$jl 
p.  1 2  8  •  Et  Mon  [mur  Bochart  en  fou  Phaleg ,  qui  eft  un  Livre  d'une-» 
prodigieufe  érudition ,  après  avoir  curieufement  recherché  de  tous  coftez9 
fur  quoy  fe  pouvait  appuier  cette  éftrange  opinion  de  la  parenté  desLacedc* 
moniens ,  &  des  Juifs ,  ne  trouve  rien  qui  le  fat U face  parfaitement \ 

NicHeinu'usNot.ad  i.Tomum  Ovidii  1661» p.  J4» 
Le  voce  EU  ([a  adi  virum  Summum  Sam.  Bochart um  in  Phaleg  fuot 

De  eodem  Voffius  inOpere  de  Philofophorum  Seclis 
p.  f,  Sarravius  in  Epiftolis  p.  294.  zçf.  &  $13.  Menagius 
Not.Ital.ad  Amyntamp.  151.196.&3 ïo.  Balzac  dans  lesLet- 
tresàM.Conrart, 262,TanaquillusFaber  alicubi  in  Ep>ft°^$»diecem^^e** 
Coftabadius  in  Epigr.  p.  1 02 .  LudovicusCapellus  EpiftolaPrac- 
fat.  in  Chronelogiam  S.  &  alii» 

OSEAS    DARVIEU. 

NUper  mihi  retulit  vir  omnino  probus  &  dodus  D.Bourréô 
SS.  Theologiae  Studiofus ,  Docliffimum  Theologum  D. 
Ofeam  Darvieu  finguamS.Nemaufï  Arecomicorum  hodie  fé- 
liciter docere,  Scripta,(i  quae  fint,  ad  me  non  pervenerunt. 

H  h    z  JOHAN- 


244  G  A  L  L  I  A 

JOHANNES     VARNERIUS, 

yitriaco-Qampanus. 

HUjusinHebraicisperitiam  probant  elegantifïimi  verfus 
HebraciinLud.CappellidodîiffimumOpus,cui  titulus  eft 
Critka  Sucra.  Claret  hoc  Anno,EximiusIflbdunenfium  in  ïîitu- 
rigibus  Cubis  Ecclefiaftes» 

JACOBUS    GÔUSSETUS, 

BUfenJîs. 

QUiâdetedicam  virClarifïïme?quihaudira  pridem  Sal- 
rnuridegens,  tantam  Hebraifmi  ac  Rabbinifmi  intelli- 
gentiam  paucis  menfibus  confecutus  es,ut hodie  inter  tui  Or- 
dinisViros^GalliaenoftraedicoPaftores,)  nullos  aut  perpau- 
cos  fuperioreshabeas.  FaxitDeuso<ptimusmaximus,utfîsion- 
gaevusfuperterram$vel  utcumRabbinistuisloquar,  r—VTH 
Ï^TSHl  ad  nominisDei  gloriam  &  linguae  S.(quod  fpero)pro- 
pagationem. 

JACOBUS     CAPELLUS, 

Salmurknjts. 

LUdovicoPatriinLinguseS.  ProfefTionefaccenturiatus  eft 
JacobusCapelluscirca  Annum  léfp.Inquomunere  non 
kifeliciter,  ut audio,  ha-clenus  verfatus  eft.     Plura  de  eo  tradit 
excellentiftimusTheologusMofes  Amyraldus,  in  Epiftola-» 
Praefatoria  Exercitationis  in  Symbolum*  Salmurii 
noviffimèexcufae. 

FINIS- 


AP- 


ORIENTALIS. 


24; 


APPENDIX. 

PETRUS     COSTUS. 

JEfrusCoftus  vir   Hebraicè  &  Chaldaice  docrus, 
Lugduni  A.  1  f44.edidit  verfionemTargumEccle- 
fiaftis,Typum  Mefiiae,&  alia.  Claruit  codem  An- 
no.  Hune  citât  &  confutat  D.  Bochartus  in  Egre  - 
gio  Opère  de  AnimalibusBiblicis. 

AMBROSIUS   FRICHIUS. 

AMbrofiusFrichiuslinguae  Hebraicœ  Profeflor  ,  Lutetiae 
A.   i6f7.  edidit  Elementarium  Hebraicum  Palraonii» 
Claruit  eodem  Anno. 


H 


ANTON  1US     JORDANUS, 

^ASto  FlorO)Societatis  Jejït.  • 
IcRadicesHebraicasediditLugduni  A.  1614.  ut  Tracta- 
tum  de  Poefi  Hebrarorum»  Claruit  eodem  Anno. 

PETRUS     LOUMiEUS, 

Rupellenfis. 

S.LoumaeusRupellenlis  quondam  Theoîogus,  Filïum  ha- 
buit  vix decennem  in  Hebraeisad miracukim  docium.Haec 
à  PhilippoVinccntio.LoumceiCollega,  nota^a  reperi  in  limine 
Gram.HebraeaeR.D.Kimchb  quam  in  Biblickheca  habet  D* 
deLortie.  Vixithicpuercirca  Annum  iô2j» 


T 


THOMAS   du  FOUR. 

Ho.  duFourParifiis  Anno  1641.  Inftitutiones  Hebraicas 
edidic.  Claruit  eodem  Anno. 

H h  5  MAR- 


a4<5  GALLIA 

MARTIN  US     G1LBERTUS. 

Cîrca  A.  i  f<5$.  ParifiisediditMarr.  Gilbertus  de  Iitcris& 
pundisHebraeorumLibrum  ,  â  Dureto  citatumin  The* 
faurolinguarum,p.i4c.&238.  Claruiteodem  Anno. 

CLAUDIUS     GUIRAUDUS, 

Nemaufenfis. 


Ni 


Emaufi  ante  aliquot  annos  claruit  D.  Guiraudus  Profe*- 

.fioneMedicus ,   vir  Hebrararum  literarum  &  Mathema- 

ticarum  artium  peritiffimus  ,  de   quo   fie  Samuel  Sorberius 

adPhilofophixProfelToremquendamfcribens,  Araufo.Mart. 

1 6  f  I  »      Je  laifje  à  M.  Guiraud ,  auquel  je  me  charge  défaire  tenir  vo* 

/Ire  Difcûurs  contre  la  Sphère  de  Copernic ,  d'examiner  avec  (a  netteth 

ordinaire  quelle  ejl  la  force  de  vos  preuves.  Idem  in  alla  EpiftoIa_* 

*tf.  Mart.   adD.Mo  nteilsParifiisdata* ,  J'ay  appris  avec  beaucoup  de  dépUi- 

**Î7.  jîrpar  vos  dernières  Lettres  la  mort  de  M.  Guiraud  nèjlre  ancien  Âmyt 

Oefl  une  perte  publique  ,  & 'je  cognoùpeu  deperfonnes  qui  ayent  utlu* 

au ffi  fort  ratfonnement  quil  avoit  ,  une  vertu  auffipurc  (f  des  meurs 

aujfiinno  centes.     Il  ne  manquait  à  la  perfection  des  belles  co^noiffances 

quilpoffedoit  en  la  Phtlofophie  quunpeu  de  fejour  à  Paris  :  Il  y  a  quinze 

ans  que  je  l  ^avois  porté  ày  venir  $  mais  comme  ilejloit  affez  incommodé 

defiperfonne  f    il nevouloit  pas  y  eflre  hors  de  la  Compagnie  aT 'un  inti» 

me  Amy  y     fa  forte  que  comme  jtfuîebligé  départir  ,  avant  quil /L* 

pufl  mettre  en  eftat  défaire  ce  voyage ,  Une  voulut  plus  y  longer ,  £J* 

voflre  Ville  de  N  ijmesapoffedé  feule  ce  threfor.     Le  P.  Merfenne  (S  M. 

Gafjcndieflimoy   nt  beaucoup  la  fubtilité de  (a  Mathématique ,  i$  le  ju* 

dîcieux  -employ  qu'  il  en  faifoit  dans  la  Pbyfique ,  à  laquelle  il  s'  efloitpar* 

ticulierement  appliqué,  f  ay  encore  yarmy  mes  papiers  quelques  Difjer* 

tntion s  de  fa  façon,  qu'ils  leurent  avec plaifir  ,  fune  fur  la  Re flexion  i 

Angles  tgaux,&  l 'autre  far  les  cercles  qui  Ce  décrivent  dans  f  eau  par  U 

theute  d 'un  corps  quoy  quilnefoit  pas  défigure  ronde.     Le  voila  main" 

tenant  éclair cy  de  beaucoup  de  difficultezt  &  fa  curiofttk  void  dans  le  Ciel 

lafolution  d 'une  infinité  de  Problèmes ,  fur  lesquels  il  avoit  exerce fon^g 

£/prJfé    Cependant  (a  mçrt  mus  avertit  delà  noftre,  Hacc  Sorberius» 

Obiit 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S,  147 

ObiitNemaufijOrationefunebrilaudatusàD.  GuibïoScoto, 
Eloquentiae  ibidem  Profeflore,  ut  nuper  audivi  ex  optimo  yira 
D.  Bourrée,  à  cujus  confortio  dodior  femper  recedo. 

PHILIPPUS    MOR.N&US 
PLESSIACUS, 

DE  hujus  Herois  in  rîebraîcis  peritîa  prarcîara  funt  Jof.  Sca* 
ligeriverba  in  Judicio  MS.apudD.de  laRcnaudiereCa- 
domenfemMedicum  olimafTervato,  cujus  Apegraphum  ta- 
ie eft  1  D'autant  que  ces  jours  paffez  ,    quelques  Impofteur s  ont fait 
courir  un  bruit  qu'e fiant  k  Nerac ,  fauroye  Hit  k  S.  M.  le  Sieur  du  Pie  f- 
fis ne  ff  avoir  rien  en  Grec  ,  ny  en  Latin  ,  nyen  Hebrieu  7  fay  voulu 
parla  pre fente  attcjlation  obvier  à  une  fi  effrontée  &  impudente  calom- 
nie  y  de  laquelle  je  fuis  autant  indigné    qd  ils  font  dignes  de  blâme  ott 
flufiofi  de  chafiiment ,  fijujiiee  avoitlku  ,  de  m  avoir  envelopé  entant 
qu'en  eux  efl  en  un  fi  vilain  reproche  ,  au  quel  je  Cuis  plus  intereffk  que^ 
le  Sr.  du  Pleffis,     Car  [es  mérites  eft  ans  tels  qu'Un  y  a  que  les  âmes  des  - 
pourveues  de  toute  honte  qui  les  ofent  defavouer  ,  je  fer -ois  plus  impu- 
dent qù ''eux y fi  je  ne  recognoifjois  les  Grâces  que  Dieu  a  logées  en  luy  7 
Aveuglé  fi  je  ne  voyois  ce  qui  eft  en  veue  de  tout  le  monde  7  malin  fi  je  »e_3 
confeffois  ce  que  je  ne  puis  nier.       Or  moy  e fiant  k  Nerac  ou j^  eft  ois  alla 
txpreffement  pour  faire  la  révérence  à  fa  M.  ily  a  dix  huit  ans  ,  en  trois 
heures  ou  plus  que  je  fus  retenu  par  eue  fe  pour menant  au  jardin  du  Cba» 
fieau  ,  le  propos  ne  s 'addonna  jamais  de  parler  duSr,  du  Plefttqwu  ¥        „, 
touchant  le  petit  Traité*  qu'il  avait  fait  fur  la  publication  du  Conciles     •    cîj  °u-tt 
de  Trente  ,  lequel  je  difoye  avoir  recogneu  eflre  du  dit  Sr.  bien  qu  Un  y  dans  le  i. 
tufi  appofé (on  nom.       Dequoy  S,  M.  s'eibahit  &  Payant  ap.pcllb  luy  dit  Tome  de  Tes 
quej  avois  devïnê  P  Autbvur  du  livret.       Depuis  nous  rientrafmesja-  Mem*-'irc$* 
mais  en  propos  duditSr.  du  Pie  fils  :  Parquoyjeme  plains  à  bon  doit  du 
tort  que  me  font  ceux  la  ,  en  me  voulant  fair^  badin  de  la  farce  qu'ils 
ent compofee.      Comment auroisje dit quil efl tgmrant des  langues ,  la\ 
eufes  excel'lens  eferits  quej'' admire  par  deffns  tous  ceux  de  cefiecle ,  mz.* 
convaincroyent  du  contraire  ?  Outre  ce  quejefçay  ptrfes  Compagnons 
d'efiude  quil  a  eu  a  fes  propres  frais  des  Juifs  en  Italie  y  pour  appren~ 
dre  exactement  t 'HebraUme  ,    qu'il  n'y  a  mefme  Poète  Grec  fi  ferrt 

V 


248  G  A  L  L  I  A 

quil  nayt  appris  en  fes  premières  Ejîudes.      Mais  qu'e/l  ilbefoin  de  ces 
preuves  ?  je  le  recognois  en  je  s  Efcris  ,  je  le  lis  en  maConfcience  :  Ce(i 
pourquoyje  le  nen  puis  faire  autre  rapport.       Je  dira)  en  peu  de  paroles 
&  Dieu  ejl  tefmoin  de  mon  Cœur  ,   qi?  il  fiait  plus  de  bonnes  Lettres  (S 
a  plus  defentiment  d  i  celle  s  &  d'expérience ,  que  le  plus  célèbre  &  mieux 
emparlk  de  tous  [es  Adverfaires  ,  (5 '  eejl  ce  qui  leur  fait  tant  du  mal¥ 
Que  donques  ces  noires  Ames  cherchent  un  autre  fuj et  d'ignorance  quLj 
le  Sr,  du  Pleffis  ?  une  autre  Trompette  de  mèdijance  que  maperfonnt^  J 
La  Candeur  de  mon  ame  ,  la  Gêner  o fit  é de  mon  courage  ,  l'innocence^ 
de  mes  Efct  its  ,  bref  la  teneur  de  toute  ma  vie  paffée ,  impo  feront  filen- 
ce  a  tels  controuveun  de  menfongesjSt  a  la  mienne  volonté  que  le  nom  de 
VAutheur  de  cette  impofture  me  fufl  attjfibien  cogneu  que  fon  Impudence^ 
je  C  accueillir  oye  de  telle  faqon  que  la  Pofterité  en  retiendrait  la  mémoire 
à  perpétuité.    Puisque  fon  nom  mefl  inconnu  ,  pour  la  defenfe  de  mon 
honneur  &  pour  le  tefmolgnage  de  ma  dévote  &  affeftionnke  volonté  en' 
vers  le  dit  Sr.  du  Plejfis ,  je  ne  puis  moins  faire  qued^efcrire  (S  figner  de 
ma  main  la pre fente  attefiation ,  tant  pour  me  fervir  de  décharge  envers 
ceux  qui  à  bon  droit  fepourroyent  fcandalizer  de  cecy^que  pour  faire  rou- 
gir ceux  qui  jusque  s  aujourd'buy  n  ont  jamais  ffeu  apprendre  que  c'ejt 
que  vergongne.     lait  à  Leyden  en  Hollande  ce  S.  de  Novembre  i  6qi.  Si- 
gntjofephus  Scaligerjul.  C&farisF.  Plura  de  Mornaco  habentur  ia 
ejus  Vita,Authore  nobili  viroD»deLiques.    Obiit  A»  1623. 
Scripta  cuiqae  obvia  funt. 

Variorum  Teftimonia  deMornaeo&ejus 
Scriptis. 

BUxtorfiuS  Pater  lUuftritf  vereGenerofo  viro  D.PhilippoMorntâ  , 
inTraftatumdeAbbreviaturisHebraicis,  Baf.  1613.  £n-^ 
crgoprimitias  meffis  me<e  hisce  Canicularibus  collecla ,  quas  ante  me  pro- 
mit to  ,  ut  fie  tutiorem  in  confpetJum  tuum  receptum  habeant.  Minutiora 
hœc  y  fateor,  quam  ut  in  tantum  ujum  adhibeanturj  fedqua  tua  cftgene- 
rofa  virtuS)  &  excellens  in  Literis  Hebraicis peritia  5  nofti  illudvulgare-» 
Vet.SapientumtdeftW^Xl  WW  HD3N1S  JpJpD  blinon1— )tf 
•IDIJ^  Sbo  Win  JpapAfc  refpiciteCantharum  ,  fedpotiusidquod 


ORIENTALIS. 


14? 


in  eo  continetur,  nam  quandofo  eft  Cantharus  Novus  repletu?  vlno  Vête- 

ri.   Etcirca  finem  Epiitolae ,  Tu  ex  iu  qu'ibus  Hebrxorum Monumen- 

ta  in  prêt  h ,  utpr£clara  tua  Si  ripta  (atù  fuperque  teftantur.   Vehemen* 

ter  certè-,poft  aliorum  tuorum  Letlionem ,  deleclatus  funt  Admonitione 

tua.  * adJud<eos  de Mejfia ,  in  qua  (ecret iores  quosq3  Hebrœorum  Libros,*  Mr-  Chef- 

ad argumenti  tui  probationem,affluentijfime  producis.  neau  mon 

Jules  Caefar  Bulenger écrivant  contre  la  Préface  du  grand°ncIc 
Livre  de  l'Euchariftie  ;  Pour  le  regard  de  M.  duPleffisyâk-i\,enfon^ïcfls?:i~ 
particulier  je  futi  fort  (on  Serviteur ,  je  Ve (lime  lapins  belle  pluwedt^^mLÇ,boxx~ 
Francejou  il  ne  s^agift  point  de  laReligion  un  très  rare  &  excellentEft>rit,  dû  mcsmc 
degrande  Letture.  Buxtorfe 

La  CroixduMainedans(àBiblioth.P^//,^3/^«^4S>.cftantà  Bas- 
du  Ple/fts  Marly  en  Normandie,  Gentilhomme  des  plus  dofîes  de  France^  f'  ^u  ''eu^ 
&  réputé  pour  tel  fSc.  Il  eft  descendu  de  (Seigneurs  dcLongueville  fune  j£  °U  UltC 
de  s  plus  remmmk.es  (f  anciennes  Seigneuries  de  Normandie*  niquer  avec 

François  Ogier  dans  fa  Cenfuredela  DodrineCu-Mr.duPieiïîs 
rieufe  de  Garafle,  1  6lj.  p.  1 .  Na-t-ilpas  bonne  grâce  de  fe  moquer  /&  touchant  les 
la  Phrafe  du  Sr .duPleffis Mornay^Vune  des  meilleures  Plumes  de  France,  A"tnoritez 
e  ne  or  qu'il  ayt  abufé  de  [on  induftriepour  la  defenje  dune  mauvaife  caufeJra  0  rtées 
pur  avoir  dit  que  leP,Richeome  venoit  à  luy  rebaujféjur  les  patins  d?  im~  dans  cet  Ou- 
pudence?  façon  déparier  qui  peut  eftre  garantie  (5  défendue  presque  auffiviagc,  pour 
bien  que  les  Seuliers  deVame  de  M.  le  Card.  du  Perron.  y  avoir  trou- 

Le  mefme  R.ô.Le  Sr.du  Pie  fis  Gentilhomme  d" honneur,  V  ^loqr"e!que  . 
une  des  meilleures  plumes  de  France,  de  T  induftrie  de  laquelle  les  -Mini»  mctlt0]t     * 
/Ires  ont  abufe^dit  M.  le  Card.  duPerron,au  dire  de  Garajfe  e(l  unpedant  particulier 
&  ignorant.  examen, 

Thuanus  ad  A  1  y  %<?.Clam mijjus eft  à NavanoCtfarodu» 
ttum  Phil.  Morn£us  Plejjœus,  vir  infigni  facundia  &  in  explie andis  ne» 
gotiis  folertiaprtdituf. 

HugoGrotiusin  HmineOperis  de  veritate  R.  G 
HieronymoBignoniodicati,Lut,  \6^o.Nonignoras^uantumex» 
coluerint  iJlammateriamPhilofophicafubtilitnte  Ramundtis  Sebundu/y 
Dialogorum  varietate  Lud.  Vives,  maxima  autem  cum  eruditione  tunt-* 
facundia  veftras  Mornaus. 

Leunclavius(dequoalibi)inPandedl.Hift.Turcic£, 

Phil.  Mornti  (ententiam  exvonam  ex  Libro  ejus  Gallice  feripto  de  veritz- 
teR.C.  cuifimilis  in  hoc  argumenti  génère  nullus  antehaeprodiit. 

Ii  Grotius 


if  a  G  A  L  L  I  A 

Grottes in  Pietate  Ordinum  HoII,  i 6ï  3 »p. $$.  Nonne 
ineptum  foret  Miniftro  alicuiiuveni  aut  Vicano  Presbytero  plus  déferrer 
quàm  Pieffko^quàm  Marnixio. 

Idem  Ben,  Aub.  Maurerio  Lut.  11.  Jan.  1624,  Cum 
nuper  adV.  C.  Tilenum  fer  ibères  depoetico  ojfîcioprœftando  manibus  vin 
fummituacjj  amicitia  dignijfimi  Pbii  Morn<ti  Pleffiaclyabl  oculu  labo» 
rabam  5  quo  m/ilo  defunffius ,  peccaturum  me  in  virtutem  &  literas  cre* 
did'u  fi  non  exiguo  faltem  documento  tnnti  viri  reverentiamteftarer,l<& 
me  impulitjttpofl  tôt  i$  tnm  bona  Epigrammata,  qu<e  Tdenus  r  &  fe  (S 
flejfiaco  dignafubmifu ,  unum  hoc  nec  Mis  comparandum  ,  auderem-* 
transmit t ère  :  quodut  recle  confulas  rogarem  te  f  nifi  nota  bonitizti  tu* 
sffet  injurîam  facere» 

Nobilitas  witno  claro  quant  fanguine  majory 

Res  hominum  foler  s  nofeere  refque  Dei , 
Confiliutnprudens ,  divesfacundta  lingua  , 

Plie  cum  Mornœo  contumulata  jacent+ 

Cl.Sarravius  Hug.  Grotîo  Lut.  27.  Jul.  1^3 9.  Magni 
ïlBus PauliPeneti  aliquot  Epiflolas  natlus  ,  remtibinon  ingratamfa- 
Burum  me  exifiimavi^  fie  as  tibi  legendas  offert em  :  Script  £  funt  adno* 
firum  Pbil.  Mornayum  utrittsque  Palladis  ut  nofii  Studio (um.  Vtdebis 
his  authoribus fœdus  initum  frimum  inter  Batavss  tuos  &  AdriaticiPe- 
lagi  regnatores  j  fed  quant  0  zelo  reparationis  divin*  domus  mer  que  fia» 
grabat  1 

DeeodeniBaudius  inPoema*  p.  5  i.&tfi.edit.  i6i£. 
RapinusinOperibusi^io.  p.  y 3 «M,  DuncanusEpift.Prafar.  in 
Logicam  Saîm.  léii.D'AubignêTo.  2.  p.  181.&  430.  Andr 
Rivetus  Epift,  Pra»f,  in  Crit.  S.  Thoarfii  \ù\u  Cafaubonus 
Epiftola  Prœfat.  in  Polyaenum  Lugd  1  jg3.  &  in  Epiftolis  p, 
72^.  809. &  g$  .-.  Les  Lettresà  Scaliger p.  17.  5-1.  324.  3 jo. 
35-2. 5ÔJ.  y,o.  &4fr.  Wolg.  Mayerus  in  Lib.  2.  Cafuum_» 
ConfcientisePerkiniii  rdoç.  p.  à  g.  HubertusLanguetusEp. 
18.  adPhil.  Sydnarutn,  Francof.9,  Octobr.  1577.  Bongarfius 
Joach.  CamerarioMedicoEp.  \%i  Argent,  d.jul,  1  yo8-  Si- 
mon Gouîart  dans  Ton  Corn,  fur  la  Babylone  de  du  Bartas. 
Thuanusad  A,  1600.      Pierre  Matthieu  dans  Ton  Hiftoiro 

d'Henry 


ORIENTALIS.  25-1 

d'Henry  IV.  Le  Grain  dans  fa  Décade  du  mefmeRoy.  Aggaeus 
Albadap.916.  Epift.  felecliorum  editoreHeinfio,  Lugd.Bat. 
1617. ut  p.yi8.bis.  La  Confefllon Catholique  deM.  deSan- 
cy  p.  348-  &  44^-  Le  Mercure  Tome  1,  p.  107.  &  Tome  9.  p» 
755.  HardouindePerefixe  dans  l'Hift. d'Henry  IV, p. 46.  Les 
Mémoires  de  Sully  p.  44.  du  premier  To.  del'editionfoL  & 
alii  complures. 

D.  ROURE, 

Uticmjis. 

D.  Rourejoh.  Croii  nepos ,  Nemaufenfis  Theoîogus ,  iite- 
ras  Hebra?as&  Arabicas ftudiofe  excoiit  hoc  anno.     Hxc 
eidem ,  qui  fupra,  Domino  Bourrée,  me  debere  profiteor, 

ACHILLES       HARLiEUS, 

Parifînus. 

CIrca  Annum  16 14.  Conftantinopoli  cîaruit  Aciiiîles 
Harlaeus,  Dominusde  Sancy,  Chriftianiflimi  Régis  apud 
Turcarum  Imperatorem  Orator ,  vir  Hebraicè  &  Rabbinicè 
doftiiTimus  ;  de  quo  in  haec  verba  Petrus  à  Valle  Patricius  Ro- 
rnanusad  Marium  Schipanumfcribens  ,  Confiant.  iS.Jun. 
1 6 1 8»  in  Itinerario  Orientaîi  ex  Italico  inGallicum  fermonem 
verfo  y  Tomo  primo,  p.  l6~8,&feq.  Je  fuis  honrreflement  obligé 
de  vous  toucher  en  peu  de  mots  quelque  chofe  de  M.  I  ' Ambaffadeur  de-> 
Trame,  afin  que  vous  puiffiez  juger }c»mbien  je  fuis  obligé  à  la  fortunes 
du  bien  quelle  m'a  precuré  d'avoir  efik  civilement  reÇeu  en  fa  maifon^»^ 
&  de  jouir  à  mon  aife  de  fon  excellente  converfation.  C'ejlun  jeunes 
homme  qui  na  tout  au  plus  que  j2.  ans  ;  toutes  fois  il  fe trouve  quila-a 
fait  toutes  /es  efludes  en  Pbilofopbie  ,  en  Théologie  ,  0*  aux  Loix  ;  fur 
lefquelles  Sciences  il  a  diffuté  publiquement  &  honorablement  à  Paris 
des  fa  première  jeune ffe  ,  lors  qu'il  efioit  comme  deflink  kVeftatEcck- 
fiajlique  :  Et  Une  laiffe pas  af en  favoir  encore  beaucoup  depuis  quila-% 
pris  l 'e/pée  ,  ayant  ajouftt  à,  ces  belles  cognoiffances  celle  des  Mathéma- 
tiques ,  dans  lesquelles  ilefi  aujourd'huy  l'un  des plus  habiles  hommes 
du  temps.       Il  efi plus  que  médiocrement  expérimenta  en  cette  partie-» 

Hz  de 


iji  G  A  L  L  I  A 

de  Pbilofopbie  naturelle  qui  s'exerce  en  la  cognoiffance  des  proprietez 
desfimples,  dans  les  diflillathns  CbymiquesiC$'  dans  les  opérations pr a- 
cliques  desjpeculations  intellectuelles.  Pour  ce  qui  eft  des  Lingues , 
outre  celles  deVEurope^comme  V Italienne ,  VEfpagnolle ,  /  'Allemande 
qu'il  par  le  auffy  franchement  que  fa  maternelle  ,  qui  efl  le  François  {car 
four  le  Flamand  il  ne  le  prononce  pas  fi  facilement  )  il  fait  parfaitement  la- 
Grecque  lit  er  aie  non  corrompue  aufft  bien  que  la  Latine  s  &  il  a  de  fia  fort 
bien  appris  P  Hébraïque ,  à  laquelle  néant  moins  ilnelaiffepas  d\ftudier 
encore  une  bonne  partie  du  jour  ,  en  conférant  avec  tin  docle  Juif  qu'il 
tient  exprez  cbez  luy.  Il  y  a  fait  un  telprogrez  quà  cette  heure  non  feu- 
lement il lit  &  entend  tous  les  Livres  fans  poinfts  ,  mefme  ceux  des 
Rabins  &  les  plus  difficiles  qui  (e  trouvent ,  mais  il  commence  de  le  par- 
ier correctement^  comme  je  Vay  entendu  plu  fleur s  fois  difputant  avec 
(on  Juif  i  ce  qui  certes  ne  me  donnoit  pas  peu  d^  admiration.  Je_» 
vous  jure  que  je  l'aime  non  feulement  comme  un  matftre  qui  m* efl  très 
cher  y  Ù  en  cette  qualité  je  le  révère  encore  ,  mais  mefme  quand 
il  fer  oit  mon  frère  propre  je  ne  pour  rots  pas  avoir  pour  luy  une  affetlion 
plus  tendre.  Harc  Petrus  à  Valle.  Nihil  ab  eo  editum  vidi  prae- 
terTeftimonium  de  Phil.  Aquinatis  Di&ionario  Rabbinico- 
TalmudiçojAn.  i6zç, 

Variorum  Teftimonia  de  Achille Harla»o.~ 

LE  Père  Jacob  dans  Ton  Traité  desBiblioth.  p.  f5-o.&fuiv. 
1 6  4  y .  Dans  la  Bibliothèque  des  Pères  de  l  "Oratoire  de  Paris  fe 
void  toute  la  Théologie  &  Philofopbie  des  Hébreux  manuferite  ;  quia-> 
e/lt  apportée  de  Confiantinople  par  Mt  de  Sancy^  pour  lors  Ambafjadeur 
de  noflre  Roy  Très  Chreftien  vers  le  grand  Seigneur  ,  lequel  depuis  mef- 
prifant  les  grandeurs  de  ce  monde  pour  aquerir  plus  parfaitement  les 
éternelles  ,  prit  i  habit  &  manière  de  vivre  de  ceux  de  cette  Congréga- 
tion ,  ou  il  a  demeuré jusqu  a  ce  que  le  Roy  Louis  XllI.  d^beureufe  mé- 
moire fapourveu  de  l 'Evefche  de  S,  Malo  en  Bretagne ,  ou  il  vit  avec  un 
grand  exemple. 

Ferrier  dans  fon  Catholique  d'Eftat ,  à  Paris  \6iô. 
p.  I }  4»  Le  Prince  de  Transylvanie  avoit  fait  l "honneur  k  M,  de  Sancy 
(qui  efl  maintenant  Père  de  l  "Oratoire,^"  qui  /ors  revenoit  de  la  porte  du 

Grand 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S,  ajj 

Grand  Seigneur ,  ou  il  avoit  eftéAmba fadeur  du  Roy)  que  payant  par 
fesTerreSj  il 71 "avoit  défrayé ,  conduit  &  honoré  avec  un  foinextraor" 
dinaire  deluy  faire  connoiftre  f honneur  &  lerefpeft  qu'il  rendoit  au 
Roy. 

PetrusàValleMarioSchipano,  Confiant.  2  2.Aug» 
1 6 1 4.  Au  re(îe  nous  avons  icy  un  brave  Seigneur ,  nommé  Achille  de 
Harlay,  Baron  de  Sancy  ^  Amb  a  fadeur  de  France ,  homme  civil  &  fa- 
van  t  j  qui  me  veut  faire  par  force  demeurer  en  [on  Hoftel ,  Ôf  méfait  mil" 
h  courtoifies,  Ilyachez  luy  grande  converfation  des  plus  honneftes  gens  y 
&  Tony  vit  d'un  bel  air. 

Le  mefme  le  1 6.  de  Juin  i<5i6.  M.  de  Sancy  comme* 
curieux  &  très  intelligent  qu'ile fi  dans  la  langue  Hebraique  ,  m1  avoit 
donné  charge  de  tafeher  de  luy  trouver  à  Sichem  ou  ailleurs  quclquePen" 
tateuche  Samaritain. 

Joh.  Morinusin  Opufcul.  Hebrseo-Samar.p.  ?$•£/? 
in  Bibliotheca  Oratoriana  Pentateuchus  integer  Heb'rao  Samaritanus 
puLherrimù  lit  cris  in  eh  art  a  vitulina  aut  vervecina  nutta  cum  litura  de- 
fcriptus.Codicem  iftumDamafci  emi  curavit  illuflrifimus  &  eruditifimm 
Epifcopus  Maclovienfis  AchiUesHarUus^cum)  antequam Ecclefid nomen 
daret-y  Confi antinopoli  apudTurcarum  Imperatorem  pro  RegeChrifiia* 
nif  legatione  fungeretur.  Hune  codicem  Orat.  Biblioth.Parifienfidona* 
vit  docH(/ïmus  ille  Pr^ul ,  cum ,  muhis  annis  antequam  Epifcopus  inau* 
guraretur,  CongregationiPresbyterorum  Oratorii  fefe  devoviffet, 

IdemExercit  4.  inPentat.  Samarit.  Confului  decemBU 
blïa  Hebraa  MSS.  antiqua, quorum  fex  in  Bibliotheca  domusOratoriiPa' 
rifienfis  ex  dono  Rêver  endi  Patris  de  Sancy   confervantur. 

De  eodem Nie. Borbonius  ad  Gabi\  Juliotum  p»  A. 
io.Poëmat.  1 6$o*Erpenius  inOrat.de  ling.Arab.p.  8o\&alii. 

JOHANNES  V/EVR&US, 

Hediius* 


i 


Oh.Vamraeusjuvenis  Hebraicè  doclus  claruïtAnno  1^4- 
Scripta  funt 
Philo  judaeus  de  divinis  decem  Oracuïis  *  Latine  verfus  f 

Lut.  1554,  g. 
Epigr.To.  2.  Farrag,  Poematum  operâLeodegariiàQuer- 


z|4  G  ALLIA 

Epigr,  duo  in  fine  Ifagoges  J.  Sylvii  in  Hippocrat,  &  Galeni 

Anatomiam,  Parit  1  yéo» 
CarmenHebraeo-LatinuminThefaurumIing,S.Auih.  Pa- 

gnino,  Parif,  1548. 

Teftimonia  de  Vasurxo&ejusScriptis. 

TYpographus  Leftori  inPhilonis  OperaLatînè  verfa,LBgd, 
I  5*62.  Vœurœui itemGallut  Philo  nU  qu&damvertit  ,  quonoru* 
melior  aîtererat  Interpres  ,  neque  linguarum  peritior  for taffe  futur m 
fi  ad  virikmfaltem  œtdtempervenijfet  bcnusillejuvemsjlongwri  vit  a  di- 
gnior. 

Nie,  Borboniws  in  Nugis  1  j  $  3. p.  f.  ^Adjobïxurium 
cptim*  fpei  adolefcentem, 

Joh.Auratus  in  Poematum  Sylva,  p.  i$,8»&teq../>Lj 
Job.  Vœurtttm  recens  cooptât  um  in  Collegium  Çanonicorum  Hedam* 
fium, 

Vœurœe  âtilcis ,  tu  decus  artiunt 
Ingens  bonxrum ,  mens  tihi  cdlidx 
Non  unitis  Ungut  :  Necunam 
Difcerefedula  dijciplinam. 
{tracas^  Hebraas tf  Latias fîmul 
Tu  res  amaftj  :  tufacra  literis 
Mifcere,  quâfas  eft  >profaws 
M?  foliîusfocio  at  que  tefle. 

PHILIPPUS     AQUINAS, 

Avmionmfis* 

PHilippus  Aquinas  Judaeus  ad  Chriftianam  fidem  convèrfus, 
&  Hebraica?  linguae  Lutetiae  Parifiorum  privatus  Profeflbr, 
Diftionarium  Hebrxo-Chaldaeo-Thaîmudico-Rabbinicumj 
fcripfit,  cui  Titulus  eft  J— YimyDH  jnVD  Digerens  Digefla.  O- 
pusParifiis  exeufurneftA.  1619.  fol,  cum  variorumApproba- 
tionibus.  Idem  ex  Hebraso  inïcalicum  fermonem  vertit  ^pia 
rfQNhoceft ,  Patrum  Ecclefiae  Judaica:  Apophtegmata,  quac 

colle- 


ORIENTALIS.  i;5 

collegitR.  Simeon  fiîius  Gamalielis  ,  ut  optime  notât  Julius 
Conradus  Otto  Judaro-ChrilHanusin  Opère  infcripto,0<r<r///r<?- 
rumDeteclîo^non  veroR.Nathan,utBuxtorfius,  Plantavitius  & 
alii  aflTerunt.  VidietiamVeterumRabbinorum  in  exponendo 
Pentateuchomodostredecim  abAquinateexpofitos*  *  Alia  *His  adds 
Scripta  me  latent.  Claruit  A.  1630.  linguacs.Ra- 

dices  ad  for- 
—,    n-  .  7      -nî  •»•  a         •  m*m     Cubi 

Teitimoma  de  rhilippo  Aqumate»  Huttenani 

Parif.  1520, 

SîmeoMoifius  in  h  sec  verbaPfal'mi }  j.v»  1 4,Quafi  lugensMa- l  ct0' 
tre'm&C.  Cumhich&rerem  dubius7Pbilippns  Aquinas ,  èjud*0 
Chrifîianus^  pirrara^f  exquifttijfim<einHebraicis  literts  doUr'ma  ,  Ôf 
quem  nunquamfruftra  confuiasy  forte  venit  ad  me  vifendi  gratta  ,  £5* 
ve nit  quidem  optatus.  Ille^fîatim  atfo  de  re  communie avi  7  ut  fingu  - 
los  Bibliorum  verfusftmo  (S"  votes  fwgulas  in  numeratê  habet  ac  tnnquam 
d'tgitos  tenet,  indicavit  kcum  ex  Efau  66.  /3.  à  me  quidem  alias  obfer- 
vatumy  fed tum  ut  fit  non  fuccurrebat  ,  quific  babetr  Quomodo 
aliquem  mater  fua  confohtur,  ita  ego  confolabor  vos  :  quo  ex 
loco  intelltgere  efî précipitas  in  confolanâo  partes  mat  rem  obtinere* 

Gaulminus  adLibrosde  vita  &  morte  Mofis  1619Î 
p.  30  ? .  &  feq.  De  Oracult génère  H"TU  diRo,  integrum  Mf.  LibrurrL* 
ex  PhilippiDaquin  Prceceptoris  olim  met  KC-îfi^hioiç  defcripfimus. 

Attardas  Uclicmannus  ad  Examen  mundi  R.  Jacob 
Badreshi  p,z$l.Pbil.Hacquin ex  Judœo  ChriftianuSyquiGaUicè  vertitr 
hum Libeîlum ,  CornuaMon'ocerotis-/«^^^/3///i  efi. 

Du  Procès  de  Conchine  pag  f .  Item  efî  vérifié  par  in~ 
formations^mefme  par  la  dkpofirion  de  Pbif.  drAquin  cy  devant  Juif  (S 
aujour  d'btiiCbrejTien^  le  quel  Conchine  &  fa  femme  ont  mandt  à  Mou~ 
lins^ou  ejloit  iceluy  d'Aquin  chez  le  Lieutenant  Criminel, queConchinz-* 
(£  fa  femme  Ce  font  aydez  de  la  .abale  2T  des  livrer  des  Juifs,  E fiant  *■ 
noter  cequ1  a  dépofk  d  '  Aqum  que  Conchine  en  la  prefence  de  fafemme_j* 
Aurait  oflèun  pot  de  Chambre  pour  f  impurct'zfê  emporte  hors  lr 
image  duCrticiftx  de  peur  d'empefehement  a  V  effet  queConchinet$fafem~ 
me  prêt  en  doyent  tirer  de  la  LeÙure  de  quelque  s  ver  {et  s  du  Pf  f/, en  Pie* 
brieu.  Laquelle  Lellure  ils  vouloyent  faire  faire  par  d  '  Aquin  en  las- 
forme  qu'  elle  leur  avoit  eftt  quelque  fois  faite  par  Monmlto. 

Vais- 


156  G  A  L  L  I  A 

ValeriusFlavigniusin  Epift.  deHeptaplisParifienfi- 
bus,de  Hebrarocontexcujudicat  elle  eum  infeiiciffiiiiumj  tôt 
ac  tantis  con/purcatum  maculis  atq3  (ordibus ,  obfletricantibiis  impur  ijfî. 
mis  manibus  Philippi  Aquinatls  Avenionenfis,  ex  Judxo  Cbrifliani,  ut  à 
planmpedis  uscj3  adverticem  nonfitineofanitas, 

Joh.BourdelotiusPrasf.adLed.in^PfalmosHebras- 
orum Latinos,Parif.  1619.  Ad  rbythmicamprofam  transeo^uœvi* 
rum  eruditijfimum  Thomam  (lege  Philippum)^#/»/#>»  autorcm  as- 
[erit^quiparaphrafimmeamLatinam^uthocOput  haberet  majeftatitfud 
pondus^adPo'èfeoùs Hebraic<efiudium  transi  ulit, 

Thomas  Gatakerus  in  Cinno  p.  ioô'.iô' ;  1 ,  Addatur  & 
Philippi  Aqumatû  expojitio  in  Lexico  abfolutijfimo, 

LUDOVICUS     HENRICUS 
AQUINAS 

Hic,  auc  egregiè  fal!or,Philippi,de  quo  modo,  filius  fuit,  vir 
Hebraice & Rabbinice  dodus, ut  paret ex H13S  ipia  ver- 
fioneLatina  Lutetiae  excufa  A»  i62o.i6.Extant  etiamScholia 
R.  Salomonis  Jarchi  in  LibrumEfther  ab  eo  Latinitate  donat  a> 
ibid.  A.  1622.4.  Claruiteodem  Anno. 

LUDOVICI     SERVINI     FILIUS, 

Parijtms. 

DEs  Mémoires  du  Duc  deSullyp»  168.  du  i.To.  Fol.  Vota 
ajoutâmes  ,  parlant  au  Roy  rfue  fi  vous  ne  craigniez  de  T  ennuier, 
vous  luy  conteriez  un  prodige  de  ce  Siècle^  en  vivacitt  d\fprit ,  faciles 
comprehenfton^  admirable  mémoire^  agilitt  de  corps  ^foupleffe  démem- 
bres &  aptitude  à  toutes  fortes  de  Sciences^  exercices^ art  s,  mefticrs ,  £3* 
fonctions  ,•  0*  néant moius  inutile  à  toutes  cbofes  bonnes  15  bonne flesy 
ceqWavoflre  advisfon pauvre  Père  (qui  eft  Monficur  Servin)  cognoif- 
[oit  fort  bien}  d' autant  qu  en  vous  le pre [entant pour  vous  Accompagner  t 
il  vous  dit ,  qu'il  vous  bailloit  [on  fils,&  vous  fupplioit  d^cffuyer  à  en  faire 
un  homme  de  bien ,  de  quoy  il  doutoit  fort  ,  non  pour  impertinence  qui 
fujî  en  luy  {car  il  rfenfeavoit  que  trop)  mait  à  caufe  dcfon  inclination 

Natu- 


O  R  1  E  N  T  A  L  I  S.  iS7 

naturelle  qui  ne  fe  pla/ 'fait  qu'au  mal  ,  comme  entoutvofire  voyagea 
vous  T aviez  efprouvê  tel  :  Mais  encor  ,  ce  vous  dit  le  Roy  ,  que^t 
fçdvoit  il  de  bien  &  que  f ai  foi  t  il  de  mal?  Je  vous  ajjeure ,  difie  s  vous , 
Sire  ,  quec  efloit  une  chofe  émerveillable  que  de  ce  Jeune  homme  i  Car 
en  crémier  lieu  ilavoit  toutes  langues  à  commandement  comme  [a  natu- 
relle ,  jusques  au  Grec  &  à  t  ''Hébreu ,  contrefaisant  tous  les  divers  ac- 
cent j  mines  ,  &  allions  des  peuples  ,  des  Provinces  diverfes  de~» 
France  ,  comme  s'il  eufi eftê  de  chafcune  d'icclles  ,  fçavoit  beaucoup 
en  la  Théologie  ,  Phyfique  ,  Logique  &  Mathématique  ,  prefhoit 
des  mieux  tantoji  comme  les  Catholiques  ,  &  tantofi  comme  les  Hu- 
guenots ,  d'tfoit  fort  bien  la  Meffe ,  prenoit  des  Plans  de  Villes  &  for» 
tifications  quilentendoit  afjezbien  >  eftoit  fort&  difpos  k  lutter ,  fau* 
ter&  dancer  ,  jouoit  quafi  de  toutes  fortes  d^  Inflrumens  ,  entendoit 
bien  la  Mufique  ,  aveit  la  voix  fort  agréable  ,  compofoit  fort  bien-* 
envers ,  jouoit  très  bien  tous  les  perfonnages  d'une  Corne  die  (f  Parce , 
fçavoit  toutes  fortes  de  jeux  ,  faifoit  très  bien  à  toutes  fortes  d  ''armes  j 
cjloit  afjez  bon  homme  de  Cheval  y  (S  n'y  avoit  quafi  métier  Mécanique 
dont  il  ne  s^aidafl  fort  bien.  Mais  toutes  ces  bonnes  parties  efloyent  ac- 
compagnées de  tant  de  vices  (S  vilenies  que  le  mal fur  montait  Je  bien-*  \ 
Car  premièrement  il n'avoit  nulle  Religion ,  efloit  desloyal ,  cauteleux^ 
menteur  r  fanguinaire ,  lafche,  poltron ,  pipeur  ,  yvrongne  ,  gour- 
mand, friand ,  berîandier ,  putaffier ,  ruffien^  bref  s' il  fçavoit  quel- 
que chofe  de  bon ,  tout fon  foin  & '  follicitude  effoit  de  Vemploicr  àmaltf 
en  me fchancetez  noires  j  Et  aufft  de  telle  vie  s^eft  il  enfuivy  une  fembla- 
blefin  y  eflant  mort  depejle  dans  une  taverne  en  plein  bordeau  eftant. 
demyyvrc  ?  ayant  la  vérole }  jurant  &  blajjhemant  le  S,  nom  de  Dieu, 
Bref  comme  f  ay  dit  au  commencement  c *  efloit un  prodige  ,  voire  chofe 
monflrueufe  que  la  nature  fe  fujl plaie  à  mettre  tant  de  contraires  en  un 
mejme  fujet, 

MATTH&US     BUDzEUS, 
Panfinus* 

DEeoficHenr.StephanusEpiflolaPr3efatorîainDica?archî 
Geographica  1 5- 8p.      Hoc  opufeulum olim  ex  Italia  Mattbœus 
Budœus  Gui  BucUi  films ,  &  Grxc*  quidem  lingu*  Studio  jus ,  fea  in  He  • 

K  k  brÀicû 


25g  G  A  L  L  I  A 

brakaprœfertîm  cogmtione  eam  praftantiam  quant  Pater  in  Gr*c*  ton* 
fequutus^  attulit,  Claruit  Annti  1 5  £o* 

PETRUS    ROBERTUS  OLIVETA- 

NUSy  No^iodunenjis Picardm* 

Cïrca  Annmn  if^f*  claruit  Petrus  Robertus  Olivetanus, 
V.D.Minifter&Hebraicaelinguaeperitus,  de  cujusvita-» 
&  morte  haecapudFrid.Spanhemiummagni  nominis  Theo- 
loguminvenio>  pag.nimirum  f6.  GenevaeReftitutac,  Domi» 
nicanœ familm  Monacbus^  qui  Geneva  pro  ame'wne  in  Palatii  Cœno- 
bioftentorea  déclamations  in  Luther  anumnomen  invehebatur  ,  à  Pet, 
Robert  0  Olive  tano  Noviodunenji  Picardo  ,  qui  inf or  manda  /uventuti 
Apud  Job amiemCb ont emp s  Civem  privât um  vacabat  ?  publiée  incre- 
vit  us  eft  tf  corteptus  y  e jus  que  calumnU  ex  Dei  verbo  revicia,  ^ua 
tamen7raç}'/\Ql<x,vit&impendio  homini  conftttijjet  y  ni  fi  Me  Claud.  Ber~ 
narâitf  Job.  Chantempspatrmidomefi'tci  alior  unique  quorundam  zelo 
mature  fm 'entium  Monacborum  crudelitati  [ubduttus  (5  in  tut 0  confti- 
tutus  fuiJJet.OHvetanus  is  ipfe  eft^cui  Bibliorum  Gallicorum  tralationemy 
faldenfium  fratrum  fuafu Jufceptzm  &  Neocomi  excujam  debemusy  Cui 
foftmodumdjj  jS.Romamdelatotoxicum  inter  epuUspropinatumtfM 
fenfim  confeftus  mormlitntU  leges  Ferrarice^eaparte  qua  moripoiuit,ex- 
fkvit*    HaecSpanhemius» 

Teftimonia  de  Pet.  Roberto  &  ejus 
Scriptis. 

30h.Caïvirms  Praef.  in  i.Bibîiorwm  Evangeîicorum  Veriïo- 
nem  j  In  ter  eosyqui  S.  Scripturam  in  linguam  nofiramvernaculams 
nanttulcruntr  Petrus  Robertus  Olivetnnuspi*  memoria  at%  olimfide- 
èis  Ecclefi*  Chrifti  Servus  ita  fe  gejfit?ut  ipfius  laborperpetuam  apudbo- 
nos  commendationetn  mereatur, 

TheodorusBezainïconîbus  rfgo.  Valdenfesprimam 
:iliam  ex  Hebrϝs  Gallicam  Bibliorutn  Interpremtionem  Autore  Pet.  Ro- 
berto  Hcbrœ<e  UngtperitijJimoyddjutare  vero  Joh.Calvino akfolutzmyfuù 
§amptibus  Nmomid*  i^u^sxeudmdam  curawnt. 

De 


ORIENTAL1S.  Zf9 

De  eodem  cum  laude  idem  in  Vita  Calvini. 

Fr.  de  la  Croix  dans  fa  Bibliothèque  j  Pierre  Robert  dit 
Olivetanus -fiomme  fort  docie es  langues  Heb,  Gr„  ($Lat.  à  traduit  laBible 
en  IramoU  imprimée  à  NeufcbaflelTan  ijj  f  » 

PetrusRobertusàSixtoSenenfi  inBibliothecaS,  in- 
ter  Bibliorum  Interprètes  recenfetur* 

CLAUDIUS    DAVVERGNE. 

CIrca  A.  i6y o-  Parifiis  claruit  Claudius  d'Auvergne,Regius 
Linguae  Sacrac  Profeffbr  $c  D.  d1  Auvergne,  linguarru 
Arabicam  una  cum  doftifïimaColIegaD.  Vaterio  hoc  anno 
in  eademurbe  féliciter  docentis,  Frater.  Nihilabeoeditum 
vtdi. 

JOHANNES    FRONTO, 

LUtetiaeA.  i66z.obiitVirlinguarumOrientaIium  perïtîs- 
fîmusJoh.Fronto,  CanonicusRegularis,  StaeGenovefae 
&  Univerfitatis  Parifienfis  Cancellarius ,  cujus  vitam ,  Scripta 
&Encomia  Ci  quis  légère  velit  ,  adeatLibrum  infcriptunij  » 
Frontonù  Memoria^  qui  è  Typographia  Cramofîana  Anno  fupe* 
riori  prodiit. 

Coftar  dans  fon  Apologie  contre  Girac  p.377.  &  luiv. 
donne  un  bel  Eloge  au  R.  P.  Fronteau  ,  &  parle  d'un  difcours 
qu'il  avoit  veu  de  luy,  qui  n'eftoit  pas  imprime. 

CLAUDIUS     HARDY, 

PRaeterEuclidisData,  dequibus  fupradiximns,  extanthu- 
jus  humanifiimi  Senatoris  (  expertus  loquor  )  Epiftola:  duae 
ad  Chriftianum  Ravium  ,  hujus  Specimini  Lexici  Arabico- 
Perfico-Latini  ,  infertae.  Alia  ad  Jofephum  de  Voihn  hujus 
Libro  de  lege  divina  praefixa.  Alia  denique  Reguli cujusdarn 
Orientis  ad  Regem  noftrum  Chriftianifïimurn  fcripta ,  ab  eo- 

Kk    2,  dera 


zôo  G  A  L  L  I  A 

dem  fummo  viro  ex  Arabico  Latine  verfa.  Lutetiac  vivit  hoc 
annoj,  Sexagenario  major» 

Teftimonia  de  D.  Hardy.' 

ÏOfephus de  Voifin  in  Indice  Autorum,qui  in  fuo  de  Lege  dr- 
J vina  Opère  laudantur  ,  Sepher  Juckafin ex  Bibliotheca  Clariffimi 
Z>.  Hardy  in  Pr£tum  Parifienfi  &  Curia  Pràifidiali  Conftliarii  Régit. 

Hilarionde  Cofte  dans  la  Vie  du  PereMerfennep, 
y  y .  Ces  Excellent  Mathématiciens ,  Mr.  Claude  Mydorge  Tbreforicr 
gênerai  de  France  à  Amiens ,  Mr.  Claude  Hardj  Conjeiller  du  Roy  au  Cha- 
fielct  de  Paru. 

ChrifêianusRavius  Claudio  Hardy  &  aîiis  multi$,inSpe» 
cimen  Lexici  Arabico-Perfico-Latini,  Leydae  1 64.5. 

]oh.Grzv\uiNobiliffimo  &  eruditijfimo  Viro  D.ClaudioHdr» 

iy ,  inAnonymum  Perfam  de  Siglis  Arabum  &  Perfarurru 
Aftronomicis,Londini  1648.4. 

Idem  in  Diatriba  de  Pede  &  Denario  Romano,  An- 
glice^Londini  1 647, 8-  Tbe  otber  tvere  fent  me  by  MonfteurHardy^ 
4 Learned man of  bonourable  quality  inParu^  Wocompared  tbemtvitb 
tbe  Standard. 

DeeodemRol.MarefiusLib.  2.Epift.p.274.Naudae- 
usïn  JudiciodeLibelliscontraCard.Mazarinump.iip.edit.i» 
à  docliflimo  humanifïîmoque  viro  D.  Guidone  Patino,Facul- 
tatis  Medicae  Parifienfis  Decano5mihi  commodata?.  Brianus 
Waltonin  Prolegomenisad  Biblia  PolyglottaLondini  exeufa 
p.ioc.&Phil.Labbein  MIT,  Bibliotheca  p.  $.  &  j*2.  wbi  loco 
Sebaftiani  legendum  Claudiut* 

JACOBUS     GAFFARELLUS. 

EX  Leonis  Aîlatii  Apibus urbanis ab  eruditifïimoSenaroro 
D.  Claudio  Hardy  mecum  communicatis ,  Jac.  Gaffarelli 
ScriptîS  haecaddej  AbditX  divin*  CabaU  my/leria  contra  Sopbijia- 
rum  Logomachiamdcfenfa,  Pari/,  râij,  4.  Lacryw*  facrœ  in  obitum^ 
Jani  Ctciïà  Frey  Medici  ?  Par  if.  1631. 4*  Parapbrafe  du  Pfeaumt^ 
fuperrluminaBabylonis ,  ibid.i6i^.  nt    Arsnova^perquam 

fâùlU 


ORIENTALIS.  %6t 

faeilis  îegendi  Rabbinos  fine  punfiis.  De  MuficaHebreorumfiupenda^ 
Libella. In  voce  s  dereliftas  V.  T.  Centurie  due.  Nova  cum  Scaligero  ds 
LXX,  Interpr.  Exercitntiuncula.  De  SteUis  cadentibus  opinio  nova.*, 
Queftio  Hebmico- Philo fophica-)  utrum  àprincipio  Mare  falfum  extite- 

rit.  Alialege  (namlongum  effet  omnia  exfcribere)  apud 
cundem  Ailatium  in  eodem  libro, 

DOMINA     de    GUIMENE., 

Princeps. 

LUtetiae  apud  D.  Hardy  hujus  Principis  Horas  (  utvocam) 
vidiHebraicè&Gallicè  excufasj  undecoiligoipfam  fuif- 
feHebraici Idiomatis haud  ignaram.Claruit  circa  A.  i 61  ;, 

THOMAS      PERIERIUS, 
Parijtmjts. 

DE  eo  fie  GerhardusJoh.Vofïïus  in  Orat.  habita  in  obiturcij 
Erpenii,  fub  finem  Anni  1  624»  p.  1 9»  înter  Erpemidifcipuks 
quidlbomam  Perierium  Parifienfem  referam  ?  qui  quant  os  in  Arabi- 
ta  lingua progreffus  fecerit)  locuples  ejus  lingue  Lexicon,  quodfcripjïty 
drgumentoeft.  Qui  ut  omnia  fe  Erpenio  debereprofitetur^  itn  eipotifft~ 
muw  operam  locabat,  corrigendo  que  Arabicè  excuderentur  ;  fubindt 
alios  etiam  eain  linguAinftruebat.  Idem  p.  39.  Nec  fraudandus 
laudefua  Thomas  Perierius,  in  Gallicano  utroçfc  itinere  ab  Erpenio quota» 
dam  adfcitus^  &  oclennio  integro  ejus  w(iitutione^majoricfc  ex  parte  te- 
tloetiamufus  y  qui  txmbenèmeritum  virum  in  extremis  fibi  de  fer 'en- 
dum  minime  putavit }  [eddiunoffufa  adextremumus^  vite  balitum-* 
*dfuit$del%  opéra  juvit. 

SAMUEL     BOCHAR.TUS, 

H  Une  laudatifïimum  fed  nunquam  fatis  laudandum  vinsm? 
his  verbis  appellat  Praeftantifïimus  Senator  D.  Mofantios 
deBrieux,p. 4i.Poematum,  quas  Cadomi  cume{Tem,ab 
eomihidonata,  inter  Cimmeliafervo:  De  Mari  rubro  ,  m- 
guit,  de  ebore  m  drabia  Troglodytic*  >  de   thure  $ab*9  ($  Bybfaû 

Kk     5  meUej 


fc&  GALLIA     , 

tneïïe,pafllm  agit  in  fa  crû  fuis  PandeBU^  tâ  ibimulm  Sanclù  Patribus 
vix  letl  a  aut  non  fatis  intellect  a  aperït  Bochartm  o  7mvnè<*.r&  ,  cujusto- 
tum  Opusproeedit  à  Diluvio  &  édification*  Tunis  Babel. Invitantes  fepi* 
us  fuù  certn  honoris  nec mediocris  jlipendîi (pe  Fœderati  Belgi  Ordines 
non  audiitvlr [umme mode ftus-j  qui fi  mutu&titia  lucefulgere  veïit,  & 
Fifcî  Patronum  in  Computorum  Caméra  ,  (S  Prxfeftum  ALrarii ,  eun* 
demfc  Senatus  Principem ,  (S  Confifiorii  facri  Comités ,  inter  avos  (5 
agnatosretenfeat.  Tantiviriamicitiaghrior^  cuj us  inter  mille  alla, 
illuflre  mihinuper  TiKfttjg/ov  dedity  cum  nominc  meo  dignatus  eft  infcri- 
bere  fuas  in  Hiftoriam  veterum  Galiorum  ObfervationeSj  quas  pio  mode» 
floçfc  confiliojed  Reip.  UterarU  detrimentofo^  typit  mandari  noluit> 

Gerardus  Joh.  Voffius,  Orat.  in  obitum  Erpenii;  In» 
ter  Erpenii  difcipulos  quid  referam  SamuelemBocbartum  doâi£imum  pi* 
-  rum}  Cadomenfis  Ecclefi*  Paftorem  ? 

If.  Volïïus magni  Patris  maxîmus  Filius,  in  Obferva- 

tionibus ad  Mclam  j  p.197.  Juliam  Jozam  idem  e(fe  Pcenice  quod 
Tradufta  Latwisitytime  oftendit  bominum quotqmt  vivunt  docliffimus 
Bocbartus. 

De  eodemMenagîus  non  femeî,Notis  adLaertiumj> 
&Joh.SchefterusinOperedeMilitiaNavali,  p.  $41. 

D.    MORINUS, 
Cadomenfis. 

HOcAnno  Cadcmi  claretD.  Morinus,  V.  D.  Minifteri 
&Hebraicaelinguae,ut  mihiaffirmavitD,  Bochartus,  ap- 
prime  fciens.  Doleo  me  Cadomopedem  movifie  eo  infa- 
îutato. 

STEPHANUS    MONACHIUS, 

Çadommfis. 

ROthomagï  cum  nuper  efiem,  docYiflîmo  TheoîogoD.Ste- 
phano  Monachio  innotefcere  mihi  datum  eft,cujtis  inde- 
fefluminlinguisOrientalibusStudium,  prardara  multa  in  hoc 
literarum  génère  Orbi  erudito  pollicetur.    De  eo  cum  laude 

dili- 


ORIENT  A' LIS.  tf| 

diHgentiflîmus  Menagius  Notis  ad  Laertïum ,  în  Addendis  y-n 

poltTKùuv  y  inquit ,  retlum  ejje contenait  vir  dociiffimus  juxtk  ac  elegan- 
tijfimus  Stephanus  Monachius ,  quœ  vox  velati  gemmœ  quoddamgenus  y 
funicorum  malorum  fpecie y  fignijicaf^  Deeodem  in  Au&arioAd- 
dendorum, 

-  GUIDO     MICHAËL  le  JAY, 

Parijînus. 

CIrca  A.  ï  £45%  Lutetia;  claruitGuido  Michaël  le  Jay,  lin* 
guarumOrientalium  peritifïimuSr  quilicetvirpnvatusy 
animo  tamen  cxcelfo  &  plané  Regio ,  propriis  fumptibus  Or- 
bis  Miraculum  ediditj  Biblia  Parifienfia  intellige  ,  Studio& 
operâGabr.Sionita? ,  Joh. Morini&  Abrahami Ecchellenfis, 
in  deeem  Tomis ,  folio  magno  &  charta  imperiali  excufa.  Do- 
lendum  verôT  (verba  funt  Reverendifïimi  Waltoni)  Appara- 
tum  cum  Prolegomenis  y  8î  Appendrcibus  variarum  Lectio- 
num>  Tabulis ,  Indicibus,  aliisque^quac  ad  Operiscomple- 
mentum  pertinebant  r  exdiflîdio  eorum,qui  Operi  prafue- 
runt,adhucdefiderari  :  neceditiones,quasprorulithxcaetas, 
limatiores,quàm  qua:  in  Complutenfi  vel  RegioOpere  haben- 
tur,  eosfecutosfuifle  :  utnihildicam  de  intolerandaipforum 
incuria,  qui  correction!  invigHare  debuerunt. 

Abrahamus  Ecchellenfis  Epift.  Praef.in  Semitam  Sa~ 
pientïac  ex  Arabico  Latine  verîam  rParif.  1646.  Nonmlla  Arabi- 
€a  MSSt  habet  vir  iïïe  Clarijjîmus ,  atfo  mn  de  Gaïïiafoïa ,  jedde  univer* 
fo  Chrijiiano  Orbe  optimc  méritas  Guido  Michaël  le  Jay  Régi  h  Confettis  r 
qui  animo  plusquam  regio  Qpttt  tllud  Bibliorum  nwltijuge ,  \quoâ 
vix  fummi  Principes  tentare  auji  effent  ?  &  ^gg^£us  &  aà  jjh 
Mm,  omnium  bonorum  applaufu,  perduxit. 

GILBERTUS     GAULMINUS, 

Ils,  quse  jam  diximusydeVarfisScriptîs,qua!poïliccturyirIÎ- 
lnftriftimus  D  Gilbertus  Gaulminus,  bxcadjieienda. 
GeorgiiSyni  Chronic^n  Arabicum  ,  &  Perficarn  Ahmed 
Allabi  Cofmographiam  ?  cum  Catalogo  Goddr  fuoruro 
$J|  Arab% 


%64  G  A  L  L  r  A 

Arabicorum  ,  feadornareait  ,  inEpiftoIaadChriftia- 

n«m  Ravium ,  hujus  Specimini  Lexici  Arabico-Perfîco- 

Latinipraefixa. 
Sdem  Notis  ad  EuftatbiiAmores,  p.  14.  citât Iphîgeniam-», 

quam  /EfchyJeo  charaftere  fcribebat. 
in  Notis  ad  Lib.  de  vita  &  morte  Mofis ,  p.  jop.  Decalogum~> 

Hifloricum  Venetns  editum  nuper  Latine  interprétât*  fumus. 
ïbid.p.  175-polliceturDiatribamde  Apocryphis  Hebrœo- 

rumScriptis. 
Pag.  339»  Libellant deThrono Salomonis  ,  five  AZtbiopicam  Fabu* 

lam ,  bis  die  bus  in  venatione ,  Latinamfecimut. 
Pag.  jtfp.  M4gicumvv%SfiiA,i£Qy Pfeudo-ApoUoniiThyanei oiim cdi* 

dimnf. 

Pag.  3ï/,promittitTheoiogiamMuhammediS. 

Pag.  %  }  f .  Adlibrum  Moj aie  arum  ^tue/lionum  olim  multa  diximm* 
Pag.  103.  pollicetur Notas  ad  Jamblichum  Philofophurm 

*  Hoe  intel-      Pag.  z  1  e».  Ad  Jamblichum  c*  BctfiuPwwcoïç  *plura  dicemut. 
lige  deFrag- 

meatis,  quae  habentur  apud  Photium  non  verô  de  integro  Opère  ;  quod  tamen  nuper  legs» 
bam  extare  apudHifpanos ,  inBibliotheca  Scoriaca,  cujuslndicem  confecitMartinus,Ab~ 
basLafarinaej  Philippin. à DomefticisSacris&Confiliis.  HuncCatalognm  ab  Authorc 
R.  P.  Paulo  Sfondrato ,  Clerico  Regulari ,  amicitiac  ergô  ,  communicatum,  MS.  habet  D.  If. 
Voiïius.Itaquc  mirum  non  eft  fi  is  effugeritdiligentiam  R.  Patris  Phil.  Labbe  in  Codicum 
MSS.  Bibliotheca;  Cum  qusc  de  eo  protulit  vir.cujus maximain  eruditionem  ac  pietatem  po- 
sera loquetur  xtas.GerardusJoh.  Voulus, ca  ex codem  Catalcgo  didicerit.  De  Jamblichi 
AmatoriisflcScaliger  inScaligenanis  b\SS.  Jungherman  donnera  Amatortade  -famblichHS 
qui  a  eft  e  du  temps  de  Commodus,  De  iisdem  Theodorus  Prifcianus  fivc  O&avius  Hozatitu 
nus,  Lib,  z.deReMedicap.  2i.  cdk.  a  Gelenio  curât». 

Teftimonia  de  Gaulmino. 

DTonyfius  Petavius  Notis  ad  Nicepbori  PC  Breviarium ,  p. 
17e.  Parif.  16 lé.  De  Dœmonibus  Pfelltu  Libro  de  eorum  operd» 
êione,p.  31.  edit,  nov<e ,  ab  erudito  viro Gilbertù Gaulmino >  Amico  no» 
ftro  j  doUiflimis  notis  nuperrimè  tocupletatœ. 

Hilarion  de  Coftedansla  Vie  du  Père  Merfenne  p* 
74.  Les  Oeuvres  Latines  &  Grecques ,  que  A/.  Gaulmin  natif  de  Mou* 
lins  en  Bourbonnais  ,  Maître  des  Requêtes  de  F  Hôtel  du  Rey  ,  à  don» 
nées  au  public ,  fomparoijire  la  parfaite  cognoiffance  qu'il  a  des  langue  t 
&  des  Sciences. 

Abrahamus  Ecchellenfis.  Praefat.  in  Hiftoriam  Ara* 

bunïj 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  i6f 

bum,ad calcém Chronici Orientalis,Parif,  165-1»  Supptïïccîilem 

Librorum  Arabicorum  Mff.  nobis  ftsppeditavit  Bibliotbcca  illuflriffimi 
Gilberti  Gaulmini  Equitisy  (f  Comitis  Confifteriani  Or  dinar  ii ,  &  Suppli* 
cum  Libellorum  in  aula  Magifirijlinguarum  omnium  périt  ijjimi^  ac  lite* 
rariœ  Reipublic&  unici  ornamenti. 

Idem  Epiftola  Prœfat.  in  Semitam  SapientiaeexAra- 
bico  Latine  verfam,Parif.  1 64.6.  Varia  Arabum  Scripm  nobis  ex* 
bibet  BibïiQtbeca  iUuftriJJtmi  viri  Giiberti  Gaulmini  Chriflianiffimi  Régis 
à  facratioribus  Conjiiïisfê  libellorum  fupplhumprœfelli)  cunftarums 
ftientiarum  &  livguarum  cognicione,  omnium  admiratione,  unici, 

Coftar  dans  fon  Apologie  contre  Girac,  p.  15  9.  & 
fuiv.  à  Paris  lof  7*  Et  défait  quoy  quilrfy  ait  point  de  pais  eftrange 
ou  les  enfant  de  dix  ans  ne  s'expliquent  mieux  en  leur  Lingue  que  ne  fe» 
roit  V admirable  Mon(ieur  Gaumin^qui poffede parfaitement  toutes  celles 
que  la  confufion  de  la  Tour  de  Babel  a  introduites  fur  la  Terre  j  ce  riefl  pas 
moins  une  belle  ebofe  à.  ce  rareperjonnage  d 'avoir  unefeience  d 'une  éten~ 
duefivafte  &  fi approchante  delinfny, 

DeeodemHenricusSpelmannusPrœf.ad  Ledoretn 
inGloflarium  i<5i6. Barthius  in  Adverfariis  p.  1-42.  &  z^fj, 
ThomasBangiusinCœloOrientisp.  130.  \6fyt  Jac.  Windet 
(dequoalibi)inCommentariode  vitatun&orum  ftatu,Lond. 
rô£j.p.38-&alii, 

NICOLAUS     MELCH1SEDECH 
THEVENOT, 

Placulum  exiftimarem  hîcomifîfle  D,  Nicolaum  Thevênot 
jCquem  Parifiis  in  Bibliotheca  Regia  novi  )  virum  varia- 
rumlinguarum,etiamOrientalium,  &  Mathematicarum  Ar- 
tiumaccurata  cognitioneciarifïimum;  dequoadhuc  juvene, 
inhaec  verba  Abr.  Ecchellenfis,  vir  in  linguis  Orientalibus 
yerfatiflimus,  Epiftola  Prsef.  ad  illuftrîflîmutn  Seguierium.,, 
in  Semitam  Sapiendar  fupra  laudatam  3  Aliqua,  inquit,  extnnt 
quoa^  Mff.  Arabica. ,  Perfica  ac  Turciea.  apud  Clarijfimum  juvenem^ 
&  literârum  amant  ifimunt,  ftudiofumq^  linguarum  Nicolaum  Me !- 

cbifedech  Thevmt,     Idem  Praefat.  ad  Leftorem  in  Hiftoriarru 

Ll  Arabum, 


i66  G  A  L  L  I  A 

Arabum,  ad  calcem Chronici Orientalis ,  idyi.  hujuseximii 
virihumanitaternhocelogiopraedicat  ,  guosdam  Libros  Ara- 
bicos  MJJ\  perbumaniffimè  communicavit  nobis  pr<eclari(fimus 
vir  Nicolaus Tbevenot ,  deStudiUOrientalibus  egregie  meritus.  Ni- 
hil  ab  eo  editum  vidipraeter  Volumenltinerariorum  ,  ex 
variis  linguis  Gallice  elegantisfime  verforum.  Florec  hoc 
anno. 

PETRUS    DANESIUS, 

Parijînus. 

ANno  1577.  Aprilis  23.  Lutetiac  obiit  Petrus  Danefius, 
praeclara  Danefiorum  familia  ortus,  Vir  linguarum  La- 
tinœ,  Graecae,  etiamHebraicac  intelligentiiïimus  >  ut  liquet 
exGenebrardi  Oratione  inejusfunere  habita,  in  qua  (pag» 
nim.  21»  )  haec  légère  eft  :  DyEjj>agne  ce  dotfe  B,  Arias  Mon- 
mnus  m  a  efcrit  plu/leurs  fois  que  je  luymandajfe  le  jugement  de  cet 
excellent  Seigneur  fur  la  queflion  de  la  vérité  Hebraique,  Autant  m  en 
a  fait  ce  digne  Svesque  de  Ruremond  aux  pays  bas  Monsieur  Lindan, 
qui  fuit  /' opinion  contraire  >  tous  deux  e/iimans  que  cela  faifoit  beau- 
coup pour  la  gain  deleurcaufe  del'  avoir  de  leur  cofié>  Plurade  Da- 

nefio  leges  in  eadem  Oratione,  fi  modo  ipfam  (  cum  rarisft- 
ma  fit)  videre  queas» 

Teftimonia  de  Danefîo. 

THuanuS  ad  A.  1  5  77.  Petrus  Dane/ius  olim  Tmncifci  IL  pr<s- 
ceptory  &  ob  id  Vaurenfi  Epifcopatu  donatus  ,  vir  doRijjimuf^ 
&  qui)  quanquam  nullis  editis Scriptis ,  meruit ,  ut  inter  doftrinas 
(S  literis  politioribus  pra/lantes  bujus  avi  viros  numeretur  ,  cum.» 
adeam  <£tntem  devemffet ,  ut  re-bus  fuis  fuperejfe  non  pofjet ,  à  Gil- 
berto  Genebrardo  perfuafus  ,  per  Job.  Alibofium  Auguflodunenjeni-* 
Epifcopum  à  plebeio  or dinepetieraty  partes  fuas  interponeret  ,  C  re» 
gem  oraretyUt  Epi  copatum  ,  quem  fe  ejerare  faratum  0flendeb.1t, 
inGenebrardum  optime  de  Rep,  literaria  (f  voce  (S  jcriptk  meri* 
tumconferret  ,  quem  in  VidilAbriPibracii  grattant  ipfin*  f rat  ri  à 

rege 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S.  i6y 

rege  defiinatum  confiabat.  Verum  plebeim  crdofe  excufavit ,  poftuld* 
tis  fuis ,  quantum  ad  e/e  cl  ion  es  &  nominationes  Epifcopatuum  fpeclaret  ^ 
plenè  fatis  facium  caufatus. 

PaulusJoviusinElogiis  dodlorum  virorum  p.  3 or. 
editionis  Bafll.  8«  Quid  non  tribuct  fodali  Danefius ,  qui Budœi  Pw 
ceptoru  imaginent  hue  fis  que  tranfmittit ,  vir  hercle  fumma  eruditione , 
Romanoque judicio  infîgnis ,  à  quo  propediem  abjolut£  felicitatù partum 
expeiïamus. 

Nicolaus  Rigaltiusin  Obfervatione  de  populis  fun- 
dis ,  Divione  1 6$  6.  p.  p.  H<ec  verofunt  Plinii  verba  in  eàitione  tUo-* 
Parifienfi,  jludio  Pétri  Danefii,  quemfubBeUocirii  nomine  lateremo* 
nuit  ALmarus  Ranconetus ,  emendata. 

De  eodem Sammarthanus  in  Elogiis ,  & alii  complu- 
res',  quosex  divitefuaBibliothecainSchedis,  utaliamulta_,, 
collegit  Reverendus  &  Optimus  Parens  D.  Johannes  Colome- 
fius,  DoftorMedicus. 

JOHANNES    BROB^US, 

MUlta  quidem  de  Brodaeoejusque  Scriptisfupràdiximus; 
mereturtamen  fingularishominiseruditio,  utaliadeeo 
teftimonia  hic  adnotemus. 

Nicolaus  GerbeliusEpift.  Praefat.  adHervagium  in_j 
Brodaci  Notas  ad  Oppianum,  ÇK  Smyrnanim  &  Coluthun,  Ba- 
fil,  I  f  5  2 .  Johannes Brod&us ,  vir  omnibus  bonis  Literis  inftrufîijfî- 
tnus ,  Oppiano  ,  Calabro^  Colutho^  veluti  triumvir is ,  adjutrices  ma- 
mus  adhibuit,  eandemque  operam ,  quam  elegantiffimis  nuper  Grœcorum 
Epigrammatibus  impenderat  ,  etiam  in  hos  contulit  Poetas  :  nihil 
eorumomittens  ,  quœ  ad eruditi  do ftique  interpréta  efficium  pertinere 
putavtt.  hrifimile  efl ,  Brodœum ,  diligentijfimum  hominem ,  Biblio- 
thecas plurimas perlu/irajje j  inhis quicquidrarum ,  quicquidobjerva- 
tione  dignum  animadvertit ,  id magna  induftria ,  (olertiaque^  nec  mi* 
nore  judicio  cxcerpfit. 

ConradusRittershufius  Prolegom.  inOppianum_-, 
Lugd.  Bat.  1  y  97.  Cognovi  multispoft  annis ,  à  duobus  Clariffimis  G  al- 
lia luminibus  (Johanne  Brod<eo  &  Bodino)jam  olim  Cynegetica  e/feScbo- 
iiis  quibusdam  illuftrata ,  quodantea  neefando  quidem  unquam  audi- 
veramt 

Ll     t  Hugo 


i6l  G  A  L  L  I  A 

Hugo  Grotius  Prolegom.  in  Anthologiam  Graecam, 

Latinîs  verfibus  à  fe  redditam ,  &  variis  acceflionibus  locuple- 

•  Hoc  exi-    tatam  MS.  *  Confiant  inopoii  urbi  datum  à  Gracis  nomen  SionU  nov<g  , 

mium  O^^quodiiiVurfihurifferitt&^  Léo  inVaticinïts  &  inChryfobullo  Emmanuel 

cum  .alns      comnenus  docent*     Veterù  biflori*  Studio  fis  ajjîrmare  licet ,  nibilins 

Mss.p -Ifidet ea  eUe  iUuftritu ,  quodnon  hic  vividas  habeat  notas.       Multa  talia  di- 

D. if. '  offius;  ligenter  obfervavit  vir  inter  eruàitijfimos  habenàui  >  etiamfi  hocnatus 

viriupra      effet  faculo  •>  Johannss  Brodaus. 
Uudes» 

JOHANNES      EDOARDUS 
DU  MON1N. 

SlTperïori  faeculo  fub  Caroîo  IX.  &  Henrico  III.  claruit  Joh. 
EdoardusduMonin  ,  VirHebraieaelinguaE&aîiarumpe* 
ritus,  ur  me  dociiit  Bibliothecariorum  Alpha  GabrielNaudaeus 
in  Libro  infcripto  :  Apologie  pur  lesgrans  hommes  f  au ffement  fup* 
çonnezâe  Magie ,  in  quo  (  pagina  fc.  50  ? .  .&  feq.  edit.  Hagien- 
ilS ,  )  hase  habet ,  On  peut  dire  quEdoarddu  Monin  n'avoit  efiécom- 
fofé  que  de  feu  &  d'efprit ,  puis  qu 'ils  'e(loit  acquis  auparavant  Pan  zt¥ 
de  [on  Âge  ,  auquel  tl  fut  tué  ,  la  cognoifjame  des  langues  Italienne^  , 
Latine ,  Grecque  ,  &  Hébraïque  y  tf  delaPbilofopbie  ,  Médecine, 
Mathématique  &  Théologie  ,  avec  une  telle  facilite  à  la  Po'éfie  de* 
toutes  ces  langues  ,  quil  translata  en  vers  Latins  ,  &  en  moins  dt* 
jo.  jours  ,  l'œuvre  de  la  Création  de  du  Bar  tas  ,  Cf  vit  imprimer 
devant  fa  mort  cinq  ou  fix  jufie s  Volumes  defcsPoefies  ,  qui  furent 
hautement  loutes  psr  le  plus  beaux  Ejprits  du  dernier  fiecle  ,  Fu- 
mée y  du  Perron ,  Goulu ,  d' durât ,  More!,  Bai/y  &  du  Bar  tas.  Haec 
Naudaeus. 

JACOBUS     GUIJONIUS, 

;.£■  tAugujlodumnfis. 

humanitati 

D.  m.  Gudii,-pNE  eo  Oc  D.  de  la  Mare ,  vir  de  Liter  is  ac  Lif  eratis  quotidïe 
qui  &  alibi  L/merens  ,  in  ejus  &Fratrum  Vita*  ,  Divione  a.  16  j  8. 

*" lvaCOp.erCexcufa ;  Ultimus  mihi commemorandus  venit Ifaacius  Cajaubonus  Claw 
fuit  ntt^-dnsalmafiiimervemuGmjonio  concihatus  annQi6o6jQciAri(loteltcioc~ 
perionbus  C*/tO*f> 


O  R  I  E  N  T  A  L  I  S,  z69 

ta  fie  ne  j  quem  h  GuifonloiïïuftrMum  (uU  in  Athen&um  Commentants 
inférait ,  nenominato  quidem  ,  à  quo  illum  babebat  y  Guijoniof  quod 
tamen ab eonunquam £grè latum eft  ,  càm  fuaparuminterejje  dicerety 
fi  obfcurijftmi  loci  internes  non  fui f et  laudatus ,  modo  illa  qualieumque_» 
éfpera  res  Lit er aria  frueretur  ,  Jguanti  ptrrà  illum  feeerit  Cafaubonus, 
bine  liquet ,  quoduterquefibi  certatim,  (S  velut  ex  cond'tcloArabicanu» 
Grammaticam  Jiruxerat,  cum  nondum  vulgaris  effet  lingu<e  illius  feien- 
tiaî  &  Guijonian*  quidem  extant  apud  me  fragmenta  :  Sed($ caufam 
meam  prodidijfe  viderer  ,  ftCafauboni  adGuijonium  F.piftoiam  prœteri- 
tam  veUem ,  tum  quia  haclenus  fuit  inédit a ,  tum  quod  abunde  tefiatury 
quo  inpretiofuerit  apud  Cafaubonum  Guijonius  :fic  autemfe  babet» 

Ifaacius  Cafaubotius  JacoboGuijonio 
Viro  PracftantifT.  S. 

SAlve  à  me,  vir  doctiffime ,  &  C\  meam  non  afpernarïs  amî- 
citiam,  aceipemeineorumnumerum,  quostibifingula- 
ris  rua  eruditio  conriliavit  j  hanc  primwm  ex  fermonibus  ju  ve~ 
nisfupr<<  annosdoftiSaimafii£ra  ^W«g/V*  cognovij  poftea 
accefferunt  alia ,  non  ot/uéws,  fed  Iuculentifiimaargumenta  tuaî 
in  literisGr  secis  &  Latinis praeftantiae.  Audio etiam  in  Hebrai- 
cis  j  Syriacis,  Arabicis,  iEthiopicis  te  magna  felicitate  verfa- 
tum,  quae cum  intelligerem ,  gaudium fimul  &dolor animum 
oceuparuntjilludquialiteras  amo&omnes,  qui  earumnoti- 
tia  excellunt  ;  hic,  quia  asgrè  mihieft,quod  haclenus  nullam  tut 
notitiam  habuerim.  Non  enim  caruiiïem  fruétu  amicitiae  tuar, 
quam  mihi  non  mérita  mea  fpondent ,.  quae  nulla  funt ,  fed  tua 
eximiavirtus,  quaeT-éJaxgs  pveXQ $v%yç as <$ihh?& nonpoteft 
non  cdviOiXUK  Quod  fi  in  eundem  affectum  te  confpirare  me- 
cum  intellexero ,  non  verebor  pofthac  de  ftudiis  tecum  agere» 
Cupioenim  fcire,qu£pr£fidiahabuerîs  ad  fiteras  Arabicas  rn- 
telligendas.Nos  enim  aliquid  in  eo  génère  conati  fumrnam  reî 
difficultarem  fumusexperti,  ac  qtfum  otio  deficeremur,profi- 
cere  adhuc  potuimus non  multum.  Confecimus  tamen nobis 
Lexicon ,  &  non  pauca  le&itamus ,  &  hoc  faltem  fumus  affecu- 
ti ,  ut  amore  illius  lingua^accenderemur ,  fednos^a  é^dx^û» 
femperremorantUT^^^^Tac^clfWi  xetevôx.  Urgent  enim 
^uimuUumad  (cribendumcompeîlant,  qui  tacere  maliens,  & 
:  Ll    $  7y 


2-7Q  G  A  L  L  I  A 

tIw  âyvoieLv Jsyivtvetv  y  fedmihi jam non  liceteiïetambeato; 
Maecenatem  enim  habeo,cui  reddenda  otii  mei  ratio.  Itaque 
Polybium  nunc  habeo  in  manibus,quem  divinumScriptorem, 
paucis  adhuc  notum  >  verfum  à  me  Latine ,  fi  quid  Latine  fcio , 
&  operofis  vigiliis  illuftratum  brevi  <rùv  t«  •CsGriytpfora  @m  fum 
editurus,  &Regi  oblaturus,  utbenefkiorum,quaeab  eoac- 
cipio, ratio  illi  conftet.  Sed  non  morabor  te  pluribus,  tantum 
petam  abs  te ,  ut  mutuum  in  amore  facere  mecum  velis.  Vaîe 
LutetiaeParifiorum  8.  Kal.  Sext.  A»  ^m i^j  a>  a-â^m  ôinovopt<xç  £ 
hôya  1606. 

Huic  Cafauboni  Epiftolae  Iuculentum  aliud  illius  de^ 
Jac.Guyonioteftimoniumliceatfubneftere,  quod  Epiftola_, 
adCKSalmafiumNon.  Februar.  Anno  1607.  fcriptahabetur, 
his  verbis  j  Accefi  &  à  D.  Guyonio  Uteras  omni  lepore  Œfuavitate  con- 
duits i  ofaflum  maie  ,  quod  tantum  ingenium  ita  in  tenebris  délite fcit, 
Sed  de  eoplura  alias* 

CHRISTOPHORUS   LAVRETVS, 

Agendkenjts. 

CHriftophorusLauretus  virHebraicè  &  Rabbinicèdo&us, 
fcripfitllluftrationemProphetarum  de  plenitudinetcm- 
poris  Mefiia?.  Liber  Parifiis  excufus  eft  An.  1610, 8.  Garnit 
eodemAnne. 

HADRIANVS  AVZOVT. 

CUm  Lutetiae  degerem ,  multa  de  fumma  clarilTimi  viri  D. 
AuzoutinlinguisOrientalibus  peritia  inaudivi  j  quae  fir- 
matavideoàD.  Menagio  in  Originibus Gallicis ,  p.  igy.  his 
verbis ,  J'ay  appris  de  M.  Auzout  homme  de  grande  érudition  ,  que  [oui 
une  pièce  de  ces  grands  efchecs  qui  font  à  S,  Denys ,  &  quon  dit  ejlre  les 
Efchecs  de  Cbarlemagne ,  on  y  lit  des  mots  Arabes,  qui  veulent  dire ,  ex 
Opère  Jofeph  Alnakali.     Hodie  claret, 

MARIN  US    MERSENNIUS, 
Qnomanenjts. 

HllarioàCofta  ordmisMinimorum  teftaturin  Merfennii 
Vita,  p.  1 4,  eumHebraicadinguae  faille  perfetfègnarum, 

en 


O  K  I  E  N  T  A  L  I  S.  271 

enhujus  verba  ;  Bftant  Preflre  iUprit  en  perfection  la  langue Sainte^ 
qui  luy  fut  enfeignée  par  le  R.  Pt  Jean  Bruno  Efcojfois^qui  avoit  eflére- 
ceuDoiïeur  enTheologie  aux  Univerfitez  d 'Alcala  de  Henarés  &  d  '  Avig- 
non, avant  que  d' 'entrer  en  l' 'Ordre  deiMinimes  iS 'qui depuis  alla  ejlablir 
C  Ordre  enFlandre  avec  leR.P.Jean  Sauvage  celebrePredicateur  du  mej» 
fxeOrdre.Hxc  àCofta.Obiit  Lutetiae,  Kal.Sept,  A.  1 648-aetatis  do. 

DOMINA  de  CALONGES. 

DEhac  perilluftriDomina,fic  ad  me  nuper  fcripfît  mode- 
ftiae  ac  eruditionis  B*3@*  D.BochartuSj  Fous  pouvez  mettre  en 
U  Campagnie  des deuxPrïncefjes^que  vous  me  nommez,Mademoifeïïe  de 
Calonges(Sœur  de  feu  Madame  la  Marquife  de  Bougi  )  qui  ma  envoyé  de 
Calonges  des  Notes  judicieufes  fur  le  texte  Hébreu  de  la  Genefe  j  &  m'en 
a  quelquefois  lîi  des  Chapitres  quelle  entendoit  fort  bien  y  du  temps  qu? 
elle  eftoit  icy  avec  feu  Madame  fa  Sœur,     Hodie  vi  vit. 

CLEMENS    KYRIACUS, 

Çabilonenjîs. 

CLemen» Kyriacus>  cognomentoManginus,  claruitcircaJ 
annum  1 620.  VirLatinae,Gra:car,&Hebraicaelinguae  péri- 
ls ^/m/?/>inquit  Jac.  Guijoniusad  Joh.  Bapt.  Lantinum  A. 
1 606.  fer  ibe  t\S,pro  aufîario,  illos  dotlijfimi  atfo  elegantiffimi  viri  amici 
tuiy  ideofojam  dicere  audeboyne'hfi  quidinter  nos  pro  jure  amicitU  com- 
mune ejje  paterisjllos  inquam  ab  Apolline  trilingui  D»  Clément  U  Kyriacl 
ver  fus  f  quos  ego  non  minus  fuovatiy  quam  vobU  illum  invideo ,  mlern  ac 
tantum  vîrumpro  me  a  quidem,  quantacuntfe  ejl^fîqua  eft  in  hoc  gêner  ts 
vclinteUigentiavelcertè conjectura,  Plura  deKyriaco  traditR.P* 
Ludovicus  Jacob  àS.Carolo,  Régis  Chrifthniflimi  Eleemofy- 
narius,  in  Opère  de  ClarisScriptoribus  Cabilonenfibus,  quod 
Lutetia?  bénigne  mecum  communicavit, 

THEOPHILUS     CASSEGRAlN, 

Stampenjts. 

THeophilus  Caffegrain  verbi  divini  primùmMinifter,  dein 
Pontificiorum  fequax,Litera$Hebra:ascoluit  eodem  ferè 
temporequoKyriacus.ConfuleR.P.Lud.  Jacob  in  Opère  mo- 
do laudato  p.  100. 

BER- 


i7i      GALLIA     ORIENTALIS, 

BERNARDUS  &  PETRUS  DURAND, 

Cabilone?ifes. 

HOsinlinguisOrientalibusfuiiïeverfatosprobat  R.  P.Ja- 
cob in  eodemOpere,  Bernardum  quidem  p.ég.  &  in  Ad- 
dendis;  Petrum  vero  p.o?.  &  itidem  in  Addendis, 

ANSELMUS  ab  ANNUNCIATIONE, 
Parifinus. 

ÏN  prseclaro  Opère  de  ScriptoribusOrdinisCarmelitarntrLi 
MIT.  notatR.P. Jacob,  Anfelmum  abAnnunciationecogno- 
mento  Bidal ,  linguarum  Orientalium,  quas  in  Oriente  didi- 
cerat,  fuiffe  peritiffimum, 

MARIA     MOLIN^EA. 

QUis  digne fatislaudetnobiiitfimam  acerudititfîmamVir- 
,ginem  D.  Molinaeam ,  celeberrimiPetri  Molinaei  filiam^ 
Quce  usque  adeo  diligens  fuit  in  Hebraica  lingua  addifcenda_,, 
ut  Epiftolas  compluresadDominamSchurmannam,nonGer- 
maniae  tantum  fuae,fed  Orbis  etiarn  Miraculum,Hebraicè  fcri- 
pferit.  Hocnupermihiretulitvirfidedignifiimus,  D.  I,  V. 
Cujus  teftimonio  fuffragatur  fuis  admeliterisD.Bochartus» 
Fertur  pranerea  in  Logicis,Phyficis,Ethicis  &  aliis  ftudiis  ve/fa- 
tj(ïima,quae  fi  quis  percenfere  voluerit, 

Ver epriM flores ,  ajtu  numerabit  arîjîas^ 

Powaper  autumnum^  frigoribMft  nlves* 
Sedaniad  Mofam  hodie  degtt. 

DEO   GLORU 


PAULI 


COLOMESH 

OPUSCULA. 

Ad  editionem  que  lucem  nj'idtt 
ULTRAfECTI, 

Apud     PETRUM     ELZEVIRIUM. 
cto  Ioc  LXIX* 


Mm 


/ 


I 


'S-V^fe'êfe^ 


OPUSCULORUM. 


Keimhaia  Lit er aria.  pag,  i 

Recueil  de  Particularitez,  fait  Y  an  1665.       9  y 
CZ*T/*r  EpiftoUrum  Jo/epbi  Ju/ii  Staligeri  Aginnenfis^ 
Lugdunï  Batavorum,  162 7. g.  1 4  ^ 

C/^z/^  Epiftolarum  If.Cafauboni  GenevenJis^Hag£-Comitis  An. 
1628»  curante  Ci  Gronovio.  1  jp 

Clavis  EpiftoUrum  Chuàïi  Salmafi  Divionenjis ,  editore  Ant. 
démentis  An.  1656»  1 77 

Clef  des  Epitres  Françoifes  à  M.  Jofeph  Jufte  delà 
Scala»  Recueillies  par  Jaques  de  Rêves,  àHar- 
dervvyck  l'an  1624.  ï  g^ 

Aà  M.  Fabii  £)uinftiliani  înjlitutknes  Oratorios  Pauli  Colo* 
tnefii  Nou.  ïg^ 


Mm    2 


AN- 


ANTELOQUIUM. 

Onberi  aut  hodie y  quipolitiori- 

bus  deleèlati  fa?it  ftudiis^  £f  literas 
humaniores  amplexi,  qu&  m  kgendis 
autoribus  notatu  digniora  animad- 
verterunt ,  in  apertum  protulere  :  x^- 
çopctSicu;  léros  (€le£ia  Latine dicimus)  à  fàteribus 
fcriptos,  nemo,nifî plane  hofpes  ac  peregrinus  iyl*» 
ipjorum  monumentis,  ignorât.  Horum  exempto 
atque  inflttuto  non  illaudando  ,  cum  rarius  oc- 
mrrentia  qu&dam  è  libris ,  hue  Mue  vagantesy  ex- 
terpferimus  yjimiles  Scythis  perfugis,qui  fubinde  fe- 
dem  mutant  \  hâte  in  lucem  proferre  ^ub  keimraiûn 
LITëRslRIQRUA/L  tituba  amicorumfuafu^  non 
dubitamus.  Nonmefugit,  banc  operam  mul- 
tis  haud  dubie  difplicituram  •>  Verum  {ut  mille  ho- 
minum  fpecies  )  fi  aliis  improbetury  aliis  forfanefi 
arrifura  ,  qui  hcet  numéro  pauci,  modo  cordati 
£ff  eruditi  ,    nobis  erunt  inHar  omnium—*,     zk 

Me  raris  juvat  aunbus  plaeere. 

IN- 


-4©-i <^à*. .  *^§g-$*  -*HS-$*-  -*H!M*  o-s^-^g-^»  -*HS-&-  «hh** 

-St  __  ^  _  _  ^^T    ^-\--=*,*v  »  *•_  i  „•*.       o^vrWi",      ««:V7l*s^  mm****  r«b.V»a»)  ltjMfi*A 


Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap, 
Cap, 
Cap. 
Cap, 
Cap. 
Cap. 

Cap 

Cap, 

Cap. 

Cap. 
Cap. 


INDEX 

CAPITUM 


i .  \~\  ALhLE  milita tum  numerus.  l 

z.     w~* Scbottus   duobus  (ocis  reprebenfuf,  1 

f.  -*-     Jguid/ît'EMCPçéJctapudTheopbytaiïum  JEgyptium^ 
4.  LycophronisPerfus  in  exemplaribp  bodiernis  iKhémm  6 

f .  Scaïtgeri  memorU  lapfus  notât  i.  7 

6  IJidorilocaemendatavelillufirata¥     .  Ç 

7,  DeJamblubiBabylonicis*  ïf 

%.  Balzacius  duobus  lecisculpatus.  18 

p .  Cujus  fit  Ijocratis  Oyat  h  adDem§nicunt,  i  o 

1  o.  Polygamia  utrum  Judmis  Europœis  concefja*  2  3 

l  1 ,  ALliani  locus  explicatus.  1  f 

12.   De Pudentetf Claudia Dt  Paulin  2,7 

ij.  MenagiiDistichonGrtcum  unde  fumptunt,  ip 

14,  Utrnm  dent ur Formica  Indicé  Canis  magnituàine.  30 

If.  LyricorumGracorum  Fatum.  31 

1  6.  B<*/?//V  quatuor.  3  3 

17,  ^»  77//  Livii  imagines  Patavin*  digitum  art  apprejfum  ba- 
beavt,  34 

18.  Ifocratù  Codex  TAS.  editi*  autlior»  $6 
I  p.  De  dfauboni  ad  Athenœum  loco  conjectura.                        3  p 

20,  Jgui  Coticordtam  inter  Protefiantes  6"  Pontifcios  tentarunt. 

40 

21.  Monachi  cujus  dam  Parifien(ïs  Hiftoria.  43* 
il.  Anonymi Bpigramma.  47 

Mm    5  Cap, 13. 


Cap»  2$.   Gatakerusvariïs locis notatus.  ^p 

Cap.  z  4.  CupreJJus  utrumjabrïcandi;  navibus  AptA*  j-  5 

Cap,  25".  De  Amne  Sabbatko.  j7 

Cap.  z6.  HuldriciadNicolauml.EpiftoU  locusfirmatus.  fç 

Cap»  27.  Auguftini  Chieftiluxus  imrnodicus,  60 

Cap.  28.  KfyçprocœloapudVetereSt  6% 

Cap.  29.  Pclagiinomen.  éj 

Cap.  $  (>♦  Quidftt  TtjÇM  àpuà  Johanmm cap.  /  j.  v.zo.  6ç 

Cap»  51.  PolitianusPlagiarius.  66 

Cap.  32.   lmperatoresjuli  difti¥  6% 

Cap»  33,    VariorumOpera^oculoramaciempenèfugientia.  69 
Cap.  3  4.  Benediftus  Arias  cur  Montanus  diftus,     Ejus  Apologie. 

Areopagit£  larvati  de  Hierotheo  Liber.  7  y 

Cap.  35".  Jjhtid Kyyîhoi  i,Cor.  1 1.  io.  78 
Cap.  3  6.  Hippolytde  Taurellœ  Mantuana  EpîflolaadBalthafArem  Cafti- 

lioneum  maritum  fuum ,  aptd  Leonem  X,  Oratortt»,  jç 

Cap.  37.  Erasmierrorjocu/aris.  88 

Cap.  3  8 .  £gis  iUe  7keodoJïus,cui  tabulas  nuncâpatAvierjust  çq 

Cap»  3  p.  LXXf  Interprètes ,  0*  Synefws  emendati.  9 1 


PAU- 


PAULÏ    COLOMESII 


EIMHAIA 

LITERAR1A. 


I. 


E1MHAIA 

LITERAR1A. 


CAPUT    I. 

Valniœ  utilitatum  numerus. 

TALLE  Varro  Gyraldus  dePerfarum  Poëtica  Dia- 
logo  i,  Poëtarum  verba  faciens ,  Strabonenfem  ait 
Oden  eorum  commemorare ,  in  qua  300.  &  âo,  palma  Mi- 
litâtes connumerantur.      Vellem  Strabonis  Iocuttl» 
indicafletvirilledoélifïïrnus  j  haec  enim  in  ejus 
2¥     Geographicisnoninvenio.  LegiturquidemapudEuftathium 
Pag.  131,  in  DionyfiiPeriegefin*,  efle  quandam  Perfarum  Oden ,  cujus 
edit.  H,stc-  utilitates  fexaeintadinumerantur,*  Aé^ra/,  inquit ,  neço-tKYjTi; 
exveti  dêijf  ijç  tuç coQiXcictç  £'  iiaprffiouZTKi*     Verum  nihil  ibide 
palma,  deinpro  $oo&doutilitatibus,  fexaginta  tantum  ha- 
bet  Euftathius,  corruptè,  opinorj  ficenimCaelius  Ricchie- 
rius ,  à  patria  Rhodiginus ,  Antiquarum  Leftionum  lib.  f.cap. 
6.  In  Babyloniorum  literis  compertftm  efi  ,  ejfepalmx  arùorû  trecentas 
&fex*gint4  militâtes* 

CAPUT 


phani. 


K  E  I  M  H  A  I  A  l8l 

CAP  UT   II, 

Schottiis  dmbtis  locisrcprehenjks* 

ANDREAS  Schottusjefuita  non  indoclus,in  Notis  ad  Pro- 
verbia  Graeca  pag»  62*  Johannes  kWouvere Belga y  PolymathU 
cap.  lé.&c.  AuthorPolymathia:  non  fuit  Belga,  fedHambur- 
genfisapudHolfatos  ,  utexBaudianisEpiitoUsliquet.  Fuît 
quidemalius  hujusnominis,  Belga,  hoc  eft  domo  Antuer- 
pianus  ,  ad  quem  fsepè  Lipfius  j  fed  hic  Polymathiam  non_* 
fcripfit.  Hos  Wouverios  probe  diftinguitLipfïus,  ad  Autuer- 
pianum  fcribens ,  Lovan.  8.Ka!.Nov.  1599-  JanusWouverius, 
inquit ,  cognominis  tutu  y  ftnon  QentilU ,  quam bona tecumfœderatio\ 
Optimum  par  >  nec  vel  DU  de  détînt  m  agis  ex  itfu  aut  vo-to,  Modefïiam 
Ù '  probitatem  in  eo  /idole fcen  te  femper  amavi  ;  £f  vidiprimumÇHambur- 
gi  idfuit  an  te  annos  novem)  unÀ  laudatum  illam  indolem  ivi.  Vivat  y 
erefcat ,  &  lampada  à  nobii  in  hoc  curfu  jamfejfis  accipiat  :  me  libenter 
tfjudiciotradente.  IdemSchottUS  ibidem  pag.  Zyft.Francifcas 
Salinas ,  Abbai  Hijpamujibros  7.  de  Mufica  con fcripfit ,  quos  Salmanti- 
C£  excufos  legimus ,  è  Latinu  Grtcisque  inédit  if ,  Ptolcmti  >  Pbi/oxeni. 
&  ^uintiliani  Brïcnnii  libris  :  Lege  Quintiliani  Cf  Briennu  ubris  ; 
Quintilianus  enim  praenomine  Ariftides ,  alius  fuit  à  Manuelc 
fiveEmrnanuele  Briennio;  hic ^fiomcù  b*£à/#  fcripfit  in  Bi- 
bliothecaMedicaea&  duabus  Anglicis  MSS.  afiervataj  illeve- 
rô  opus  de  Mufica  Graeca,  cujus  MSS,  Codices  vifuntur  Oxonii 
in  Bibliotheca  Bodleiana ,  &  Auguftae  Vindelicorum. 

CAPUT    III. 

Quidjit  EXi<poiJa  apud  Tbeophjlaïïum 
jEgyptium. 

THEOPHYLACTI  cognomento  Simocattae  Hiftorïarum 
lib^o  tertio  haecleguntur ,  ng/V*@-  èùttpçéJa  è*ç  f«^«- 
c(>7nt>i7DV\  è\  àvTVjt;  èKM7rct(>èiv  tb  ■zrhrjQ(@^  èiixuafyv.      Quid  (ïgni- 

ficet  vox  ÈhiCp{îèot  7  fe  nefcire  fatentur  Andréas  Schottus,  Da- 

Nn  vid 


1%Z  K  E  !  M  H  A  I   A 

vid  Hœfchelius ,  &  Jacobus  Pontanus.  Photii  BibKothecae 
Codex  Vaticanus  èVenetoCardinalis  Befïariunis  exfcriptus, 
habecéAi^é^*;  undejuremeritovideorrnihicoIligere,t'À<ipÉ- 
èoL vocem  efle compo(itam ex Hebra?ohï< Deus & HTia  Partici- 
pioBenoni  Ka\  >  Redimenr ,  hoc  t?i  Deus  Redemptor^  Chriftusni- 
niirum,  cujus  imaginerai  hoc  nomine  infignitamPrifcastra- 
didit,  gregariummilitempereamplacare  Itudens. 

«•  CAP  UT  IV. 

Zycoj>hro?ns  ^erfus  in  excmplaribus  bodkrnis 

êfù&tyrew. 

PTOLEM.£US  HephsfHonapud  Photîum  p.488.editionis 
Rothomagenfisj  ivTr,Àte£ct»J)oec  Avjtotfcav  awîj 

Deefl:  hic  verfus  in  Editionibus  Canteri ,  Mcurfii  &  Dounaei; 
quodin  memoriam  nobisrevocatdidum  Joliannis  Pauii  de 
Parifiis,  viri,etfi hoc natus effet feciilo,  interdodiflimos  ha- 
bendi,adClaudiani  Raptum,pag.  58-editionis  ijii.  iUud 
ait,  nolim  te  fugiat ,  in  omnibiu  Lycophrovis  exewpîaribtu  eadern  noru* 
7*  hgh  tibrarïorum  negligentia^  qui  dum  Conjpendiafe5iantur,Hifloriasy 
fi  qutpauh  altius  repetuntur^aut  mutilant  dut  o mit t un t.  Idem  de 
Caecutientis  Maeonii  verfïbus  haud  indiligenter  probat  faga- 
civiringenioJohannesHartunguSjTomo  z.  Lampadis  Arti- 
»p.^4.&fcj, um  *  à Grucero  éditas. 

•  C  A  P  U  T     V. 

Scdligeri  memoriœ  tapfus  notait. 

YVoVilliomarusfiveJofephus  Scaliger  in  Animadverfis 
adlocos  controverfos  Robert! TitiiFlorentini  *,  Titiuni 
n*  ficalloquitur  :   MaximianiBarbariPoet£  Elegiat  tu  nomine  Cornclii 

G  dit  citas.  Adeo  in  fans  es  (S  tyro  in  hoc  fludio.  SedCrinitus  tuus  dcMa- 
ximiano  Corneltum  G/illum  fecit,   Ideo  non  dubium  eft,  eu  m  ejje  Corne- 
g#     liuntGaUum.     Falfo tribuitCrinito Veronenfisille Dynafta,  & 
»  pag.  2j.  exeoVoilïusinlibellodePoetisLatinis  *,  cjua:  nunquarrL» 

dixic 


L  I  T  E  R  A  R  I  A»  agj 

dixit  Cr  initu$.  Unde  igitur error,  inquies  ?  Ex  Cornelii  Galli 
perfonati  editione  Plantiniana ,  anni  ij  oc.  in  qua  pracfigitur 
ejusdemVita,non expreffo autore,  quam  putavit  Scaliger  efle 
Criniti.  IdernadÉufebiiChrcnicon  in  ucraqueeditiono, 
Lugduno-Batavafcilicet,&  Amflelodamenfi  :  EugamonU  Poe- 
t£ mentîo dilïgentiam hominis oculatijfml^  & accuratijfimi LUii  Gyral- 
dlcffugit.  Quam  vere  hoc dicat Scaliger,  exGyraldi  Dialo- 
go  3  .difces»    Bonus nimirum  aliquando  dorrnitat  Homerus, 

CAP  UT  VI.  *? 

IJtdort  loca  emcndatû  njd  illufirata. 

H  Oc  capite  conjiciemus>quae  ad  ItidoriHifpalenfisArchiepi- 
fcopi  Origines  poft  alios  notavimus. 

Lib.  i2.cap.  y.  Naut&v&rofibihanc  bonam  prùgnofiamfA* 
cere  dicunt  j  fie  ut  ait  JEmtUtu  : 

Cygntu  in  aujpiciU  femper  Utijfîmus  aies, 
Hune  optant  nant*,  quia  Ce  nen  mergit  in  undas. 
yEmilius  hic  ,  eft^Emilius  Macer  Veronenfis  ,  quem  laudat 
etiamlfidoruseodem  hbro  capite  quarto  3  Cbeîydros^  inquit, 
ferpens,  qui  &  Cberfydros  dieitur, quia  &  in  aquis  &  in  terris  moratur, 
Nam  xeçow  dû nut  Grtci terram  t  v^c>)0  aquam  j  hieper  aquam  labi- 
tury  terram fum.tre  facit  :  quem  fie  M&cer  de feribit)  I0» 

-  -  Seu  terga  exfpirant  fpumantia  virus , 
Seu  terram  fumât  qua  teter  lab'uur  anguà. 

Primum  D'tftichon  defumptum  efl:  ex  vEmiiii  iibris  de  A vibus , 
alterum  ex  opère  deSerpentibus.  ScripferatenimJVlacer, 
Ovidiotefte,  Trift.  lib.  4»Eleg.  10.  libres  de  Avibus>  deSer- 
pentibus,  deHerbis,  qui omnes injuria  temporum  periere. 
Nunmelatetmultorummanibus  hodieteri  libellum deHer- 
bis, fubMacri  hujus  nomin  e  j  verum  falfïfllmè  ei  tribuitur.Ve- 
rusauthoreftOdo  quidam  Medicus  ,  utfein  veteriCodico 
kgiffe  teftatur  virsevo  fuo  non  ineruditusGaudentiusMeru- 

Nn    2  la 


l34  K  E  I  M  H  A  I   A 

la  lib.  i .  cap.ultimo  Antiquitatum  Galhae  Cifalpïnap>  cujus  lo- 
ci  indicium  fecit  Reverendus  Parens. 

1 1  '  Lib.  1 4.  ca  p.  } ,  Hoc  enim  fignificare  interpretatur.     Le- 

gendumexSolinocap.  }6.  quem  ob  oculos  habuit  Ifîdorus, 
Hoc  enim  fignific  art  interpretantur  ,  non  verô  CUITî  Boxhornio  ad 
HiftoriaeAuguftaeScriptores  pag  799,  figurative  interpretatur. 
Nihiio  felicior  efi:  Criticus  ille ,  cum  paulô  pôft  pro  regiathuri- 
fera,  odores  creans  ;  tburîferos  reponit  j  plana  eft  enim  &  pîena 
fententia,  finihilmutes;  quodfirmatSolinus  cùm  ait,  pr** 
terodores,quos  créât  plurimos ,  folatbusmittit. 

Lib.  17.  cap.  I.  Dsinde  Democritus  ntagnui  quoque  Car* 
thaginenfis  in  1$,  voluminibus  (îudium  agricolationis  confcripfît.  Le- 
ge,  Deinde  Democritut  j  Mago  quoque  Car  thaginenfis  in  z$.  &c.  De- 
mocriti  libros  de  Agricultura  laudant  Plinius ,  Laërtius  &  alii. 

1 1  Magonis  verô  idem  Plinius  lib.  1 8»  cap.  3.  &  Columella  lib.  i, 
cap.  1.  Quibus  addendusLeoEliberitanus ,  qui  lib.  1.  Africae 
•Topographie  >  capite  de  aëris  in  Africa  varietate ,  de  hoc  Ma- 
gonis opère  haectraditi  Hanr.ù gli Ajricani un gran  volume, intre 
Ubridivifo  ,  ilquale  efficbiamanonellalingualoro  ,  IL  TESORO 
DE  GLI  AGRICOLTORÏ,  edè  tradotto  dalla  linga  Latina  aHy 
Arabica  in  Cor  doua  nel  tempo  di  AJanfor  S'ignore  di  Granata  j  il  quai  li' 
bro  t  rat  ta  di  tut  te  le  cofe  ,  chefanno  di  bifogno  aWagricoltura. 

Lib.  17.  cap.  7 \Melimelum àdulcedine appcllatum ,  quoi 
frutlus  ejus  meUis  [aporem  babeat ,  vel  quodin  melle /erpetur  :  undc-9 
&  quidam  , 

Si  tibi  Cecropio  faturata  Cydonia  melle 

Ponentur  :   die  a  s  bac  mclimella  placent, 
1 3.   Hi  verfus Martialis  funt,  lib.  13.  ep.  24.  ubi  loco/>/^»/,editio- 
neshodiern£habent//V^.     Quàmre&è,  viderintalii.   Mihi 
fatis  indicaffediverfam  leclionem. 

Lib.  20.  cap.  10.  Ccreus  per  derivationem  nomen  babet  à 
&ra  ,  ex  qua  format ur  \   de  quo  quidam , 

Hic  tibi  noffurnos  prœflabo  cereus  ignés  » 
Subdutlâ  lue  e  altéra  lux  tibijttm* 
Hi  quoque  Martialis  funt,  lib.  14.  ep,  4a,  Editiones  omnes, 
quas  quidem  videçe  contigit,  legunt  : 

Hic 


L  I  T  E  R  A  R  I  A.  Z%f 

Hic  tibi  noïïurnospra-ftabit  cereus  ignés , 

Subdufîa  eftpuero  namque  lueerna  tuo. 
Utrumque  ferri  poteft.     De  quo  miror  nihil  notatum  ab  exi- 
miu  iilo  Martialis  vindice  Petro  Scriverio. 

L\b.iy.c.i$*Gr4noi &CinnabarGothorum.Q}j\à  grani  pri-  i  4, 
mum,dein  quid  Cinnabar,breviter  exponemus.Grani  funt  cri- 
nes  effufi  &  fparfi,  de  quibus  ex  veteri  Interprète  libri Judith  & 
CcncilioBraccarenfi  doclifïim^Savaro  adSidonium  p.io,quem 
adSolinum^exfcripfuSalmaiius^g^ç.  Hifceteftimoniisad-  *  pa£.7*J. 
dasiicetArnulfiRoffenfisEpifcopi  locum,Tomo  i.Spicilegii 
vett.  Scriptorum,  editoreLuca  Dacherio,  pag»  435.^^- 
bati  &  pro/ixos  habentes  Granos ,  &  imberbes  &  fine  Granis,  ApOl- 
lo  Grannus,  de  quo  non  femel  in  Infcriptionibus  Gruterianis, 
aliudeft.  Cinnabar  ,  docente  Charifïolib.  i.eftMinium.,* 
Hujus  Gallaecia  imprimis  ferax.  Trogi  Epitomator  lib.  44. 
cap.  ].  GalUcia  regio  cum  <eris  de  plumbi  uberrimd  ,  tum  &  minio , 
quodetiam  vicino  flumini  nomen  dédit.  Ex  quo  ferè  IfidoruS  lib.  I  S* 
1?.  cap.  17.  MmiîHifpaniacœterisregionibui  plus  abundat ,  *We_» 
etiam  nomen  proprio  flumini  dédit.  Fluvius  ille  Minius  eft  ?  de  quo 
Plinius  lib.  4  cap.  10.  qui  &  BoTmç  Straboni.  Alia  de  Cinnaba- 
ri  viregregiaeeruditionis  Johannes  BrodaeusMifcellaneorurn 
lib. 3.  cap.  i.&  cl»  Ifaacus  VoiïïusadMelam  cap.  3 15". 

CAPQT     VII, 

De  Jdynblkhi  Babylomcis. 

1AMBLICHUS  Syrus,  Trajano,  veî:,  utalii,  Commodo 
Imperatcricoaetaneus,  fcripfit ,  referente Suida,  deRho- 
danisacSinonidisAmoribusFigmenta,  quae  MityriciKo,  vuigô 
appelianteruditi.  F'ragmentum  îatis  amplumhabeturapud  ifo 
Photium  in  Bibliotheca  ,  Codice  94.  Aliud  Romac edidit  Léo 
Allatiusanno  i^4i4inGraecorum  Rhetorum  &  Sophiftarunij 
excerptis,  At  ineo  hallucinatur  vir  nimio  plus  diligens,quod 
Fragmentum  illud  Adriani  Rhetoris  eflfe  exiftimat  >  nequo 
enimhicDeclamarionis  quicquam  fimileeft  >  inqueBibiio- 
thecae  Florentins Codice,  undeexfcripfit  doclififimus  Jfaacus 

Nn    1  Voffius 


1%6  K  E  î  M  H  A  I  A 

Vofïius ,  apertè  Iegitur ,  tx,  r  ictfxQxixàv  \&&w  BxÇuXwietxwl 

ïie&i7r(>toiïovBa.Guhcûiiic4i>  @a.<TiA&xç.    ■  Opus  integrum  extatho- 

die  apud  Hifpanos  ,  fi  Codicum  MSS.  Bibliothecae  Scoriacae 

Indicifides  ;  ccncinnavic  eum  Martinus  ,  Lafarinae  Abbas, 

PhilippilV. à  domefticis  Sacris  &Confiliis  ,  MS. aller vatcl. 

Ifaacus  Voffius.    îtaque  mirum  non  eft,  fi  is  effugerit  diîigen- 

1 7,   tiam  R .  P.  Phiîippi  Labbe  in  Codicum  MSS.  Bibliotheca ,  cum 

quaeexeoprotuliteruditiffîmusVoflfiuspater,  ea,  exfiliiCo- 

*pag.r4o.dicc(quem,  aliudagens,  editum  ait*;  didicerit.    Dejam- 

opcrisdeHi-blichiiVmatoriisficTheodorusPrifcianus  fiveO&aviusHora- 

ftoncisGr.  trîanus lifc>-  2.  deRe  Medica,  pag.  gy.  editionisàGeleniocura- 

taej  lliendumfanè  leclionibus  animum  aàdelicias  pertrabentibm  ,  ut 

U'mc  coïï'igc fu»t  Ampbipo!h<£*  Pbi/ippi  y  autHerodiani  ,   aut  certè  Strii  aut  Am- 

êSvucct,        bHt^  velc£teris  fuaviter  amatorias fabulas  de fer ibentibtu,,     Ubiloco 

nomma V™' sirii  aut  Amblii ,  legendum  Syri  Jambhchi,     Hujus  Eû*;7?JC3t(ne- 

quàndo  prsc-^'0  an  mtegra)  &  edituros  dim  minati  funt  Aloyfius  Alaman* 
poni ,  fi-u.  nus  &Gothofrcdus  Jungermannus.  De  Alamanno  affirmât 
ftraqjmirarijohannes  àWo*vere5  ad  Scaligerum  feribens  Florenti.  Kal. 
i8*  Sept.  l£oi.  Aloyfius  Alarnanntis ,  U qui Longi Paftùralia dédit,  nefeio 
Salmafmm  quœjamblichibatienus inédit a  parât.  De  JungermannoScaliger 
«^AchiLTa.  {n  Scaligerianis  MSS.  Jungerman donnera  AM ATORIA^  Jam» 
huncAutori  Mkkw  5  qui  a  efié  du\temps  de  Commodm.  Sed  ambo  morte  pra?- 
pri^Alcxan-vëntij  quas  parabant ,  perficerenonpotuere.  Hishacin  pnr- 
drinumPhi--teaegrèadjungoilIuftriflîmumGaulminum,nuperrimèfta«*- 
tio  dici  ^eJT[Wy  qUi  ad  Libros  de  vita  &  morte  Mofis  pag.  z  1 6,  Notas  ad 
AfihiUcm,    jarnbîichumb  Baj3y;uwwK*$pollicebatur. 

C  A  P  U  T    VIII. 

Bal^acws  duobus  loch  culpatus* 

POLITISSLMUS  Balzaciuslib.  6.  Epiftolarum  ad  ampliffi- 
mumCapelIanum ,  Epift.  z.héechabet:  Le  feu  qu'on  portait 
"*   devant  les  Empereurs  Romains  pour  marque  de  Souveraine tt  ,  ne  /c_» 
trouve  qu'en  deux  lieux  dans  fHifteire  de  Herodian.       HunC  Autho- 
rem  perfun&orièadmodumlegiiTevidetur  Balzacius$  dehac 
cnimignispraelatjoaequinque  minimum  loçis.  ipfum  agero 

compe* 


L  I  T   E  R  A  R  I  A.  287 

comperimus  ;  inCommodo  de  Lucilla  fororeejus  %nvvp 
iB&emiA7rdCrtv elviiiç  j  De  Marcia  ejusdem  Concubina  ,  vncvnù 
V7n]QX,6V  om  ozÇaçy  vshvuu  §7Tvpbç',  De  Pertinace»  KAttjhSiv  î7n 
71  ffvulJg/oi'yiiT£7°  7rvf>  èdauç  èav&  Tff^aTTtix7nvTai  >  HTè  n  a)b.o  T&a,- 
O-iXiKûûV  avixQokûiv  sic  v\p(&>  àpôvjucq  j  De  Nigro ,  K&j  ^rPomfx,7revov^ 
7&&7rvfoçj  Denique  de  Quartino  ,  TnpCpvçy.  ref<ày7rug/  m[t~ 
srtvovnx,  èKctr(A»ioKv.  Idem  Balzacius  Diiïertatione  30.  ad  Mar- 
chionem  Monrailferium:  Sans  parler  des  dix  fept  villes  abifmt ''es 
tout  à  la  fois  fout  r  Empire  de  Tibère,  &c.  In  numéro  fallitur  Bal-  10, 
zacius.  Plinius  Iib.2-C.84.  Maximus  terra  jmemoriamormlium^y 
extitit  motus  TiberuCttfaruprincipatu^duodecim urbibus  Afuuna  nofîe 
proftratis.  PliniofuccinitTacitus  Annaliumlib.2.  Eodem  an- 
no  duodecim  célèbres  Afi*  urbes  conlapfe  nofturno  motu  terra,  Etîfe- 
biusinChronicotredecim  numerat  &  nominat ,  quarurru 
unaforfan  reliquis  celebris  minus.  Quatuordecim  habet 
Nicephorus  Calliftus.    Nemo,qaod  fciam,  feptendecim. 

CAP  UT     IX. 

Cujus fît  Ijocratis  Oratio  adDemomcum. 

ELEGANTISSIMUS  Muretusin  limine  Variarum  Leclio- 
num  probareconatur,  Parasnefinad  Demonicum  ablfo-  zu 
crateillo,quiSocratis  &Platonisaequalisfuit,  haud  fluxiffbj 
verum  ab  alio  quodam  Ifocrate,  qui  circa  Ciceronîs  tempora 
claruit.  Adidprobandumteltimouium  profère  ex  Dionyfio 
Halicarnaflenfi,  qui  in  libello  de  arte  Rhetorica  quendam  ex 
ea Parïenefi  locum  laudans,  Ifocratem  ipfius autorem  ,  fuurn 
&  Echecrans ,  ad  quem  fenbit,  fodalem  vocar,  io-oxepwc,  in- 
quit,  0 cwç gTOJp^  yjj  ipeç.  Atquojurevulthk  Muretus  e-raS- 
pov fodalem  effe,  non  amkum  ,  ut  vertendum  innuit  clariffimus 
CotelenusadChryfodomuminDanielem  *  exBibiiotheca_,  *  Pt2î7, 
Scoriacanupervulgatum  ?  Efto,  inquiet  aliquis,  vox  iimo0* 
amicumnotet;  quid  inde contra Muretum  ?  Hoc  nempe_>, 
nonhîc  agi  de  alio  If  crate,  prœterquam  celeberrimo  illo, 
dequofupradiximus»  Amicus  enimnon  modoiseft,  qui  Z2u 
eademnobiscumaetatelucefruitur,  fedetiamquilongotem- 
poreancenosvixitjquofenfunondubitamus  quin  Dionyiïus 

Ifo- 


*88  Keimhaia 

Ifocratem,  fuum  &  Echecratis  amicum,hoc  Ioco  dicat.  Sen- 
tentiam  noftramunice  firmat  CiceroinEpiftolisad  Atticurn, 
lib.  2.epift.i6,  Nunc,  inquit,  prorfwkoc/latui,  ut ,  quonianu» 
mnmcontroverfiaeftDic<earcbofamiliarituot  cum  Tbeophrafîo  amie» 
tneOy  ut  illetuus  T°v  TrfctnriKou  Qm  longe  omnibus  anteponat }  hic  au- 
tem  T?v  ^où^jinov ,  utritjj  à  me  mos  gefius  e(fe  videatur,  Quis  hinc 
colligat,Dic«archum&.Theophraftum,  Ciceronis  &  Attici 
fuiile  squales? 

*3*  C  A  P  U  T    X. 

PoljgimU  utmm  Judxis  Europœis  concejfa. 

IOHANNES  Buxtorfius  filius  (quem  haud  ita  pridem  ma* 
gno  Reipublicaï  literariae  damno  amifimus^Synagogae  Ju- 
daicae  cap.  jo.editionis  ultimae  ,  fcnb'itPolygamiam  velDiga- 
miam  hodie  in  regionibusEuropœis  nonejfe  amplitu  interjudxos  ufitatam^ 
neque etiam permi/fam.Çugevat  ipfum  magniSeldenilocusp.  yz> 
&feq.UxorisEbraicae:  Hodie  ,  inquit,  apudEurop<eosJud*osy  ve* 
luti  qui  Italia  ac  Ger mania  degunt ,  infœcundd  uxori  alia  7  proli* gra- 
tta ,  idque  non  fine  Pontifias  indulto ,  interdum"fuperinducitur ,  quod 
ex  R.  Leonis  Mutinenfis  Venetiis  Arihijynagogi  de  moribus  Ebrxorum 

I.4.  libeUo  9  feu  Hijloria  de  gli  Riti  Ebraici ,  didici  ;  MS.  fcïlicet  illo^quem^ 
alibi  (lib.  defucceffionibus  inBona  cap.  14.  )  uti  (5  virum  pr<e- 
ftantiffimum  (  Wilhelmum  Bofvvellum ,  qui  à  Leone  autogra- 
phumacceperat)  qui  mecum  communie  avit,  tnemoro.  Namiru» 
Codice  Parifiù  dudum  f  A.  1 6  $  7.  )  impreffo ,  ici  quod  de  Pontificù  Ro- 
mani indulto  biebabetur ,  confultèj  utvidetur,  eft  difpuntlum.  Et 
quod  de  Polygamia  ibi  in  ejusdem  Arche typo  olim  legebatur ,  (id  cft  itL-» 
exemplari  meofideliter  in  Italia  tranferipto  )  itafe  habet ,  Part,  4,  c.  2. 
$. z.  GTè  lecito  pigliar  più  d'una ,  è  quante  mogiie  vonno ,  pu- 
re in  Italia  edAlemagna  non  ufano  pigliare  più  d'una,  fe non 
in  cafo che  non  habbia  con  la  prima figlioli ,  che  fi  conofca  che 
lofaciperquefto,  ed  in  Italia  hanno  ufato  chiedernolicenza 

lj.  e  pigliare  difpenfadel  Papa.  Et (anèab  exemplari  meo haud pau- 
cis  nec  moment i  levions  diferepat  editio  iUa,  eut  &  Ebraica ,  quibw  /<e- 
tfwuùtur  Léo ,  pajfim  défunt.     Hucusque  Seldenus.. 

CAPUT 


L  I  T  E  R  A  R  I  A.  2B? 

C  A  P  U  T 


JEliani  locus  explkatus. 

DE  Pindari  &  Corinnac  cenaminefic  JEXianuSmuufr.  l&p. 
Jib.  I  ^.Cap.lf .  Ïliv2aç@«  o  ztoujttjS  aym^o/J^u®*  cv  €>r,Ç*iç  , 
etfAd^tiTi  'ZùÊt7rE<j-aii>  dx^ottTu^ç,  qTJyfy  Ko£/wtjç  mp7Û!tiç,  èAîyxw^ 
tIu/  dpîjGiou)  àwïùcv  à  Hiv2a(ffi* ,  ou/jtotdhGt rlw  Kog/vicw.  Jofe- 
phus Scaliger  ad verfus  Titium  pag,  i  o 7.  & feq.editionis  Parifi- 
nse,  loco  fftu/exdt.a,  legittw  ÉxaAa;  fie  etiam  Livineius,Schef- 
fero  tefte  ad  hune  jEliani  locum.  Ego  nihil  mutandum  cen- 
feo  >  ffiwiKctX&i ibjc>  Kcg/wcw  eft  Corinnam  judicem  confiituit,G2A\\"  26 
cè,  tien  appella  à  Corinne,  &  U  fit  juge  de  la  ebofe.  Quod  hîc  iElia- 
nusCorinnaetribuit,  (Pindarumnempevicifle)  hoc  ipfum_i 
traditPaufaniasin  Bœoticis,  ïçi 'jcv t« tv/Avaria, Tupm  mù  ne- 

<tsv  c*  ©YjQcuç.  In  adverfum  contendit  Apollonius  Dyfcolus 
in  libellodePronominibus  MS.inquoCorinna  fie  loquitur, 
MeuQopytf Àtevyx.Tàv  Xiya^vtAv^TÎàUy  ÔtiBcwcl  Çèou  Vâet,  Ilivooi,* 
cou  -Tiff  z£/v,  bm'u  vel  BaWmulieràBceotiis.  Hefychius, 
Boim  ywuvi  \sz3v  boiutuv.  Hanc  vocem  ab  Hebraeo  1  ]T"Y03 
deducitdoclifïimusBochartusin  Geographia  facra  *,  &ante#pa24  tf 
eum  Salmafius  in  Commentario  de  lingua  Helleniftica^,,  s'  * 
pag»  402. 

C  A  P  U  T    XII,  t7. 

De  Pudente  2f  Claudia  D.  Pauli. 

CUm  nudiuscertius  D.  Pauli  Epiftolam  fecundam  ad  Timo- 
theum  accuratè  legeremus  ,  haec  verba  ad  calcem  reperi- 

lïJUS  )  AWa£e7K/'  ai  EvfèxX©*  ^  ïlûiriçy  %  AÏv(&> ,  ^  YLXcwSioL,  Co- 

gitetLeftor,  annonPudens  &  Claudia  iidemfint,de  quorum 
Nuptiis  canitMartialis  lib.  4.  Epigr.  y. 

Claudia,Rufe,meo  nubit  peregrina  Pudenti, 

Mafîe  eftotœdti,   0  Hymenœe,  tuis. 
Tarn  benè  rara  fuo  mifeentur  cinnama  nardo^ 
Masfica  Tbefeù  mmbene  vinafavis. 

Oo  AV* 


Z$0  K  E  I   M  H   A  I   A 

Nec  melius  teneris  junguntur  vitibus  ulmi, 
1  g ,  Nec  plus  lotos  aquas,  litom  mytus  antat* 

Candîdaperpetuo  refide  concordia  leffo, 

Tam%  parifemper  fit  Venus  œquajugo. 
Diligat  ipfafcnern  quondam  \  fedut  illa  maritây 
Tuncquoq*  chmfuerit  ,  non  videatur  anus. 

Claudiamcurperegriaam  vocet,  indicat  fequenti  Epigram- 
*  Lib.  u,mate  *. 

^     *'  Claudia  caruleis  cum  ftt  Rufina  Brttznnis 

Edita%  cur  Latiœ pccfora  plebis  btbct  ? 
£htale  decus  forma  !  Romanamcredere  matres 

Imlides  pofjunt,  Atthides  effefuam. 
Dibenè,  quodfanftopeperitfœcunda   marito 

Qubd  (j>erat  génères ,  quodque  puella  nu  rus, 
2p»  Sic place at  fuperis ,  ut  conjuge  gaudeat  uno, 

Etfemper  natisgaudeat  illa  tnbus, 

€  A  P  U  T     XIII. 

çEftdendgii  Difiichon  Gr&cumundefumptum. 

INter  erudititfimi  MenagiiPoemataGracca,Diftichon  fequens 
occurrit  : 

Êiç  B^ccioVjTev  77'^ /L&SimcVnucxlu/ithu  ct,y>U4  dwctyocsv- 

HfyJiMt  KMotBTEZAÎn  m$C  vyteuW 

ti  œ%ùç  chteA.3v,Çy7tzcneç  ^tziPAu^é^* 

Ammianus  MarceJlinusHiftoriarumlib.zy.    Jullanus  fuperfii- 

tiofus  ntagis  quant  facrorum  legitimus  obfervator ,  innumerai fine parfi- 

moniapecudes  matlans^ut  aflimaretur  fi  rêver  ti/fet  deParthis,  Boves 

^ojamdefuturos:  Marciilliusfimills  Ce  farts,  inquemid  accepimus  di- 

tluntyo'i  À<sG*5Î  GieçMÉÊÊk»  t® '  K^'urct^/."  kvav  ViKrt<j-v,ç 7  y fiîii  djCùù' 

Kopiju.    Veibumnoûaddam» 

CAPUT 


LïTERARlA.  Ipl 

CAPOT     XIV. 

Utrmn  dmtm  Formicœ  Indicé  Cams 
magnitudinz. 

CLARÎSSIMUS  If.Vo(Tius(quemin  Criticis  Ariftardîum, 
inMathematicis  Archimedem  alterum  jurenuncupes,) 
hune  MclîE  locum  exponens  ,  Padia  alit  formicas  non  minus  ma-- 
xïmas  canibusi  negat  ex  tribus  formicarum  apud  Indos  generi- 
bus,  ullumcanismagnitudinemadaequare.  Haec  tamen  !e« 
gas  apud  praeftantilîimum  Thuanum  ad  annum  1  >■  y 9 .  ex 
Busbequii  ,  utividetur,  Epifiolaquartadelegatione  Turci- 
caj  Nuntius  et iam  kPbamo quidam  OratorU  titulo  ad  Solimanum-*  jl, 
venit  cummuneribus  ,  inter  quœ  erat  formica  Pndicacanis  mediocris 
magnitudme,  animal  mordax  ac  (4vum>  Quaeeludere  COtiatur 
divinus  Bochartus  in  Hierozoico. 


a 


C  A  P  U  T     XV. 

ricorum  Grczcomm  Fatunt-j. 
Uarationefaftum  (ït,ut  ex  omnibus  LyricisGrxcis(Pin- 


LJ 


Adarum  fi excipias)  minuta  quxdam  ii^âx^  tantum  (u- 
perfint,  apertèdocetPetrusAlcyonius,  ex  aliorumrelatu>in 
librodeExilio,  quem  futobiterhoenotem)  majori  ex  parte 
tranferiptum  ferunt  è  M.  Tullii  Iibris  de  Gloria:  Audiebam^ 
puer,  inquitapud  AicyoniumJohannesMedices,  pofteaLeo 
X.  ex  Demetrio  Cbalcondyla,  Grtcarum  rerumperitijfmo,  Sacer dotes 
Gr&costnnta  florui/Je  aucîoritat*  apud  Ccefares  Byzantinos  ,  ut  intégra,  $  l, 
iUorum  gratiâ,  complura  de  veteribuf  Gr<scùy  Po'èmatn  combujjerint,  in- 
primisifa  ea ,  ubt  amores ,  turpes  lu/us,  (5  nequitia  amantum  conti- 
nebantur,  atfc  itaMenandri,Dipbili,  Apollodori,  P  bile  mon  is,  Alexis 
fabettasfS  Sapphus^Srinnx,  AnacreontU,  Mimnermi,  Bionis,  Alcma- 
nù  ,  Alc£i  carmina  imercidiff'e  :  tum  pro  bis  ,  fubftituta  Nazian- 
zeninoflri  Poemata  ,  qua  et fi  excitant  animos  noftrorum  hominum-» 
ad  flagrant  iore  m  Religion»  cultum,  non  tamen  verborum  Atticorums 
proprietatem  &  Gr<ti \e  lingua  e/egantiam  edocent,      Turpiter  quidetn 

O  o     z  Sacer  dotes 


3* 


Z?l  K  E  I  M   H  A  I  A 

Sacer  dotes  ifti  in  veteres  Gracos  makvolifuerttnt,  fedlntegr\mis$ro- 
bitntù)  tf  Reltgionis  maximum  dedere  teflimonium.  Haec  auro 
contra  cara  non  potui  non  apponere. 

C  A  P  U  T     XVI. 


I; 


Bajtli 


(iln  quatuor. 

NterEccIefiaeGraecaeDocloresBafilii  très  vulgo  memoran- 

.tur,Magnus  fcilicet,  SeleuciaeEpifcopus,&  Cilix.     Quibus 

addendusquartus,quemBafiliumminorem  Magni  refp.eclu 

appeUabimus  $  iscnimzoivcaicvHo^evcfxar^  >&f  Sçwx  Magni 

îllius  Bafilii  fe  dicit.     Scripfîtin  Gregorii  Nazianzen»  Oratio- 

nes  B|^V«$M(r.quarum  fragmenta  duo   afFert  Seberus  ad 

*pp9.&io5.Po^ucem  *,  ex  Hcefchelii  ad  fe  Epiftola  5  horum  primum_i 

*  p.  18.  ed.habet  etiam  Salmafius    ad    Tertulliani   Pallium    *   ,     ex 

Parir.  Cyriïli  forte  Lexico  ,  inquoidem    habetur,  velexSebero. 

Bafilii  hujus  meminit ,  aut  nos  fallit  memoria  ,  Johannes  Xi- 

philinusPC.  inMatthseumfcribens,  quem,  dumHagse-Co- 

34.   mitis apud  Batavos  verfaremur,  in  inftrucliffima  D.IfaaciVos- 

fiiBibliothecaMS.  legimus» 

CAP  UT     XV1L 

±/în  ^Thi  Livii  imagines  Patavina  dîgitum  ori 

apprejjum  h  a  béant. 

"ÏOHANNES  CafimirusDauquoy  ,  Dominus  deCouvrel- 

Jles  ,  Heydelbergmfis  ,  in  ItaliaelcinerarioMS.  A.  1609. 

t)ans  la  grand'' (aie  du  Palais  de  Padoiie ,  on  voidP  effigie  de  The  Lîvlj, 

dont  ily  en  a  trois  en  divers  endroits  ;  Et  m'étonne  fort  de  la  peine  que  i' 

efi  donnte  Philppe  Camerarius  tresgrandperjonnage^  de  rechercher  les 

eaufesenun  chapitre  de  fe  s  Méditations  Wflorique  s  ,  pour quoy  les -fia- 

tues  de  Tite-Live  efioîent  reprefent'ees  avec  un  doigt  (ur  la  bouche  y  veu 

2  <.   qu> apas  une  des  trois  cela  nyefi.     Camerariilocusnobis  haclenus 

incompertus  :  at  in  eandem  fenrentiam  fie  CL  Minos  ad  Alcia- 

tiEmblemata,  p.loi.edit.  1^02.    Harpocratis  figillus  mihirevo- 

cat  in  memoriam  Titî  Liviï  imaginem  à  Patavinis  fupra  Prœtorii  fores 

fofitam-)  habetenint  ori  apprejjum  digitum  j   cujusge/lus  caufas  muhi 

muissê 


L  I   T  E  R  A  R  I  A,  29$ 

mult as  affermi  y  fedqniex  aliis  doBiores  vider  i  poffunt^  conjtciunt  id 
eaconfclumratione  ,  quodù  fcribendo  adeomulta  fit  complexus ,  ut 
Script  or  ibus  aliis  fikntium  videatur  indixifje.  Sedidego  quidem  malim 
ad  fingularem  bominis  tùm  fapientiam,  tummodefiiam  couver tere ,  ut 
qui  multa fcribendo ,  longe plura  in  hominum  animes  cogitanda  infude- 
rit>  Digituslabracompefcens,  interdumeftpeenitentia?  no- 
ta ,  ut  in  Architeclo  ilio  Conftantinopolitano,  cujus  lepidam-i 
hiftoriam  refert  Johannes  deCipelli$lib.ô\  cap.  j.quam  hue  3°» 
uanferibere  Iongum  foret. 

C  A  P  U   T     XVIÏl. 

IfocYdthQodex  A4S.  editis  atiftior. 

SCALIGER  in  Epiltola  ad  Gruterum  Lugd,  Batav.  1  zt  KaL 
Jun.  1607.  Cpdicem  Ifocratit  etiam  Nicolaus  Sopbianus  habeb*t\y 
quiPanatbenaicum  tribut  foliis  auffiorem  continebat>quam  qui  bodie  in 
manibtu  noftris  verfatur.  Prafens  aderat  Hen ficus  Stephanus  j  impref" 
fumilli  Panegyricum  Sopbianus  oftendit  >    locum  à  quo  abfunt  illafolia 
interpretarijubety  quemeum  diligent  er  tsperpendiffet,  palamfenoru» 
inîeUigereprofeffus  efi ,  quumtamen  anteafufpeftus  ipjimnfuiffet.  Po~ 
ftea  ,  explicatoCodiceGrœco  ,  indicavit  quantum  in  vulgatis  editioni-    37» 
bits  deeffet.     An  ille  Codex  nunc  in  Bibliotheca  Palatin  a  extet  ,   magni 
feeerimftire  ,'  &  fiitaeft  ,  cum  vulgatis  conferre  Salmafîus  poterit. 
Aliquando  ex  îpfo  Stepbano  audivhpr opter  banc  lacunam  [e  editione  Jfo- 
cratis  deterriturn  fuiffe ,  quemtamenpofiea  cuminterpretatione  Latina 
txcudit.       IftiSopbiano  idem  (S  nomendS cognomen  commune  cumeo 
fuit^qui  Gr<eci<e  Tabulam  confeùt,  ne  forte  quis  eundemputarit*     Fal- 
JiturScaliger  i  Sophianoifti  prasnomen  fuit  Michael,  non_» 
Nicolaus  ,  PetroVicioriotefte  ,  adAriftoteîisRhetorica  %  *  PaS- 7Ï^ 
cujus  locum  licèt  paulô  prolixiorem  hic  fubjungemus,  quoni- '  florcnt' 
am  apprimè  illuftrat?quae  à  Scaligero difta  funt  r  Po/ïquamfm- 
quit  f  ferme  ortus  efi  defortaffe  non  omnino  intégra  parte  hujus  libri  5 
(  tertiî  nimirum  )  commodummihieftnarrare ,  quodàdoclifftmtsvi-    $  £» 
ris  &  magna  virtute  dignitateque  pr&ditis  accepi  ,  Angelojufiiniano 
Epi/copo^ac  Jobanne  Vmcentio  PineUio  ,  Michaelem  Svphianum  Gr&* 
eumbominem  ,    amicumutriusquehorum,  &  meum    quo  que  non  par- 
vum  f  naciumfuiffe  vêtus  exemplarlfocratis ,  in  quo  &  qnx  divulgat* 
funt  bu  jus  diferti  Scriptoris  Orationes  leguntur  >  &  prêter  ça  fragmen- 

O  o     3  tum 


2p4  K  E  I  N  H  A   I  A 

tum  quoddam  alius^qu*  adhue  in  occtilto  Ut  et  ;  cu/u s pufitîœ partit  ipftus 
(  ut  ajunt  )  très  loci  citati  ftmt  ab  Ariftotele  in  hoc  libro.  NeceJJe  igi- 
tur •  efiyfintaliqui  è  numéro  eorum  exemplorur»^  qtt<e(ignijîcavi*  doluique 
me  omni  meojludio  dilgentiaque  nonpotuijfe  indagare,unde  accepta  fnt^ 
ne  que  authorem  earumvocumfententiarumquemonftrare.  Faclum^ 
5 p.  autem  efl undiqtte  malè  5  ttam  &  Michaelmortuus efl  ,  & quoi pojfide- 
bat  inpotejl  ?tem  venere  cognât i  ipftus  ^  qui demicrlium  non  habet  in  lta+ 
lia,  ne  que  apudâliquemhicvivit  ,  raroqnehuc  advcntat  }  occupât  us 
in  cominuis  &  longinquis  navigationibus.  Hoc  mihi  vifum  efl  comme» 
mware.     HscVi&orius. 

CAPUT     XIX. 


I: 


DeCdfauboni  ad  ejithenœMnloco  conjetlura* 

'SAACUS  Cafaubonus  vir  maximus ,  Animadverfionumad 
. Athenacum  Iib.  1  o.cap.  1 .  narrât  fe,à  viris  fide  dignis accepif- 
fe ,  vifas  manïfefto  aures  movere  viro  cuidam  eruditiffi- 
mo;  cumper  Allobrogum  fines  tranfiens,  vivïcomburiipe- 
riculum  fibi  à  Magiftratu  immtnereinteliexilTer.  ;  quoddi- 
ceretur  nefandi  criminis  reusTolofa  in  Italiam  fugerc.     Vide 

40,  annon  is  (ït  Marcus  Antonius  Muretus ,  in  quem  feftivè ficSca* 
liger  : 

Quirig\d&  flamtnas  evaferat  amè  To/ofa 
Muretus ,  fumos  vendidit  illc  mihi, 

CAPUT     XX. 

§h4Concordiam  interProtejiantes  & Ponù- 

jicios  tentawnt. 
►ONCORDIAM  inire  inter  Proteftantes  &  Pontificios 
'olimeonati  funtDefideriusErasmus ,  Philippus  Svvartz- 
crd  ,  Georgii  duo  Wicelius  &  CafiTander  ,  Andréas  Fricius 
Modrevius:  Noftrotempore  JohannesSerranus,  Ifaacus  Ca- 
faubonus,  TheophilusBrachetus  ,  &HugoGrotius.       Hi$ 

41,  addeDominicumBaudium,  virumingeniifelicitatecum  ve- 
teribus  comparandum,  cujus  haec  funt  verba  in  quadam  ad  am- 
pliffimam  ThuanumEpiftolaA»  15^1.  JamfridemanimQ  conce- 


c: 


L  I  T   E  R  A  R  I  A.  1ÇS 

pi  Opus,  &  tracîatu  arduum ,  &  ufu  maxime  neceffarium ,  quod  ipfum 
olim  aggreffits  is ,  de  quonupermultusnobisfermo  fuit,  GcorgiusCaf* 
fander.  Hic y  tametfinihildicas,  tamen  auguror  animo ,  quidcogi- 
tationitu*  occurrat ,  ejje  nimirum  rem  tuntx  molis  >  ut  eam  vix  men- 
te  completlipoftm^nedum  facultate  confequi.  fateor  equidem  adhanc 
provinciam  deligipar  ejje  hominem  inftruftum  omnibus  ingcnii  ac  doïïri- 
n£  copiis.  Opus  injuper  multiplia  inquifitione  ,  varia  Ubrorum  fupel- 
kclile ,  plurimarerummemoria,  Cf,  quod  familiam  ducit ,  pietate„ 
Sedutilitatis  magnitudo ,  tf  penuria  taliumvirorum  ,  débet  ctiamad 
hune  honefiijfimum  laborem  médiocres  viros  incitare  ,  ut  fi  à  fpe  perfîci-  4  z  ♦ 
endi  abfint ,  faltemprœclarœ  voluntatis  confeientia  perfruantur.  Ego 
rnihi confeius [um^quam parum pojfim  ,  fedaggrediendi  fludiumprobis 
omnibus  mepr.baturum  non  defpero.  Deum  certè  confidopiis  conatibus 
ad  futur  um ,  in  quempracipuè  intuens ,  idoneris  tollere  decrevi.  Quod 
fi  faltemeffecero  ,  utaliornmjcribendifludia  excitentur  ,  quidignt* 
banc  Spart  am  exornare  pojfint ,  nibileft  quod  me  non  ajjecutum  ejje  exi' 
ftimem.  HucusqueBaudius ,  cujus Opus,  animo,  utputo, 
duntaxateonceptum  ,  nunquamprodiit.  Hincpatet,  cur 
BaudiumGeorgiiCalTandriaffeclaminGalliaOrientali*  dixe-*  p.  124. 
rim,  quod  muftis  perobfcurum  (  nec  immeritô  )  videbatur. 

C  A  P  U  T     XXI.  4î- 


Adonachi  cujusdam  Parijïenfis  Hijioria. 


c 


UMpaucisadhincannîs,  Richerii  Senonenfis  Benediâi- 
^.niChronicon,  Reipublics  literarianbono,  vulgariîBc- 
nedidinus  alter  Domnus  Lucas  Dachery  7  haud  argrè ,  opinor, 
fereteruditusMonachus,  fi  Hiftoriammemoratu  oppidôdi- 
gnam,  abeo,  cafu,  forte  omiffam>  ex  eodemChronico  Le- 
clorirepraefentemus;  luithisdiebus,  Richerium  audis,  Pari  fi' 
enfis  vtr  dotlijfimus ,  eloquens  &  eloquio  clarus ,  Robertus  nomine ,  dt~» 
Ordine  Pradicatorum ,  qui  tantam  habuitgratiam  ,  ///  nutîus  et  tune 
fecundus  haberetur  :  fed  7  utferebatur^  tôt  us  glori£  munditf  luxuriœ 
dédit  us  erat  :  qui  quadam  arte  chartulamfibi  compefuerat  ,  utfiquan- 
do  eandem  chartuUm  capiti  alic  ujus  fupponeret ,  qujicunque  ille  vole  bat,  44' 
vellet  t  nollet ,  fateretur,  Quadam  quippe  die  cum  inpradicationefaa 
>  quandam 


Zptf  K  E   I  M  H  A  I  A 

quandamformofam  mulierem  confpexijfet,  eam  animo  concupbit^man* 
dans  eiut  ftbipoft  fermonem  loquerctur  j  quœad  quendam  locum  fecre* 
tum  veniensyubifibi  vette  confiteri  exfpellabat,  illam  alloquiturfé  ut  vc* 
luntatemfuam  faeeret ,  vocibus  minacibus  &  blandis  ipfam  coarclabat. 
lllanegat  >   illeinflat  :  minât  ur ftnonfaciat  ,    àbjerefimopponet,   & 
igné  comburi  faciet.      In  craftino  nempe  coram  cunclis  mulierem  illam-j» 
adfe  venir  e  fecit ,   &  manum  ei  imponcns ,  ait  a  voce  interrogaty  Nuw 
quidexfettaH&reticorumes?   Illa  dixit,  Sumverè.     Vis  redire  ad  fi- 
dem  Catholicam  ?  iUa  autem  ait ,  Non.     llle  dixit  :   Pis  comburipotius 
45*    quàmfeiïam  illam  abnegare?  Illarefpondit  ^Volo,     Audijlls ,  quoni- 
am  mulier  ifta  confeffa  eft  turpitudinem  fuam.     At  illi  admirantes  dixe- 
runt ,  [e  nunquam  taie  quid audiviffe ,   &  ita  tradita  ejl  cuftodi<e>    Ha- 
bebat  autem  illa  Matrona  filiumClericum ,  bonœindolis  adolefcentems , 
qui  dolore  matris  taBus ,  circuibat  vicinos  &  affines ,  confulens  eos ,  fi 
quo  modo  matrem  è  periculo  mortis  liber  are  valeret  :  cui  quidam  ,  qui 
illi  Prœdicaterifamiliaris  erat ,  valdè  condolens ,  dixit  ei.  Fade  cras  ad 
fublicumConftftorium,  quia  iterum  mater  tua  examinabitur:  tu  ver  à 
flajuxta  eam ,  &  ckm  Magijler  Robert  us  mat  ri  tu*  manum  impofuerit , 
(feamdefideinterrogaverit,  tu-,  quiafortiores eo,  manum  ejus'viri- 
liter  appréhende  t  &  chartulam  Jquam  ineainvenies^totte,  &  eam  tibi 
referva ,  &  ait  a  voce  roga  Magiftrum  Robertum ,   ut  iterum  matrem-* 

46.  tuam  de  fide  interroget,  Quodtf  ita  faftum  efl  :  cumque  ille  Clericus 
chartulam  illam  de  manu  illius  Prxdicatoris  tulijfet ,  matrona  illa  utpri- 
us  interrogata-f  juravit  coram  omnibus  ^fe  nunquam  illa  verba  audiviffe , 
nec  unquam  a  Magiftre  Robert  0  de  fide  interrogatamfuiffe ,  nec  ei  in  ali- 
quo  refpondiffe ,  nec  quid  effet  H<ere(is  unquam  audiviffe.  Filius  vero 
s  jus  omnibus  chartulam  oflsndttfé  quia  arteDi  abolie  a  idem  Pmdicator 
fer chat tu/am  illam  quod  vole  bat  decipiebat  ,  &  mortitradebat.  Po- 
puliverôhœc  audientes  nitebantur  eum  interficere  ,  fedraptus  kClero  y 
miffus  eft  in  carcerem  lapideumperpetualiter  inclu/us.  Et  quia  pat  rem 
(S  matrem  ,  #  alios  multos  in  fontes  vel  culpabiles  arte  fuprà  dit!  a  ad 
fuaminiquitatemvelandamfecerat  ,  Deuseitalem  panant  inpr<e(enti 

47.  vit a>  rmponere  décrépit,  fi  forte  à  malitia/ua  convertatur.  HcCC  Riche- 

rius,    Locum  fuppeditavit  magnae  vir  diligentiaeJohannesPri- 
c«eu$jAnglu$t 

CA- 


L  t  T  E  R  A  R  I  A.  JP7 

CAP  UT  xxir. 

^nonjmi   Epigramma. 

CiES  A  R IS  ad  valv&s  vigilansjlo  noïïe  d/eque9 
Nec  datur  tngreffus ,  quo  meafafta  loquar* 
Ite  bon*  Char  ite  f ,  &  vcfîro  numine  teft<e 

Ter  te  h<ec  verba  pu  Principis  antepedes. 
Si  ne  que  o  placides  aff'ari  C^ farts  aures, 

Saltem  aliquii  ve niât, qui  mihi  dicât ,  abit 
Hoc quantivis  pretii  hexaftichon  affert  Balzacius  Difiertationô 
27.admelliti(TimumSaracenum.     Idem  fed  verbispaulôdis-  /{.?♦ 
crepantibus  habet  Pithœus  in  Epigrammatum  veterum  Cin- 
no ,  quod  hue  transferre  haud  gra  vabor.» 
Cœfaris  advalvas fedeo  ,  fi  o  noble  diéque7 

Nec  datur  ingrejjks ,  quo  me  a  fat  a  loqttar* 
Ite  De<£  faciles  5  &  noftro  nomine  faltcnt 

Dicite  divini  C<e(aris  antepedes: 
Si  nequeo  placidas  aff'ari  C<efaris  aures , 

Saltem  aliquis  ventât,  qui  mihi  dicat ,  abt, 
Judicet  Leftor,  utrum  ifluftnores  prae  fe  ferat  antiquitatis  cha- 
racteresj  Balzacianûmne,  an  Pithœanum.     Nos  Pithœano 
lubenter  calçulum  damus» 

C  A  P  U  T     XXIII,  4P. 

Gatakems  rvariis  loris  notatus. 

ECRITICIS  omnibus,quihoc  faecuload  politiorum  litera- 
rum  illuftratïonem  aliquid  feripfere,  vix  ac  ne  vîx  quidern 
ullusinvenietur  ,  quiinautoribus  diligenter&  acciiratè  tra- 
tandis  Thomas  Gatakero  paîmam  praeripiat.  Haec  tamen-i 
in  ejus  Scriptisvirgulacenforia  indigere  nos  homunculide- 
prehendimus. 

In  Difiertatione  denovi  Inftrumenti  ftylo  contrat 
Pfochenium ,  Londini  i 64g.  p.  1 7.  Cum  àpK-dùpro orco  ufur. 
patam  offendam  Pétri  ep.i.cap.j.vjp.     ttotfëmmof    (rCpd^uj  VoX 

enim  «g«7?  in  Novo  Fœdere  nufpiam  oeewrrit,    In  Pétri  lo- 

Pp  co 


29$  K  E  I   M  H  A  I    A 

cojquem  afrert,extatvox  <$uAa;cjj$  èv t£ lUevpct-Ti ,  inquit  ille 

fc.  Apoftolorum  Princeps,  ^rljw  0uA*kj?  wsCpao-i  7roç£/%ç 

ÎKijç-jfcèv  o  X&tçoç,     Hunclocum  pulchreilluftrant,  (quod  fu- 

giffe  tôt  interprètes  mïror)  hxc  Hieremiaeverba,à  Judans, 

*InDia!ogoar„uente  Juftjn0  *,  fublata,Ean?«9  o'KuV/^  s  Qéa$  ïvà  i<rpjL- 
9*rr  vm^cav  cartes  r  KèK9ifit]^>uvetç  yiw  ^cù^GtT^tH^'KecnlovfZ^Si 
clutÙç  'djctyieKiftLc&zq  duT°îç  T3  craTyg/ovcwzX. 

Pag.  3  J.  Nec  apttd  Interprètes  iiîos  dipipù  itludj  pr<eter- 
qnamifiie  (Reg.  lib.4.  cap.i.  V.14./  deprehendttur.  Harc  VOX 
ctiam  legitur  ejusdem  libri  cap.io.v,  1  o.  icaj  iiç  'nnLTufe  ixrdvutç 
tÔtwç  \  'tain  dÇitpw* 

In  Ci n no  Lond.  p.  1  O.  1 6$  l .  EpiJîoU  ad  Corintbiûr 
Autor, fiïïitius  Clemens.  Hîcfolusincedit  doclifïimus  Gatake- 
rus.     Utinam  fententise  fuae  canfas  feriptis  confîgnalfet  f 

Pag,  eadem,  Laftantiinomen  pr<eferens  Poetn.     Difce' 

|i,  repotuit    Gatakerus  exSirmondi  Nous  ad  TheoduîphuiTL» 

pag.  202.  eumeffehujus  Poematis  auelorem  5  non  veroVe- 

nantiumFortunatum,  cuiàBarthio,  Bocharto,  &  aliis  perpe- 

ram  tribuitur* 

Pag , 2  44.  Citer 0  in  Carminé jocttlari  (JïDonato  in  Terentii 
Eunucbumfîdes)  f'undum  Varro  vocat  ,  &c.  Hoc  Difticlion  ante 
Donatumattulit M.  Fabius Inftitut.  Orator.  lib.  g.  cap.ulti- 
mo,  ubiloeo^«4,  Editionesquardamhabentgw,  ahxgwm» 
^XOpojfit  y  poffim ,  &  pro  /apis ,  tamen. 

Pag.  3  94.  Martialis  lih^ u.  Epigr.çr.  ex  Lucilia* 
Lucili  ColumeUa ,  h  te  fitus  Metropbanes, 
htgtColumelLzhac,     ColumellahoclocoeftCippttsfepuIchra- 
lis,  ut  erudîtifîimè  docuit  Salmafius  ad  Solinum  pag.  1  ziot 
&feq. 
$z.  Ad  M.  AntoniiVitam  ,  Cantabrigiae  1652*  p.  146. 

Dijndxh  iisdemPetromuSy 

Et  cocUÇummas  advocet  auriculat, 
Loco  cœlt-,  legendum«V//>  ut  vin  docli  dudum  mo- 
nuerunt»    Cillusautemeftafinus ,  undecillanus  ,  agaio  Ci- 
ceroni, 

Inadverfariis  MifcellaneisLondini  i.<5f  p.  p.  z.  Nam 
Pboth Intérêts  ,  quiprefecto  Andréas  Schottus  effewrn  potefo  &c. 

Harc 


L  I  T  E  R  A   R  I  A,  299 

ttec  tamenSchottusipfe  in  Epiftola  adVoflîum,  cujus  auto» 

graphum  aflTerVO  :    Salut  at  te  tenebriofltù  Photium  dédit  Latine, 

Pag.  84f  V>  ci-  Joan.  Vbfftus  de  vitiis fermonis lib.  j.c.  /2.JF/- 
cus ,  inquit ,  inqutnabant  veneno  îta  tempe? 'ato,  ut  qztibus  Mat  edendas 
corrigèrent ,  &vivere&  morinequeuntes ,  &c.     Hscnon  legun- 
turapudVoffium ,  quilngruiisquidemmeminitinilloOpe-   ïh 
re>  (lib,  3.  cap.  16. non  i2.)fedaliisornnînôverbis. 
Pag.  2  8  7  Sic enim  ïerentiuslleauton  4.  3. 
Unus  eft  die  s  ,  dum  argent umeripio  ^pax  :  nihilamplius. 
Totum  opui  hoc  [parfum  ,  crinis.  velut  AntiphiU.  Pax, 

Lege  Heauton.  Atf.  4.  Se  z  unus  eft  die  s ,  tfc.      Verfus  pofterior 
noneftTerentii  ,  fed  Aufonii  in  Grammaticomaflige  ,  qui 
TerentianumiHudrefpicicAd.  z. Se, 3.  ejusdemfabulae. 
Capilluspaffus,  prolixus ,  circum  caput  rejetlus  negl'tgenter. 

Pag.  517.  Sicutnecillud,  fwe  Aufonii^  quodAufonioPop* 
ntdplacet ,  #V.  Dionyfii  Catonis  Difticha  ante  Popmam  Au- 
fonioalTeruitBaptiftaPius ,  NotisinDolabellasEpiftolamlib. 
14,  earum  quaead  Atticum. 

Pag»  3  f  1 .  In  Germant*  cifitate  quadam  cdcbriBpitaphmni    ^4, 
boc  vifttur  -. 

Siproculk  Proculo  Proculi  campanafuijfet^ 
Jamproculà  Proculo  Proculus  ipfe foret. 
Bononiannltaliaad  D.  Proculi  Fanum  legi  teftatur  Natharu 
Chytrasus  in  Europae  Deîiciis p.  2  $  1.  edit.  1 5-94. 

Pag.  387.  Gauim'ino  impo fut 't  Anony  mus  quidam  ad  Petro* 
nium  Animadverfionum  author.  h  eft  Johannes  à  Wouvere, 
quem  cur  Anony mum  vocetGarakerus,  nulius  video. 

Pag.  435".  Noncrgo  Catullum  exponit  Fabius  Inftit»L  â.c. 
3.  quod  Johann  es  Brodjtus  &  Robert  us  Stephanus  opinât ifunt*  IrLj 
eadem  fuit  fentenria  anteBrodœum  &  Stephanum  Gulielmus 
Budarus,  in  linguas  Grxcz  Commentariis  pag.  61.  editionis  f$\ 
Parifinae  IlludFabii,  inquit ,  in  fexto  mirari  quis  pojftt  de  QuintiA 
dicîum  à  Catuiio 

—  Nam  nulU  venu  fias 
Nulla  in  tam  magno  eft  corpore  mUafalUl 
Quibus  verbis Po'éta xè'îv  eivcq  koix^cv^  & J' ezc&ov 5  ùêl  yhetQvçèvyjyy 
ûiovouv  "Xçanceiotç  ûo  ippsXc-ictç  èwctj  Çytriv  w  t«  'éj^i}ify{  §  <rd>pa~ 

Pp       Z  7@* 


* 


joo  Keimhata 

t&  ixHitiu     Q*\ntilianus  autem  pehoïov  inteUexk ,  animadvcrftoms 
cuba  animique  aliud  agentis¥ 

C  A  P  U  T      XXIV. 

Qtpreffm  utrum  fabricants  navibus  aptal 

NESCIO  quid  in  mentem  venerk  eiariffimo  Ifaaco  Vofiio, 
neganti  in  Vindiciis  pro  LXX Jnterpretibus  *,len f ifcum, 

fû*  terebinrhum&cuprefifumefleconftruendisnavibusaptas.  De 
cuprefïbenimhocfalfumefTeevincit  LiJiusGyraldus,  (utFuI- 
lerum,  Bochartum  ,  &aliosmittam)  in  Libello  deNavigiis 
cap^.Ex cupreffo,  inquit,  af  udAjJyrios  navesfabricari,  teftis  efi  Ari* 
(lobulus  &  ab  eoArrianus.  Theophraflus  auoque  hanc  diuturniorem 
cœteris  arboribus  tradit  ,  idquodex  valvis  Diana  8pbeft&  comprobat. 
Paulô  poft)  G)uodde  cuprejfo  diximus,  comprobat  Trajaninavisy  qu* 
demumfuperioribusannis  inventa  efi  &  erutnex  Nemorenfi  lacu.DfLj 
hacnavifufiusinhcBcverbacap.  7.  Tmjani  navispaucisantean* 
nis  t  quibus  bxc  ego  prodebam,  repertafuit  at^erum  ex  lacu  Nemo- 
renfi  in  Latio^quo  locoannos plus  MCCC.  demerÇajacuerat  5  ut  conje- 
tlaripotuimus.  Jfjhiivero  tdificandarum  bujusmodi  navium  peritiam_i 

S 7*  habent,  feeam  ita  confirutlam  compaftamcj3  animadvertifle  pr&dica- 
bant,pini  vide  lie  et  materiam  (S  cuprejfiin  ea  egregie  vetuflatem  vicijfe, 
idçfo  extrinfecuspice  atra  &  tela  lino  agglutinât  a  ,  fuperçfo  id  ebarmm 
vellameUaspotiusplumbeoi  davis quibusdam  <eneis  confixas comperij- 
fe,  Efi  enim  ufu  comprobat  am,  <es  multo  quamferrum  ad  vetuflatem 
magis  durare,  quod&  ïitruvius  &  Pcgetius  affirmant.  Hanc  Tmjani 
navem  Grœci  feriptores  triremis  longitudine  fuiffe  proâiderunt ,  latitu  - 
aine  ver oHolcaldis  ,     quod  &  ex  erutn  cognitumefl.      HllCUSquO 

Gyraldus. 

CAPUT  XXV. 

De  çjiïmm  Sabbatico. 

PLINIUS,  egregiusillenaturae  My(tes,lib.}i.cap.  i.refert 
in  JudatarivumSab  bâtis  omnibus  (iccaru     Rivus  ifte  flu- 

vius 


19* 


L  I  T   E  R  A  R  I  À.  $01 

vius  eft Sambation  vel  Sabbathîon,  de  quô  etiam  Eldad  Dani- 
tain  Libellodetribubuslfrael,  &  Elias  Germanus  in  This- 
bitej  quibusaddendusjohannes  Mandevyle,aliàs  dictus  de-» 
Barbam,  in  Itinerario  MS.  Sednotandain  primis  verba  Geo- 
graphi  anonymi  Bibliothecae  Regise  MS.    Tg^w  oç(&  Isw  ¥ 

woizifiov  ai  o-u@@cîtg)  ,  7^ç§  uociùiç  tjfjtfçcuç,  His  prorfus  con- 
traria narrât  Jofephus  Belli  Judaici lib. 7,  quem  vide. 

C  A  P  U  T      XXVI. 

Huldrici  ad  Nicolaum  L  EpifioU  locus 
firrnatm. 

HULDRICUS  velUIricusAuguftanusEpircopus  inEpifto 
la  ad  Nicolaum  I,  I\R.  feribit,  quod  Gregorhts  Magnus primo 
Sacerdotibus  mandaverit  c&libatum  ,  fed  poftea  comperto  quod  clam 
libtdines  exercerentur^  indetfo  multi  concepti  fœtus  trucidarentur,man- 

datum  illud  abrogarit ,  dixeritque,  Melius  efle  nubere  quam  cae- 
dibus  caufam  praebere,  Namcum  aliquando  in  pifeinam  quart" 
dampifeatum  mifffet  -,  inventa  funt  in  eadem  [ex  millia  fubmerforum 
infantium  capim.  Simile  quid  narraturàjofcelino,  inEpifco- 
porumCantuarienh'um  Viris,  p.  210.  editionis  Hanovianae, 
Anno  130p.  inquit,  Radulphus  Bourn  Auguftinenfis  EcclefïœAb-  ^°v 
bas  eleftus  y  cùmadPapam  Avinioni  agent  em  confirmandus  accejfijfet^ 
rêver  fus  domum>  teftaturfevidi/fe  tnitinere  pifeinam  in  quadam  Mo- 
nidlium  Abbatia^qua  PR OVINES  dicebatur;  inqua  ,  cum  edutta 
nqua  luto  purgaretur ,  mulm  parvulomm  oJfay  ipfacfc  corpom  adbuc 
intégra  reperiebantur.  Unde  adcriminaliajudiciafubeunda  vigintife- 
ptem  Moniales  Pari  fias  duB&  &  carceribus  mantipatœ  fueruntj  de  qui* 
bus  quidafîumfuerity  nefetvit. 

C  A  P  U  T     XXVIL 

Auguft'mi  Cbiejïi  luxm  tmmodicm. 

AUGUSTINUS  quidam  Chiefius  Romanus  Trapezites 
Pp   j  Leoai 


30Z  K  E  I  M  H  A  I   A 

6u  Leoni  X.  P.  M»  totique  purpurei  Senatw  ccetui,  extero- 
rumque  Regum  Legatis  ,  obfilium  abillo  baptifmi  lavacro 
tinctum  ,  fplendidiilima  ,  utitadicam  ,  repotiaconftituit, 
inquibusnonfatisfuiteduliorumomnis  generis  mifluumque 
exquifïtifïîmorum  apparatui  modum  omnem  ademiiïe,  ni(ï 
etiam  lances,  pinaces»  casteraqueeumefcariavafa,  tumpo- 
tus  instrumenta  ex  argento  affabrè  facla  omnia  in  Tiberis  pra> 
terlabentis  alveum  inani  luxus  oftento  prxcipitarentur,  idque 
non  una  modo  fedpluribus  quoque  vicibus ,  quotiefcunquo 
fcenicum  illud  ferculorum  &  menfarum  choragium  mutan- 
dumforet.  Atqueifta  parvo  conftitiffe  sfrimandum  erat> 
nifi&alieno  ex  orbe  pet itarum  immani  pretio  avium(quasPfit- 
tacosnominamus>folaelingu2evariis  in  patinisconditae ,  ulti- 

Ci,  moferculo  omnem  luxus  oftentattonem  longé  fuperaflent. 
H<sc  Hadrianus  Junius  Ammadverforum  lib.  4»c4p. 8% 

CAPUT  XXVIII. 

Â'^ç  pro    Cœlo    apud  fâteres* 

VOX  A'Ji/j  generalis  eft ,  cum  ad  locum  tormentorum  tum 
adlocum  quietis.     Hincnon  modo  pro  Inferis  7  verum 
etiam  proCœlo  quandoque  ufurpatur,     Author  innominatus 

apud  Suidam ,   ïloLa-a  dvd.yx.vi  ,  Ttïç fjfyù  eLyeiQoïç  c#  èe,èa  ïasSaj  u,usi- 

vovy  Toïç'$KctKo7çKdKiQv.  Sic  Jofephus &  poft  eum Theodore- 
tus,  dêlw  omnibus hominibustribuunt,  impiisquidem  <rxo- 
Tiâreçov,  piis  vero$«T«iov.  AdhxcafieritHugoBrugthonus, 
(de  quo  alibi  )  in  S.  Scripturac  Concentu  ab  Ifaaco  Genio  Lati- 
ne verfo,  in  multis  vetuftifïîmis  Codicibus  MSS.  Orationem 
65,  Dominicam  in  hune  modum  inveniri  ,  uât^  fouv  0  a>  âty, 
VeteresquoqueMacedones  Orationem  hancnunquam  aliter 
precatos  fuiiîe. 

CAPUT    XXIX. 

Pelagunomcn. 

ELEBERRIMI  hujus  Haerefiarçhs:  nomen  ,  fuit  >  quod 

pauci 


c 


L  I  T  E  R  A  R  I  A.  303 

pauci  norunt,  Morgan  ,  quod  veteri  Britannorum  lingua 
Peiagus  fignificat.  Hoc  nos  docuit  Voflius  pater  in  Inftitucio- 
nibusOraroriis,  part.i.pag.  3  ir.  edit.  1630.  f "elag tut , inqtiit, 

àpel/igo  dicitur ,  non  quaftin  Britanniù  ,  unde  H&retico  iUi origo  emt  5 
Gr*ce  fwtlocuti ,  feàpr  opter  ea^quod,  utiper  ma  nus  traditum ,  é*/;hi* 
eBanchorenfiMonaflerio  ,  quodinCambria  ÇtveWaRia  erat  ,  effet  ad 
exterosprofecius  ,  quiprim  Morgan  diceretur  {fané  hodieque  apud  64» 
Cambras  illufîres  M»rganorum  familîafuperfunt  )pro  Morgano  deinceps 
Gr£ca  appeîlathne  Pelagius  maluerit  vocatif  quia  nempe  Morgan  veteri 
Britannorum  lingua ,  qu<e  hodieque  apud  Cambros  obtinet  ,  peiagus  fi- 
gnifteet,  quemadmodum  Cuis  eruditijfimis  juxtà  ac  humanifjimù  literisy 
quas adme  pautis ante  exceffumfuum  menféus(  3.  Eid.Decembris 
A.  1617.)  deàerat  ,  edotuit  me  Reverendijjimus  inCbrifto  Pater  ac 
Vomi-nus  Georgius  ( Carletonus  )  Cicejlrenfn  Epifcopus ,  vimataliurn 
quidem& dignitatis  fplendore  y  dumviveret,  confpicuus  ,  verum.* 
rarœ  virtmis  doUr in&que  dotibus  longe  exceUentior.        Hafce  literas 

unacumVofliiRefponfîone,  aliquando,  riDeu§fiverit,vttl- 
gabimusj» 


CAPUT     XXX. 
§)îridjît  T^êiv  apud  Job  annem  cap.i^v.lo". 


éf. 


I 


NhocJohannisIoco^TovAeVw  fia  iTjj^ircLV ,  &C»  To  rr^nv 
infequiorempartemrumi,  ideftpro  injîdiari,  recte  obfer- 
vat  illuftrisSarravius  ad  Salmafium  feribens  *,•  hocenirn  fua-*  pag  2oi, 
4etciimperfecutionismentioinmembropriore ,  tum  quod 
proximefubjungitur,  a!^\« 7zw&  7rw1&  'zrciqrxo-iv  ùpïv  %l&  77 
ovofAct  fjta,    At  in  eo  errât  Senator  illeapprimedodrus,  quod 
putat  banc  expufîtfonem  nulli   recentiorum   interpretuiru 
fuiflememoratam.    Latuit  ipfum  Johannes  WiId,non  ince- 
kbris  olim  Moguntias  concionatoris,  locusr     qui  fie 
*Z$*£<p(Çiçc$c<  y    Si  me  in  ver  bis  meis  infdiofe  obferva» 
rmtt  y   &  vobis  pariter    Li^ucos 
portent* 

*  CAPUT 


|04  LlTERARIA 

66.  CAP  UT   XXXI 

Politianus      Plagiarius. 

FEftiva  funt  nec  omnibus  nota.quaede  AngeloBaflbàpa- 
triaPolitianotraclit  FrancifcusDuarenus,  Fr.  Balduinumj 
alloquens>pag.  147g.     Operum,editionis  1J84*  -  Nonpoffum, 
inquit>  mibitemperarey  quin tibinunc référant ,  quodBud<eus  nofler 
de Angelo  Polit  iano  quondam  ko  bis  domi  fu*  narrare  folebat ,  idquts 
(e  ex  Jano  Lafcare,  qui  Politiani  fuerat  £qualti>  crebro  audiviffe  con* 
firmabat.     Ckm  enim  Politianus  llorent'm  Interpréta  tionem  Homerice 
llïados  in  magna  celebritate  aggrederetur  ;  non  fine  ingenti  oflentntio' 
ne,qu£  de  Homeri  Poè'mateperjcripta  funt  ab  Herodoto,  auditoribus  fuis  è 
67.   fuggeftorecitubat,  qjuot  empare  Herodoti  liber  Gr<ecèfcriptus  ,   à  nulle 
adhuc  converfus  in  linguam  Latinam ,  net  Typogmpborum  formis   ex- 
cufus  erat.     Itnifo  La/caris,  qui  tum  honoris  eau  fa  audit  orum  nume- 
rum  augebaty  cumpaucis  quibusdam  aliis  Grâce  doiïis  bominibus,  qui 
non  ignorarent  unde  omnia,  qiu  pro  fuis  recimvcrati  haufijjett     Is  igi- 
turp.iulopofl  ad  bontinem  sonverfust  eumcfo  feducens,  Die  mibi qutfo^ 
inquit,  Politiane,  quo  ore  Herodoti  Opus  infigne ,  quod  ante  tôt  fecula 
conferiptumeft,  inmntocœtu,  uttuum  recimfti  ?  Cuimox  fubriâens 
Politianus, Nunquam ,  inquit^putaffem^Jane^bominemGr^cum  ade'à 
ejus  artificii  rudem  &  ignarumejfe,  quo  apudmultitudinem  exiftima* 
tio  (S  fama  comparari  foie  t.     Jguafïvero,  inquit,  non  fa  fis  intelligam, 
très  autfummum  quatuor  fortaffis  vos  hîc  adejjey  quibus  Herodoti  libros 
6%.    atiquando  infpicere  contigerit.     Sedqutnam  btcfit  turba  nobis  applau- 
dentium  6  in  eœlum  laudibus  ferentium^vides,  apud  quos  fiexiftima- 
tionem  noflram  (  quod  minime  fpero  )  vel  tantillum  Udere  volueritisj? 
Omtioprofetlo  vefira  non  multum  fidei  ponderis%  habitura  ejt,     HUC- 
usque  Duarenus. 

C    A  P   U  T      XXXII, 

Imperatoresjulii  di&ù 

UT  àJulioCaefarelmperatorumprimo,  rcliqui  deinceps 
Caefaresappellatifunt,  fie  ab  eodemjuli.  Propertiuslib. 
4.Eleg,6.  ^'<*-* 


LIT  ERARI  A.  JOJ 

Attiajule*  pelagus  Commenta  car  in* 

Nautarumvotis  nonoperofavia. 

ju!e<e carîn* nomlnc  Augufticlaflemintellige7,  qua  Antonium..  &9< 
&CleopatramAcliacopraeIio  vicit.Martialislib.  9»Epigr,  ^ 
Sets  quotiesphdrio  madeat  Jovefufca  Syene  , 

Sets  quota  de  Lybico  litore  puppis  eat  : 
Cujus  Julc£  capiti  ndfcantur  olip£ , 

Deftînetœthereus  cuîfuafertapMer. 
Ju/e£oliv£hoc  eftCoronae  àDomitiano  data?  ,  ctfialiô  abeat 
Gronovius in  erudita Diatribe  ad StatiiSil vas.*  *p-4i7, 

C  A  P  U  T     XXXIII. 

Vctrïomm  Opéra  oculomm  aciern  penc 

fugkntîâ. 

DE  Homeri  Iliade  nucis  putamini  inclaufaCiceroapudPli- 
nium  lib.  7.  cap.  2 1«  Memorat  idem  Plinius  ibidem  Cal- 
licratem  quendam  formicas,  aliàqueidgenusanimalculatam  70. 
minuta  ex  eborefabricaffe  ,  utearumpartesàcaeterisdifcerni 
nequirent.  Rurfus  Myrmecidem  in  eo  génère  clarum  >  qui 
ex  eademmateriaquadrigam  fecerir,quam  mufea  alis  intege- 
ret,  itemnavem,qua!pennisapiculaeabfconderetur.  Petrus 
AretinusinEpiftolarum  Opère  Italiçè feripto, alicubi  *  aitFr.  *p  inédit. 
Alumnum  ,  indefcribendisminuti(limischarac1:eribusa£tateVeneta£,538« 

fuaad  miraculum  infignem  ,  fine  notis  (quasabbreviaturas 
vocamus)  integrum  Symbolum  Apoftolicum  defcripfifie  cum 
principio  Evangelii  Johannis,  quod  recitant  Sacrifici ,  atque 
hacc  ambo  denarioli  fpatio  j  ftupentibus  Imperatore  Carolo  , 
&  Clémente  Pontifice  ,  reique  novitate  vixoculos  fatianti- 
bus.  HadrianusJuniusAnimadverforum  lib.i.cap.  7.fcribit,fe 
non  fine  magna  voluptate  Mechliniae  fpectafie  cerafi  calculum  7 1  * 
inmodumquafilliexfculptum  ,  quo  continebantur  quinde- 
cimalearum paria,  fuis pundis aftabre  diftincla  ,  itautacio 
oculorum  clarè  dignofci  potuerint.  Fueratautem  emptus  is 
calculus,  ab  Hagaho quopiam apudConfluentes  Rheni  &Mo- 
fellac.     Gabriel  Barrius  velGulielmusSirletus(fiPaulo^mi- 

Qjq  lio 


$Ô<5  K  E  I  M  H   A  I  A 

*inHiftorialioSan&orio*  ficîes  )  fub  finem  libri  z.  de  Situ  &  Antiquitatc» 
Carbonenfis  Calabriae ,  noviffe  teftaturHieronymumFabam ,  Presbyte- 
Monarterii   rum  >  Caenifiioppidi  civem ,  integerrimae  vitac  virum  ,    & 
Rom3£  I<ÎOIiinguae Latinae minime  rudem.       Isinnumerato  ingenium_> 
habebat.     Fruftus  faciebatexbuxo  cujusvis  generis  artificio 
mirabili,  ut  facile  putafTes  veros  efle  ac  recenter  ex  arbore  de- 
cerptos.     Rhedam  fecit  ex  ligno,  magnitudine  grani  tritici,in 
7«.  qua  ftatiunculae ,  hoc  eftviriacmulieresfedentes ,  &  boves, 
qui  rhedam  traherevidebantur,  &rhedariumfedentemrhe« 
damqueregentem»    Aliam  fecit, quam  pulexcatenalignea-, 
alligatustrahebat.    Fecit  item  ex  buxoopus,  inquo  tota  paf- 
fionis  Chrifti  feries  continebatur,  quod  opus  tanto  erat  artifi- 
cio j  utincortîcenucis  avellanar  contineretur.      Fecit  eo- 
dem  artificio  ac  magnitudine  domumPilati   cum  miniftris 
educentibus  Chriftum  per  fcalas,crucem  bajulantem ,  &  Pila- 
tum  lavantem  manus.     Erat  ibi  &  hortus  penfilis,  in  quo  flo- 
res erant&aves,  erat&caveacumCardueleave ,  vafa  item.» 
cumfloribus.    Fecit  eodern  artificio  &  magnitudine  hiftorias 
veterisTeftamenti,  &alia  ejusmodi.     Ejus  opéra  ad  Caro- 
lum  V.  Caefarem,  &  ad  Galloi  um  Regem  &  ad  P hilippumRe- 
7h  gemHifpaniarumpromiraculo  advedlafunt.     His  exemplw 
addenda,  quascongeffitBlafius  Vigeneriusin  Trattatu  deZi- 
pherisp.253.  &feq»       Sic  autemille  :  Il  y  ad"  Autres  ouvrages 
qui  dépendent  de  la  feule  acuité  delà  veîie,  comme  de  nofïre  temps  />*_» 
lettre d' un  Gentilhomme  Sienois  appelle Spannochio  ,   qui  êcritoit 
fur  du  veslin,  fans  aucune  abbreviation,  tout  V  In  principio  de   S. 
Jehan  •,  en  autant  ou  moins  d"1  efpace  que  ne  contient  le  petit  ongle,d'une 
lettre  au  furplusfiexquife  &  fi  bien  formée  qu'il  ne  1er  oit  pas  pojfiblt-j» 
de  mieux.      Telle  e  doit  aujfiï '  écriture  tf les  traits   d' un  Peintre  An- 
glois  nommé  Oeillarde  ,^'  autant  pieu  à  émerveiller  ,  que  cela  [efai- 
foit  avec  un  pinceau  fait  des  poils  de  la  queue  d^un  Sfcurieu ,  qui  ne  re» 
fifte  m  ne  font ient  pas  comme  fer  oit  une  plume  de  Corbeau  qui  efl  très  fer- 
74.  me.     Au  fur  plus  affez  de  gens  ont  pu  voir  de  noftre  âge  des  Coches  de  ver- 
re à  quatre  roues,  attelez  de  trois  chevaux,  avec  le  cocher  tenant  (on-*» 
fouet  déployé  en  l' air,   le  tout  couvert de  Vaisle  d'une  mouche:  Et  des 
ouvmges  de  plus  frdifche  datte  d'un  certain  Tourneur  de  Croutelle  s, pres- 
que incroyable  s r     Entre  Autres  un  Jeu  de  quilles  avec  la  pirouette-,  dans 

une 


Keimhaia  J07 

une  beëte  garnie  de  [on  couvercle,  le  tout  d'yvoire  excellemment  eU* 
bouri'i  qui  nepefoientpas  enfemble  trou  grains.  Je  puis  dire  avoir  peu 
autfi  en  mes  jeunes  ans  un  Orfèvre  à  Moulins^  natif  d Amflcrdam  en-» 
Hollande  1  qui  avoit  encbaifné  une  puce  en  vie,  à  une  chaîjne  d^or  de  cin- 
quante chaînons,  nepe/anspas  toutefois  trou  grains. 

C  A  P  U  T     XXKIK  0i 

BenediEius  Arias  cm  Montanus  dt&us.      Eim 
Apologia.     Anopdgiu  larvati  de  Hierotheo 

Liber. 

BENEDICTUM  Ariam  nemo  non  laudat,at,cur  Montanus 
dicatur,norunt  paucifîimi.  Caufam  aperit  Cy prianus  à  Va- 
leraProlegom.inBibliaHifpanicaAmfterodami  cxcufaA.  1602. 
Plugo ,  inquit ,  à  nuefiro  Bios  ,  movido  de  la  mitma  mifericordia  que 
antes  !  )   infpirar  en  el  cordon  de  Benito  Arias  natural  de  Frexenal 
de  la  Sierra  {yporeffbfellamaMontanOy  alqualyoconociejludiando 
en  Scvilla  )  de  bazerotra  nueva  imprejfwn  :  (  Bibliorum  fcil,  )  par  A" 
que  la  Iglefta  de  Dios  no  carecciejfe  de  tanto  bien  ;  y  affivino  ,  non  ha-*    yé* 
muchos  aîxosj  àAnveres:  don  de  à  cofta  delRey  DonPhelipe  lljalm- 
primio  foniendo  juntamente  con  el  Texto  Hebreo  la  ver/ion  Chaldaico-* , 
Gricga ,  Syriaca,  y  alcunas  verftones  Latinas  vieivasy  nuevas.     Fut-» 
hombre  muy  dofto  en  diez  lenguas,     Sujuventud  pajjo  en  fus  ejludios  en 
Sevillaj  por h  quai  y porque  (utierra  Frexenal  no  es  lexos^yes  delter- 
ritorio de Sevilla,  fellamo  HISPALENSIS,   q.  d.Sevillano.        Ob 
praeclaram  illam  operam  in  Bibliorum  Regiorum  editionerru 
infumptam  5  Benediftus  Arias  variarum  hacrefium  apud  Ro- 
manum  Pontificem  poftulatus ,  Apologiam  Hifpanicè  fcripfït, 
quam  inexpugnationeCaletanaanteannosaliquot  inventam 
Angli  in  patriam  fuam  detulerunt,atq$  in  OxonienfiBibliothe- 
ca,tanquam  pretiofiffimumxwjWj/Ato^ctiamnumanervant.Exo-  7*. 
riatur  tandem  aliquis  ,  quiejus  editionem  procuret  !  Caput 
hoc claudemus hisLilii  Gyraldi  verbis ,  Dialogo  y .  Poetarum ; 
Dionyfitts  Areopagita  ille  magnus  Hierotheum  amatorios  hymnos  compo- 
fuijje  fcribit ,   ex  quibus  &  ipfe  qu<edam  nonnunquam  excerpit.       SJhtin 
(S  de  ipfo  Hierotheo  librum edidit ,  cujus  htcfuit  infcriptio ,  -stèi  §  \i&-- 

Qo        t  KCtP/X 


78. 


$08  K  E  I  N  H  A  I  A 

xxyîx  UpoQèX  f  îdqHodinC6mmentariUGr4cisob[ervavi  i  lie et ,  qui 
in  DionyÇmm  Scbol'tafcripfere  ,  parum  h&c  atque  a  lia  multa  noviffe  yi. 

deantur.  Quae  omninô  notare  debuit  eximius  Theologus  Jo- 
hannesDallaeus,  innoviftimis  Obfervationibus  ad  Dionyfii 
hujus  Opéra» 

C  A   P   U  T      XXXV. 

QtfMkyytXei  I.  Cor.IIIO* 

IN  Corinthiorum loco  6Çeih{y  yuw\  è^aaiuv  (fie  enim  legen- 
dum  \xw>  t™  ^  M<p*tiiçy  H&  iùç  dyyiXaç ,  Angelorum  no- 
mine  fpiritales  Dei  miniftros  vulgô  intelligunt Theologi ,  fen- 
fijfrigido.  Nos,  cumbonaipforumvenia,  Angeloshicdict 
putamus  viros  fanctos  &  fidèles,  quomodoSethipofteriGen. 
6.  2.  in  antiquiflimo Codice  Alexandrino  verfionis  LXX.Inter 
pretum  ,  ayye\oi®ixvocdiX\tur  ±  quamle&ionem  firmant. 
Philo,  Eufebius,  Procopius  &alii.  Kyyé As? pro fidelibus 
non  uno  loco  etiam  ufurpat  Theodorus  ,  velquisalius ,  qui 
Origenis  tempore  floruit  ,  ad  calcem  Operum  Clementis 
Alexandrini. 

Vh  -CAPUT    XXXVI. 

Hippolytœ  TcwrellAÀddntuanœEpiftola  adBaltha- 

farem  ÇaJiHioneum,  maritum  juum  >  apud 

Leonem  X.Oratorem. 


H 


IPPOLYTA  èv*çdf]etv  jam  dicit  Caftilioni , 

Addideramimprudens,  heimihi,  penèfuo. 
Te  tua  Roma  tenet,mihi  quam  narrare  folebas 

Unam  delicias  efïe  fooroinum  atque  Deùm. 
Hoc  quoque  nunc  major,  quod  magno  e(t  aucTra  Leone, 

Jam  benepacatiquiimperium  orbis  habet. 
Hic  tibi  nec  défunt  celeberrima  turba  fodales, 

Apta  oculos  etiam  multa  tenere  t  uos. 

Nam 


L  I  T  E   R   A  R  I  A.  309 

Natn  modo  tôt  prifcae  fpedtas  miracula  gentis,  80. 

Heroum  &  titulis  clara  trophxa  fuis  : 
NuncVaticanifurgentiamarmore  templa  : 

Et  quae  porticibus  aurea  tecla  nitent  : 
lrriguos  fontes,  hortosque &  amœna  vireta, 

Plurima,  quae  umbrofo  marginc  Tybris  habet: 
Utque  ferunt,laetus  convivia  laeta  fréquentas, 

Et  célébras  lentis  otiamiftajocis, 
Aut  citharaaeftivum  atténuas  cantuque  calorem: 

Heimihiquam  difparnuncmeavita  tux. 
Nec  mihidifpliceantquaefunttibi  grata,(ed  ipfoeft 

Tefineluxoculis  penèinimicameis. 
Non  auro  aut  gemma  caput  exornare  nitenti,  8 x  • 

M  e  ju  vat ,  aut  Arabo  fpargere  odore  comas  î 
Non  célèbres  ludos  feftis  fpeclare  diebus, 

Cumpopulicomplet  denfa  caterva  forum' j 
Aut  férus  in  média  exultât  gladiator  arena, 

Hafta  concurrit  vel  cataphradtus  eques» 
Sola  tuos  vultus  referens  Raphaëlis  imago 

Picla  manu,  curas  allevat  usque  meas, 
Huic  ego  delicias  facio,  arrideoque  jocorquc, 

Alloquor,  &tanquamreddere  verba  queat: 
Affenfu,  nutuque  mihi  faepe  illa  videtur 

Dicere  velle  aliquid  &  tua  verba  loquî. 
Agnofcit,balboque  patrem  puer  ore  falutat,  8*» 

Hoc  foîor,  longos  decipioque  dies. 
At,quicunqueiftincadnos  acceiïerit  hofpes, 

Hune  ego  quiddicas,  quid  faciasve  rogo. 
Cuncla  mihi  de  te  incutiunt  audita  timorem, 

Vanoetiamabfentes  faepe  timoré  pavent» 
Sed  mihinefcioquis  narravit  faepe  tumultus, 

Mifcerique  neces  per  fora  perque  vias. 
Cum  populipars  haecUrfam,  pars  illaColumnam 

Invocat,  &  trépida  corripit  arma  manu. 
Netu,  nequaefotantisteimmittepericlis, 

Sattibi  (ît,tuto  pofle  redire  domum* 
Romaeetiamfamaeftcundtashabitare  puellas,  gj. 

Sed  quae  lafeivo  turpiter  igné  calent» 


$"Ï0  K  S  I   M   H  A  I   A 

Mis  venalis  forma  eft ,  corpusque  pudorque, 

Histu  blanditiis  ne  capiare  cave» 
Sed  nifitecaptumblandahscjam  vinda  tenerent, 

Jam  longasabfens  non  parerere  rnoras. 
Nam  meminicùmtevivum  jurarefolebas, 

Non  anima nec me  pofle  carere  diu. 
VivasCASTALION,  vi vasque  beatius  optoj 

Nectibijam  dsrumeft  mecaruilTediu. 
Cur  tua  mutata  eft  igîtur  mens  ?  cur  prior  ille, 

Ille  tuonoftri  corde  refrixit  amor? 
84.  Cur  tibinuncvideorvilis?nec,  ut  ante  folebam, 

Dignatorifocia,  quatn  paterere1,  tui? 
Scilicetin  ventos  promiflaabiere,  fidesque, 

A  nobis  fimul  ac  veftri  abiere  oculi. 
Hîctibi  nuncforfanfubeunt  faftidia  noftri, 

EtgraveHIPPOLYTyEnomenin  ore  tuo  eft. 
Me  tibi,  teque  mihi  fors&  DEus  ipfededere  : 

Quodnarnigitur  nobis  difïîdiumefle  poteft/ 
Verum  ut  me  fugias,patriam  fugis  improbe  ?  nec  te 

Cara  parens,  nati  nec  pia  cura  tenet  ? 
Quid  queror?en  tua  mifcribentîepiftola  venir, 

Grata  quidem,drclisfimodocertafides: 
Sf.  Tenoftridefiderio  Ianguere,  pedémque 

Quamprimùm  ad  patrios  velle  referre  lares* 
Torquerisque  mora ,  fed  magni  jufla  LEONIS 

Jamdudum  reditus  retinuifle  tuos. 
His  egàperledlis ,  fie  ad  tua  vota  revixi , 

Surgere  ut  aeftivis  imbribus  herba  folet. 
Quae  licèt  ex  roto  non  aufim  vera  fateri , 

Qualiacunque  tamen  credulitate  juvanr, 
Credam  ego,quod  fieri  cupio,  votisque  favebo 

Ipfa  meis ,  vera  haec  quis  neget  efle  tamen  ? 
Nec  tibi  funt  praecordia  ferrea  ,  nec  tibi  dura 

Ubera  in  Alpinis  cautibus  urfa  dédit. 
$£.  Nec  culpanda  tua  eft  mora  :  nam  praecepta  deorum 

Non  fas  nec  tutum  eft  fpernere  velle  homini. 
Efle tamen  fertur  clementia  tanta LEONIS, 

Ut  facile  humanas  audiat  ille  preces» 


Tu 


L  I   T  E  R  A  R  I   A,  3  H 

Tu  modo  &  illius  nwmen  veneratus  adora , 

Pronâque  facratis  ofcula  fer  pedibus. 
Cumque  tua  attuleris  fuppiex  vota ,  adjice  noftra  : 

Atquc  meo  îongas  nomine  funde  preces. 
Aut  jubeat  te  jam  properare  ad  mœnia  Mantiis  : 
Aut  me  Romanas  tecum  habitare  domoî. 
Namque  ego  fum  fine  te ,  veiuti  fpoliata magiftro 

Cymba ,'  procellofiquamrapitunda maris. 
Etdatacùmtibifimorbautroquepuella  parente  j  g^ 

Solijs  tu  mihi  vir,  folus  uterque  parens. 
Nec  minus  ingrataeftvita,  heimihi,  namque  ego  tan- 

tùm 

Tecum  vivereamem,  tecum  obeâmquelubens* 
Praeftabit  veniam  mitis  Deus  ille  roganti, 

Aufpiciisque  bonis  &  tibi  dicet  >  eas. 
Ocyus  hue  celeres  mannos  confeende  viator , 

Atque  moram  ftatim  rumpe ,  viamque  vora«. 
Te  laeta  excipiet  feftis  ornata  coronis , 

Et  dominî  adventum  fentiet  ipfa  domus. 
Vota  ego  perfolvam  templo ,  inferibâmque  tabellsc  : 

Hippoly ta  falvi  conjugis  ob  reditum. 

EVITAT  MUM  g8< 

HIPPOLYT^E  TAURELL/E, 

Uxori  dulcùjïmœ  ,  qua  in  ambiguo  reliqmty 

utrum  pulcbrior  an  cafiior 

fuerit) 

primo  s  jnventœ  annos  vix  ingrejfœ, 

BALTHASAR    CASTILIONIUS 

incredibiliter  mœrens  P+ 
A.     M  D.  XXV. 
His  leclis,  fi  fletum  teneas,  Marpefia  caute  durior  es. 

CA- 


pi  K  E   I  M  H  A  I  A 

C  A  P  U  T      XXXVII, 

Srafini  errorjo  cularis* 

CUM  Primus  Comes  >  '  M.  Antonii  Majoragii  con- 
fobrinus  ,  in  Germatiiam  ea  de  caufa  profeftus  fuis- 
fet  y  ut  Erafmi  confuetudine  per  aliquod  tcmpus  frue- 
retur  ;  priusquam  Erasmum  conveniret,  ad  eum  lite- 
ras  dédit  ?  quibusadventusfuicaufamdeclarabat,  quarumin 
$2»  extrema parte,  nomen  fuum  ,  utfit,ita  fubfcripferat ,  Tui 
ftudiofijftmut  Primus  Comes  MedioUnenfis,  Hanc  cum  ErasmuS 
fubfcriptionem  vidiffet  ,  credidit  ftatim  magnum  adeiïeali- 
quemPrincipemfui  vifendigratiâ.  Quarelicet  admodum» 
fenex&infirmus  effet  >  tamen  quo  ftudio  quoque  apparatu 
potuit,  obviam  Majoragii  confobrino  longé  proceffic.  Sed 
poftquamhomunculumunum,  nullocomitatu,  nullofervo- 
rumgregeftipatum  ,&benèquidemliteratum,  fednuiloele- 
gantioricultu  veftitum  reperit  ,  errorem  fuumjucundiffimè 
riderecœpit,  &  tamen  eum  fibi  multôgratioremadveniflo, 
quàmfimagnusPrinceps  fuiffet  ,  multis  audientibus,  tefta- 
tUS  eft.     H<ec  Major agtus  in  quadam  Oratione. 

C  A  P  U  T     XXXVIII. 

§}ms  Ule^heodoJtuSyCm Fabulas  nuncupat 
Avknm. 

*Dialogo4.  OI  Gyraldo  *  ftemus,  fuit  is  Theodofius  Imperator,  Sed 
Poëtamm.  Q  dubio  prorui  Pallitur.  Theodofius  ille  non  alius  eft  ab  eo , 
quem  Macrobium  vulgo  dicimus ,  quique  à  Veteribus  à.mXàç 
Theodofius  vocatur.  Hocprobat  Johannes  3  five  Erige- 
na,  five  alius,  in  AppendiculaOpusculide  dirTerentiisGrac- 
ciLatinique  fermonis.Cui  fuffragatur  Ovidii  vêtus  Interpres 
inlbin  j  Tyrannus  ,  ait  ,  eft  communU generis,  NamTbeoàofù 
Grammatici  eft  régula^  qu$d  nomina profejfwnem  aut  dignitatem  ftgnU 
ficanthi)  funt communes  gêner -ù.  Haecjamchartis  illeveramus, 
cùm  paria  nobifcum  fendre  legimus  viros  duos  otnni  laude  fu- 

perio- 


po. 


LlTERARIA.  $1$ 

periores,  Petrum  Pithœum  videlicet ,  &Jacobum  Sirmon-  91. 
dum:  Dubitancerquidemillead  Poëmatia  vetera  P.474.//0- 

jus  generis  FabuU  funt  iU<eadTbeodofium  ,  forte  an  Macr obi um  \  Fi- 
denterverô  hicadSidoniump.4.  Rurfum  quem  Macrobium  dici- 
miu ,  Aviema  in  Epifiola^  qu.tm  AZfopicis  fuisfabulispnefixit ,  Ûf  2?oe- 
f /«/  Theodofîum  vocant  ;  nec  dubium  quin  hoc  verum  ejus  nomen  fuerit , 
quodpofîremunt  eft^  cwn  adjeiïis  exteris  Màcrobiw  Ambrofius  Aurctius 
Theodofîus nuncupatur,     Hadenus  Sirmondus. 

CAPUT     XXXIX. 
LXK.  Interprètes ,  &  Sjnefius  emendati. 

COROLLARIÏ  vice  ,    binas  tantum  conjeduras  fubjicie- 
mus.     Jcrem.  jo.  d*  LXX  habent  yw&iairisrec  J&ïkovtîç  91* 
xctm  TxrooQctTuv.  Locus  vitii  manifeftus,  optimè  enim  Hebrxus 
Codex xzyn^TW Hini,  Medicam  manumadhibere  putatcla- 
ritfimusLudovicusCapellus  inCritica  Sacra  *,  legendo7^'-*lib.4.  c.u, 
yoi:  atquidhuicvocifimilecum  Jg^omç  ?  lege  ,  meoperi- 
culo,  êîçKoveç.  Aopxa^efthircusvelcaprea,  qua  voce  ufi  funt 
LXX  Cant.  2.  17.  Synefius<&  imfomn,  Zzpâûvi /J& 24&  Trdrrùir 
7mncLi  kchiti  retvTU  yzpf&pccTa,  ^rctvToèctTm^  xu$â,7rep  cv@1Cfi.1cp 
toTçûaJ'"*  î  rà  f3fi  QoivoiKetot  ,  rd  3  Ktyv'xlict  ,  y^ci^et    Àasvg/at,* 
dvaywwrKiyè  ffiQcç.  ovCpcç'^o  Qvo'i  pavûûvM       LoCO  C*  (2iQfiia>  roïç 

ûxfiy  quaepalam  in  mendo  cubant,  accuratiffimus  Gatakcrus 

in  Differtatione  de  N.T.  ftylo  ad  verfusPfochenium  p.  ç6.  legit 

b  j3i£A*a  no-avra,  oi(/<J,  paulô  remotius.      Nos  legendum  au- 

tumamus,6« /3*Saio{ç  77c  cv^<f,  leviadmodum 

mutationo. 

n  a  z. 


Rr  RE- 


RECUEIL 

DE 

PARTICULARITES 

FAIT  L'  AN    M,  DC,  LXV, 


Rr    2 


3i6  ~*!>-S:(o):m*. 

«A*  eAs  eA«  sAs  sAs  eAs  *A*  eA»  cA»  eAs  sAs  *Ar  «Aj  «Aj  eAs  cAr  «As  eAa  «As  •  '.-.  :.v  <A»  -/  ■  «Ai  «Ar  eA»  <As  sAs  eA» 
eys.v7J»Y*»ya»w-y»  •v««Y8*ï*"Y*iYa"Y**>''*Vï"ya'Y2'Yî   i"  ;      '    r"  T*        ff    v*    -  ■*-•>» -y» 

^fîf f f f f f ff ft f f ff f i f f f fi ^ i^if 

*    RECUEIL 

DE 

PARTICULARITES 

FAIT  L'AN  M.DC.LXV. 

> STANT  allé  voir  à  Paris  Monfieur  deValois  l'aîné, 
il  me  dit  entre  autres  chofes,  qu'il  y  avoit  quan- 
tité de  gens  qui  femeioient  de  faire  des  Livres 
mais  qu'il  en  connoiflbit  peu  qui  écrivifient 
aufli  bien  que  Monfieur  Daillé.  Sur  la  liberté 
que  je  pris  de  luy  demander  le  Catalogue  de  fes  Ouvrages, 
voi-ci  ceux  qu'il  me  nomma. 

AmmianMarcellin  commenté,  qu'il  efperoit  don- 
ner à  quelque  heure  beaucoup  plus  ample. 
$6.  DesFragmensde  Polybe,  Nicolas  Damafcene  ,  & 

autres  dont  le  Manufcrit  lui  avoit  efté  communiqué  parMon- 
fieurdePeirefc.  Monfieur  de  RanchirbConfeiller  à  la  Cham- 
bre de  T  Edit  de  Cadres,  poffede  aujourd'  huy  ce  Mf. 

L  Hiftoire  Ecclefiaftique  d'Eufebe,avec  une  ver  (Ion 
Latine,  &  des  Notes. 

Quatre  Harangues  ;  la  première  à  la  Reine  de  Sué- 
de ,*  la  féconde  fur  la  mort  du  Père  Sirmond  ,  à  l'  occafionde 
laquelle  le  Cardinal  François  Barberin  luy  écrivit ,  qu'il  avoit 
excellement  parlé  d'un  fi  fçavant  Homme,  mais  qu'il  en  avoit 
moins  dit  qu'il  ne  meritoit  $  latroifiéme,  fur  la  mort  du  Père 
Petau.  Laquatriéme>  fur  la  mort  de  Monfieur  du  Puy  l'aï* 
né;  Elleeftàla  fin  de  fa  vie  faite  par  Mon-fieurRigault. 
27.  M.  de  Valois  a  aufïï  fait  imprimer  plufieurs  Poèmes 

Latins,  entre  lesquels  je  ne  dois  pas  taire  fon  Aclion  de  grâces 

pour 


DE  PARTICULARITES  317 

pour  la  fanté  du  Roy,  dont  il  me  fit  préfent.  Parmi  Tes  Ou- 
vrages Manufcrits,  il  me  dit  qu'il  avoit  des  Remarques  ftr 
P  Apollodore,  qui  a  écrite Dits  Gentium,  qu'il  diftingue  très- 
doctement,  avec  P  excellent  M.  Voflius  fur  Pompa  nius  Mêla,  ^ 
*  de  celuy  dont  nous  avons  la  Bibliothèque.  Il  garde  aufïi  p-3  •  * 
une  harangue  fur  la  mort  du  Cardinal  Mazarin,  qui  luy  a 
laifie  une  penfion  de  j-go,  écus.  Il  travaille  aujourd'huy  fur 
Theodoret,  Sozomene,  &c.  Et  prouvera  quelque  jour  que 
plus  du  quart  de  la  Bibliothèque  de  Photius ,  n'eft  point  de  ce 
Patriarche. 

J'ay  appris  du  Père  Jacob  Religieux  Carme  &  Au- 
mônier du  Roy,que  M.  Gaulmin  eftant  prifonnier  à  la  Bafhlle, 
femitun  foiràfaireun  Poème  Grec  fur  l'immortalité  de  P  °8. 
Ame,  &  qu'étant  déjà  fort  avancé  ,  il  fongea  une  nuit  qu'il 
y  avoit  dans  la  Bibliothèque  Royale  de  Suéde  un  vieux  Au- 
theur  Grec  qui  ache voit  Ion  Poème.  Ce  qui  l'obligea  à 
écrire  le  lendemain  à  M.  Grotius  >  qui  eftoit  alors  Amba(Ta« 
deurde  cette  Couronne,  qui  luy  confirma  le  fonge  qu'il 
avoit  fait.  Cependant  il  proteftoitn1  avoir  jamais  ouï  diro 
que  cet  Autheur  Grec  fe  trouvait  en  ce  lieu-là.  En  fuite  il 
changea  de  deffein ,  &  fit  un  Poème  Latin  fur  le  mefme  fujet, 
qui  fut  imprimé  in  folio. 

M.  Voffiusm'a  dit,  queMefïïeurs  Gaulmin  ,  Sau- 
maife&  Mauriac  ferecontrans  un  jour  à  la  Bibliothéquo 
Royale  j  le  premier  dit  aux  deux  autres,  Jepenfegue  nous  pour- 
rionsbien  tous  trois  tenir  tefte  a  tout  les  fçapans  de  V  Europe.  A  99* 
quoy  M.  de  Sauma-ife  répondit ,  Joignez  à  tout  ce  quHly  adeSa~ 
vans  au  monde  ,  &  vous  (S  M.  de  Maujfac  ,  je  vous  tiendray  te  fie 
moy  feu/. 

y  ay  ouï  dire  à  M.  Daillé  que  M.  Blondel  avoit  îailïé 
une  Continuation  de  la  Primauté  en  PEglife,  presque  aufîl  que 
celle  qui  eft  imprimée.  Elle  eft  entre  les  mains  d'un  Miniftre, 
qui  fe  tient  auprès  de  Leyde  ,  nommé  Courcelles ,  fils  de  ce- 
luy qui  fe  fit  Arminien.  M.  Blondel  a  aufii  fait  des  Notes  fur 
les  Annales  de  Baronius ,  qui  funt  aujourd'huy  gardées  dans  la 
Bibliothèque  publique  d'Amfterdam, 


$iS  -  RECUEIL 

J'ay  appris  de  M.  VofïiusqueFédêricMorel  travail  - 
toc.  lantfurLibanius,  quelcanluy  vint  dire,  que  fa  femme  eftoic 
fortmalade  j  à  qwoy  il  répondit  ,  Jen'ayplus  que  deux  ou  trois 
périodes  à  traduire ,  après  celajeViray  voir.  Quelcun  retournant 
luy  dire  qu'elle  s'en  ailoit,  Je  tïay  plus  que  dieux  mots,  dit-il,  je 
feray  aujfi-to/i  que  vous.  Enfin  comme  on  luy  vint  annoncer , 
que  fa  femme  eftoit  morte  ,  f  enfuis  bien marry  ,  répondit-il 
froidement  ,  £  eftoit  une  bonne  femme. 

Le  docle  M.  Gevartius,  Hiftoriographe  de  l'Empe- 
reur &  du  Roy  d'Efpagne,  me  donnant  à  difner  chez  luy  à  An- 
vers ,  me  fit  remarquer  fur  fon  bafîin  à  laver  ,  ce  vers  rétro- 
grade 9  tiré  de  l'Anthologie. 

nityov dvojjtf}(A,ct7t&  fjt.fi  (Â.CVOW  oiyiv. 
Cequimefitfouvenirdecequem'avoitdit  autrefois  mon  pè- 
re, Qu'il  avoit  ouï  à  Paris  un  Prédicateur,  qui  commença  fon 

|o  I  »  Sermon  ainfi  »  Nous  lifons  autour  duBenoïtier  de  fEglife  de  S.  Sophie 
À  Conflantinople  ce  vers  Grec  n/u/mi  &C*  Ce  q  ue  confirme  le  Me- 
dicinVertunian  écrivant  àScaliger  ,  de  Poitiers  le  13,  Avril 
lôoj.M.Rapin^  dit-il?  m'a  appris  ce  fers  Grec  cli>Ttçpi<pou7K  trouvé 
autour d^unBenoitier  à  ConflantinopJeNiipov  ,  &c,  M.  Gevartius 
me  fit  aufïï  monter  dans  fa  Bibliothèque,  qui  eft  mediocro, 
mais  bien  choifie,  où  il  me  montra  fes  Commentaires  furMa- 
nile  ,  &  fur  la  vie  de  l'Empereur  Antonin  ,  qu'il  donnera-, 
bien-toft  au  public.  Il  me  fit  préfent  de  fon  Hymenaw  Paùfer , 
qui  eft  une  Pièce  fortgalante,  faite  fur  IeMariage  du  Roy  avec 
l'Infante  d'Efpagne.  Je  vis  aufli  fon  Cabinet  de  Médailles , 
qui  eft  tres-curieux. 

tou  J'ay  connu  quelques  Savans  en  Hollande  ,  qui  m* 

ont  parlé  de  Scrivérius  comme  d'un  homme  extrêmement 
amoureux.  M.  Vofïïus  entre  les  autres  me  contoit  un  jour,quo 
Barthius  eftant  venu  d'Allemagne  à  Harlem  ,  pour  voir  Scri- 
vérius,  il  amena  avec  luy  une  Dame  parfaitement  belle  ,  & 
que  Scrivérius  ne  leut  pas  pliitoft  veuê,  qu'il  trouva  moyens 
défaire  enyvrer  Barthius  afin  d'entretenir  cette  Dame  avec 
plus  de  liberté,  cequiluyrèûffitfortheureufement.  11  no 
pût  pourtant  Ci  bien  faire  que  Barthius  revenant  de  fon  y  vref- 
fc  j  n'eût  quelque  foupçon  de  ce  qui  s.  eftoit  pafTé  ,  qui  s'au- 
gmenta 


IOJ, 


DE  PARTICULARITES  31? 

gmcnta  tellement  qu'il  r'emmena  fa  Dame  fort  en  colère ,  & 
la  laifla  noyer  fur  le  Rhin.  A  cet  exemple  j'en  ajoute  un  autre 
qui  ne  vaut  peut-eftre  pas  moins.  Scrivèrius  aimant  depuis 
plufieurs  années  une  belle  femme  de  Harlem,  trouva  un  jour 
à  Ta  porte  un  des  Magiftrats  de  la  ville.  Comme  les  Amans 
font  toujours  jaloux ,  &  que  fuivant  le  dire  de  M.  de  l'Etoille 

£)ui  fe  trouve  fans  dkfaticc 

Ne  peut  avoir  beaucoup  d' )  amour» 

Scrivèrius  qui  n'en  manquoit  pas  pour  cette  Femme ,  foup* 
çonnaauflî-toftquece  Magiftrat  avoit  deflein  de  la  vifiter. 
Cependant  feignant  de  n'en  rien  lavoir ,  il  luy  demanda  ce  qu' 
il  faifoit  là.  L'autre  luy  ayant  répondu  qu'il  alloit  rendre  vi- 
fite  à  une  Dame ,  Scrivèrius  luy  dit  qu'il  fe  retirait ,  &  qu'il  fe 
donnait  bien  garde  d'y  retourner.  Le  Magiftrat  fe  voyant 
choqué  fe  jette  fur  Scrivèrius,  qui  eftant  un  des  plus  forts  hom- 
mes de  la  Hollande,  ne  tarda  pas  a  avoir  ledefTus»  Ainfiîe-» 
pauvre  Magiftrat  fe  retira  tout  honteux  chez  foy  ,  &  Scrivèri- 
us plein  de  gloire  chez  fa  Maiftrefte. 

Eftant  au  Collège  de  Clermont  avec  M.  Voflîus,  je  104J 
me  fouviens  qu'entre  autres  Manufcrits  que  nous  montrâtes 
Père  Coflart  Bibliothécaire ,  il  y  avoit  un  Lexicon  Grec  in  fo- 
lio, fans  nom  d'Autheur,  fort  bien  écrit,  où  je  lus  quelques 
Fragmens  tres-confiderables  d'Autheurs  que  nous  n'avons 
point.  Siquelcun  vient  à  avoir  aflez  de  crédit  fur  l'efpritdes 
Jefuires  pour  les  obliger  à  le  publier  ,  ou  à  permettre  qu'on  le 
publie  ,  j'ofe  me  perfuader  que  lesDo&es  n'en  tireront  pas 
moins  de  profit ,  qu'ils  font  tous  les  jours  de  Pollux,  d'Hefy- 
chius,  &  de  Suidas. 

M  Hardy  Confeiller  au  Châteîet  me  fit  voir  âParis  fa 
Bibliothèque  ,  qui  eft  remplie  d'un  grand  nombre  de  livres 
Latins,  Grecs,  Hébreux,  &  Arabes.  Il  me  montra desHeu-  io>* 
resàl'ufagedelaPrincerTe  deGuimené,  Hébraïques  &  Fran- 
çoifes ,  &  m'apprit  qu'Henry-Louïs  Chaftaïgner  de  la  Roche- 
Pozay ,  Evefque  de  Poitiers ,  avoit  fait  un  Livre  de  feripu  Car» 
dinalmm  pour  tâcher  d'eftrc  de  leur  nombre  ,  ce  qui  ne  luy 
ïéûlBt  pas,    Quelques  jour*  après  me  trouvant  chez  le  Pero 

Jacob, 


jio  RECUEIL 

Jacob,  à  l'Hôtel  de  M.  le  Procureur  Général ,  il  me  miteru 
main  le  livre  de  cet  Evesque ,  qui  eft  imprimé  fans  nom  d'Au- 
theur. 

J'ayouî  dire  à  M.  Chapelain  ,  qu'un  de  Tes  Amis, 
homme  de  Lettres,  avoit  joué  à  la  longue  paume  avecunBat- 
toir,  fur  lequel  fevoyoient  des  Fragmens  de  quelquesDéca- 
des  deTite-Live  que  nous  n'avons  point  :  Et  que  cesFragmens 
venoientd'unApoticaire  ,  qui  ayant  eu  en  dondesBeligieu- 
iotf.  fes  de  Fontevraut,  plufieurs  volumes  en  parchemin  du  mefme 
Autheur,  les  avoit  vendus  par  ignorance  à  un  faifeur  de  Bat- 
toirs. La  Deftinée  de  ces  Décades  eft  affez  plaifante ,  &  mo 
fait  fouvenir  de  celle  de  quelques  autres  Manufcrits  ,  quin' 
auroient  pas  efté  mieux  traitez  fans  le  fecours  des  gens  de  Let- 
tres. Ainfi  lifons  nous  deQuintilien  qu'il  fut  trouvé  par  Poge 
au  Concile  de  Confiance  chez  un  Chaircuitier  :  d'Agobard, 
que  fans  l'aide  de  Papire  Maflbn,  un  Relieur  eftoit  fur  le  point 
de  s'en  fervir  à  endoffer  fes  li  vres  :  Des  Lettres  du  Chancelier 
de  l'Hôpital ,  que  fans  le  dode  Pierre  Pithou  ,  un  Paflemen- 
tier  s'en  fervoit  à  enveîoper  fes  Paflemens.  Ajoutez  à  cela_» 
la  rencontre  du  Père Sirmond,  qui,  paflant par  la  Lorraine^, 
tira  pour  cinquante  écus  des  mains  d'un  Relieur  ,  quantité 

107.  de  bons  Manufcrits,  qu'il  envoya  enfuite  au  Collège  de  Cler- 
montoùjelesayveus. 

J'apprens  queM.MoreauMedecin  de  l'Hoftel-Dieu, 
garde  l'Echoie  deSalerne  de  Jean  de  Milan,  commentée  par 
Monfieur  fon  père ,  beaucoup  plus  ample  que  nous  ne  l'avons. 
Il  feroit  fort  à  îbuhaiter  qu'il  en  vouluft  obliger  le  public. 

Parmi  les  divers  Manufcrits  de  la  Bibliothèque  Roya- 
le, que  me  montra  l'obligeant  M.  de  Caflagnes  -,  jemefou- 
viens  d'avoir  vu  un  Oppian  avec  d'admirables  figures ,  &lun_, 
Diofcoride  en  lettres  Capitales  ,  queM.Vofllus  jugeoitdo 
mille  ou  douze  cens  ans.  A  propos  dequoy  il  me  femble  avoir 
lu  dans  un  voyage  d'Allemagne  MS.  de  Jaques  Efprinchard 

108.  Rochelois,qu-eftantà  Vienne  en  AuftrichePan  iyo8.  Hugues 
Blotius  Bibliothécaire  de  l'Empereur  luy  fit  voir  ,  dans  la  Bi- 
bliothèque de  fon  Maiihe,  unDiufcoridede  1  $00.  ans.    C 
eft  apparemment celuy  dont  parle Àugerdc  Busbeque  (  écri- 
vant 


DE    PARTICULARITES  jn 

vantàNicolasMicaut  )  *  en  ces  termes  :  UnumreliqmConftan'    *Epift  de 

tinopoli décrépit*  vetuftatis  ,  totum  defcriptum /itéra  ma/uscuiayDio-^è*110^ 
fcoridcm^  cum  depitlk  plant  arum  figuris,  in  quofuntpamulaqu&dam,    uraca« 
nifallor ,  CrateV£  *  £f '  libcllu*  deavibtu.     Is  eji pênes  Judtum  Hamo-  *    Crateva* 
nù ,  dumviveret,  Suleimmni    rnedicifilium  ,  quem  ego  ensptum^  in  ter  Auto- 
cupivijfem^  fedme  deterruit  pretium,     Nam  centum  ducatvs  indicaba- res  Medicos 
tur ,  fumma  Cœfarei ,  non  mei  marfupii.     Ego  injiare non  definam^, , a  ^'i"'0  n'y» 
donec Ctfarem  impulero  ,  uttœmpr<£clartimAuthoremexïttafcrvitute<     ,   OCQ 
redimat,      Eft  vetuftatis  injuria  pejfimè  habitas ,  /m  extrinfecus  à  ver-      ion' 
mibui  corrojusyutin  via  repertum  vix  aliquis  curct  tôlière. 

M.Volliusm'a  dit,  que  Jehan  Rhodius,  Autheur 
du  Traité  deAcia,  difoit  hautement  à  Padoué,  qu'il  avoit  fait 
les  Eloges  des  Hommes  illuftres  que  Thomalinus  a  publiez 
fous  Ton  nom;  Et  que  fi  celui-ci  eftoit  devenu  Evesque  ,  il 
luy  en  avoit  toute  Y  obligation. 

Lemefmem'aditquilavoitpoflTedé  un  Anacreoru, 
où  Scaliger  avoit  marqué  de  fa  main,  qu'  Henry  Eftienne  nT 
eftoit  pas  l' Autheur  de  la  verfion  Latine  des  Odes  de  ce  Poète, 
mais  Jehan  Dorât. 

J'ay  appris  de  M.  Patimque  M.  de  Meziriac  avoit  efté 
Jefuite  àl'âgede  vingt-ans,&  qu'il  avoit  fait  la  première  claf-     II0* 
feàMilan  ,  où  eftant  tombé  malade,  il  fe  fit  derechef  Sécu- 
lier.    M.  Peiiftbnn'apassùcelafaifantla   vie   de  ce  grand 
homme  dans  fonHiftoire  de  l'Académie  Françoife. 

Eftant  allé  voir  à  Dordrecht  M  CoIvius,Theologien 
fort  favan  t,  il  me  fit  monter  dans  fa  Bibliothèque ,  qui  eft  a  fiez 
belle;  où  il  me  montra  quantité  de  Lettres  Manufcrites  du 
Père  Paul,du  Père  Fulgence,de  Scaliger,  Cafaubon ,  Marnix, 
Junius,  &  autres.  J' y  vis  autti  Hadriani  Junii  Animadverfa^ 
avec  des  Additionsde  fa  propre  main,  Ilmeditqu'ilpcflfé- 
doit  un  Ouvrage  du  Père  Paul  intitulé  ArcanaPapatm  ,  qui  n' 
eftoit  pas  achevé.  Il  a  traduit  en  Latin  le  Traité  dePInquifi- 
tion  de  ce  mefme  Théologien,  avec  fa  Confe filon  de  foy.Le 
Livre  eft  imprimé  à  Rotterdam  in  decimofexto.  Il  a  fait  plu-  XII« 
fieurs  livres,  mais  qui  ne  verront  le  jour  qu'après  fa  mort. 

M.  VoffiusnVayant  dit  qu'il  fefouvenoit  d'avoir  lu 
dans  les  Hiftoires Tragiques  du  Bandel,un  éloge  donné  à  Lu- 

S  s  ther 


?2X  RECUEIL 

ther  par  le  Pape  Léon  dixième;  J'allay  aufiitoftdans  faBiblio- 
théque,  où  feuilletant  les  Hiftoires  de  cet  Autheur  ,  voici  co 
quejetrouvay  dans  [la  Préface  fur  la  vingt-cinquième  Nou- 
velle de  la  troisième  Partie  :  Nelprincipio  che  la  Settn  Lutherano-* 
êomincio kgermogliare  ,  effendo  dibrigam  moltiGentilbuornini,  »e_» 
ihoradelmeriggio^  incafadelnoflro  virtuofo  Signor  L.  Scipione  Attel- 
lano  j  è  di  varie  cofe  raggionandofi^furono  alcuni  che  non  poco  biafima- 

IIÏ,  rono  Leone  X.Pontefice^che  ne i  principii non  ci  mettt Jfe  remedio,  kV 
bvm  che  J-rate  Silveftro  Prier  io^  Maefiro  delfacro  Palazzo:gli  moftro  ai- 
cunipunfti  d' hère  fia  che  Fra  Martino  Ltttero  haveva  /j>arfoper  l  '  openty 
la  qttale  de  le  Indulgentie  haveva  intitulât  a  i  perche he  imprudente* 
mente  rif}ofey  che  Fra  Martino  haveva  un  beUijjimo  ingegno ,  e  che  co* 
tefteerano  invidie  Fmtefcbe.Varoles  que  Sleidan  n' auroit  pas  man- 
qué de  mettre  à  la  tefte  de  fon  Hiftoire,  s' il  les  avoit  feues» 

J'  ay  appris  de  M.  Ménage  ,  que  la  Pr'mceffL» 
de  Monpenfier  y  eftoitde  la  charmante  Mademoifelle  de  ia^. 
Vergne  ^  qui  eft  aujourd1  hui  Y,  Illuftre  Comteflo 
delaFaiette.  Le  mefme  m'a  montré  fesObfervations  furies 
Poëfies  de  Malherbe ,  dont  il  corrigeoit  les  dernières  épreu- 

1 1 1.  ves.  11  m'a  aufïi  fait  voir  une  Ebauche  du  deflein  qu'il  a  d' 
écrire  la  vie  des  Médecins  de  l'Antiquité,  &  d'enchérir  fur 
Caftellanus.  Mais  le  principal  Ouvrage  auquel  il  travaille^, 
eftunTraitê  des  Dialectes  >  où  il  explique  quantité  de  mots 
étrangers  qui  fe  rencontrent  dansles  vieux  Autheurs ,  com- 
me des  Mots  égyptiens,  Libyques,  Perfans,  Macédoniens, 
&c.  Monsieur  V.  m/a  dit,  quefeuM.  Guyetavoiteule  mef- 
me  deffein. 

Le  Père  le  Cointe  Bibliothécaire  des  Pères  deP 
Oratoire  de  Paris,  me  montra  dans  leur  Bibliothèque  plus  de 
cent  cinquante  volumes  Hébreux,  pour  la  pluspart  MSS.  re- 
liez en  maroquin  de  Levant  ,  que  M.  de  Sancy  depuis 
Evesque  de  S.  Malo,  apporta  de  Conftantinople  revenantde 
fonAmbaffade. 

114.  J^y  ouf  dire  à  M.  Vofïïusquela  Reine  de  Suedo 

ajaqt  écouté  une  Harangue  dont  la  longueur  Pavoit  ennuyée, 
corhrne  il  vint  à  la  fupplier  de  tégmoigner  fa  libéralité  à  celuy 

qui 


DE  PARTICULARITES  $ij 

qui  T  avoit  faite  ;  Cela  efi  tropjujie ,  dit-elle,  quand  ce  ne  [croit  qu 
à  caufe  qW  il  vient  définir. 

Je  nefaurois  palier  fous  filence  les  civilitez  quej'ay 
receuës de  M.Seguin  ,  Doyen  de  S.Germain  l'Auxerrois, 
l'allant  voir  de  la  part  de  M.Gevartius  Ton  ami  intime.  Après 
s'eftreenquisdemes  études,  &m'avoir  parlé  de  lamaniero 
du  monde  la  plus  engageante  ,  il  eut  la  bonté  de  m1  ouvrir 
fon  Cabinet  de  Médailles,  qui  eft  fans  contredit  le  plus  beau 
de  la  ville.  J'y  en  vis  quantité  de  Gottiques  qui  eftoient  d' 
or,  &  une  entre  autres  qui  avoit  des  deux  coftezle  nom  de-» 
Vocaran.  Il  a  fait  imprimer  depuis  peu  avec  un  Commentai-  1 1  y. 
re  tres-do&e  plufieurs  Médailles  de  fon  Cabinet  qui  n'avoient 
point  encore  efté  expliquées.  Les  plus  fameux  Antiquaires 
de  Paris  le  vont  consulter  tous  hs  Mécredis  comme  leurOra- 
cle,  &  n'en  retournent  jamais  fans  ravifiement» 

M.  Vodius  m'a  fait  voir  un  exemplaire  des  Voyages 
de  M.  Polo  Vénitien  ,  in  8.  d'ancienne  édition,  contenant 
plusieurs  particularitez  ,  qui  ne  fe  trouvent  point  dans  ceux 
que  Ramnufioa  mis  dans  fon  Recueil. 

J' ay  veû  dans  la  Bibliothèque  de  M.  VofTius ,  deux 
gros  volumes  in  folio  de  Plantes  naturelles  extrêmement  ra- 
res,que  Léonard  RavvoId'Ausbourg  (dont  nous  avons  l'Iti- 
néraire) avoit  apportées  du  Levant ,  &  qu'  il  avoit  luy-mefme  1 1 6t 
adroitement  collées  fur  du  papier,  afin  de  les  mieux  conser- 
ver. Le  nom  de  châquePlante  eft  marqué  au  haut  de  la  feuil- 
le en  quatre  ou  cinq  langues» 

J' ay  connu  à  la  Haye  le  Savant  M.  Junius  ;  fils  de  ce 
célèbre  François  Junius,  qui  a  efté  Profefleur  en  Theologio 
à  Leyde,  G  eft  un  Vieillard  qui  a  prés  de  80.  ans,  mais  qui  eft 
encore  fort  vigoureux.  Il  étudie  tous  les  jours  treize  ou 
quatorze  heures, &  a  publié  depuis  peu  \cs  quatre  Evangiles 
en  langue  Gottique  avec  un  Gioflaire  fort  travaillé.  11  m'a 
fait  prefent  de  ce  bel  ouvrage,  &  m'a  dit  qu'il  feroit  bien-toft 
rimprimer  Ion  livre  de &8km  Feterum,  avec  les  Ouvrages  do 
tous  les  Peintres  de  l'Antiquité.  Il  fera  dédié  au  Comto 
d'Arundeld' aujourd'hui  quiaeftéfon  Difciple,    lorsqu'il     II7t 

S  s    a  eftok 


314  RECUEIL 

eftoit  en  Angleterre  Bibliothécaire  de  Ton  père.  Jenedois 
pas  oublier,  pour  la  gloire  de  M.Junius,  que  Grotius  loue 
fort  Ton  livre  de  la  Peinture  dans  une  Lettre  que  voici. 

Viro  dodiffimo  FRANCISCO  JUNIO  in  fa- 
milia  iliuftrilTimiComitis  Arundefe. 

Ex^utogra--»yr^Q^^5  tibi  grattas  ago,  Junidocliffime  ,  proàonatomi- 
JL  '  Xhilibrotuo  de  Picluraveterum ,  qui  ipfe  vivant  habet  tngeniicru~ 
ditionisque  tu<£  piffuram.  Miror dijfufam  letlionem,  judicium,  ordi' 
nem,  &  qu&ex  cunciis  artibus  adbancartemornsindamattulifti.  Pla- 
ne fimi  le  mihividetur hoc opus  tuum  illis  imaginibtss  ,  qu& è lapillis  di- 
1 1  g .      verftcoloribus  compaginatisfiunt ,  qualis  illa  Satiri Epigrammate  Gr&co 

*  A  Nilo  célébrât  a  *  & TheuderichiGothorum  Régis  memorata  Procopio  *.  De- 
Scholafhco  lefîat  varietas ,  multoque magis ex  ijlavarietate con(urgenspulchro-a 
I  4.  Antho-fpecjeSt     Rogoteut  multa  nobis des /imilia  :  utveroPiciorumveterum 

*  Similem  m^  ^es  Y10mma  operaque  etiam  expromi/fo  te  convenio.  Ghto  magis 
D-  \{\ztony-vMeaS)legiffe  tne  libri  tuiomniaiquaro-)  qu<s  fwt  ayudClaudianum  vêla 
jni  imaginé  Judaica.  Sels  Jud&is impermifjum^ullam  exhiber e  animantis  effigiem 
Ricdiaci  yi- ^Hnvelis.  Cogita  an legendum  ,  Lydiacisquae  pingiturlndia_* 
éimusiooo  ve]js:  aut  fiquidbabes  melitts,adnos  leribe.      ha  etiam  parte  me  leva* 

bis  folîicitudinis,  qu£  me  movet,ut  quotiescunque  aliquem  ex  Anglia  vi- 
deo, ex  co  de  te  tuisque  rébus  inquiram.  ^uodftpateristé  hoc  adjici, 
meo  ut  nomine  comiterfalutes  viro  s  egregios ,  Seldenum  ,  Patricium-» 
HO.  cucàvuiic,  tuum ,  Pettaum  ,  té (îqui  bis fimiles  funt  alii ,  admulto—z 
mérita  tua,  quibus  obflritlHm  me  habes  y  novum  hoc  ad/eceris.  Lute- 
tU  ji,  Maii  163$. 

Tuus  toto  animo  H.  GROTIUS.    Selden  parle  de  cette 
*  !•*.  c,9.    Lettre  dans  Ton  Commentaire  de  Jurenaturali  (S '  Gemium  *, 
à  PoccaGon  du  paftage  de  Claudien. 

J'ay  appris  de  M.  VofÏÏus  que  l'Autheur  du  petitCom- 

mentaire  fur  les  Médailles  ?  que  M.  Gevartius  donna  au  public 

l'an  165-4.  eftoit  Pierre  PaulRubens,  grand  Peintre  &  grand 

Antiquaire,doritM.  Gaffendi  parle  avec  éloge  dansla^viede 

*pag  in.ed.M,  dePeirefc  *♦  Philippe  Rubans  dont  nous  avons  Elctla,  la 

Hag.  verfion 


DE  PARTICULARITEZ.  325- 

verfion  de  quelques  Homélies  d'Aftérius ,  &  les  Poëfîes,  eftoit 

fon  frère 

^  M,  Patin  me  preftaâ  Paris  un  livre  fort  rare  ,  intitu-  110. 
Jé ,  Jugement  de  tout  ce  qui  a  ejîë  imprimé  contre  M.  le  Cardinal  Ma- 
zarin. L'ouvrage  efl:  de  Gabriel  Naudé  fon  Bibliothécaire.  Des 
deux  Editions,  quis'en  font  faites,  la  féconde,  qui  efl  la  plus 
ample,  eft  de  7 17.  pages.  A  quoy  il  fait  bon  prendre  garde, 
n'y  ayant  pas  moyen  de  les  diftinguer  d'une  autre  façon. 

M.  Voiîîus  m'a  dit,  qu'il  avoit  appris  de  M.  du  Puy 
l'aîné,  qu'  Henry  Lindenbrog  eftant  à  Paris  ,  &  allant  fou- 
vent  à  la  Bibliothèque  de  S.  Victor ,  fous  prétexte  d'y  étudier, 
y  déroboit  toujours  quelques  Manufcrits  3  Et  quequelcun  s1 
eftant  apperçû  de  ks  larcins ,  on  alla  le  prendre  un  matin  en_» 
bonnet  de  nuit  &  en  pantoufles,  &  qu'on  le  mena  ainfi  en_» 
prifon  ;  D'où  il  (ortit  quelques  jours  après  par  le  crédit  de  M.  11  r, 
du  Puy. 

M.  Vofïïusm'adît,  qu'un  Italien  nommé  Palavici- 

ni  eftoit  autheur  du Celefîe  Divorce ,  &  duCourrier  dèva/izé.  C'eft 
aufli  de  luy  que  j'ay  fçû  que  M.  Chevreau  avoit  fait  Le  Génie  dtj* 
Chrifline, 

Le  Père  Jacob  poffede  une  Harangue  imprimée ,  fur 
la  mort  de  M.  Naudé  ;  faite  par  M.  Charpentier  Médecin  5 
dans  laquelle  il  s'emporte  fort  contre  les  Bénédictins ,  au  fujet 
du  livre  de  l'Imitation  de  Jefus-Chrift ,  qui  court  fous  le  nom 
de  Thomas  à  Kempis.     Cette  Harangue  eft  fort  rare. 

J'ay  appris  de  M.  Vofïius  qu'il  avoit  trouvé  quelques 
palTages  de  1  Hiftoire  d'Hérodote  ,  qui  ne  fe  îifent  point 
dans  celle  que  nous  avons.  Après  quoy  il  ne  faut  plus  s'éton-  nz. 
ner  de  ce  que  nous  n'y  trouvons  point  celuy  qu'allègue  Arifto- 
te  au  1  g.  chapitre  du  g.  livre  de  fonHiftoire  des  Animaux.  Li- 
fez  fur  ce  partage  le  docte  &  laborieux  Voflius  le  père  ,  dans 
fon  Traité  de  l'Idolâtrie  page  1  z  z  1  .&  dans  fes  Hiftoriens  Grecs 
p.  \6.  de  la  dernière  édition.  Voyez  aulii  Thomas  Gataker  à 
lapag.  z66.  de  la  2.  Partie  de  fes  admirables  Mélanges. 

M.Coteîierm'adit  ,  que  M.  Bigot  publieront  dans 
quelque  temps  la  vie  de  S.  Chryfoftome  ,  écrite  en  Grec  par 
Palladius.      Si  le  Chevallier  Savill  eftoit  vivant  ,  ilenauroit 

S  s     j  fans 


3i6  RECUEIL 

Tans  doute  beaucoup  de  joie ,  d'autant  plus  que  faifant  impri- 
mer les  OeuvresdeS.Chryfoftome,  il  fit  chercher  cette  Vie-» 
1I3.     en  France,  en  Efpagne,  en  Italie,  &  dans  l'Orient  mefmo, 
fans  la  pouvoir  jamais  rencontrer. 

J'ay  ouï direà M.  Voulus,  que Boxhornius avoit cor- 
rigé &  commenté  une  Satyre  de  Lite ,  qu'il  croyoit  ancienne^, 
qui  eft  duChancelier  de  fHofpicaL  Ce  que  j'ay  vérifié  depuis 
avec  grand  plaiîir.  Pricaeus  Critique  Anglois  fait  la  mefmo 
faute  fur  l'Apologie  d'Apulée  pag.  5-4. 

J'ay  appris  du  Père  Jacob  que  le  Livre  intitulé  Conftde- 
rations  Politiques  fur  le t  Coup  d  Eft at^  imprimé  l'an  1639.  in  4. 
eftoit  de  Gabriel  Naudé ,  qui  le  fit  par  le  commandement  de 
M.  d'Emery  Surintendant  des  Finances,  &  non  pas  parceluy 
du  Cardinal  de  Bagny  qui  eftoit  mort  5  à  qui  il  parle  neantmo- 
insdetempsentempsdans  l'Ouvrage  pour  fe  mieux  cacher. 
Ï24»  Il  fautauffi  remarquer  qu'au  lieu  que  dans  la  Préface  au  Le- 
cteur ,  il  eft  dît  qu'il  n'y  a  qu'une  douzaine  d'exemplaires  do 
ce  Livre,  il  y  en  a  eu  plus  d'une  centaine. 

J'ay  ouï  dire  à  M.  Patin  qu'  il  avoit  appris  duBonhom- 
me  Laurens  Bochel  (qui  a  fait  imprimer  les  Décrets  de  l'Eglife 
Gallicane,  &c.  )  qu'Amiot  avoit  traduit  les  Vies  de  Plutar- 
que  fur  une  vieilJeVerfion  Italienne  de  laBibliothéque  duRoy, 
&  quelle  eftoit  caufe  àt%  fautes  qu'il  avoit  faites.  Je  ne  lay  fi  cet- 
te Verfion  n'eft  point  celle  que  fit  fur  îeLatin  l'an  1 48z.Baptifte 
Alexandre  Jaconel  de  Rieté ,  qui  eft  dans  la  mefme  Bibliothè- 
que. 

M.  Voflius  m'a  dit,  que  Moret  fameux  Imprimeur  d' 
llf*  Anvers  ,  reprochant  à EryciusPuteanus fucceffeur de Lipfe, 
qu'il  ne  faifoit  que  de  petits  livres,  celuyci  lui  répondit ,  que 
PIutarque&  plusieurs  autheurs  de  l'Antiquité  en  avoientaufïï 
bien  fait  que  luy.  AlorsMoret  luy  répliqua,  croyez-vous 
que  vos  Livres  que  je  ne  puis  débiter  ,  foient  aufïi  bons  que 
ceuxdePlutarque  ?  Ce  qui  mit  Puteanus  en  colère  ,  &  le  fit 
fortirdela  Boutique  de  Moret. 

M.Juniusmaafiuré  ,  queSeîden  (qu'il  connoifïoit 
particulièrement,)  faifoit  lire  plusieurs  personnes  pour  luy, 
comme  on  fa  dit  autrefois  du  Cardinal  duPerron  ,  de  l'Avo- 
cat 


DE  PARTICULARITEZ,  327 

cat  Général  Servin,  &deM,duPleffis.    Sa  Bibliothèque  qui 
eftoit  fort  belle ,  fait  aujourd'huy  partie  de  celle  d'Oxford. 

J'ay  oui  dire  à  M.  Voffius  qu'il  fe  fouvenoit  davoir  lu     1 1  6« 
dans  une  Chronique  Flamande,  que  PhilippeDuc  de  Bourgo- 
gne furnommé  le  Bon  ,  avoit  inftitué  l'Ordre  de  la  Toifon  d1 
or,  fur  la  rencontre  qu'il  avoit  faite  d'un  poil  defaMaîtrefle, 
qui  eftoit  decouleur  jaune.      Ce  que  j'ay  trouvé  confirmé  par 
André  Favin,  au  commencement  du  fécond  volume  de  fon_> 
Théâtre  d'honneur,  D' autres ,  dit-il,^»/  que  Philippe  Duc  dc^ 
Bourgongne  gouvernant  avec  beaucoup  de  privante  une  Dame  de  Bruges 
douée  d'une  exquife  beauté,  &  entrant  dumatin  en  [a  chambre  ,  trou* 
va  fur  (a  toilette  de  la  Toison  de  (on  pais  d'embas  ,  dont  cette  Dame  mal 
foigneufe  donna  fujet  de  rire  aux  Gentilshommes  fuivans  dudit  Duc ,  qui 
pour  convrir  ce  myflerefit  ferment ,  que  tel  sejloit  moqué  de  telle  toifon , 
qui  ri  aurait  pas  {honneur  déporter  un  Collier  d'un  Ordre  de  la  Toifon  qu       **7« 
ildefignoif  d'établir  pour  l'amour  de  /w  Dame. 

M.  Gudius,Savant  homme  de  Holftein,m'a  montré 
UïiWvxtdeLibertateEcclefiaJlica  ,  imprimé  l'an  1^07.  g.  qui  eft 
de  Cafaubon,  comme  l'avort  marqué  de  fa  main  Jofias  Merce- 
rus  beau-pere  de  M.  de  Saumaife.  Cet  Ouvrage  ayant  eftè 
entrepris  par  l'ordre  de  Perfonnes  de  qualité,  eft  demeur/  im- 
parfait par  le  commandement  d'Henry  IV.  Ce  qui  a  fait  met- 
tre à  Mercerus  à  la  page  264.  qui  eft  la  dernière  ,  Gstera  rébus 
mutatis  non  funt  édita.  Paroles  que  JaquesCappel  explique  en  ces 
termes  dans  fon  Jjfertion  de  bonne  foy  contre  le  Jefuite  Rofvvei-  *  , 
dus*,  InEccle fia/lie  a  antiquitate  quàm  non  effet  tyroCafaubonus ,  do*  12  g,' 
cuit  A,  D.  1607,  libroftnguUri  de  Liber tate  Ecclefiaftica ,  cujusjampa- 
gin£z6^.  typis  erant  édita  ,  cùm  Rex  Hencicus  IV.  auguft*  memoria^ 
compofîtis  jam  Venetorum  cum  Pont'tfice  Romano  controverfùs  ,  vetuit 
ultra progredi)  & hocipfum^quodfuerat  imhoatum,  fupprimi  volait^ 
utefuspauca   nunc   extent  exemplaria,  Cafaubon  parle  cou- 

vertement  du  mesme  Livre   en   deux  ou  trois  endroits  do  ï'^28  *3J 
fes  Lettres  *  ,  &  Scaliger  une    feule  fois  dans   les  fien-  Ha*47'  c 

flcs*  *p.  345.  «&• 

M.  V.m'adit,queî'on  pouvoiteonnoiftre  aîfément  1^7* 
le  ftiled'Heinfius  le  père  au  Pronom  J^',  qu*,  quod,  dont  il 
fefervoit  plus  qu'  aucun  autre»        Ce  que  j'ay  vérifié  avec 

plaifir. 


,2i2  RECUEIL 

129.  plaifir,  J'ayaprisdumefcne,  que  Pettaeus,  Chapelain  du 
Comte  d'Arundel ,  ayant  fait  phifieurs  voyages  enGrcce& 
en  Italie,  pour  en  apporter  à  Ton  Maiftre  quantité  de  rare- 
tez,  il  en  fut  fi  mal  recompenfé  qu'il  mourut  de  déplaifir. 

J'ayouï  dire  à  M.  Patin,  que  le  Cardinal  de  Riche- 
lieu parlant  un  jour  du  Père  Morin  Preftre  de  l' Oratoire  ,  dit 
quec'eftoitunbelefprit,  &  qu'il  le  craignoit. 

J'ay  veû  chez  M.  VofTiusunMédaillond'Erafmeen 
cuivre  affez  bien  fait,  qui  avoit  duncotfé  l'image  de  ce  grand 
Homme,  &de  l'autre  celle  du  Dieu  Terminus  avec  ces  mots, 
Covcedo  nuUi  Ter  minus  i  Ce  qui  s' accorde  parfaitement  avec 
V  Anneau  qu'il  portoit,  fur  lequel  il  a  voit  fait  graver  la  mes- 
150.  me  devife.  D'où  un CordelierEfpagnol, nommé  Carvajal, 
prend  occafion  de  luy  reprocher  qu'il  prétendoitpar  là  no 
céder  à  qui  que  ce  foit  dans  la  République  des  Lettres.  A  quoy 
Erafme  répond  adroitement  à  fon  ordinaire,  qu'il  expliquoit 
fort  mal  fapenfée,  &qu'ilnes,eftoitfervide  cette  devifeque 
pour  fonger  fouvent  à  la  mort. 

M.  Daill?  m'a  dit  qu'il  avoit  appris  que  lAutheur  du 

livre  intitula,  Pindiciœ  contra  Tyrannos,  fous  le  nom  deStepha- 

nus  JuniusBrutus  ,  eft  Hubert  Languet  ,  favant  homme  & 

grand  Politique.     Ce  qui  m'a  efté  depuis  confirmé  par  M.Le- 

goux  de  Dijon ,  qui  ajouta  que  M. de  la  Mare  Confeiller  de  la 

mefme  ville  avoit  remarqu^cela  faifant  l'Eloge  d'Hubert  Lan- 

131»     guet.     D'autres  attribuent  ce  livre  à  M.  du  Pleffis,  à  qui  je  le 

*T.2.u.ch,  donnerons  aufïi  volontiers  fur  ce  témoignage  de  D'Aubigné*, 

2.  p.  103.      Jlparoiffoit  un  dutre  Livre  qui  s'appelioit  funius  Brutus  ,  ouDéfenfts 

contre  les  Tyrans ,  fait  par  un  des  cfeiles  Gentilshommes  du  Royaumes^ 

renomme  pour  plufteurs  exccllens  Livres  ,  ($  vivant  encore  aujourd'huy 

*Til2  cii  â"vecauthorité>    Dans  un  autre  endroit  de  fon  Hiftoire  *  D  Au- 
ivp.Vr.     'bignêdir  ,  que  ce  Gentilhomme  luy  a  avoué  qu'il  en  eftoit 
l'Autheur, 

M.  Voflius  m'a  conté,  que  Sambuc  plus  célèbre  par 
la  publication  de  plufieurs  Manufcrits  que  par  fon  favoir,  eftant 
venu  exprés  en  Hollande  pourvoir  Hadrianus  Junius ,  il  ap- 
prit à  fon  logis  qu  il  beuvoit  avec  des  IVourmans ,  c'eftàdiro 
1 3  2.     desCharretiers;  Ce  qui  luy  donna  tant  de  mépris  pour  ce  grand 

Criti- 


DE  PARTICULARITES  319 

Critique,  qu'il  s'en  retourna  fans  le  voir.  Le  départ  de  Sam- 
buceftantrapport/à  Junius  ,  iis'excufa  fort,  difàntquilne 
seftoit  trouvé  avec  ces  IFourmam  ,  que  pour  apprendre  d'eux 
quelques  termes  de  leur  métier,  qu'il  vouloit  mettre  dans  Ton 
Nomenchtor  qu'il  faifok  alors. 

La  palïion  que  j'avois  deconnoiftreM.  deLaonoy 
Théologien  de  Paris,  fit  que  me  trouvant  un  jour  chez  M.  Mé- 
nage ,  je  pris  h  liberté  de  le  faluer.     Enfuke  à  l'oceafîon  de  la 
ftatuë  delà  Papefle  dont  on  parlok,  jeluydisdevantM.deRa- 
can,  M.!'  Abb/MarucelliRéfidentdu  Duc  de  Tofcane,  M. 
Ménage  &  plusieurs  autres  ,  que  j'avois  efté  furpris  de  voir 
dans  un  defes  derniers  Livres  *,  que  cette  ftatuë  eftok  en  co-     fj$. 
re debout  ;  leCardinalBaroniusremerciantFlorimondRay-* ]"  Diflçrt. 
mond  déi  l'an  1 600.  de  ce  qu'elle  avoit  elle  renverfée.      La_> dc  Autor,ta- 
Lettre  n'  eft  ni  trop  longue,ni  trop  commune  pour  n'eftre  pas  ^  nSTmis 
rapportée  ici.  P.t74. 

Tard'utt  fcribô  ut  opportunité  /criberem,  rêmque  ex /entend  a 
geftam  fignijicarem  :  cujut  tejies  literas  Serenijjimi  Magni  Ducts  Hetru- 
rUhitjunxi.  SgiapudSanftiJfitnuni,  Çgicum  collega  omatiffimo 
ac  iïïuftr'ijfimo  Cardin  Mi  Senen/t\  &  ipfs  apud  Magnum  Ducem.  Omnes 
paratiffimi  invent  i  fimt ,  fe  excufantes  non  fine rubore  .,  nefcifje  quod 
ultra  montes  adeo  vuigatum  innotuit.  Nullo  obke  res  quam  felicijf- 
rne  confeïïaejl.  Subdubimbam  ne  autorités  S.  Antonini  Archlepi- 
fcopi  Florentini   Florent mum    Pnncipem    retnrdajfet.  Sed  Dei      134. 

benignime patentiveritnti cefjere omnia*  Dcofit  gloria,  de  imagine 
vanaproftratz.  Tibi  mmen  dcbenturtrophaa  atfy  triumphut ,  trium» 
phaliîtfcflatuanobiti  infcriptione  nomnda,   Vindici  veritatis.^A\ 

A  cela  M.  deLaunoyrépondit,qu'eftantàSienneen 
1^34-  il  avoit  veû  de  Tes  propres  yeux  dans  1  EglifeCathedrale 
la  ftatuë  de  la  Papefle  au  rang  des  Papes,  fans  apparence  d' au- 
cun changement,  &  qu'ainfiil  ne  doutok  point,  que  ceux  de 
Sienne  n'en  euflent  fait  accroire  à  Baronius* 

JayapprisdeM.VoiliuSjqucM.deSaumaifeparlant 
au  commencement  de  Ton  Livre  contre  Grotius ,  d'un  de  Tes 
amis  qui  avoit  changé  de  Religion,  entendoit  Lucas  Holfte- 
nius  de  Hambourg,  qui  eft  mort  Bibliothécaire  du  Pape.  Léo     1  $  j. 
Allatius  Grec  de  nation  eft  aujourd'  huy  en  fa  place, 

Tt  J'ay 


3$o  RECUEIL 

J'ay  veîï  dans  la  Bibliothèque  de  M.  Vofïius  la  vio 
desMédecins  de  l'Antiquité  faite  par  Pierre  Caftellanus,avec 
des  additions  marginales  de  Denis  Vofïius  Ton  frère,  Jean_. 
Henry  Meibom  a  voit  auffi  écrit  fur  le  mesme  fujet,  mais  eftant 
venu  à  mourir,  fon  travail  eft  demeuré  imparfait,  J'apprens 
que  M. Reinefius  Médecin  ,  (quieftaujourd'-huy  le  plus  fa. 
vant  homme  de  l'Allemagne)  a  ébauché  la  mefme  matière. 
Je  ne  fay  fi  eftant  déjà  vieux,  !a  mort,qui  traverfe  tous  nos  def- 
feins,  luy  donnera  le  temps  d' achever. 

J'ay  ouï  dire  à  M.  Vofïius,  qu'ilavoit  lu  au  Vatican». 
i}&-  dansun  Anaftafe ,  que  du  temps  du  Pape  Sergius  les  Sarafins 
avoient  emporté  de  Rome  le  corps  des  ApoftresS  Pierre  &  S, 
Paul.  Le  mefme  m' a  dit,  qu'il  avoit  appris  en  Angleterre^, 
que  Selden  avoit  laifTé  un  Commentaire  fur  les  Marbra  £ 
Amndel,  une  fois  aufîi  ample  que  celui  que  nous  avons.  Si 
la  chofe  eft  véritable,  nous  pouvons  efpérer  d'avoir  à  quelque 
heure  ces  Marbres  en  fort  bon  état;  fur  tout  après  la  publica- 
tion du  travail  d'un  docte  Gentilhomme  deNormandie,nom- 
mé  M. de  Grentmefnil,  que  j'ay  eu  l'avantage  de  voir  à  CaërL» 
avec  une  extrême  fattsfadion. 

Des  divers  Manufcrits  qui  font  dans  la  Bibliothèque-» 
deM.  Vofïius,  voici  les  plus  confiderables  dont  je  me  louviens» 

,17.  MSS.     GRECS. 

Un  Artemidore  des  Songes  ,  beaucoup  plus  entier 
queceluy  de  M.  Rigaulr. 

Des  Notes  de  Porphyre,&  de  plufîeurs  autres  furHo- 
mere,qui  viennent  de  la  Bibliothèque  de  M.Peirelc. 

Un  gros  volume  de  Libanius>oùfe  trouvent  quan- 
tité de  Lettres  qui  n' ont  jamais  veûle  jour. 

DesFragmens  dePoîlux  qui  corrigent  &  augmen- 
tent en  plufieurs  endroits   celuy  deSeberus. 

DesFragmens  duStephanus  dellrbibu§  ,  (dontnous, 
n'avons  que  TEpitome;  copiez  fur  un  Manufcritdela  Biblio- 
thèque Mazarine. 

Un  Etymologicum  beaucoup  plus  ample  que  celuy 
de  Sylburgius 
*l%  Des  Notes  d  Hulobolus  Rhetor  adAraspofiadé ,  dont 

v  FortuoiuSv 


DE  PARTICULAR1TEZ.  331 

FortuniusLicetus  n'a  fait  imprimer  qu'une  partie,  M.  deSau- 
maife  les  3  copiées  fans  en  avertir  fesLecleurs,  danslesNotes 
quil  publia  l'an  1619.  fur  ces  mefmes  poèmes.  CêtHolobolus 
m'eft  peu  connu  ;  je  ne  fâche  pour  Iuy  que  deux  témoignages, 
l'un  dans  les  Fragmens  dePachymeres  ,  publiez  par  lePero 
Petau  ,  avec  i' Abrégé  Hiftorique  de  Nicephorcl'an  1616.  V 
autre  dans  la  Préface  de  Gyraldus  fur  fon  Traité  des  Enigmes, 

Un  Recueil  d' Epigrammes  Grecques  qui  ne  font 
point  dans  l'Anthologie ,  copié  par  Gruterus  fur  un  MS.  de  la 
Bibliothèque  Palatine  dont  il  eftoit  Garde. 

UnXiphilin  fur  S.  Matthieu  ,  dont  HenryEftienne 
apporte  quelques  Fragmens  dans  fa  Préface  fur  l'Epitome  do     1  $9» 
Dion  Caffius. 

DesNotes  furLucien.  D'autres  fur  quelquesComé- 
dies  d'Ariftophane. 

LaLettred'Origéneà  Africanus. 

MSS.  LATINS. 

Un  gros  Volume  in  folio ,  qui  vient  de  la  BibKothê- 
quede  feu  M.  Petau, contenant  laConférence  d'EudeEvefque 
de  Cambray&  d'un  Juif  du  pais  ,  avec  cinquante  autres  Trai* 
tez.  Thevetau  2.  Tome  de  fa  Cofmographie  pag.082.  parle 
de  cette  Conférence. 

UnServius  fur  Virgile  plus  ample  que  celuy  de  Da- 
niel. 

L'Anthologie  toute  traduite  en  vers  par  Grotius , 
avec  les  Epigrammes  qui  n'a  voient  point  efté  publiées,  aufïi 
traduites. 

D'Anciennes    Epigrammes  ,  tirées  des  Marbres     140, 
d'Italie. 

La  Vie  des  Savans  qui  ont  efté  parmi  les  Arabes ,  de 
Jean  Léon  TAfriquain,  copiée  fur  un  MS.  de  la  Bibliothèque 
du  Duc  deFlorence.  JeanLèon  cite  cet  Ouvrage  au  3  .livre  de 
fa  Defcription  de  l'Afrique  ,  &M.  Voffius  le  père  en  produit 
deux  ou  trois  Fragmens  dans  fon  Traité  de  PhîlofopbU  *  *P  ni.&ny. 

Une  Lettre  de  Gyllius,  contenant  la  Relation  de  fon  M    "  ,. 
voyageenAfie,&c*  °fe,,us 

T#  llnapP°rte 

Il      2  «-in  quelques 

Fragmens  de  cette  Lettre  dans  fon  Difticm^iic  deGeognpkie,aux  mots  Vafcuta»  Ntcomtdt- 
«"/ès.Sc  ailleurs» 


jj2  RECUEIL 

Un  Lexicon  Hébreu  &  Latin  de  François  Juniûs  le 
Théologien,  qui  ne  vient  que  jusqu'à  la  Lettre  n. 

Des  Notes  de  Gérard  Voulus  le  fils  fur  Valerius  Flac- 
cus.     Ceft  celuy  qui  fit  imprimer  un  Vellejus  Paterculus  avec 
des  Notes  l'an  i6j  9. 12, 
I4îr  Des  Remarques  fur  les  Commentaires  de  Céfar,  de 

Denis  Vofliusfon  frère  ,  dont  nous  avons  la  Traduction  du 
G&ncïUator  de  Menaffeh ,  Rambam  de  Idoklatria ,  &  quelques  au- 
tres Pi/ces, 

MSS,  FRANçOIS. 

Les  Funérailles  d'Anne  de  Bretaigne ,  femme  deLo- 
bîs douzième,  avecd'afifez  belles  Miniatures. 

Scalîgeriam  ,  c'eft  un  Recueil  de  chofes  remarqua- 
bles dites  par  Scaîiger. 

PerronianA ,  c'eft  aufïï  un  Recueil  de  chofes  particulier 
resqueDom  du  Puy  le  Chartreux,  frère  aîné  de  Meffieurs  du 
Puy,  a  voit  ouï  dire  au  Cardinal  du  Perron. 

SiM»  Vosfius  nous  tient  fa  parole,  nous  devons  at- 
tendre de  îuy  un  Catulle,  une  Bible  des  Septante  ,  un  Ptole- 
f42»  mée  ,  la  Grammaire  de  Denis  de  Thrace  promife  parle 
Préfident  Mauflac ,  un  Callimaque  ,  le  Voyage  de  Hanno 
Carthaginois  ,  Ariftêe  ,  une  Hiftorre  des  Plantes, unArilto- 
phane  ,  unAratus  ,  une  DifTertation  fur  les  Lettres  &  fur  la-, 
prononciation  de  la  langue  Grecque  y  le  Catalogue  des  Rois 
d'Egypte  ,  la  féconde  Edition  du  Géographe  qu'il  fitlimpri- 
mer  fort  jeune  fous  le  nom  de  Scylax ,  un  Mai  tial  >  &  quelques 
Ouvrages  de  Mathématiques. 

F    I    R 

«Y* 

f 


CLAVIS 


CLAVIS 

EP1STOLARUM 


SCALIGER 
C  AS  AUBOM 
SALMASII, 

&  aliorum. 


Tt   3 


145% 


:' 


146. 


3*4 


548©  PJSPS.  *H  £41$  6 


•*HcW 


••rji 


™  âàte  É*Ô  K*  fiifê  &#5  Ê^& 


*sp 


CLAV1S 

EPISTOLARUM 

TOSEPHI    JUSTI 
SCALIGERI 

tAGINNENSIS, 

Lugduni  Baravorum  627.  8vo. 


JAg»4I.  Lucumo  Peccejelentu  ;  Johannes  GoropiuS 
Becanus,  dequoplura,  facienteDeoinBelgio 
Orientali. 

Pag.  s;.  Furiofus  Plorentinus  ;  Robertus 
Titius,  inquem  calamum  ftrinxitScaliger  fubnomine  Yvo- 
nis  Villiomari. 

Pag.tfo»     Maximinominû  vïr  ;  Petrus  Viftorius. 
Pag.  61.     Converti  Pi fttviï  eruditisfimum }  Francifcum 
Vertunianum,  dequoetiampag.éj. 

Pag.  6q>     Jpohgia bomuncionù  nefcio  cujtu  ;  Mathema- 
ticaproLucanoApologia  Francifcilnfulani ,  Parifienlis  Pro- 
curatorisj  de  qua  quidam  diximus  in  Gallia  Orientali  >  in.» 
Syllabo  Scriptorum  adverfusScalîgerum, 
Pag.p  t .     (?♦  Seguino  5  Gilberto, 

Pag.  9*. 


CL  A  VIS    EPIST.  vf 

Pag.  92*  Ex  MembnnU  Falefai  j  Codexcrat  MS.in 
Falefaei  Bibliotheca,de  Nogareth  orum  Geftis,quem  in  gratiam 
DucisEfpernoniiGallicumfecitSeguinus» 

Pag.  ng»  IndolesillaEpifioU'y  GeorgiiDouzaefc.de 
Itinere  fuo  Conftantinopolitano,fub  finem  feculi  fuperioris  in 
lucem  édita?. 

Ibidem,  Habesqm  amisfr,  JaniDouzae,  adolefcen- 
tis,  utexfcriptispatet,  doclidlmij  Lugduni  Batavorumfato 
functi  A.1596»  aetat.24.  cùmdomum  rediiiTetexperegrina-  147» 
tione,  cumPhilippo  Mornaeo  filio&PetroPerillaeo,  perali- 
quot  régna  &  regiones,obita.  Mortuum  Altorphii  publico 
laudavit  Chriftophorus  Colerus. 

Pag»  120.  Libriquoîafferf,  Horum  Catalogum  ha- 
bes  in  limine  Epiftolae Georgii  Douzx. 

Ibidem  Stepbano-,  Jani  Douzae  filio,,  Jani,  Franciîci, 
Georgii>  Theodori,&  Werneri(qui  omnes,  Wernero  exce- 
pto,  fcripis  inclaruerunt)  fratre» 

Pag.  130*  Everardru  Medicuf -j  yEIiusEverardusVor- 
ftius,  Medidnae  apud  Leyoenfes  primarius  ProfelTor. 

Pag.   134.     Scitovos  ***  ;    7(T^otycùVnrfA.ôvt 

Pag.  13/.     Ediùonemr  *** ;  Cyclometricorum. 

Pag.  138«  Nefcioquo  ***  5  Pulmanno. 

Pag.  140.  Fratremi  Francifcum  Pithœum.  14g, 

Ibidem,  Daniekm,  Iseft Petrus Daniel Aurelianen- 
(is>  Jurifconfukus&Philologus  infignis. 

Pag.  1 4Ï.  De  Pimvomu  Libre  j  Germani  Valentis  Guel- 
Iii  Pimpontii  Virgilio,  ad  cujus  calcem  extant  Scaligeri  Notae 
inveterumPoétarum  Cataîecla. 

Pag.  14g.  Certum  efinos  *  *  * 3  nj^aLym^fJiév. 

Pag.  1  s  1.  ApûhgiamtuAm^  Apuleii  Apologiam  àCa- 
faubono  Notisiiluftratam. 

Pag.  ifg.  Douzam  Junior em  ;  Janum  fc. 

Pag.idf.  îridifii-neunquameditionem\  Manilii,  Hei- 
éelbergas  à  Fr.  Junrio  vulgatam. 

Pag.  \6j.  tv  Java;  Henrici  Stephani, 

Pag.  168.  DemuneretuQ)  Apuleii  Apologia à Cafau* 
bono  Scaligero  dkata. 

Pag.  173»     I4P* 


$\6  SCALIGERI. 

Pag.  173»  Meut**  *$  Manilius. 

Pag.  1 74.  Neque in iUa ,  Heidelbergenfi  5  dequafa- 
prà. 

Ibidem  ,  Neque  in  notls  in  *  *  *  $  TertuIIianum ,  à 
Fr.  Jwnioeditum» 

Pag»  i7j\  DenotUad***  Atticum. 

Pag»  176.  Pr£cepiorem  Cypriani  j  TertuIIianum  Junii» 

Pag.  ilo.LcgatiGtiUici;  Pauli  ChouariiiBuzenvalii» 

Idem  ,  Congreffui  DiomedU  cumGlmco  J  Collationis 
PlefTaeicumPerronio,A.  ié#o. 

Pag.  190.  Amicum  nojlrum  j  Theod.  Bezam. 

Pag.  191.  Ampli ffimra,  JacAug.Thuanus. 

Pag.  I5>8. £1"* Amphitheatrum Martialis  ',  Théo d» Mar- 
cilius,Parifien(is  ProfelTor. 
X  S°*  Ibidem ,  QuiParifiUfcripfit  Circenpa  5  Juiius  Caefar  Bu- 

lengerus. 

Pag.  i?o»  EditiwisEufebUn*',  Arnoldi  PontaciVaza- 
tenfis  Epifcopi. 

Pag.  200.  AdokÇcens  ;  Daniel  Eremita. 

Pag.  201.  Fratcrejits  j  Petrus  Pithœus ,  qui(quodà 
Jofia  Mercero  in  ejus  Vita  praetermiflum  videoj  à  Proteftanti- 
bus  ad  Pontificios  tranfiit  triennio  ante  lanienam  Parifienfem. 

Pag.  201.  FHJfingenfis amici ;  HadrianiGuiielmi  Ara- 
bicarumliterarum  callentiffimi^dequo  alibi  plura. 

Ibidem  >  GcrardtaCarmomnfts  5  Reclè ,  nonCremo- 
ncnfis,  utSalmafius,  Vofllus,  &alii.  CarmonaeftBaeticae, 
quacnunc^^/ar/^dicitur  ,  oppidum,  nonlongèabHifpali 
fitum  j  quam  Gerardi  hujus  fuifTe  patriam  pluribus  adftruitVo- 
'^1,  pifcus  Fortunatus  Plempius  ,  doctiflimus  apud  Lovanienfes 
Medicinae ProfelTor,  Prolegom»  in  Avifenae  partem  ex  Arabi- 
co  Latinse  verfam  Scholiisque  illuftratam. 

Pag»  207.   De  terrore  tx  %£$  j  666. 

Ibidem,  inter  tqv  xfe  n&  ™  $a*^*  \  666*  &Re- 
gem. 

Pag.  20g.  Quidam  exJud^oCbrifliAnut  \  PhilippusFer- 

dinandus,  dequoinhis  Epiftolis  p.  Jp4» 

Pag.  13  p. 


i 


S  C  A  L  I  G  E  R  I.  537 

^ZQiW.RAymundutSebon',  FalliturScaliger.  Lc- 
gendum  Raimundtu  Martini ,  uralii  jam  monuerunt. 

Pag.  240.  Tibibabebit  ,ac  $Dan.Eremha> 

Pag.  245".  dvTayûùvi^uïçnofiris  -y  Arnoldo  Pontaco. 

Pag.  i^ô.Flijfwgenfem amo j  Hadrianum  Gulielmum, 
dequofuprà. 

Pag.  247. 0 eLvTctymitpiç  pou,  &c,     ArnoldusPonta-      15*2. 
cusValatenfium  Antilles. 

Pag.  248.^/^*  **$  DanielisEremita:adPonti- 
ficios  tranfnu. 

Pag.  25*2.  Irivialis Magifîri i  Theod.  Marciliî. 

Pag.  z$ 4.  ghtidam  Anglntj  GulielmusGilbertusGlo* 
ceftrenfis. 

Pag.  Zfy.Medicus  Régis  Subcrvielaj  lege  }  SuperviUd-9* 
Fuit  isRev.  ParentisLuftricus  Pater. 

Pag,  i.6o¥Morioms  tui  o-KctToCdyov  ;  TheodoriMar- 
cilii. 

lielmi. 


Pag.  166,  Quas  veto  ad  te  ab  *  *  *  j  Eremita. 

Ibidem  ,  De  obi  tu  Juvenis  Fliffngenfis  ;  HadrianiGll- 


Pag.267.  No/ter  Douza$P  atçrfc. 
Vagzji.roosvmov  i7tû)vv\xùv ,  Patrem  Cottonum. 
Pag.  2g2.  Opuiculum  noftrum  in  Loyolitam  5  libelluiTL» 
in  Serarium. 

Pag  1%$.  Librum de  Idolo  Hallenft  hominis Germanie  Jo-      I5"j« 
hannis  Michaelis  Lingelshemii ,  ut  liquet  ex  pag»  621. harum 
Epift. 

Pag.l87.     Loyolitïcum  Ampbitheatrum   honoris ,*  Car oli 
Scribanii ,  fub  Clari  Bonarfcii  nomine  in  vulgus  emiffum. 

Pag.  288.    Porcm  quidam  5  Antonius  Riccobonus» 
dequo  etiampag.  565". 

Pag.  28?«  Scazontem  Perfianum  Gracutn  }   Perfii  Pro- 
logum  Graecisverfibusredditum. 

Pag.  294.     lUam  virginem  j  Bibliothecam  Regiam. 
Pag.  29  f .     De  Cerbereo  £/'^<7jAmphitheatro  honoris. 
Pag.  302.     Hijîoriam    r  tncLtièw  ,    &c*       Exorct- 

Vv  fmi 


338  CL  AVIS     EPIST. 

fmi  Hadrianar  Fraxineae,  de  quo  prolixe  Thuanus  ad  annurru 

Pag.  304.     Minibus  Theodorï  noflri  j   Beza?. 
rl?4.  Pag.  306.      'DeGeogmphiaAmicimci  ;     Paulî  Merulae 

Hiftoriarum  apud  Leydenfes  Profefforis. 
Ibidem  ^Quas  Fuh'uu  -,  Urfînus. 
Pag.   307.     Nûli  fequi  Amici  illius  j  Jufti  Li pfli  ad  Se- 

necarru 

Pag.  316.     AnnaliumConditor;  Caefar  Baronius. 

Ibidem  >  Alter  Agyrm  3  Jacobus  Davy  Cardinalis 
Perronius. 

Pag.  "$l6.  Pamtœ  funt  abamiconojlro-j  LegeEpîfto- 
lam  ad  Eilhardum  Lubinum. 

Pag.  33c.     De  Juvcne Divienenfi 3  Claudio  Salmafio. 

Pag.  334.  T^JkimjDavidem  Paraeum,Heydelber- 
genfemTheologum. 

Pag»  345%  Librum  de  Liberfote  Ecclefi*  j  Cafauboni, 
ut  alibi  probavimus. 

Pag. 348.     d  ù4rùdro;Varzo. 
j  -  -  Pag.  3  f  ?    FabuUBurdonianœ  confu&ùonem  i  A  Scalige- 

rofcriptam,utipfe  innuit  p.  621. 

Pag  3  y 7.     ld  nosexplicamus  alibi.  In  Manilium. 
Pag.  38?»     Davidemnoftrum^  Hœfcheliurn. 

Pag.  41  f.  Natn  ***  Terg&yùmiruQv  kvxXH, 

Pag.  4f9»  Sprincbardus  Rupcllenfu  3  pra?nomine_j 
Jacobus 3  cujus  Itinerarium  Germanicum  &  alia quidam  MSS, 
inBibiiotheca  aflervat  Rev.  Parens. 

Pag.  4^3.     Bisddmefcripfit$  Elmenhorftius. 

Pag.  486.     Cum  amico  noftro\  Grutero. 

Pag.  488»     DeMu/oLoyo/ituoj  Jacobo  Gretfero. 

Pa<*.  foz.  Camlogusille;  EciogaQxonio-Cantabri- 
gienfîsThomae  Jamclli  A.  i<^oo.  excufa. 

Pa^.  517.      LegiGeorgiiTbom\oniieAqu£inLipjium^À' 
l>o\     brum  intellige  infcriptum  Vtnâçxvmmis. 

pag.jiS.     Qui  ver [tonem  Latin  am\   RodoIphusGual- 


terus, 


Pag.  /3  2 .     Qui  à  de[emore  Criticoj  Petro  Viftorio. 

pag.f48. 


SCALIGERI.  |*S> 

pag.  5-43,    Inter  tc&>  Joh,  à  WouvCre. 

pag»    f)i.     Deeditione)  Minutii  Felicis. 

Pag-5)*S*     /w*/5  Arnobio  Heraldi. 

pag.   s  77*    A  pobiflimo  j  Francifco  Rapheiengioj 
Chriftophon  Plantinigenero. 

pag.  617.     Onttionem  Chronologl  5  Dav.  Para?i. 

pag.  <5z\     Lecîiffîmasîllevtrj  Juftus  LipfiilS, 

Ibidem,  ParÛù  vanimtu Opta  5  Diva  virgo  AfpricoIJis. 

pag.  <5$  g.  Hîpponaiïcum  prœcowum  3  Tiîeni  liber  con- 
tra Perronium,  Ebroicenfemtunc  Epifcopum. 

pag.  647»     FiliusFloretitisCbriJïLini)   Claudiusfc.  Se-      ij7* 
nator  Parifrenfis. 

pag.  6  s  3 .    Autorem  Sttyrici  5  Joh.  Barclaium. 

pag.  657.    j^»/i**^Euphormionem. 

pag.6(5i.     Z)£  Gojjyphnym'h  &c¥    Patris  Cottoni  cum 
Hadriana  Fraxinea ,  de  quo  fupra. 

pag.  667.     Nofiroljaacio,  Cafaubono. 

Yoxtevpi^CujusdAmleronenfu;  Friderici  Ceruti, 

pag.  66  g.      Accepi  Palfemtiiîibellum  'j   Decognationô 

literarum  ,  ab  Autore  ipfo  maxime  commendatum» 

p3g.  670.      ££uodhominisfif)  Joh.  Meurfius. 

pag. 674.     Scazontemde  Solcecifmo  j    Contra  Lipfium» 

pag.    690»     Liberrimam    Prœfationcm^     Nunquarru 

cdita  e(t. 

pag.  718»  AutortumelegântisOpuÇculi^  HeiniluS,  ijg. 

pag.7^4.     Mar  eus  no  fier  y  Velferus. 
pag.  745.  Joacbimus  5  Camerarius. 
pag.7  69.     lltriusfy  noflrùm  Amiens  j  LipflUS. 
pag.  80g.     Lipfiomajlige Seoto  5  GeorgioThomfonio? 
pag.8i4*  A7.AT.  EverartoElmenhorftio» 
Pag.  8  if.  guodfcribisde*** ;  Bibliis  Islandicis» 
pag.  8  20.   W.-W.  JohannideLaet,  cujusFiliumRo- 
thomagi  novimus, 

p3g.  8)4«  Ego  muhos  L  **  5  Loyolitas. 

p3g-8f8.     ^«^/«^Schottum» 

Ibidem. Am'uo cuidam ;  Elmenhorftio. 

p.  8<5i.  Pueri ;//#.»*;LaurentiiRamireziide  Prado; 

Vv  2  CL  A- 


340  $%  (o) 

CLAVIS 

EPISTOLARUM 

IS  CASAUBONI 

GENEFENSIS, 

Hagx-Comitis  A»  1638.  curante  Cl. 

Gronovio. 


PAg.g.     SJhiThemiftiiOmtionem:    Petrus  Pantinus ,  pê- 
nes quem  extitifie  varias  Themiftii  Orationes  «*eit- 
dorxç  fcribit  Andr.  Schottus  ad  PhotiumCod.  74. 
pag.  17.  Gratummihi^  Delcnda  ha;c  Epiftola-jj 
occurritenimpag.  12. 

pag.  19.     Optimum  enim    fenem,  Joh.    Goflelinunij 
Bibliothecae  Regiae  Cuftodem. 
160,  pag.  19 >  ScdUger  in  opère  m*gno\  De  emendationo 

Temporum. 

pag.  ^oXUriffimum  P4r<?»/*w;BenignumSaImafiurn^, 
Senatorem  Divionenfem  5  Cujus  extat  Dionyfii  Periegefis  car- 
mine  Gallico  accuratè  exprefia. 

pag.  j7,  Maxim*  fpet  filius  5  Henricus  Walliae  prin- 
ceps, 

pag.  40»  tS  puv  &mutt/im$  Henrici  Stephani. 
Ibidem,  Affimtatisvinculum  3  Uxorem  duxerat Ca- 
tiubonus F/orentiam -,  Henrici  Stephani  filiam, 
pa  p.  47.  Marrucinus  ifie'j  M  a  r  C  i  1  i  u$, 
pag.  ji.  Sft  mibï  Amiens  ;  SofredusCaligno>  Navarrae 
Cancellarius. 

pag.  f  z,  NuperScet,  ;  Foppiws  Scelto» 

Pag«:f7- 


CASAUBONI.  341 

yào.tfXu)ustkulum\  Scriptumde  SatyricaGraeco-     10*1. 
rumPoëfi,  &Rom.  Satyra. 

Pag.  62»  D.Legati;  Buzenvalii. 

Pag.  66.  KypicvTunv  Sriç/ov  j  Scioppium. 

Pag  67.  Interprètent  Niconwcbeorum  j   AndronicUtTLi 

Rhodium,  velpotiùsOlympiodorum  j  talemenimappella- 
tioneminpofteriorieditioneabHeinuohabuit. 

Pag. 7f,  VetuftiffimumScriptorem^  jEneam. 
Ibidem,   Librumii è&ivct  j    Lipfiï. 

Pag.  81.  AmicusmeiU)  Phil.Jac.  MaufTacus. 

Pag.  gy.  Nobilù bic Ar/glw y  JohannesBoifius,  Eccle- 
fiae Cantuarienfis  Praebendarius ,  vir  Graecè  doftitfimus, cujus, 
fuperaliaScripta  ,  extantNotae  in  quatuor  Evangelia  ,  non_. 
multisabhincannisLondiniexcufae.  In  his  Pontificiorum-i  162. 
Helena  patfïm  defenditur.  Quod  ante  Boifium  ferè  praeftite- 
ratAlberkusGentilis  inlibro  deLatinitatc  vulgatae  verfionis 
malè  accufata. 

?ag.%6.lborio\jeelicoi  IseftRaphaëlThorius,  An- 
glizePoëtarum  ,  Jacobi  Régis  judicio  ,  Antefignanus  3  Do 
quo  adiVulcanium  ad  Ariftotelis  vel  Theophrafti  libellum  de-» 
Mundo  p.  ifc. 

Pag.  88,  iftorum  untitefl  *  *  *$  Adde  exEpiftolainte- 
gra,quae  inter  Arminianaslegitur  j  Molin^ut  Minifier Pariftenfis , 
quemnon  puduit  in  quodam  fcripto  fuo  B.Cyprianum  appellare  Anaba- 
ptijïam\  locusextatinApologia  proS.Cœna,  pag,  209.verfa, 
edit.  1609 

Pag.  89.  Decamu  Paulin™ ; Is  tùm erat  JohannesOve-     10-, 
rallus,  Lichfeldend?  poftea  Epifcopus. 

Pag. 90.  Author  Tortur*  Torti;  HuncLibrum  contra.» 
Bellarminum  fcripfïr  Lancellotus  Andrews ,  Elienfis  primùm} 
dein  Wintonienfis  Epifcopus. 

Pag.  ? 1 .  Aliam  EpiftoUm  j  Ad  Card.  Perronium» 

Pag.  96.  Scires  T.  C.  $  Tbeologiae  Cultoribus.- 

Pag.  97.  lnter  PI.  &  Epifc.  Ebr.  ;  Pleflkum  &Epifçopum 
Ebroicenfem. 

Pag. 98.  Amicusmeus ;  Wilhelmus  BedvvelJus,  do 
quo  nos  alibi. 

Vv     3  pag.ioi. 


34*  CLAVIS    EPIST, 

Pag.  loi.PîdiftiP.Lîbrum;  EryciiPuteaniStri&uras, 
Lovanii  excufas  A.  1 6iz. 

Pag.  102»  Eft  Etonœqal',  Rich. Montacutius. 

Ibidem , of  j^w 5  Montacutium  Grxcè fie  diclum. 
164.  Ibidem,  éksîp^  ,  HenricusSavilius,  virÔxChry- 

foftomi  Operum  editione  notiiTimus. 

Ibidem ,  Se.  5  Scaliger ,  de  quo etiam  pa g.  g  2  ?. 

Pag.  xoî.Parem  meus  j  Arnaldus  Cafaubonus  apud 
Deiates  V,  D.  Minifter. 

Pag,  11&.  NonpârvinomlvU  -,  Intelligit  Grotii  LibeN 
luminfcriptumPietasOKMvum  HottandU  ,  contra  Sibrandum-i 
Lubbertum  Theologum  Franekeranum. 

Pag»  11 1 .  Aâjeftum  eft Epigramma ;  Davidis  Barclaii. 

Pag.  \z\.Antagonijla  tuiu ;  Gard.  Perronius. 

Ibidem,  VeteritAmici;  PhilippiCanaiiâFraxini$,qui 
port;  Pleflaei  &  Perronii  Colloquium  Pontifieras  faclus  eft. 

Pag.  1 28. Optimum Senem $  Hcnr. Stephanum. 
1  £  j,  Pag.  1 4 j.  Tuo  llbro  i  Ce  1  fo. 

Pag.  iyf.  Andréa  Philopatro  5  Jofepho  Cresvvello, 
qui  fub  Andr.  Philopatri  nomine  feripea  quaedam  vulgavit. 

Pag.  2.10.  Quod  temerè  quidam  j  Notât  Anticotonis 
Authorem  ,  qui  Bineti  didum  Frontoni  Ducaro  afleruerat. 

Pag.  214.  Comparaveris  cum  *  *  *  5  Addefex  EpiftoIa_, 
intégra ,  quae  habetur ad  calcem  Striclurarum  Erycii  Puteani  5 
Anticotonibus ,  Theatrls Anticbrifli ,  Myjleriis  Iniquitatis^&c* 

Ibidem,  Veteris Armci ;  Phil. Canaii. 

Pag.  130.  Amitum  bunc  meum  j   Cl.Salmafiutn» 

Pag.  23^,  *  *  *  &  RommenÇes  ;  Protestantes. 

Pag.  245-,  Liber  Le dreflerio  j  Dilïertatio  Politica  fuper 
x££      Cantrover(usinterAcademiamPari(ienfem&  Jefuitas  >  Lu- 
tetiœexcufa  A.  1612. 

Pag.  247.  Amlcumreperi ,  Joh.  Prideaux, 

Pag.  267.  I7£c;7z\  AyAoi*  5  Ad  Joh.  Lydium. 

Pag  i%i.âlucm L ^.Jacobus  Sclieckius. 

Pag.  icç.ijjesfufceptumi  InHiftoria  fc.ad  A.  15$ S* 

Pag.  340.  q  fxuKct^Tr.ç  S.  Scaliger. 

Pag.  3  4 1  -  /-/><?  qttodam  nobiiijftmo  j  Savilio. 

pag*34# 


CASAUBONi;  H} 

Pag.  3  49.  Richerïus  nomine  abjlinuerat  \  In  Libro  d eEc- 
clefiaftica&  PoliticaPoteftate,  cujuscenfura  legiturTom,  2. 
MercuriiGallici,  pag.  $07.&feq. 

Pag.  $5;\.BavariilUiisi  Johannis  GeorgiiHervvarti» 
dequonosaliquandopIurainGermaniaOrientalj. 

Pag.  355".^  trader em  *  *  *  3  Henrico  Wottono, 

Pag.  41 3.  ^»0/?™»$'«/*  >•  H.Stephano,  167. 

Pag  427.  Veteri  Comice',  Diphilo. 

Pag.  41%.  RîchardorjoftrOy  Thomfonio. 

Pag.  432.  Vir  Clarijfimus  3   Lipfius. 

Pag.  440.  FridericusGuntherus  ;  Cafhubonus  adSue- 
toniumpag.  17  8.  hune  adolefcentem  vocat  Fridericum  Oveni 
Guntherum. 

Pag.  443.  Z>.  des  Bordes  ,-  Jofias  Mercerus  Johannis 
films. 

Pag.  44j.Paret3temtuumj  Joh.  Meurnum,Paftorerri 
Loofdunenfem. 

Pag.46i.^wyt«?«»»/wroj  Notatur  hicàCafaubeno 
Francifci  Junii  Curopalates  ,  fub  nomine  Hebraeo  Nadabi 
Agmonii  in  Iucem  emiflus. 

Pag. 48  j.  Cornélius  quidam;  Bonaventura  Cornélius 
Bertramus,  de  quo alibi diximus,  168* 

Pag.  402.  Nuperus  interpres  ;  Jac.  Dalechampius. 

Pag.  5 10.  Pœdagogorum  Apollo  3   Marcilius. 

Pag.  fi<5.  DeCongreJfu  ,  0V,Pleflaei  acPerronii  C0II0- 
quio. 

Pag.  U3-  Zabios  3  DehisfafeSalmafius  Proîegom. 
adlibrumdeAnnisClimactericis,  &PocockiusNotisadSpe- 
cimen  Hiftoria?  Arabum  Abul-Faraii  p.  1 5  g.  &  feq. 

Pag.  ^i^.Plumbeo  noftro  3  Jac.  Efprinchardo  Rupel- 
lenfi. 

Pag. 5*28. Morofusiîle\  JohannesGofifelinus. 

Pag.  5-31.  A  i.ebïenfi\  Auguftino  Judiniano,  Nebi- 
enfiAntiflitej  cujusVicam  fcripfimusinlcalia  Oriental^  bre- 
viad  umbilicum  perducenda* 

Pag.  ni.llliusautbor;  AbrahamusGorîceus. 

Ibidem  ♦  Appellation  Arabica  3  Fuit  haec  paipbs  Y1      l&9* 

hoc 


344  CLAVIS     EPIST. 

hoceft,  Bicorvif,  qu'a  nimirum  Alexander  Imperium  fuum 
ad  utrumque  Mundi  Cornu  (Orientem  dico  &  OccidenteiTL.) 
extenderat.*  Vel,  quod  veropropiusputo,  àcornuta  Alexan- 
dri effigie 5  apud Fulvium  Urfinum in numifmatcargenteo ex- 
preQà. 

Pag«  H  4«  °%&  TovtjfxtTSço»  *j  éôé.  Regem  noftrum. 

Pag.  5* 3 <5.  Abubed  ;  Hujus  Arabîcze  linguasldiotismi 
métro  comprehenfi  ab  Hottingero  laudantur  Bibliothecae 
Orientalisp.162. 

Pag.  î^i.Minifter  quidam\  I. Nautonnerius  àCaftel- 
Io-Franco. 

Pag.  fôj.  Qraùoncmfuam  5  Aufpicalem  in  Plinii  Pa- 
negyricum. 

Pag.  570.  Tizsriyrapufjtim  $  Arn.Pontaci. 
tjQt  Pag.  571.  Defacienotus^  David Rivaltius  à  Florentia, 

de  quo  plura  in  Gallia  Orientali. 

Pag.  587.  Infcelejlum  bominem  ;  Serarium. 

Pag.  5*89.  Abelmio  }  lege  Alealmo. 

Pag.  fçj.  ŒJVT»On  H20  5  LtberPiorum  5  eu  jus  Au- 
thorR.  Samuel  claruit  A.  Chrifti  1 1 80. 

Pag.  6do.  Indiculum  r  vr&&htjfidvuv  j  Lege  Thuanum 
ad  A.  1604.  &  Gillotium  in  Epiftolis  Gallicis  ad  Scaligerurru 
pag.422.  &  432. 

Pag.  60 z. Ab fuo Parente j  SenatoreBurdegalenfi. 

Pag.  607.  Hominis  Germant  jSçthi  Calvifii ,  cujusChro- 
nicon  impenfè  laudatScaligerProlegomenis  in  Canones  Ifa- 
gogicos,  &  alibi. 

Ibidem, Vîrooptimo^  I.  Nautonnerio. 
171.  Vzg.ôii.EdiinGermania^  Authore  Scioppio. 

Ibidem  ,  Goffypieponymi  cum  rjj  èèm  \  Patris  Cottoni 
cum  Hadriana  Fraxinea. 

Pag.  613.  Magni  Senis  5  Theodori  Bezae.     . 

Ibidem,  IseftPerefius^  Nicolaus  Claudius Fabriciuj 
dePeirefc,  SenatorAqui-Sextienfis  ,  cujusVita  àPetroGaf- 
fendoaccuratilTimèfcripu  ,  ubiqueproftat. 

Pag.  6zo,  Dejefuitaillo  j  Frontone Ducaco. 

Pag.  62$. //&£.}  Bellarminus. 

Ibidem, 


C  A  S  A  U  B  O  N  ï.  34; 

Ibidem,  Magnum  iUumPaulumj  Sarpium  ,  fc.  Sere- 
nirnmaeVenetorumReipublicx  Theologum  ,  cujus  Vita  à  P, 
Fulgentio,  Sarpii  dïfcipulo,  Italicè  (cripta  eft. 

Pag.  617,  Novui  Purpurjtiti'j  Pcrronius, 

Ibidem,  SedanenÇem  Amicum,  Tilenum.  172. 

Pag.  618.  LibellUm  adverfus  fomnia  $  Elenchum  Oratio- 
num'Chronologicarum  Paraei. 

Ibidem  ,  Opus  aliquod  vïdebïî  dvoùtvpov ,  Librumde 
LibertateEccIefiaftica,  dequoetiam  p. 632  &6+7. 

Ibidem,  InterN.tf;  VenetosacPontificem, 

?ag.6i$.N.tuusj  Paraeus. 

pag.  £$2.  Aquitanus  Vigierius  }  Japhetus  Vigierius, 
DominusduMontié  ,  Ecclefia?  quaecolligitur  in  urbeD.Jo- 
hannis  Angeliaci  Paftor,  oftogcnario  major  hocA.  1 666, 

Pag.  6*47.  •  T^/a-Kcmé^r^  5  Scioppius. 

Pag.  669.  tir  magna  authoritate  :  Phil.  Canaius. 

Pag.  61 5  ,T>.de  Cbangobert^  Is  eft  Nicolaus  Pithœus, 
Pétri,  Francifci&Johannisfrater;  cui  Portugallis  Hiftoriam      173. 
authore  Oforio  ,  à  feGallicèverfamdicat  Simon  Goulartius, 
Genevenfis  Theologus. 

Vz%.ô76.NamN.  ;  HenricusStephanus» 

Pag,  747.  Latina,  qukm  optima  •  Verfus  in  Joh.  Caftel- 
lum  intellige,  quos  habes  in  CafaubonianaSuetonii  Editione 
pag.  46.  &131. 

Pag.  7  f  6.  LibeUum  hic  ed'itum  5  MartialemGraecumj 
Scaligeri. 

Pag.  7<5i.  Celuy  qui  vous  rendra,  C'eft  Philippe  Jaques 
deMauflac  ,  Prefident  en  la  Cour  des  AydesdeMonpellier, 
decedélan  i£fO.  filsde  M.  Jaques  deMaufiac  ,  Doyen  des 
Confeillers  du  Parlement  de  Tolofe. 

Pag.764.     Ce  que  vous  dites,  &c.     Il  faut  expliquer 
cela  du  deflein  qu  avoit  eu  M.  de  Serres  d'accorder  les  Religi-     1 74. 
gions;  Ce  qu'il  témoigna  publiant  le  Livre  intitulé,  dppamtu 

defide  Catholica, 

Pag.  76^.  Cum  Lampria tuo  y  PlutarchiOperumCa- 
talogo,  autoreLampria  Plutarchi  filio,  dequoin  Collefta- 
neis  fub  nomine  Suida:. 

Xx  Pag*  7^» 


34<*  CLAVIS    EPIST. 

Pag.  769.     Teft.  B.  j  Novum  Teftamentum  Beza:. 

Pag.  7P3»     Vtrum  ampliffimum^  Velferum  puto. 

Ibidem,  Gregoriana Lucubmtiunculi) Gregorii  NyflTeni 
Epiftola  ad  Ambroliam  ,  &c.  curnveruone  &notis  Cafau- 
boni. 

Pag.  808.  Vidi  tandem  \  Tota  haec  Epiftola  in  Sci- 
oppiumfcripta  eft. 

Pag.8i8.  N.N.  5  Exhujus&  fequentium  Epiftola- 
rumnonindiligentileftione,  conjïcimus  N.N.  efie  Paulum 
'*     Petavium,Senatorem  Parifienfem.    Perpendant  fagaciores. 

pag.  819.    CP.Card.  Perronio. 

pag. 821.     Amie um magnum;  Scaligerum. 

pag.82f.  Homoprivatm;  Thomas Bodlœus, obere- 
dam  illam  Bibliothecam  Ptolemsi  Oxonienfis  nomen». 
adeptus. 

pag.  825.     Vir  eruditUjîmus  ;  Joh.  Prideauz. 

pag.  8^1.  Liber  tutu  >  Pétri  Cunaei  Animadverfio- 
nesad  Nonni  Dionyfiaca, 

pag.  8  $  $  ♦  Librum  à  Torto  ;  Bellarmino,  f ub  Torti  no- 
mine. 

Ibidem,  Triplici  mdo'y  Hujus Operis  autor  eft  Sere- 
niffimusjacobus,  M.BritanniaeRex. 

pag.  83  Ï.Jud4umgenterfrofeffioneCbri(iianum$  Julium 
l7<j  Conradum  Ottonem  ,  priùs  vocatum  R.  Nephtali  Margo- 
)ith,hoc  cftjMargantzm,  quonomineplores  fuerunt  apud  Ju- 
daeos.R.David  Ganz  in  Chronico  pag.i  y  1  .editionisVorftiana?, 
meminitIfaaciMargolith,Pragen(ï$SynagogaeRedtoris  ,  A. 
15-50.  &interEpiftolasReuchlinianas  unalegitur  Hebraicè 
fcripta,JacobiMargolich,JudaeorumRatispofienfiumPrima- 
tis.  HisaddeAntoniumMargaritam,quiadChriftianifmum 
converfus,  Germanice  librum  edidit  de  fide,  vita&  moribws 
Judaeorum. 

«Y» 

? 


CLAVIS 


347 


CLA 

EPISTOLARU 


77* 


CLAUDII    SALMASII 

DlfSlONENSES, 
Editore  Ant.  CJementio  A.  1656. 

PAg.  lO.Prolegom.  llna  ad  Cl.  Lingelshemium  j  Extat  pag» 
ijo.edit.  Hagienfis. 
pag  29.      Eruditisfimum  ilîumvirumj  Ifaac.Vofîï- 
um,  apudquemSalmafiiStephanum  vidimus. 
pag.    $4.      Cum  Salmafio  pedem  conferre  ;  FalliîUr  Cle- 

mentius.    Lege  Sirmondi  Propempticon  An.  1 6ut  excufum. 

pag»  >2»  Reginaetiamfocum  Jirueret'j  FalfiffimurrL» 
hoceflenobis  afteruit  virfidedignilîimus  Ifaac.  Voulus,  in 
Aula  Sereniftîmae  Chriftinae  tùm  temporis,  degens.  1 78» 

pag  6).      Nota  inTcrtuliiani  Pallium;  QuibllS  addenda 

Confutatio  Animadvcrfionum  Petavii  ad  idem  opus,  Middel- 
burgi(hoceft,  Lutetiae;  A.1613.  fubFrancifciFrancinomi- 
ne  édita. 

pag.  67.  DtJJermtio  de  Saccbaro  &  Manna\  Lutetiae  ex- 
cufaeftA.  1664.  2. 

pag.  68»  Commentarius  de  MUitiaRomana^  Vulgavit 
Lugdun.  Bat.  A.  1 65  7.  Georgius  Hornius. 

pag.  69.  Apologia  contra  Miltonium^  Prodiit  Divion. 
An.  idàccurâ  Claudiiriiii*  paulo  poftdenati. 

pag.  g,  Epiftolarum,  Un  certain  Parau*  ;  C'efl:Jean_» 
Philippe,  fils  de  David,  &  père  de  Daniel,  qui  a  fait  de  peti- 
tes Notes  (ur  Quintilien» 

pag.  24.     M.Pitbou\  Lib,  1.  Ad  ver  far.  c.  1  r. 

Pag.  3  6.  iUituAmiciy  Nicolai  Rigaltii.  j  j* 

Ibidem  ,  Cum  Aurelianenft  ;  Gabriele  Albafpineo, 
Galliae  Pro-Cancellarii  &  BredaeGubernatoris  fratre. 

Pag.  59. In qnohtret Scldenus  >  in  SyntagmatedeDis 
Syris, p.  1/.  edit,  i 6iç.  Xx    4  pag-44» 


348  CL  AVIS    EPIST. 

Pag.  44-  Interpres  j  Gabriel  Sionita. 

Vag.^ç.DeiUoAmicoj  Rigaltio. 

Pag.  j-  j .  Aux  infuUires  ,•  Ce  font  les  Anglois. 

Vag.ôy.NoJlerille;  Rigaltius. 

Pag.  8*-  NofteroWj^;  Scaliger. 

Ibid.  ZKaAaïo/j.d<nfcj  Petavius» 

Pag.89-FîIiioùitui  DionyliiVoftii,  Juvenislingua- 
rum  Orientalium  peritiffimi. 

Pag.  \o6*AdSixiinum\  DequocumlaudeGronovius 
ad  Statii  Sy! vas  p.  I  6.  ubi  Suffridus  Sixtinm  dicirur, 
1 8o.  Pag.  1 07.  Pour  le  Père  *** ;  Cet! le Pcre  Merfenne-» , 

Religieux  Minime. 

Pag.  \\^PerJun\um  veflrum  ;  Francifcum  Junium-», 
Francifci  Theologi  filium. 

Pag.  135.  Sénat  or  e  Aquenfi\  Peireskio. 

Ibidem j  Wouverium  emm  babui'Je ,  Meurjtum^  (S alios^ 
De  Wouverio  flrmat  Scrivcrius  ad  Martialem,  pag.  49. 

Pag.  i$ç > Soc er  tutu  \  Fr.  JuniusTheoîogus. 

Pag.  I75.  Monfteur  votre  Frère  ,'  Ceft  Pierre  GoliuS, 
quis'étantfaitde  l'Ordre  des  Carmes  Déchauffez  .,  fe  nom- 
me le  P.  Celeftin  de  fainte  Lid  vvine.  Il  enfeigne  cette  année 
1 666.  les  langues  Orientales  à  Rome  au  Séminaire  de  ceux  do 
fon  Ordre.  J'en  parleray  ailleurs  plus  au  long. 
i&u  Pag.  178.  Du  Père  Jefuite  5   Ceft  le  Père  Athanafo 

Kircher  ,  Alleman  ,  quiadégagéfaparoleennousdonnant 
une  Grammaire  &  un  Di&ionnaire  de  la  langueCophtique. 

Pag-  l&S*Lexicon  illud  Medio/anenftAMOMl  Giggari. 

Pag,  I  8^-  Dominum de  Loches  i  ?rxnom\txe  Aïgidium-j'j 
de  quo  diximus  in  Gallia  Orientali. 

Pag  \c)z,Confiliarins  e(l Regitit  5  Paulus  du  May  ,  ad 
quem  bis  Cafaubonusin  Epillolis. 

Pag.  102.  Carmen Fabricii 5  Vincentii  fc.  adquem  Sar- 
raviusinEpiftolis. 

Pag.  1 10.  CyprianoPontanituh,  Johannes  IfaaciL 
Pag.  224.  Elegantijfimuf  tuusfUius ,IfaacuS» 

Ibidem  ,  Emeftus  j  Lege  Ew/lius.  IseftHenricus 
Ernftius  >  cujus  extatCatalogusMSS.  Codicum  Bibliothecae 
Mediceae» 

CLEF 


(o)m  m? 


CLEF 

DES 

EPITRES  FRANCOISES 

A 

M.  JOSEPH  JUSTE  DE  LA 
SCALA. 

Recueillies  par  Jaques  de  Rêves ,  à  Hardervvycl^ 
l'an  1624. 

PA  G.  1 1.  Avec  mon  Père  5  Louis  Chataigner  de  la  Roche- 
pozay. 
Pag»  2p.  Albonefiu*  Regulus  ;  Ceft  Thefeus  Ara- 
brofius. 

Vzg.^Ç.  Du  délia  Cerenzay  Lifez,  duDuc  deUaCerenza. 
Pag.  4J \Pour  une fecrete  d„.„  5  Dévotion. 

Pag.  $4.  Henry  Louis ;Rcnry  Louïsde  laRochepozay, 
qui  fut  enfuite  Evefque  de  Poitiers» 

Pag.  6J.  MonfieurdeB.  y  M.  de  Beze. 

Pag.  8  3 .  Jgui eftoit  ce  CaUiflhenes  Sybarita  ,  &  cet  Olym- 
fiodonis  jCeCallifthene  eft  allégué  par  Plutarque  dans  fonTrai-  183. 
té  des  Fleuves  à  la  pag.  22.  de  l'Edition  de  MauiTac.  Et  nous 
avons  des  Extraits  de  lHiftoire  d'Olympiodore  dans  la  Biblio- 
thèque de  Photius,  qui  ne  fe  lifoit  encore  queManufcrite  lorf- 
que  Scaliger  donna  Ton  Aufone. 

Pag.  ()$.  De  Cognât ione  liter arum  5  AulïiScaliger  Io 
met-il  au  rang  des  bons  Livres ,  écrivant  à  Charles  l'Abbé. 

Pag.o8.Z)<?  cette  w<?r/jC'eft  celle  deGabrielle  d'Eftrée  j 
Marquife  de  Monceaux .  &  enfuite DuclhelTe  de  Beaufort,Mai- 
ftreiïe  d'Henry  quatrième, 

Xx    1  pag.?Sfc 


jfo  CLEF 

Pag.  99.  ***  j  L'Autheur  de  cette  Lettre  eft  Jaques 
Gillot,  Confeilleràla  Grand  Chambre. 

Pag.  102. Monftturjurcfy  Voyez  Iapag.tfo.  de  fesNo» 
184»     tesfurSymmache,  dcTedic.  1640. 

Pag.  I  o 5".  Ne pouvoit plus  vivre  qu'un  rf»}CeftGo(TeIin) 
quimourutà  Paris  fort  âgé. 

Pag.  130.  Le  Remeràment  de  d'Orléans)  CeftLouïsd* 
Orléans ,  qui  avoitefté  un  des grans  Partifans  de  la  Ligue. 

pag.  :  16,  La  Princeffede  Tfo'ence  5   Mari    deMedicis. 

pag.  122..  LesFaffans  ;  Ceftoient  les enfans  d'un  Pi- 
thou,  quiauterripsduMaiTacrelauTa  Paris  pour  Ger  êve  ,  où 
elleépoufaM.  Vaflan.  Elle  eftoitfœur  de  Pierre  ,  François, 
Jean,  &  Nicolas  Pithou.  Cafaubon  écrit  quelques  Lettres 
à  ces  Meffieurs  VafTan,  &  les  loué  de  leur  favoir.  L'aîné  fo 
nommoit  Jean,  &l*autre  Nicolas.  Jean  eft  mort  de  l'Ordre 
des  Fueillans. 

Pag«  r/7*  €fpagn°lh  DePouIainle  trompe,-  Pavillon 
eftoitPanfien. 
igy»  pag.  166.  Monftgror Sidonlo  5  C'eft Léonard  Abel  do 

Msle  de  Malte  ,  Evesquede  Sidondansla  Paleftine.  Nous 
avons  de  luy  une  Relation  de  fon  voyage  en  Orient  ;  où  il  fut 
envoyé  par  Grégoire  XIII.  en  qualité  de  Nonce.  Il  mourut 
à  Rome  l'an  160  r. 

pag.  16%.  Le  Tombeau  j  Scaîiger  le  fit  quelque  temps 
après  3  II  fe  lit  avec  de  beaux  Vers  dans  Tes  Podfies,publiées  par 
Scriverius. 

pag.  169.C/.  duPui  5  Ceft  Claude  du  Puy  femme  de 
Louis  Chataigner  de  laRochepozay. 

pag.  17;. M  Faker-,  C'eft  Pierre Faberd'Auvergne. 
""*"*  pag.  206.  DeldoloHaienfi',  Ce  livre  eft  de  Jean  Michel 
Lingelsheim  ,  comme  le  marque  Scaîiger  en  luy  écrivant. 
Baudius  le  confirme  dans  une  Lettre  à  Gruterus. 

pag.  1 1 4.  Authoritibi  cognomini  Jofepho. 

1  %6>  pag.  x  1 6.  Alyôç  fanrpnrff&i  Lifez  fur  ce  Proverbe  le 

Jefuite  Schottus. 

pag»  iioMierapott  5  Genève. 

pag.  zzg. 


DES    EPITR.    FR.  $;x 

pag,  2i8.  Dyu»  Beroaldus'y  Ceft  Matthieu  Beroaîd  fa- 
vanten  Hébreu. 

pag.  2$o.  Kfo/ant  laijfer  aller  le  Prologue  desGuefpes-J\(t 
trouve  pourtant  dans  cette  édition  d'Ariftophane  ,  à  la  pag. 

pag.  24 1 .  Sa  Ma'jeftê  envoya  dernièrement  quérir  Monfteur 
deBeze-,  M.  de  Sully,  M.deThou,  &Baudius,  contenttous 
différemment  l'accueil  que  fit  Henry  IV,  à  M.  de  Beze  dans 
cette  occafion. 

pag.  24$. Colbo  î  Ceft  un  livre  Hébreu  ,  contenant 
les  Conftitutions  Politiques  des  Juifs. 

pag.  170.  Claude  Groulart  5  II  eftoit  Premier  Prefident 
du  Parlement  de  Rouen. 

pag.  295.  De  vous  en  retourner  ,•  Pouréclaircirceque 
dit  l'Eveique  de  Valence  ,  liiez  les  Mémoires  fous  Charles     l$7' 
IX. Tom.  i.pag.  dpr. 

pag.  3  10.  Let  Infcriptions  d^Jpftanus  ;  Ce  font  celles 
deReimondFugger  ,  publiées  par  Pierre  Appian  à  Ingolftad 
l'an  1734» 

pag.  5  f  1.  Cor  délier  Portugais  ;  II  fenommoit  Suarez, 
Voyezles  pag.417.  &4jy. 

pag.zgi.  Qui efi  Je fuite  $  Ceft  le  Père  Clément  du 
Puy,  Provincial  de  Ton  Ordre,  dans  l'Use  de  France  ,  décé- 
dé a  Bourdeaux  Tan  if?8. 

pag.  416.  Le  Père  GoJJyp  ;  Le  Père  Coton. 

pag. ^ip.EnvoirafEpitre  5  Elleeft  dans  les  Lettres 
de  Cafaubon.  pag.  570.  de  Pedit.  de  la  Haye. 

pag.  42 ô\  Nous  cognoijjbns  P Autheur  ;  Arnaud  de  Pon- 
tac  Evefque  de  Bazas. 

pag.431.  M,  du  Puy  t'ai fné;  Ceft  Chriftophle  ,  qui 
cft mort  Chartreux.  ïgg, 

pag.  446.  Un  doue  Gentilhomme  3  Je  croy  que  c'eft  le_> 
Baron  deChandieu  ,  fils  de  celuy  qui  dans  Tes  Ecrits  s'appelle 
tzmoft  Zawariel  -,  tantoft  Sadeel,  qui  font  deux  noms  Hebreux5 
dont  P  un  fignifie  Cbant^Dieu ,  &  V  zutrcCbamp-  Dieu. 

pag-48** 


u* 


CLEF  DES  EPITR<  FR. 


Pag.  482.  Ceftle  fils  d"  un  Préfident  de  Dijon  ;  Jo 
ne  fay  fi  au  lieu  de  Préfident,  il  ne  faut  point  lire  Confeiller, &  en- 
tendre cela  des  vers  GrecsqueM.de  Saumaife  fit  contre  le* 
Jefuites  étant  encore  enfant.  Lifez  Clementius  dans 
fa  vie^. 

Pag.  f  21.  Je  participe  à  ta  perte  d'  un  tel  Amy^  M. 
deThou  parle  delà  mort  de  M.deBuzanval,  dont  j'ay  veû 
le  Tombeau  à  la  Haye  dans  la  grande  Eglife, 


DEO    GLORIA. 


AD 


AD  M.  FABII 

QUINCTILIANI 


Institutiones 

OR.ATORIAS 

PAULI     COLOMESII 

N  0  T  M. 


Yy 


354 


c 


AD    QUINCTILIANI 


■H-3 


3t 


Ipî. 


Σ*< 


AD    M,    FABIÏ 

QUINCTILIANI 

INS1ITUTI0NES 

ORATORIAS 

NOTii. 

IN   EPISTOLAM  AD  TRYPH. 

i ,  Fabius Quintil\anust )  Scribendum  Qu}nBilianusy 
ficenini  marmora  Romanorum  &  Fafti  Capi- 
tolini. 

Trypbonî,)     Fuit  is  nobilis  Bibliopola,de 
quo  etiam  Martialis  lib.  4.  Epigr.  72. 
Exigu  ut  donem  rtojïros  tibiy  Quinte ,  UbeUosy 

Non  babeo>  fed  habet  Bibliopola  Trypbon. 

Idem  Lib.  ij.  Epigr.  3. 

Et  facietlucrum  Bibliopola  Trypbon. 

Oramfobentibus.)  Recle,  nonauram ,  ut"libri  qui- 
dam. Siclib.4.  cap.l.  Oramfolvimus,profeilifumusitkL\v\* 
OS  lib.  13.  AlUrefolvuntoras,  aliiy  ut  ne  quid  tene/tty  amboralia^ 
incidunu 

IN  LIBRI   L     PROOEMIUM. 

Ai  uïïius  reifummam.  )  Sic  lib.  1  o.  cap.  1 .  Sedutper» 
venir} adfummam^  nifi exçrincipiU  non  potejly  &c.      Pctronius  Ar- 

biter 


ï95. 


INSTITUT.    NOTiE.  ^s 

b\ttrmSâtyrico,3^kpofîea  ad  fummamThucydidùyquùHyperidts  ad 
famam  procesfît  ?  Plura  Juretus  vir  accurate  dodtus  ad  Symma- 
chum  p.?4.  edit.ultimae. 

Marcelle  Viiïori)     Adeundem  bis  lib,  4.  SylvaruiîLj 
P.  Papinius  Statius, 

AD     CAPU  T    I. 

Origo  animi  cœleftis creditur.)  Virgilius  JE{\.6, 
Igneus  ejl  oîîis  vtgor  &  cœlefiis  origo. 
Corneliam  matrem,  )  De  hac  &  aliis  quibusdam  rnulie- 
ribuseruditisin  hsecverba'anonymusAutorin  clegantiffima 
DifTertationc  deLiteratiMatrimonio  ;  ProdeatigiturComelia 
mater  Gracchorum,  eu  jus  épiftola-s  Clcero  tant  opère  commendatfé  lUius 
non  tam  ingremio^quam  ïnfermone  filios  enutritos  ejfe  affirmat\aut  L<f 
HaGraccbi  ,  velHortenfia  Hortenjiiflia  ,  qti£  ambœ  h<ereâitatem  eh' 
quenti<e  paternx  creviffe  dicuntur  \  aut  illa  multarum  périt  a  linguarum 
Cleopatra,  quam  RomanU  Imper  atoribus  ejusrei  lande  Plut  ar  chus  ante- 
ponit  <■  Ac  nefemper  an  tiqua,  m  édite  mur  exempla ,  fedpaulo  rccentïora 
centemplemur  :  veniatinconfpeclumfiltaAccurfii  ^  quamleges  deloco  I94. 
fuperiore docuiffe accepimus.  ^uid dicam  de  Olympia  lulvia  Morata  ? 
cujus  erudita  Script  a  nuila  unquam  delcbit  oblivio.  £)uidde  Hippolyta 
Taurella  ?  cujus  artificiofum  ajfctluofumque  Carmen  ,  cum  legimus , 
amplexari  exofculariqué  compeUimur.  ghiid  de  Elifabetha  Gonzaga  ? 
quam  Bembus  ita  laudat ,  ut  lapide  um  eum  ejfe  dicat  ,  qui  non  unam^ 
hujus  fefiunculam  omnibus  Philofophorum  ambulationibus  &  difputatî» 
onibm  anteponat. 

Primas literas, )  Afconius  inDivinat.     Magiflri  ludidU 
cuntur  j  qui  primas  literas  docent,     AufoniuS  Sucuroni , 
Ghù  rudibuspueris 
Prima  elementa  dabas* 
Idem  Crifpo  Grammatico , 

Quiprimœvos  fandique  rudes  IQÇ. 

Elementorum  prima  docebas 
Signa  novorum, 
Leonides  Alcxandripœdagogus,)  HieronymuSÏn  epîfto- 
laadLxtamdeinftitutionePaulcefilise  5  Gr '<ec a  narrât hijloria^^ 
AlexandYHmpotentijJimumregem ?  orbisquedomitorem^  (finmoribus 
C  in  incejju ,  LeonidU  pœdagogi  fui  nonpotuifje  car  ère  vitiis,  quibus  ad- 

Y  y     2,  bue 


Vé  AD    QUINCTILIANI 

bucparvulus  fuerat  infeiïut.  Hincmarus  in  epiftola  ad  Caroîum 
IlI.Imperatorem  »  quaeeftundecima  editionis  Sirmondinae  j 
Et  qui  a  legimus  de  Alexandro  Magno  y  cujus  padagogus  Le  ont  de  s  nomi- 
vefuit ,  quod  citât  os  mores  &  inbonefium  incefjum  babens  in  puent /as 
idem  Alexander  y  ex prœfatop&dagogo  eadcm  accepit  vitia,  &c.  Idem 
Epift.  I4.ad  ProceresRegni;  Et  legimus  y  quomo do  Alexander iru» 
Iy6,  pueritia  fuababuit bajulumnomine  Leonidem  ycitatu  moribtu  & '  incom- 
pofito  inceffu  notabilem  ,  qut  puer  quajîlac  adulterinum  fugens  ab  eo 
lumpfit. 

ABabylonio  Diogene.)  Multade  hoc  Diogene  Lipfius 
in  Manuducftione  ad  Philofophiam  Stoicam  pag.  j  4.  edit.Plan- 
tin*&Voflius  in  Opère  deHiftoricisGraecis,  quorum  fcrinia 
non  compilamus. 

Educatio  à  latte.  )  Et  melle ,  utad  genuinas  IgnatiiEpi- 
ftolasprobat  vir  ingenioac  eruditione  maximus  Ifaacus  Vof- 
fîus. 

Tradi  ab  Ariftotele.  )  Hieronymus  ad  Laetam;  Nec  ,putoy 

erube  fret  vir  doftus  ,  id facere  in  propinqua  ,  veinobilivirgins ,  quod 
Anjioteles  fecitin  Philippifilio-  y  utipfe  librariorum  viltt aie  initia  trA- 
deret  literamm. 

Vilutfulcos  âucaturftituï.  )  Hune  locum  exprefïït  Hie- 
xyj*  ronymusin  Epiftola  ad  L<etam  ,  hisverbis  ;  Càm  verocceperit 
trementi  manujlylum  in  cera  ducere ,  velalterius fuperpofita  manu  tenc 
ri  j  reganturarticuli  ,  velin  tabula [culpantur  élément  a  ,  utpereos- 
demfulcos  indu  fa  marginibus  trabantur  vejiigia  y  ut  foras  non  queant 
evagari. 

Quai  Grjeci  GloJJas.  )  Fabius  hoc  Iibro>  cap.  14*  Circa-» 
gloffemataetiam,  idefl  voce  s  minus  ufitatas  ,  non  ultima  c/us  prof es» 
fionis  dUigentia  efi, 

AD     CAPUT     II. 
Ne  Alexandrïniî  quidem  permittenda  deliiiisS)  ./EgyptUS 
nïmirum  y  cujuscaput  Alexandria  ,  mollis  femper  fuit  &ge- 
nioadmodumindulgens.      FirmatStrabolib.  i-.Geograph, 

Kvn  TOUùiC  à  içiv  or  ûrcLuqyv&tçùv  o^A(^»  r  SX.  T>,ç  Àï.é^ctuïoeixç  xct- 
jçO        7iénû)i'y7y;.à'iûipwyi'  7tuou%  qpiéçat  Jù  ic£  ^:T,ûv{  :ù-i  ï.v  toiç  ?zAoist£/Olç 

cLyà'pcov  y^j'/vi/cnKÙK     OvidiusTrift. Iib»  1,  Ekg.  j. 

N$n 


INSTITUT.     NOm  Îf7 

Non  ut  Jtexandri  claram  de  Ut  us  inurbem 
Deiicias  videam^  Ni/ejocofe',  tuas* 

AD  CAPUT  III. 
Ddnda  eft  tamen  omnibus  aliqua  remis fit?.  )  Seneca  de  tranq. 
C.  I  f .  Danda  efl  remisfto  animis  :  nec  in  eadcm  intcnfione  <equaliter  re- 
tinendamens ,  fedad/ocosrevocanda,  Meliores  acriorésque  requieti 
[urgent.  Ut  fer  t  Mb  us  agris  non  eft  imper  andum  ,  cito  enim  exhauriet 
Nos  nunquam  intermijfa  fœcunditas  ;  ita  animorum  impetus  asfiduus 
laborfrangtt  ;  vires  récipient paulum refoluti  & remifi.  Nafcitur  enim 
exajjiduimte  laboruttti   animorum  bebetatioquadamtë  ianguor,     Iq      100. 

eundem  mentemOvidiusPonticarumEpiftol.  lib.1.4. 

Otia  corpus  alunt  :   an  1  m  us  quofopaftitur  Mis  ; 
Imtnodicu*  contra  carpit utrumçfo  labor* 
Et  PapiniusStatius  Syl  varum  lib.4» 

Vires  inftigat  a  lit  que 

Tempefliva  quies  \  ma/or  poft  otia  virttu. 

AD  CAPUT  IV. 
Empedodemtn  GrxcUy  Varronem  ac  Lucre thim  in  Latinis,) 
CœliusFirmianus,  à la&eodicendi  génère  merito  LaUantim 
diclus,  de  Origine  erroris  lib.z»  c.  1  jt  Empedocles ,  quem  ne- 
fcias^  utrumne  inter  Poè'tas^  an  in  ter  Phihfophos  numeres ,  quod  de  rc-  z  OO. 
rum  natura  verfibus  [cripfit,  ut  apudRomanos  Lucretim  &  Varro^quA* 
tuor  Elemenm  conftituit. 

Quia  hpennis  duabtts.  )    Fabio  fuccinïtServius  ad  y£n. 

1 1  »  Bipennis  diciturtquoà  ex  utraa,  parte  habeat aciem  ,,  quaftduas 
pinnas^quasveteres  dicebant,  Lt  Nonius  Marcellus  :  Bipennis 
manifeftum  eft  dici,  quodexutra%parte/it  acutum.  Nam  nonnulli 
gubemaculorum partes  tenuiores pmnasvocant  e/eganter.  At  opi- 
nionem>  quam  Fabius  damnât,  fequitur  Kidorus  Orig.  lib. 
l p.  Cap.  1  9.  Securis  apud Vtteres  penna  vocabatury  utramçj3 autem-» 
babens  aciem,  bipennis  dicitur'j  quodex  utmqsparte habeat  acutam 
aciem  quafi duos pennas*  Pennum  autem  antiqui  acutumdicebanr» 
lînde  & aviurn pennœ,  quia  acut<e% 

Llnde  Duellos quidam  dicere  bellosaufi,  )  NsEViuiTl  in- 
telligit.  GloflaeveteresGulielmiFornerii  ;  Duellus  ,  Kcthoç, 
*pudN*vium  5  Pactes  Virginis  duelU.     Hune  Naevii  locum  ex  Da- 

Y  y    3  naô 


35"8  AD    QLlîNCTILIANI 

nac adducit Nonius  in  contemphy  fed  vocem  d/W/7*,puto,negle- 
xit,quod  nil  faceret  ad  fuum  inltituturn. 

AD     CAPUT     V. 

CatuUut  Phxenum  circa  Padum  invertit,  )  Salmafïus 
ad  Hiftor.  Auguft,  Scriprores  pag.74.  Vixeripi  mihipoted  quin 
rwPloximum  rnerèGrœcafit.  zshîfyç  ,  txKifapcv  :  UJt  Tp&£i?, 
iW^ijUoJ*:  apoa-iç-,  t-çôcniioit*  trXs£iuci>i  ploximum.  Gr<ecienhrLj> 
>5&,2y pciTX  cifiorum  &  carrorum  capfa  vocant. 

Cajhar  affelïator  è  Gallia.  duttum  efî.)  Hinc  faftum  pil- 
aoi.  tatGallicumnoftruiTif^^  clariffimuslf.  Pontanus,  inAd- 
dendisadGloffarium  Celticuni;  enejus  verba:  Efl  &  ittud 
operœ  pretium  fupcr'wlbut  Glojfarii  nofiri  voculti,  qua  à  C.  litera  Incipi- 
unt,  attexere  quodait  QulntïHanus  Injlit,  l.  ik  cap.  j.  In  Oratione 
Labieni  five  illa  Cornelii  Galli  eft,  inPollionem,  Cafnar  af- 
fedtatorè  Gallia  duclum  ett:  tiam  etiamiftatempeftate  GallU id 
•vocabulï  haudpenutu  antiquatum  comperio  ;  eftenim  Mis  chafïuer, 
etiamnum  is  quiquidpiamvel afleffatur ,  velvenatur,  Qutnùlian'i 
veroilU  formtiUQ?S.naT')  videtur  terminationem  adumbrare  bodiecfo 
Batn-vii  BelgUj3nobùperufimtam,  qui  Wagenaer,  id efl  auriga_», 
hovenaer,  ide/l-,  hortulanus,  tf '  aliamliapronunciamm.  Caf- 
nar, de  quo  Varro  &A'^yfrwapudNonium,  &lib.6.  de  LL. 
aîiud  eft. 
ioi;  lttudensCicero.)    Nempe  in  Oratione  pro  M»  jEmi- 

lio  Scauro,  cujus  Èocum  nobis  ferva vit  Ifidorus  Orig-  lib.  1  ?, 
c.3.  Q_uod  fugit  Dominicum  deCaldaris,  qui  in  Th.Crit, 
partit,  p. 3 1  £.  Laurentium  Vallam  immerito  reprehendit. 

Catulli  nobile  Epigramma.  )  Adi  Voflium  lib.  2.  do 
Arte  Grammatica  p.  185.  edit.  prima?. 

Ambuloviam.)  Dixittamen  M.  Tullius  lib.  2.  de^ 
finibus",  ambul are  maria,  ut  contra  Fabium  notât  Mufarum  fa- 
vus  Nicolaus  Heinfius,  ad  Nafonis  Faft.p.  7. 

JEgypto  venio.  )  Non  ea  mens  TacitoFabii  aequali, 
qui  Annalium  lib.2,  à\%\t,Germ4mcus  JEgyytoremeans* 

Gur  dos  qmspro  flolidù,)  LaberiusinCacomemnone 
apud  Aulum  Gellium  lib,  1 6.  c.  7, 

Hic 


1 


204, 


INSTITUT.    NOTiE.  35-9 

Hic  efl  iUegurdtis,  quem  ego 

Me  abhlnc  duos  menfes  ex  Afrlca 

Ventent  em  ex  cepifjc  tibinarravi.  202 

Abbo,  quemalii  CV>v^»H?imperitèvocant>lib.  i.deObfidio- 
neLutetiae, 

AZftlbus  aceingunt  carpentum  arentibus  arcis^ 
An  te  fores gurdi  mi(erand<e  gr aminé  plénum, 
Adquem  locumScholiaftes  :  Gurdi ,  ideft  ftultl  ,  tfhhNort- 
manniinteïïiguntur.  A  Gurdofk  Gurdonicus  ,  qua  voce  ufus 
efl Severus Sulpitius Dialogo  i.cio,  Seddum  cogito me homl- 
nem  G  <Uum  inter  Aquitanos  verbafafturum ,  vcreor  ne  offendat veftras 
nimium  urbanas  aures  fermo  rufikior  \  Audietis  me  tamen  ut  Gurdoni- 
cum  hominem. 

Maxima  ex  parte  fermo  Rom  anus  èGrœco  converfus  efi^  ) 
Aftipulântur  huicfententise  ,  êvereribus,  DionyOusHalicar- 
naflenfis  Antiquit.Rom .  lib.  i.ïcuuciïoiy  <$&vlw[j3+>  freutgas &dp" 
(2apov  5  uJUTrqpTiirpS^&cEfaadciQUeyyonocj*  {AUtliwêiTW&èfcdu- 
Çïïv  qç  içivî>ivshetuv  A'ioAiç,  Suidas  in  Na.Qa7  ^cdvirajj  j)  c*  éoM<n§ 
fitjéte^àxrct,  t?  È)&aLè(§)*  (pûùvvjç  y  VufxciAK^  Varro  lib,  $>.  de  LL,  Ad- 
"uentitiapleraque habemus  Gr&ca.  Vcrr lus  an.Fefrus  j  Olim Imgïih 
Gr&ci<efuit  eadem  cum  Latina ,  parum  pro  prolatione  mutata,  h  re- 
centioribas,  JofephusScaligeradl-eftum  5  Verumefl^eandem^ 
pcnè  cum  veteri  Gr&ca  veterem  Latinam  l>nguamfuiffe.  Hugo  Gro- 
tiuslib.  deSatisfaclione  Chrifti contra Socinum»  cap.  }j,£/w- 
terum  Latinorum  lingua  tota  ,  Grœcœ  dcpravatio.  Quod  varïiS 
exemplis  probat  in  Epiflolis  ad  Galles  p.  146.  &  feq  edit.fe- 
cundae.  VolTiusPrœfat.  adOpus  de  vitiisferrnonis  j  LingusL* 
hatina^  totapenè  ftuxitexGrœca  :  fiexceperis ea,qu£  velex primige-  20J 
nia  Ungua  retinurt ,  vtlà  vicinis  Celtis  aceepit, 

Mappam  Pœni  ftbivendicant.)  De  voce  Mappa  adeundllS 
Samuel  Bochartus  ,  vir  Punies  linguae  ad  miraculum  peritus, 
(fedprohdolor  !  maximoReipublic^Iiterariaedamnonuper 
ereptus)Geogr,  facrarpartei.iib.  2.  cap.  %. 

AD    CAPUT    Vî. 

Varro  lupum  fœminam  dicit.)  Servius  ad  JEn.  2.  Sanes 
apudveteres  lupus  promifeunmerat  ,  utErmius  y  Lupus  fœmina  fa  ta 

repente* 


l6o  AD     QUINCTIUANI 

repente.  Ad  quem  Enniilocum  lege,quaeconge(ïiteruditus 
Merula,p.  19$.  &feq.edic. fuse. 

Scd  quia  fit  odiofum  &  Txriç/i^yùv.)  Hoc  loco  (fie  opina- 

turScipioGencilis^ût^sû^^^lib.  i.r,  12.) odiofum  dixit  Augu- 

iOé.     tt.dmverbumcal:dum,  quiaproximèacceditadc^///W«»a:  sr&'gp- 

yov  autem  ,  quia  caldumôc  idem  (ignificet ,  &antiquiusdica- 

tur.     De  quo  viderint  alii. 

Namtf 'hoc  confulere  veteres  vocaverunt,  )  Hinc  Con- 
fuies  aliquandodictijudices.  Ciceroj.  deLegibus  ;  Régie 
imperio  d*o  (unto  f  iiquepr&eundoy  judicando ,  confulendo,  prœtorety 
judices  j  COnMcSappclLwtur.  LiviuS  lib,  j.  Fuere,  qui  interpré- 
tât entur  eadem  bac  Horati/i  lege^  confulibus  quo  que  i$ prttoribustfuia 
iisdem aujpiciis^quibus  confules  crearentur  ,  cautumeffe  :  judicenL* 
enim  confulem  appellari, 

Rogat  boni  cmfulas .  )  VatTO  lib.  6.  de  LL.  Igitur  de  origi- 
nibus  verborum  qui multa  dixerit  commode ,  potius  bont  confulendum-*, 
qukm  qui  aliquidnequiverit  rcprebendendum, 

207.  Lepus  levipes.)  Hanc  originationem  ante  Fabiumj 

improbavitRomanorumdodtiffimus  ,  lib.  14.  rerum  huma- 
narum  ,  referenteGellio  lib.  i.cap.  18.  Veram  adfignat  lib. 
4.  de  LL.Z>/>#-f  ,  inquit  t  èStculis  quidam  Gr*ci  dicunt  Atiroe/ . 
Ht  lib.  5  ♦  de  R.  R.  Cap.  1  2.  JElius  put  abat  ditlum  leporem  à  celeritu- 
dine ,  quod hvipcs  effet.  Ego  arbitror  à  Gr<eco  vocabulo  antiquo^quod 
eum  JEoles  Bceotii  Aîtto^/v  appelUbant. 

Vulpes  volipes,  )  Varro  lib.  4..  de  LL.  Volpes ,  ut  JElius  di* 
cebat,  quodvolatpedibus.  Idem  tradunt Caper de vocibusdu- 
biis  ,  Ilidorus  Orig.  lib.  1 2.  cap.  2.  &  alii ,  fed  falfo. 

Lucm  quiaumbraopacus  parum  luceat.  )  Sic  Servius  ad  I. 
jEn. Caflîodorus  nonofficio  ,  fednomineSenator  ,  adPfal. 
.203.  1  ig.Charifius lib  4. &alriplures.  Meliustamenii,  quos da- 
mnât Servius ,  qui  putarunt  fie  dic\>quodJïnt  ibi  htmirta  caufâ  rtli- 
gionis,  Utrumque  etymon  conjungit  Ifidorus  lib.  14. 
cap.  g. 

Hominem  quia  fit  hume  natus.  )  Hanc  tTvficteyicu  ridet 
Fabius.  Qiiam  verè  ,  à  diligentifïimo  Vofïio  difees ,  pag.  a  fo. 
Etymologici. 

Stella  lumi»tsfiilla,)\mo  potius  à  ftando.  Caffiodorus 

Senator 


INSTITUT.     NOTiE.  }6i 

Senator  inTradtatu  de  Aftronomia  ;  Nam  tf  Varra  Ubro  quem  de 

Ajîrologia  confcripfit,flellam  commémorât  ab  fiando  ditlam.  Ex  Var- 
roneServius ad  ï. Géorgie.  SteU.ee cadere non poffunt  ,  quarum-» 
naturaefl, ut  fient  femper,  unde&ftell£Vocantur.  Ex  quo  ïfidorus 
lib.  3.  Cap.  70.  Stell*  dift*  À /l  an  do  ,•  quiafemper  fixa  fiant  in  cœlo^nec 
cadunt. 

Nominari  ea parte,  qua À  me reprehenditur.)  Hinc  VofllUS 
deJohanneIfacioPontano(huncenirne(Tenos  docet  Freins-     20p. 
hemius  ad  Curtium  pag.  XXX.  3 .)  in  Opère  de  Hiftoricis  Lati- 
nisp.  148-   Quartaefl  opinioviripr<eclari  nominis   ,   fed  alibi  potius, 
quam  bac  parte ,  qua  ab  eo  cegimur  dijjentire  ,  nomtnandi  nobts, 

Cœlibes  dicereveluticœlites.  )  JuliuS  Caefar  Scaiiger  dç_> 
caufislinguae  Latinac  cap.  il.  Adhanc naturamnon  potuitV afpi- 
rare,  fedtranfiit  in  pleniorcm ,  fcilîcet  /V?  B ,  carlebs.  Neque enirn^» 
temercàcalo&  vitadeduxitCajus,  minime  meritus  hoc ,  quik^luin- 
lliliano  notaretur. 

Exandare.  )  Cur  verbum  hoc  inter  rancida  planéquc 
obfoleta  Fabius  reponat  ,  non  video  :  ufuseftenim  Cicero 
non  femel.  Loca  collegit  Vofïius in  Etymologico  p.  1 99. 

AD     CAPUT     VIII.  210. 

Plui  ingenio  quàm  arte  valuerunt.  ]  De  Ennio  SuIlîlO" 
nenfisVates  Trift.  2, 

Bnnius  ingenio  maximus ,  arte  rudis. 
Eidem,  Amorum  î.Eleg»  if.  à'xcxtur arte  carens  ,  &Horatio 
in  ArtePoëticaf«r4^^«/,       Contra  de  CallimachoOvidiu$ 
Amorum  lib.  1.  Eleg.  1 y. 

Battiades  femper  toto  cantabitur  orbe, 

^uamvis  ingenio  non  valet ,  arte  valet. 

De  Lucretio  idem  Tulliusad  Quintum  fratrem  feribens,  Jib.i. 
Epift,  10. 

HiftorU  cuidam  repugnaret.  )  Quia  nimirum  Didymus 

{aepeneceorummeminifietjquaeipfefcripferat.     Ideô  narrât 

Athenœus  lib.  4.  à  Demetrio  Troezenio (iiQMohâôar  fuifle  vo- 

Catlim  ,   qua(i  dicas  oblivionem  librorum. 

AD     CAPUT     X. 

Rémiges  camus  hortatur.  )  Celeufma  intellige  ,  id  efl: 
Zz  carmen 


111. 


j6i  AD    QL1INCTILIANI 

carmen  nauticum  ,  quodqui  carmnt  ,  n xdj'ovnç  Longo  So- 
phiftasdicuntur  lib.  ^,not^/ixàvy  pag.47.  &feq.  edit. Floren- 
tins j  Ubi&Ccleufmaelegantidimè  defcribir,  &Ecchoin_. 
proximavalleCeieufmatirefpondentem.  Ruuiius  Numati- 
anusiib.  i.ItinerariiadRufium  Venerium  Volafianurn  ,  ((ic 
enim  legendum  eiTe  monuit  perfpicacitfimusSirmondus  adSi- 
doniumpag.  105.) 

HU  mecurn  pîgrifolabar  t£dîa  vcriti , 
Dum  refonat  varïti  vile  celeusma  modU. 
fiftula  quam  tonarion  vocant.  )  Qiiare  tonarion  dicere- 
turhocfiftulxgenus,  oftenditPlularchusin  libellosr&aop;^- 

rnctz  :  Tcûoù  />M/j  oiw  T£$t,KX<i>  t«  fartç/  v&f  nv  r^criv  ci/7i  %ctAi7rci)  %& 
>zjÊ{7raêÉçv[)ov  Aîyo\>7i  &tjp{A07f4,éi/cv  lw  avg/yyiov  a>  ruZ  Çuvlw  oï  dp" 
fionyca  sV  dfjtÇcTe^i  S^&TTùvnv ctyx<ri.  Kol}tÏs7i>  i%oùv  o'ixiirjç dm 
^îyon1^ om&zv  içdç  cveêidx  7z>W  imeiXYj  >yy  Trçàov  y  à  iluù xçpv- 
ylu>  dvixotX&Td  yl^iTZT^LX^KSH^vfJt'iy-^  &$$£%  $    Q®V*IÇ*      Quod 

igirur  Q$& t&pm  vocem  modo  remitteret  modo  intenderer, 
Tovdç/on  appellatum  iftud  wç).yyw.  Diverfi  tamen  in  ea  do 
Graccho  narratione  Fabius  &Plutarchusj  nifilegasinFabio: 

modos  quibut  deberet  retendi  minifirabat,      Qua  VOCCj  (inquit  Sal- 

mafiusad  Hilh  Aug.  pag.  503,)  &  alibi  idem  utitur  in  ea  (ï- 
gnificatione. 

Nam  &  Pytbagoram accepimw.)  Commentatores  Grae- 

ciHermogenisnfg/  \Stm^  ndjUv^icyi^tç  'j  ,  de,  idfA,$Aixk<Ç>*i~ 

112.       (Tiv-i'cv  t«  -3rS<  £  nv^ztycçéïx  côt(>îcïù)ç-)fA.ï<Tu>  vvkt&v  dçpowfiii^fij)», 

vîu#{cuTi\'ci)7iù>  ediA^Tyi  xctifxd^TX  fJ^  7\afA7?dd(<^  k^  dvfr>jTçïd(§* 

(fcriptiCodices  ndjdvX,  feddeefle  aliquidpatet.)     nvre  oÏkov 

1      «.     j  v  >  in  •    '  9  *     '  -  /  or 

Xl\&JûfJ8lJJ@»  TJJ  dvKl\TÇ/à\  (A,tr&$d}ÏS.i&zq   7°V  pvSfJLOV  S71Ï  77   #0172*- 

çtifjLctTixdTiiçov uéA©*)T°  KctAisfjS^ov  cnrovJiïcv.  Harc  non  parùm 
illuftrant  Fabii  locum,  Sed  ad  pleniorem  lucemadi  Jam- 
blichum  cap,  ir .  edit.  Arcerianae. 

AD     CAPUT   XI. 

Ne    ittas  quidetn  circa  S.  litemm  delicias,  )     Alludit  ad 
tïietrumhoc  EuripidisinMedea  Act.  $. 

Bs'uou  ads  'icfwjwiïkluùmïim ,  ubi  2  litera  crebriùs 

gémi- 


INSTITUT.    NOT 'JE>  36*3 

geminatur  ;  quod  à  Platone  &  Eubulo  Poëtis  Comicis  irrifum 
traduntveteres.  Plura  docliflimè  ,  utfolet,Joh.  Brodams 
Mifcell.Iib.  j.cap.  14.  Porronon  minus  ridendi  veteres  il-  ri$< 
li  Spartiatae,qui  omnes  orationis  delicias  averfati,  caninamli- 
teramp,  literae  santeponebant;  ut  arguit  vêtus  urify&p*  quo 
urbepulfus  Timotheus.  AffertidBoethius  lib.  1.  de  Mufî- 
ca,  fed  inquinati(ïimum:Certatim  emendarunt  viri  magni 
PaulusLeopardusEmendat.  lib.g.c.  14.  Ifaacus  Cafaubonus 
adAthenaeumlib.g.cap.  11.  Jofephus  Scaliger  ad  Manil. 
pag.  41e.  ediM.Salmafius  in  commentario  delingua  Helle- 
nifticapag.8i.&  in  Epiftolisjsmaêl  Bullialdus  ad  Theonem 
Smyrnamm.  Quibus  addendusJohannesSeldenus,  qui  lib. 
2.de  Synedriis Hebraeorum teftatur,  fe Difiertationem fingu- 
la'rem  fcripfifle  de  hoc  Laconum  Decreto  5  Sed  hacc,  opinor, 
nunquam  vulgataeft.  214. 

Fur  tint  décor  ille.  )     Ex  Tibullo  lib.4.  Eleg,  2.  de  Sul- 

pîtia, 

Xlam  quicquid  agit,  quoquo  veftigia  fleBit, 
Componit  furtim ,  [ubfequïturôjs  décor. 
AD     LIBRI     IL     CAPUT    IV. 

Plotiu(fuit.)VànoMœmO)  apudNonium  in  Babu/tl* 
tare  ;  Viniciut  meus ,  quod  apud  P/ocium  Rbetorem  bubulcitarct ,  alter 
in  dolore  non  défait. 

AD     CAPUT     V. 

Inuflas  comas  acucomentibus,  )  Ejusmodi  cultum  juro 
improbat  Auclor  venuftiflimî  hujuiEpigrammatis* 
Semper  munditiasy  femper,  Bafiliffa,decores, 

Semper  comportas  arte  récente  comas , 
Et  comptos  femper  cultus  ,  unguentaque  femper  • 

Omniafollicita  cempta  vider  e  manu , 
Non  amo.  negïeclim  mihife  qtt£  comit  ■>  arnica,  ^  -  - 

Sedet ,  i£  ornât  us  fimplicitate  valet, 
Vmculawe  cures  capitis  difcuffafolati, 

Necceraminfaciem  :  melbabetiUâfuum, 
Fingerefe femper ,  non  eft  confidere  amori, 

Quid quod fiepe  décor  ,  cùm  prohibant ,  adefî? 

Zz    1  Hi 


jH  AD    QUINCTILIANI 

H  iverfus  fie  legendi  font  $  licètaliô  abeat  ingeniofiffimus Ni- 
iulausHeinftusadOvidiumTom,  i.pag.  394. 

AD     CAPUT     XII. 
Detrabere  doftrinam  aliquid.  )  O VÏdiuS  alicubi , 

didicijfe  fideliter  artes 

Emollit  mores  ,  nec finit  ejfeferos, 

AD     CAPUT    XVII. 

Orationem  qu<e  eft  habita  contra Socratem.  )  Infràlib.  2.C. 
*      l.Etiam  Polycrates,kquo  feriptam  in  Socratem  dàximus  Orationem. 
jEîianus  Var\  Hiftor.  lib.  u.c.  10.  àj&'j  luoXvK^oii^^rlw 
KstTtiyo^/etv  ey&i\l/e  tLC  Kcfnt  Zoucpproig.  Hinc  Gyraldum  corri- 
ge ,  qui  Dialogo  2.  Poëta.  um  hanc  Orationem  Zuilo  tribuic. 

AD    CAPUT    XX. 

MdTctiOTsxnec.  )  Similes  fxenaMtxv\cm  commémorât 
damnatquefîmuldivinusGalenus,  Hortatoriiad  arces  cap.d. 
inrh'nK&.éÇtuQttàç,  ut  Ilïdorus  Pelufiotaiib.  5.  Epift.  1 8f. 
fedquae(uti  fapienter^Elianus  Var.  Hift.  lib.  1.  cap.  ij.  )  nihil 
aliud  funt  quàm  %ç&*  ^n^a.vaAU(xa, 

AD     LIBRI     III.     CAPUT    I. 

Antiphonprimus  omnium  Orationem.  )  Forenfem  fcilicet , 
dequovidendusPlutarchusin  Antiphonte. 
Xi 7.  Al%Ç0V fwxèjw K& ifnK^rlw  eàv  >\iyetvt)  Refpexit  Ari- 

ftoteles  verfum  illum  Euripidis  in  Phiioftete, 

Alcgoovo'lWTreLVy  [àapÇetçGiç  à  îctvXvy&f, 
Cicero  3.  de  Oratore  ;  Itaque  ipje  Arifioteles  ,  cumflorerelfocra- 
tem  nobilitate  difcipulorum  videfe t ,  quod  ip/efuas  difputationcs  à  eau* 
fis forenfibiu  (5 '  civilibtu  ad'nanemfermonti  elegantiam  tranftuliffet  , 
mutavit  repente  totam  formam  propè  difeiplin*  fu*  ,  verjumque  quen- 
dam  de  Pbi/ofietapau/o  fecus  dixit  :  lUeenimturpeftbi  ait  ejfe  taiert^ 
iumBarbarùy  bicautem,  cUmlfocratempaterttur  dieere.  Allufit 
ctiamPlutarchusadverfu?  Coloten  Epicureum  ,  cùm  dixit  i 
/acvov ttiegatt  <ricû7rccv,ci?b.'  £& onoi.  Et  Cicero  ad  Atticum  lib.  7. 
ZiR»      eP*  8«  verbisillis  ;  Ego,nifi  Bibu/us  ,  quiduvtunusbofluinSyria^ 

fuit, 


INSTITUT.    NOTj£.  *<5f 

fuit  p  pedem porta  non  plus  ex  tulit  quant  domofua  ,  adnheretur  dt^ 
triumpho  ,  aquo  ânimo  efjem.  nuncverooua^ço ■■  o-iamôii',  A  mat 
cnimCicero,  inEpiftolis  ad  Atticumpraefertim  ,  prima  dun- 
taxat  didi alicujus,  èGraecis  maxime,  verba  delibare.  Pau- 
loaliterhuncverfumeffcrtAriftotelesapudLaértium  lib.  f. 
hoc  nempe  modo, 

A]o£fiov  (riwzs-ôiv,  Âivctcç^T^  sâvXiyw, 
Theophniflus  de  Rhetorice  diligenter  fcripfit,  )   Cicerodo 
divinatione  libro  fecundo  :  Arîftoteles ,  ittm^  Theophm/îru,  lunt^ 
Philofopbiadicendi  etiampraceptaconjunxerunt.     Et  in  OratorOj 

llnum  aderit  ,  quod  quart umnumcmt  Tkeophmflus  inOrationls  laudi- 

bu*.  ScholiaftesHermogenisin  Prolegom.  ®io<p&ç(j>  3  ?** 
^a-^ioq  iîz,j*i  fare/xj*  Nec aliunde  petita  funt ,  (ut  reclo  zl9 
conjicit  Meurfius  in  Theophrafto  p.66  )  quae  tradit  audior  li- 
brideelocutione,  (fiveisDionyhusHalicarnaflenfis  ,  ut  ex 
AriftophanisSchoJiisà  Marco  Mufuro  compilatis  ,  adftruit 
eruditilTimusHenricus  Valefiusad|Polybii&|aliorumExce  • 
ptapagin.ôr.  five Demetrius quidam  non  Phalereus ,  ut  ex 
Ammonii  loco  probat  Voffius,  Inftit.  Orat  part.  2.  pag  454. 
edit.  1630)  ùiiomç  ®€oQty?^  Grkgëfètyjtoi  ixtiSei-mj  p trotte' 
irçezreiccç  7e  VtisW  xôûte». 

Fuit  c.  Valgius.)  Hujus  vitam  fe  fcripfîfïe  aitCrinirus 
(inT.ValgioPoëta  )  in  Libris  de  Oratoribus;  quod  Opus 
hodie  non  extat.  FortaflTe  eft  inter  inedita,qux  Ferrariac 
apudEftenfes  Principes  atlervari  fcribit  Gesnerus. 

RutiBus.  )  Fuit  is  Rutilius  Lupus,  cujus  extant  Frag- 
menta inter  Rhetores  antiques  ex  Bibiiotheca  Francifci  Pi- 
thœi. 

AD     CAPUT     IV. 

Protagoram  tranjeo,  )  Laertiumconfule  in  Protago- 
raevita,lib.?. 

AD    CAPUT    VII. 

C.Ctfaremin  vituperando  Catone.  )  Suetonius  autor 
en-JuliumCxfaremadverrusCatonemUticenfemlibrosduos 
kripC]ftçtdnticato»ef  inferiptosj  quos  in  antiqua  Leodienfi 
Bibiiotheca  eiTe  teftaturLudovicus  Vives  ad  calcem  Anno- 
tât, in  cap.* 3 .  lib.  1.  Auguftini  de  CD.  Verba  hîc  apponemus  * 

Zz     j  Ctjaris 


îio. 


3  a  AD    QUINCTILIANI 

Cœfaris  Antic  atone  t  duos  vir clarifimus  Cardin  a  lis  Léo  dieu  fis  confirma' 

vit  fe  in  tntiqua  quadam   Bibliotbeca  Leodiividiffe ,  £T    cumturunt^ 

%%l,      ut  adme  mater entur%     Qupdfifecerit,   non  invidebo  fludiofts  bomi- 

nibus  /(cîiânem  eerum,     Ca?faris  Anticatonis  fragmenturo  affert 
Gellins  lib.4.  c.  16. 

AD  LIBRI  IV.     CAPUT  I. 

Navem ,  dum portum  egreditur,  impegit.*)  Graeci  di* 
CUnt  cv  rut  XiuStjji  zstso-Kcûstr^  affine  eft  illi  de  limine  offcndere ,  quo 
ufuseftSeptimUS  COntra  Valent.C.  5.    fïve in limine primo deficerey 

utiVirgiliusextulit  j£n.  6. 

Salluflius  direfto  adCiccronew.  )  lnfra  lib.?.  cap»  3* 
Et  apud SaUufiium in  Ciceronemféc.  Hinc  firmiter  credimus 
Orationem  in Ciceronem  S jlluftii  efle ,  non  vero  alicujus  de- 
clamatoris,  forte  PorciiLatronis,ut  putat  eximius  Vofîius  in 
Commentariode  Hiftoricis  Latinis  p.  75*. 

AfamiliaAncbariana.)  Sicdi&a  eft:  ab  anchario  vel 
ancario,  {afino)  quam  vocemBilbilitanovatifeliciffimered- 
lzl*  didit  If.  Vofîius  ad  Melampag.48»  Utinam  pari  fuccefïuTer- 
tulliani  locum  ibidem  emendafïet  !  fi  modo  quid  in  eo  emen- 
dandum.  Arridet  enim  (ut  verum  fatearj  prae  aliis  omnibus 
leclio  vulgata,  Ononycbites  $  utpote  quae  in  Picturam  Tertul- 
lianicam,  apprimequadrat:  Deus  nofier  (inquit  Afer  ille  do- 
difïimus)  erat auribus a/îninis^alteropedeungulatus.  In  quibus 
verbis  ne  yçù  quidem  de  porco.  Itaque  fruftrà  eft  clarifiimus 
VofïiuS,  Onocboirites  legens. 

In  Memmorpbofi.  )     Scribendum  in    plurali  Memmor- 
pboftfw,  Graf ca  enunciatione.     Lege  Farnabium  &  Nic.Hein- 
fium  ad  Ovidii  Metamorph.  in  limine. 
AD     CAPUT  V. 
.  Tum  addit  exabundanti.)     Infralib.y.cap.  6.     Adjicit 
213»     exabundanti.    Sic  loquunturSeneca,  Cyprianus,  &alii, quo- 
rum teftimonia  congeflit  V.  C.  Defiderius  Heraldus  ad  Ter- 
tulliani  Apologeticum  p.  80.  &  feq.  Graeci  dicunt  îk  Weutrim. 

Notnminfcriptislapidibusfpatia.)     Ex  FabiOj  fortO» 
Rutilius  Numatianus  Itinerarii  lib.  2. 

Intervalla  vite  fefftsprœflare  videtur, 
£ui  notât  inferiftus  miMa  crebra  lapis, 

AD 


INSTITUT»    NOTjE.  jô> 

AD    LIBRI    V.     CAPUT    X. 

Utinam  ne  in  nemore  Pelio.  )     Ennii  verfuS  in  Medea  è 
GraecoEuripidis  translata.     Adducit  etiam  Ctcero  Libro  de 
F ato,  &  auftor Rhetoricorum ad  Herennium lib.i.ut pridem 
notavit  politiiïimus  Angélus  BaflusMifcelI.  c.  27. 
AD   CAPUT  XL 

Eùamftdb  Aîfopo  originem  non  acceperunt,  )     Cum  Fabio      ,  _  . 
fentitTheon  Alexandrinusin  Progymnafmat.  p.22.  edit.  Ba- 
fileenfis  j     AiTumoi  $  ovo/xaloviiq  u)ç3dn7ra.v ,  %x  0T1  Aifl?#3r©* 

çu(M/jOI,  -iK&ifyK&l  Ke  Wf  0  K*À«£  ,  fie  kge,^/  &$%(&>  o  ~Lvfia.g/7qçf 

on  At<ru)-zr@»  'auVÏç  actMof  katxkOcuuc  n&f  Jefcïuç  èx^craT0.  Et 
Prifcianusin  art.  Praeexercit.  Omnesautem  communiter  AlfopU 
nomlnantur  ,     quomam  in  conventibus  fréquenter  folebat  sEfopusfa- 

bulisuti.  Lege  difertifïimum  Vavaffonum  inDiffertatione  de 
ludicra  didione,  p.  14,  &feq. 

Ajpafta  Xenophontis  uxor.  )  FalfuS  eft  Fabius,  quiquO 
eum  fecutusBrufoniusin  Apophthegm.j  fuit  enim  Afpalia_.  22Ç» 
hase  non  Xenophontis  uxor?  fed  Sophiftria,  quae  Rhetoricam_i 
docuit&Pericîemamavit,  cumque  eidemnuphfiet  ,  Samii 
ac  Peloponnefiaci  belli  auclor  fuit,  Plutarcho  tefte  in»* 
Periclo» 

hïïosHomeriverfu.)  Hune  verlum  intelligit 

Aictç  îk  'LaXctpiiv^'  a,j^v  avo  f(^j  oitcat  vqoùç,, 
S$uinoninomnieditionereperitur.)  Forfan  à  Solone  vel 
Pififtrato,  quiHomeruminterpolarunt,  adjecluseft,  dequo 
IegendiPIutarchus  in  Solone  ,  &Laértiuslib.i.Laudattamen 
tanquani  Homeri  Ariftoteles  lib.  1.  Rhetoricorum  ,  his  ver- 
bis  y   d/x^poo  pdçTi/çji  ifôrl<rai'7z  ÀShucùoi  'ZzëiZctXcif/ïvfëh'. 

:AD     LIBRI     VI.     PROOEMIUM. 

Nondum  expkto  œtatù  undeviceftmo anno. )  eodem  a?tatis 
annofatisconcertitErinnaPoëtria,  de  qua  videndus  Fulvius,     Zl$ 
Urfinus  in  Lyricis  Graecis  p.  40» 

Alterum  ex  duobus  eruit  lumen)  Lumen  hic  prOjftfojquae 
honeftafanèlecutio.  Ufurpavit  etiam  Aufonius  in  Parentali- 
bus  ad  Caec ilium  Arborium,  a vum  fuum.  4mifum 


$68  AD    QUINCTILIANI 

Amiffumflefliyaft  trina  decennia  natum 

Saucius ,  ac  Uvo  lumine  caffus  eras. 

Feftu$>  Orbaeftrfutpatrer/t,  autmatrem  ,  autfilios  quajiîumeit-» 

dmift.      Apud  Graecos  itidem  6<p^\(xo\  duri  7ra,iàù)v,ALÇchy\us 

c*nepT.Ap<p)ê'  o<pô*Auoïç<po£(&.     Adquem  IocumScholiaftcs: 

'y\yowjclfA.<^ixà)2s^yj.  cÇïôciXpcv  y6  èxài/ov  *a/\«.       Euftathiusan_» 

Eumathius ,  Macrembolita  Protonobelifarius ,  (ficenimin 
codice  Mfdiolanenfi  nuncupatur )  Amorum  Ifmeniae  &  Ifme- 

117.       neS  Iib.  6.n*rÊ^Z^,    jUj/Vatfr&çc^-xA^fcçéxxoiJ/J/ç. 

Decimum  œtatis  ingreffus  annum  deformatos  fruBus  ojten- 
derat.  )  Fuêre  fcilicec  ab  omni  aevo  ingénia  illico  fefe  prodentia. 
Firmabimus  aliquotexemplis  (  cum  bona  leclorum  venia) 
haud  ita  m^vS^v^Toiç, 

Lucanusante  vicefimum  statisannum  Poèmation-, 
fcripfitOvidiofalfotributum  ,  dequo  Hadr.  JuniusAnimad- 
verf.  Iib.  6  cap.  i. 

Plinius  Jnniorannos  natus quatuordecim Tragœdi- 
amGraccam  fcriplit,  ucipfe  teftatur  lib.  7.  Epift. 4. 

Praxagoras  Athenienfisannum  agens  undevicefî- 
mum  fcripfit  libris  duobus  de  Regibus  Athenarum  ;  &  deCon- 
ftantini  Geftis  libris  totidem  ,   annos  natus  duos&  viginti. 
Photius  in  Bibliotbeca. 
iig,  AvifenaMedicus&  Philofbphusinfignis  ,  nondum 

decenni  major  literashumaniores  ,  &quicquid  fcientiarum.» 
ad  Alcoraniintelleclumpertinet,  calluifie  dicitur  ,  &tocam 
èyKuKXo7rctiSUcu>  ante  annumaetatis  decimumoftavumabfol- 
vifie  ,  quotemporis  fpationec  unamnoclem  integramdor- 
mivifie  tradune  Arabum  Scriptores. 

Adolefcens  quidam  Lutetiar  fuit  anno  144^.  qui 
quamvis  viginti  tantum  annorum  effet ,  tamen  omnes  artes  & 
fcientias  adeô  perfectè  calluit ,  ut  ideô  Antichriftus  à  Diabolo 
genituseffejudicaretur  ,  de  eo  V-  Pafchafium  in  Opère  Galli- 
coinknpto Recherches ,  lib.  f.  cap.  38. 

Andréas,  Petrus,  Jacobus  ,  germanifratres,  na- 

tione   Frifones ,  cognomine  Canterii,  unkacumforore^, 

2ipt     pueriadhuedecennes,  in  omni  difeiplinarum  génère  egregiè 

differuerej  quos  non  modo  Germania&Gallia,  fedtotape- 

ne 


INSTITUT.    NOTjE,  3^ 

ne  Italia ,  ipfàque  Rom  a  8r  no  vit  &admirata  eft.    H*c  Voulus 
StbalicbtM  paç,  4Z0.  Operum. 

Philippus  Beroaldus  judo  fermé  opufcuîo,dum  petiè 
adhuc  puer  cffet(  Nie.  Burtio  telle  in  Libellocui  titulusefttf*- 
M0f4i2f/s^r4M)ServiiinVirgilium  errores  profecutuseft. 

Ludovicus  Stella  quindecim  annorum  adolefcentulus, 
adeôdoclusGraecèextitit  ,  ut  hacaetate  Lucianum  ,  Arifto- 
phanem,  acTheodori  Gazas  Grammaticam,  in  fréquent i (li- 
ma auditorumluceAureliae  magna  cum  admirationedocue- 
ritj  cujuslaudismemoria  publiciseft  literarummonumentis 
àjoachimo  Fortio  confignata. 

Nicolaus  Borbonius  Ferrariam  fcripfit  annum  agens     z  ,0# 
decimum  quartum.         Carmen  extat  in  fine  Nugarum  ejus- 
dem. 

JohannesCalvinus,Noviodunenfis,Seneca:  libros  de 
Clemcntia  Commentariis  illuftravit ,  cùm  annum  ageretvi- 
gefimum-quartum,  A.D.  i,l$%. 

StephanusBoêtianuslibrum  fcripfit  de  fervitute  vo* 
luntariaannoaetatisdecîmo  fexto  5  dequo  Mich.  Pontanus 
Periculoruml.  i.c.  27. 

Henricus  Stephanus  penèpuer  ,  utdefe  teftatur> 
Calvini  Catechefin  Gallicam  Graecam  fecit ,  & ita  fecit  utPhi- 
lippo  Svvartzerd  Graccè  Melanchthoni  fecerit  fatis. 

Aldus  ManutiusPauli  filius  Commentarium  de  Or- 
thographia fcripfit  anno  setatis  decimo-quarto  ,  &  alium  do 
Notisveterum  aetat.  19. 

IfaaeusCafaubonusDiogenemLaertiumnotis  illuftravit     251. 
anno  i? 8 3»  œtatisir.  &  Arnaldo  patri  easdicavitj  hae  poft- 
ea  audiores  reeufse  funt  anno  153.4. 

Johannes  Spondanus  Mauleonenfis  in  Homeruraj 
Commentarios  fcripfit  anno  1 5*  8  5 .  aetatis  2  r. 

TheodorusCanterus  Varias  Leclionès  feribebat  an- 
no setatis  10. ut ipfeteftaturlib.  i.c.  t8. 

Johannes  Laezius  Rupellanus(adquem  inEpiftolis 
DordrechtivulgatisHadr.  Junius)  Ciceronis  Orationempro 
Archia  Commentariis  illuftravit  penè  adhuc  praetextatus. 

Aaa  Claudine 


ajz 


370  AD    QllINCTILIANI 

ClaudiusPuteanus  ante  annum  aetatis  vigefimum  no- 
tas in  Vellejum  Paterculum  Icripfit. 

Janus Douza ,  Jani filius ,  Catullum,Tibullum,  Pro- 
pertium  notis illuftravit anno  aetatis  1 9. 

Hugo  Grotius,  Jani  filius ,  Martianum  Mineum  Fe- 
licem  Capellam  notis  illuftravit  annum  agens  ij,&Arateo- 
rumSyntagma  an.  16. 

DanielHeinfius,Gandenfis,Crepundia  Siliana  fcripfit 
annosnatusviginti. 

ClaudiusSalmafiusNilum&BarlaamumdePrimatu 
Papae  recenfuit  acemendavit  ,  cùm  annum  vix  decimurrL» 
quartumageret.  Opus  Heidelbergae  cxcufam  eft  A.  itfog. 
Cujus  ne  fe  fenem  quidem  poftea  pcenitere  docuit ,  cùm  itera- 
tô  ad  calcem  Libri  de  Primatu  excudendum  tradidit.  Idemu 
annoartatis  1  r.Florumemandavit&  explicuit ,  Hcidelbergat 
itidem  excufumA.  1609. 

Ifaacus  Voulus  Geographum  quendam  fubScylacis 
nomine  cum  verfione  &  notis  vulgavit  an.  1 6 3  9»  aetatis  1 1 .  na- 
tus  eft  enim  Lugduni  Batavorum  an.  1 6 1 8. 
a,j  Alia  exempla  fuppeditabunt  confummatiffimae  le- 

dtionis  viri  Andréas  Tiraquellus  in  Opère  de  Nobilitate  &  j  urc 
primigeniorumpag.4$5.  448»  &LeoAllatius  in  ApibusUr- 
banispag,  144.  &feq. 

AD    CAPUT    I. 

Depiftam  tabuUm  fupra  Jovem,  )  IslocuS  in  foro?  de  quo 
CafaubonusadPerfiump,  128» 

AD    CAPUT    IL 

Etfpes  inanes  &  ve/ut  fowma  qutdam  vtgikntium,  )  Bafî- 
HusïnEpiftolaadGreeorium  Theoloeum  To.  i.   Operurrk* 
Gri^C.Lac.  pag  7 ^.E-rrcayûo^Têpei^ivrscTZiç  iX7nâc*4  «va/  yçtjyo- 
çovujtûùv  c*v£w«v       Hoc  didtum  Piatoni  cribuït  iElianus  Va?- 
HifUlib-,  13.  c.  29.  PindaroSrobaeus  Sermoneiio* 
AD    CAPUT  III.  &IV. 
Vel 'a  fangatione rénovât :  )  Renovarshoz  loco  eft  reficcre 
velrecreare    Id  Cn.  Matius   uno  verbo  recevtare  diceret.    No- 
*^"      ni'us  :  Récent  ari  boncftc  pofitum  pr$  novari  (  CiwcrenûPar/J  quod  tft 
Grxds  dyanèSaf,    Matius  in*Mimiambi$. 


UNSTITUT.    NOT^.  371 

Jamjamalbicafcit  Pba'bm  &  récent atur. 
Hinc peuxtviuTo*  Recentatttm  apud  Alex.  Trallianum  lib.  1.  §. 

Hocdïch  ,  nibiicorpore.)  Rie  immerentemFabiurrLj 
culpat  magnusBudarus  pag.éi.Commentariorum  linguasGrar- 
ex  edit.  Parilienfis.  Quis  enim  non  primo  ftatim  intuitu  in- 
tercidiftenegativamadvertat  \  falfum  omne  ait  Fabius  ridicu- 
lurn  haberi,nec  efletamen.  NequeiftaaVn^éipHfl&Bf  5  ùdicu- 
lum  quidem  omne  fat fum  efte  debere,at  non  fat fum  omne  ftatim  & 
ridkulum  cfle.  înftat  in  Atticis,  quorum  peculiaris  didio  fa/fa 
Ciceronicenfeatur;  cùm  tamen  rifut  iili  minus  indulgcant.  2J5'* 
Inftat  in  Catullo,  qui  CÙm  nec  micamfa/is  efte  in  magno  corport^ 

dixerit,  nonhoevoluit ,  »/&/'/ elle  in  illiuscorporemkVtf/V.  Le- 
gendumitaque,  nonhoedicity  ut  habetErafmus Adagio, &*//?- 
tudomnineflilii,  fiveexcodiceMS  Civq  ex  conjedura.  Poft 
ErafmumidemanimadverteruntMuretus  Var.  left.  lib.  19. 
cap,  6.8c  GatakerusinCinnopart.  2.  p.  435. 

Sane  tamenut  Me.  )  Pro  ut  /'^,Iege,  ut  fal$  Paulô  pofl: 
pro  it*  bi, ,  lege ia (aies,  ut  ad  oram  Codicis  fui  notabat  Rev. 
Parens. 

Tanquam  ajfem  elephantodes.}  Macrobius  Theodofî- 
US  Saturnal»  lib.z»  C.4.  Idem  Auguftus,  cum  ei  quidam  libeUum  tre- 
pidutoffcrretfê  modo  prof 'erret  manum^modoretraheret,  PutaS,  /»- 
f  */>,  te  aflem  elephanto  dare  ?  2  3  <5. 

Galba  pœnulamrcganti.  )  Paulo  poft:  Galbap£nulam 
foganti  rebondit ,  nonpluit-,  nonefl  optutibi;  fip/uit,  ipfe  utnr.  Pa> 
nula  eft  veftis  fpiiïa ,  vel,  ut  loquitur  Septimius  lib.  de  Corona 
militis,  gravifïïma,  quaadverfus  pluviam  maxime  vetereg 
scifolebanc.     Juvenalis  Satyra  f. 

fremeret  feva  cumgrandine  vernut 

Jupiter  y&  multo  (iillar  et  panula  nimbo, 
Inde  Varronipetitusjocus  apud  Nonium   cap.  14.     Non  efi 
qutrendahomini^quibabet  virtutem,  ptnulainimbri*     Contra  pla- 
ne quàmLuciliusSatyr.  lib.  ij.  apud  eundem: 

Panula-ffiqu^ris,  cantheriusyfervus^  fegefère^ 

Utiliormihi,  quamfapiens. 

Certe  etiam  fapienti,  vel  in  imbre,veîinfrigore,  Stoicïs  ipGs 

Aaa     i  faten- 


i7z  AD    QUINCTILIANI 

fatentibus,  faltem  utilis  futura  eft  :  cum  otPhilo  de  provideat. 
apud  Eufebium  Pr3epar.lib.8.cap»ultimO)ùgTS  fJ$on@*  ouày- 

Defimtvutere.  )  Locus  adeo  conclamatus,  ut  nec 
VEfculapius  cum  Machaone,  nec  tqja  Afdepiadarum  cohors 
cimederi  queat. 

Apparet>  tnquit,  quàmjapè  Accendatis.  )  Htmc  AugU- 
ftijocum  politidîme  illutîravit  Galliae  noftrac  fummum  decus 
Balzacius ,  Di(Tertatione34.  ad  amplinimumConrartum. 

Caffelio.)  Legendum  ex  V.  C  Ctcilio^  iseftSextus 
Ccecilius  Jurisconfultus ,  dequoGelliuslib.  zo.c.i. 

Navcm  dividerevolo,  )  Macrobius  TheodofiuS  Sa- 
Urnal.  lib»  i.C.6.  Mercatoriqnemadmodum  cum  focio  navim  di- 
tideret  interroganti  refjtondijfe  tmditur  Cacilitu  :  Navim  fi  dtvidis, 
vec  tu  nec  foetus  babebitis.  Ambiguitas  eft  i  n  voce  navis,  quae  ab 
#merrogantepronavisonerefumitur,  à  refpondente  noru 
237,  item.  Alias»*™'/ interobfcœna.  JuiiaapudTheodofium^ 
Numquamnifinaviplenatolloveclorcm.  Aptum  etiam  ad  hanc 
rem  verbunW^wfer*.  Plautus  Aulularia  ,  Me  tu  quidem  noru» 
divides* 

Ovidïus  ex  tetrafiiebo  Macri  carminé,,)  Gyraldus  Dia- 
logo  4.  Poê'carum  :  Periit  Ovidii  liber ,  quem  in  maki  Po'ètas  edide- 
rat ,  ut  ex  Iabio\  colligimus^  etfi  nofter  amie  us  grammatiens  confiant  et 
bocp'rnegeî  ,  verbaque  Fabii  transférât  ad  illud  Priapejorum  Epi* 
gramma  : 

Qmd  fruftra  quereris  Colone  mecum. 
S^uod  faciumputnt  cwtra  Macri  Poetœ  tetrajiicbonparum  lepidum, 

AD     CAPUT   V. 
3$$,  Pugnamilîamdecertatoriam.  )    Nicoîaus  Fabei^vir  in 

omniantiquitate,  Ecdefiaftica  praefertim ,  verfatifïimus ,  ad 
Senecae  Controverf  pag.  170.edu.  i<5i  3.  legendum  cenfet  è 
vett.libris  decretoriam,  id  elt  veram  ac  feriam» 

AD  LIB.  VII.  CAP.  IX» 
Indt'mXnt^iUavulgamf)    Videantur  JLeoparduS 

Èmcfl- 


INSTITUT.    NOm  37} 

Emendat.  lib.2.  cap.  4.  &GatakerusinCinno  part.  2.  pag. 

4z8»&  4J1- 

AD  LIb.  VI1L    CAP.  I. 

Ma Attica  anus.)  De  eadem,  aut  fallor,Plinius  Epift. 
Praefatoria  in  Hiftoriam  naturalem  :  Ceu  vero,  inquit,  nefciam^ 
adverfus  Tbeophraflum  bominem  in  eloquentia  tnntum,  ut  nomen  dtvi- 
mtm  inde  invenerit^  fcripftjje  etiam  fœminam  ,  &  proverbium  inde  na  - 
tum^fufëendioArbotemeUgendAm.  Fuit  haec  meretrix  Leontium, 
Tullio  tefte  lib.  1.  dénatura  Deorum,  2*0, 

AD  CAPUT     II. 

Tabernaculum  ducis  Augu/îale.)  Lipftuslib.  5.  de  Milî- 
tiaRomanaDialogifmoi.  Pr^toriumAuguftaA  œtas  videtur  Aur 
guftale  dixijfe  y  ut  quidem  in  Fabio  lego ,  fedfolo.  Poteft  ab  Augufliî 
ita  diclum  ejfe^qui  in  eo  tendebant  :  fed exemplum  tamen  ejus  ver  bi  aut 
ufurpationem  ,  mirum  nufquam  reperiri.  Hase  veriiîimè  Belgii 
ocellus. 

Taurus  Animal  fit  ^  anmons.)  Diomedes  lib.  2.  cap.  do 
Arnphibologia^  Cum  ,  inqiltt  ,  tAurum  ,  nec  fciasutrumde  *r* 
mento ,  An  obfcœnam  corporis partent ,  an  montent  qui  efl  in  Cilicia^  an 
qui  efi  in  Syderïbus ,  taurum  dicamus. 

An  nomen  bominis.)  Tauri  nomine  plures  fuerunt. 
Pacuvius  Taurus,  cujusmeminit  Macrobius  TheodofiusSa-  240. 
turnal.  lib.  2.  cap.  4.  Taurus  Philofophus  Platonicus ,  de  quo 
Gellius&  Suidas.  Hisadde  Palladium  Rutilium  Taurum , 
iEmilianum,  quideR.R.  fcripfit.  Taurum  praefectum,  do 
quoSeverusSulpitiusHili.  lib.  2.&aliosmulros  >  quos,  bre- 
vitati  ftudentes,  omittimus. 

An  radix  arboris.)Vrxtcr  has  tauri  nominis  fignificati- 
ones ,  alias  nos  edocetPlinius  ,  apud  quem  Taurus  fumitur 
proArdeaftellari,  çquamGallicè  voeatnuSBwor)  quodBo- 
vis  mugitum  edere  quodammodo  videatur.  Apud  eunderru 
Tauri  vocantur  Scarabaei  terreftres  ricino  fimiîes ,  quibus  no- 
men corniculadedere.  Tauri  voce  etiam  utiturFeftus  (utfu- 
prà Diomedes)  pro parte obfcœna  5  tic enim in SotitaurMbut 
fcribit:  Atque b Arum hojiiArnm  omnium  (tauri  videlicet5arietis,  241, 
Verris^  tmmoUii  funt  tAuri ,  quapars  c&ditur  in  cafirAtione. 

Grtco  verve  ntens  amorio-ov.  )  Non  uno  modo  o-xoTifaiit 
Aaa     3  Amures. 


374  AD    QllINCTILIANI 

Autorcs.  Aliienimconcifïùs&ita  paulôobfcuriùs  fcribunt, 
mi  Ariftoteles  in  libris  Acroamaticis ,  de  quo  Gellius  lib.  20» 
c.  f.Aliimentemfuarndeinduftria  quibusdamquafifoliis  te- 
gunt,  utHeraclitusindeo-xor«vcçdid:us  ,  LycophronacPer- 
fïus.  DeLycophrone&Perfio  ha?c  rarius  occurrentia  Jeges 
apudVigeneriuminTraétatu  de  ZypherisGallicè  fcripto,  p. 
Ï2.  &  fêq.  llfaudroit  pour  mon  regard  fcierle  Livre  de  Trithemepar 
le  beau  milieu  j  comme  quelcunfit  autrefois  le  Poème  de  la  Caffandrtj 
de  Lycophron ,  pour  voir  ce  quily  avoit  au  dedans  ,  puisqu'on  n'y  pou* 

Z4I*  voit  rien  difeemer  par  le  dehors.  Ou  bien  comme  on  dit  aujji avoir  fait 
S.  Hierofme  des  Satyres  de  Perfe ,  dont  ne  pouvant  affez  bien  compren- 
dre à  [on  gré  les  Enigmes  (S  Obfcuritez  ,  intelletluris  (  ex  Ovidio 
lib.  4.  Trift.  Eleg.  10.)  ignibm  i'de  dédit.  Aliidenique  fingula- 
ribus  artium  terminis  utuntur ,  quos  non  nifi  filii  doctrinae  ca- 
piunt ,  quales  funt  Medici>  Chymici,&c. 
AD  CAPUT  III. 
In  Serraco  advebatur.  )  Serracum  vel  Soracum,  Grae- 
ce  <rwyt)c(&>  5  quodPolluxexponit  >  to  ccyyêiov  ht  c\  m  crK<ù'n 
T  xs&QKÇjnùX  i  i.e.vertente  Fefto  >  Fafculum  quo  ornamenta por-» 
tantur Scenicorum.  Plura  Voftius  ,  vir  infinitae  propè  ledio 
nis,  inEtymologicop.48i.&Salmafius  adHift.  Aug.  p.  8£. 
ubi  Serracum  &Soracum  difTerre  putat. 

^4 3,  Cum  eo  conifeans.  )  Conifcare  vel  pOtiÙS  Coniffare  ,  eft 

pulvereaera  replere,utcùm 

-"pin gués  in gr aminé  Uto 
lnter  fe  adverfis  lucîamur  cornibm  bot  ai. 

UfurpateamvocemLucretiuslib.  i. 

Etfatiati  agni  ludunt ,  blandéque  aniffant. 
JErumn&sqiïtdopusefl  ?)  Atqui  hoevocabulo  opus  fibi  puta- 
vit^Tullius ,  qui  in  Paradoxis,Oratione  poftredituminSena- 
tum  ,  i.definibus  ,  &alii$  aliquot  loris  ufus  eft  5  ut  notât 
praeftantiffimus  Voftius Inftit.  orat.  part.  2. lib.4 .  cap.  7. 

Univerfam  tjus  profapiam  infulfum.  )  Lege  VoiïiuiïLi 
ibidem, 

Seddivifio  quoque  affert.  jExCiceronis  ad  Paetum  erudi- 

.     taEpiftola:  JQuidenim  num  boneflum  verbum  eft  divifio  ?  atinefi 

*44»     çbfcœnumy  cuirefpendetintercapedo.     Nempe  pr  opter  finales  fyl- 

labas 


INSTITUT.     NOTiE.  37; 

UbàSp?do&  vijîo)  quibusfignificanturOT£j>7&/3Jg07*tf.      Quac 
primum  animad  verfa  à  Criticorum  principe  Scaligero. 

Utconvitium  mulierum.  )  Vide  Aquilam  Romanum  pag. 
1 4.  Vctt.  Rhetorum  ex  Bibliotheca  Fr.  Pithœi. 

In  equofedi/fe.  )  Editiones  quardam  in  eqtium  afcendife, 
falsô  ,  ut  monuit  Joh.  HartungusThdauri  CriticiTom.  i, 
pag.  681. 

AD     CAPUT    V. 

Servare  potui ,  perdere an  pojftm rogas  1  )  DefumptUS  hic 
verfus  ex  illo  Virgilii  in  Ciri  .• 

Ut  me  fifervare potes ,  ne  perdere  malis. 
AliumaffertSeneca  Suafor.  3.  ex  Virgilii  Opère  >  fed  deper- 
dito,  quoquedefumptum.  Hincjurequis  coiligat,Tragce-  24f* 
diam  illam  non  aliam  effe ab ea  ,  de  qua  his  verbis  Septimius 
libro  de  praefcriptionibus  ad  verfus  Hsreticos  :  Denique  Oviditts 
Scytha Medeam  tragœdiam  ex  lïrgilio  pleniflime  expreffit.  Sic  locuS 
illelegendus.  Hanc  Tragœdiam  habuit  Phil.  Puchaimerus 
Medicus  ,  ut  exBeatiBildii  vu\go  Rbenani  ad  eumEpiftola  à 
Goldafto  cum  aliis  édita  confiât.  Habuit  etiam  Salmafius 
eruditorum  Phœnix.  Spécimen  exhibet  clarifïîmus  Scrive- 
riusadcalcem  Vett.Tragicorum  ,  fubHofidii  ,  utividetur, 
nomine  j  cui  fuffragatur  Didacus  Covarruvias  Segobienfis 
Antiftes,  Var.  Refolut.lib.4.cap«  i7,Sedfruftra,utevincunt 
quaefupràdiximus, 

At digîtopugnavi,)ln  margine  ,Addtgitu*n,Qp\o&  pro- 
bumeft  $  FirmatBongarfianus codex, Salmaîio telle,  adHift» 
Aug.  pag.  4p 7.  Ad digitumpugnare  ,  pro  digxtispugnare  ,  quod 
uno  verbo  micare.  Sic  adtibUs  cancre  pro  tibiis  cancre  ,  quae  lo- 
cutioLatinis  protrita. 

AD     CAPUT     VI. 

lundum  Varro  vocat,  )  Idem  Diftichon  profert  Dona- 
tusadTerentiiEunuch.  ubWoço  quemltgM  qua ,  yxo  pojftm  ,fof-      1\6. 
fit  y  Si.  pro  tamen ,  lapis, 

AD     LIBRI     IX.      CAP.   I. 

Arma  adpocare.  )  MS.  avocare }  fie  etiam  Salmafius  ad 
Hift.Aug. p.yp.quae  fané  vera  Ieclio.  Avocare  arma  m  zrmo- 
rum  certamine  is  dicitur  >  quiconlatopede  cum  adverfario  fî- 


j7É  AD    QUÎNCTILÏANI 

quam  corporis  partem  armis  tectam  &  munitam  obfervat,noi* 
ineamiâumdirigit ,  fed  aliam  fe  petere  velle  fïngit  :  Tune 
adverfar io  fe  aperiente  &  illam  partem  nudante ,  ut  in  aliam-*, 
quampetividet>arma  transférât,  ibique  fe  protegat,  hicavo 
catis  adverfarii  armis  ,  repente  &  nec  opinanter  ,  nonearru 
partem,cuiminabaturicltim  ,  fedeam,quamdetexitadverfa* 
rius  ,  ferit.  Hancarmorum  avocationemGallicèdïcimus 
une  Feinte» 

AD    CAPUT    H. 

Et  Demcjîbenes  jurando,}  LegeHartungum  Thefaari 
Critici  Tom.  2,.  pag.  677. 

AD     CAPUT     IIL 

Vuîgus  amatfieri,  )  Hoc  àGraecis  traclum  variis  exern- 
plis  comprobat  Thomas  Gatakerus,  in  abfolutifïimo  Com- 
mentario  ad  AntoniniVitam  p.  3dp. 

Car  ego non  dit am,  Furia^  tefarUmî)  DefumptUShlC 
verficulus  ex  Ovidii  Epigrammatis.     Ite  m 
Ride  T  fi  [apis  ^opuella ,  ride. 

Ni  memoria  lapfus  fît  Martialis  lib.  1.  Epigr.  41/  Item 

Larteferox  cafo  Coffus  opima  tulit. 
Prifcianus  lib.  f . 

AD  CAPUT  IV. 
Syntomrummoâis,)  Inmargine  ,  Sybaritarum*  Ine- 
pte. Sy ntonorum  nomine  cenfentur  Cy mbala ,  Crotala ,  5: 
alia  id  genus ,  in  ea  muficae  parte  pofita ,  quam  rhythmicam-» 
vocarunt  veteres.  Hinc  plus  aequo  numerofam  compofitio- 
nem  rhythmicèque  incedentem  ,  qua,  quafi  continua  elîet, 
&ineosdemiretfemperpedes,  fimilique  ,  ut  vocamus ,  ca- 
dentia  ,  perpetuôclauderetur  ,  Syntonortt»ieamm&disfaltitareLs 
dixifle  Fabium  jure  exiitimat  virorum  dodilïimus  Salmafîus 
ad  Hift.  Aug.  pag.  joz. 
247-  AD    LIBRI    X.     CAPUT    I. 

Ut  Aratus  à  Jove  incipiendum  putat,  )  Sic  TheocritUS 
AratocoaevusIdylK  17, 

Êk  Aigç  "Xçxûptt&a ,  ngjf  «'$  Lia,  hyyeri >  yiiitreq. 
Quod  Virgilius  Eclog .  3. 

Abjoveprincipium,  Mh[4,<— 
»  L.Cu- 


INSTITUT.    NOT;E.  177 

L.  Cufpidius  apud  Fabricium  Antîquit.  lib.  i.  Teftamen- 
tum  fie  orditur  :  Numine  invocato,  absque  cujus  nutu  nequt* 
quicquam  rite  inchoari,  neque  retleperficîpotefi^ 

In  Antimacho  vis  &  gravitas  &  minime  vulgare  ebquendi 
genus  habetlaudem.)  Idem  ait  AntipaterinEpigrammateàSal- 
mafioadHift»  Auguftamp.44»primum  edito  ,  cum  ofie/pov 
<nXW  tivripâx*  VOcat,   «w  afcov  àÇçv{&>  ^ju.t^av. 

Affetlibus  & jucunditatc  deficitur,)  Hoc  ipfum  agnofeit        ±* 
Antipater,fedla«dinon  vittoducit,«^«Ap7çTi/j^Aaf5i'  ojt«, 

Arifiophanes  &  Eupolis  Cratinusque prœcipui.  )     HoratîliS 

lib.i,  Satyr.4. 

Eupolis  atfy  Cratinus ,  AriftopbanesfcPoè'tœ. 

Epitrepontas.  )  Epitrepontem  Menandri  fabulant 
laudat  Stobaeus  fermone  87»  Alciphron  item  cJ&T^eWwraç  inter 
fabulas  Menandri  numerat  epiftoîa  ultima,&  Athenasus  1. 1 4» 

Philemon  Menandro  fepepralatus  eft,  )  Firmat  Gellius 
lib.  17.  04.  Hinc  ortum  certamenMenandri  &PhiIemonis, 
àRutgerliovulgatuminVariisLeâionibus  :  fedquod  porte- 
rions alicujusaeviquefequiorisefie,resipfa  clamât,  licet  mul- 
tafodanexutroque  decerpferit. 

Philifttu  imitator  Thucydide,  )     Cicero  ad  QuintUITLj 
fratremlib.2,£pift.  12.     Siculus  Me  (PhlMftuS)  capitales,   creber,      249. 
acutiu  ,  brevis,  pene  pufiUus  Thucydide* >      Adquemlocumlegen- 
dus  Vofïius  in  opère  de  HiftoricisGraecis  p.  27. 

De  P  cric  le  veteris  Comœdi<e  teflimonium  eft  )     Eupolidis 
nimirum.     Plinius  Junior  lib,  i.  Epift.20.  Nec  me  prsteritfum- 
mum  Oratorem Periclem  fie àComico Eupêlide  laudarii 
—  'Z^Çsçàî  y  av  tutu  tux    *} 

To  ksvtçov  éy>ccL7ÎAi7re  7°ïç  dK^ou^oiç, 

Nam  in  Tbeophnfto.  )  Ab  Ariftotele  magiftro  fie  di- 
éftiseft.  AutoresStrabolib,  i4.LaèrtiusinTheophraftoi& 
Suidas.  Sed  hic  primum  Tyrtamum>  dein  Êvcp&tçw  ,  deniq  j 
©«(p^fîKdicitvocatum. 

Propior  tame n  primo.  )  De  Tito  ValgioPoetaElegio-     2fO. 
grapho  Tibullm  in  Carminé  ad  Meflalam, 

Bbb  Et 


Î78  AD    QUINCTILIANI 

Bft  tibiquiposfit  magnis  (e  acthgerc  rébus 
Valgitts,  œternopropior  non  aherlîomero. 
Alterdiffliilis.)  Barthius  vir  multxquidem  leclio- 
nis5fed  narishaudprorfusemuncta?,  Adverfar.  iib.43.  c.z.  pro 
difficilis)  legendumcxiftimat^»/?///,  id  eft  nimium  fe  dïffun- 
dens.  Nos  vulgatam  leftionem  retinendam  judicamus, 
quamfirmatPapiniusin  Lucani  Genethiiaco, 

Et  docïifuror  Arduus  Lucre  ti. 
Atacinus  Farrolnterpres  operis  alieni.    )     Argonautico- 
rum  ApolloniiRhodii   ,    utautor  eft  Valerius  Probus   adi. 
Géorgie.     Quod  opusfignatOvidiusAmoruml.i.Eleg.  ij. 
Varronem  primant^  ratem  qu£  nefeiat  tsta4f 
2  j*  I ,  Aureaque  Alfonio  tergapetita  duel  ? 

EtPropertiuslibrofecundoEleg.  34. 

H£c  quoque  perfefto  lu  de  bat  Jalon  e  Varro , 
Varro ,  Leucanï<e  maxima  cura  fut. 

Et  Papinius  in  Lucani  Genethiiaco , 

Et  qui per  fréta  duxit  Argonautes* 
Bellum  Siculum,)  Re&è,  non,  civile,  lîtlegendum 
conjeclabarScàliger,  in  Animadverfionibus  Eufebianisnum, 
MMXLVIiî.  Sententiam  noftran?  ftabilitum  it  Sencca  Epift. 
79 .  Donec  AZtnam  deferibas  in  tuo  carminé  j  tf  hune  folennem  omnibus 
Poè'tis  locum  attingas  ;  quem  quo  minus  Ovidius  trattaret ,  nibil où/il- 
tlt ,  quodjam  Virgilius  impleverat  \  ne  Severum  quidem  Cornclium^ 

z$z.     uterquedeterruit.    jEtnaSiciliaemons  y  ac forte parsoperisde 
Bello  Siculo. 

Germanicum Auguftum.)  Domitianumintellige,  Gy- 
raldus  Dialogo  5.  Poètarum  :  De  Domitiano  vero  Fabius  Quintili. 
anus  ,qua  parte  Poètarum  judicium  facit ,  ipfo  adbuc  Domitiano  vivent  e, 
à  quo  jororisfiliorum  inftitutiùniprafeclus  fuerat ,  fer ip fit ,  atque  pro  ■ 
fterea  nefeio  quo  patio  adulari  potins  quàm  ver  a  dicere  vider  i  pot  eft ,  ad 
quam  rem  quoque  propenfior  Ht  [pan  a  folct  effe  natio.  An  ntfcis  ,  tune 
inquit  Pifo ,  à,  dolltipler  tique  viris  Quintiliani  verba  non  de  Domitiano 
ajfcrrifolere ,  (ed de  Germanico  ?  J£uiqn  ivquam,  Pifo^iftuc  ipfumfcio  : 
ac  ht y  quicunque  illi  funt^tota,  ut  dicitur-,  via  aberrant,  Nam ,  ut  alla 
omittam-^quti  non  videt^ad Domitianum  viventem,  non  adGermanicum, 

zCx ,     unojamferèfieculQ extinffum 7  ea  fcriùl ?  Tum}  qms  Mincrvam igno- 
rât 


INSTITUT.    NOTjE.  379 

rata  Domitianopracipus tultam-,  fcqueejus Deefilium  appeUarivoluif- 
fe  ,  idquodtf  Poëi&tf  Hiftoriciçrodiderunt  ?  Quod  autem  Poè'tice 
Domitianiu  operam  dederit,  teftti  inprimis  efi  Martialis  mulets  in  locts% 
(S  Valerhu  Flaecus.  Appell.it  us  vero  DomitiantuGermanicus  fuit,  quo- 
niam  cum  pâtre  in  Germanie  a  fuifje  expédition/;  dicitury  vel  quodBata- 
vos Germant* populos  cum  Antonio  &  Mue iano  ,  ut  Tacitusfcribît ,  m 
ditionem  redegit  :  qua  de  re  &  SyUius , 

At  tu  tranfeendens  Germaniee  faïïa  tuorum» 

Jampuer  auricomo  performidate  Batavo* 
Haec  Gyraldus. 

Varii  Ibyejîes  cuilibetGrœcorum  compararipotefi.  )  Au&or 
DialogidecorruptaEioquentia  :  NecuUus  A  finît  aut  Me jfaU  liber     2^ 
.tamilluftriseft  ,   quàm  Medea  Ovidiiaut  Varii  Thyeftes.        Junius 
Philargyrus  dociiflimus  Maronis  Schcliaftesad  Eclog.  8.  Varii 
exflat  Tbye/les  Tragœdia,  omnibus  Tragicis  prœfcrenda. 

Ovidii  Medea.  )  Hancinnuere  videturOvidiusTrift.2, 
Et  dedimus  Tragicis  feriptum  regale  cotburnis. 

Pomponius  Seeundus.  )  De  hoc  Pomponio  muLta.  Gy- 
raldusDialogo  8.  Poé'tarum. 

Çaci/ium veteres laudibusferant, )  Horatius lib,2.  Ep.  1« 

Dicitur  Afranî  toga  convenijje  Menandro , 

Vineere  Cœciliu  s  gravit  atc, 
Volcatius  Sedigitus  apud  Gellium  lib.  1  f ,  c.  14, 

Multos  ineerto  cer tare  banc  rem  vidimuSy 

Palmampo'étaCornico  cui  déférant  •>  1>55* 

Eum  mejudice  errorem  diffolvam  tibiy 

Contra  utfîquisfentiat,  nihiljentiat, 

C&cilio palmam  (latuo  deComtco. 

Malum  tamen  Latinitatis  auclorem  vocat  Cicero  in  Bruto>  &> 
nî  memoria  fallit,  in  quadam  ad  Atticum  Epiftoîa. 

Terentii  feripta  adScipionemAfricanum.  j  RefragaturSatî- 
tra  apud  Donatum  in  Terentii  Vita. 

Servilius  Novianus.)  Adi  Cafaubonum  ad  veterenu 
Perfii  vitam. 

Vir  fetulorum  memoria  dignus.)  Attlbigit  LipfiuS,  aru 
Tacitus  hoclocointelligi  debeat,  quia  haec  vivo  Domitiano 
Fabius  fcripfiiTe  videtur,  tune  autem  Tacitus  nihil  vulgaverat.     2  fé. 

Bbb    2,  Julio 


380  AD    QUINCTILIANI 

Julio  Secundo.)l$  eft,opinor,quem  loquentem  inducit 
Scriptomialogi  de  caufis  corruptae  eloquentia?,ubi  de  eo  plura. 

Scias  eumfentire  qua  dicit. )C\CCro  de  legibus  Iib,  I.  Na- 
turafyeciem  m  formavit  oris,ut  in  ea penitui  reconditos  mores  ejfinge- 
ret.  Nam  (S  oculi  nimis  arguti ,  quemadmodum  animis  affecli  Jîmusj 
loquuntur.  Et  is  qui  appellatur  vultus^  qui  nullo  in  animante  ejffè  prê- 
ter hominent  poteft,  indicat mores,  Phraatcs  apud  Philoftratum-^ 
Apollonii  Vitael.i.c.  12.  n&Tkai /^  c^%,XfAurcdS^ùj7rtvun)^àv 
i^lwdjxs t*  wsfaa,  5  zê  ctppuan  Kj  Trctpsicùç  ku7Ujj  ,  •yi/ôùfA.arivGiv  tî  Kj 
jEwçiïv.    ciÇ)' m  a-oÇùirî  ^  <Pv<tikoi  "  oufyiçy acarî^  ôv  xaTnlcu  H2u~ 

Ex  indufiria  Senecamdiftuli.)Gyvz\à\X%  DialogO  g.  Poe- 
If  7.  tarum  5  Taxatus quidem  Seneca  à  Fabioghiintiliano,  modefia  quadam 
Hi(pani  hominis  cenjura,  ne  (ciiicet  idfortnffe  odiopotius  quam  veritatis 
candore  feciffe  videretur'.  quam  rem  mecumfœpe  reputnnsy  ea  rationz* 
feciffe  crediderim-)  ut  Seneca  paremgratiam  referret*  quiQuintilianum 
declamatorem>cujus  adhuc  nonnulU  exfiant  declamationes^acrius  anted 
fueratinfeftatus* 

Rerumpondera  minutijfimis  fententiis.)  Iniquius  paulô 
Cenforesilli,  nefcio  qui,apudGellium).i2.c.2.  De  AnnaoSene» 

c  a  partir»  exiftimant  ut  de  fcriptore  minime  utili  }  cujus  libros  att ingéra 
tiuliumpretium  opéra  fit  l  quodoratio  ejus  vulgaris  videatur  &  protrim} 
resat^fententU  autinepto  inaniefc  impetu  fint,  aut  ut  levi  &  quafi  dica- 
2  J Z*  ciargutia  j  eruditio  autem  vernacula  tf  plebeia^nihil^  ex  vetcrumfcri- 
ftis  babens  nefogmti<e,ne%  dignimtis. 

AD     CAPUT     V. 
Veluti eadem  cent  ali<eat%ati<€  forma;  )     Auftor   libelli 

f$Ê  9  6  àfeotW)  ù  j  i7tsrov,  àioù  ^  TxrçjLyfJLct  tsujT°v  c  (3/,  ^bÇcuvÎ/jS^^ 
XjKenyyopw  tpyo-iv.  Plinius  Junior  1.  7»  Epigr.  c, 
H*c  huseflcera,  mollis  cedens%fequatur 

Si  do  clos  digitos,  jujfaifc  fiât  opus  ; 
Etnunc  informât  Martcm  y  cajlamft  Minervam\ 
Nunc  Venerem  effingat,  nunc  Fenerispuerum, 

AD     CAPUT     VII. 
Antipater  Sidonius  &  Licinius  Archias,)   Noftris  quo- 

2f°»     qwetempcribusnondefuerequiexternporali  illa  facilitâtes 

valuerunt: 


INSTITUT.    NOm  381 

vaîuerunt:  taîisfuit  Johannes  Picus  Mirandulanus,  de  quo 
alibi  diximus;  Andréas  Maro,  quem  Archiaefere  comparât 
magnus  Gyraldus  Dialogo  4.  Poetarum.  His  addi  licet  Con* 
radum  Goclenium,bonarum  Iiterarum  apud  Lovanienfes  pro- 
fefiforem,  &  haud  ita  pridem  Jacobum  Davy  Cardinalem  Per- 
roniurru 

AD  UBRI  XI.  CAPUT  II. 
AnveroScœvola.)  MuciumScaevolamir*  duodecirrij 
fcriptorum  (tic  legendum,non  fcruporum)  lufu  excelluifle  nos 
etiamdocet  Vêtus  Epigramrna,àSalmafio  ad  Hift.  Aug.  pag. 
46+x veteri  libro  Johannis Lacurnsei  primum  vulgatum.  £ft 
autemejusmodi: 

DE     TABULA. 
In  parte  abeolipyrgus  velut  urna  refedit^ 
Qui  vomit  internis  tefferulas  gradibus, 
Sub  quarum  jactt*  difcorâans  calculas  exit, 

Certantesçfcfovet  fors  variât  a  duos* 
Heicproprium  fatiunt  ars  & fortuna  perle  lunt» 

H<ec  cavet  adverfis  ca/ibus,  illafavet . 
Comporta  efl  tabttU  nunc  talis  formula  bellij 

Cujus  mijja  facit  te([era  principium, 
Ludentes  vario  tum  exercent  pr<eliafatoy 
Ruffeus  an  nitidusprœmia  forte  fenit. 
Pajcitur  à  multis  avide  damnofa  voluptas? 

Nefœdetghfcensotiafegnitics, 
Hoc  opus  inventor  nimium  Palamedis  amavit 
Et  parili  excellens  Mucius  ingenio, 
ÀD     CAPUT     III 
Grande  quoddam  intuens  fpesulum,  )  E  evetf  cùmS  p  çyoc  xdro  - 
•xlpovoÏKoty  K^fzstSÇTH-mziçixiXiTcù;  î'fc  ctouiiccç  içxtfyuov  Grepcui.e-iv , 
ex  Demofthcnisipfïusoretradiditbemetrius  Phalereus ,  re- 
ferente  Plutarcho»      Sic Themiftius  Orat.  1  $.  abfentem  Im- 
peratorem  Conftantium  laudans,  cum  in  Senatu  caufam  red- 
deiet,  curRomamusquenon  fuiflet  profeclus ,  uteum  co- 
ram  praeconio  ferret,  dixit,  iyyvpvetçiov'in  ^  eufjteteTijTiovzrd     160* 
tîfç  àXrpwvit,  %àç  >Tcûç  etKocri  f^TcïçKaTO^jpoiç. 

Varicarefvpramodum.  )  Hinc  lux  aliqua  afifulget  huic 
Ovidiiloco,lib.3.Arti$amatoria£:  Bbb  3         iUay 


$8*  AD    QU'NCTILIANI 

Ilîa-f  velut  tonjux  Umbrï  rubicunda  ynaritt, 
Ambulat  ;  ingentes  varia  fertquegradus. 

QuanquamhaudfatisalTequor,  cum  docliflimo  Cafaubono 
ad  Theophrafti  Charad.  pag.  135-.  edit.  i6i2.quomodo  vari- 
ca  mulier  ingentes  gradus  facere  poffit ,  idenim  plané  contra 
rerumnaturamefi:  :  nifi  fi  ingentes  gradus  impropriè  dixit 
Ovidius,  gradusparvos  quidem&ientos  ,  fedquosefficiant 
multum  hiantia  crura. 

SJJehanc inotiofam  atlionem.  )  Pro  inotiofam ,  legendum 

16*1.     omwmo  mocofam  ,  ut  ècodiceMS.à  Bongarfio  commodato 

emendavitSalmaliusadHiftorixAuguftae^criptorespag*  jgj. 

Actiomocofaeft,  y  /JuxaJyç yvn'imïca  &  gefticulatoria. 

AD     LIBRI    XII.     CAP,  I. 

Tir  bonus  dicendipcritus.)  PlatoinGorgiat  T$p£Xb.ov- 

7Ct  i(3ôûÇ  p'/]70g/KGÇ  iJêid?  ,  cîittCUOV  Cl £fli  ÔH  HVCtA   ,    t(àf  Sdr,çr,(A.ova  T  3\- 

kcumk  Cicero  pro  Cscinna  :  Jta  bonus  & '  juflus  vir  eft ,  ut  natu- 
ration  âifcipUna  confultus  ejje  videatur  5  it a  pérît us  aeprudens  ,  ut  ex 
jure  civili  non  fcientiafolum  qutdam^  verum  ctiam  boni  tas  nata  videa- 
tur, Gelliuslib»  ig.  cap.  $,Antonius  Julianus  Rbetor  ,  vir  bonus 
(ffacunditflorentis.  RutiliusNumatianus  ltinerariilib.  1. 
Hic  docuit  qualempofcat  facundia  fedem, 
z*  2  •  Ut  bonus  ejje  velit  quifque  di fer  tuf  erit. 

PliniUS  Junior  lib.4.  Epift.  7.  Herennius  Senecio  mirificè  Catonisil- 
ludde  Oratore  in  hune  è  contrario  vertit  ,  Orator  eft  vir  malus  dicendi 
imperîtus,  AD     CAPUT     III. 

Letlion'sopusefl.)  Reftè  ,  non  h  ttione  ,  utalisediti- 
ones.  FirmatVoffianus  Codex  ,  qui  fuit  Joachimi  Came- 
rarii.  AD     CAPUT    VIII. 

Autturbatacera.)  Legecum  Salma(io  inEpi{î.,p.io<5. 
&ZIO  turbatameeram.  AD  CAPUT  X. 

Euphranorem  admirandum  facit.)  Idem  plané  deHilario 
BithynoEunapius  inPrifco  :  vT&cTax.cJuaair'  âïkr,q  wcaènon; 
xp  }çct<piKta)  aru  Çi^otroÇyrcuTa,  7  àçs  cint  irsôviçai  c*  t  Ueua  xîp- 
263.  oijioévÇyivup.  Qua:  verbaab Interprète  non  intellecla  (ïc 
VCrtenda  funt  :  Qui  prêter  ingenuam  fwe  libéraient  rcliquam  difcipli- 
naniy  inprcfura  quoque  itaverfatus  efi  ,  ut  père  jus  manus  Eupbranor 
adhuc  fuperelje  vider etur.  to  xctQaçoi*  iyç  zvcu&iccç  eft  >?  KctSapàtircu- 
éela  j  ingenuajîve  liber  alis  difdplina,  <piÀo<7o<p*-ic9£"  >Jludere  f  in  exer- 

tith 


INSTITUT»    NOT JE.  383 

citîo  alîquover(ari,  ut  ad  Antoninum  Imp.  docuitaccuratiffimus 
Gatakerus  pag.  f. 

DU  s  quàm  hominibus  ejfîciendis.  )  Ejfîciendis  ,  pro  effigian- 
dis,  ut  cum  Apulep  loquar,  vel  effingendis.  MacrobiusThec- 
dofiusSaturnal.  lib.  5".  C.  1 7.  Hacmateria  vel  maxime  in  efficiendis 
pmulacrisutuntur,      Codex  Theodofianus  leg.  ultima  de  artif. 

Bfficiendos  facrosvultus. 

Manumintra  païlium continentes.)  Fuit  hoc  apud  anti- 
quos  Athenienfespudoris&rnodeftiaeiignum.     VideaturCa-     *^4» 
faubonusadLaërtium  pag.  éj.edit  JJ94. 

ghiem  fulminibus  & '  cœlejîifragori  comparant  Corn  ici.  )  Co> 
mki,  pro  è  Comic is  quidam  ,  Ariftophanesfcilicet ,  inAchar- 
nenfibus.  Eadem  formula  ufus  eftPIutarchus  in  prarceptisPo- 
liticis ,  deCieone,  quiexclufisamicisadulatoresadmiferat: 

etàçGiKcouiKOiï.iyzrt'  o\\zvu.iKo\y  id  eft  Ariftophanes,  in  Vefpis. 

Sermo  Gr<ecus  Latinojucundior.)  Reclamant  deliciœ  no- 

ftrac  Thomas  Gatakerus ,  in  Diflertatiane de N.  T.  ftylo con- 

traPfochenium  p.  ô.Haùetinquit,  rêvera  hic  Pfochenius^o-vfjt,^- 

<Pov  >&f  <rvu(*a%ôv ,  M.  Fabium  QuintiliAnum ,  Oratorem  nobilijjimumt 
eumque  Latinum\  utnecjudtttirationecenfendoparumidoneus  ,  nec  z6<» 
ajf'eÙus ,  qui/udicium  transverfum  agat  y  refpeftu,  fujpeclus  jure  habe- 
atur.  Nolim  equidem  cum  virotamo  ,  incaufa  prœfertim  ifliusmo* 
di  i  cui  rite  dijudicandx  plura  tanto  ,  atque  ampliora  iUa  ,  (uppetebant 
admink nia ,  in  certamen  lubens  dcfcenderet  lUudtamen  moncre  haud 
abs  refuerit ,  quodujus  vir<e  nos  edocet  quottdiantts.  Quemadmodum 
altéra  ex  parte  venirefepe  compertum  efl ,  ut  propenfwres  in  fua  (uofque 
affectus à  recîo  cenftndt  tramite  abducant  5  (te  ex  altéra  parte  etiam  id) 
necrarOj  contingit-,  exteromm  admiratiûne  effafeinates ,  itaaffîcimor- 
talcs ,  ut  fuis  quoque  iniquiores  évadant.      Scilicet 

Neceftinfolensrerumdomerricarum  fafUdium?  utCicerodes  zéô. 
fin.lîb.t.dumvMz  habetur  quod  doenieft)  ut  Seneca de Bcnefic.lib. 
j.M^.j.pf/quicquid  intra  pofnœrium  nafeitur ^utParro,  De- 
nique  vitiofum  ajfeclum  hune  Fabius  ipfe  lib.  1.  cap.  10.  agnovit.  Alie- 
nis, inquity  favemus5 ideôque cùm  «^rat^fa mirati  fumus,in- 
curvicervicum  vix  àrifu  defendimus.  Ea  innuit  àgente  fua  in-> 
fuis  deridiculo  habit aiqu£  in  Gr<ecis  nonprobarent  tantummodo  ,  fed  apm 
plauderent  aefu/picerent.  HactenuS  Gatakerus,  Con  » 


?84-  AD    QUINCTILIANI 

Confpeftu  meliorli  ohruaturjit  Ovidius  ait,  )  Tn  iis  qusc 
Ovidiiextant,haccnusquam  comparent.  Lege  Nie.  Hcinfi- 
um  in  Fragments  Ovidianis» 

AD   CAPUT   ULTIMUM. 

Brève  nobis  tempus  nos  facimus  )     AdeunduS  Scneca  in 
2,67.     aureo  Libello  de  Brevitate  vitae. 

Pulchrum  infecundistertiistfcconjiftere,)  Locusefi;  in  de~» 
perfeiïoOratore.ln  eandem  fententiam  Horatiusl.i.  Ep.i. 
Nonpojfis  ocu/oj  quantum  contendere  Lynceus  j 
Non  tamen  ideirco  contemnas  lippu  s  inungi  : 
Ne c 7  quia  defperes  invifti  membra  Glyconis , 
Nodofa  corpus  nolis  prohiber e  chiragra,. 
E(i  quadam  prodire  tenus  :fi  non  datur  ultra, 
Quin  &  de  Senecalib.de  Vitabeata  cap.  17.     Exigo  kmeyion  ut 
optimispar  fimjedut  malts  melior.     Hoc  mihi  (atis  eft^quotidie  aliquid 
exvitiis mets  demere,  (S erroresmeos  objurgare,     Nonpervtni  adfa- 
nitatem-t  ne perveniam  qu'tdem  i  dehnintenmmagis  quam  remediapoda- 
l68»      gr<*  me*  compono  j  contentusr firarius  acceditfé fi  minus  ver  minât  ur. 
Pulcherrimè, 

Verum  ut  transeundifpes  non  fit  magna,  )  Transir  e  Fabio 
idem  eft  ac  a\ï\s  prtterire;  prêter  ire  autem  elt  vincere*  ïlctfihQçiv 
dicuntGraecu    Anacreon: 

MêV*  *)  Tdt9<Tùù7tùV  t?0û, 

V acte  que  latus  efio , 

Superansque  Adonideam. 
Sic  locus  ille  legendus  vertendusque  cum  7roXvfxa,9i^lm  Hein- 
fio  ad  Silium  pag.  4.01.  ubi  Typographorum  çiQuvô»  ac  Eliam 
Andr eam  jure  confutat:  Non  verô  cum  Salmau'o  ad  Achiilem 
Tatium  pag.  664. 

Toc  ÂêooviJ(&>  7raçi\9ù>v 

Cervix  eburnea  vincens 
Adontdis  c  an  dore  cervices. 

z6<>>  HcEcfunt,  LECTOR      CANDIDE,  quaeadniti- 

diffimum  ac  politiffimum Fabium ,  poft  Mofellanum ,  Came- 
rarium ,  Parxum  &  alios ,  annotanda  habuimus. 

L  AU  S      D  E  0, 


BIBLIOTHEQUE 

CHOISIE 

DE 

M   COLOMIES 

Selon  la 

SECONDE    EDITION    REVUE    ET     AUG- 
MENTEE DE  BEAUCOUP  PAR 
L'AUTHEUR, 

Qui  â  parue 

*A  ^MSTERD^M, 

Chez   GEORGE    GALLET. 

M.    DCC. 


Ccc 


s** 

H*  ex»»  ex*» 


m 


AVERTISSEMENT. 

L  y  a  long-tems  que  mes  Amis 
Jdefirent  de  moi  une  Bibliothèque 
iChoifie  -,  ceft-à-dire  quelque  cho- 
fe  de  plus  fatisfaifant  que  ce  qui  a  paru 
jusqu'ici  fous  le  nom  de  Bibliothèques, 
Mais  comme  cet  Ouvrage  demande  be- 
aucoup de  tems  &  de  peine ,  j  avois  tou- 
jours fait  difficulté  de  m' engager  à  y  tra- 
vailler* Enfin  vaincu  par  leurs  (blicita- 
tions  y  j'en  donne  aujourd'hui  dans  ce  Vo- 
lume un  petit  eilày.  Mon  deffein  n'efl:  pas 
d'y  parler  de  toute  forte  de  Livres  -,  mais 
feulement  de  quelques  uns  de  ceux  qui  re- 
gardent les  bellesLettres,ou  qui  ont  fait  & 
qui  font  encore  aujourd'hui  les  délices  de 
nos  Savans.      Je  ne  mesle  dans  cet  Ou- 

Ccc    2  vrage 


388  «g  (°)  B» 

vrage  aucune  aigreur  contre  perfonne^  & 
dans  laCenfure  que  je  fais  de  certains  en- 
droits de plufièurs  Livres,  je  tafche  tou- 
jours de  rendre  juftice  au  mérite  de  leur 
Autheur.  Jay  ajouté  dans  cette  féconde 
édition  plufièurs  chofes  particulières  -y  qui 
par  conlèquent  ne  déplairont  pas  à  mes 
Confrères  les  Bibliothécaires ,  pour  qui 
j'écris  principalement, 

EX  ACTIS  ERUDITORUM  LIPSLE 

Anno  1684,  pag.  514. 

INter  eoS)  qui  ftudium  adbibent,  ut  libri,  qui  prodeunt,  cum^ 
judicio  indicentur  ,  non  contemnendam  operam  prœftare 
iospit  Paulus  Colomefius  Rupellanus  ,  eruditionis  atque  influ- 
ftri&  fù&fpecimen  infigne  exbibens  in  Lïbelio  boc  uju  brevifJimoy 
(f  non  nifi  centum  librorum  hiftoriam  réfèrent e.  Eoruwfele~ 
Bumfuo  arbtfriofecit,  nullo,  qui  e.fp%reat ,  mater  iarum  ordi- 
neobfèriïato:  Editiones  tamen  optimal  notavit ,  (f  ,ubî  epicri- 
fin  addit^eaufus  eft  modérât ione ,  utneque  (e8x  fiudia  faci- 
le detegat,  neque  de  maledicentia  querendi  anfam  cuiquanu» 
prœbeat ,  etfi  errores  aliquandç  non  retic'eat.  Optamus  ita- 
que,ut  laborem  fuum  conttnuet  Autor  doftisJïmtiSj  ut  que  fît, qui 
Gallicèjcripta  Latine  vertat>  nifi  ip/e  bac  lingua  inpofterunzj 
tftimality  ficut  uti  Ma  inalm  Scriptts  non  dubitavit, 

TA- 


(°)  B*  «9 


èèèlèiiéièèèéèéèéiiéèiéèéèiéé 

«As eA' eA» eA» eA*eA.« cAseA? «A» «A  eAjeAt tA* «Ai tA» gAi leAstA» jAsek: «A» gA» cAt çAj eA? gA? eAs cA*  cAb 

«y*  «y»  -ys  sy*  «y»  «f»  «Y*  "^*  "Y*  ^*  *Y*  "Y9  SY*  *  Y"  *T'  "Y*  "f  'Y9  'Vf  'Y*  *"Y"  *I*  "X**  ""**  *!P  "f  ¥  "I"  *X* 
^ffff fff f fffffff f ffffffff fff ^ 

TABLE 

DES 

LIVRES 

Contenus  dans  cette  Bibliothèque. 


FRancifciVavaJJbris  Liber  deludicradiïiione.  pag»  I* 

Joannis  Dallai  traft  a  tus  de  ufu  Patrum.  z 

Coutumes  des  Juifs  de  Léon  de  Modem  Rabin.  4 

Réplique  de  M,  de  Girac  à  M.  Coftar.  8 

Florus  cum  notis  Salmafù,  10 

La  Pratique  des  vertus  chrétiennes.  1 1 

Mifja  Latina  defcripta  à.  Matthia  Flacio  lUyrico.  1 1 

Rofier  des  Guerres ,  attribué  à  Louis  XI.  1 5" 

Tbuani  Hiftoriarum  pars  frima.  1 6 

Clamor  Regii  Sanguines  adverfus  parricides  Ang  lie  a nos r  1  8 

La  Vie  d^Agricota  de  Tacite  en  François,  1 9 

Avifopiacevole  àato  alla  bella  Italia.  2  o 

Picberellt  opufcula  Theologècat  2 1 

Grotius  de  Lmperio  fummarum  Potejlatum  cire  a  Sacra,  2 l 

Grotius  HiftoriaBçlgka,  2f 

La  Chajfe  Royale  par  Charles  IX.  26 

Titus  Livitu  variorum  Gronoviit  29 

Catecbifmtu  Concilii  Trident  ini  fepiut  recujut.  $  4 

Ccc     1  Nouveauté 


300  TABLE. 

Nouveauté  du  Pajtifme  par  du  Moulin ,  }  g 

Plut  arque  traduit  par  Amïot.  40 

Redits  circa  generatiomm  Infe'clorum.  4  J 

PaJJeratius  de  Cognatione  lit  erarum*  44 

olympi*  Fubi*  Morat*  opéra.  4f 

Stephanur  de  urbibus  cum  nous.  4<5 

HofpitaliiSermones  feu  Epiftol*»  fO 

Te (l  amen  t  de  M,  de  l 'Kofpital  Chancelier.  f  X 

Caroli  Dttcis  Arjcbotani  NumUmata^  Ant,  Augujiinh  J  l 

Joh.Cameroms  Opéra.  y\ 

Bibliothèque  de  la  Croix  du  Maine*  7 4 

Nie.  Gerbelii  Gracia.  74 

Grotii  annotationes  in  Evangelia.  7J 

Job.  Wild,  Latine  Feri^enarrationes  in  Ev,  JoannU.  79 

Themiflii  Orationes ,  Gr.  &  Lat.  8  O 

Grotii  excerpta  ex  Tragcediis  Ûf  ComœdiU  Gr*cù,  g  l 

Marculfii  formuU ,  &  liber  Legis  Salie*.  8î 

Seguini  Seletla  Numijmata.  8  5" 

Fr.  Bofqueti  Hi(lori*  Gallican*.  %7 

Bon*  Cardinalis  Opéra.  8  8 

Voffi  Tbeologia  GentilU  &  Phyftca  Chrijlian  t.  90 

Spanhemii  Differtationes  Numifmatum,  9 1 

Schejferi  de  Militia  Navali  Peter um  libri.  9  f 

VofliiWfloriaPclagiana.  96* 

rojfùThefes  Théologie*  (S  Hi/lork*.  99 

Sulpitius  Severus  variorum.  1 0 1 

Le  Nouveau  Teftament  de  Mont,  >  o  2 

Scaligerana.  * 04 

The  oc  rit  us  cum  Scholiis  Gr*cis  &  Notls.  106 

Pollucis  Onomafticon ,  Gualtero  intreprete,  1 07 

Vo^ius  de  7#,  interpretibus  &  eorum  tralatione.  10? 

Cafaubonus  contra  Baronium.  1 1 2. 

HarpocrationU  Dicîhnarium  in  Rhe  tores,  1 1  f 

lïndici*  Epifl.  S.  Ignatii ,  Pearfon.  1 1 8 

Pie  tas  Ordinum  Hollandi*  Grotii»  1 1 1 

Salmafius  de  Primat u  Pap*.  I  z  y 

Cajaultoni 


TABLE.  391 

Cafauhoni  F.pijlola  adCard.  Perronium*  j  1 6 

Voffius  y  de  Hiftorkit  Latin  is.  1 2  9 

Epicuri  vit  a  ,  auth.  Gafendo*  1  3  I 

Bibliotbeca  Cordeftana.  1  3  z 

Crotïus  de  Jure  Belli  &  Pdcis.  134 

Gramondi  Hijloriarum  G  allia  libri,  1 4 1 

Apulei  metamorphofis  cum  not.  Prient,  141 
Recueil  deMaximes  pour  finftitution  duRoy  contre  leCard.Mazarin.1^4 

Erafmi  Colloquia  cum  Not.  Montant,  1 4  £ 

Catalogtu  librorum  Tricbeti  du  Frefne.  I  j  G 
Pfalmi  confejjionales ,  invent  i  in  Scrinio  Antonii  PortugaUU  Régis*     1  f -I 

/^/«j  </«  /^/7/7  Ser  monts.  1 5  2 

Dialogue  des  caufes  de  la  corruption  de  V  Eloquence,  15$ 

Relation  de  la  Religion  en  Occident.  1 5  5 

Cornélius  Agrippa  de  incertitudine  &  vanitate  Scientiarum,  1 J  £ 

Miffwes  du  Concile  de  Trente.  I  y  S 

Préfent  Royal  du  Roy  Jaques  au  Prince  Henry  [on fils \  161 

Epitres  des  Princes  par  Rujcelli  en  François.  161 

Grot  ii  Mare  Liber um,  164. 

Vulcanius  de  literis  &  lingua  Getarum.  16$ 

Grotius  de SatisfaBione  Chr'ifli  contra Faufium  Socinum  167 

Car  oit  Pafchalii  Precrs.  1  d8 

Ter  tulli  anus  c  um  notis  Bilaii.  1  dp 

Caroli  Magni ,  Ludovic  i  PU ,  &  Car&li  Calvi  Capitula,  1 7  O 

Verini  Difiicha  moralia.  1 7  1 

Mémoires  de  la  Reine  Marguerite .  1 7  $ 
Indiculus  Afceticorumqua  in  ter  Opéra  reperiuntur,  ab  A/cetaBenedi- 

tlino  Digeflus,  ijf 

Bibliotbeca  Janiniana.  177 

Sermons  du  Père  Narni  en  François,  177 

Pomponius  Mêla  cum  obferv.  ^offii,  1 7  9 

J.et  tre  de  M.  Colbert  à  M.  Poffius,  \  8  2 

Mémoires  de  M.  de  Bourdeilles,  I  g  4 

Hiftoire  des  Comtes  de  Poitou  par  Besty,  187 

DiJJer* 


39*  TABLE. 

Diffe  rtatto  de  Cœn*  admimftratione  Grotii,  \  g  p 

ôjCurtii  Hiftoria.  Ipl 

GrotùEpiftoU.  Ipj 
Pa.  P.  de  Epocha  annorum  incarnationis  Cbri/îi,  195" 

Ht  !  parti  &  Bibliotheca.  197 
PoèmataCS '  Spigrammata  votera  cumnotti.  ipjj 

Voffù  Harmonia  ëvangelica.  20 1 

Catalogus  Grtcorum  Codicum  Bibliotbec*  Augufïanœ,  xo  1 

Solde  nus  de  DUS Syris.  20>" 

<$uinque  Edttiones  Novs  Teflamenti  Graci.  2,07 

Ariftophanis  ComcedU ,  f  #*»  Scholiit  a,  Mufuro  colle  Elu,  108 

Concordant!*  Grœc<e  Novi  Tefi,  au  clore  Scbmidiù*  lit 

Novum  TeftamentumBez*.  21 J 

Laurent m  StrozzU  Moniâlis  Hym*i<  214 


BIBLIO- 


•*$■$&&"  -&4M*-  «i$-SS^»  -Œ-SS-é*-  o -*hs-$*- -*H §-<§*•  «*H§-<**- 


BIBLIOTHEQUE 

CHOISIE 


ï* 


Francifci  ^avajforis  Liber  de  ludicra  diïïione,  Pa~ 
rijiis  apudCramofïum  i6$S*  4- 

CE  Livre,  qui  attaque  nos  Poètes  Burlesques,  eîl  ad- 
mirable dans  Ton  genre  5  &  l'on  ne  peut  raifonner 
plusfolidement  ni  plus  ingenieufement  que  fait 
cet  illulire  Jefaite.  Que  dirai-je  des  grâces  &de$ 
beautez  defon  ftile  ,  delafinefiede  fa  Critique,  &  dujuge- 
ment  qu'il  nous  donne  des  plus  célèbres  Autheurs  de  l'anti- 
quité? Certes  le  favant  M.  Graevius  nepouvoit  louer  plus 
dignement  cet  Ouvragcqu'enl'appellantdans  Tes  Notes  fur 
Héfiode,  Librum  omnibus  Gratiis  (S  Veneribut  conditum  i  &  fi  l'élo- 
quent M.  de  Balzac  eufl:  vécu  un  peu  davantage  ,  ilauroit 
loù  è  de  toute  fa  force  cet  incomparable  Traité.  Cet  excel- 
lent Père,  qui  eft  mort  depuis  quelques  années,  a  fait  d'au- 
tres Livres,  dont  les  titres  fe  trouvent  au  devant  de  fes  Poëlies 
pofthumes  publiées  par  le  Père  Lucas  Jéfuite.  M.  Grsevius, 
que  je  viens  d' alléguera  fait  l'éloge  du  Père  Vavafleur  dans 
fes  Notes  fur  les  offices  de  Cicéron  p.  1 09.cn  ces  termes  :  Z)e_» 

joc U  vide  inprimU  Fr.  Vavajforis  viri  doftijjimi,  ($  quo  ehgAntïorem  vix 
noftra  viditataf,  non  im  pr'tdem  bonis omnibus  extwfti)folitijftmum\& 
cruditisfimum  Librum  de  ludkra  diftione, 

D  dd  Joath 


394  BIBLIOTHEQUE 

JoamitsDalkiTraBatm  de  UjkPatmm}  Gcmva 


T 


Esfentimens  font  afTez  partagez  touchant  cet  Ouvrage^. 
-Les  Presbytériens  en  font  grand  état  ;  &Ies  Epifcopaux 
d'Angleterre  ne  Teft+ment  guère.  Parlant  autrefois  de  ce  Li- 
vre à  un  Pavant  homme,  (  qui  eft  aujourd'hui  de  l'ordre  de  ces 

$•  derniers)  il  me  dit  qu'a  fon  avis  c'eftoit  le  moindre  des  Ouvra- 
ges de  M.  Daillé  ,  &  qu'il  seionnoitquaiant  une  lecture  des 
Pérès  a  fiez  confidêrable ,  il  fe  fuft  fervi  de  cette  lecture  h,  pour 
obfcurcir  le  mérite  de  l'ancienne  Eglife.  M.  Scrivcner,  Théo- 
logien Anglois,  eftdumefmefentiment,  dans  fon Apologie 
pour  les  Pérès  contre  le  même  M.  Daillé.  Je  laifle  au  Lecteur 
la  liberté  de  prendre  quel  parti  il  voudra,  &  je  me  contente  de 
remarquer  que  M.  Daillé  s'eft  trompé  à  la  page  263,  de  ce  Li- 
vre, où  il  allègues.  Cyprien  dans  (oriEpitref  9.  touchant  la^ 
Communion  des  Enfans.  J'avoue'  que  l'édition  de  M.  Rigaut 
porte,  ut  intra  ottavum  diem  eum,  qui  natu*  e(i ,  baptizandum  &fa~ 
crificandumnonputares.  Mais  au  lieu  àtfacrificandum  ,  il  fautli- 
re  [AnBlfic Andum  ,  comme  a  l'édition  d'Erafme&  celle  de  M. 
Fell  Evefque  d  Oxfort  \  baptizari  tkfanftificari  fignifiantdansS. 
Cyprien  la  même  chofe,  comme  il  paroift  par  fonEpîcre  àMa- 
gnus,  qui  eft  la  fixiéme  du  premier  livre  3  où  fe  lifent  ces  mots  j 
Pro  tutt  religiofa  diligentia  confttluifli  medhcritatem  noflram  ,  flichd- 

4.  rijjime ,  an  in  ter  ceteret  hxrettcos  eos  quoque,qui  à  Novatiano  veniant9 
poftprofanum  lav.ierum  baptizari  &  fanfîificariin  Ecclvfta  Catholica  le- 
gitimotf  veto  &  tmîco  Etckftœ  baitismo  oportcat.  André  Rivet, 
avant  M.  D.iiilé,  fait  la  même  faute  a u  9.  ch.  de  fon  Traité  de 
IVuth'i'ritè-  des  Pères.  Le  même  M  Daillé  à  la  p3ge  244.  du 
m'en  e  livre,  &M.  SnicerdansfonTréforEcclefiaftiquep.  7. 
n'ont  pas  fù  à  qui  Clément  d'Alexandrie  cJeypJt  ce  qu'il  dit  du 
nom  d'Ab.  aham  }  qu'il  fîgnifie  Pater  eh  fîrtfoni.  Ce  favant 
Docteur  tenoit  cela  de  Philon  le  Juif  ,  au  livre  qu'il  a  fait  des 
fioms:  changez  à  quelques  perfonnes  dans  l'Ecriture,  page  2,1, 
de  l'édition  d'Hcéfchélius* 

Coutu- 


CHOISIE  jpj 

Coutumes  des  Juifs  de  Léon  de  ^ldodene^  Rabin  dç^ 
Venije ,  traduits  de  l  '  Italien  ,  par  le  Sieur  de  îS\ 
monvtlk)  a  Paris  cbe^Bilawe,  i6$i.  {2. 

NOus  n'avons  point  de  Livre  qui  nous  inFtruife  plus  exacte* 
ment  &  en  moins  de  mots  des  Coutumes  des  Juifs  que  fait  §, 
celui-ci  i  &  le  Père  Richard  Simon ,  autrefois  Preft  re  de  l'Ora- 
toire de  Paris  ,  a  eu  grande  raifort  de  le  traduire  en  François 
pour  l'utilité  du  Public,  J'avoue  que  fa  traduction  auroit  efté 
plus  complète  ,  s'il  avoit  vu  l'Original  dont  Léon  de  Modéne 
fit  préfent  à  Guillaume  BofvveJ ,  Ambaiïadeur  d'Angleterre-» 
àVenifej  car  voici  par  exemple  ce  que  dit  Léon  dans  fonMa- 
nuferit ,  après  avoir  parlé  au  fécond  ch.  de  la  quatrième  par- 
tie» de  la  coutume  qu'ont  les  Juifs  de  répudier  leurs  femmes 
&  d'en  prendre  d'autres  j  Ed'mJtalia  ,  ajoutc-t-ii  ,  bannoufatê 
tbiederne  licenza  e  plgliarc  difpenfa  dalVapa.  C'eft  ce  que  m'  a_j 
apris  le  docte  Sekîen  dans  fon  Traité  de  Saccefionibui  in  Bona  de" 
iunfti  ch.  1 4>  &  dans  ton  Llxor  Sùraïcj  page  7i.&fuiv.  &quinO 
fetrouve  point  dans  la  traduction  du  Père  Simon,  Aude- 
vant  de  cette  traduction  le  Père  Simon  amis  une  Préface.^ 
dont  je  ne  fais  guère  moins  d'eftime  que  de  l'ouvrage  deLéon. 
Alafin>  il  a  ajouté  deux  Differtations,  l'une  touchant  les  Ca- 
raïtes ,  &l'autretouchant  les  Samaritains.  Après  quoyfo 
voit  un  Supîément  du  même  aux  Cérémonies  des  Juifs,  avec  &, 
un  Difccurs  touchant  les  différentes  Méfies  ou  Liturgies  qui 
font  en  ufage  dans  tout  le  monde*  Ce  que  le  Père  Simon_i 
dk  des  Caraïtes  efl:  principalement  tiré  d'un  Commentaire^ 
furlaLoy  ,  d'un  AuthcurCaraïte  nommé  Aaron  fils  de  Jo- 
feph,  qui  vi  voit  vers  la  fin  du  treizième  Siècle.  Buxtorf 
dans  fa  Bibliothèque  Rabiniquefait  mention  de  quelques  au- 
tresOu  vrages  de  ce  même  Caraite.  Mais  pour  eftre  pleine- 
ment informé  touchant  les  Autheurs  Caraïtes,  il  faut  avoir 
recours  à  l'incomparable  Selden  dans  fa  Dilïertation  De  Anm 
Ctvïlijudtorum,  dans  fon  Uxor  Eùmïca,  dans  fes  Livres  de  Syne- 
driisy&  ailleurs.  CequelePereSimonditdesSamaritains,eft 
tiré  de  deux  Lettres  que  les  Synagogues  deSichem.  &  d'Egypte 

Ddcl    1  écrivi- 


V)6  BIBLIOTHEQUE 

écrivirentautrefois  àScaliger.  Ces  lettres  ne  tombèrent  ja- 
mais entre  Tes  mains,  ayant efté  retenues  par  Genebrard  &  par 
quelques  autres.  Après  la  mort  de  Scaliger,feu  M.  de  Peirefc, 
qui  eftoit  l'homme  du  monde  le  plus  curieux,trouva  le  moyen 
de  les  avoir,  àprialePéreMorinden  faire  une  traduclion-j 
7,  Latine»  Dequoy  celuy-ci  s'eftant-fidélementaquité,ilren- 
voia  T  Original  à  M.  de  Peirefc.  C  eft  ce  que  l'on  peut  voir 
un  peu  plus  au  long  dans  la  Vie  de  ce  grand  homme,  écrito 
par  M.  Gaflendi,  fur  les  années  1 608.  &  163  i.Outre  cette  Tra- 
duction de  Léon  de  Modéne,  nous  avons  du  Père  SimorL» 
des  Remarques  Latines  furlesOpufcuIesde  Gabriel  Sévére_^> 
Archèvesque  de  Philadelphie,  &des  Remarques  Françoifes, 
qui  font  fort  ingénues,  fur  le  Voyage  du  Mont-Liban  du  Père 
Dandinijéfuite.  Il  a  aufïi  fait  l'Hiftoire  Critique  du  Vieux 
Teftament ,  au  fujet  de  laquelle  j' ay  écrit  une  Lettre  à  M.  Ju- 
ftel,  qui  eft  imprimée.  Nous  avons  aufïi  du  Père  Simon  1' 
Hiftoire  Critique  du  Nouveau  Teftament ,  qui  eft  à  mon  avis 
plus  judicieufement  écrite  que  celle  du  Vieux.  On  a  impri- 
me à  Londres  la  vie  ou  plutôt  la  cenfure  des  Ouvrages  du  Père 
Morin,  qui  eft  du  Père  Simon.  Je  ne  doute  point  aufïi  qu'il 
ne  foitl'Autheur  de  l'Hiftoire  Critique  de  la  créance  &des 
coutumes  des  Nations  du  Levant ,  &  de  1'  Hiftoire  de  l'origi- 
ne &  du  progrés  des  Revenus  Eccléfîaftiques, 

&        Réplique  de  Ad.  de  Gtrac  a  Al.Cofîar,  à  Lejden 
1660.  <?. 

VOici  la  plus  forte  Pièce  de  M.  de  Girac  contre  M.  Coftar, 
mais  où  iliuieftêchapédefaire  deux  fautes  qui  méritent 
d'eftre  relevées.  La  première  eft  à  !a  page  <5o.où  il  dit  qu'il  ne 
croit  pas  qu'aucun  A  utheurdigne  de  foi  ait  écrit  qu'Achille  fut 
nourri  de  moûelles  de  Lions.  Cependant  voici  de  quelle-» 
façon  Achille  parle  de  fa  nourriture,au  fécond  livre  de  l'Achil- 
leidedeStace: 

Non  uïlds  ex  more  dsipes  habwffe-,  ncc  uïïis 
Uberlbus  [atixffe  famem^fed  (pifja  Ltonum 
yifcera  ,  {emanimesfolîbens  trAxijJemeduUaf, 

De 


CHOISIE.  397 

Deplus,Libanius,endeux  Harangues  qu'il  a  faites, 
l' une  pour  louer  Achille  &  l'autre  pour  le  blâmer ,  dit  formel- 
lement que  Chiron  nourrit  Achillede  moùelles  de  Lions.  L' 
autre  faute  de  M.  de  Girac  fe  rencontre  dans  la  mefme  page,où 
il  dit  que  Plutarque  aiïiïre  qu'Achille  fut  nourri  de  chofes  qui 
n'ont  point  de  fang.  L'endroit  de  Plutarque  efl;  au  4.  livro 
des  Propos  de  table  ,  queftion  première»  qu1  Amiot  a  ainfi 
tourné:  Mais  ce  Philinus  icy,  comme  un  nouveau  Chiron  ,  nourrit  (on 
fils  en  la  manier  e  que  fut  élevé  Achille  dés  [on  enfance,  de  viande  dont  il 
tf  a  point  efté  tiré  de  fang ,  c  efl  à  fcavoir  des  fruits  de  la  terre.  Par 
où  il  eftclairqueM.de  Girac  s'eft  trompé  en  fuivant  Amiot. 
Il  falloit  tourner  avec  feu  M.  de  Méziriac ,  le  plus  favant  nom* 
me  de  Y  Académie  Françoife  :  Mats  ce  nouveau  Chiron  nourrit  ttj» 
garçon  dés  fa  naiffance ,  tout  au  rebours  d'Achille,  à  [avoir  de  viandes 
non  fang  tantes.  Vigenere  fur  le  Tableau  de  Philoftrate  intitulé, 
Unour-riture d^Achille^zYizxitti trompé  après  Amiot ,  fur  ce-» 
paflage  de  Plutarque.  Au  refte,  les  deux  remarques  que  jo 
viens  de  faire,n'empefchent  pas  que  je  ne  foufcrive  très  volon- 
tiers au  bel  éloge  que  M.  de  Balzac  donne  à  M.  de  Girac  dans 
une  de  fes  Lettres  Latines,  &  que  j'ai  rapporté  ailleurs. 


Florus  cmn  nous Salmajti ,  Lugd*  Bat.  lôtf.  g.        IO* 

Quelque  exacte  que  foit  cette  édition  de  Florus,  &  de  quel- 
ques bons  Manufcrits  que  le  foit  aidé  M.  de  Saumaifo 
afin  de  le  corrigerai  n'a  pas  trouvé  en  Ton  chemin  un  fragment 
confiderable  de  cet  Autheur ,  rapporté  par  Pighius  fur  Valére 
Maxime  page  $  90.  de  lédition  deColérus  ,  en  ces  termes: 
Solatiumprofubfidiopofuit  etiam  jL  Florus  autlor  non  csntemnendus  , 
cujusverba,  quiainvulgatis librisnonhabentur  ,  adjmgam.  Sunt 
autemlib.  z.c.j.ubide  Rhodiis;  Aderant ,  inquit  ,  Rhodii,  nauti* 
tus  populos*  Nam  Rhoâos  opinatiffima  In  fui  a ,  ûf  totiusAfiœlnfularum 
rnetropolU,  cumpenè  omnibus  Cydadibus  armapertime/cens  7  Romano 
jamdudum  fe  fœderatam populo  illi  fe  conjunxerat ,  &  navali  bellofola- 
tia  condonabat,       Opinatijftma  dans  ce  pafiage  fe  prend  pour  celé- 

hrrlmai  Voiez  le  Dode  Préfident  Savaron ,  dans  fes  Notes  fur 

Ddd     5  Sidonius 


Ç?S  BIBLIOTHEQUE 

Sidonius  page  io.  A  propos  de  ce  fragment  de  Florus  ,  jere- 
vj  marquerai  ici  que  Selden  dans  fon  Mare  Claufum  p.  205-.  de  l'édi- 
tion in  odavo  ,  raporte  d'un  ancien  Aiuheur  nommé Ethel- 
vverd  >  un  fragment  des  Commentaires  de  Jules  Cêfar ,  qui 
ne  fe  trouve  point  dans  les  imprimez» 

La  Pratique  des  Vertus  Chrétiennes ,  ou  Tom  les  de- 
voirs de  l'homme,  à  Rouen  166 p.  n. 

DE  tant  de  Livres  qui  fefont  faits  pour  régler  la  conduite-» 
des  Chrétiens ,  il  y  en  a  peu  qui  foient  du  mérite  de  celuy 
ci.  L'Autheur,  qui  par  une  fingultérc  mode  (lie  a  caché  forL 
nom  j  ne  peut  avoir  efté  qu'un  de  ces  Chrétiens  du  premier 
ordre  ,  qui  font  comme  les  Anges  tutelaires  des  lieux  où  ils  vi- 
vent. Il  paroift  en  effet  dans  cet  Ouvrage  une  piété  fi  rare  & 
fiéminente,  qu'il  faut  nêceQairement  que  l'amede  celui  qui 
l'a  compote  en  ait  efté  toute  pénétrée.  Iamais  homme  ne«» 
découvrit  le  foible  de  fes  femblables  avec  tant  d'adrefle  &  tant 
de  douceur  :  Jamais  homme  ne  nous  mit  entre  les  mains  do 
ï2,  plus  fortes  armes  pour  combattre  nos  ennemis:  Jamais  hom- 
me ne  nous  fit  des  leçons  plus  belles  ni  plus  touchantes  pour 
nous  porter  à  nôtre  devoir  :  Jamais  homme  enfin  ne  nous 
ouvrit  le  Paradis  de  meilleure  grâce. 


&ldiJfaLatina,qu<&olim  anteRomanam  circafeptin- 
gentejîmmnT>ominiannumin  ufufuit,  bona-jide 
exvetufto  authenticôqueQodicedefcripta  àAIat- 
thiaFlacioIlljnco,  Argentin*  i$$7*  8> 

LAdeftinéedecelivre  aeftéen  divers  temps  bien  diféren- 
te.  Illyric,  qui  l'a  publié,  &  les  Luthériens  avec  lui  cru- 
rent d'abord  que c'eftoit  là  l'Ordre  de  laMeiTequi  avoit  lieu 
en  France  &  en  Allemagne,  avant  que  l'Ordre  Romain  y  fuft 
introduit.      Et  comme  ils  le  croioient  contraire  à  la  créance 


choisi  e;  $p? 

&  à  la  pratique  des  Catholiques ,  ils  en  triomfoient  en  toutes 
rencontres.     Les  Catholiques  de  leur  codé,  fans  examiner  ce 
Mifiel  fort  particulièrement ,  le  défendirent  dans  leurs  Indi- 
ces.    Ceft  ce  que  fit  d'abord  Philippe  fécond,  Roi  d'Efpagne,       *' 
par  îe  Con  feil  &  à  la  requefte  du  Duc  d'Albe,  &  enfuite  le  Pape 
Sixte  cinquième.      Les  Luthériens  venant  à  examiner  ce  Mif* 
fel  avec  plus  de  foin  ,  &voiant  qu'il  ne  leur  eftoit  pas  favora- 
ble, fuprimérent  tous  les  exemplaires  qu'ils  purent  trouver* 
fi  bien  qu'il  eft  devenu  extrêmement  rare.       Les  Catholique! 
fe  prévalant  de  cette  rétractation ,   ont  fait  r'imprimer  depuis 
ce  Mifiel,  non  obftantladéfenfeduPape&duRoid'Efpagne, 
Le  laborieux  Père  le  Cointe,   Preftre  de  l'Oratoire'  y   Ta  infé- 
ré au  fécond  tome  de  fcs  Annales  Eccléfia (tiques  de  Franco* 
Depuis ,  l'Eminentiffime  Cardinal  Bona  Ta  ajouté  àla  fin  do 
fes  Liturgiques  5  &auch.  ii.du  premier  livre  decemêmo 
Ouvrage,  il  prouve  fortement  contre  du  Peyrat&  le  Cointe* 
que  cet  Ordre  de  la  Méfie  n'efi:  pas  celui  qui  avoit  lieu  en  Fran- 
ce avant  Pépin  &Charîemagne  ,  mais  qu'il  eft  plus  nouveau 
de  quelques  Siècles  5  quieftauflile  fentiment  du  docte  Péro 
Ménard  Religieux  Bénédictin  ,  dans  fes  Notes  fur  le  Sacra- 
mentaire  de  S.  Grégoire       Aurefte  ,  le  Cardinal  Bona  s'eft 
trompé,  croiantqueCafiandern'avoit  jamais  vu  l'Ordre  do     f4* 
la  Méfie  publié  par  lllyric  ;  Outre  que  dans  un  Recueil  d'anci- 
ennes Prières  fait  par  Cafiander,  il  s'en  trouve  quelques  unes 
qui  font  auffi  dans  le  Mifiel  d' lllyric  ,   voici  comme  parle  Fr. 
Baudoin  ,  fameux  Jurisconfulte  ,  écrivant  à  Cafiander,  do 
Francfort  Tan  15T7.    c'eftàdirela  même  année  que  ce  Mifiel 
fut  imprimé.'  Framofordiam  rêver  fus  7    rcperi  lllyricî  ad  me  litera-s 
cum  libellode  Miffa  adPaUtinum  noflrum,        fil  entend  OthorLj 
ElecteurPalatin  àqui  le  livre  eft  dédié.  )Rogat  llkmeum  iudïcium 
de  fuis  \iifjAantiquitatibus»       Fgoidadtevuncrefero  ,   &  HbelluttLj 
ipfum  mitto ,  de  quo  quidfentire  dcbeamus ^famîliariter  nos  r/ioneas ,  ut 
de  quA  re  tant  multi  multa  confuse  balbutiunt ,  retle  £f  dtfiintlc  refçon* 
dere  altquandopojjimus.  Ajoutons  ici  pour  la  fin  le  véritable  nom 
dTHyric,  qui cdFrancoivitz^  commele découvre Bucholcerlc 
fils  à  la  page  8  31.  de  fa  Chronologie  ,  ou  plutôt  de  la  Conti- 
nuation de  celle  de fonPére*  imprimée  à  Gorlitz  l'an  179p. 

Vemm 


4oo  BIBLIOTHEQUE 

Perum  të  intégrant  ,  dit  il ,  Flacii  nomen  ego  ex  certù  authoribus  co» 
r  -  gnovi  effe  taie  :  Matthias  $ranco\vltzius ,  tognorkento  Flacitu  ,  gcmt-» 
iUyricu*,  patrik  Albonenfis.  Cefavant  Luthérien  mourut  Tan 
if7$\âgéde  f6.ans.  Sonprincipal  Ouvrage ç&ClavûScriptU' 
t*,  dans  lequel,  de  l'aveu  môme  du  Père  Simon,  dansforu 
Hiftoire  Critique  du  Vieux  Teftament ,  il  fait  paraiftre  unu 
grande connoilTance  du  ftile  de  l'Ecriture» 

■>■— — — »ri  in  .  i  i      i  ii  i       i  wamm, 

Rojîer des  Guerres^  attribué  à  Louis  XL 

CE  livre  contient  plufieurs  inftruàions  confiderablespour 
le  Roi  Charles  8- fils  de  Louis  XI.  &  fut  publié  a  Bordeaux 
l'an  1616.  parle Préfidentd'Efpagnet,  grand  Chymifte,  fur 
un  Manufcrit  trouvé  au  Château  de  Nérac.  Mais  comme  re- 
marque M.  Naudé  dans  fon  Addition  à  l'Hiftoire  de  Louis  XI» 
page  72,cePrè(identn,arienfaitpourle  public  faifant  impri- 
mer ce  livre  ,  tronqué  &  mutilé  de  la  féconde  partie,  &des 
trois  derniers  chapitres  de  la  première;  puis  qu'il  a  voit  efté  pu- 
blié tout  entier  dés  l'an  1 5 1 5 .  in  folio.  Ce  que  n'a  pas  fû  M. 
i'tf.  J0ty>  Chanoine  de  Nôtre  Dame  de  Paris,  qui  dans  fon  excel- 
lent Recueil  de  Maximes,  croit  fans  fondement  avec  d'autres, 
que  Louis  XL  en  foit  l'Autheur  :  Bien  que  cet  Ouvrage  ait  feu- 
lement efté  compofé  de  fon  ordre ,  par  une  perfonne  qui  s'eft 
cachée  fous  cette  Anagramme  e»  reproche  n'y /îet, 

Jac.  Aug.  (Thuani  Hiftoriarum  fui  temporis  pars 
prima  5  ParifapudPatij]omu?n  1604. fol. 

Quelque  édition  que  L'on  ait  de  l'Hiftoire  de  M.  de  Thou,  il 
.faut  y  joindre  ces  dix-huit  premiers  livres  imprimez 
chez  Patiflbn  ,  à  caufe  de  certains  endroits  qui  ne  fe  rencon- 
trent point  dans  les  autres  éditions.  Pour  en  donner  quel- 
que gouft  au  Lecteur  ,  j'en  produirai  ici  un  exemple.  M.  de_j 
Thou  faifant  l'Eloge  d'Ifidore  Clarius  3  Moine  du  Mont-Caf- 

lin, 


CHOISIE'  40« 

fin  »  &  enfuite  Evefque  de  Foligni,  qui  mourut  en  réputation 

de  Sainteté  ,  dit  que  quadraginta  hortsdd  deofculationem  patuit9 
quod  minime  voluifet.  Ces  derniers  mots,  quod  minime  votuijfet, 
ne  retrouvent  que  dans  l'édition  de  Patifibn  ,  qui  pourdo  if. 
pareils  traits  ne  fut  pas  fort  bien  reçue  à  Rome»  Voiciceque 
nous  en  aprendi'illuftxe  Pierre  du  Puy  ,  (quiaefté  depuis  Bi- 
bliothécaire de  fa  Majefté ,  conjointement  avec  M.  de  S.  Sau- 
veur (on  frère  )  dans  une  Lettre  à  Scaliger ,  de  Paris  le  1 1 .  jan- 
vier 1 607 '»  La  première  partie  de  l'Hifloire  de  M.  de  Tbou  a  eu  mil- 
le  traverfes  à  Rome  de  / '  efcbapper  de  lacenfure.  Mon  frère  (  c'eft 
Chriftophledu  Puy$  qui  eft  mort  Chartreux)^  a  ferviM.  de* 
Vjou  comme  fon  devoir  T y  obligeoit.  M.  le  Car dt  de  Perron,  avec  le- 
quel il  efl  maintenant  y  4  monjlré  combien  il  eft  oit  amy  de  M.  deThoujS 
qu'il  i 'affeftiowioit gmndement^ayant  commande  à  ce  Scioppius  de  fts 
taire  ,  qui  vouloit  au  livre  qu  il  a  fait  contre  vous  eferire  contre  ledit 
Seigneur  Prefident ,  fur  ce  qu'il  loue  en  (on  Htfloire  plu  fleurs  grands 
Perfonnages^comme  Pbd.Melanchthon^  M.Cafaubon  &  autres.  Les 
Cardinaux  Sforce  (S  Séraphin  ont  auffi  fort  deffendu-ce  livre.  Le  mê- 
me M.  du  Puy  dans  une  Lettre  à  Scaîiger,ie  2c.  May  idoô.dit 
qu'ilyavoit  àGênéveunMiniftre  ,  (  je  croi  que c'eftoit  Si- 
mon Goulart  )  qui  vouloit  mettre  en  François  l' Hiftoire  do 
M.  deThou3maisquelecoupavoit  efté  rompu.  M.  Boule,  i}# 
deMarfeiîle,  autrefois  Miniftre,&  depuis Confeiller  &Hifto- 
rngraphe  du  Roy»  dans  la  Préface  de  fon  LfTay  de  Y 
Hiftoire  des  Proteftans  ,  dit  qu'il  travaille  depuis  quel- 
ques années  à  laTraducïion  de  f  Hiftoire  de  M.deThou. 
Mais  fon  travail  n'a  point  paru.  M.duRyer,  de  l'Académie 
Françoife,  a  tourné  la  moitié  démette  même  Hiftoire.  Apres 
fa  mort,  M.  Ca(Tander,de  qui  nous  avons  une  Traduction  do 
la  Rhétorique  d'Ariftote,  promettoitde  continuer.  Mais 
je  n'  apprens  pas  qu'il  Tait  fait. 

Çlamor  Regiifanguinh  adverjus  parricidas  t±/$n- 
gltcanos. 


L 


•Autheur  de  ce  livre  eft  Pierre  du  Moulin  ^Chapelain  du 
Roi  de  la  grande  Bretagne  &  Chanoine  de  Cantorbéry* 

Hec  Feu 


402  BIBLIOTHEQUE 

Feu  M.  Morus  le  fit  imprimer  en  Hollande  avec  uneEpîtro 
dédicatoire  de  fa  façon  àCharles  z.  Roî  d'  Angleterre.  Ce-> 
qui  fit  croire  qu'il  eftoit  TAutheurde  la  Pièce  même,  &  luiat- 
,o.  tirabiendesinjuresdanslaRéponçequ'yafaitMilton  ,•  &  ou- 
tre cela  un  fanglant  Diftique  Latin  dans  la  Gazéte  de  Londres, 
qui  couroit  alors  toutes  les  femaines.  Mais  la  vérité  eft  qu'il 
n'eftoitqueléditeurdel'Ouvragej&queMilton  fe  trompa, 
comme  fit  autrefois  Calvin,  qui  aiantcrû  que  Fr.  Baudoin.,} 
dont  j'ay  déjà  parlé,  eftoit  l'Autheur  d'un  livre  intitulé  ,  de_» 
Ojfîcio  v'ni  pu  in  relighnU  diffidio^  lui  dit  mille  injures  dans  fa  Ré- 
ponce; quoiquecefuftCalTander,  &  non  pas  Baudoin,  qui 
l'euftcompofè,  Audi  Baudoin  ne  demeura-t-il  pas  muet  5 
mais  écrivit  trois  Apologies,  qui  méritent  d'eftre  lues,  parti- 
culièrement de  ceux  qui  ne  connoiflent  Calvin  que  fort  im- 
parfaitement. 

La  Vie  d 'Agrkola  de  tacite ,  traduite  en  François^  à 
Paris  che^  Camnfat  163$.  12* 


L! 


E  Traducteur  de  cette  Vie  d'Agricola  eft  M.  Hobier,com  : 
'menousl'aprenons  deM.de  Balzac écrivantàM.  Chape- 
lain le  30.  Aouft  1639.  Ses  paroles  font  trop  belles  pour  neftrc 
ZO.  pasiciraportées  :  £hfiiyay  dit-il,  defagcffetfdebonfcnsenM. 
Hobier  !  que  fa  diftion  eji  cbajîe  &  réglée  !  llmefemble ,  Monfieur^  que 
la  définition  de  v'ir  bonus  dicendi  peritUS  ,  a  efié  faite  exprès  pour 
luy ,  £T  que  tous  fes  mots  (ont  marquez  du  car  a  ft  ère  de  la  vertu.  Jç_t 
riay  pas  efte plus  auant  que  fa  Préface  ■>  qui  mérite  d'eflre  conftdérét-* 
avec  foin  ,  a  laquelle  je  me  fuis  arrefié  avec  plaifir.  Notes  parierons 
doncune  autrefois  de  la  Vie  d'Jgricola.  Ce  M.  Hobiera  aufïi  tra- 
duit en  François  un  Traité  de  Tertullien  de  la  Patience  ,  &  un 
autre  del'Oraifon, 


Avifo  piacevole  dato  alla  bellaltalia.1586*  4- 


CE   L 
delà 


Livre  (qui  a  efté  réfuté  par  Bellarmin  )  eft  une  Cenfure 
Cour  de  Rome  3  mais  dont  le  ftile  cfl:  fi  beau  ,  quo 

les 


CHOISIE.  40J 

les  Italiens  même  l'ont  admiré»  L'Autheur  eft  un  François 
nommé  Perrot  ,  qui  ,  auraportdeMdeThoudansfonHi- 
ftoire,  fur  l'année  i;  g  5-.  accompagna  en  fa  jeuneflfe  Gabriel 
Aramont,  Ambaffadeur  de  faMajefté  versSolyman.  De- 
puis ,  eftant  venu  en  Italie  ,  il  y  fit  des  habitudes  confidéra-  **• 
blés.  Il  y  connut,  entr'autres  grands  hommes  ,  le  Perc> 
Paul,  Théologien  de  la  Republique  de  Venife,  àquiilvoiîa 
une  t\  grande  affection ,  qu'il  la  lui  continua  jusques  à  la  mort. 
Les  Italiens  de  leur  côté  en  faifoient  une  eftïme  particulière, 
letraitantordinairement  devrai  Ifraëlite  ,  à  caufe  de  fa  can- 
deur &  de  fa  débonnairetê.  Nous  avons  auffi  de  ce  M.  Per- 
rot uneTradudion  Italienne  de  laVeritédelaReligionChré- 
tienne  de  M.  du  Plefils-Mornay,  imprimée  à  Saumur  l'an  ion. 
Parmi  nos  François  ,  Loiiis  des  Mafures  dans  fes  Poèmes  La- 
tins ,  Hubert  Languet  dans  Tes  Lettres  à  Philippe  Sidney,&M. 
deLiques  dans  la  Vie  de  M.  duPlefïis  ,  parlent  de  lui  avec 
éloge. 

Pétri  Picberelli  Opufcula  théologie  a  ,    Lugd.Bat. 

D Es  divers  Ouvrages  de  Picherel  fur  l'Ecriture  S.  nous'  n' 
avons  vu  jufqu'ici  que  ces  Opufcules,  qui  ont  été  recueil- 
lis &  publiez  par  André  Rivet,  Théologien  de Ley Je,  corn-  a  2. 
me  il  le  découvre  en  un  endroit  defon  Commentaire  fur  T 
Exode.  Mais  il  vaudroit  prefque  autant  que  nous  ne  ks  euf- 
fions  point ,  que  de  les  avoir  dans  Tétat  qu'il  les  a  donnez  ;  je 
veux  dire  défectueux  prefque  par  tout  >•  comme  îe  juftifieau- 
thentiquement  l'exemplaire  que  je  me  fouviens  d'avoir  veu 
chez  M.  Voulus  ,  dans  lequel  toutes  les  lacunes  font  remplies 
de  la  main  de  feu  M.  Grotius.  Touchant  Jeséloges  donnez  à 
Picherel,  le  LedeurpeutconfultermaFrance  Orientale. 

Eugonis  QroùiQommentarhis  de  ImperioSumma- 
rmn  Poteftatum  urca  Sacra  $  Parij.  164$.  £\ 

C^E  Livre  a  été  compofé  plus  de  trente  ans  avant  que  d'être 
J  Eee     2  impri- 


404  BIBLIOTHEQUE 

imprimé.  M.  Grotius  eftant  en  Angleterre  Tan  1613.  le 
communiqua  à  un  des  plus  favans  E  vefques  du  pais ,  nommé 

zj.  JLancelot  Andrews,  qui  l'ayantretenu  longtemps,  leluiren- 
voiaenfuite;  lui confeillant,  aulïi bien  que  Jean  Overall  Evê- 
quedeNorvvic,  de  le  corriger  en  quelques  endroits,  quiap* 
paramment  touchoient  l'Eglife  Anglicane,  Depuis ,  M.Gro- 
tiusle  garda  toujours  fans  le  publier.  Apr/sfamort,  Adrien 
Vlacq,  Imprimeur  de  la  Haye  y  en  ayant  recouvert  une  Co- 
pie, apoftiilèedelamaindeM.  Blondel ,  il  la  fit  imprimer 
à  Paris.  Ce  que  femble  n'avoir  pas  fû  M.  Scri  vener ,  qui  à  la 
page  89.  de  fon  Apologie  pouF l'Eglife  Anglicane  ,  traite  de 
Nugdtor,  rAutheurdecesApoftilles.  LefavantGêrardVof- 
fiusfouhaitant  dés  Tan  iôiy.  de  voir  ce  livre  imprimé  ,  voici 
se  que  M.  Grotius  lui  répondit  de  Paris ,  où  il  étoit  alors ,  dans 
une  lettre  dont  je  garde  l'Original:  Non  efl  è  re  meay  ut  in  Gatiiis 
edatur  noflra Scriptw  proSummarumPoteflatum  Jure  circaSacm'.quam 
quidam  amiciedi  hic  v  elle  nt  ,  diletù omnibus locU^qui è  Scriptù Prote- 
fiantium  citantur  ;  quodmihinonplacet.  Ce  même  Traité  a  ?té 
depuis  rimprim*  à  la  Haye  ,&enfuite  inféré  dans  le  Corps  des 
OuvragesThéologiquesdesM.  Grotius, imprimez  à  Amfter- 

2 a,  dam  chezBleau.  Selden  au  premier  livre  de  Symdrïis  Ebrao- 
r««/p.4ié.&fuiv.appelleceTraité/'f^«4w  egregimn  ,  &M, 
Sarrau  dans  fes  Lettres  p.  171.  illujîre  doiïrin*  exquifitioris  monu- 
mentum* 


Grotii  Hiftoria  Belgtca ,  Amflelod.  16 57. fol. 

IL  en  efl:  de  cette  Hiftoire  comme  du  Livre  dont  je  viens  de-» 
parler.  Elle  n'a  vu  le  jour  qu'  après  la  mort  de  fon  Autheur  j 
M.Grotius  ayant  eu  fesraifons  pour  la  tenir  prifonniere  pen- 
dant fa  vie.  Cafaubon,  qui  en  avoitlù  quelque  chofe  dés  T 
an  iô'ij.enparleavantageufement,  écrivant  de  LondresâM. 
deThou:  Nobvefciasyàït-Wf  vidijje  me  bk  Hugonem  Grotium^vi- 
rutfiprobitatù  &  doftrin*  admirand*.  Multus  mihi  ctim  eo  fuit  (S  quo- 
tidie  efl  fermo  de  tua  dignitate ,  te%  ille ,  uti  par  cfiy  &  a?nat  &  fofpi- 
&it*     Scripfu  Hifioriamm  libros  zi.  de  rebtwgeftU  in  pair  ta  ab  annU  cir- 

citer 


CHOISIE  40J 

eiter  jo.  PaucAadhuclegiyfedqu<evaldèmihi[tmt  proba-tn*  Sun*  ^f. 
a'Uvir  tûtes  illius^propter quas pluru  etiamrllum facto,  Nam  de  ho* 
demis contentionibus  innegotioreligionis  & dofte& piejudkat^  &  in 
V  neratione  antiquitntis  ctèm  iis  fentit ,  qui  optime  fentiunt.  Joignez 
àCafaubon  Daniel  Bein(iusr  qui  dans  une  Lettre  à  M.Grotius 
lui  parle  en  ces  termes  :  Immunus  moleftifftmum  fufiinuifii  hafte- 
nus-}  ut  quœcumtfo  in  Republic  a JAm  re fiant j  aliud agendo  fuftinere  pot* 
fis  j  Ûf,  quodfidem  quofa  fuperatt  tnnquam  in  otio  abfolumm  Patri* 
Hifloriam  occupatijfimtis  fcripfifii.  S$Jiam  qui  olim  legenty  obflupe» 
/cent)  falvo  Taciti  fplendore  té  augufia  majeftate,  dut  aiiquid  floridius 
pwife.  Après  de  C\  beaux  éloges  faut-il  s'étonner  que  Mada- 
me Grotius  ait  refufé  d'acorder  à  M,  Sarrau  le  Manufcrit  de^ 
cette  Hiftoire  pour  la  fomme  de  deux  mille  livres  ?  Je  ne  fai 
de  quelle  façon  Meffieurs  fes  Enfans  traitèrent  depuis  avec 
Blaeaui  mais  enfin  nous  devons  à  ce  célèbre  Imprimeur  cette' 
belle  Hiftoire  ,  quia  été  traduite  en  François  par  M.  l'Héri- 
tier. Outre  Grotius  j  Don  Carlos  Coloma,le  Cardinal  Ben- 
tivoglio,  &  le  Père  Strada  ('contre  qui  Scioppius  a  écrit  un  pe-  16* 
tit  Livre  intitulé  InfamiaFamianiStmd*)ontàuffyfait¥Hift.oh£ 
(tes  Guerres  de  Flandre* 


la  Qhajje  Royale,  compojée  par  le  Roy  Charles  iX 
a  Paris  162$.  #. 

NE  fâchant  rien  de  particulier  touchant  cet  Ouvrage, je  me 
contenterai  de  rapporter  les  témoignages  de  quelques 
Autheurs.  Amiot  dans  fon  Epitre  dédicatoire  à  Charles  IX, 
dont  il  avoit  été  Précepteur,  fur  la  traduclion  des  Morales  de 
rlutarque  ;  Noos  pouvons  raifonnablement  avec  le  temps  e/pererif 
mus  promettre  de  vous  que  vous  ne  ferez  pas  moins  gavant  que  le  Roy 
français  premier  vofïre  grand  Pere^  fur  les  arres  de  la  connoiffance  ds^ 
flufteurs  belles  choies  que  vous  avez  jaacquifes  ,  &  mêmemcnt  fur 
le  Livre  que  vous  mettez prefentement  par  écrit  en  beaux  ÛT  bons  termes 

touchant  l'Art  de  la  Vénerie,    Amadis  Jamain  dans  fes  Polies,     s7, 
parlant  à  Charles  IX. 

Éee     f  Biant 


4otf  BIBLIOTHEQUE 

Diane  qui  aux  bois  [on  me/lier  vous  aprit, 
Comme  à  (on  Or  ion  vous  a  fait  deVeffrit 
Enfanter  un  beau  livre  efcrit  en  tel  langage , 
Que  les  plus  eloquens  Cffçavans  de  notre  âge 
Confeffent  rougiffans  *  que  vous  les  furpaffczy 
Ainfipar  vos  efcrit  s  les  ans  vous  devancez. 

Belleroreft  à  la  fin  de  Tes  grandes  Annales:  Charles p.  étoitftbien 
verfé en  la  Vénerie  ,  qu  il  en  a  efcrit  un  Livre  lequel fur  monte  tout  /?_» 
feavoir  de  ceux  qui  onc  devant  luyfemeslerentde  cet  exercice  ,  lequel  a 
été  plus  qu  autre  chofe  lefujet  de  la  brièveté  de  fa  vie.  Brantôme  dans 
la  Vie  de  Charles  9.  Je  rri  eftonne  que  Monfieur  dcRets(  Albertde 
Gondy  )  ou  M.  de  Villeroy  (  Nicolaus  de  Neufville)  nont  f  ait  im- 
primer &  mis  en  lumière  ce  beau  Livre  de  la  Chaffe  &  Vénerie  qu'il ' a~» 
compofk.  y  dans  lequel  ily  a  des  advis  &  fecrets,  que  jamais  Veneur  »ej 
fceut  ny  ne  peut  atteindre ,  ainfi  que  yen  oui  s  dif courir  quelquefois  audit 
Marefcbalde  Rets  de  quelques  très  rares  traits  qui  font  là  dedans  ,  de- 
*8»  fcrits  avec  un  très  beau  tf  très  éloquent  langage.  Matthieu  dansfes 
Remarques  d'Etat ,  fur  M.  de  Villeroy  :  Le  Roy  Charles  p.  appel- 
loit  M.  de  Villeroy  fon  Secrétaire  ,  luyconfioit  (es plus  intimes penfée s , 
luy  dicîa  un  Livre  de  laChaJJe ,  &  quelques  Poèmes ,  &  enti autres  ce* 
lui  qu'iladdrefja  à  Ronfard  j  où  il  luy  dit  : 

Ton  efprit  efl ,  Ronfard ,plus g  si  illard  que  le  mien, 
Mak  mon  corps  ejl  plus  jeune  tf  plus  fort  que  le  tien» 

La  Réponfe  de  Ronjard commenfoit  en  cette  forte  : 

Charles ,  tel  que  je  fuis ,  vous  ferez  quelque  jour, 
Ë  âge  vole  tous  jours  fans  ef^oir  de  retour. 

Meilleurs  de  Saincle-Marthe  dans  l'Hiftoire  Généalogique  de 
la  Maifon  de  France  ,  dans  la  Viede  Charles?.  Le  Roy  Charles 
daigna  prendre  la  peine  de  compofer  un  Traitk.  de,  la  Chaffe  ,  recueilly  O 
amafjépar  ta  diligence  de  ce  grand  &  renomme  ConfeiUer  (f  Secrétaire 
d 'Etat  Nicolas  de  Neufville  Seigneur  de  Villeroy  :  Oeuvre  qui  peut  eflrc 
2Q,  mis  au  rang  de  ceux  que  jadis  fur  pareil  fujet  écrivirent  l  Empereur  Fri* 
derh  fécond  &  Gallon  Phœbus  Comte  de  Foix.  Naudé  dans  fon  Ad- 
dition à  l'Hiftoire  de  Louis  XI.  p.  $74.  Charles?,  a  fait  des  Livres 
de  la  Vénerie  &  de  la  Chaffe  qui  ont  été  imprimez  l'an  lôzj.  quoy  qu  im- 
parfaits 


CHOIS  LE.  407 

*  Ar fait  s  ,  la  mort  ne  luy  ayant  donne  le  loifrd'y  apporter  la  dernier  t-> 
main*  lleftoit  d 'a  illeur s  fi amateur  de  la  Foefte}  que  ïun  des  orne' 
mens  de  celle  de  Ronfard  ,  eft  d  y  voir  les  fors  d'unfi  brave  Roy  entre- 
mettez. 


Titus  Livius  variorum  5  accttrante  Groiwvio  Am- 
fielod.  i66S-  ?.  voli.  g. 

A  Prés  toute  la  peine  que  s'eft  donné  le  do&e  Gronovius  de 
corriger  fur  divers  Manufcrits  le  texte  de  Tite  Live  >  l'oo-i 
ne  peut  douter  que  ce  ne  foit  là,  la  meilleure  édition  que  nous 
en  ayons.  Il  ne  faut  pourtant  pas  laifïer  d'y  joindre  les  lettres 
de  M.  Ton  fils  ,  qui  dans  un  âge  peu  avancé patris  menfuram  im- 
p/evit.  On  y  trouvera  quantité  d'endroits  qui  regardent  ia_. 
Géographie  ,  admirablement  corrigez.  Ce  qui  nous  doit  30. 
confoler  en  quelque  façon  de  la  perce  de  tant  deDecades  d'un  fi 
excellent  Hîltorien.  Il  pourra  même  arriver  que  dans  le  temps 
qu'on  y  penfera  le  moins ,  on  découvrira  quelques  livres  de 
cetAutheur.  En  effet  ne  lifons  nous  pas  dans  les  Voiages 
d'un  galant  homme,  nommé  Pietro  délia  Valle,  ces  paroles 
remarquables  ?  Dans  la  Bibliothèque  Ottomanneily  a  (favoir  l'an 
1615.^  un  Tite  Live  entier ,  c'eft  à  dire  fans  aucune  Décade  qui  y  man- 
que, lly  a  dit -on  quelques  années  que  leGrandDuc  traite  pour  l 'avoir ', 
(S  en  a  fait  offrir  cinq  mille  Piaftres.  On  napas  voulu  le  luy  don- 
ner. Monfieur  /'  Ambaffadeur  de  France  (  Achille  de  Harlay,  de- 
puisEvesque  de  S.  Malo)  &  moi  en  avons  fait  offrir  fous  mains  dix 
mille  ecus  a  celui  qui  garde  les  Livres.  Ce  Bibliothécaire  nous  V apro- 
mis  a  cette  condition.  Mais  le  mauvais  fort  de  Tite  Live  veut  que  ce 
Barbare  ne  la  fû  retrouver,  après  V  avoir  cher chk  /' efface  de  quelques 
mois,  &  il  rie  ftp  a*  po\fible  de  s1  imaginer  ce  qu'il  peut  être  devenu. 
Eftant  à  Paris  fan  1 66f,  j'apris  de  M.  Chapelain ,  de  l'Acade-  3 1. 
mie  Françoïfe ,  qu'il  y  avoit  euauffi  dans  l'Abbaye  de  Fon- 
tevraud  des  Décades  de  Tite  Live  que  nous  n'  avons  point. 
Depuis,  c'eft  àdire  l'an  i66$t  il  m'en  écrivit  la  Lettre  que 
voici; 

éMonfïeur, 


4oS  BIBLIOTHEQUE 

Monjïeur, 

Je  ne  doutepoint  que  vous  n'ayez  receu  la  rêponce 
que  je  fis  à  vôtre  Lettre  aufïi  toft  que  je  feus  receuë  ,  &  quo 
vousn'enfoyez  demeuré  aulli  fatisfait  que  je  le  fus  de  vôtro 
obligeant  fouvenir&  de  la  part  que  vousrn'y  donniez  devos 
études  hàt%  chofes  que  vous  aviez  preftes  à  publier  Depuis, 
j'ai  apris  de  M.  de  \à  Mothe.  le  Vayer  que  vous;  aviez  fait  impri- 
mer un  Ouvrage  ,  dans  lequel  vous  m'aviez  allégué  pour  té- 
moin de  la  pertequenousavionsfaiteennos  jours  de  ce  qui 
manqueà  l'édition  commune  deTiteLive  ,  comme  le  tenant 
de  moi.  Je  puis  vous  l'avoir  dit  en  effet,  comme  à  beaucoup 
d'autres,  non  pas  pour  avoir  vu  moi-même  les  batoirs  faits  des 
vieilles  membranes  qui  contenoient  les  Décades  perdues,mais 

fi.  pour  l'avoir  appris  de  la  bouche  d'un  fort  homme  d'honneur 
il  y  a  près  de  quarante  ans,  qui  avoit  été  Gouverneur  de  feuM. 
le  Marquis  de  Rouville  >  dont  le  fils  eft  encore  en  cette  Cour  5 
qui  m'aufïura ,  partout  ce  qui  peut  faire  croire  une  vérité ,  qu' 
eftant  avec  fon  Pupille  en  une  de  (es  terres  proche  de  Saumur, 
&  le  voulant  faire  exercer  à  la  longue  paume ,  il  avoit  envoie 
acheter  des  batoirs  à  Saumur ,  defquels  confidérant  le  parche. 
min,  illuifemblavoir,  en  la  plufpart ,  des  titres  Latins  de  la 
huitiefme,  dixiefme,  ^onzieuneDécadedecetAutheurjce 
qui  lui  donna  une  grande  curiofité  de  favoir  ce  qui  en  eftoit. 
IlfutdoncchezleMercierquilesavoit  vendus;  dequi  il  fçeut 
que  l'Apoticairede  l'Abbaye  deFontevraud  ayant  trouvé  dans 
un  coin  d'une  chambre  de  cette  Abbaye  ,  une  haute  pile  de 
volumes  en  parchemin,  &ayantlùenplufïeursque  c'eftoit  1' 
Hiftoirede  TiteLive,  il  les  demanda  à  l'Abeffe  d'alors,  com- 
me eftant  un  Livre  qui  etoit  là  de  nuîufage,  àcaufequ'il  etoit 
imprimé>&  que  ces  parchemins  là  lui  pourroient  eftre  de  quel- 

a,  $.  que  utilité,  L'Abbefle  les  lui  accorda  fans  peine  &  il  les  vendit 
à  ce  Mercier,  qui  en  fit  faire  une  multitude  tresgrande  de  ba- 
toirs, dont  il  lui  fit  voir  encore  plus  de  douze  douzaines,  fans 
ceux  qu'il  avoit  déjà  débitez  &  envoiezauloin  5  ceux  qui  lui 

reftoient 


CHOISIE.  4c? 

reftoient  portant  par  ci  par  là  les  mêmes  titres  Se  paroles  Lati- 
nes qui  juflifioyent  les  mêmes  chofes  des  Décades  perdues  que 
les  premiers  qu'il  avoit  fait  acheter.  J'ai  cftê  bien  aife ,  Mon- 
fieur,  de  vous  confirmer  par  ce  détail  ce  que  je  vous  en  avois 
dit  en  gros,  afin  que  vous  ne  m'avrez  pas  allégué  fans  fonde- 
ment en  cette  rencontre.  Continuez  cependant  vos  tra- 
vaux, &  obligez  le  public  de  vos  richeffes ,  pour  vôtre  gloire 
&foninftrucliQn.Jefuis  avec  beaucoup  de  pafïion&  deftirne 


tftdonfiwr 


Vitre  très  humhUtï)  très  obêijfant 
Serviteur 

CHAPELAIN, 


Je  finiray  che  Chapitre' en  remarquant  après  Anto- 
nin  Arche  v.  de  Florence  dans  la  4.  partie  de  fa  Somme ,  quo  ,  * 
le  Pape  Grégoire  I.  faifoit  briller  tout  ce  qu'il  trouvoit  do 
TiteLive,  fous  prétexte  des  fuperftitions ,  qui  fe  recontrent 
dans  Tes  Décades.  Cardan  au  fécond  livre  de  la  SagefTe  dit 
que  le  même  Pape  fit  brûler  Afranius,NcEvius,  Ennius,  &  d' 
autres  Poètes  Latins ,  dont  nous  n'avons  que  quelques  frag- 
mens.  Il  dit  la  même  chofe  de  Grégoire  de  Nazianze  àP 
égard  des  Comiques  &  des  Lyriques  Grecs.  Ce  qui  efl  con- 
firmé par  Pierre  Alcyon  Florentin  dans  Ton  excellent 
Traité  de  Y  Exil, 


Cateçbifmus  Concilii^  Tridentini  fœpim 
reeufus. 

LE  Père  Alby  Jefuite  dans  la  Vie  du  Card.  Sirlet  prétend 
quecefavanthommefoitl'Autheur  de  ce  Catéchifme. 
Mais  Antoine  Fabrice,  de  Liège,  dans  la  Préface  qu'ilamife 

Fff  au 


4io  BIBLIOTHEQUE 

au  devant  de  Ton  édition,  dit  que  ce  Cardinal  n'a  pas  efté  le 
feul  Autheur  de  ce  Catéchifme,  mais  que  c'eftun  Ouvrage 

3^*  où  plufieursdodt.es  mains  ont  travaillé.  Ce  que  je  croi  d1 
autant  plus  volontiers,  que  voici  de  quelle  façon  raporte  Ia_> 
chofeV  Autheur  d'un  petit  Ecrit  qui  a  pour  titre ,  QuaflioTheo* 
logica^Hi/lorica,  &  Juris  Pontifiai)  de  mente  Concilii  Ttidentlni  circa^s 
grntiamefficacem&fcientiammediam,  anno  1647.  juxm  exemplair 
imprejfum  anno  lâoj.  Subfinem  Concilii,  dit  cet  Autheur,  Cate- 
cbifmus  componitur,  pr<efertim  à  Leonardo  Marino,  Arcbiepifcopo  Lan- 
cianenft,  ex  Ordine  Pradicatorum,  JEgidio  Fufcamrio,  êpifcopo  Muti- 
nenft,  &  Francifco  Forerto  ejuidem  Ordinis*  Hi  Romatn  trcjubentur, 
ut  Opta  iilud  abfolutum  judicio  St<e  Sedis  evulgent ,  recenfitum  &  per* 
feftum  ab  illufïrijfimo  Sirleto,  qui  TridentinoConcilio  interfuerat  cum^ 
CardinaliSttCrucis  ,  cujtts  tune  emt  dôme '[tient  ,  &  Syhio  Antoniano 
Cardinale  Toutes  ces  particulatitez  font  tirées  desAftes  du 
Concile,  de  l'Hiftoire  desEvesques  de  ModénedeGafparSi- 
ling,  de  la  Chronique  des  Frères  Prefcheurs ,  &  des  Addi- 
tions de  Victorel  aux  Vies  des  Papes  de  Ciaconius,    Pour  le 

,£  ftilede  ce  Catéchifme,  on  prétend  qu'il foit  de  Paul  Manu- 
ce  >  homme  ,  comme  chacun  fait ,  qui  parioit  fort  pure- 
ment. 

Nouveauté  du  Papijme  de  du  M.ouïin^  à  Genève 

JEn'aurois  pas  parlé  de  ce  Livre,  fans  que  je  ne  puis  m' em- 
pefcher  de  défendre  S.  Epiphane  contre  fonAutheur.il  lac- 
cufeàlapageyo4.&,  avant  lui,  le  Père  Ville- Vincent,Augu- 
ftifl,  auTraité  qu'il  a  fa*it  pour  former  un  Théologien,  d'avoir 
dit  in  Ane bomto,  que  ces  mots  ,  Mon  Père  e(î plus  gmnd  que  mo':y 
fontveritabks  ,  même  à  l'égard  delà  naturedivine  de  Jefus 
Chrift.  Cependant  il  n'y  a  rien  de  plus  injufteque  cette  accu- 
fation.  VoicilepafTagede  S.  Epiphane  fidèlement  traduit 
en  François  :  Ce  que  le  fils  dk ,  Mon  Père  eft  plus  grand  que 
moi,  il  le  dit  honorant  [on  Père  comme  il  eftoit  bienfeant  ,  ejlant 
ban  gré  par  U  Père,       Car  ilfaloit  que  ini  qui  eftoit  vray  entent  fils  dç_j 

Dieu 


CHOISIE.  4" 

Dieu  honorâft  [on  Pkfe^pour  faire  voir  quileftoit  véritablement  fon  fils. 
Mais  comment  penfez  -vous  que  le  Père  [oit  plus  grand?  Efl-ce  de  cir*  }  jt 
conférence,  degrojfeur^d'  âge,  de  tems^de  dignit'^^de  divinité  d'im- 
mortalitk,  ou  d 'etcrnitc  ?  Nullement.  Car  à  l'égard  de  U  divinitt  le 
Père  na  rien  déplus  que  le  fils.  Un  Authcur  anonyme  ayant 
attribué  la  même  erreurâS.Epiphane,  le  grand  Nicolas  lèJ 
Fevre,  dont  la  pieté  n'a  pas  efté  moins  admirable  que  le  fa- 
voir  ,  aprêsl' avoirrelevé  de  cette  bevùe  ,  ajoute,  à  îa  page 
167»  defesOpufcilles,  Je  ni esbabis  qu'il  n'a  pris  plus  prcs  garde-* 
4  ce  qu'il  kcrivoit.  Mais  ceux  qui  (e  fient  aux  lieux  communs  ,  £T  À 
ce  qu en  difent  les  autres ,  font  Jujets  a  telles  fautes.  C'eft  ce  qui 
tftarrivé  à  M,  duMoulin&auPere Ville-Vincent  5  qui  font 
apparemment  hs  Savans  qu'entend  André  Rivet  au  9.  ch.do 
fon  Traité  de  Tauthorité  des  Pérès.  Le  même  M.  du  Moulin 
p3g.  8V7.  &  fuiv.  du  même  Ouvrage  ,  ne  maltraite  guero 
moins  Fulbert  que  S.  Epiphane ,  accufant  ce  bon  Evcsque  de 
Chartres  d'avoir  corrompu  dans  un  de  Tes  Sermons  un  Pafla- 
ge  de  S.Auguftin.  Mais  il  n'y  a  rien  de  plus  fort  contre  cette 
aceufation  que  les  deux  Manufcrits  furlefquelsona  imprimé  3g, 
les  Oeuvres  de  Fulbert.  Lun  eftoit  de  la  Bibliothèque  du 
Collège  de  Navarre  ,  &  l'autre  de  celle  de  M.  PetauCon- 
feiller  au  Parlement  de  Paris  :  Mais  ni  l'un  ni  l' autre,  comme 
jel'apprensdeperfonnesquiontviices  Manufcrits  là  ,  n'a_» 
cette  fabrication.  M.  du  Mculinavoit  parlé  fur  le  même  (u- 
jet  avec  plus  de  retenue,  à  la  fin  de  fon  Apologie  pour  la  Cène 
imprimée  l'an  1 609.  Mais  laiflons  là  la  cenfure  ,  &  paflfcns 
à  quelque  chofede  plus  divertififant.  Ceftà  l'occafion  do 
ce  Livre  de  M.  du  Moulin  ,  (i  nous  en  croyons  M.  de  Balzac 
dans  les  Entretiens,que  Malherbe  fit  cette  jolie  Epigramme 

Quoy  que  b  Authcur  de  ce  gros  Livre 
Semble  n  avoir  rien  ignoré. 
Le  meilleur  cft  toujours  de  fuivre 
Le  Prône  de  notre  Curé, 
Toutes  ces  docJrînes  nouvelles 
Ne  plaifent  qu'aux  foies  cervelles, 
.   Pour  moy  comme  une  humb'e  brebis 

F  f  f    x  Sous 


4iz  BIBLIOTHEQUE 

Sous  la  boulette  je  me  range  $ 
Un  eft  permis  d' amer  le  change 
Que  des  femme*  ÛT  des  habits. 

3  9«     A  quoi  Madame  Desloges  repondit  par  cette  autre,  qui  eft  un 
peu  Huguenote: 

C eft  vous  dont  l'audace  nouvelle 
A  rejet  tk  l'antiquitk.-, 
Et  Du  Moulin  ne  vous  r  appelle 
Jgu  a  te  que  vous  avez  quitè. 
Vous  aimez  mieux  croire  a  la  modey 
C  eft  bien  lafoy  la  plus  commode 
Pour  ceux  que  le  monde  a  charmez  : 
Les  femme  s  y  font  vos idole s , 
Mais  kgrand  tort  vous  les  aimez 
Vous  qui  n  avez  que  des  paroles, 

M  Ménage  dans  Tes  Remarques  furies  Poëfies  de  Malherbe 
conte  la  chofe  un  peu  autrement.  J'avertis  ici  ceux  qui  vou- 
eront avoir  dans  leurs  Bibliothèques  ce  Livre  de  M.  du  Mou- 
lin ,  qui  eft  le  plus  connderable  de  fes  Ouvrages  ,  de  ne  le 
prendre  point  d'une  autre  édition  quecelle  quej'ai  marquée, 
qui  eft  beaucoup  plus  ample  que  les  précédentes,  mais  moins 
belle  pour  le  caractère  &  pour  le  papier. 


40.     Oeuvres  de  Plut  arque  5  traduites  par  Amiot  y  À 
Paris  che%fVafcofa?i ,  2.  vollfoL 

LEs  deux  coups  d'eftai  d'Amiot  pour  la  traduction  ,  fontl* 
Hiftoire  Ethiopique  d'Héliodore,  &  les  Paftorales  deLon- 
gus ,  où  il  n'a  point  mis  fon  nom.  Depuis,  ils'atachaà  la_. 
traduction  de  Plutarque,  de  laquelle  Meffire  Pierre  de  Bour- 
deille,  Seigneur deBrantôme  ,  auquatnême  volumedefes 
Mémoires,  fait  félogc  en  ces  termes  :  M.Amîoteftoit  ungmnd 
(S 'pavant ferfonnage  en  Grec  &  en  Latin }  te  f  moin  les  belles  &  éloquen- 
tes 


CHOISIE.  4ij 

tes  traduBions  qu  il  a  faites  de  Plutârque  ,  qu  aucuns  pourtant  \e s  en» 
vieux  ont  voulu  dire  quil  ne  les  avoit  pas  faites  ,  mais  un  certain  grand 
perfonnage  tf  fort  ff avant  en  Orée  ,  qui  fe  trouva  par  bon  cas  pour  luy 
prifonnier  dans  la  Conciergerie  du  Palais  de  Paris  ÎS  en  neceffité }  il  /e_» 
fceutlk)  le  retirai  le  prit  à  fon  fervice  f  &  eux  deux  en  cachette  firent 
ces  Livres ,  &  put*  luy  les  mit  en  lumière  en  fon  nom.  Mai*  c\ft  untj 
pure  mentertC)  difoit  on ,  que  les  envieux  lui  ont  prefié  j  car  c'ejl  uyl^ 
feulquilcsafaits  5  Ûf  qui  Va  connu  ,  fondé (on  ff  avoir  ,  &  difeouru  *j 
avec  luy ,  dira  bien  qu'il  ri  a  rien  emprunté  d  ' 'ailleurs  que  du  ften.  Il 
faut  avouer  en  effet  qu'Amioteftoit  un  grand  perfonnage  ,  & 
que  la  Republique  des  Lettres  luy  a  une  extrême  obligation  de 
fa  traduction  de  Plutarque  ,  qui  eft  comme  la  fource&lema- 
galin  de  nos  plus  riches  façons  de  parler.  Mais  qui  peut  avoir 
eftê  ce  fçavant  prifonnier  dont  parleM.de  Brantôme  ?  Lan- 
ceîot  du  Voefin  ,  Seigneur  de  la  Popeliniere  »  nous  api  end 
bien  dans  fon  Hiftoire  des  Hiftoires  p.  3  59.  qu'Adrien  Turné- 
be,  fon  Précepteur,  qui  eftoit  très  docte  dans  la  langue  Gre- 
que,  envoioitdetemsentems  à  Amiot  les  paflages  difficiles 
de  Plutârque  tout  tournez.  II  répète  M  même  chofe  dans  fon 
Idée  de  l'Hiftoire  accomplie  p.  2ro.  M.  jaques  Amiot,  dit-il, 
ejl  renommé  en  la  connoiffance  delà  langue  Gré  que  pour  fes  louables  ver' 
fions  des  Oeuvres  de  Plutârque  de  Grec  en  François,  Encore  quil  ri  y  aye 
du  tout  fat is fait  à.  l'obligation  qu'entr  autres  Tournebus  y  avoit  arquije.j>) 
luy  envoyant  les  pajfages  tous  entiers  tournez  en  François  defquels  il  doit' 
toit.  MaisjenefauroismeperfuaderquecefoitTurnêbequ'  4** 
entende  M.  de  Brantôme  5  nul  de  ceux  qui  ontparlé  déco 
grand  Critique ,  ne  remarquant  qu'il  ait  efté  jamais  prifonnier. 
AprésAmiot  ,  eftvenuClaudeGafparBachet ,  Seigneurde 
Méziriac  ,  de  l'Académie  Françoife  ,  qui  eftoit  eftimé  très 
favantaux  belles  Lettres  j  &  le  premier  homme  de  fon  temps 
pour  la  connoiffance  de  la  Fable .  Ce  Gentilhomme  ayant 
envoyé  à  l'Académie  un  Difcours  de  la  Traduction  >  après  y 
avoir  loué  l'efprit  ,  le  travail  &le  ftile  d'Amiot  ,  prétend 
montrer  qu'en  divers  paffages,jusqu'au  nombre  de  deux  mille» 
ce  grand  Traducteur  a  fait  des  fautes  très  groffieres  ,  dontiî 
donne  plufieursexempîes.  Ce  Difcours  n'eft  pas  imprimé  j 
mais  par  les  Commentaires  de  M.  de  Méziriac  fur  IesHpitres 

Fff    }  d'Ovi- 


4i4  BIBLIOTHEQUE 

d'Ovide  »  l'on  voici  bien  qu'il  n'accufe  pas  Amiot  fans  fonde- 
ment, Ceft  ce  que  nous  decouvririonsencore  mieux  parfa_, 
nouvelle  Verfion  de  Plutarque,  s'il  plaifoit à  Meftieurs  Tes  En- 
fans  de  la  publier.  M.  l'Abbé  Tallemant  ,  qui  eft  aufïï  deP 
Académie,  court  aujourd'hui  avec  grand  fucces  dans  la  même 
43»  carrière.  Outre  les  Ouvrages  de  M.  deMéziriac  dont  j'ai  par- 
lé, il  a  auffi  fait  la  véritable  V  ie  d'Efope ,  je  dis  la  veritable,par- 
ceque  celle  de  Planudes  patte  pour  fabuleufe  parmi  les  Savans. 
Ce  Livre  eft  extrêmement  rare  ,  &ilferoitàfouhaiterqu*on 
le  r'imprimaft  pour  l'utilité  du  public.  Je  me  fouviens  d'en.. 
avoir  vu  un  exemplaire,  eftantàParis,  dans  la  Bibliothèque 
de  M.  Ménage.  Touchant  les  autres  écrits  de  M.  de  Méziriac 
voyez  M.  Peliflbn  dans  fa  Vie. 


Fr.  Redi  Expérimenta  circa  generationem  InfeBo- 
rurriy  e/ïmftel.apud ^Aridr.  Frijtumy  1671,12. 

CE  Livre  a  efté  écrit  en  Italien  parle  célèbre  M.  Rédi,  & 
traduit  en  Latin  par  M.  Fris,  Libraire  d'Amfterdam, hom- 
me fort  entendu  dans  fa  profeffion ,  comme  il  l'a  fait  paraiftre 
par  le  choix  judicieux  de  rertainsLivres  qu'il  a  imprimez.  Tels 
44,  font,  outre  celui  dont  nous  venons  de  parler  ,  Mercuriale 
ArteGymnaftica,  Y\%ï\QX\\l%  de  Servi*  ,  Magius  de  Tin/înnœbu/ts  & 
deEquulea  ,  ThomafinuS  de  Tejferis  HojfttalitatU  ,  &  plufieurs 
autres-  Pour  M.  Rédi  ,  qui  vit  aujourd'huià Florence  en_, 
grande  réputation,  il  a  fait  plufieurs  Ouvrages,  dont  le  Cata- 
logue fe  trouve  au  troifiefme  tome  de  l'Italie  Régnante  du  la- 
borieux M.  LetL  J'aprens  que  M.  Fris  eft  mort  depuis  quel- 
que temps. 

Joh.  Paffcratii  Liber  de  Cognatione  literamm,  Parif 
i6o6<  c?. 


L 


E  bon  homme  PalTerateftoit  fi  coifé  de  ce  Livre  *  qu'au 

raport 


CHOISIE  411 

raport  de  Jaques  Gillot  écrivant  à  Scaliger  ,  il  fouhaitoit 
qu'après  fa  mort  on  ne  vift  jamais  rien  de  lui  que  cela»  Le  ju- 
gement de  Scaliger  eftaffez  conforme  à  celui  de  Pafïerat:^-- 
cepiPafferatiilïbellum ,  dit  il  dans  une  Lettre  à  Charles  Labbé.  de 
cognât ione  literarum ,  magis  utilem  nobis  quàm  authorigloriofum.  Rd- 
rieruntquieo(ciantuti.  Nos  quanti  ftt^ex  eo  œftimarepojfumtU)  quod  4^ 
paucorumbominumefl  ,  & plures  babcbit  qui  noncapiant  quàm  qui  eo 
captant ttr.     Ego  fané  in  cenfum  bonorum  eum  de  die  0* 


Olympia  Fiih'tA  Àdoratœ  Opéra,  editoreCœlio  Secun- 
do Curione^  Eafikd  iç&o,  8> 

CE  volume  ,  qui  fe  fait  rare  ,  contient  les  Lettres  &  les 
Poëfies  d'une  Pavante  Italienne,  qui  à  1  âge  de  29.  ansfai- 
foit  des  leçons  publiques  en  GrecdanslaChaired'Heydelbcrg. 
ElleaeftelouéeparM.deThoudans  fon  Hiftoire  ,  parBeze 
dans  fes  Eloges,  &  par  tous  ceux  qui  ont  parlé  des  FemmesSa- 
vantes.  Pour  moi ,  je  me  contenterai  de  remarquer  ,  que 
GafparSardi,  qui  eftoit  de  Ferrareaufifi  bien  qu'elle,  lui  a  dé- 
dié ("on Commentaire deTripliciPbilofopbia  ,  &que  Gyraldus, 
auffi  de  Ferrare  ,  en  fait  i'eloge  en  ces  termes  dans  l'Hiftoire 
des  poètes  de  fon  tems  :  Peregrinus  Moratus  ,  Mantuanus  ,  Fer-  46. 
rarixdiaeftverfatust  nobiliumadolefcentiumMagifler  ,  &  uxorenu» 
duxit  ex  qua  liber  os  fujcepit ,  quo  s  inter  Olympia  Morata ,  pue  lia  fupra 
fexumingeniofa  ,  nam  non  content  a  vernaculofermone  ,  Latinasté 
Gr&cas  Hier  as  apprimè  erudita  ,  mirât  ulum  ferè  omnibus  qui  eam  au- 
diunt  e//e  vider ur.  H£C  bis  diebus  nupftt  Gruntbler  0  bute  nojîro^  qui  (S 
eam  in  Germaniam  adurbempâtriam  Herbipolirn  tram  ferre  médit atur* 
Quelle  gloire  pour  nôtre  Olympe  d'avoir  mérité  cet  elogedu 
Varron  de  ^Italie  !  Il  ne  paroift  point  par  le  titre  des  Oeuvres 
de  cette  favante  femme  ,  qu'il  yen  ait  eu  une  autre  édition-, 
avant  celle-ci.  Cependant  Ccelius  Secundus  Curio  les  avoic 
fait  imprimer  à  Basîe  des  l'an  iféz.  mais  moins  amples  de  p!u- 
fieurs  Lettres  Latines,  &  de  deux  Italiennes  ,  qui  marquent 
une  grande  pieté.      A  la  fin  du  premier  livre  des  Lettres ,  U  y 

en 


4i  6  BIBLIOTHEQUE 

en  a  une  d'Hubertus  N.  à  Gruntler  mary  d'Olympe.  CetHu- 
berteft  HubercThomas,  deLiege,  dont  nous  avons  le  Voya- 
ge de  Féderic  2.  Electeur  Palatin  en  Efpagne,  &  quelques  au- 
tres Pièces.  Uyaauffi,  daus  cette  féconde  édition  des  Oeu- 
47.  vres  d'Olympe  ,  deux  livres  de  Lettres  de  Caslius  Secundus 
Curio ,  qui  méritent  d'être  lues. 


Stepbanus  deUrbibus,  cum  verjîom  &  nous  ^Thonu 
de  Pimdo,  ^/imjiel.  1678-  foi 

CEtte  édition  l'emporte  fur  les  précédentes  pour  le  caractè- 
re &  pour  le  papier  3  mais  après  Tavoir  parcourue  avec 
affezdefoin,  je  ne  vois  ce  me  femblerien  de  fort  rare  ,  (bit 
dans  les  conjectures ,  foit  dans  les  remarques.  Il  y  paraift ,  je 
l'avoue,  quelque  lecture,  mais  une  lecture  triviale  ,  &qui 
ne  nous  aprend  rien  de  particulier.Pour  les  corrections  ou  les 
conjectures,outre  que  ceJuifPortugais  en  doit  une  bonne  par- 
tie à]eanHartungus,quil n  allêgueique  fort  rarement, il  y  en 
a  peu  qu'on  puilTe  nommer  heureufes ,  &  de  la  force  de  celles 
desLeopars,  desScaligers  ,  desMauflacs  &desSaumaifes. 
Déplus,  il  témoigne  n'avoir  lu  que  fort  imparfaitement  les 
42.  Ouvrages  de cesgrands  hommes  &  de  plusieurs  autres,  du  tra- 
vail deîquels  il  auroit  peu  embellir  &  augmenter  le  lien.  Je 
nepouflTepasplus  loinmacenfure,  parcequej'ai  fait  ailleurs 
quelques  remarques  fur  la  Critique  de  ce  Juif»  Difons  feule* 
ment  ici  qu'avant  lui  plufieurs  favans  hommes  promettoyent 
leStéphanus  ,  ou  pour  le  moins  des  Notes  fur  cet  Autheur. 
Outre  ceux  dont  il  parle  dans  fa  préface  ,  Hartungus  ,  que-» 
nousavonsdéjaaîlégué  ,  auraport  deSimlerdansfonEpito- 
me  de  la  Bibliothèque  de  Gefner  ,  promettoit  une  édition  du 
Stepbanus,  BenoiftAegius ,  fameux  antiquaire,  à  la  fin  de 
fes  Notes  fur  la  Bibliothèque  d'Apollodore  ,  dit  qu'il  travaille 
à  une  verfion  Latine  du  même  Autheur.  J'apprens  que  cette 
Verfion  fe  trouve  dans  la  Bibliothèque  du  Vatican.  Cafau- 
bon  promet  auffi  un  Stéphanus  dans  fes  Notes  furTheocrite-* 

p»24i. 


CHOISIE.  417 

p.  14.1.  de  l'édition  1 60  ;.&  dans  Tes  Lettres  p.  3y.de  l'édition 
de  Brunfv  vie.  Le  dodte  M.  Berkel ,  a  aufïi  promis  un  Stépha- 
nus ,  outre  ce  qu'il  nous  a  donné  fur  un  Fragment  du  mémo 
Autheur,  tirédelaBibliothéquedeM.  Seguier,  &  publié  par 
M.Tennullius,OncledeM.Gronovius.  FeuM.  Holfténius,  49. 
Bibliothécaire  du  Pape,  avoit  aufïi  travaillé  fur  leSréphanus, 
&  M.  Spanheim  en  quelque  endroit  de  Tes  admirablesDifterta- 
tions  touchant  les  Médailles ,  nous  fait  efpêrer  que  nous  ver- 
rons bien  toft  fon  travail  ;  quia  eftê  depuis  en  effet  publié  à 
LeydeparleSavantM.Ryckius.  M.  Spanheim  lui  mémo 
dans  fes  mêmes  Differtations  a  rétabli  par  les  Médailles  divers 
endroits  de  cet  Autheur  5  M.  Pinèdô  n'eft  pas  excufable  de  ne 
l'avoir  pas  consulté.  j'aprens  aufïi  que  Hlluftre  M.  Grade- 
nig»  Bibliothécaire  deS.MarcàVenife  ,  &  autrefois  Préce- 
pteur de  Mademoifelle  Hélène  Corneille,  la  merveille  de  fon 
fiéclej  j'aprens,  di-je  ,  que  ce  favant  Bibliothécaire eltoit 
dans  le  delTein  de  denner  un  Stéphanus.  Jefouhaitequ1  il 
ait  laifTé  quelque  chofe  fur  cet  Autheur,  quipuiffequelquo 
jour  eftre  publié.  Cependant  jouiflbns  du  travail  de  M.  Pi- 
nèdô}  qui  tra  point  marqué  dans  fa  Préface  que  Michel  So- 
phianus  (dont  j'ai  parléailleurs)  avoitpofTédé  un  Stéphanus 
entier:  Prêter  sliosCoMcesGrtcos^  dirScaliger  dans  une  Lettre  ro. 
à  Gruterus,  quoi  Micb.iël '  Sopbianut  h/tbebat,  entttë  integer  Stépha- 
nus ,  cumtoto  K&  A  ,  qiitbodie  imperfcclacîr  lumferri  non  igno~ 
rat.  Je  ne  fai  (i  le  Stéphanus  Géographe  eft  le  même-» 
que  le  Stéphanus  Grammairien  ,  cité  par  Ifaac  Tzetzes 
fur  Lycophron  p.  1  o.  de  l'édition  de  Genève,  &  par  M.  Pear- 
fon,  Théologien  A nglois,dans  fa  docle  Préface  contre  S.  Jé- 
rôme pour  laverfiondes  Septante. 

Mkh.  Hojpitalii  Sermones  feu  EpiftoU,  Parif. 
i$8S-  fol- 

C^'eft  là  la  meilleure  édition  des  Poè'mes  Latins  du  Chance- 
>/lierde  THofpital,  qui  ont  efté  recueillis  &  publiez  par  Io 
foindeMeflleurs  de  Pibrac,  deThou  ,  &de  Ste  Martho. 
Ceuxde  Genève  en  firent  fan  1  foi.  une  autre  édition,  mais 

Ggg  eru 


4i  8  BIBLIOTHEQUE 

en  petit  volume,  &  beaucoup  moins  belle  que  celle  de  Pa- 
ris.    Dans  l'une  &  dans  P  autre  de  ces  éditions,  ne  fe  trou- 
ât,      ventpoint  deux  Poèmes  du   Chancelier  de  l'Hofpital,  dont  P 
unapourtitre/2<?w4,  &Y  autre  Pbilautia.     Ces  deux  Poèmes 
fevoyent  dans  un  Recueil  de  Poëfies  Latines ,  imprimé  Pan 
i>9o.    L'on  ne  trouve  point  non  plus  dans  ces  deux  éditions 
PEpitaphe  de  Petrus  Monmurew  entière.       Monfïeur  deThou 
dans  les  Thuana  en  dira  la  raifon  à  ceux  qui  voudront  l'apren- 
dre.    Outre  ces  Poèmes,  il  femble  qu'il  y  en  avoit  encore  tf 
autres  qui  nettoient  pas  imprimez:  Le  public,  dit  Jaques  Gil- 
lot  écrivant  à  Scaliger  le  o.  Janvier  iôoz.  ne  Ce  refentim  point  des 
Sermons  ou  Epures  de  feu  M.  le  Chancelier  de  l'Hofpital,  £*«_* 
feu  (on  frère  (Pierre  Pithou  frère  de  François  )  a  recouvré  miracu- 
leufement  chez  un  pajfementier ,  eferites  de  la  main  du  défunt  flui  fer* 
voyent  à  ce  pajfementier  a  enveloper  les  paffemens  quil  vendoit^  &  fice- 
la n  eftpas  à  luy,  (c'eft  à  dire  à  Fr.PithoU  )   nous  ne  le  pouvons  avoir. 
Déplus,  voici  ce  que  dit  M.  Sarrau  dans  une  Lettre  à  M.  Pi- 
thou,écrite  de  Paris  Pan  1 644.     Voluifliutte  monerem  dePicbe- 
SI.        reliiCo[m9poea&  Hojpimli  Carminibus  ,  bueproximis  Martinalibtts  te- 
cum  (M,  Pithou  eftoit  alors  à  Troyes  en  Champagne  )  afferen- 
dis,      Ecce  aurem  vello  ,   rogofe  ut  ea  feponcre  vêtis,  nec  diutius  iflas 
opes  orbi  literario  invide  as.      Ut  enim  eu  m  nominis  tmgloria  edantury 
fiptr  te  liceat^fficiam  lubentiffime.        Il  ne  fera  pas  hors  de  propos 
d'ajouter    ici  le  Teftament  de  ce  grand  Chancelier,  corrigé 
fur  trois  Copies  ,  avec  quelques  diverfes  leçons  &  quelques 
notes  à  la  marge. 


Teftament  de  Michel  de  /'  Hofyital,  Chancelier  de 
France. 

*  Jean  de  î'4' c.ou^ours  efté  en  doute  démon  âge,  parce  que  mes  amis 

l'Hofpital.    Jdifo^nt  en  avoir  oiiy  tenir  divers  propos  à  mon  Père  *  en 

diverfes  fortes,  lequel  maintenant  difoit  que  j'eftois né  devant 

la  guerre  efmeiie  contre  les  Génois,  tantoft  maintenoit  que 

javois 


CHOISIE.  419 

j'avois  pris  naiflance  lors  qu'elle  fut  mifc  afin  par  le  feu  Roy 
Louis  12.  à  laquelle  mon  Père  fe  trouva  fervant  de  Médecin^ 
à  Charles  Duc  de  Bourbon  *,  duquel  alors  ledit  Charles  fe->     fh 
fervoit &s'  eft  fervy  puis  après  plus  de  Confeiiler que  de  Mede-*  n  eftoit  fils 
cin,&  tvavoit  affaire  de  fi  grande  importance  qu'il  ne  la  com-ï!cGl!bert).dc 

•        n.  •>  n'  o  t        rr  n.  1    •         r>     Bourbon» 

muniqualiamonPere,  &  ne  la  panait  par  ton  ad  vis.  Car  dc  CJaire  dc 
long  temps  après  que  Charles  de  Bourbon  eftant  chaflé  doGonzaguc. 
France  par  envie ,  &  privé  de  tous  fes  biens ,  fe  fut  retiré  vers 
Charles  d  Auftriche  Empereur,mon  Père  le  fuïvit,ayant  laiflè 
tous  fes  enfans,  tant  fi  Is  que  filles ,  ne  les  pouvant  mener  avec 
(oy  à  caufede  leur  bas  âge,  &  pour  la  crainte  qu'il  en  avoit. 
Moy,quieftcis  pour  lors  auxeftudesàTouloufe,  âgé  de  dix- 
huit  ans,  fus  enlevé  par  foupçon  ,  &  enfermé  aux  prifons  pu- 
bliques, jusquesàcequ'  onm'euft  relafché  &  fait  fortir  par 
mandement  exprés  du  Roy,  pource  quon  nemavoitenrien 
trouvé  coupable. 

Incontinent  après  furvint  de  fafcheux  cette  renom- 
mée bataille  prés  de  Pavie,  où  ayant  efté  le  Roy  François  vain- 
cu &  peu  de  temps  après  mené  prifonnier  en  Efpagne ,  Bour- 
bon commençant  à  eftre  odieux  aux  Efpagnols  à  caufe  de  fa 
vertu  &  majefté,  vint  en  foupçon  à  Charles  Empereur,  d'au-  J4» 
tantquenosAmbafiadeursle  frequentoyent  &  conferoyent 
de  propos  délibéré  avec  Iuy.  Qui  fut  caufe  qu'il  aima  mieux 
retourner  en  Italie,  fe  voyant  fruftré  de  l'efperance  qu'il  avoit 
du  mariage  de  la  Sœur  de  (Empereur.  *  „  .  Le°nor 

a  r  t     ••     -1  1        l.    r       l         Reine  Dou- 

A  fon  retour  enltalie  il  trouva  toutes  les  chofes  chan-  airierc  dc 
gées  ;  car  le  Roy  François  y  eftant  ligué  avec  les  Princes ,  affie- Portugal, 
geoitMilan.       Auquel  temps  je  vinsvoirmon  Père  ;  lequel  queFrançoi* 
voyant  que  le  fîegefcmbloit  prendre  trop  long  trait,  nevou  Prc,piere: 
lant  que  je  perdifle  mon  temps ,  donne  charge  à  quelques  voi  "condes^n  - 
turiers  dem'emmener  ,  avec  lefquels  eftant  forty  de  Milan_>ccs# 
en  habit  de  muletier ,  je  paiïay  non  fans  grand  danger  de  ma.* 
vie  la  rivière  d'Abdua  f,  audeflbusdelavilIed'Aflan,  *  oùtUncaufre 
il  y  avoit  garnifon  de  gens  de  guerre.    Ayant  paiTé  la  ri  viero^°Plc  ^Ad" 
d'Abdua,  j'arrivay  en  la  rivière  de  Martinengue,   quieftdo^^w^ 
la  Seigneurie  des  Vénitiens  ,  &delà  àPadoue  ,  où  de  tout 
temps  les  eftudes  de  Droit  fleuri (ïbyent.     Auquel  lieu  ayant     ^% 

Ggg    z  de- 


420  BIBLIOTHEQUE 

demeuré  (îx  ans ,  mon  Père  mappella  à  Boulogne  &  à  Rome , 
où  l'Empereur  Charles  eftoit  allé  pour  fe  faire  couronnerRoy 
des  Romains ,  à  la  fuite  duquel  mon  Père eftoitaprês  la  mort 
du  Duc  de  Bourbon. 

De  Boulogne  il  vint  à  Rome  ,  puisa  Marfeille,  où 

le  Pape  Clément  &  le  Roy  François  eftoyent  aflemblez.      Là 

fe  firent  les  nopces  de  Catherine  de  Medicis  ,  de  la  famille  du 

♦Laurent  Pape  Clément  ,   de  la  part  de  fon  frère  *  avec  Henry  fils  du 

de  Medicis,  Roy  François. 

Ducd'Uibin  Alors  eftant  a  Rome  je  fus  tant  honoré  que  d'avoir 

pers  de  Ca-une  p]ace  de  Juge  qu'on  nomme  les  Auditeurs  de  la  R-fe,  de 

thenne,  ma-,         r  >    ,ï    °    j  ,  r  •  i,     »    -      i  r>  »  >  ri 

rié  à  MadeJacîue'Iemel*antdetaîtPar  ladvis  de  mon  Père  ,  acauiedes 
laine  de  la  promettes  que  luy  faifoit  leCardinal  deGrammont  de  nravan- 
TourdeBou-cer  au  pais  à  plus  grands  eftats  ,  jefusfruftré  en  même  temps 
lougne  ;  àjg  lefpérance  que  j'avois  d'une  part  &  d'autre.  Carl'eftatd' 
^"c/11  ""  Auditeur  fut  donné  à  un  autre ,  &  eftant  demeuré  en  arriero 
port  deGui  -Par  ^  mort  du  Cardinal  de  Grammont ,  qui  m'avoit  fait  reve- 
chardin  ,  le  nir  en  mon  pais  fous  cette  efperance ,  je  me  mis  à  fuivreîePa- 
Pape  Léon  lais,  où  ayant  demeuré  trois  ans,  je  pris  à  femme  Marie  Mo- 
X.fon  bcau-rjnj  fille  du  Lieutenant  Criminel  Morin,  *  quieut  pourdo- 
,rerea   s,nauaire  un  eftat  de  Confeiller  en  Parlement  ;  lequel  ayant  exer- 

le  revenu  des  •  *+  .«rv  ' 

indulgences  c^  environ  neuf  ans ,  je  fus  envoyé  pour  AmbalTadeur  a  Bou- 

qu'ii  fit  pu-logne  pour  le  Roy  Henry  ,  où  le  Concile  univerfel  de  tous  les 

blier  l'an     Evêques  avoir  efté  convoqué  &  publié  pour  reformer  la  Reli- 

*['7'u       gion.     Auquel  lieu  ayant  fait  fejour  de  feize  mois  entiers ,  je 

jcam  orin>  trou  vav  qU-au  [jeu  d'eftre  recompenfé  de  l'eftat  que  j'efperois, 

de  grandes  piques  &  altercations  sefmcurent  entre  les  Pr  inces 

&  grandsSeigneurs  qui  eftoient  prés  la  perfonneduRoy.  Car, 

comme  on  dit  vulgairement,  la  vertu  rencontre  beaucoup  d" 

embufches&  empefcnemensàfanailTance. 

Cependant  Marguerite  ,  Sœur  du  Roy  Henry  ,  & 
Princefletres  vertueufe  ,  mereceut,  n'eftant  pas  feulement 
contente  de  m'avoir  fauve  du  danger ,  mais  me  donna  un  eftat 
57.  defouveraineauthoritédans  famaifon,  &  de  grands  moyens 
envers  le  Prince  par  fa  bonté  &  faveur  ;  bien  toit  après  ordon- 
né Chef  &  Surintendant  des  Finances  du  Roy  en  fa  Chambre 
des  Comptes,  &esleudu  privé Confeil  après  la  mort  du  Roy 

Henry 


CHOISIE.  4*t 

Henry;  &  depuis  fus  choify  pour  conduire  Madame  Margue- 
rite, Sœur  du  Roy,  mamaiftreffe,  enlamaifon  defonmary 
nommé  Philibert.  Là  je  fis  tout  devoir  eftant  prés  la  person- 
ne de  ma  maiftretfe  tresilluftre  ,  qui  eftoit  grièvement  ma- 
lade. 

En  ces  entrefaites  arriva  un  Courier  en  grande  dili- 
gence de  la  part  du  Roy  François,  *  qui mappella  pour eftre^Ceft Fran- 
Chancelier ,  qui  eft  le  premier  &  feul  eftat  de  gens  de  robbo,  *"■  Jç cond- 
vacant  par  la  mort  de  très  noble  perfonne  François  Olivier»  *fi|g  ^6,^ 

J'arrivayàlaCour  fort  troublé  &  efmeu  d'un  grand  olivier)  l)re. 
bruit  de  guerre ,  incontinent  après  le  tumulte  d'Amboife,  qui  Gdent  aux 
ne  fut  pas  tant  de  foy  dangereux  que  pour  le  remuement  des      y  8. 
partiaux,  qui  bien  toft  après  s'en  enfui  vit.  Enqueftes, 

Alors  j'eus  affaire  à  des  Perfonnages ,  non  moins  au* &  P" ,c  d'  nn_ 
dacieux  que  puiftans,  voire  qui  aimoyent  mieux  ordonner  les  ^slrwh\n, 
chofes  par  violence  que  par  confeil  &  raifon.  Dont  pourroit  qui  fut  Car  ' 
donner  bon  témoignage  la  Reine  Mère  du  Roy,laquelle  futdinal,  &qui 
lors  réduite  en  tel  eftat,  qu'elle  fut  prefque  déboutée  de  toute  eftoitun  fort 
l'adminiftration  du  Royaume.     A  raifon  de  quoyfe  comptai- |lonneftc 

r  *  <  i  •  i     r  r     nomme, 

gnantfouventamoy,  je  ne  luypouvois  autre  choie  propoler 
devant  les  yeux  que  îauthorité  de  fa  Majefté,  de  laquelle  fi  elle 
fe  voulot  dextrement  fervir ,  elle  pourroit  aifement  rabattre 
&  affoiblir  1  ambition  &  cupidité  de  ces  adverfaires. 

Avint  que  ie  Roy  Charles  fucceda  au  Royaume  par  la 
mort  du  Roy  François  fon  frère  aifné.      Le  party  de  ceux  qui 
pouvoyent  le  plus  du  temps  du  Roy  François ,  fut  affoibly ,  & 
la  puiflTance  de  la  Reine  Mère  du  tout  augmentée  -y  &neant- 
moins  pour  tout  cela  l'envie  ne  ceffa  point.       Carie  Roy  do 
Navarre*,  induit  par  faufteopinion,  tiroit  à  foy  toute  la  ptiif-      j-p. 
fancede  commander,  s'ufurpantle  nom  deTuteur  du  jeune*  Antcincdc 
Roy  félon  les  loix  des  Gaulois.     Au  contraire  la  Reine  Mere_^ourbon' 
fedéfendoit  par  mêmes  îoix&couftumes,  adjouftantà  ce  IesPer.edçHe*T 
exemples,  auxquels  on  avoit  donné  lieu  &authorké  en  fem-ry'  c 
blables&  pareilles  matières. 

Ce  debateftant  rapporté  auxEftats  du  Royaume ,  & 
iceux  induits  par  équité ,  .car  qui  eft  plus  équitable  que  de  don- 
ner la  charge  &  tutelle  du  fils  à  la  Mère  ?  Eftant  donc  iceux  in- 

Ggg     }  duits 


4ii  BIBLIOTHEQUE 

duits  ou  par  équité  ou  par  noftre  continuelle  pourfuite  ,  don- 
nèrent à  la  Reine  Mère  la  charge  &  tutelle  du  Roy  &  de  Tes 
*Au.  ^-biens  >  luy  affociant  *  pour  aide  &  confeil  le  Roy  deNa- 
rant.  varrd 

Il  nous  fembloit  par  ce  moyen  avoir  reiïny  les  coeurs 
des  Princes,  &  aucunement  eftably  en  tout  le  Royaume  un_i 
vray  repos  &  tranquillité.  Mais  la  faction  &  ligue  qui  a  voit 
manié  les  affaires  du  temps  du  règne  du  Roy  François, ne  pou* 
voit  endurer  que  d'autres  maniafïent  les  affaires.  Partant  ils 
6*0.  fufcitoyentleRoydeNavarre&lesautresSeigneursdelaCour 
(lefquelsfeplaignoyent  que  leur  puifîance&  authorité  eftoit 
diminuée  par  l'authorité  d'une  feule  mère)  à  prendre  les  ar- 
mes fous  prétexte  de  religion. 

Orceneft  pas  icy  le  lieu  ny  noftre  intention  de  dire 
comment  les  chofes  ont  efté  tramées  &  conduites ,  &  quelles 
ilTues  elles  ont  eues;  je  puis  feulement  afïeurer  que  jaçoit  que 
les  armes  ayent  efté  prifes  par  quatre  fois ,  &  qu'on  ayt  donné 
bataille  par  quatre  ou  cinq  fois,  j' ay  toujours  confeillé  &  per- 
fuadélapaix  ■  eftimant  qu'il  n'y  a  voit  rien  fi  dommageable  à 
un  pais  qu'une  guerre  civile  ,  ny  plus  profitable  qu'une  paix  à 
quelque  condition  quecefufl. 

Delà  tous  fe  prirent  prefque  à  fe  moquer  de  moy , 
qui  ne  demandoyent  que  nouveaux  changemens  d'affaires  ,& 
qui  difoyent  haut  &  clair  que  cette  guerre  fe  pouvoit  mettre  à 
fin,  fans  difficulté.  Pour  cela  ils  incitèrent  contre  moy  tou- 
te la  NoblefTe ,  les  Princes ,  Magiftrats  &  Juges  tenant  confeil 
de  la  guerre  &  de  la  paix  en  particulier ,  non  en  public  $  ce  qui 
ne  fe  pouvoit  faire  fans  en  demander  lavis  &  confeil  du  Chan- 
el, celier;  ou  autrement  le  devoyentils  exécuter  d'eux  mémo, 
fans  en  demander  le  confeil  à  autruy,  ou  bien  en  attendre  les 
advisdesParlemens  ,  qui  font  fou  verains  Juges  des  affaires 
qui  fe  prefentent. 

Ainfi  nous  avons  prefque  perdu  le  Roy  &  le  Royau- 
me, toutes  chofes  eftant  changées  à  la  ruine  de  la  patrie  j  & 
non  contens  de  faire  combattre  les  forces  du  pais  les  unes  con- 
tre les  autres  7  firent  approcher  jufques  au  cœur  du  Royaume 

des 


CHOISIE.  4if 

des  étrangers  de  divcrfes  parties  de  l'Efpagne  ,  Italie  &  Aie- 
magne. 

Helas  !  nous  avons  veu  (ce  que  je  ne  puis  prefque  di- 
re fans gemi(Temens&  fans  larmes)  que  les  foldats  étrangers 
fe  joiioyent  de  nos  corps  &  de  nos  biensjquand  ceux  qui  les  de- 
voyentempefcher  les  premiers,  en  eftoyent  euxmêmes  les 
autheurs  &  conducteurs,  &  qui  trouvoyent  bon  tous  les  maux 
&  mefehancetez  qui  fe  commettoyent  en  la  France.. 

Quant  à  moy,  voyant  que  mon  labeur  n'eftoit  agré- 
able au  Roy  &  à  la  Reine ,  &  que  le  Roy  eftoit  tellement  pref- 
fè  qu'il  n'avoit  plus  de  puiflance,  voire  qu'il  n'ofoit  dire  ce  qu'il  $*♦ 
en  penfoit ,  j'avifay  qu'il  me  feroit  par  trop  plus  expédient  do 
ceder-volontairementà  la  nêceffité  de  la  Republique  &  aux 
nouveaux  Gouverneurs,  que  de  débattre  avec  eux  ,  aveclef- 
quels  je  ne  pouvois  plus  demeurer. 

Je  fis  place  aux  armes  ,  lefquelles  eftoyent  les  plus 
fortes,  &  me  retiray  aux  champs  avec  ma  femme,  famille& 
petits  enfans ,  priant  le  Roy  &  la  Reine  àmonpartement  de 
cette  feule  cofe,  que  puis  qu'ils  avoyentarrefté  de  rompre  la-, 
paix  &depourfuivre  par  guerre  ceux  avec  lesquels  peu  aupa- 
ravant ils  avoient  traité  la  paix,  &  cu'ils  me  reculoyent  de  la 
Cour  parce  qu'ils  avoyent  entendu  quej'eftoi?  contraire  & 
malfentantde  leurentreprife,  jelespriay,  dis-je,  s'ilsn'aqui- 
efçoyent  à  mon  confeil,  à  tout  le  moins  quelque  temps 
après  qu'ils  auroyent  faoulé  &  raflafié  leur  coeur  &  leur  foif  du 
fang  de  leurs  fujets,  qu'ils  embraflaffent  la  première  occafion 
depaixquis'oftriroit,  devant  que  la  chofe  fuft  réduite  aune 
extrême  ruine  j  car  quelque  ifiue  qu'auroit  cette  guerre ,  elle 
ne  pouvoit  eftre  que  très  pernicieufe  au  Roy  &  au  Ro- 
yaume. 

Ayant  fait  cette  remonftrance  avant  que  partir  de  la  6 h 
Cour,  en  vain,  je  nven  allay  avec  une  grandiffime  trifteflo 
dequoy  le  jeune  Roy  m'a  voit  efté  ravy  ,  &fes  frères  ,  en  tel 
âge  &temps  auquel  ils  avoyent  plus  affaire  de  noftre  gouver- 
nement &  aide.  Auxquels  Ci  je  n'ay  peu  affilier  ny  d'aide  ny 
de  confeil,  fi  long-temps  que  j'eufîe  bien  voulu  ,  j'en  appelle 
Dieu  à  tefmoin&  tous  les  Anges  &  les  hommes  que  ce  n'a  pas 

efté 


4i4  BIBLIOTHEQUE 

efté  ma  faute  ;  &  que  je  n'ay  jamais  rien  eu  ficher  que  le  bien  & 
le  faim  du  Roy  &  de  ma  patrie  ,  &  en  ce  me  Tentant  grande- 
ment offenfé  ,  que  ceux,  quim'avoyentchaiTé,  prenoyent 
une  couverture  de  Religion,  &  eux  mêmes  eftoyent  fans  pie* 
té  &  fans  Religion.  Mais  je  vous  puis  afieurer  qu'il  n'y  avoit 
rien  qui  les  efmeut  davantage  que  ce  qu'ils  penfoyent  que  tant 
que  je  ferois  en  charge  ,  il  ne  leur  ferait  permis  de  rompre  les 
Edits  du  Roy,  ny  de  piller  Tes  finances  &  celles  de  Tes  fujers. 

Aurefteilyaprefquecinqans  que  je  meneicy  la  vie 
•  AujeLaér.àcs Afcites  *,  fans  me  fouvenir  des  miens,  &fansqu'ilsfo 
tes.  fouviennent  de  moy  j  &  ne  veux  point  raffraifehir  la  mémoire 

ô^f.  des  chofes  que  j'ay  fouffert  en  ce  département  de  la  Cour ,  tant 
en  public  qu'en  particulier.  Mais  aufli  ne  faut-il  pas  que  je 
taife  qu'il  ne  m'eft  rien  advenu  de  mal  de  la  part  duRoy  &  de  la 
Reine;  que  s'il  m'en  efl:  advenu  quelque  chofe  ,  ça  eftè  con- 
tre leur gré. 

Maintenant  me  voyant  travaillé  d'une  maladie  in- 
curable de  vieilleffe,  &  outre  d'une  infinité  d' autres  maladies 
depuis  fix  mois,j'ay  penfé  de  mettre  ordre  à  mes  affaires, com- 
me ont  accouftumé  de  faire  les  hommes,  &  ordonner  quel- 
que chofe  que  je  veux  que  mes  héritiers  tiennent  inviolable- 
ment,  quej'efperequ'ilsexecuteront  de  leur  bon  gré,eftant 
♦  Au.  ««-plus  induits  de  mon  amitié  ,  que  d'aucune  crainte  *desloix, 
trainte,  car  j|s  ne  font  en  rjen  esloignez  des  droits  &  reigles  de  nature , 
lefquelles  chofes  n'ont  rien  aufli  de  contraire  à  leur  utilité  5c 
profit» 

Premièrement  ,  jeveux& ordonne  que  tous  mes 
biens  &  héritages  viennent  à  ceux  auxquels  ils  appartiennent 
parlesloix&cou(tumesdupaïs,&  ne  fais  en  ceïaloy  ny  pré- 
rogative à  aucun» 
<5j.  Je  veux  outre  que  Marie  Morin  ,    ma  très  cherc 

efpoufe,  &  femme  d'une  finguliere  pieté  ,  gouverne  le  tout 
en  commun  ,  laquelle  je  m'aflenre  ne  diminuera  rien  des 
biens,  ainspluftoft  les  confervera  deuëment  &  accroiftra_» 
au  profit  des  enfans ,  &  pour  ce  je  défends  qu'on  ne  luy  de- 
mande aucun  compte  ny  raifon  delà  tutelle  &  curatelle, 
mais  je  veux  que  toutes  chofes  fefacent  ,  fe  vendent  &  fe  paf- 
fentainfi  qu'il  luy  plaira.  Jordon- 


CHOISIE,  4if 

y  ordonne  ai'ffi  que  tout  ce  qu'elle  aura  paffé  ,  foit 
non  feulement  tenu  des  héritiers  pour  fait,  mais  pour  agréa- 
ble. 

J'entends  ferhbîablement  que  mes  petits  fils  nez  do 
ma  fille  *  ,  quifomdela  famille  des  Hurauts,  ayent  urL.  *Magde- 
nom  adjouftéauleur;  en  fjrre  que  l'aifné  nommé  Charles, JJ"]5;,  dc  J 
efcrive  ainly  Ion  nom,  Charles  Humut  de  l  Hofpiml^  lequel  xycc  à  Ro- 
nom adjouftéfervira  pour  diltinguer  les  familles  des  Hurauts,  bertHurânt, 
qui  font  en  grand  nombre.  Ce  qui  a  eflé  autrefois  pratiqué  66. 
à Rome,&fe  trouve  aufli  defembl«bles  exemples  en  noftrC-»M.dei'Hofpi- 
France.  tai  e,llft  b,ei1 

r  /r-  î    .  j  voulu   avoue 

Jeveux  auffi  que  quelque  mémoire  de  mon  nom.,      r  fon 
demeure  en  cette  famille  ,  en  laquelle  j'ai  apporté  tous  lesGendre   M. 
plus  beaux  eftatsde  la  République,  neme  feftat  de  Chance-de  pybrac, 
lier  5  laquelle chofe  les  encouragera,  comme  j'efpere,  à(uj-(lu'cftoit  un 
vre  les  traces  &  vertiges  de  leurcrand-pere,  pour  parvenir  à  hornr?e  dc. 
pareils  degrez  d  honneur.  fe .  Jnais  la 

Je  fais  Magdelainedel'Hofpital  héritière  de  tous  &chofenc  s'e- 
chacuns  mes  biens,  &  laifTe  &  lègue  par  teftament  route  ma  ftantpasren- 
Librairie  &  Bibliothèque  à  Michel  Huraut  de  I'Hofpiial,  -J- contrée .,  il 
qui  me  femble  plus  propre  &  plus  affectionné  aux  bonnes  Iet  ^Yli  Hu- 
tres  que  les  autres  petits.  raur 

Je  veux  toutefois  que  ma  femme  &  fille  gardent  ma  f  c'en  m. 
Libratrie,afin  que  perfonnen'enpuifïe  rien  fouft  aire,  &  çw,duFay  »  au" 
ils  la  donnent  audit  Michel,  quand  il  fera  en  âge  ,  fous  con  *hcur  0du 

d,   n    r  i  i-    i     i  ii       Franc  &■  ve- 

ition  quelle  fera  ouverte  pour  la  commodité  de  ceuxdela»  ritable  dir. 

famille,  enfemble  lesdomeftiques&  autres  qui  fréquentent     £7# 

la  maifon.  cours,  &  de 

Au  lieu,  je  veux  que  l'on  donne  à  chacun  des  petits-  quelques  au- 
fils»  cinq  cens  livres  tournois  pour  une  égalité  de  légitime^ trcs? 
portion,  afin  qu'il  n'y  en  ayt  pas  un  qui  fe  puiiïe  plaindre  qu' 
un  autre  aytefté  préféré  à  luy  &  luypoftpofé. 

Quant  aux  monnoyes  d'anticailîes  d' or  &  d' argent, 
de  cuivre  &  medailles,&  le  (urplus  qui  eft  à  mon  logis ,  je  veux 
qu'elles  foyent  à  celuy  qui  ma  Femme  &  mafile  nommeront, 
&quejclaîfle  à  leur  diferetion,  comme  je  faistoute  autro 
chofe, 

Hhh  Jenc 


4z6  BIBLIOTHEQUE 

Je  nevoudroispas  prendre  cette  hardiefïe  d'empe- 

fcher  la  Reine  Mère  de  mes  propres  affaires  ,  fçachant  trop 
mieux  qu'elle  efl:  d'ailleurs  occupée  à  tant  d'affaires  publiques, 
fi  ce  n'eftoit  quelle  s'y  fuft  offerte  de  Ton  bon  gré,&qu'elle  mê- 
me m'euft  déclaré  apertement  qu'elle  auroit  foin  de  moy  &des 
miens,tant  durant  ma  vie,qu'aprés  ma  mort,m'afieurant  haut 
&  clair,  que  fi  elle  decedoit  devant  moy,  elle  feroit  contre-» 
teut  devoir  d'humanité  ,  fi  elle  taifoit  au  Roy  &  autres  fesetv 
fans  ma  fidélité  &  diligence,  induftrie&  labeur  envers  eux 

68*  eftant  en  bas  âge,  lequel  même  j'ay  employé  au  plus  fafcheux 
temps  entre  les  grandes  &  moindres  affaires  du  Roy  &  du  Ro- 
yaume, ce  que  lesditsenfans  nepouvoienteonnoiftrepour 
leur  bas  âge.  Mais  tout  ainfi  que  fa  Majefté  m'a  efté  fi  libé- 
rale &  favorable,  auflieft-ilrailonnablequeje  joûifle  de  fa^ 
libéralité  &  moyen  bénéfice  entant  que  laraifon  le  requiert. 
Qiùlnousluffife  àmoy&  aux  miens,qu'elle  nous  foit  propice, 
&  qu'elle  &  le  Roy  nous  font  grand  grâce  de  ce  qu'ils  ne  fouf- 
'  frent  qu  on  nous  face  quelque  tort  &  injuftice  de  particuliers, 
mais  qu'ils  nous  permettent  de  vivre  en  droiture&équité.Que  t 
fi  à  ce  bien  ils  en  adjouftent  d'abondant,  nous  reputerons  lo  * 
tout  pour  un  fingulier  bienfait  &  profit.  Certes  il  ne  luy  peut 
tourner  à  deshonneur  ou  vitupère  d'avoir  falarié  fon  humble 
Serviteur  de  quelque  honnefle  recompenfe. 

C'eftàvous,  Madame  Marguerite  de  Savoye,  Du- 
che(Te,àqui  jern'adreffe,  &que  jeprie,qui  avez  toujours  efté 
caufe  de  mes  biens  &eftats>  &  qui  ne  m  ?vez  jamais  dtfrailly 

tfo.  ny  aux  miens  pour  mon  avancement  5  jevousfupplieque  V 
affection  &  faveur  que  m'avez  porté  &  aux  miens  en  mon  vi- 
vant, la  vueilliez  continuer  après  ma  mort  envers  ma  femme 
&enfans;  en  forte  toutefois  que  vous  employiez  autant  do 
voftre  Puiffance  &authorité&  tout  ainfi  que  bon  vous  fem- 
blera,  tellement  que  Iaitliez  le  maniement  de  mes  biensa 
ma  femme  &  ceux  demesdomeftiques  tels  qu'il  vous  plaira. 

Je  veux  que  toutes  mes  médailles  de  cuivre,  mar- 
bre, &  aufli  toutes  les  monnoyes  d'anticaiîles  d'or  &  d'argent 
&  autre  matière  foyent  gardées  en  ma  maifon  par  indivis  à  la 
«liferetiondemafemme  ,  &quatre  beaux  vafes d1  ouvrage  d' 

Aile- 


CHOISIE.  417 

Allemagne  ,  &  cette  médaille  de  taureau  que  Madame  ma», 
maiftrefle  ma  donnée. 

Je  veux  qu'on  donne  auffi  vingt  efeus  de  revenu  en 
aumône  à  ma  Sœur  Françoife  Religieufe,  tant  qu'elle  vivra» 

Mon  gendre  *  prendra  garde  &  aura  foin   quo    *  Rol»«rt 
meslivres  de  Droit  civil,  quej'ay  rédigez  en  articles  par  me-  Huraut. 
thodeeftant  jeune  ,  nefoyentdefchirez&  bruslez,  maisqu' 
ils  foyent  donnez  à  l' un  de  mes  petits  fils  des  plus  capables ,  &     7&* 
qui  les  pourra  à  limitation  de  fon  ayeul  par  avanture  parache- 
ver. 

Quant  à  mes  Funérailles  &  fepulture,(que  IesChre- 
ftiens  n'ont  pas  en  grande  eftime  *  )  je  laifle  à  ma  femmes    *  Cet  en. 
&  domeftiques  d'en  faire  ce  qu'ils  voudront.  droit  a  efté 

Davantage  je  veux  qu'on  face  la  recompenfe  à  mesrcPns  unP  e° 
ferviteurs&  autres ,  telle  que  ma  femme  avifera  ,  laquelle  je™^1^ 
veux  qu'on  tienne  pour  Dame  &  Maiftrefle  de  tous  mesbrard  dans  ft 

biens.  Harangue 

Aufurplus,  je  vous  recommande  à  tous  de  vousfurl.a  mort 
honorer  l'un  l'autre  &  entr'aimer.  nés^M6'0*! 

J' ay  fouffigné  ces  chofes  de  ma  main ,  quand  je  me  ""faut  0«  1- 
fentis  approcher  de  la  mort  auSeigneur,  le  11,  jour  du  moisen  étonner: 

de  MarS  I  5*75.  F*/> entmGc* 

mbrardus^ 
ce  font  les 

1   11    1  1  1  ■■■        ■  n        —M—h—  111   ■  , 

termes  de  M, 
de  Thoufai- 

Çaroli DucisArfthotdniNurnifmataJjwvi  commen-    7*> 
tario  ilhftrata ,  editore  Cajp.  Gevartio,A?jtuerpUgey  ?21  ° 
16  k  4.  fol  Acceljere  Ant.Aumftini  Dialosi  deNu-i*"""!*'1' . 

*PJ    ./  TJJ  >     9*  J  c  ô  tempérant*** 

mtjmatwHs ,  Interprète  Andr,  Schotto,  crédit™. 

L'Autheur  de  ce  petit  Commentaire  fur  les  Médailles  du 
DucdArfchot>  eft Albert Rubens,  favant  homme,  & 
fin  déchiffreur  de  Médailles ,  fils  de  Pierre  Paul  Rubens,grand 
Antiquaire  &  neveu  de  Philippe  Rubens  ,  dont  nous  avons 
Eleiïa ,  la  Verfion  des  Homélies  d'  Aftérius,&  quelques  Poêfies 

Hhh    *  Latines 


4*8  BIBLIOTHEQUE 

Latines.  Je  tiens  de  M.  Voffius  &  de  feu  M.  Gévars ,  Secré- 
taire de  la  Ville  d'Anvers,  qu'Albert  Rubens,  &nonpasPier- 
re Paul  fon père,  comme  je  l'ay  écrit  ailleurs,e(tI'Autheurde 
cet  excellent  Co  nmentaire.  Aujourd'hui  je  vois  cela  confia 
-  -  mé  parMeffieursSpanheim&Oifelius.  Cet  Albert  Rubens 
a  auffi  fait  unTrahtdereve/ii*ria& latoClavo  ,  qui  n'a  eftéim» 
jz¥  primé  qu'après  fa  mort.  M.  Ferrari,  Proferîeur  aux  belles 
lettres  à  Padoùe ,  a  refuté  ce  Traité  avec  un  peu  trop  d'aigreury 
lui  de  qui  Rubens  avoit  dit  fi  obligeamment  :  Navijffîmè  Oftavius 
Terrarlus  egregioOpere  ita  omnem  depriscis  veflibus  mater iam  exhaufîty 
ut  prômifloy  àCafaubono&  Salmafio  de  re  veftiaria  Comment  ariofvix 
defideremtis.  Il  y  a  aufli  un  Commentaire  de  Jean  Hémelar 
Chanoine  d'Anvers,  fur  les  Médailles  du  Duc  d'Arfchot,  dont 
lameilleureéiition  eftde  1617.  On  aeuraifondejoindre  au 
Commentaire  de  Rubens ,  les  Dialogues  d'Antonius  Augufti- 
nus  >  le  plus  docte  Prélat  de  lEfpagne ,  qui  font  comme  une-» 
Introduction  à  la  connoifiance  des  Médailles»  L' Autheur  les, 
écrivit  premièrement  en  Efpagnol  5  depuis,  ils  furent  traduits 
deux  fois  en  Italien  }&  enfin  le  Père  Schottus,  Jéfuite ,  en  fit 
une  verfion  Latine,  eftant  encore  jeune. 


7$.  Job.  Qameronis  Opéra  y  Genevœ  16 '42. foL 

ÎLyaeuplufîeurs  éditions  deCaméron,  Théologien  célè- 
bre parmi  les  Proteftans  5  mais  celle  que  je  viens  de  marquer 
eftla  meilleure.  L'Authc-ur  du  Portrait  deCaméron  ,  e(l 
Louis  Cappel,  fon  difciple,  (i  connu  des  favans,  par  fa  Criti- 
que Sacrée,  éz<par[yt\ArcdWim  Puncîatioms ,  publié  parErpe- 
nius.  Celui  qui  a  fait  la  Préface,  eft  Frédéric  Spanheim,  qui 
enreignojt  alors  la  Théologie  à  Genève ,  Père  dTEzechiel ,  & 
de  Frédéric  ,  Ci  fameux  aujourd'hui  dans  la  République  des 
Lettres.  L autheur  aEpiftolavhidofii  ad amkum  ,  refutée  par 
Caméron,  eft  Epifcopius,  favant Arminien.  Elleaeftémife 
depuis  dans  fes  Oeuvres.  On  a  fait  imprimer  à  Saumur  il  n/ 
a  pas  fort  long-temps  le  Mjrotbeùum  de  Cameron  beaucoup 

meii- 


CHOISIE»  4*s> 

meilleur  qu'il  n'avoit  paru  l'an  1632.  On  y  a  ajouté  les  Notes 
de  M.  Morus  fur  le  N.  T.  &  Tes  Axiomes  de  Théologie. 

Bibliothèque  de  la  Croix  du  Maine ,  à  Paris  1584-        74» 
folio. 

CEtte  Bibliothèque ,  qui  fe  fait  rare ,  eft  à  mon  avis  plus  uti- 
le que  celle  de  du  Verdier.  Celle-ci  ne  nous  indique  que 
lenomdes  Autheurs&  celui  de  leurs  Ouvrages  5  au  lieu  quel' 
autre  nous  aprend  diverfesparticularitez  de  ceux  dont  elle  fait 
mention.  Eftienne  Pafqaier  dans  une  Lettre  àM.  de  laCroix 
du  Mans  ou  Maine  lui  parle  de  cette  Bibliothèque»  Ilferoità 
fonhaiter|quenous  euffions  une  Bibliothèque  Générale  des 
Autheurs  François ,  comme Svvertius  &  Vaterius  Andréas  en 
ont  fait  une  des  Flamans&  des  Hollandois,  Nicolas  Antonio 
desEfpagnoIs,  &  Nicolas  Toppi,  &  Léonard  Nicodeme,  des 
Napolitains» 

Nic.Gerbelii  Grœcia  5  BaJîleœi$$o.foL 

Bien  que  nous  ayons  aujourd'hui  l'ancienne  Grèce  de  M. 
PaulmierdeGrentmefnil,  imprimée  à  Leyde  l'an  1 678.  in  7j# 
quarto  ,  il  ne  faut  pas  pour  cela  négliger  celle  de  Gerbélius , 
qui  contient  quantité  de  chofes  qui  ne  font  pas  moins  favantes 
quecurieufes.  Onyvoidfur  tout  tant  de  caractères  d'un_* 
honnefte  homme  ,  qu  on  ne  peut  s'empefcher  d'en  aimer  1\ 
Autheur.  Pour  moi,  j'avoue  franchement  que  je  n'ai  jamais, 
liï  cet  Ouvrage  qu'avecune  extrême  plaifîr;  &  que  comme  il 
m  arrive  fouvent  d'étudier  plûtoft  le  génie  d'un  Autheur  quO 
la  matière  qu'il  traite,  j'ai  elle  ravi  de  trouver  en  celui-ci  une 
fi  belle  ame,  &  fi  portéeà  louer  de  bonne  grâce  tous  ceux  dont 
iltirequelqueslumieres.  Frifïusdans  fonEpitome  de  la  Bi- 
bliothèque de  Gefher  parle  des  autres  Ouvrages  de  Gerbélius, 
mais  il  ne  fait  point  de  mention  d'une  belle  Préface  fur  quel- 
ques OpUfculesd'Erafme  ,  imprimez  à  Strasbourg  l'an  151 7- 

Hhh    3  Dans 


4îo  BIBLIOTHEQUE 

Dans  cette  èdition>pour  le  remarquer  en  paflant ,  il  paraift  qu* 
E rafme  dédie  Ton  Soldat  Chrétien  Joanni  Germano  amico  aulico > 
au  lieu  que  dans  les  éditions  fuivantes  il  y  a  feulement ,  Amico 
cuidam  aulico.  Gerbéiius  mourut  à  Strasbourg  fort  âgé  l'an_* 
76,  lyoo.aprésyavoirenfeignéleDroitpIufieurs  années.  M.  de 
Thou  en  fait  l'Eloge  dans  fon  Hiftoire  ,  l'appellant  ,  après 
CamèrariusdanslaViedeMélanchthcn  ,  virum  optimum  ,  # 
pariter  doUrina  acfuavitate  morum  excellentem,  J'aprens  par  unO 
LettredeM.BochrartàM.Vofilus,  écritedeCaënlez7.  Mars 
1664,  qu  un  Gentilhomme  de  Normandie  nommé  Tourou- 
de,  qui  fit  autrefois  un  voiage  à  Leyde,  exprés  pour  y  voir  M. 
deSaumaife,  avoit  fait  deflein  de  travailler  fur  la  Grèce  ,  & 
debâtirfurlefondsdeM.deGrentmefnil ,  qui  fefentoit  trop 
vieux  &  trop  incommodé  pour  achever  fon  Ouvrage.  M.  de 
Brieux  dans  une  Lettre  àMonfieurdeS.  Clair  Turgot ,  Con- 
feillerd'Eftat  ,  confirme  ce  que  dit  M.  Bochart  ,  en  ces  ter- 
mes :  M.  de  Touroude  travaille  fur  l  'ancienne  Grèce  ,  (S  entreprend  de 
grandsvoiagespour  rendre  (on  travail  plusparf ait  ,  &  pour  donner  des 
Cartes  plwfidelles  &  plus  exaftes  de  tout  ce  Pais  la  ,  que  ne  font  celles 
que  nous  en  avons  eues  j&fgu  ici. 


77-    HugonisGrotiiAnnotationesinSvangdidy  Am- 
ftel.  it^i.fol. 

GRotius  eft  fans  contredit  le  meilleur  Interprète  de  l'Ecri- 
ture que  nous  ayons.  Auffi  eft-il  ainfi  appelle  par  le  Do- 
cte &  judicieux  Pricaeus ,  Critique  Anglois ,  dans  fes  notes 
fur  la  Métamorphofe  d'Apulée  p.  a  19.  Mais  de  plufieurs  volu- 
mes que  nous  avons  de  Grotius  fur  l'Ecriture  >  il  n'y  en  a  point 
de  plus  confidèrable  que  celuici;  fur  lequel  je  fiîjil  y  a  quelques 
mois,  ce  Quatrain ,  adrefféaux  Théologiens: 

Docteurs ,  dont  les  noms  triomphant 

Ont  couru  jufau "ici  de  l'une  à  ï autre  plage; 

OnfeJJez 


CHOISIE.  43« 

Confejfez  aujourd'hui ,  votant  ce  bel  Ouvrage , 
Qu'auprès  defon  Autbeur  vous  pariez  en  enfant, 

Touchant  ces  mêmes  Notes,  voici  ce  qu'écrit  Gro- 
tius  a  Gérard  Voulus,  fon  ami  intime,  dans  une  Lettre  Ma- 
nuferite,  de  Paris  le  i.Aouft  \6z$.  Nou  me*  in  très  Evangeli- 
fias  confetta  funt ,  uffcif,  Reftat  quartus ,  in  quem  aliquidnotabo  ,  -^ 
ftmulme  àminoribus  eu  ris ,  qUétimperfeÏÏ£Jaeent,  abfolvero,  Sed 
non  cfi  è  re  mea-pt  id  Opus  prodeat  quandiu  in  Galliis  vivo,  Nam  qui- 
bits unïcum (tudhtm eJUbeologi* ,  nolunt eam knobis attentari,  Dein- 
de  qu&dam  die  end  a  e(fent,qu&  adpalatum  non  funteorum,qui  hic  facra 
curant  ,  &  quos  offenderenon  ]atU  tutumefl.  Cet  Ouvrage  eft 
fort  loué  par  tous  les  véritables  Savans,  mais  particulièrement 
parEpifcopius&Poëlenburg  ,  Arminiens  ,  &parRuarus> 
Socinien,  dans  une  Lettre  au  Père  Merfenne,  Religieux  Mi- 
nime. J'oubliois  de  remarquer  que  Grotius  à  la  fin  de  ces  No- 
tes fur  les  Evangiles  a  ajouté  un  Traité  ,  dans  lequel  il  réfute-» 
deux  Théologiens,  l'un  qu'il  nomme  Borborita  ,  &  l'autre^ 
Fronto.  Borborita,  c'eit  Samuel  des  Marets,Théologien  de 
Groningue.  Fronto,  c'eft  Pierre  du  Moulin,  Théologien  de 
Sedan»  Voyez  touchant  ce  dernier  M.Sarrau  dans  fes  Lettres 
pag.4*- 


Job  W\ld ,  Latine  Feri  ,  EnarratiomsinEvan-    79- 
gelium  Johannii ,  Lovanii  iffi-fol. 

CEux  qui  voudront  avoir  dans  leurs  Bibliothèques  une  bel- 
le édition  du  Commentaire  de  Férus  fur  S.  Jean ,  doivent 
rechercher  celle-ci ,  qui  eft  préférable  à  toutes  les  autres.  Car 
outre  quelle  eft  in  folio ,  elle  a  l'Epitre  dédicatoire  dece  pieux 
&  éloquent  Cordefier,  àSebaftien,  Archevefque  deMayen- 
ce,  que  iesautres  éditions  n'ont  point.  Dans  cette  Epitre, 
Férus  avoue  ingénument  qu'ils'  eft  fervi,en  quelques  endroits, 
des  Commentaires  de  Brentius&  d'Oecolampade  ,  Prote- 
ftansj  mais,  ajoute-t-il,  eatantumtranftuliquxbonAy  Ecclefia- 

flkéftté 


43*  BIBLIOTHEQUE 

jlicœque  doBrinœ  confond  videbantur  ,   GJ*  qu<e  vin  illî non  in  Schifntate, 
fedin  Caibolua£c(lefia  didicerant.      i\ufii  eftoit  il  trop  bonCatho- 
lique  pour  en  u(er  autrement.      Voyez  l'Apologiede  Michel 
de  Mèdine  pour  Férus,  contre  le  Père  Dominique  Soto  ,  Ja- 
go.       cobin,  &SixtedeSien;ie,  du  même  Ordre,  dans  fa  Biblio- 
théqueSacrée  p.  +  1 7.  de  l'édition  de  Venife.     Je  n'ignore  pas 
queM.deThou  ,  dans  lhloge  de  Férus  ,  àxtquemultafcripfît 
tdntéimoderatione ,  ut(cij[aob>elligiontic*iufamGermania,  abutra- 
que parte gratiammeruerit.     Mais  cettemodération  de  Férus,  ne 
détruit  point  ce  que  j'ai  avancé.      Autrement  M.  de  Thou  lui 
même,  M.BouIedans  Ton  Efïai  del'Hiftoire  des  Proteftans, 
le  Père  Maimbourg  ,  Jéfuite,  dans  (a  Méthode  pour  rame- 
ner les  mêmes  perfonnes,  &  une  infinité  d'autres   ,   doivent 
eftre  rayez  du  nombre  des  Catholiques,  pour  avoir  eÛé  mo- 
dérez dans  leurs  Ecrits. 


TbemiftîiOrationes  33.  Gr.Lat.  cum  verjione  Gf 
nous  Qionyfîi  Petwvii ,  Gabrklis  QoJJartii  £f 
Joannis  Hardmmjfarif,  16%  4.. folio. 


81 


DEtrente  fix  harangues  de  Thémiftius  que  Photius  avoit 
leués ,  nous  en  avons  enfin  trentetrois,  parles  foinsdes 
PéresPétau,  Ccflart ,  &  Hardoùin.     Nous  devons  furtouc 
beaucoup  à  ce  dernier,  qui  ne  sert  pas  contenté  d'ajouter  dans 
cette  nouvelle  édition  treize  Harangues,  qui  n'a voyent  jamais 
cftè  imprimées  ,  mais  qui  l'a  encore  enrichie  d'excellentes 
notes.       Jaurois  feulement  fouhaité  que  ce  Père euft inféré 
dans  fon  édition  les  notes  de  George  Remus  ,  quoy  que  Pro- 
testant ,  comme  M.  Hadrien  de  Valois  fit  mettre  il  y  a  quel- 
ques années  les  notes  de  Lindenbrog  ,  auffi  Proteftant ,  à  la 
fin  de  celles  de  fon  frère  &  des  fiennes,  fur  Ammian  Marcel- 
fin.  Je  m'étonne  que  IePère  Hardoùin  n'ait  rien  dit  des  cin- 
quante deux  Harangues  de  Thémiftius,  quinétoyent  point 
imprimées   ,  quePio  Mufio  écrivant  à  M.  de  Peirefc  difoit 

avoir 


CHOISIE.  4tf 

avoir  trouvées  dans  la  Bibliothèque  du  célèbre  Vincentio  Pi- 
nelli.  Pluft  à  Dieu  que  la  nouvelle  fut  véritable!  &  que  nous 
puflions  un  jour  poflèder  un  Ci  grand  tréfor.  Car  enfin  quoy 
que  la  Grèce  ait  eu  d'excellens  Orateurs  ,  qui  ont  précédé  de 
plufieursfieclesThémiftius  ;  j'oferay  pourtant  aflurer  ,  (ur 
toutaprésletémoignage  de  Muret  ,  dans  une  de  fes  Haran-  gr, 
gués  ,  que  Thémiftius  n'eft  inférieur  à  aucunde  ces  Anciens 
là.  Je  ne  fay  fi  fa  douziefme  Harangue  à  l'Em  pereur  Valens  » 
traduite  en  Latin  par  Dudithius  ,  mais  dont  le  Grec  s'efi:  per- 
du ,  eft  la  même  que  c'elle  dont  fait  mention  l'HiftorienSo- 
crate.  LePérePétau,  quil'atournéeenGrecfurleLatinde 
Dudithius ,  le  nie  formellement.  M.  de  Valois  au  contrai- 
re, difcipleduP.Pétau,  ditquec'eftlamême,  fondé  fur  co 
qu'il  trouve  dans  cette  Harangue  une  partie  de  ce  qu'en  allè- 
gue Socrate  :  Je  dis  une  partie  ,  parce  que  tout  ce  qu'en  allè- 
gue cet  Hiftorien  ne  s'y  rencontre  pas.  Ce  qui  fait  que  je  n'ofe 
prononcer  fur  ce  difèrent. 


Excerpta  ex  Tragœdïts  &  Comœdiis  Qrms^  cuiil-9 
njerjîone  &  emendationibusH.Grotii,  Parif. 
1626. 4. 

GRotius  ayant  donné  au  public  l'an  1 62. 5 .  leStobée,corrigé 
fur  quelques  Manufcrits  de  la  Bibliothèque  du  Roi,  yjoi-  g$, 
gnit  l'an  1626.  cesanciensFragmens.  Mais  quelque  foin  qu'il 
ait  pris  de  ce  Recueil ,  Thomas  Gataker,  Anglois,  l'un  de  nos 
Critiques  les  plus  exadis,l'a  rendu  beaucoup  plus  complet  dans 
un  chapitre  de  fes  Mélanges,  &àla  marge  même  de  l'édition 
deGrotius,quifevoid  aujourd'hui  dans  la  riche  Bibliothèque 
duSaYantM.Voflius* 


Iii  Jldar- 


434  BIBLIOTHEQUE 

Adfarculfi  FormuUcum  Nous  Hkronymi  Bîgnoniï. 
sîccesjït  Liber  Legis  Salie  ^a  Fr.Pttbœo  &Bigno- 
nio  nous  Uluftratm  5  Parif  apud  (Jramqfium-j 
1666,  4. 


Ci 


>En'eftpas  là  le  premier  fruit  des  études  de  l'illuftre  M, 
rBignon.  Ayant  pofïédêle  fens  &  la  feience  Iong-tems 
avant  la  barbe,comme  dit  aflez  naïvement  de  lui  Mademoifel- 
le  deGournai,dans  faPréface  fur  les  Efiais  deMontagne  fonPé- 
re  d'alliance,  il  avoit  fait  plufieurs Livres  avant  celui-ci.  Agé 

§4.  feulement  de  dix  ans ,  il  fit  la  Defcription  de  la  Terre  Sainte. 
A  quatorze  ans,  il  écrivit  deux  Traitez,  fan  touchant  les 
AntiquitezdeRome  ,  &  l'autre  de lEledtion des  Papes.  A 
dix-  neuf  ans ,  il  réfuta  pour  l' intéreft  de  nos  Rois  un  livro 
infolio,  de  Jaques  ValdésEfpagnol,  touchant  la  Préféanco 
des  Rois  d'Efpagne.  A  vingt  trois  ans,  il  fit  imprimer  ces 
formules  de  Marculfe  avec  des  Notes ,  qui  font  beaucoup  plus 
amples  dans  cette  édition  de  Cramoify.  Dans  laquelle  on, 
devoitauffi  mettre  les  petits  Ouvrages  dont  j'ai  parlé  j  afin», 
que  l'on  puft  avoir  dans  un  feul  Volume  toutes  les  Oeuvres  du 
favant&pieuxM.Bignon,  Onamisàlafin  decesFormules 
fon  Tombeau,  qui  avoit  efté  d'abord  imprimé  à  part  5  dont 
les  deux  principales  pièces,  font  la  Harangue  du  PéreFron» 
teau, Religieux  de  S.  Geneviève,  &  le  Poème  de  M.  Portner, 
autheurdelaViedeM.Guyer  ,  dans  laquelle  il  s'eft  caché 
fous  le  nom  d'Antoine  Périander  Au  devant  de  ces  mêmes 
Formules  fe  void  le  Portrait  deM.Bignon  ,  avec  les  Eloges 
qui  lui  ont  efté  donnez  ,  dont  j  ai  fourni  la  plus  grande  par- 

Sj.  tie.  Depuis,  j'ai  découvert  qu'il  eftoitloiié  par  M.  de  Valois 
dans  fa  préface  fur  Ammian  Marcellin,  par  le  Père  Jacob  do 
SaintCharles,  Religieux  Carme,  dans  fon  Traité  des  Biblio- 
thèques, par  M.  de  PellilTeri  dans  fes  Lettres  ,  &  parl'Au- 
theur  de  IHiftoiredu  Temps,  imprimée  l'an  164?» 

Pétri 


CHOISIE.  43; 

Pétri  Seguini  Selecla  Numifinata^Parif  166^,4, 

C'Eft  dommage  que  M.  Seguin,Doyen  de  TEglifeRoialo 
de  Saint  Germain  de  Paris,  poiTédant  autant  de  Médail- 
les rares  qu'il  en  pofledoit,  ne  nous  ait  donne  avant  fa  mort 
que  l'explication  d'un  fort  petit  nombre.  J'ai  connu  autrefois 
cet  excellent  homme,  &  je  ne  fuis  jamais  forti  d'avec  lui  fans 
une  extrême  fatisfadion.  Sa  maifon  eftoit  comme  uneAca- 
démie  d' Antiquaires,  où  je  me  rendois  avec  grande  afliduitè. 
J'y  ai  vu  quantité  de  gens  très-  habiles  dans  les  Médailles,mais 
j'ai  efté  auez  malheureux  pour  n'y  point  voir  le  charmant  M»  86. 
Patin,  les  délices  desSavans  ,  &  aujourd'hui  Tune  des  plus 
brillantes  lumières  de  l'Italie.  Nous  devons  à  M,  Seguin  la 
Vie  du  Cardinal  Commendon,  écrite  en  Latin  par  Antoine^ 
IvlarieGratiani,  fon  Secrétaire  j  comme  à  Monfigneurdo 
Furftemberg,  Evesque  de  Munfter,leMécéne  de  fon  fiécle,un 
Traité  du  même  Gratiani  des  Chûtes  des  Hommes  Illuftres* 
Ces  deux  beaux  Ouvrages  ont  efté  donnez  au  public  par  M, 
Fléchier,  de  l' Académie  Françoife  5  le  premier  ayant  mémo 
efté  traduit  par  lui  en  François  ,  auffi  poliment  que  l'on  peut 
traduire.  l' aprens  que  fa  Majefté  à  acheté  les  Médailles  de-» 
M.  de  Seguin  >  dont  je  ne  dirai  rien  davantage ,  en  ayant  parlé 
ailleurs.  Javertiray  feulement  mon  Lcdteur,  que  depuis  la 
première  édition  de  cette  Bibliothèque  les  Médailles  de  M. 
Seguin  ont  eftéf  imprimées  à  Paris  avec  plufieurs  additions, 
&  des  Notes  de  M,  Vaillant  fur  ces  mêmes  Médailles. 


Fr.  Bosqueti  HiftorU  Q  alite  an  a  Tommprimus  3  Pa-    g  - 
rij.  1636. 4* 

CEtte  édition  eft  beaucoup  plus  ample  que  la  premiêre,qui 
eftoitin  oclavo  ,  maismoins  ample  auffi  de  quelques  li- 
gne;, contre  les  Moines,  raportéesparllflerius ,  Archevef- 
que  d' Armach  en  Irlande ,  dans  fes  Antiquitez  d'Angleterro  » 

Iii    i  & 


43  6  BIBLIOTHEQUE 

&  copiées  par  M.  Daillê  dans  Ton  Traité  Latin  de  l'Emploi  des 
Pères»  Ce  premier  Tome  de  l'Hiftoire  de  M,  de  Bofquet,  qui 
n'a  point  efté  fuivi  d'un  fecond,a  deux  parties;la  première  corn* 
prend,  dans  un  ftileaflez  élégant,  ce  qui s'eftpaffé  depuis la_» 
naiflance  de  l'Evangile  en  France,  jusqu'à  la  paix  delEglifo, 
La  féconde  n'eft  qu'un  Recueil  de  Panions  de  MartirsFrançois, 
tirées  de  divers  Manufcrits;  dontles  principales  font  celles  de 
S.  Denis  Evefque  de  Paris  5  &  de  Saint  Viclor  de  Marfeillo. 
Pour  fupléer  à  ce  qui  manque  à  cette  Hiftoire  ,  il  faut  avoir  re- 
cours aux  Annales  Eccléfiaftiques  de  France  du  Père  leCointe, 
8  g.  que  nous  avons  perdu  depuis  quelques  mois ,  &auxDiflerta- 
tions  des  doctes  Sirmond,  deLaunoy  ,  &Boiiillaud  ,  tou- 
chant les  deux  Denis,  la  Madelainede  Marfeille,  &  le  S.  Bé- 
nin de  Dijon.  Le  premier  Ouvrage  de  M.  de  Bofquet  ,  eft 
Synopfis  Legum  Mkhaelis  Pfelli  ,  tournée  de  Grec  en  Latin  ,  & 
louée  par  le  Père  Morin  dans  fes  ExerckationsBibliques.  Tou- 
chant les  autres  Livres  de  cePrélat,  je  renvoie  le  Ledeurau 
Journal  des  Savans  ,  &  à  la  France  Chrétienne  de  Mefileurs 
Se  S.  Marthe,  où  il  trouvera aufli  fon  Eloge. 


Job.  Bonœ  Çardinalis  Opéra,  AntutYp,  167 y. 4. 

ONaeuraifonde  ramafler  en  un  Corps  les  favans&  pi- 
eux Ouvrag.es  du  Cardinal  Bona ,  parent  du  Connectable 
Lefdiguieres.  Mais  on  pouvoitsen  acqciteravec  plus  de  foinj 
je  veux  dire  en  y  ajoutant  Ces  Poèfies  Latines ,  &  fes  Lettres  aux 
Pères  Dachery&Mabillon  ,  Religieux  Bénédictins  ,  à  M. 
*9'  Thiers,  Curé  de  Champ-rond ,  à  M.  de  Condom ,  à  l'Autheur 
de  la  Morale  Chrétienne,  &  à  divers  autres.  Son  Teftamenr, 
qui  eft  à  la  fin  de  cette  édition,  a  elle  fourni  par  cet  incompa- 
rable Bibliothèquaire  du  Duc  de  Tofcane  Antoine  Magliabe- 
chi>  &  publié  dabord  par  M.  Cineili,  Médecin  de  Florence^, 
l'an  167s".  AlafinduTraitéde  laPfalmodie,  le  Cardinal  Bo- 
naamisunlndicedesAutheursqui  yfonteitez,  avec  le  juge- 
ment qu  il  en  fait*      En  quoi  il  a  imité  Thomas  Dempfter , 

Ecoflbis> 


CHOISIE.  4J7 

Ecoflbis ,  qui  a  fait  un  pareil  Indice  des  Autheurs  qu'il  allègue 
dans  fes  Notes  fur  les  Antiquitez  Romaines  de  Rofin.  Ce  qu' 
a  ignoré  l'Autheur  du  Journal  des  Savans  ,  qui  croit  que  Io 
Card»  Bonaeftlepremierquienaainfiufé.  Je  ne  parlerai 
point  ici  du  démêlé  de  ce  Cardinal  avec  le  PéreMacédo ,  Je- 
fuite,  &  depuis  Cordelier  ,  au  fujet  des  Azymes  5  M.  Létia-» 
traité  aflez  au  long  cette  matière  >  autroifiémetome  de  fon.. 
Italie  Régnante.  On  m'a  dit  qu'il  seftoit  fait  à  Paris  une  édi- 
tion des  Oeuvres  du  Card.  Bona  en  petit  volume  ,  &  que  l'on 
avoit  traduit  en  François  Ton  Traité  de  la  Mtfle ,  celui  du  Dif- 
cernement  des  Efpri'ts  >  &  celui  qui  a  pour  titre  Manuduiïio  ad  90. 
CmUm* 


Gerardi  Joannis  Uosfii  Tbeologia  Gentilis,  &  Pbj* 
fie  a  Cbriftiana ,  Atnflel.  \66$.  2.  voll.foL 

DE  tant  de  Livres  qu'a  fait  le  fameux  Gérard  Voflius ,  il  n'y 
enapointquiaiteu  &  qui  ait  encore  plus  de  réputation., 
que  celui-ci,   Aufii  y  en  a  t-il  eu  jusqu'à  préfent  trois  éditions  ; 
dont  la  féconde ,  qui  eft  celle  que  je  viens  de  marquer  l'empor- 
te fur  les  deux  autres  j  Monfîeur  fon  fils  s'eftant  donné  la  pei- 
ne d'en  prendre  le  foin  ,  &  l'ayant  dédiée  à  M.  Colbert ,  l'un... 
des  premiers  hommes  de  l'Europe.     Voici  le  jugement  qu'en 
fit  un  fin  connoifleur  (c'eft  lilluftre  M.  Grotiusj  ayant  feule- 
ment vu  la  première  édition ,  qui  eftoit  beaucoup  moins  am- 
ple que  celle-ci  :  Proximis  diebus ,  dit-il  écrivant  à  l'Autheur, 
AliquidniUus  otii >  legiea,  qu&omniatua  foleo  ,  audit  ate  ac  animi 
affetJu  )    tua  de  Idololatria  :  in  quo  contra,  feiifti ,  qukm  nunc  fîerifô- 
let  'y  plerique  enirn  tituhs  fuos  opère  non  implent  y  tu  aliter  nos  decîptSj 
plus  dan  do  qukm  er  as  poUicitus  t     Nam  prater  omnium  gentium  hïflori-      p  1 , 
am  y  nature  nabis  pandis  my fier  ta ,   15  in  tant  a  rerum  congerie  fervas , 
quod  dijficittimum  eft ,  ordinemt      Prœterea  quoties  veterum  aut  Scri- 
pturaaut  fenfus  in  dubiumvenit  ,  ofiendU  qukm  exatfa fit  judicïitui 
trutina,      Tum  veropietatU  aeprobitatis  femina  ita  ubique  infpergisy  ut 
non  aiium  nôrim  hbrum  ejicaciorem  cerrigendts  feeulï  m  tribus.       A  u 

lii     i  refte 


438  BIBLIOTHEQUE 

refte  quelque  beau  que  foit  cet  Ouvragée  eft  pourtant  (àemeu- 
ré  imparfait  ,  aufïi  bien  que  plufieurs  autres  du  mêmeAu- 
theur.  Avec  cette  diférence  néantmoins  ,  que  celui-ci  lui 
fera  toujours  de  l'honneur,  au  lieu  que  les  autres  le  deshono- 
rent. Tels  font  particulièrement  fonEtymoîogicum  ,  fes 
Traitez  des  Poé'ces  Grecs  &  Latins ,  &fon  Introduction  àla_, 
Chronologie  ,  que  l'on  ne  devoir  jamais  pubiier.  Gérard 
Vodius  naquit  à  Heydelbergl'an  i^76.  &  mourut  à  Amfter- 
dam  Tan  1 04?.  âgé  de  7  3 .  ans. 


ç>z.    Etycb.  Spanbemii  Dijfertationes  de  prœflantia  &  ufu 
Numismatum  1  Amftel.iôyi.  4* 


I! 


Lneft  jamais  forti  de  la  prefle  des  Imprimeurs ,  unfidoclo 
.Livre  que  celui  ci  touchant  les  Médailles.  "FeuM,Seguin_f 
en  avoitloiié  l'Ebauche  dés  l'an  1665".  dans  fes  Médailles 
Choifiesj  &  aujourd'hui  tous  les  Antiquaires  font  comme  à? 
envy  l'éloge  de  cette  féconde  édition  ,  qui  eft  beaucoup  plus 
ample  que  celle  de  Rome.  Il  y  a  un  feul  endroit  qui  me  fait 
delapeinej  c'eftàlapage  5  85-.  où  ceSavant  homme  prétend 
que  Scaliger  s'efl:  trompé ,  afifurant  fur  la  foi  d'une  Médaille  de 
Cleopatre,  que  cette  Reine  fut  furnommée  en  Egyptien.» 
tvffMcruuif*.  Que  dira  M.  Spanheim  de  la  Médaille  de  Cleo- 
pâtre  dont  parle  A  ntoine  le  Pois ,  qui  avoit  pour  infcription^, 
baziajzzhz  kahoiïatpas  nssANZiîTHPAZ  j  que  ce  mê- 
me le  Pois  interprète  ,  Reginœ  Clcopatr*  omnium  (  five  univerft) 
93,  &rv4/W«'/?Soiîtiendra-t-iI  auffique  le  Pois  s'efl:  trompé?  Pour 
moi,  jinclinerois  volontiers  à  croire  qu ozzam  feroit  un  mot 
Egyptien  lignifiant  Tout,  ou  l'Univers  3  me  (buvenant  d'avoir 
lu  dans  le  Traité  de  Plutarque  d'Ifis  &  d'Ofiris ,  qu'OZ  en  Egy- 
ptien vouloit  dire  plufieurs  ;  d'où  j'infère  qu'ozzAN  pourroit 
bien  dans  la  même  langue  fignifier70«f  Je  m'en  rapporte  pour- 
tant à  Meffieurs  Spanheim,  CarcavijPatin  &Spon,dont  les-dè- 
citions  rae  feront  toujours  des  loix.  Depuis  la  première  édi- 
tion 


CHOISIE.  439 

tion  de  cet  Ouvrage ,  fur  une  Médaille  de  M.  Antoine  &  do 
Cleopatreraportée  par  M.Spanheim  dans  Ton  Commentaire 
fur  les  Céfars  deTEmpereur  Julien ,  je  conjecture  qu'il  faut  li- 
re dans  celle  de  le  Pois  ,  BAZIAI22HZ  KAHOHATPA2  0HA2 
nhhtepas.  M.  Spanheim  adrefie Tes  DifTertations  touchant 
les  Médailles  à  un  bel  efprit  de  Rome ,  nommé  Oclavio  Falco- 
nieri  ,  qui  fit  imprimer lan  1 6(58. un  Recueil  d'Infcriptions 
Athlétiques,  &  depuis,  une  Ditfertation  touchant  une  Mé- 
daille d'Apamée,  repréfentant  le  Déluge  arrivé  fousDeuca- 
lion  ou  Noé.  Ce  M .  Falconiéri  mourut  l'an  1 676.  Il  eft  loîié 
par  M.  Graevius  dans  fa  Préface  fur  les  Epîtres  de  Cicéron  adFa- 
miliares')  & M.Heinfiuslui dédie  le  troifiéme livre  de  fes E!é-  94» 
gies.  M.Spanheim  aaufïi  fait  des  Notes  fur  les  Céfars  de  V 
Empereur  Julien,  &  a  écrit  un  Difcours  François  fur  la  Crèche 
de  nôtre  Seigneur,  un  autre  fur  fa  Croix  ,  &  un  troifiéme  fur 
laDefcenteduS.  Efprit  fur  les  Apôtres.  Ilaauffifaitune  tra- 
duction Françoife  de  l'Epitre  de  S.  Clément  aux  Corinthiens , 
qui  n'eft  pas  imprimée  ,  &  il  nous  fait  efpérer  une  nouvelle-» 
édition  deLucain.  J'ai  conjecturé  qu'il  eftoit  l'Autheur  d'une 
Lettre,  oùiln'a  point  mis  fonnom  ,  écriteàun  ami  ,  furl 
Hiftoire  Critique  duVieuxTeftamentdu  P.  Simon.  Celui 
qui  a  répondu  à  cetteLettre  confirme  ma  conjecture.  Un  des 
premiers  Ouvrages  de  M.  Spanheim,  &peut-eftremêmele 
premier,  eft  une  Critique  contre  M.  Amyraut  ;  pour  la  dé- 
fenfede  M.  fon  Père,  imprimée  en  Hollande  l'an  1 649.  Enfin 
il  y  a  des  Vers  Latins  de  M.  Spanheim  au  devant  de  la  Haran- 
gue Italienne  de  M.  Dati  ,  GentiîhommeFlorentin  ,  furla_, 
mort  d'un  fameuxAntiquaire  de  Rome,nomméC^4»o^P<?2r- 
zof  à  qui  M.  Heinfiusdédie  le  premier  livre  de  fes  Elégies,  & 
JanusNiciusErythr£us(ceftGiovan  VittorioRoffi)un  de  fes  95" , 
Dialogues, 


Joh.  Scbefferi  de  Aiilitia,  Navali  ^Vetermn  l'en  4. 
Upfahœ  1654«  4*  . 

ILyadéjaplufieursannéesqueM,SchefFer  promettoit  uno 
féconde 


440  BIBLIOTHEQUE 

fecondeedition  decetOuvrage.  Mais  je  n'aprens  pasjufqu' 
ici  qu'on  l'ait  r'imprimé.  Lamatierede  ce  Livre  eftant  très 
curieufe  &  très  agréable  on  ne  feroit  pas  mal  d'en  donner  une 
féconde  édition ,  quand  ce  ne  feroit  que  pour  porter  les  Addi- 
tions, qui  font  à  la  fin  ,  chacune  en  fa  place.  Après  quoi  1* 
onpourroitlirece  Livre  fort  commodément,  &  avec  plus  d' 
utilité  que  Ton  ne  fait  aujourd'hui.  M.  Graevius  cite  ce  Trai- 
té avec  éloge  dans  fes  Notes  fur  le  Solécifte  de  Lucien  i  qui 
(pour  le  direenpa(ïant;a  efté  doctement  commenté  il  y  a_. 
plus  p'un  fiecle  par  cegrand  Critique  Paul  Léopard  ,  dont  le-» 
favoir  &  la  modeftie  font  également  admirables.  Je  m'efton- 
ne  que  M.  Graevius  n'en  ait  fait  mention  ;  d'autant  plus  qu'il 
$6,  femblenelui  avoir  pas  efté  inconnu.  Ceux  qui  voudront 
eftreinftruitsdes  autres  Ouvrages  de  M,  Schéffer  ,  peuvent 
confulter  la  Bibliothèque  ancienne  &  nouvelle  de  M.  Konig, 
Bibliothécaire  d'Alto;  f,  prés  de  Nuremberg. 


GerardiTJosJiiffiftoria  Pelagiana ,  Amftdodami 
1%.  f 

CEtte  Hiftoire  parut  pour  la  première  fois  Tan  1 6 1 8.  &'  ac- 
quit dés  lors  à  fon  Autheur  une  grande  réputation.  De- 
puis il  l'augmenta  de  prés  d'un  tiers  j  &  la  mit  au  rang  de  fes 
Ouvrages  retouchez.  Eftant  venu  à  mourir  quelque  temps 
après,  Monfieur fon  fils aprenant qu'il  ne  fe  trouvoit  plus  d' 
exemplaires  de  cette  Hiftoire,  la  fit  r'imprimer  avec  les  Addi- 
tions de  M  fon  Père  l'an  1657.  &  la  dédia  à  M.  Bochart.  Com- 
me le  fujet  de  cette  Hiftoire  eft  extrêmement  important ,  Se 
que  l'on  ne  fauroit  favoir  trop  à  fond  les  fentimens  de  Pelage 
&defes  difciples  ,  jeconfeillerois  volontiers  à  ceux  qui  font 
07,  Bibliothèque,  de  joindre  à  cette  Hiftoire  de  Voftius,  ce  qu'a 
écrit  fur  cette  matière  le  favant&  infatigable  Uflêrius  5  mais 
fur  tout  la  belle  Hiftoire  Pélagienne  du  Père  Noris  Auguftin  , 
qui  eft  aujourd'hui  Profeffeur  en  Hiftoire  Ecclefîaftique  à  Pife. 
Cette  Hiftoire  fut  d'abord  imprimée  à  Padoiie  1  an  1 67  j .  in  fo- 
lio 9 


CHOISIE;  441 

lio,  enfuit?  à  Paris  mais  auffitoftfuprimée,  (M.Léti  autroi- 
(iémetomederon  Italie  Régnante  dira  pourquoi)  &  enfin  en 
Hollande,  qui  eft  l'édition  la  plus  commune»  Ce  Père  No- 
ris  travaille  prêfêntement  à  l'Hiftoire  des  Donatiftes  ,  qui  fera 
un  plus  gros  volume  que  celle  des  Péîagiens,  comme  nous? 
aprendM.  Cinelli,  de  l'Académie  des  Apatiftes,  dansfaï'ré- 
face  fur  les  Poëfies  de  Chiabréra.  M.  de  Valois  a  aufti  fait  P 
HiftoiredesDonatiftes,  maisenracourci,  Ellefetrouveàla 
fin  de  Ion  Eufebe.  Pafibns  à  quelques  remarques  fur  IHiftoi- 
rede  Voffius.  Pag,  $z,  il  prétend  qu'il  y  ait  une  infertion  dans 
un  partage  d  s  Caflïodore  fur  le  Pfeaame  69.  touchant  CalTien. 
Cependant  il  ne  fautqu'ofterle  poinctqui  eftdansce  paiïago 
aprbslcmotgeneraliter.  C'eft  ce  que  confirme  l'édition  do 
Câfliodorede  Paris  de  l'an  15*  19.  qui  eft  beaucoup  plus  corre-  P8» 
clequecelledeBaslede  149 1.  dont  Vollius  s'eft  fervi.       Do 

f>lus  ,  pourquoi  ne  pas  vouloir  que  Cafîiodore  ait  dit  de  Caf- 
ien  ,  nonfequendm  in  omnibus generaliter  Caffianus  ,  puis  qu'au  lï- 
vrcde  divinù  lettionibtu  ch.  2j>.  il  ne  fait  point  de  difficulté  do 
dire,  Caj^amu  de  Itbero  arbitrio  à  B.  Profperojure  culpatm  eft.  Unde 
monemui^ut  in  rébus  talibtu  cxccdentem  jub  cautela  iegcre  debeatls,  A 
la  page  141.  VofTius  cite  le  Traité  de  Virginitate  Mari*  ,  com- 
me eftant  d  Ildephonfe  deToléde.  C'eft  ce  qu'avoit  fait  avant 
lui  leCard.Bellarmin,  &depuis,  leCard.  BonadansfaPIal- 
modie.  Mais  le  Père  Dachery  ,  Benedidin  ,  à  qui  la  Repu- 
blique des  Lettres  eft  fi  obligée  ,  nous  a  découvert  que  co 
Traité  eftoit  de  Pafchafe  Ratbert ,  Abbé  de  Corbie,  &  l'a  in- 
féré fous  ce  nom  au  douzième  tome  de  fon  Recueil  Enfin  à 
la  page  5-50.  Vosfius  dit  que  le  Difcours  de  Clément  d'Alexan- 
drie, touchant  leSalut  des  perfonnes  riches,  s'eft  perdu  avec 
d  autres  Pièces  du  même  Autheur.  Ce  Difcours  fe  trouvoit 
pourtant  du  temps  de  VosfiV,  j  ayant  efté  publié  dés  fan  1621. 
par  Michel  Ghislerius  dans  la  Chaîne  fur  Jeremie ,  mais  fous  le 
nom  d'Origene.  Dequoi  il  s'eft  rétracté  dans  la  Prérace  do  pç. 
cette  Chaifhe.  A  quoi  n'a  pas  pris  garde  M  Pearfon  dans  fon 
Apologie  pour  les  Epîtres  deS.  Ignace  pag.9^.  &i6g.  dela_, 
féconde  partie.  Depuis,  lePéreCombefis,  Jacobin,  à  qui 
nous  devons  tant  de  Pièces  Gréques,  nous  a  ausfi  donné  celle- 

Kkk  ci, 


442  BIBLIOTHEQUE 

ci,  fous  le  nom  de  (on  véritable  Autheur.  Dans  ce  Difcour* 
de  Clément  ,  il  yaune  hiftoire  affez  finguliere  touchant  S» 
JeanleThéologien  ,  qui  eft  différemment  rapportée  par  S. 
Irenée  dans  un  beau  fragment  qui  nous  a  efté  confervé  par  Io 
Moine  Aniiochus  au  1 1  z.  de  fes  Sermons. 


Gerardi^osjti  Ihefes  Théologien  &  HiftoricAyHagA 
Comitis  1658.  4> 

VOici  les  Théfes  les  plus  modérées  qui  ayent  efté  faites  par 
lesProteftans.  Ceft  dommage  qu  elles  font  fi  pleines  de 
fautes.  Quelque  Imprimeur  de  Hollande  ne  feroit  pas  mal 
de  les  faire  corriger  par  quelque  habile  homme  ,  &  de  les  r* 
imprimer  enfuite  j  en  y  joignant  les  Thefcs  de  Baptùmo  qui  ne 
100.  fe  trouvent  plus  ,  \esDi(ïenaùon$  de  tribu*  Symbo/ù  ,  celle  d' 
UfTérius^f  SymbolisveterùEccle/i*  ,  qu'il  a  dédiée  à  Vosfius  ,  & 
la  DilTertationdumême  Vosiiusde  JurcMagiftratuum  inrebustc- 
tlefiaftUU,  Cette  modération  de  Vosfius  en  tous  fes  Ecrits, 
mais  fur  tout  en  ceux  de  Théologie,  n'a  pas  déplii  à  diversCa- 
tholiques.  Ceft  elle,  à  mon  avis,  autant  que  le  grand  fa  voir 
de  cet  excellent  homme  ,  qui  a  tiré  de  la  plume  delEminen- 
tilïime  Cardinal  Bona  cet  éloge  confiderable  :  Joannes Gerardiu 

Vojftus  ,  omni dotlrinarum genere  atqtte  omni  eruditione  mirabiîiter 
excuit  w.  Utinam  ortbodoxafide  imbutus  fuiffet!  Ce  fouhait  eft  tout 
femblableàceluiquefaitM.  de  Balzac  pour  M.  Daillé  ,  dans 
uneLettreàM.Féret,  Secrétaire  du  Duc  de  Weymar  :  Je_* 
votif  remercie ,  dit  il  >  de  s  Sermons  que  vous  m  avez  envoiez^  iS vous 
ÇupUe  d  ^ajfeurer  /'  bonne  (le  hérétique  qui  les  aprejehez^  que  je  l  *  honore 
(£  Ceftimc  toujours  extrêmement,  lly  a  parmi  nom  plus  dun  Révérend 
&  plus  d'un  Monfteur  notre  Maiftre  que  je  voudroù  que  notre  £glifeeu[i 
troquez  pour  un fi aimable  ennemi.  Je  r  envie  tous  les  jours  à  vôtres 
IOI»  parti  f  &  je  lui  du  quelquefois  ■>  quoy  que  difficilement  mepui/fe-t-il  en- 
tendre du  lieu  où  il  e(l ,  cùm  tafafis,  utinam  no/ler  ejfes  !  Je  m  efton- 
ne  que  Voffius,  qui  avoit  une  fi  grande  lecture  ,  nie  dans  fes 
Théfes  Hiftoriques  de  l'Invocation  des  Saints  >  après  Robert 

Cocus, 


CHOISIE.  44$ 

Cocus  j  Anglois  ,  queThéodorecfoit  l'Autheur  des  Livres 
de  curandis  Grœcorum  affeïïiombus  5  Théodoret  lui  même  mar- 
quant fi  clairement  qu'il  à  fait  ces  Livres  ,  dans  fa  première^ 
QueftionfurleLévitique.  Lemême  Vofïius  ,  danslesmê- 
mesThéfes ,  donnelenomd'EvefqueàSu^pice  Sévère  ,  qui 
n'a  jamais  efté que  Preftre  ,  comme  le  reconnoift  Voffius  lui 
même  dans  fes  Hiftoriens  Latins, 


Sulphius  Severus  variorum,  Amjiel.  itféf*  S. 

SUlpice  Sévère  eft  un  fi  joli  Autheur  qu'on  ne  fauroit  le  r'im- 
primer  trop  fouventj  fur  tout  fi  l'on  a  quelque  chofe  de  par- 
ticulier à  y  ajouter»  AinfililluftreM.Bigot  ,  quifemblen* 
eftrené  que  pour  obliger  les  doctes  ,  ayant  découvert  cinq 
Lettres  de  Sévère,  &  le  laborieux  M,  Baluze  deux  ,  Ion  no  ioz^ 
fauroit  mieux  faire  que  de  rimprimer  cet  Autheur  encore  une 
fois  ,  &d'y  ajouter  ces  fept  Lettres  nouvellement  découver- 
tes. Celles  de  M.  Bigot  fe  trouvent  au  j\  volume  du  Recueil 
du  Père  Dachery ,  &  celles  de  M.  Baluze  dans  la  première  par- 
tie de  fes  Mélanges.  Feu  M.  Vorftius  Bibliothéquaire  de  fon 
Altefle  Electorale  de  Brandebourg  fit  imprimer  à  Berlin  l'an 
i6£8»  un SuîpiceSevére,avecde  lavantes  Notes. 


Le  Nouveau  Teftament,  traduit  en  François  àÀdons 
1667  s. 

TE  n'ai  rien  à  remarquer  au  fujetde  cette  Verfion ,  qui  a  eftè 
Jtoutfraifchement  défendue  par  M.  Arnaud.  Il  y  a  feule- 
ment un  endroit  dans  la  Préface  ,  oùjecroiqueMdeSaiïy, 
neveu  de  M.  Arnaud ,  sert  trompé.  C'eft  lors  qu'il  dit  quo 
S.  Jérôme  a  tellement  êclairci  Job  &  les  Prophètes ,  &  leur  a 
donné  dans  fa  traduction  tant  de  force  &  tant  de  vigueur ,  que 
S.  Auguftinen  cite  les  paroles  lors  même  qu'elle  n'eftoitpas 

Kkk    %  encore 


444  BIBLIOTHEQUE 

103»  encore etiufage  dans l'Eglife.  JenefaioùM.  deSaiïya  pris. 
ce  qu'il  vient  de  dire  j  mais  il  m'auroit  fait  plaifir  de  prouver 
que  S.  Auguftin  fe  foit  fervi  de  la  Verfion  de  S.  Jérôme.  Jo 
n'ignore  pas  qu'il  y  a  certainsTraitez  que  l'on  attribue  à  S.  Au- 
guftin ,  oùlAutheurfe  fertde  la  Traduction  de  S»  Jérôme  ; 
mais  par  cela  même  qu'il  emploie  cette  Traduction  ,  il  eft 
clair  que  ce  ne  peut  eftre  S.  Auguftin.  Ceft  ce  qu'a  reconnu 
long-tems  avant  moi  l'Eglife  de  Lyon,  dans  fes  Arreftez  Syno- 
diqucs  contre  Jean  Scot  ou  l'Irlandois.  Voyez  le  favant  Pi- 
erre Pithou  dans  faDiflertation  touchant  les  Interprètes  La- 
tins  de  la  Bible.  Les  premiers  Pères  qui  fe  font  fervis  de  la^ 
Verfion  de  S»  Jérôme ,  font  Salvien  Evefque  de  Marfeille,  Eu- 
cherEvefquedeLyon,  Profper  de  Guyenne ,  Pierre  dé  Ra- 
venne ,  furnommé  Cliryfologue ,  &  quélquesautres.  Depuis 
la  première  édition  de  cet  Ouvrage  >  Meilleurs  de  Port-Royal 
ayant  écrit  à  M.  Juftel  en  Angleterre  ,  que  j'a vois  acuféinju- 
flement  M.  deSafly  dans  ce  chapitre  ,  je  le  reconnois  ici  do 
bonne  foy  5  après  avoir  confultéS.  Auguftin  au  quatriefmc-» 
livre  de  la  doctrine  Chrétienne  ch.  7. 


I04*  Sealigcrana  >  Groning*  166 p.  12* 

Bien  que  j'aie  fait  beaucoup  de  remarques  fur  cette  édition 
desScaligerana  ?  je  ne  les  mettrai  point  ici.  Jeraporte- 
rai  feulement  le  jugement  du  R.  P.  Vavafieur,  tiré  de  fonTrai- 
fcéduStiieBurlefque  ,  pag.  240»  Monflratur  Libellas MS.à\v\\A 
quemâppellat ,  qui  fit -ip fit ,  Aufonianoverbo  ,  liturarium.  Eoli* 
hellovideas  quœdœn  Jof.  Scaligeri  de  rebut  variu  ,  atiftoribtuque  ,  ex 
ûre loquentU  excepta  j  in  qutbus  etftplurim/i ditlafint inconjîantcr^qua 
ïnter [e  non  cohtreant ,  pugnem  eti/tm  nonnunquam  ;  iïlud  à  vtro  /iber~ 
rare  non  multum  videtur ,  quod  miferrimum  autlorcm  Perfium  dixit , 
qui  fin  dent  ob\curitnti  ?  &  qui  minime  puhbr  a  b  abc  atipfe  ,  cùm  itt^* 
cumpo(fir,t  feribi  pulcberrima.  Iln'yariende  plus  judicieux  que 
ce  jugement»  Quelque  foin  qu'ait  pris  M.  de  Sigogne  de  ra- 
maffbr  les  Premiers  Scaligerana ,  André  Rivet  en  raporte  un_» 
fragment  ,  touchant  le  fécond  des  Maccab^ei  ,  qui  lui  eft 

échapà 


CHOISIE.  44f 

échapê.  Ceft  dans  fon  Apologie  contre  Grotius  ,  feclion_i  iof. 
75".  après  quoi  il  ajoute  :  In  DïtlatU  Scaïigerï  ,  qu*  olim  mihi  com- 
munieavit  ir»  VertuniAnus.  Ce  Vertunien  eftoitunMédecin  de 
Poitiers ,  (grand  ami  de  Scaliger)  de  qui  nous  avons  des  Notes 
fur  un  Livre  d'Hippocrate  des  Playes  de  la  tefte ,  imprimées  à 
Paris  conjointement  avec  quelques  corrections  de  Scaliger 
fur  le  même  Livre  ,  l'an  15*7  3.  La  même  année  il  parut  une,* 
Lettre,  pour  ladéfenfe  de  ces  corrections,  (contre  un  Méde- 
cin célèbre  nommé  Martin)  fous  le  nom  de  Nicolas  Vincent, 
Chirurgien  de  Poitiers,  pai  efté  long  tems  fans  fa  voir  au  vray 
de  qui  pouvoir  eftre  cette  Lettre.  EnfinM.Gudius,  cjuifait 
une  infinité  de  chofes  ,  &  qui  prend  un  extrême  plaifir  à  en_. 
faire  part,  m'apritàla  Haye  que  Scaliger  en  eftoit  l' Autheurj 
fe  plaifantainfi quelquefois  à  fedéguifer  ,  comme  il  fit  quel- 
ques années  après  fous  le  nom  à'TvoFilîhmarus  ,  écrivanteon- 
tre  Robert  Titius  Florentin  ,  &  fous  celui  àzjanus  Rutgerfiut 
Batavtts ,  défendant  contre  Scioppius ,  fa  Principauté  de  Vé- 
rone. 


Theocritm  mm  Scholiis  Grtcis  3    Ë?  nous  Scaligeri ,     l0^ 
Cafauboni  y  ÇffHewJti  ,  apud  Çommelinum~9 
1604. 4* 

3E  ne  fâche  point  d'édition  de  Théocrite  ,  meilleure  que  cel- 
le-ci. Ileft  vraiqueM.  Withfort,  Anglois,  fit  imprimer 
ce  même  Poète  avecMufée  ,  M-cfchus  ,  &  Bionlan  1^9, 
mais  comme  je  n'ai  point  vu  fon  édition,  jen'en  puis  rien  dire* 
M.Langerman,  Chanoine  de  Brème  y  &  grand  ami  de  M, 
Heinfius  ,  qui  lui  a  dédié  une  partie  de  fesNotes  fur  Ovide, 
a  voit  aufïi  travaillé  fur  Théocrite,  comme  nouslaprendTho- 
masRcinefius,  Médecin,  &lun  des  plus  favans  hommes  do 
l'Allemagne,  dansuneLettreàDaumius,  Anthoiogiam  novam, 
dit-il  è  Codd,  Vaticanis ,  adjeclis  multU  ineditis Epigrammatis  y  prope- 
diem  dabit  Lucas  Langermannus  t  Hamburgenfu  ,  qui  NicoL  Heinfio 
mit  dU  h  Attenta  cornes  adbdftt.     Idem  Theocritum  6 ' An4creontem ,  in 


44<*  BIBLIOTHEQUE 

107»  tjuibutmuhumopertpofuit  ,  primum  dabît.  Je  ne  fai  fi  M.  Latl- 
german  a  changé  depuis  de  deffein ,  mais  je  n'ai  rien  vu  de  lui 
jufqu'ici»  CeM.Langerman  eftloûé  par  M.  Vofïîus  ,  dans 
resObfervationsfurPomponius  Mêla.  Claude ChreftierL,, 
fils  de  Florent  ,  &  petit-fils  de  Guillaume  ,  qui  eftoit  Méde- 
cin, dans  une  LettreàScaliger,  promet  le  Théocrite  de  fon 
Père.  Mais  je  ne  croi  pas  qu'il  ait  efté  imprimé.  Le  favant 
M.  Dacier  dans  Tes  Remarques  fur  Longin  ,  promet  auflico 
même  Poète.  M.  de  Longepierre  l'a  depuis  peu  traduit  en_. 
vers  François  avec  affez  defuccez. 


JulnPollucisOnomaftkon  ,   Interprète  Gmltero, 
cumNotis  Seberi,  Franco/.  160%.  4« 


I 


Lferoitàfouhaiter  que  quelque  habile  homme  nous  don- 
nait une  nouvelle  édition  de  Pollux.  Car  bien  que  celle  de 
io&-  Seberusfoit  beaucoup  meilleure  que  les  précédentes,  elleeft 
pourtant  defedueufe  en  divers  endroits.  Outre  que  la  verfion 
deGualter,  qui  y  eft  ajoutée,  ne  vaut  pas  grandchofe,  com- 
me il  le  reconnoift  lui  même  dans  une  Lettre  à  Vulcanius. 
Nous  avons  plusieurs  Manufcrits  de  Pollux  dans  les  Bibliothè- 
ques ,  plus  corrects  &  plus  entiers  que  ceux  donts'eft  fervi  Se- 
berus.  Pantin  fur  les  Adages  d'Apoftolius  ,  à  la  p.  3  70.  do 
l'édition  d'Heinfïus ,  fait  mention  <i'unManufcrit  de  Pollux  , 
quiavoitehVà  Demetrius  Chalcondylas  ,  beaupére  du  fa- 
vant Janus  Parrhafius.  Cafaubondans  fon  Trait/  de  s  a* 
tyricA Grœcorum Poeft  pag.  1 90.  parle  d'un  Manufcrit  de  Pol- 
lux >  qui  eftoit  dans  la  Bibliothèque  du  Roy.  LePero 
Henfchenius  ,  Jefuite,  m'en  fit  voir  un  autre  à  Anvers  dans 
la  Bibliothèque  de  ceux  de  fon  Ordre.  M.  Vofiius  a  auffi  par- 
mi fes  Manufcrits  de  très  bons  Fragmens  de  Pollux.  Vulca- 
nius ,  qui  eftoit  un  excellent  homme  ,  dans  une  Préface  fur 
lesEtymoIogiesd'KidoredeSéville,  promettoitune  édition 
de  Pollux  ;  mais  il  s'eft  contenté  de  nous  la  promettre.  M. 
Kuhnus  Allemand  a  donné  au  public  de  favantes  Animadver- 

fions 


CHOISI  E."  44.7 

fions  fur  quelques  endroits  de  cet  Autheur.  Il  y  a  eu  un  autre  109. 
Jules  Pollux  ,  qui  efioit  Chrétien  ,  Autheur  dune  Chroni- 
que, qui  fe  trouve  Manufcnte  dans  la  Bibliothèque  du  Duc  de 
Bavière.  Elle  eft  alléguée  par  M.  Fabrot  ,  do&ejurifconful- 
te ,  à  la  page  79.  de  Tes  Notes  fur  les  Institutions  deThéophi- 
le,  qui  font  une  Paraphrafe  de  celles  de  Juftinien.  Gretfer 
Jéfuitefaitaufïi  mention  de  cette  Chronique  ,  dansfesnotes 
fur  quelques  Homélies  Grecques  touchant  la  vénération  de  la 
Croix.  PourSêbérus  ,  quiacommenté  le  Dictionnaire  de 
Pollux ,  nous  avons  de  lui  un  Indice  très  utile  de  tousles  mots 
d'Homère  ,  &  une  jolie  DilTertation  touchant  l'Agricul- 
ture. 


If  ' FbsfiiDijfertationes  de  Septttaginta  Interpntibus 
& eorumTralatioM  7  Hag^,  i66i^.cum  Ap- 
pendîceibid.1663.  4. 

ÏL  y  a  peu  de  Proteftans  qui  eftiment  la  Verfion  des  Septante. 
Les  premiers  que  j'aie  découvert  qui  en  ayent  fait  cas,  font  110. 
les  Traducteurs  de  la  Bible  Angloife ,  nommée  Bisbop s  Bibles, 
qui  fut  traduite  au  commencement  du  régne  d'Elifabet,  dans 
laquelleMatthieu  Parker,ArchevefquedeiCantorbéry  &  ceux 
qui  l'aidèrent,  fe  fervent  fouvent  de  la  Verfion  des  Septante. 
Enfuite Dounxus, Profefieur en Grecà Cambridge,  Fullérus, 
Doyen  deSalisbury,  &  Boifius,  Chanoine  d'Ely,  auftî  Anglois, 
&  vivans  en  même  tems,ont  faic  Y  éloge  de  cette  Verfion  :  Le 
premier  dans  fes  Notes  furS.Chryfoftome  p.  j-88-&cîf  7.  le  fé- 
cond dans  fesMélangesSaçrez,l.  3.012.&  le  troifiéme  aux  p.61. 
&  307.  delà  ComparaifondelaVulgate  avec  les  nouvelles 
Verfions  Latines  du  Nouveau  Teftament ,  qui  eft  un  Ouvrage 
imprimé  à  Londres  l'an  16  f  f  .in  oclavo.Depuis  eft  venu  Louis 
Cappel,  ProfefieurenHébreuàSaumur,  qui  dans  fa  fameu- 
fe  Critique  a  corrigé  plufieurs  endroits  de  l'Hébreu  par  la  Ver- 
fion des  Septante.  Après  Cappel ,  laiton  ,  qui  eft  mort 
Evefque,  &  à  qui  Buxtorflefilsa  dédié  la  dernière  édition  de 

fa 


448  BIBLIOTHEQUE 

m.  feSynag°gue  »  a  aufïîauthorifê cette  Verfîon,  dans fcs Prolé- 
gomènes fur  la  Bible  Polyglotte  de  Londres.  Depuis  Wal- 
ton  ,  M.  Vofïius  ,  qui  e(t  aujourd'hui  Chanoine  Roial  do 
Winfor  en  Angleterre ,  a  fait  l'Apologie  de  cette  Verfion,con- 
treCocceius,  Hulfius,  Hornius ,  &Schotanus,  quilamé- 
prifoient.  Il  répondit  même  l'année  paffée  au  Père  Simon ,  à 
la  fin  de  Ton  Traité  des  Oracles  Sibyllins  ,  dédiéaufavantM. 
Brovvn ,  fon  ami  intime ,  aufii  Chanoine  de  Winfor,  &  grand 
partifan  des  Septante,  comme  il  paraift  par  une  Lettre  que  je 
garde ,  qu'il  écrivit  autrefois  à  M.  Vofïius.  Enfin  M.  Pear- 
fon  ,  Chanoine  d'Ely,  a  auffi  défendu  cette  Verfion  contreS. 
Jérôme,  dans  une  Préface  fur  la  Bible  Gréque  ,  imprimée  à 
Cambridge  l'an  i66f.  Ajoutez  à  tous  ces  illuftresDanie!  Hein- 
fius  dans  fesExercitations  Sacrées,  où  il  fait  voir  par  plufieurs 
exemples  que  Ton  ne  peut  entendre  la  plufpart  des  mots  &  des 
phrafes  du  N,  T.  fans  le  fecours  de  la  Verfion  des  Septante»  Il 
faut  efpérer  que  le  nombre  des  partifan  s  de  cette  Verfion  aug- 

ï-1*"  mentera  avec  le  tems  ;  &  que  les  Théologiens  Proteftans  ne 
feront  pas  à  l'avenir  à  cet  égard  là ,  dans  une  auffi  profonde  lé- 
targie  que  celle  où  ils  ont  efté  par  le  paffé. 


Çafauboni  ëxerchationes  contra  Baronimn,  Londini 
1614,  f°h 

("^Es  Exercitations  ont  efté  fi  bien  receiies  desProteftanSjqu' 
_>il  s'en  eft  fait  plufieurs  éditions.  Outre  celle  de  Londres, 
qui  eft  la  plus  belle,  il  y  en  a  une  de  Francfort  in  quarto  ,  & 
deux  de  Genève.  Le  Royjaques  ayant  vu  les  premières  feuil- 
les de  cet  Ouvrage ,  l'approuva  fort.  Mais  les  E  vefques  auro- 
yentfouhaitêqueCafaubon  euft  traité  Baronius  un  peu  plus 
rudement  qu'il  ne  fai  (oit.  A  quoi  fa  candeur  &  fa  modeftie 
ne  purent  jamais  confentir.  C'eftcequenous  apprend  Gro- 
tius  retournant  d'Angleterre ,  dans  une  Lettre  à  Meurfius.  Ce 
Livre  a  efté  refuté  parle  Père  Rofvveidus,  Jéfuite,  &  défen- 
du pcr  Jaques,  Cappel  de  Sedan,      Jules.  Céfar  Boulenger', 

Théo* 


CHOISIE.  44p 

Théologien  &  Critique,l'a  aufii  examiné  en  pîufieurs  endroits  r ,  • 
dans  fes  Diatribes  ,•  qui  ont  efté  réfutées  par  Richard  de  Mon- 
taigu,  EvefquedeNorvvic.  Depuis  Cafaubon,  unMiniftre 
deBearn,  nommé  Majendie,  a  écrit  contre  les  Annales  do 
Baronius.  L'ouvrage  eftimprimé aAmfterdam  in  folio,avec 
des  Notes  deM.  Blond  fur  ces  mêmesAnnales,  S'il  m'eft  per- 
mis de  juger  du  travail  de  M.  Majendie  parl'échantiilou  que  P 
on  m'en  communiqua  il  y  a  quelques  années  ,  iîn'y  a  rien_j  • 
dans  fesObfervationsqui  foit  comparable  à  celles  de  Cafau- 
bon. Il  y  a  même  quantité  de  fautes,  que  M.  Majendie  a  fai- 
tes pour  avoir  copié  ceux  de  fon  Ordre  3  comme  il  arrive  or- 
dinairement à  ces  Meflieurs.  Gérard  Voiïius  femble  avoir 
penfé  à  réfuter  Baronius  5  car  voici  de  quelle  façon  lui  parlo 
Guillaume  Laud,  Evefque  de  Londres  ,  &  depuis  Archevef- 
quedeCantorbêry,  dans  une  Lettre  Manufcrite  du  14.  Juillet 
lôlg.  De Baronio quodmoliri injiituis  ,  imprimis  laudo  5  prœcipuè 
ver  à  quodfixum  b  abc  ai  rninutias  non  confcelari.  Certe  in  Opère  tant-» 
diftufo  ni  mis  longum  iter  effet  fer  rninutias  ,  Ûf  qu&  t<edio  afficerent  & 
peritosviatores&feftinantes.  Caput rei efî ,  illa in  quibm longitu à  lij^* 
primitiva  Ecclefia ,  Romana  recejfit ,  brevibus  oftendere ,  &  argumen» 
tù  infolubilibus  demonflrarej  quœ  ut  raque  tibi  faclufacilia  (emper  <£fii- 
mavi.  Parmi  les  Catholiques  ,  M.  Dartis  ,  Profefleur  en_j 
Droit  Canon,  a  refuté  quelques  endroits  des  Annales  de  Ba- 
ronius. Un  Moine  de  l'Ordre  deS.  Benoift  prétendoity  avoir 
trouvé  deux  mille  fautes,  fïnousen  croyons  Scioppius,  dans 
une  Lettre  Italienne  auPéreFulgencequiaparu  depuis  peu. 
M.  Holftenius ,  au  raport  du  Docteur  Guy  Patin  dans  une  do 
fesLettres,  difoitunjouràM.Naudé,  qu'il pouvoit montrer 
huit  mille  faufletez  dans  Baronius,  par  les  Manufcrits  de  IaBi- 
bliothéque  Vaticane  qu'il  a  voit  en  garde.  Et  M.  Pétau ,  Con- 
feillerau  Parlement  de  Paris  ,  menaça  une  fois  ce  Cardinal, 
de  découvrir  beaucoup  de  fes  fuppofitions&  faufletez  5  carc' 
eftainfi  quils'en  exprime  écrivant  à  Scaliger.  Aprésquoyil 
ajoute  auiïï  toft  ces  belles  paroles  ,  comme  par  manière  do 
correctif  :  Mais  cefi  chofe  ce  me  femble fi  indigne  de  gens  d'honneur , 
décrire  ex  profeflo  les  uns  contre  les  autres ,  que  je  n'y  ofepenfer. 

LU  Harpo- 


4;o  BIBLIOTHEQUE 

njt    HarpocrationisDiBionarium  indecem  Rbetores, 
cum  Nous  Pkil.  Jdc.Manffaci,Parif.i6i4>,4> 

M.Pinédo,  Juif  Portugais,  a  aufli  travaillé  fur  Harpocra- 
tion, comme  il  nous  l'aprend  dans  fon  Stéphanus,  mais 
en  nous  faifant  part  de  cette  nouvelle  ,  il  nous  prépare  en  mê- 
metemsànerienefpérerdeluidececoftélà.  Il  faut  donc  s' 
en  tenir  à  1  Harpocration  de  Maufiac  ,  qui  eft  un  de  nos  meil- 
leurs Critiques ,  &  qui  femble  fuivre  les  traces  de  Cafaubon-»  , 
dont  il  eftoit  grand  admirateur.  J'avoue  quil  a  corrigé  peu 
tl  endroits  d'Harpocration  ,  encomparaifon  de  ceux  qui  re- 
lient à  rétablir.  Mais  ceux  qu'il  a  corrigez ,  le  font  fi  ingéni- 
eulement  ,  que  nous  le  pouvons  bienexcufer  de  n'avoir  pas 
pouffé  fon  travail  plus  loin.  Joignezàcela,  qu'à  la  fin  de  fon 
Plutarque  des  Fleuves  >  il  y  a  quelques  Additions  à  Tes  Notes 
fur  Harpocration,  qu'il  dédie  à  M.  de  Saumaife.     Enfin  Meur- 

'**£»  fius  ,  qui  atant  fait  de  Livres  peut  fupléer  dans  Tes  Leçons 
Attiques,  &  dans  fes  autres  Ouvrages  ,  àcequ'  manque  àl' 
Harpocration  de  Maufiac.  Mais  de  plus,japrens  que  M.  Gro* 
novius  le  fils  a  fait  imprimer  depuis  peu  îesObfervationsdo 
M.  de  Valois  (ur  cetautheur,qui  font  fans  doute  très  dignes  de 
lui.  Outre  Harpocration  &  Plutarque  des  Fleuves  ,  nous 
avons  du  Préfident  Maufiac  ,  ^Çé[\\xùe  lapidamvirtutibus  ,  & 
les  Commentaires  de  JulesCéfar  Scaliger  fur  l'Hiftoire  des  Ani- 
maux d  Ariftote.  Il  nous  a  aufii  donné  deux  Harangues  & 
plufieureLettres  du  même  Scaliger  contre  Erafme  ,  où  il  n'a 
point  mis  fon  nom.  IlpromectoitSextusEmpiricus  contro 
les  Mathématiciens,  la  Grammaire  de  Denis  de  Thrace,  (auffi 
promifeparM.  VoitîusJ  Manlius  Théodorus  ancien  Gram- 
mairien Latin ,  &  JulesCéfar  Scaliger  (ur  les  Offices  deCicé- 
ron  11  promettoit  aufîi  de  fa  façon  cinq  livres  de  diverfesLe- 
çons,  qu'il  appelle  les  Interprètes  du  Lexicon  d'Harpocratiort, 
un  Indice  des  Autheurs  citez  dans  ce  Dictionnaire  ,  ("que  feu 
M.Morus  avoit  pris  la  peine  de  faire  &  de  mettre  à  b  fin  de  fon 

11 7*  Harpocration  quil  me  montra  eftantà  Paris,  un  Recueil  do 
Loix  Attiques  ,  unGlofîaire  ,  &  un  Traité  des  Feftes  des  An- 
ciens. 


ut. 


CHOISIE.  45-r 

ciens.  Le  Préfîdent  Mauflac  mourut  àParis  au  grand  regret 
de  tous  les  Sa  vans,  l'an  165-0.  Il  eft  loué  par  M.  deSaumaifo 
dans  fes  Lettres  >&  dans  Tes  étonnantes  Exercitations  fur  Soin» 
par  Rutger(ius  dans  fes  Diverfes  Leçons ,  par  Gaflendi  dans  la 
Vie  de  Peirefc,  par  M.  de  Marca  dans  fa  Diflertation  touchant 
JaPrimatiedeLyon  ,  par  Balzac  dans  fes  Oeuvres  Diverfes, 
par  M.  Gaulmin  ('àquiMaufiac  avoit  dédié  fonPfellus)  dans 
fes  Notes  fur  le  Roman  de  Theodorus  Prodomus  ,  par  Bour- 
delot  fur  Héliodore  ,  &  par  plufïeurs  autres.  Cafaubon  lui 
écrit  une  fois  dans  fes  Lettres,  de  l'édition  deNLGrœvius,  & 
en  fait  l'éloge  fans  le  nommer ,  écrivant  à  M.  vander  M yle  le 
27.  May  de  l'an  id  10. 

'     ■'  11    ii  -ii —11  mu in*      ■■■  ■■  rMi~i 

fândhîA  Epifiolamm  S,  Ignatii ,  authon  Joannz~> 
Pearfovy  Qantabrigu  16  y  2, 4. 

IL  nous  vient  peu  de  Livres  d'Angleterre  du  mérite  decelui- 
ci  5  &  fi  M.  Daillévivoit  aujourd'hui  ,  il  lui  fâcheroit  fort 
fans  doute  de  s  y  voir  mal  traité  avec  tant  de  raifon  ;  mais 
comme  il  avoit  l'ame  belle,  il  nauroit  pas  manqué  de  rendre 
jufticeaufavoirde  fonAdverfaire.M.Pearfon  a  ajoâtéàlafin 
de  fon  Ouvrage  deux  Lettres  dcM Vofïius  contre  M.  Blondel> 
qui  font  aufïi  pour  la  défenfe  des  Epitres  de  S.  Ignace  >  que  jo 
me  fouviens  d'avoir  leûesManufcrites  eftantchezM.  Voffius, 
M.  Pearfon  à  la  page  1 3  o*  de  la  première  partie  de  cette  Apo- 
logie, raporte  un  endroit  deS.  Chryfoftome  où  il  croitquo 
Cyprienfoittacitement  allégué  ,•  quieft  une  remarque quo 
Patrice  Junius ,  Bibliothécaire  du  Roi  de  la  GrandBretagne , 
avoit  faite  long  tems  avant  lui ,  dans  fes  Notes  furl'Epitrede 
S,  Clément  aux  Corinthiens.  J'ai  aufïi  remarqué  que  dans  V  1  iq\ 
Expofition  du  Symbole  écrite  en  Anglois  •,  par  M.  Pearforu 
pag.  5-  3 .  de  la  dernière  édition,  ce  favarjt  homme  dit,  queLon- 
gin  dans  fon  Traité  du  Sublime  a  raporté  un  pafTage  de  la  Gé- 
néfefuivantfaVerliond'Aquiîa  ;  qui  e il  aufîi  une  remarque^ 
de  Patrice  Junius  dans  fes  Notes  fur  les  quatres  premiers  livres 

LU    z  de 


4Ji  BIBLIOTHEQUE 

deMoyfe,  inférées  dans  la  Bible  Polyglotte  de  Lofidres/  Le 
même  M.  Pearfon ,  à  la  page.  1 $  2.  delà  même  Apologie  pour 
lesEpîtresdeS,Ignace  ,  dit  qu'il  ne  fait  pas  bien  certaine- 
ment quel  a  elle  le  fentiment  de  M.  Daillê  touchant  l'Autheur 
d'uneHomélie  qui  fetrouve  parmi  celles  de  S.Chryfoftome,& 
qui  a  pour  titre ,  qu'il  y  a  un  fut Législateur  du  lieux  &  du  Nouveau 
Tefiamem.      Sur  quoi  je  remarquerai  que  M-Daillédansforu 
Traité  des  Images  prétend  que  cette  Homélie  ne  foit  pas  de  S. 
Chryfoitome,-  quieftprécifement  la  conjecture  de  M.  Pear- 
fon, non dubito  t amen,   ajoute- t-il,  quinillanohis  repojiturns effet 
Dallœus ,  fiviveret,  qu<e/crip/ît  venerandus  Senex  Ufferius  ;  (um  U/fe- 
rianis fepiffimè  ufus  fit.       llle  dutem  Orationem  eam  S.  Cbryfoftomo  au' 
JiO»    judicat.    C'eft  dommage  qu'une  auffi  bonne  plume  que  celle-» 
de  M.  Pearfon  ait  fi  peu  écrit,  &quenousn'aionsdelui  >  ou- 
tre cette  Apologie ,  que  des  Prolégomènes  fur  PHieroclés  de 
M.  Cafaubon  le  fils ,  deux  Epitres  fur  le  Diogêne  Laè'rce  de  M. 
Ménage,  une  Préface  fur  la  Bible  des  Septante  >  (dont le  Pè- 
re Simon  n'a  pas  fû  l'Autheur  dans   fonHiftoire  Critique  du 
Vieux  Teftament)  des  Obfervations  en  Anglois  fur  le  Symbo- 
le ,  laviedeS.  Cyprien  au  devant  des  Oeuvres  de  ce  S.  Mar- 
tyr ,    publiées  par  M.  Fell  ,   Evefque  d'Oxfort  &  quelques 
Ouvrages  Pofthumes  de  Chronologie.     Je  fai  qu'au  raportde 
M.  Cafaubon  le  fils  fur  Hieroclés ,  M.  Pearfon  promettoit  dés 
l'an    i6ff.  un  Héfychius  &  un  Suidas,  Autheursquideman- 
deroien  t  c  hâcun  la  vie  d'un  homme  j   &  que  lui  même  dans 
cette  Apologie  nous  promet  un  Parallèle  duftile  âeS  Paul& 
de  celui  de  S.  Ignace  ,  avecune  nouvelle  édition  de  lEpitre_j 
deS.  Clément  aux  Corinthiens.       Mais  toutes  ces  promefles 
font  des  promeffes ,  &nous  ne  voyons  par  malheur  que  trop 
deSavans,  qui  nous  ont  bien  fait  languirfans  nous  rien  don- 
ili.     ner.     M  Larroque,  MiniftreàQuevillyprésdeRoûen  ,  a_, 
refuté  cette  Apologie  $  mais  dune  manière,  qui  en  augmente 
plûtofr  le  prix  quelle  ne  le  diminue.       Je  trouve  fur  tout  cet 
Autheur  divertifiant  à  h  page  ipo.  de  fon  Livre ,  où  il  dit  qu'il 
n'a  jamais  pli  rencontrer  les  paroles  que  M.  Pearfon  attribue  à 
M,  Blondelalapage61.de  la  féconde  partie  de  cette  Apolo- 
gie.   Cependant  M.  Pearfon  dit  pofitivement  en  cet  endroit 

ià, 


CHOISIE.  4f3 

là  ,  qu'il  tire  ces  paroles  d'une  Lettre  deBIondel  à  Uflerius, 
publiée  par  Hammond.  Si  M.  Larroque  n'a  pas  fû  en  quel 
Ouvrage  Hammond  a  publié  cette  Lettre,  je  lui  aprendrai  vo- 
lontiers que  c'eft  dans  Tes  docles  Diflertations  del'Epifcopat. 
UnePerfonne  de  qualité  m'a  dit  queM.Pearfon  fut  fait  Eve- 
quedeChefterl'an  1677.  Ce  que  j'ai  vu  depuis  confirmé  par 
M.Chamberlaine,  de  la  Société  Royale,  dans  fon  Etat  d' An- 
gleterre de  la  dernière  édition. 

Pietas  Ordinum  HollandU ,  autb.  H,  GrotioLugd. 
Bat.  1613. 4- 

CE  Livre  eft  fait  contre  Sibrand  Lubbert ,  Théologien  do 
Franeker  ,  Grotius  ne  l'écrivit  pas  de  fon  mouvement, 
mais  par  l'ordre  des  Etats  de  Hollande,  dont  il  eftoit  alors  Avo- 
cat Général.  Ccftcc  qu'il  nousaprend  lui  même  dans  une-» 
Lettre  à  M.  de  Thou ,  qui  eft  une  des  plus  belles  du  petit  vo- 
lume qui  a  pour  titre  ,  Grotii  SçiftoUadGnUos  ,  publié  par  M. 
Sarrau,  qui  en  a  fait  la  Préface.  Cette  Défenfe  des  Etats,  qui 
efl:  louée  par  Cafaubon  écrivant  à  Heinfius  ,  &àGrotiuslui 
même ,  fut  traduite  en  François  la  même  année  qu'elle  parut, 
&  refutée  quelque  temps  après  par  Sibrand  Lubbert  ,  à  qui 
Grotius  répondit  dans  une  petite  Pièce,  intitulée  ,  BonaFides 
Sibrandi  Lubbert  U 


*— f- 


122« 


Salmajîm  de  Primatu  Pd$£jLugd<Bctt>  16  4$.  4»       \  23 

Bien  que  ce  Livre  foit  aflez  gros ,  ce  n'eft  pourtant  qu'une^ 
petite  partie  d'un  grand  Ouvrage  que  M.  de  Saumaife  fe-» 
propofoit  de  donner.  L'Apparat  ou  les  Prolégomènes,  font 
principalement  écrits  contre  le  Père  Pétau ,  Jéfuite,  mais  avec 
unpeutropdechaleur.  Pour  le  Traité  dePrimœtuPap*  ,  ily 
fait  paraiftre  à  fon  ordinaire  beaucoup  de  favcir  ,  mais  quel- 
quefois auffi  une  grande  précipitation  5  commequandàla  pa- 
ge 61. il  allègue  Clément  Romain  dans  fesHypotypofes  ,  au 

LU     3  lieu 


4S4  BIBLIOTHEQUE 

lieu  de  Clément  d'Alexandrie  5  faute,  qui,  avecquelques  au- 
tres ,  a  efté  rélevée  par  M.  Morus ,  dans  fa  Préface  fur  l'Eufé- 
bedeScaliger.  M.deSaumaifefetrornpeaufliàlap.  86.  & 
dans /es  Lettres  pag.  140.  corrigeant  fans  necefïité  unpaftage-i 
de  S.  Cyprien,  où  au  lieu  à'œwulunt  ,  ûWtmalum.  Voici  lo 
pafiage,  qui  fe  trouve  dans  une  Lettre  de  ce  S.  Martir  àAnto- 
nianus  ;  Scdït  ivtrepidutRom*  (il  parle  de  Corneille  Evéfque  do 

i 24.      Reme)  infacerdotali Cathedra ,  e 0 tempore ckm  tyrannus  (c'eft l'Em- 
pereur Decius)  infeftusSacerdotibus  Dei ,  fanda  at  que  infanda  cont" 
mmaretur ,  chm  multopatientitts  &  tolerabiliut  audiret  levari  adver- 
f*s  fe  amulum  Principem ,  quam  conflit ai  Rotnx  œmulum  Sacer  dotent-** 
Oùileftaflezclair  ,  cemefemble  ,  que  le  verbe  audiret  fera- 
porte  à  la  même  perfonne  que  comminaretur  ,  quia  précédé j 
je  veux  dire  au  Tyran  Decius,  &  non  pas  à  Corneille  Evefque 
de  Rome,  comme  feleft  imaginé  M.  de  Saumaife.     M.Dar- 
tis,  dont  j'ai  déjà  parlé  ,  a  refuté  ce  Traité  dePrimatu  dans  fes 
Livres  de  Ordinibus  Î5 '  dignitatibus  Ecckfiafîicis ,  imprimez  à  Paris 
Lan  1 648*  in  quarto.     A  la  fin  de  cet  Ouvrage  de  Primatu ,  M. 
de  Saumaife  a  ajouté  deux  Traitez  de  deux  Grecs  furlejméme 
fujet,&  un  autre  touchant  le  Purgatoire,  fans  nom  d'Aut  heurj 
qu'il  avoit  publiez  à  Heydelberg  dés  l'an  1  dos.  &  dédiez  à  M. 
Servin  Avocant  Général.       Le  premier  de  ces  Traitez  eft  de-* 
Nilus  ArchevefquedeThefTalonique  ,  qui  a  efté  refuté  par  J. 
Matthieu  Caryophilus  ,  Archevefque  dlconie.     Le  fécond 

I*;.  eft,  de  Barlaam,  Moine  de  l'Ordre  de  S  Bafile,  que  Bocace 
dans  fa  Généalogie  des  Dieux  appelle kominem  corpore  pu/îllun^ 
'prjegrandemtamcnfcientia  ,  CS  Gracis  adeo  eruditum  ,  ut  Imper ato- 
rum  &  Principum  Gr^corum  atque  doUorum  hominum  privilégia  babe- 
ret  tefiantia  ,  nedum  his  temporibus  apudGr<ecos  effe  ,  fednec  à  mut- 
tis  (eculis  citr  a  fui/Je  virum  tant  infignitamque  grandi  feientia  pr<edi- 
tum.  Ce  Barlaam  dédie  fon  Livre  à  un  nommé  François ,  que 
j'eftime  eftre  François  Pétrarque  ,  dont  il  avoit  efté  Préce- 
pteur. Ce  livre  de  Barlaam  n'a  pas  efté  traduit  par  M.  deSau- 
maife,  comme  l'écrit  Voftius  dans  fes  Hiftoriens  Latins  p. 5  2(5. 
mais  par  Jean  LuydAnglois.  PourleTraitédu  Purgatoire, 
traduit  par  Vulcanius,  les  uns  l'ont  attribué  à  Niîus,  &  les  au- 
tres à  Nicolas.  Cabafilas  )  mais  il  n  eftni  de  l'un  ni  de  lautre, 

LAu- 


CHOISIE.  459 

L'Autheureft  Marc  Archevêque  d'Ephcfe  ,  comme  nous!'- 
aprend  Sixte  de  Sienne  au  {ïxiefme  livre  de  fa  Bibliothèques, 
annotation  2?y .  Ce  Traité  avoit  paru  dés  Pan  1546.  de  la  tradu- 
ction de  Jean  Hartungus ,  avec  les  Sermons  de  Luther  fur  les 
Evangiles  des  Dimanches  5  &  enfuite  Herold  l'inféra  dans  fes 
Orthodoxographes  imprimez  à  Baslel'an  1  f$f.  Danslune& 
l'autre  de  ces  éditions  ce  Traité  a  pour  titre  ,  apologie  des Grecs 
touchant  le  Purgatoire ,  prefentécs  au  Concile  deBasle  ,  &  eft  dédia 
par  Hartungus  à  Othon  Henry  ,  Comte  Palatin,  Dans  la^ 
Turco-Grxcia  de  Crufius  p.  1 8*.  le  titre  de  ce  Traité  eft  impor- 
tée un  peu  plus  au  long,  copié  fur  l'original  de  Jean  Reuch- 
lin. 


no. 


IJ.  Caufauboni  Epfkola  ad  Card.  Perronimn,  Londt- 
nii6i2.  4* 

CEtte  Lettre  eft  moins  un  Ouvrage  de  Cafaubon  ,  que  les 
Sentimens  du  Roi  Jaques  &  de  l'Eglife  Anglicane  fur  quel- 
ques points  de  Religion.  Aufïl  a-t-elleefté  mife  parmi  les  Oeu- 
vres de  ce  Prince,  dans  l'édition  qu'en  fit  l'an  iéio.  à  Londres 
Jaques  deMontaigu ,  Evefquede  Winchefter,  Elle  eft  écrite 
avec  grande  modération,&  a  donné  lieu  à  laRepîique  duCard. 
du  Perron  au  Roi  de  la  Grand'Bretagne ,  qui  eft  demeurée  im- 
parfaite par  la  mort  de  ce  Cardinal ,  &  qui  a  efté  refutée  parM.  1 27. 
du  Moulin.  ValentinSmaîcius,  fameux  Socinien  j  a  réfuté 
quelques  endroits  de  cette  Lettre  de  Cafaubon  ,  fouslenorru 
d'Antoine  Reuchlin,  dans  un  petit  Ouvrage  intitulé  Parœne/is 
*dlf.  Cafaubonum  Un  bel  Efprit,  fort  connu  dans  la  Republique 
des  Lettres  pour  avoir  fi  bien  défendu  Balzac ,  parle  de  Cafau- 
bon &  de  cette  Lettre  avec  éloge  ,  dansfon  Jugement  dela^» 
Doctrine  Curieufe  du  Père  Garafle  :  Le  Sieur  Cafaubon  ,  dit-il , 
qui)  outre  (on  rare  & profond ff avoir  es  lettres  humaines  ,  e/ioitfoff 
confommédans  la  lecture  des  anciens  Pères  de  VBgli\e  ,  ainfi  que  con- 
fejje  Jules  Céfar  Bulengerus  dans  [es  diatribes ,  cfl  un  petit  Grammai- 
rien 


4/(5  BIBLIOTHEQUE 

rien  au  jugement  de  Garajfe  ;  tellement  que  ce  que  billufirifjime  Card. 
du  Perr»n  ,  les  RR.  Pères  Fronton  du  Duc  &  André Se  bot  tus  Je  fuit  es 
très  do  fies  ^  qui  f ai/oient  prof effion  d'amitié avec  lui  ,  ont  admiré en^» 
Cafaubon  3  ce  qui  leur  4  fait  defirer  avec  tant  de  pajfion  la  converjîon  de_» 
cet  homme  ,  eftott  un  petit  de  Grammaire  qu'il  ffavoit  :  tous  les  tro- 
phées 0"  triomphes  que  ce  grand  Cardinal  a  remportez  fur  l 'berefîe  en  /on 
1 1 2.  Livre  de  la  Réplique ,  confiftent  à  avoi*-  défait  un  chetif  Grammairien  \ 
car  en  un  mot  Cafaubon  efl  CAutbeur  de  l 'Epitre  qtela  donné  fu/et  à  ct^ 
grande  divin  Ouvrage.  Plufieurs  ProteftansPresbytériens  ont 
maltraité  Cafaubon  à  l'occafïon  de  cette  Epitre.  '  Voiezla_» 
plainte  qu'il  en  fait  dans  fes  Lettres  à  Grotius ,  à  Heinfius ,  &  à 
Corneille  vanderMy  le,  écrites  de  Londres  l'an  idi  t.  Finir- 
ions ceChapitre par  l'adrelTe  de  Cafaubon  au  Card,  duPerron 
en  lui  envoyant  cette  même  Epître. 


Monfeigneur 


Enfin  je  vous  envoyé  laRéponfe  qu'il  a  plu  auRoy  de 
la  Grand'Bretagne  de  faire  à  vôtre  Epître.  Le  Roy  s'eftfervy 
de  moy  pour  Secrétaire ,  mais  la  pièce  eft  de  fa  Majefté.  Et 
ceux  qui  penfent  qu'il  emprunte  linduftrie  d'autruy  pour  trai- 
ter les  chofes  de  Théologie,  neconnoiiïentpas  combien  fa_» 
Majefté  efl:  verfée  es  écrits  desThéoîogiens.  Enquoyjepuis 
dire  fansflatterie  que  ce  Roy  eft  admirable.  Ilaexaftement 
médité  cette  fienneRéponfe  $  &j'ayfait  maints  voyages  en_j 
12P«  Cour  pour  cette  caufe  ,  ayant  eu  cet  honneur  d'y  aller  tou- 
jours en  la  compagnie  de  M.  l'Evêque  d'EIy, (Lancellot  Andrews) 
perfonnetrés  doc"te,trés  modéré,  &  d'une  (ingulierehuma* 
nité.  Je  penfe  qu'en  écrivant  fa  Majefté  a  ^ardé  toute  dou- 
ceur ,  au  moins  ça  eftèfondefir.  Je  prie  Dieu,  MONSEI- 
GNEUR, qu'il  vous  conferve  longuement» 

Vôtre  très  huptble  &  obéi  fiant 
Serviteur 

IS.CASAUBON. 
Gtrardi 


. 


CHOISIE»  4f7 

Gerardi  Johannis  l^osjiide  Hifiorkis  Latinis  librij* 
Lugd  Bat.  1651.  ^ 

M.  Sandius  publia  à  Amfterdam  l'an  1678.  des  Notes  très 
utiles  fur  ces  Hifl.orie.ns Latins  ,  &  il  nous  fait  efpérer 
une  Additon  de  plus  de  trois  cens  Autheurs ,  dontVofïîusne 
parle  point.  M.  deMalinchrot,  Doyen  de  Munfter,quia_> 
écrit  un  Livre  de  la  Na  fiance  &  du  progés  de  l'imprimerie,  &  13  b. 
qui  promettoit  la  Vie  d  Erafme,  fait  la  même  chofe  fur  les  Hi- 
ftoriens Grecs  de  Voflius,  que  M.  Sandius  fur  les  Latins,  ceft 
à  dire  des  Obfervations ,  &  un  Appendice  considérable.  J* 
ajouterai  ici  par  occafion  ,  touchant  les  Hiftoriens  Grecs  do" 
Voflius,  un  témoignage  d'EryciusPutéanus,  Succcfïeurdo 
Lipfe,  &  Compagnon  d'école  de  Vofïius  ,  àquiilparleainfï 
dans  une  Lettre,  dont  je  garde  1  Original  :  Quantum ,  Bon<Ls 
De  m  !  utreliquajamtgceam ,  ultima  de  HifioricùGracù  monument  â 
nteceperunt  !  Tamfeliciwgenio  ,  tam  fer  tilt  induftria  uftis  es  ,  ut 
quicquidab  omni  <evo  Gracia  fudavit ,  ignorare  etiam  cruditi  deftnant , 
quoi  omnet  unus  docuijlu  ^u£  diviti*  !  £>u<t  delicU  !  Nibiltam-» 
abditum  quodnonlegeris  >  tam  dubium  quodnon  expenderis  ;  tamob- 
fcurum  quodnonilluftrarù.  Outre  ces  Notes  fur  les  Hiftoriens 
Latins  de  Voffius,il  y  a  de  M.  Sand  ius  une  H iftoire  des  Arriens, 
qui  n'eft  nullement  exacle  ,  comme  je  le  ferai  voir  quelquo 
jour,  fi  Dieu  le  permet.  Dans  cette  Hiftoire  ,  M.  Sandius 
cite  fon  Traité  de  1  Origine  de  l'Ame,  &  promet  de  faire  r'im-  liI» 
primer  fa  Difiertation  du  Verbe  &  Tes  Explications  Paradoxes 
fur  les  Evangiles,  deux  fois  plus  amples  que  nous  ne  les  avons* 
Il  promet  auffi  un  Traité  de  lEglife  ,  &  un  autre  du  S  Efprir. 
Depuis  fa  mort ,  nous  n'avons  vu  qu'un  Catalogue  aflez  ample 
des  Ouvrages  des  Antierinitaires. 

EpiwriVita,  autb.  Pet.Gajftndo ,  HagA-Comitis 

L'Admirable  M.  Gaiïendi  eft  le  premier  Autheur  de  nôtro 
tems  qui  s'eft  attaché  de  defiein  à  la  défenfe  d'Epicure,  &  à 

M  m  m  fonder 


4j*  *  BIBLIOTHEQUE 

fonder  de  nouveau  en  quelque  façon  uneEcole  autrefois  cé- 
lèbre dans  toute  la  Grèce.  Depuis  M,  GafTendi ,  lefavant& 
poli  M.  Sarafin  (dont  M.  de  Montreûil  a  fi  naïvement  fait  1' 
éloge  dans  une  de  fes  Lettres)  a  écrit  en  nôtre  langue  une  Apo- 
logie pour  la  Morale  d'Epicurc  5  &M.  duRondel  (quejere- 
if.z.  garde  il  yalongtemscomme  unde  mes  plus  dodes  Amis)  fit 
imprimer  il  y  a  quelques  mois  dans  la  même  langue  la  Vie  du 
même  Philofophe. 


V! 


Bibliotheca  Cordejtana^  Parif.  164,3.  4* 

Oici  le  Catalogue  dune  des  plus  belles  Bibliothèques  do 
Paris }  drcffée  par  feu  M.  de  Cordes ,  Chanoine  de  Limo- 
ges ,  avec  tant  d'ardeur  &  de  padion  qu  il  retranchoit  fouvent 
de  Ton  ordinaire  pour  avoir  des  Livres,  comme  le  remarque-» 
M.  Naudé dans  fon  Eloge  ,  quieftà  lateftedeceCataloguo. 
A  prés  fa  mort  ,  le  Cardinal  Mazarin  acheta  fa  Bibliothéquo, 
©ù  il  y  avoit  de  très  bons  Manufcrits»  Ce  M.  de  Cordes ,  qui 
eftoit  un  des  plus  dignes  hommes  de  fon  tems  ,  a  fort  peu  écrit, 
JenefachedeluiquedeuxDiffertations  ,  l'une  touchant  la^* 
Généalogie  de  J.C.&  l'autre  touchant  le  Saint  Martial  de  Li- 
moges. Nous  lui  devons  les  Oeuvres  dHincmar,  imprimées 
l'an  161 1  mais  beaucoup  moins  amples  que  celles  de  l'édition 
duPéreSirmond.  C'eftluiquedéfigneM.  Bignon  alléguant 
tyy.  Hincmar  fur  les  Formules  de  Marculphep.ioj.fous  le  noiru 
àzvirpustf doïïuf.  Nous  lui  devons  auiîi  les  Oeuvres  de  Caf- 
fander,  ou  il  n'a  point  mis  fon  nom»  Dans  un  Recueil  detîa* 
rangues  Funèbres,.  impriméàHanavv l'an  1613.  ilyadesvers 
Latins  de  lui  &deM.  de  Voiture  ,  lors  qu'ils  étudioyentàPa* 
ris  au  Collège  de  Calvi ,.  fur  la  mortd'HenrylV.  M.Grotius, 
qui  étoit  un  de  fes  amis  particuliers  ,  lui  a  écrit  plusieurs  Let- 
tres -,  &  dsns-fon  dernier  Livre  contre  Rivet,  fe  lifent  ces  mots  : 
DeSavanaroklocoverum  efl  ,  etiam  non  credente  DtRhetoexf/ir<Ls 
ejus  Librum^  qui dicitUt-  Triumphus  Crucis ,  multb  ampliorem  qukm  efl 
editMfÇcriptum  manu.  Uftts  efl  Grotitts  talï  LihrOy  ■  idqu?  beneficio  vïri 
ûftimiy  nuncinChriflodefunBiy  Job.  Cor  défit ,  cujus   amicitumul- 

tum 


C  H  O  I  S  I  E;  4f9 

tum[edebereprofttetur,  LePéreSalren,  Jefuite,  réfutant  M. 
de  Cordes  touchant  le  Caïnan  deS.Luc  ,  nomme  enquel- 
que  endroit  de  fes  Annales  Virum  non  /éviter  eruditum,tk  M.  dc> 
Saumaife  dans  Ton  livre  de  l'Ufure  des  Banquiers  p.jz  7.0/» timum 
âc  d'Mijftmum  virum. 


Grot'ws  de  Jure Belli&  Paris  ,  Amftei  134. 

1650.  4. 

ON  prétend  que  Grotïus  ait  mis  tout  Ton  efprit  en  ce  Livre; 
&  qi.il  en  pouvoic  direct  que  Cafaubon  dit  de  Ton  Com- 
mentaire fur  Perfe ,  dans  une  Lettre  à  M.  Périllau ,  Ton  parent, 
qui  n'eft  pas  imprimée:  InPerfio  cmnem  ingénu  conatum effudimus* 
L'Ouvrage  de  Grotius  eft  en  effet  une  excellente  Pièce  j  &  je 
ne  m'étonne  pas  qu'il  ait  efté  expliqué  en  quelques  Académies 
d'Allemagne.  Japrens  qu'il  a  efté  tout  fraîchement  r'impri- 
mé  avec  des  Notes  de  feu  M.  Grono  vius.  Si  la  chofe  eft  véri- 
table ,  il  faut  préférer  cette  édition  à  toutes  les  autres.  Voi- 
ci le  jugement  que  M.  Bignon,  ceMagiftratfans  reproche^ 
fait  de  ce  Livre,écrivant  à  M.Grotius  le  f.  Mani6$i.J'oublie,d\t- 
il ,  de  vous  remercier  de  voftre  Traité  de  Jure  Beîlij  qui  eft  autant  bien 
imprimé  que  le  fujet  le  mérite.  On  m'a  dit  qu'un  grand  Roy  (Gufta  VC 
A  d  o  1  fe  R  o  y  d  e  S  u  cd  e)  le  tenoit  toujours  devant  lui,  &/uù  trésper* 
[un  dé  que  cela  eft ,  parce  qu'il  ri  en  peut  arrivsr  que  du  bien  infini  :  Ce* 
Livre  mettant  la  raifon  &  la  jufiice  en  une  matière  qu'on  croit  ne  confia  I  $f  » 
fier  qu'en  confufton  &  injuftice.  Ceux  qui  fe  plairont  en  cette  leblurcs , 
y  apprendront  les  vrayes  maximes  de  la  Politique  Cbreftienne  9  qui  [ont 
les  [ondemens  folides  de  tout  gouvernement.  Je  i'ay  releu  avec  un  mer- 
veilleux plaifir.  On  n'en  fit  pas  le  même  jugement  à  Rome,  où 
il  fut  mis  au  rang  des  Livres  défendus,  le  4.  Février  1617»  Un 
Théologien  d'Allemagne  nommé  Ofiander  a  refuté  ce  Trai- 
té de  Grotius  \  mais  ce  me  femble  avec  peu  de  fuccez.  M.Gro- 
tius mourut  à  Roftoch ,  ville  de  Mekelbourg,  revenant  deSto- 
kolm  ,  l'an  1 64^.  âgé  de  £2.  ans.  Son  Corps  fut  tranfportéà 

Mmm    4  Delftj 


4<5°  BIBLIOTHEQUE 

Delft,  lieudefanaùTance,  où  j'ai  vu  Ton  Tombeau  ,  quieft 
médiocre.  JeanQuiftorpius,  Théologien  Luthérien,  a  fait 
l'Hiftoiredefamort  ,  dans  une  Lettre  à  Bernard  Taddelius, 
que  j'inférerai  volontiers  ici,  quoyqu'elleaiteftèpubliéeilya 
long  temps  par  M.  Cafaubon  le  fils  &  par  quelques  autres. 

COntendisàme  ,  N.  N.  ut  perfcribam,quomodo  mundo 
huicvaledifturus,  Litterarum  Phcenix,HugoGrotiusfo 
geflerit»  En,  paucisidhabe.  ConfcenderatilleStokhol- 
mia?  navirh,  qua  Lubecam  ferretur^vehementibus  per  triduum 
inmarijaclatusproceliisnaufragiumpatitur  ,  &aegeradCaf- 
fubiaelitoraappellit.  Indeperquamincommodocurru,  plu- 
viatempeftate,  perfexaginta&plura  miliiaria,  tandem  Ro- 
ftochiumnoftrumdevehitur.  Divertit  ad  Balemanniam.  D. 
Stocmannum  Medicum  advocari  curât ,  quiaetate  ,  naufra- 
gio ,  incommodis itineris  tractas  vires  advertens ,  vitx  ter  mi- 
num  imminere  praefagit.  Secundo  ab  ingreiïu  in  hanc  urbem 
die  (qui  (hlo  vetere  erat  i  g.  Aug.  )  me  hor  a  nona  vefpertina  ad 
fevocae;  Acceffi  ,  propemoduminagonevirumconftitu- 
tumofFendi.  Compellavi  ,  &mcnih»l  maluifleaffirmavi, 
quàmutmihi  cum  ipfoincolumi  fermones  fociare  licuiflet. 
Regeritilîe,  ItaDeovifumfuit,  Pergo  ;  utadbeatamemi- 
grationemfecomponat,peccatoremag~nofcat,fuper  commifla 
doleat,moneojcumq  jinter  loquendum,Publicani  peccatorem 
137.  fefatentis,  &wDeusfuimiferereturprecantis,meminiùrem: 
refpondet,  EgoillefumPublicanus!  Progredior  ,  ad  Chri- 
ftum,  extra quemnullaeft falus ,  ipfum  remitto.  Subjicit 
ille:  infoloChriftoomnisfpesmeaeftrepofita.  Egoclara_, 
voce  Precationem  illam  Germanicam  Germanicè  recitabam, 
quaeincipit,  Herr&c.  Ille,  complicatismanibusfubmiflL, 
vocemeinfequcbatur,  Cùm  finiviflem  ,  quaefivi  anmein- 
tellexifiet;  Refpondet;  probe intellexi»  Pergoillarecitare 
exverboDei  ,  qua?  jamjammoriturisin  memoriamrevocari 
folent.  Qu*ro,anmeinteIligat;  Refpondet,  vocemruam 
audio,  fedquaefinguladicas,  difficulterinrelligo.  Cùm  harc 
dixitfet,  planèconticuit,  &brevipoft  fpiritumexhalavit,in 
punclo  duodecima:  nq£îurna%      Habes  Cataftrophen  vira?  à 

Grotio 


CHOISIE.  4*r 

Grotio,  fummo  viro,  aftae.  Cadaver  Medicis  poft  commiflum 
cft.Inteftina  lebeti  aheneo  impo(ita,ut  inTempli  apud  nos  pri- 
marii  Marias  Virgini  (acri  locum  honoratiffimum  reponeren- 
tur  y  à  TempliPrxfedis  facile  impetravi.  Moîlitercineres 
cubent!  Vale.  DabamRoftochii,  propridieMtchaê'lisAn.  138. 
1645. 

IL  n£  paraift:  pas  par  cette  Lettre  que  M.  Grotius  fo  it  mort  Ca- 
tholique.   Mais  il  eft  confiant  que  les  dernières  années  do 
fa  vie  il  enclinoit  fort  pour  ce  parti  là.      Ecoutons  là  delïus  M. 
de  Valois  dans  la  Harangue  Funèbre  duPérePetau:  Quidnon 
pr*ftitit,dk ce  (avant homme,  ut  clarijfimum  pirum  HugonemGro- 
tium  ad  Catholicam  communionem  adduceret  ?  Erat  Me  quidem  mini* 
mèXnobûahenus,   acpenèmfler  :  quippequidoclrinam  ConciliiTri" 
dentini  in  omnibus  fefe  amplellipalamprofiteretur.   Idunumfuperemt , 
Ut  Eccleft*  Sacrarïum  ingreffus  communhni  nofirafocîaretur,      ghiod 
$Ue,nefcio  quai  où  caufas  ,   dum  ad  Catholic*  fidei  unitatem  plurimos  fe- 
cum  fperat  adducere ,  confultô  differebat.     Pojfem  hoc  loco  fermones  il" 
losvobùcommemorare,  quibm^etaviut eum  adortw  efl  ,  t une  cum-» 
iîie  Lutetia  excedens ,  poli  Légat ionis  Sue  die*  munus  expletum^  Pet  A" 
vium  valedifturus  invijït,,        Verum  in  aliud  tempm  bac  feponere  fatitu 
fuerityne  t<edium  vobU  longior  fortaffe  face  fat  oratio.        M.  GrotiuS 
témoigna  même  dés  l'an  1^17. qu'il  fuyoit  avec  foin  de  choquer     1 55»; 
les  Catholiques.  Car  GuillaumeGrotius  fon  frère  faifant  alors 
imprimer  fes  Poèmes  ,  il  ne  voulut  pas  qu'on  y  mift  les  Vers 
qu'il  avoit  faits  fur  les  Exercitations   de  Cafaubon   contreBa- 
ronius ,  comme  il  le  dit  lui  même  dans  fon  dernier  Livre  con* 
treRivet.  Choififlbns  maintenant  quelques  éloges  deM.Gro- 
tius,  parmi  le  grand  nombre  de  ceux  qu'on  lui  a  donnez.  Ifaac 
Pontanusdés  l'an  1 5*97.  dans  fes  Notes  fur  MacrobeThéodo- 
fe,  XzyptWcfummœfpeiadolejcentem  :  Méurfius  Tan  ifyp.  dans 
fa  Critique  fur  Arnobe,  adolefcentem/îneexemplo:  Jaques  Gillot 
dans  une  Lettre  Manufcrite  à  Méurfius  ,  écrite  de  Paris  l'an_. 
léQi.portento/ijuvenemingeniîi  aprèsquoiil  ajoute    :    quoddc* 
Scaligero  tune  juvene  magnum  Turnebum  dicentemjuvenis  audivi.    Le 
Préfident  Jannin  ,  au  raporrxie  Balzac  dans  une  Lettre  à  M. 
Ménage ,  loppofoit  aux  plus  grands  Morts  de  l' Antiquité.  M» 

M  m  m    3  de 


4tfi  -  BIBLIOTHEQUE 

de Saumaife  dans  fes  Excrcitations  fur  Solin  page i  j o^  le  nom- 
me virum  excellentijfim*  doftrim  in  omni  génère  iherarum.  Seldetl 
*4°»  dans  (on  Mare  Claufum  ,  virum  acumînù  &  omnigena  doftrin* pr*« 
/îMtîaînsompAraùitem.Gérarà  Voiïius  dans  Tes  Poètes  Latins  ,fe~ 
tulinofirigrandeornamentum^  velmiraculum  potius.  Pricaeus  fur 
le  14. de  S.  Matthieu?  virum  ingentem^quem,  ajoûte-t-il>»0» 
fine  honore  miratifumtis,  EnfinM.  Blondel,  qui  neprodiguoit 
pas  fes  louanges  >  dit  de  lui  dans  Tes  Sibylles,  quec'eftortun_. 
très  grand  perfonnage,  foitquelon  euftégardàlaLblimitê 
defonefprit,àftmiverfàlitédefonfavoir,quinepouvoite[t.re 
tropeftimé,  &àladiverfïté  de  fes  Ecrits.  Pour  eftre  particu- 
lièrement informé  touchant  M  Grotius,  il  faut  avoir  recours 
à  fa  Vie,  qui  eft  à  la  tefte de  fes  Oeuvres Theoîogiques, &  aux 
Mémoires  pour  l'Hiftoire  de  Hollande  de  l'illuftre  M.  Aubery 
duMaurier,  qui  ont  eftê  fort  lowez  par  PAutheur  de  l'ingéni- 
eufe  Critique  de  l'Hiftoire  du  Calvinifme,  mais  qui  ne  le  feront 
jamais  autant  qu'ils  méritent  de  1  eftre. 


«  4 !  »    Bartb.  Gramcndi  Hiftoriarum  Galliœ  libri  iS.lolo* 
fa  1643J0U  &  t/lmjlel.  16 tf.  g. 

CEtteHfftoire,  qui  commence  à  la  mort  de  Henry  IeGrand, 
_  &  qui  ne  vient  que  jusqu'à  Tan  1 6z6.  eft  belle  &  bien  écri- 
te ,  quoi  qu  en  vueille  dire  M.  Sarrau  dans  une  de  fes  Lettres. 
Elle  eft  même  hardie  en  quelques  endroits  j  ce  qui  eft  peut- 
eftre  caufe  que  l'on  n'en  a  point  donné  la  continuation.  Vo- 
yez la  Bibliothèque  ancienne  &  nouvelle  de  M.  Konig- 

'Apukîi£\detamori>hojî$  ,  wmJVotisJob.PrîcM, 
Qouddt  16  jo.  8* 

Cl  nous  avions  toutes  les  Oeuvres  d'Apulée  commentées 
O  par  Pricacus  ,   cous  nous  paierions  ai  fémcm  de  fes  autres 

Com* 


G  H  O  I  S  I  E  4^1 

Commentateurs,  Mais  par  malheur  il  n'a  fait  des  Notes  que 
fur  la  Métamorphofe,  &  fur  Y  Apologie ,  qu'il  fk  imprimera  14*. 
Paris  l'an  1 6  *  $■ .  in  quarto*  14  eft  vrai  que  fes  Notes  font  fi  am- 
ples- ,  qu'elles  nous  confiaient  en  quelque  façon  de  n'en  avoir 
pas  de  lui  fur  les  autres  Livres  :  Outre  qu'il  nous  a  laiffé  un  beau 
Volume  dObfervations  fur  le  Nouveau  Teftament  &  furie* 
Pfeaumes ,  imprimé  à  Londres  in  folio  l'an  1 6dc.  Il  propo- 
foit  de  faire  r'imprimer  l'Apologie  d'Apulée,  avec  une  aug- 
mentation deNotesconfidêrable,  dé  donner  AuluGelle fur 
lequelil  avoit  fort  travaillé  ,  hxxtmi&deorUmaritifnU-y  &des 
Corrections  fur  Héfychius,  dont  il  avoit  donné  l'Indice  à  la_* 
fin  de  la  Métamorphofe  d'Apulée  ;  j.entens  l'Indice  des  Au- 
theurs  alléguez  par  Héfychius,  Mais  fes  yeux  eftant  devenus 
fortfoibles,  il  dit  en  quelque  endroit  de  fes  Notes,  qu'ilne-r 
croit  pas  voir  l'accomplifTement  de  fes  deffeins.  Ce  Pricaeui 
eftoit  Anglois  de  nation ,  d'une  litérature  vafte  >  &  d'un  grand 
jugement.  Après  avoir  long-temsvoiagé,^  il  fc  retira  «Flo^ 
rence  ,  oùilfe  fit  Catholique  r  quelque  tems  avant  M.  Sté- 
non,  Danois,  grand  Anatomifte.  A  propos  du  changement 
deMeflieursPricaeus&  Stenon  ,  je  remarquerai  qu'il  y  a  eu  14^ 
de  tems  en  tems  de  docles  Proteftans qui  (e  font  faits Catholi» 
ques.  Teisontefté,aufieclepa(Té,  Pierre  Pithou,  qui  chan- 
gea après  la  S.  Barthélémy  5  F.  Pithou  Sieur  deRiernefon  frè- 
re; Florent  Chrétien  i  Précepteur  deHenry  le  Grand,  &  Jub- 
ile Lipfej  &  dans  ce  fiecle,  lePréfidentdeFrefneCanaye,qui 
changea  après  la  Conférence  du  Card.  du  Perron  &  de  duPlek 
fis;  Nicolas  Vignier  Médecin  &  Hiftoriographe  5  Jérôme-» 
Vignier,  fon  petit-fils ,  quieft  mort  Père  de  l'Oratoire:  Jean 
Vaiïan,  neveu  dePierre  Pithou,  qui  eft  mort  Fueillant,Jeati 
Planta  vy  de  la  Paufe,  qui  de  Miniftre  devint Evefque  de  Lodé* 
ve$  Jean  Morin  qui  eft  mort  Père  de  l'Oratoire  5  LucHolftè- 
nius,,  qui  eft  mort  BibliothéquaireduPape  5  &  Pierre  Lam- 
bec,  fon  neveu,  Bibliothéquaire  de  l'Empereur.  Je  reviens 
àPricaeus  >  qui  mourut  à  Rome  l'an  1676.  &quialaifTéun_» 
Commentaire  fur  les  Epures  de  Pline  le  Jeune  ,  qui  fera  bien 
toft  imprimé.  Pricsus  eft  L>ué  par  M.Sarrau  dans  fesLettres» 
par  Uflférius  fur  les  Epicres  de  S.  Ignace,  par  M.  Heinfius  dans 

une 


464  BIBLIOTHEQUE 

Jaa  une  Epître  à  Charles  Dati ,  par  Selden  plus  d'une  fois ,  au  fé- 
cond Livre  de  Synedriu  Ebr*orum ,  par  Vofïïus  dans  fon  Harmo- 
nie Evangelique,  par  M.  Morus  dans  fes  Notes  fur  le  N.  T.par 
M  Rédi  dans  fon  Traité  de  la  Génération  des  Infectes  ,  mais 
(ur  tout  par  Axénius  fur  Phèdre.  LePréfidentSavaronfurSi- 
doniusp«24i.  citeavec  éloge  les  Notes  d'Antoine  Dolé fur 
Apulée.  Ce  Dolé  eftoit  un  Avocat  du  Parlement  de  Paris,  de 
qui  je  n'ay  viî  que  quelques  Plaidoyers. 


Recueil  de  Maximes  pour  rinjlitution  du  Roy  ,  con- 
tre le  Cardinal  Ada^arin^  1663. 12, 


l; 


'AutheurdeceLivreCquiaeftébrûléàParis  par  uneSen- 
'tenceduChâtelet)eftàmon  avis  Claude  Joly  ,  Chanoi- 
ne de  Nôtre  Dame  ;  perfonnage  d'une  grande  probité  &  d  un 
grand  fa  voir.  Outre  cet  excellent  Livre  ,  nous  avons  de  lui 
ConfulfatiodehorisCdnomcis  ,  où  il  n'a  point  mis  fon  nom  ,  lo 

^ac,  VoiagedeMunfter,  un  Traité  deléducation  des  Enfans ,  & 
quelques  autres  Pièces»  Nous  lui  devons  aufïi  les  Opufcules 
de  M.  Antoine  Loyfel,  fonAyeul,  fameux  Avocat  dû  Parle- 
ment de  Paris.  J'apris  dés  Tanie68.de  M.  Battier  ,  favant 
homme  de  Basle  en  Suide ,  que  M .  Joly  faifoit  la  Vie  d'Erafme, 
&quilavoitlù  fept  fois  pour  cela  toutes  les  Oeuvres  déco 
grand  homme.  A  la  fin  de  ce  Recueil  de  Maximes,M.  Joly  a 
ajouté  une  Traduction  en  Vers  François  du  Poème  duChan- 
celierderHofpitalfurleSacre  de  François  fécond.  Avant 
M.  Joly ,  Joachin  du  Bellay  a  voir  mis  en  vers  François  ce  me- 
meDifrours;  &iln'yapaslongtems  queM.  Perraut  ,  del1 
Académie  Françoife,  en  a  aufli  fait  ane  Traduction  très  polie 
&  très  élégante.  Après  la  Traduction  de  M.  Joly  ,  fe  lifent 
deux  Lettres  Apologétiques  pour  fon  Recueil  ,  dontjefoup- 
çonne  que  la  première  ,  qui  n'eft  pas  moins  forte  qu'elle  eft 
hardie,  foit  de  feu  M.  Ogier,  ami  intime 'de  M.  Joly.  Jcne 
fai  en  quel  endroit  de  fes  Oeuvres  Genebrard  appelle  la  Pra- 

14^    grnatique Sanction  deS,  Loiiis   ,  le  Palladium  de  la  France, 

comme 


C  H  0,.I  S  I  E.  46s 

comme  l'écrit  M.  Jolyau4.  ch.defesMaximes.  SiGenebrard 
l'a ainfi  nommée,  ce  n'a efté  qu'après  M.  Budé,  quieft  le  pre- 
mier qui  lui  a  donné  ce  beau  nom  :  Stitè  ac  verè  quidam  ,  dit 
Fr.  Daaren  au  ch.  1 1 .  du  j.  Iiv.de  Ton  Traité  des Miniftéres  de 
l'Eglife  )  ernditionif  nomine ub'tque terrarum  Kotntœc  nobilis ,  cums 
quo  mibifatis  diu  magna  fuit  familiarité  &  confuetudo  ,  de  b/ic  Sm- 
Bione loquens ,  Palladium  Francis  eamvocare confuevit.  Ce  qui 
ne  fe  peutentendre  que  du  grand  Budé.  Joignez  à  Duareru 
feuM.Patru  de  l'Académie  Françoife  ,  dans  un  de  fes  Plaido- 
yers. 


Erajmi  Qolloquia ,   cum  Nous  Arnoldi  ^Alonta?û , 
AfnJidodamii6<)8- 12. 

Bien  que  I'oa  ait  fait  à  diverfes  fois  des  Notes  fur  les  Entreti- 
ens d'Erafme ,  il  refte  pourtant  des  endroits  que  Ion  n'a  pas 
encore  eclaircïs.  Par  exemple  ,  quand  Erafme  parle  fur  la_»  ,47« 
fin  de  l'Entretien  qui  a  pour  titre  AbbatUtt  Erudite^  de  quelques 
Femmes  favantes  de  l'Angleterre  &  de  l'Allemagne  ,  qu'il 
nomme  Morhas,  BiUbaldicds  &  Blaurericas ,  perfonne  ne  nous 
a  dit  bien  diftinftement  qui  elles  eftoient.  Il  faut  donc  fa  voir 
queAfor/V*  font  les  Filles  de  Thomas  Morus  ,  Chancelier  d' 
Angleterre,  Marguerite  ,  Elifabet&  Cécile  :  Marguerite-» 
entrelesautres  eftoitfort  heureufe  à  corriger  les  Autheurs; 
Jean  Coftérius  dans  fes  Notes  fur  Vincent  de  Lêrins  raporte-» 
délie  une  correction  d'un  paiTage  de  S.  Cyprien  ,  qui  ne  cède 
point  à  mon  avis  à  celles  des  Scaligers  ,  desTurnébes  &des 
Saumaifes.  Bilibaldic*,  font  les  Sœurs  deBilibaldus  Pirckey- 
mérus  ,  Confeiller  de  l'Empereur  ,  dont  l'une  fe  nommait 
Charité,  &  l'autre  Claire,  toutes  deux  Religieufes.  CePir- 
ckeymérus ,  de  qui  le  (avant  &  Pieux  Rittershufius  a  écrit  Ia_, 
vie,  dédie  à  fa  Sœur  Charité  ,  la  Traduction  d'un  Traité  do 
Plutarque,  &  fes  Oeuvres  de  S  Fulgence;  &  à  Claire  fon  au- 
tre fœur,  la  Traduction  des  Sentences  de  Nilus  ,  Evefque  &  *48» 
Martyr*    Voici  comme  il  parie  de  fes  deux  Sœurs  dans  uno 

Nnn  Let- 


-466  BIBLIOTHEQUE 

Lettre  à  Erafme,  écrite  de  Nuremberg  le  20.  May  15-16,  Sa* 
lutant tegeminxme*  Sorores ,  Abbatiffa  S  Clartunt:  (Veft  Chari- 
té» qui  eftoit  l'ai(née)  altéra ejusdem ReguU Secîatrix  :  qu£ affiduè 
tua  Script  a  manibw  retinent  5  maxime  vero  jam  novo  obleftantur  Te- 
fi  amen  to  :  quo  miré  ajficiuntur  mulieres ,  muitis  viris  ,  qui  fibijcioli 
vident ur  ,  dotliores,  Scriberent  ad  te  Latine  ,  nifi  indignas  fuas 
txiftimarent  /itéras,  Uyaplufieurs  Lettres  de  Charité  dans  les 
Oeuvres  de  Pkkeymérus,  recueillies  &  publiées  par  Goldaft. 
VourBlaurericœ,  je croi  qu'Erafme entend  par  là  Marguerite-» 
Blaurer  ,  dontBullinger  fait  l'éloge  à  la  page  33p.  defon_» 
Commentaire  fur  les  E pitres.  RodolpheGualter ,  Théolo- 
gien de  Zurich >  a  fait  des  Vers  Latins  fur  fa  mort ,  qu'il  adfelTe 
àAmbroife&àThomasBlaurer  fes  frères.  On  nenousa^ 
point  dit  non  plus  qui  eftoit  ce  Cephalus  ,  vir  trium linguarum^» 
gnarusy  dont  Erafme  parle  dans  l'Entretien  dePifciumEfu,  Ce 
149.  Cephalus  eft  Wolphgang  Fabrice  Capito  ,  Théologien  do 
Strasbourg ,  qui  mourut  l'an  1  $4 1 .  &  qui  a  fait  plufieurs  Livres* 
Les  Entretiens  d'Erafme  ont  eftè  fort  bien  traduits  en  Italien.»* 
parPietroLaurodeModéne,  qui  a  aufïï  traduit  Jofephj  mais 
ils  ont  efté  mal  tournez  en  nôtre  langue  par  un  nommé  Cha- 
puzeau.  Touchant  ces  Entretiens,  voici  ce  qu'écrit  Clénard 
à  un  Evefque  nommé  Jean  Petit,  de  Fez  le  4.Décembre  1740. 
Scripfit  modoadme  Dominus  MarcbioGranattnfts  5  Colloquia  Erafmi 
tgnibusdeftinataeffe,  PericlitarietiamFivem.  Quidme  futur um-> 
t  en  fes ,  ubinomen  Alcorani  audiverint.     Fi  ni  (Ton  S  par  ce  joli  Difti- 

$ue  de  Louis  Mafîus  fur  la  mort  d'Erafme, 

t atali s  ferles  nobù  învtdit  Erafmum. 
Sed  Dcfiderium  toUtre  non  potuit. 


J°'    Catalogus  LibrorumRaphaêlis  TricbetiduFrefhçmj> , 
1662. 4» 


L 


Es  Livres  contenus  en  ce  Catalogue  a  voient  efté  fin  ement 
choifisparM.duFrefoe,  qui  les  conooiffoit  parfaitement. 


CHOISIE.  4^7 

Il  fuccéda  à  M.  Naudè  dans  la  Charge  de  Bibliothécaire  de  Ia_, 
Reine  de  Suéde  ,  &s*acquita  très  dignement  de  cet  Emploi  là. 
NousavonsdeluiuneLettreàM.Seguinfur  uneMédaillequ* 
U-prétendeftredeCharondas  5  maismal,  finousencroions 
M.  Spanheim ,  dans  fes  Dilfertations  touchant  les  Médailles , 
page42  &  $70.  où  il  le  réfute  fans  le  nommer.  Nousavons 
auftideM.duFrefne  l'Eloge  de  Jérôme  Magius  ,  tiré  défont 
Livrcdererum  ItalicarumScriptoribus,  qui  n'a  jamais  vil  le  jour ,  & 
uneEpitredédicatoireàFeu  M.  Fouquet,  furlesTourmens 
des  Martirs  de  Gallonius»  Le  Père  Labbé  inBJblitheca  Num* 
maria  dit  qu'il  avoit  ébauché  la  Defcription  de  Candie  ,  qu  il 
vouloit  donner  fort  exacte,  &  qu'il  avoit  fait  pour  cela  un_, 
grand  amas  de  Médailles  &  de  Tables  Chorographiques,maîs  15T 
que  la  mort  le  furprit  en  y  travaillant.  J'aprens  que  M.  du  Fref- 
ne  eftoit  Bourdelois ,  audi  b  ien  que  le  Père  Fronton  du  Duc, 
Jéfuite ,  perfonnage  que  l'on  ne  fauroit  allez  louer. 


Pfalmi  Confe  sjîonaks  ,  inventi  in  Scrinio  ^ntonîi 
PortugaUiœ  Régis ,  Luttiu  y  i$ç$.  16+ 

VOici  des  Pfeaumes  qui  devroient  eftre  entre  les  mains  do 
tous  les  Chrétiens ,  &  le  Miroir  le  plus  ordinaire  que  nous 
devrions  confulter.  On  y  void  un  Pécheur  qui  découvre  tou- 
tes fes  fautes,  qui  implore  le  fecours  de  fon  Dieu  ,  &  qui  fait 
de  fa  converfion  la  plus  grande  félicité  qu'il  puifle  trouver  fur 
la  terre.  AinfiM.duRyer,  de  l'Académie  Françoife,  a  fort 
obligé  les  Ames  pieufes ,  en  tournant  ces  Pfeaumes  en  nôtre-» 
langue  aufïl  poliment  qu'il  a  fait.  Il  y  a  feulement  un  endroit, 
où  je fouhaiterois qu'il  euft  pris  garde  au  Latin  un  peu  déplus 
prés.  C'eft  à  la  page  1 7.  &  fuiv.de  la  féconde  édition,  où  M.  ifZ, 
du  Ryer  tourne  :  &  comme  fi fefiois  encore  enfant  à  Page  de  cent  ans, 
tout  pieux  &  teut  cûjfié  que  je  fuis ,  je  fais  encore  les  allions  d'un  enfant. 
Il  faloit  tourner  fuivant  le  Latin:  Et  comme  fi  fejlois  âgé  de  cent 
ans  ,  je  fais  dans  Tâge  oh  je  me  trouve  toutes  les  allions  d'un  enfant. 

Si  ces  Pfeaumes  font  d'Antoine  Roi  de  Portugal ,  la  faute  do 

Nnn     z  M.du 


4*8  BIBLIOTHEQUE 

M.  du  Ryer  efl:  inexcufable  ;  car  il  eft  confiant  que  ce  pauvro 
Prince  n  avoit  pas  foixante  quatre  ans  quand  il  efl:  mort. 


f^bsjïusde  TJitiis  Sermoms  3  Amftzl.  164.$.  4. 

CE  Livre  e(t  proprement  un  Dictionnaire  de  motsLatins  du 
bas  Siècle  5  dont  quelques  endroits  ont  efté  examinez  par 
le  célèbre  Scioppius  ,  dans  un  petit  Ouvrage  imprimé  à  Ra- 
vennel'an  i^47.&inféré  depuis  ,  commeje  croi  ,  dans  Tes 
Opufcules ,  imprimez  à  Amfterdam  en  (ix  volumes  in  oftavo. 
ïjî»  M.  Vofllus  prometcoit  de  faire  imprimer  ce  Livre  de  Mon- 
fieur  Ton  Père  in  folio  beaucoup  plus  ample.  Cependant  nous 
n'avons  pas  vu  jufqu'ici  l'effet  de  fa  promefle.  Quand  cetOu- 
vrage  ne  paraiftroit  point ,  nous  n'aurions  pas  de  peine  à  nous 
en  conîolerj  puis  "que  ledode  &  infatigable  M.  duCange  vient 
de  nous  donner  fon  Gioflaire,  en  trois  volumes  in  folio. 

Dialogue  des  Caufes  de  la  Corruption  de  /  'Eloquence, 
traduit  en  François ,  à  Paris  1 630.4* 

LE  Traducteur  de  ce  DiaIogue(que  quelques  uns  attribuent 
à  Tacite,  &dlautresà  Quintilien)eft  M. Giry  >  del'Aca- 
démfeFrançoife;  dont  la  premiéreTraduclibneftla  Pierre^ 
de  Touche  de  TrajanBoccalini ,  imprimée  à  Paris  Tan  i6iô\ 
Cette  Pierre  de  Touche  (pour  en  dire  un  mot  enpaflant)  efl: 
une  Satire  contre  les  Efpagnols  r  qui  acouflé  la  vie  à  fon  Au- 
154.  theur  >  &  qui  a  efté  réfutée  par  Simon  Baffus  ,  Chanoinede 
Bénévento ,  dans  Ton  Apologie  pour  la  Monarchie  d'Efpagne, 
impriméeàNapIes  Tan  1610  LAurheurde  la  Préface  furce-r 
DiaîogueeftM.Godeau.  Philandre  y  àquiil  eftdêdié,  efl: 
feuM.  Conrart,  Secrétaire  du  Roi,  l'un  des  plus  polis  ,  &T 
un  des  plus  honnefteshommesde  France.  M.d'Ablancourt 
lui  dédia  fous  le  même  nom  l'an  1 6$  7.  fon  Minutius  Félix.  M. 
Godeau  lui  écrit  aufti  une  Lettre  fous  le  même  nom  danslo 

Recueil 


CHOISIE.  469 

Recueil  de  Faret  ;  &  c'eft  de  lui  dont  il  parle  dans  une  Epitro 
en  vers  à  Madame  de  Rambouillet ,  quand  il  dit  : 

Ce  fi  Philandre  dont  Vame  a  de  toutes  nos  Mufes, 

Sans  étude  &  fans  loin  les  riche  fie  s  infufes. 
Il  lui  adreffe  auffi  une  Epitreen  vers ,  où  il  l'appelle  Philandre; 
Feu  M.  de  Vaugeias  dans  fes  Remarques  fur  la  langue  Françoi- 
fe  fait  l'éloge  de  M.  Conrart  en  ces  termes  .•  Nous  avons  À  Parts 
une  perfonne  de  grand  mente ,  qui  ne  fait  point  la  langue  Grecqut  ni  la-* 
Latine ,  mais  qui  fait  ftbien  la  Franfeife  ,  qu'Un  y  a  rien  de  plus  beau 
quefaprofetf quefesvers.  Prefque  tous  ceux  qui  fe  mettent  de  l'un—»  lff* 
£f  de  l  autre ,  0*  nos  maiftres  même ,  le  confultent  comme  leur  Orac\z_s, 
&  il  nefortguéres  d 'Ouvrage  de  prix  auquel  Une  donne  fon  approbation  , 
avant  que  d'en  expédier  le  Privilège,  Nous  n'avons  de  M.  Con- 
rart que  les  Pfeaumes  de  Marot&Beze  ,  retouchez,  un  Vo- 
lume de  Lettres  à  M.  Felibien  ,  &  une  Préface  fur  les  Traitez 
de  Religion  de  M.  Gombault. 


Relation  de  l'Etat  de  laReligion  en  Occidentyradmte 
en  Franc  ois,  à  Genève  1626*  8* 

CE  Livre ,  qui  eft  fort  curieux ,  a  efté  écrit  en  Anglois  par 
le  Chevalier  EdvvinSandis ,  &imprimé  à  Londres  l'an.» 
lôof*  Depuis,  il  fut  traduit  en  Italien,  je  ne  fai  par  qui,  &  enfui- 
te  en  François  par  Diodati.  Dans  ces  deux  Traductions,  fo 
voyent  des  Additions  considérables  aux  dix  premierschapi- 
tres^qui  font  duPérePauî,ReligieuxServitejcome  nous  l'apren- 
nent  M.Spanheim  dans  la  troifierme  partie  de  fesDoutesEvan-  1  /<>♦ 
geliques,  page  309.  &  M,  Grotius  dans  fes  Lettres  p,  8 66.  Je 
m'étonne  que  ces  Additions  n'ayent  point  efté  mifes  dans  les 
OeuvresduPérePauI,dontnousavonsaujourd'huy  fixvoI.in_, 
douze,  j'ai  ramafle  pluiieurs  chofes  touchant  le  Père  Paul  & 
fes  Ecritsdansmon  Italie  Orientale  ,  qui  n'eft  pas  encore  im- 
primée. A  quoy  j'ajouterai  feulement  ici  qu'il  y  a  un  Volume 
de  fes  Lettres,  Italiennes  &  Latines ,  à  M.  del'Isle  Grôlot& 
à  M.  Gillot  imprimé  à  Genève  fan  1 673 .  &  une  à  M»  HeinGus, 

Nnn    5  en 


470  BIBLIOTHEQUE 

en  faveur  du  Synode  de  Dordrecht  dans  le  Recueil  de  Lettre! 
deGabbema.  Ilferoit  à  fouhaiter  que  nous  eufilons  a  ufli  cel- 
les du  Père  Paul  à  M.  du  Pleflis  Mornay ,  à  M.  Lefcfoaiïïer ,  àM. 
Cafaubon&  à  plufieurs  autres. 


Henricm  Cornélius  agrippa  de  Incertitudine  Çff 
l^anitate  Scimtiarmn  ,  ÇolonU  15 31- u* 

IL  faloiteftre  Agrippa  pour  faire  ce  Livre  ;  qui  a  efté  loûê 
des  uns,  &  blâmé  des  autres.  Voici  le  fentimentdErafme 
écrivant  à  AbelColfter,  deFribourg  lezy.  Avril  iy$$v  De 
viro  ,  de  quo  quidfentiam  rogas ,  tnagnificentius  cenfeo  quàm  ut  de  ejtu 
ingénié  cenfuram  ferre  pojfim.  Ex  ejtu  Libri  qualicunque  guflu  depre  - 
bendi  bominent  effe  ardent  h  ingenii ,  varu  leSionis  &  multt  ntentorU^ 
alicubi  tamen  majore  copia  quant  de/effu ,  ac  dtcliêne  tumultuofa  vertus 
quant  compofita.  In  omni  génère rerum,  vitupérât mal* ,  laudat bo- 
tta. Cet  endroit  des  Lettres  d'Erafme  ,  méfait  fou  venircP 
unequieftla  quarantiefme  dufeptiefme  Livre  de  celles  d' 
Agrippa,  &  qui  commence  ,  Scripfi  pridem  ad  te  paucU  ,  quiefl: 
apurement  d'Erafme.  Ceftdequoyl'onne  doutera  point,  (î 
l'on  prend  la  peine  de  lire,  dans  le  Volume  de  Ces  Lettres ,  cel- 
le qu'il  écrit  à  Charles  Utenhovius ,  qui  commence  ,  Magnant 
nobit.  La  Déclamation  d'Agrippa  a  efté  traduite  en  François 
par  Louis  Turquet,  Lyonnois.  Touchant  Agrippa,  voyez 
les  recherches  de  M.  Naudé,ce  grand  Bibliothécaire,  dans  fon 
Apologie  pour  les  grands  Hommes  faufïement  foup^onnezde 
*?8»  Magie,  dédiée  à  cet  illluftrePrélident  ,  de  Mefmes  ,  quin' 
eftoit  pas  moins  l'Oracle  des  doctes  ,  que  du  Parlement  do 
Paris. 


Aiisjîves  du  Concile  de  Trente.1607.  <?. 

CE  Recueil  de  Lettres  a  efté  fait  &  donné  au  public  par  Ja- 
ques Gillot ,  Confeiller  de  la  Grand'Chambre,  Doyen  de 

Langres 


CHOISIE.  47X 

Langres  &  Chanoine  de  la  S.  Chapelle  de  Paris,    Il  mourut  Y 
an  161?.  au  grand  regret  de  tous  ceux  qui  lavoient  connu.  C 
eftoit  un  home,  qui,outre  Ton  rare  favoir,avoit  l'ame  fi  beinfai- 
fante  qu'il  ne  fe  plaifoit  qu'à  obliger.  Il  eftoit  d'ailleurs  fi  franc 
&  Ci  ingénu ,  qu'il  ravifïoit  en  admiration  ceux  qui  l'aprochoi- 
ent.    SaBibliothèqueeftoittrésbeile,  &  remplie  de  Manu- 
fcrits  fort  particuliers.    Tel  eftoitentr'autres  le  Traité  de  Ber- 
tramouRatramdel'Euchariftie,  queCafaubonavoitvû  chez 
lui.  Bertrami de  corpore  &  fanguine  Dominiunum  exemplar  MS.  opti- 
m*  nota  in  Bibliotbeca  D,  Jac.  GilotiParifienfis  Sénat or S  fe  vtdiffe  te» 
fiât  tu  eft  mihi  vir  jummus  &  de  republic  a  lit  er  aria  optimè  meritus  Jf.Ca-      1 5  0. 
fauhonut  ,  dit  Uflérius  dans  ion  Livre  delà  Succefïïon  des  Egli- 
fes Chrétiennes,  page 4?. & fuiv.de  l'édition  d'Allemagne. 
Ceft  ce  que  confirme  Gillot  lui  même, ,  écrivant  à  Scaliger  le 
p.  Janvier  iOoi.     Quant  au  Bertramus ,  dit  il,  c 'e fila  vérité  que* 
cette  féconde  partie  ejlant fi  contraire  à  la  première  ,  fait  preuve  que  ce^ 
rieftpas  dumèmeAtttbeur.     Et,  qui  eft  à  noterai  y a  des contes^maxi* 
mè  de  pi/ions-,  qui  font  reprouvez  par  les  bons  Autbeurs,     M.  le  Févrc* 
me  fit  i honneur ,  après  f  avoir  veu& gardé  long  temps  ,    de  tri  en  dire 
fon  advu  fert  bon  &  certain.      Cepaffage  éclaire  it  ce  que  dit  lo 
Card.duPerron  dans  fon  Livre  de  l'Euchariftie  page  666,  qu' 
ilavoitvûchezM.  leFévre  unBertramus  MS.  qui  eftoit  fans 
doute  celui  que  Gillot  lui  avoitprefté.      Jaques  Efprinchard, 
Sieur  du  Plomb ,  parle  aufïi  de  ce  même  Bertramus ,  dans  une 
Lettre  à  Scaliger,  de  Paris  le  n.  Janvier  1  do  1.  M.  Gillot,  dit  ïl9 
travaille  après  le  BertramePresby ter  ,  que  lui  même  tran fer it,     (C 
eft  à  dire  pour  Scaliger,  à  qui  Gillot  l'en  voiaenfuite»  comme 
il  lui  dit  dans  une  Lettre  du  7.  Juillet  1 6c  1  ♦)  Ceft  un  très  -  rart^ 
Sénateur  ,  officieux  à  merveilles,  qui  retient  je  ne  fai  quoy  par  dejjus  les       1 60  » 
autres  de  cette  ancienne  fpkndeur  du  Parlement.    Il  n'y  a  guère  s  d'hom- 
me à  Paru  que  je  fréquente  plus  &  dont /apprenne  plus  de  belles  ebofes» 
Cet  éloge  eft  entièrement  conforme  à  ce  que  dit  de  ce  Séna- 
teur le  Prefident  Savaron,  lui  dédiant  fon  Commentaire  fur  le 
huitiefme  Livre  des  Epitres  de  Sidonius,  où  il  fait  un  Portrait 
achevé  de  lui.     Juret ,  ce  fin  Critique  de  Dijon ,  lui  dédie  fon 
Symrriaque-,  &Baudius  & Rapin.  lui  adreffent  quelques  vers. 
Je  ne  facherien  d'imprimé  de  lui  que  quelques,  Lettres,     Il  y 


47*  BIBLIOTHEQUE 

en  auneentr'autresquieft  fort  belle  ,  écrite  àM.deSte  Mar- 
the, où  HfaitlaViedeM.lePréfident  d'Efpelîes.  Ilyaauffi 
deNLGillot,auraportdeM.Varii!as,  l'Eloge  de  Calvin,  in- 
féré parmi  ceux  de  PapireMaffon.  LesMiffives  >  dont  j'ai 
parlé  dés  le  commencement ,  ont  efiè  r'imprimées  beaucoup 
plus  amples  chez  Cramoify  l'an  i6/4jn  quarto.  Nous  devons 
ce  Recueil  à  Meffieurs  du  Puy ,  dans  la  mort  de  qui  la  Republi» 
que  des  Lettres  a  fait  une  perte  irréparable» 


1 6 1  ♦    Prêfent  Royal  du  Roi  Jaques  au  Prince  Henry fons 
fils  3  à  Paris  1603.8* 


G 


>E  Livre  a  efté  loué  par  tant  de  gens  ,  quejenefuispasrê- 
ffolu  de  raporter  ici  leurs  témoignages,  11  me  fufira  dere- 
marquer,  que  le  Traducteur  eft  de  ViliiersHotman,  fils  de» 
Fr.Hotman,  Jurifconfulte,  quia  fort  écrit.  OutrecePrè- 
fent Royal  ,  Hotmana  aafiïtraduitlabelleEpitredeiYLdo 
Thou  à  Henry  le  Grand  fur  fon  Hiftoire ,  qui  a  aufïi  efté  tour- 
née par  Rapin ,  Grand  Prevoft  delà  Conneftablie  de  Franco  ; 
mais  elle  ne  l'a  point  efté  par  M.  du  Ryer  traduifan  t  l'Hiftoiro 
de  M.  de  Thou.  Touchant  cette  Epitre  voici  ce  qu'écrit  Ver- 
tunienàScaliger  ,  de  Poitiers  le  14.  Juin  1604.  Mondeur  /?_> 
Threforier  Sainte-Marthe  me  conta  ces  derniers  jours  que  le  Roi  dvoit 
pris  unfingulier  plaifir  au  fa/et  de  l'Epure  Dedicatoire  de  l 'Hiftoire deFr ; 
de  M.  de  Thou,  &  lui  avait  commandé  de  la  faire  traduire  en  François, 
£f  puis  imprimer.  Ce  qui  a  efté  déjà  fait  par  le  Us  de  dkfunt  Hotman^» 
Jurifconfulte.  HotmaneftaurfifAutheur  d'un  livret,  intitulé 
péi*  ïAmbaffadeur,  qui  eft  prefque  tout  tiré  du  Traité  de  CharlesPa- 
fcalfur  la  même  matière» 


Epitres  des  Princes  ,  recueillie  s  p  ar  RufcellhÇS' tra- 
duites enfrançoispar  Belkforejl^à  Paris  1574.$* 

rEs  Lettres  font  toutes  fi  importantes,  q  ail  feroit  à  foohai- 
>ter  que  Belleforeft  euft  traduit  les  trois  Tomes  que  je  mo 

touyiens 


CHOISIE  47j 

fouviens  d'avoir  vus ,  imprimez  à  Venife  chez  Zilet  in  quarto. 
Comme  ils  font  extrêmement  rares,  nous  nous  confolerionsj 
ne  les  ayant  pas  d'en  pofiéder  la  traduclion.     Dans  ce  premier 
Tome  traduit  par  Belleforeft,  il  y  a  une  Lettre   écrite  pari' 
Evefque  deTroyes euChampagne ,  à  CorneilleMuis,Everquc 
deBitonte  ,   fameux  Prédicateur  ,  pour  la  juftification  do 
Gabriel  de  Lorge ,  Comte  de  Mongommery ,  fur  ce  qu'il  avoit 
eu  ie  malheur  de  blefler  à  mort  Ton  Prince ,  après  s'eftre  Iong- 
temsexcufè de  jouter  contre  lui     LaLettreeft  datée  de  Paris 
le  14.  juillet  1  f  f  9    L'Evefque  deTroyes ,  qui  l'a  écrite,  eft 
Jean  Antoine Caracciole  ,  (filsdnPrincedeMelfe)  qui  fefit     *^î« 
enfuite  Proteftant.     Nicolas  Camufat ,  à  qui  nous  devons  les 
Mélanges  Historiques,  imprimez  à Troyes  ,dans  Tes  Antiqui- 
tez  de  la  même  ville  parle  fort  au  long  de  cet  Evefquej  &Bran- 
tôme ,  au  fécond  volume  de  fesHommes  Illuftres  Etrangers, 
Pa  fait  en  ces  termes:  Monficurle  Prime  de  Melfe  biffa  après  lui 
[on fils ,  quifut  AbbbdeS.VitlorlezParU,  Abbaye  de  dix  mille  livres 
de  rente  y  (5 puis  Eoesque  deTroyes  en  Champagne',  &  par  après  il  fc* 
fit  de  la  Religion  reformée.        Contre  lequel  je  vis  un  jour,  auxpremie* 
res  guerres  y   Monfieur  le  Cardinal  de  1er  rare  Hippotyte  ,  fe  courroucer 
fort  en  la  chambre  de  la  Reine ,  mais  non  en  fa  pre[ence,  lui  remontrant 
[a  faute,  &  lui  difant  s  il  lui  feoit  bien  de  tenir  une  fi  grande  dignité  Ec~ 
clefiafiique9  &  en  exercer  la Religion  c on traire \        L 'Eve s que  lui  dit 
fort  bien  [es  raifon  [ans  s'  ejhnner,  &  ne  fe  rendit  point,  difant  entr  au- 
tres que  cefteit  Dieu  qui  ï  avoit  infj>iré>      Mais  ce  ne  fut  pas  fans  di flû- 
tes :  car  ce  Prince  Evesque  efloit  fort  [avant.     Jean  AntoineCarac- 
ciole  a  auffi  écrit  le  Miroir  de  la  vraye  Religion  ,   imprimé  à 
Paris  l'an  15*44. 


Grotii  Afare  Libemm  5  Lugd.Bat.i6o^  &    t^ 
l633- 

GRotius  a  fait  ce  Traité  de  la  Liberté  de  la  Mer  en  faveur 
de  ceux  de  fon  paîs ,  comme  Fernand  Vasqués,Efpagnoî, 
écrivit  de  fencoftè  en  faveur  du  fien  5  Clariffimi  quidem  utri%, 

O  o  o  fed 


474  BIBLIOTHEQUE 

federuditione  &  mtore ir.genïïlmparcs%  dit  fort  judicieufementSel- 
dendans  Ton  MareCiaùfïon  ,•  qu'il  oppofa,  mais  civilement, 
auLivredeGrotius.  Comme  l'Ouvrage  deSelden  eft  rem- 
pli d' une prodigieufe érudition aufli  bien  que  fes  autresLivres, 
il  fit  beaucoup  de  bruit  dans  le  monde.  Jean  IfaacPontanus, 
Hiftorien  &  Critique,  le  réfuta  l'an  1637.  dans  fes  Difcuffions 
Hiftoriques  touchant  la  Liberté  de  la  Mer.  Barteus  dans  une 
de  Tes  Lettres,  tâche  d' engager  Cunxusfon  parentàl'exami- 
nerj  mais  inutilement.  Ainfi  il  fe  vengea  lui  même  du  Li- 
vre deSelden  par  deux  Epigrammes.  Ce  qui  lui  eftoitplus 
aiféeftantPoc>e,que  de  réfuter  pié  à  pié  un  (i  docte  Ouvrage. 
iéf.  Baptifte  Burgus  écrivit  cnfuite  contre  ce  même  Traité  $  Sel- 
den  le  réfuta  dans  fes  lïndicU ,  imprimées  à  Londres  l'an.. 
1^5-3.  inquarto.  Le  Mare  claufum  deSelden  a  elle  imprimé 
plusieurs  fois.  La  plus  jolie  édition  eft  celle  des  Elzeviers  in 
douze.  Il  a  auffi  efté  traduit  en  Anglois  ,  par  Guillaume* 
Wats,  Autheur  du  GloiTaire  de  Matthieu  Paris. 


De  Literis  &  Lingua  Getarum  Jtve  Gothorum 
Comment  arius  >   editore  Vukdriio^  Lugd.  Bat, 

1597-    * 

LEfavantUflerius,Archevesque  d'Armach,  dans  une  Let- 
treàM.  du  Jon  le  fis  7  (  Autheur  du  Livre  de  Pïfturalete- 
rum)  foupçonne  que  ce  petit  Commentaire  (bit  d'Antoino 
Morillon,  Secrétaire  &  Bibliothécaire  du  Cardinal  Gran- 
velle  Antoine  Perrenot.  Ce  foupçon  n  eft  pas ,  à  mon  avis, 
mal  fondé  j  y  ayant  dans  ce  Commentaire  des  remarques  as- 
fez  recherchées,  &qui  ne  s' accordent  pas  mal  avec  le  grand 
;i6*6\  favoir  que  l'on  attribue  à  ce  Morillon.  Goropius  Bécanus 
dont  le  témoignage  n'eft  pas  toujours  àrejetter,  ditdansfes 
Origenes  d'An  vers  que  ce  Morillon  eftoitverfé  en  toutefor- 
tedelitérature,  &  que  les  Ecrit?  qu'il  a  laiflfez,  ('qui  fe  voyent 
chez  fon  frère  Maximilien,  aufiï  Confeiller  &  Bibliothécai- 
re du  Cardinal  Granvelle)  iejuftifient  clairement.  Adolphe 

Occo, 


CHOISIE.  47y 

Occo,  grand  Antiquaire ,  a  inréré  (dans  la  première  édition  de 
Ion  Tbefaurw  \rei antiquaria  ,  une  Diiïertation  de  ce  Morillori_, 
touchant  je  ne  fai  quelle  Médaille  \  qui  confirme  authentique* 
mentcequeditdeluiGoropiusBécanus.  Mais  je  ne  fai  qui 
peut  avoir  obligé  Occo,  à  retrancher  cette  diflertation  de  la_, 
féconde  édition  de  fon  Thréfor.  Antoine  Morillon  efl:  fort 
loué  par  Adrien  Junius,  Médecin  &  Critique,  en  cinq  ou  fix 
lieux  de  Tes  Animadverfions, par  Louis  Guichardin  ,  neveu  de 
l1  Hiftorien,  dans  fa  Defcription  des  Pais-Bas,  parMuret  dans 
une  Préface  au  Ledleur  fur  Horace,  par  Nannius  dans  fes  Mé- 
langes, &  par  Lipfe  dans  fes  Notes  fur  fes  Livres  de  la  Croix. 

Grotius  deSatisfa&ione  Cbrifti  contra  Fauftmn  Sq~    167. 
cmum^Li4gd.Batt  16 iy.  g. 

CE  Traité  a  efté  fi  bien  receu ,  qu'on  l'a  r'imprimé  plufieurs 
_  fois.  Depuis,  Blaeu  n'a  pas  manqué  de  l'inférer  dans  les 
Opufcules  Théologiques  de  Grotius,mais  plus  correcl  &  plus 
ample  que  nous  ne  l'avions  j  s'eftant  fervi  d'un  Exemplaire-/, 
corrigé  &  augmenté  de  la  main  de  Grotius  ,  qui  eftoit  dans  la 
Bibliothèque  de  M  Hillinsberg,  Jurifconfulte,  àquiBofchi- 
us,  jeuneCritique,adedie{on  Pétrone.  A  peine  cet  Ouvra- 
ge de  Grotiuseutilvûlejour,qu'HermanRavenfperg,Théo-  ■■ 
logien  d'Allemagne  ,  en  donna  fon  Jugement  ;  queVoffius  7 
réfuta  enfuite  pour  l'intereft  de  fon amy.Crellius ,  Socinien_,, 
&rundesplusfinsdecepartilà,  écrivit  depuis  contre  ceTrai- 
té  de  Grotius;  qui,  au  lieu  de  le  réfuter,  le  remercie,  dans 
uneLettre,  decequ'ilîavoitrefuié.  Cette  Lettre  fe  trouve 
dans  la  Bibliothèque  des  Sociniens ,  &  dans  le  Recueil  deLet- 
tresdePoëlenburg  ;  mnis  dans  la  première  édition  de  ce  Re-  \6%, 
cueil  le  nom  de  Crellius  ne  paraift  point, 

Caroli  Pafcbalii  Preces,  Paris.  1602.24» 

CHarlesPafcal,  Autheur  deces  jolies  Prières ,  comme  les 
Ooo     2  appelle 


476  •*    BIBLIOTHEQUE 

appelle  Scaliger  dans  les  féconds Scaligérana,  naquit  à  Cuni, 
ville  du  Piémont.  Il  eftoit  fils  de  Barthélémy  Pafcal  ,  frère 
del  Jean  Louis  Pafcal,  dontl'Hiftoirefevoid  au  Martyrologe 
desProteftans,  Outre  ces  Prières,  il  a  écrit  un  beau  Livre-* 
des  Couronnes,  un  Traité  intitulé  fAmba/fadeur  ,  des  Ob- 
fervations  far  les  Annales  de  Tacite,  la  Vie  de  M.  dePibrac, 
&  quelques  autres  pièces.  Il  eft  mort  Confeiller  d'Etat.  Il  y 
a  eu  de  nôtre  tems  un  autre  Pafcal,  dont  nous  avons  entr'au- 
t  res  Ouvrages,  les  Lettres  Provinciales  &  les  Penfées.  Ceftoit 
un  rare  génie.  Pour  Pierre  Pafcal,  qui  fedifoitHiftoriogra- 
phe  de  Henry  fécond ,  il  ne  mérite  pas  qu'en  parle  de  lui. 


c 


itfo.    TerttfBanus  mm  Nous  Beau  Bildùyàpatria  Rhena- 

ni,  Pari/.  i$66.  2.  vol.  <°. 

"^Ette  édition  de  Tertjullienn'eft  pas  feulement  recomman- 
^dable  par  la  beauté  de  fon  caraclére,  maisaufii  par  les  No- 
tes de  Rhénanus ,  autheur  de  l'excellent  Livre  de  RebtuGer- 
manicU  ,  &  parlaParaphrafede  Fr.  Zéphirus  fur  l'Apologéti- 
que, qui  ne  le  trouve  entière  que  dans  cette  édition.  Il  y  a_, 
une  belle  Préface  de  Rhénanus  ,  fous  le  nom  de  Licentius 
Evangelus  ,  furie  D^»/orP*rwdeMarfiliusdeMenardrïno, 
qui  a  efté  depuis  inférée  par  Goldaft  dans  le  premier  Volume  de 
(a  Monarchie  de  l'Empire  Romain. 

— —  ■■*     -  ■  ■  mmmm  ■     ■  ■■  ■■■  i  ■      i  m  i  »■  ■         —  ■    ■■  i  ■■  ■  ~>  

1 70.    Caroli  Magni  ,   Ludovici  PU  £ff  Caroli  Qahi  Ca- 
pitula, Parif.  1603  S- 

CEtte  édition  eft  plus  correcte  &  plus  ample  que  la  premiè- 
re L'Epitre  Dédicatoire  à  Henry  }.  eft  de  Pierre  Pithou , 
&leGlo(Taire  eft  de  François  Pithou  fon  frère,  qui  eftoit 
fort  intelligent  dans  lesAwheurs  de  la  baffeLatinité.  Le  Père 
Sirmond  ,  à  qui  nous  devons  tant  de  bonnes  Pièces  ,  fit  im- 
primer l'an  1615.  avec  des  Notes  les  Capitulaires  de  Charles 
le  Chauve  ,  beaucoup  plus  amples  que  ceux  des  Pithou  ;  & 
depuis  peu  d'année*  M,  Baluze, Bibliothécaire  de  M.  Colbert , 

adonné 


CHOISIE.  477 

a  donné  ces  mêmes  Capitulaires,  avec  d'autres,  en  deux  Vo- 
lumes in  folio.  M.  Dati,  dont  j'ai  déjà  parlé,  fit  imprimera 
Florence  Tan  1 6?}.  in  quarto ,  quelques  Fragmens  des  Capi- 
tulaires de  l'Empereur  Lothaire  ,  qu'il  dédia  à  M.  Bigot  ,  & 
qu'il  avoit  tirez  d'un  Manufcrit  de  Cofme  délia  Rena,  Gentil- 
homme Florentin.  Le  Président  Savaron  ,  dans  fon  petit  l7l> 
Traité  contre  les  Mafques  ,  promet  les  Capitulaires  de  nos 
Roisj  mais  il  ne  les  a  point  donnez, 

Adkbaelis  Z)erini  Dijiicha  Adoralia  ,   f&pim  re- 

cufa. 

LEs  Diftiques  de  ce  jeune  Poète  Florentin  furent  première- 
ment imprimez  à  Lyon  l'an  1 547.  avec  lesCommentaires 
de  Martin  Ivarre ,  Bafque ,  &  depuis  tournez  en  vers  François 
par  Claude  Odde  de  Triors  ,Gentilhomme  de  Dauphiné,  &  en 
Profe  l'an  i6\  4.  par  Claude  Hardy  ,  Parifien,  Lanitfio". 
Philippe  le  Clerc  ,  Principal  du  Collège  delà  Ville  de  Be3U« 
vais  ,  fit  r'imprimer  ces  mêmes  Diftiques  fous  ce  titre  un  peu 
nouveau  ,  Verinus  Behacenfis  ;  &  depuis,  JeanOvven,  le» 
Martial  d'Angleterre  ,  les  inféra  dans  fes  Epigrammes  ,  fans 
nommerTAutheur.  Ugolin  Vérin,  dans  l'Eloge  qu'il  a  fait 
en  vers  de  la  Ville  de  Florence  ,  loué  les  Diftiques  de  fon  fils 
en  ces  termes  ; 

guid  référant  nati  Michaeiis  funus  acerbum  ?  1 7  2, 

Extat  Optu  ,probibetqûe  pudornarrare ,  quidiUe 
Se  ripferir.      Ingeniiteftes  fua  Diftkba  rt fiant , 
Jjïuœ  fenfa  oflendunt  anguftti  grandi  a  gy  ris  > 

Et  Politien ,  faifant  allufîon  aux  vers  précédens  : 

Dîflicba  compofuit  duffo  mirandaParenti, 
£>u£  claudunt  gyro  grandia  fenfa  brevi. 

Michel  Vérin,  ayant  préféré  une  rare  continence  à  une  lon- 
gue vie,  mourut  âgé  feulement  dedix-feptans; 

O  o  o     ;  SqU 


478  BIBLIOTHEQUE 

Sola  Venus  poterat  lento  fuccurrere  morbi , 

Ne  fe  pollueret ,  maluit  ille  mort, 
dit  le  même  Politien  dans  Ton  Epitaphe.  Et  lui  même,  parlant 
de  fa  maladie: 
%  j  , ,  Promittunt  Meàici  Venerem  mihl  ferre  faltttem^ 

Non  tanti  vit* fit  mihi  sert  a  (altu* 
Parmy  les  Lettres  de  MarfileFicin,  il  y  en  a  uneàllgolin  Vé- 
rin fur  la  mort  de  fon  fils.  LedivinBacon,  Chancelier  d'An- 
gleterre, fait  tacitement  mention  de  ce  jeune  Poète,  au  pre- 
mier livre  de  fon  Hiftoire  Naturelle  ch.  10.  de  la  tradu&ion  de 
Pierre  Amboife,  Sr.de  la  Magdelaine  3  o4ui,  peur  le  remar- 
quer en  palTant ,  eft  fort  différente  de  la  traduction  Latine, 
imprimée  fous  le  nom  de  Sylva  Sybarum. 


n; 


(^Mémoires  de  la  Reine  Marguerite  3  à  Paris 

1628,  £. 

Ous  devons  ces  beaux  Mémoires  à  Auger  de  Mauléon_», 
.Sieur  de  Granier,  qui  pour  s'établir  à  Paris  s' aflbciaavec 
un  Libraire  nommé  Chapelain,  &  depuis  avec  un  autre  nom- 
mé Boiiiïlerot  -,  &  comme  il  avoit  elle  curieus  de  bons  Ma- 
174.  nufcrits,ilenpublioit  de  tems  en  tems  quelques- uns.Outre  ces 
Mémoires,  nous  lui  devons  aufïï  ceuxdeM.de  Villeroy,  les 
Lettres  du  Cardinal  d'Ofifat,  cellesdeM.  deFoix,  Archeves* 
que  deTouloufe>&  le  Traité  du  Père  Marianatouchantla  re- 
formation dugouvernement des Jefuites,  traduit  en  Fran- 
çois. Le  Cardinal  Bentivoglio  fait  l'éloge  de  Marguerite  & 
de  fes  Mémoires  dans  fon  incomparable  Hiftoire  de  Flandre, 
Voici  fes  termes  :  Margherim  eraDonna  di  (pirto  grande  ^ed  in  fuo  Li- 
bro  di  Memorïe  d'tjlefe  con  fioritilfiwo  fîib ,  ch'  ufci dopo  la  (ua  morte.» 
m  i/lampa,  vierte  racontât 0  da  ki  medefima  àpieno  il  (uuejfo  di  quel  ctf 
elia  trattb  in  Bandra  à  favor  delfmteUo.  Après  ces  Mémoires  ,  il 
n'y  a  rien  qui  nous  inftruife  mieux  delà  vie  de  cette  PrinceiTe, 
que  le  Difcours  qu'en  a  fait  M.  de  Brantôme  dans  le  Volume^ 
de  fes  Femmes  Illuftres.  Baptifte  le  Grain  &  le  Président 
Gramonden  parlent  aufli  afTez  amplement  dans  leurs  Hiftoi- 
re* 5  fans  alléguer  ici  le  Duc  de  Sully  dans  fes  Mémoires.    La 

Reine 


CHOISIE.  47? 

Reine  Marguerite  a  dé  Jié  Tes  Mémoire»  à  M.  de  Brantômo, 
comme  je  le  prouve  fort  au  long  dans  mes  Mélanges  Hifto-     175:. 
riques. 

Indkulus  o^fceticomm,  quœ  inter  Patmm  Opéra 
reperiuntur  ,  ab  Afceta  Benediëlmo  dige]îus7 
Parif  1648,  4. 

LEPéreLabbé  m'aapris  queceReligieuxBènédiclineftoït 
Dom  Luc  Dachery,  qui  nous  a  donné  les  Oeuvres  deLan- 
franc ,  &  un  Recueil  des  Pièces  anciennes  en  treize  volumes 
in  quarto.  Au  quatriefme  tome  de  ce  Recueil ,  il  y  a  une  fau- 
te groiliere,  que  je  remarquerai  ici  en  paiTant.  Ceft  à  la  pa- 
ge 48  y-  OÙ  fe  lifent  ces  mots  :  Htjioria  Homcrî,  ubi  âicit  &  Dares 
Pbrygitu.  Au  lieu  de  dkit ,  il  faut  lire  T>i8y$y  qui  efl:  Dicly  s  de 
Crète,  queJofiasMercérus  ,  beaupéredeM.  deSaumailOi 
a  fi  bien  corrigé,  &que  Mademoifellele  Fêvre  a  fait  r'im pri- 
mer depuis  peu  pour  l'ufage  deMonfeigneur  le  Dauphin, 
Nous  devions  déjà  à  cette  favante  Demoifelle  le  Callimaquo; 
&depuis  ,  nous  lui  devons  auflî  une  traduction  Françoifed'  T-^ 
Anacreon  &  de  quelques  Comédies  de  Plaute,  Mercérus, 
dont  je  viens  de  parler,  dans  fes  Notes  fur  ie  4.  livre  do 
Diftys  de  Crète  ,  dit  que  P  antiquité  ne  connoift  point 
(f  autres  amours  d1  H«clor  que  pour  Andromaque  fa_» 
femme,  n'y  d'  autres  enfansque  ceux  qu'il  eut  d'elle.  Ce 
fàvant  homme  ne  sert  pas  fouvenu  qu'Euripide  fait  dire  à  An- 
dromaque dans  la  Tragédie  qui  porte  (on  nom  :  Qu'ello 
aimoit  jufqu'aux  maitrefies  d'Hector ,  &  qu'elle  alaitoit  même 
fouvent  fes  bâtards.  Sur  quoi  leScholiafte  allègue  Anaxicrate 
(autheur  inconnu  à  Vofliusdans  fes  Hiftoriens  Grecs}  au  fé- 
cond livre  des  Argoliques ,  où  il  dit  qu'Hector  lailïa  deux  en- 
fans  légitimes,  favoir Amphinéus&Scamandrius,  quiécha- 
perent  des  mains  des  Grecs ,  &  un  bâtard  nommé  Palaetérus  , 
qui  futpris  dans  la  ville  deTroye. 

Billion 


48o  BIBLIOTHEQUE 

1 77»    Bibliotbeca  Janinia?7a  S.  Benigni  DivionwJiSyOpe  £ff 
induJiriaP.  T>.  Divione  1621, 4. 

CEIui  qui  a  fait  le  Catalogue  de  cette  Bibliothèque  duPréfi* 
dentjannin,  eft  Paul  du  May,Confeiller  au  Parlement  de 
Dijon,  comme  il  le  découvre  lui  même  dans  Tes  Notes  fur 
unÊ  Epitre  d'Innocent  troifiefme.  Scaliger  &  Grorius  dans 
leurs  Lettres  écrivent  une  fois  à  ce  M.  du  May  ;  &  Cafaubon_, 
deux  fois  dans  les  Tiennes.  M.  de  Saumaife  parle  de  lui  fans  le 
nommer  écrivant  à  Gronovius,àlapage  19x.de  fes  Lettres» 


T  ' 


Sermons  du  Père  Narni,  traduits  en  François  ?  par 
du  Bofc* 

EPéreduBofc,  Cordelier,  autheur  del'HonnefteFenv 
'ine,  d'un  Panégyrique  du  Card.  de  Richelieu  ,  &deplu- 
fieurs  autres  Ouvrages ,  eftoit  ami  particulier  de  M.  Perrot  d' 
178.  Ablancourt.  On  tira  ce  Père  du  Con vent  avec  quelques  au- 
tres Moines  de  divers  Ordres  par  permifiion  du  Pape  j  &  com- 
me il  manquoit  d'argent ,  M.  d'Ablancourt lui  donna  le*  Ser- 
mons du  Père  Narni ,  qu'il avoit traduits  i  &lePéreduBofc, 
ayant  traité  avec  l'Imprimeur,  les  fit  imprimer  fous  fon  nom. 
Enfuite  il  fe  fit  encore  Cordelier  ,  fans  en  rien  communiquer 
à  M.  d'Ablancourt,  qui  s'en  plaignit.  L'autre  répondit  que_» 
M.  d'Ablancourt  eftoit  bien  retourné  à  la  Religion  Proteftan- 
te,  fans  lui  en  rien  dire.  Car  M.  d'Ablancourt  eftant  amou- 
reux de  Madame  de  S.  Dié  ,  fa  parente  ,  qui  s'appelloit  Per- 
rot, comme  lui,  fe  fit  de  la  Religion  Romaine.  Mais  il  y  re- 
nonça en  Hollande.  Je  tiens  toutes  ces  particularitez  de  M. 
Bouhéreau  ,  célèbre  Médecin  de  la  Rochelle  ,  de  qui  nous 
verronsbientoftune  Traduclion  Françoife  des  Livres  d'Ori- 
géne  contre  Celfe  qui  pourra  (ervir  de  modèle  à  nos  Tradu- 
cteurs, 

Pom- 


CHOISIE.  481 

Pomponws  Àdela>  cmn  Obfervdtionibus  Ifl^osjti^    typt 

DE  tous  ceux  qui  ont  commenté  Pomponius  Mêla  ,  il  n'y 
en  a  point  qui  s'en  (oit  plus  clignement  aquité  que  M» 
Vofiîus.  Voici  ce  qu'en  écrit  à  ce  (avant  homme  Y  illuftte  M. 
Bochart ,  dans  une  Lettre  que  je  garde  comme  un  tréfor  :  La 
première  chofe  qucf  ay  faite  à  la  réception  de  voftre  Livre  a  efth  de  le  li- 
re, A  quoy  je  me  fuis  lai/fé  emporter  de  telle  façon ,  que  f  en  ay  perdu 
repas  &  repos ,  &  ne  l'ay  quafi  point  quitc ,  non  obfiant  toutes  mes  af- 
faires ,  que  je  ne  Z1  aye  achevé.  Je  puis  dire  avec  vérité  que  je  ri  ay  ja- 
mais rienlu  in  Hlo  génère»/  qui  Vk.galey  ni  qui  en  aproche de  cent  pa- 
ra fanges,  M.  deSaumaife,  que  notu  tenions  pour  un  Géant  y  ne  mes 
pamijl  plus  devant  vous  qu  un  petit  Pygmëe.  lia  bienfait  de  mourir 
avant  que  cet  Oeuvre  vîji  le  jour.  Car  il  fer  oit  mort  de  colère  &  de_» 
chagrin  defe  voir  ft  mal  menétf  avec  tant  de  rai/on,  Foflre  (lyle  eft  mer- 
veHieux,vos  raifons  fort  es,  vos  connoi/Jances  très particulières ,  &  ti-  igo. 
rie  s  pour  la  plus  part  de  Livres  non  encore  publiez  :  Vos  conieElures  heu- 
reufes  ,  &  telles  qwilyenapeu  quinepuijjent  pajfer  pour  demonfirati- 
ons.  Je  fuis  allez  du  fentiment  de  M.  Bochart  touchant  Tes 
Obfervations,  Je  fouhaiterois  feulement  que  M.  Vofïîus  euft 
traité  plus  doucement  M.  de  Saumaife,  qui  nonobftant  toutes 
fesfautes,  paiïera  toujours  pour  un  prodige  d'érudition.  M» 
Vofïîus  eft  loué  par  le  même  M.  Bochart  en  plufieurs  lieux 
de  fa  Géographie  Sacrée  &  de  fes  Animaux  de  la  Bible:  Léo 
Allatius,  dans  fon  Livre  de  Hebdomadibtu  Grœcorum ,  l'appelle 
juvenem  cruditumtf rerurn antiquarum(ludi»fi(fimum\  M.  GrotiuS 
écrivant  l'an  1 643 .  à  Monfieur  fon  Père ,  dit  de  lui  :  Multum^ 
deletlorlfaacivefiriconfuetudine  y  ob  fummam ejus  eruditionem  m&- 
rumfajuavitatem:  M.deSaumife,  (àquiMVoflius  dédia  fon_. 
Scylax  Tan  i£$o.)  dans  fes  Prolégomènes  fur  fon  Traité  dt^ 
PrimatuXa^zWçundequaquedoiïiffirnumjuvenem  ,  magno  patri 
parem  futur um,  cujusetiam  ,  ajoute  t  il,  hac  <etnte  menfummim<> 
plet:  Thomas  Bartholin  ,dans  fon  Traité  de  Latere  Cbrifti  aperto,  1 8 1  ♦ 
le  nomme  paterne  fam<e  &  virtutis  ex  ajje  hvtredem  :  Thomas  Ma- 

réchal,dans  fes,  Obfervations  fur  la  Verfion  Gottique  des  qua- 

Ppp  tre 


4St  .     BIBLIOTHEQUE 

tre  Evangiles,  virum  fummum  :  Aubertin   dans fon  Livre  do 

l'Euchariftie  ,  eruditifimi  Patris dignum  filium  :  Nie,  Heinfîus, 
dans  fesNotes  fur  lesMetamorphofes  d'Ovide,*^*  eruâitionu($ 
magniingenii  virum-.  M.Grsvius  dans  fes  Notes  fur  Héliodo, 
virum  illujirem  &  undiquag3  eruditijftmum  :  UfTerius,  fur  les  Epi- 
très  de  S.  Ignace  ,  antique  Geoffraphi<e  périt/ fimum:  M.  Daiilé, 
dans  fes  Obfer varions  fur  les  mêmes  E pitres,  eruditionU  Gr*c« 
Latwtçfodecuf;  M.Spanheim  dans  fes  diflfertations  touchant 
les  Médailles,  recêndita  virum doftrina ac  infigni ingenio".  M.  lo 
FévredeSaumur,  fur  les  Fables  de  Phèdre  de  la  féconde  édi- 
tion, Ffrum  doftisfimum  tf  magno parente  majoremfilium'.  Le  Pè- 
re Pétau  au  4.  tome  de  (es  Dogmes  ThtologiquQS^eruditiftmum 
virum:  Le  PéreDachery  ,  dansla  Préface  du/,  tome  de  fon 
Recueil,  virum  com'mte fingulaâac polniori /itérât  ura,  mulmrumfo 
igi,  rerumfcientiacUriffimum:  Et  M.  Huet,dans  fes  Prolégomènes 
furOrigéne  ,  virum  eruditionetf ingenio  florentiflimum.  Je  de- 
vois  ce  Recueil  d'éloges  au  mérite  de  M.  Vofïlus.  Je  le  fini- 
rai par  la  Lettre  que  lui  écrivit  M.  Colbert,  cet  incomparable 
Miniftre»  en  luy  envoyant  une  penfion  de  fa  Majefté, 


Monjït 


'leur, 

QVOY  que  le  Roy  ne  foiipas  vôtre  Souverain  ,  il 

yeutneantmoins  eftre  voftre  bienfaiteur,  &  m  a  commandé 

de  vous  envoyer  la  Lettre  de  change  cy  jointe,  comme  unu 

marque  de  fon  eftime  &  un  gage  de  fa  protection*      Chacun-, 

fçait  que  vous  fuïvez  dignement  l'exemple  du  fameux  Voulus 

vôtre  Père,  &  qu'  ayant  receu  de  luy  un  nom  qu1  il  a  rendu  il- 

luftre  par  fesEfcrits,  vous  en  confervez  lagloire  par  les  vo- 

lires.     Ces  chofeseftant  connues  de  fa  Ma  jefté,  elle  feporte 

Igj^     avec  plaifir  à  gratifier  voftre  mérite  ,  &  j'ai  d'autant  plus  do 

joye  qu'elle  m'ait  donné  ordre  de  vous  le  faire  fçavoir  ,  que 

je  puis  mefervir  de  cette  occasion  pour  vous  affeurer  que  je  fuis 

iZAdonfiem 

A  Paris  le  11,  Juin  1 661  •  Voftre  très  humble  &  tris 

affectionné  Serviteur 

COLBERT. 

Outre 


1 


CHOISIE.  485 

Outre  le  Pomponius  Mêla  de  M.Vofiîus,  Tes  princi- 
paux Ouvrages  font,  Catulle,  l'Apologie  pour  la  Verlioru 
des  Septante,  &  le  Traité  de Poè'matum camu & 'viribtu  Rhytb- 
tni,  qui  eft  celuy  de  tous  fes  Livres  qui  Iuy  plaifoit  le  plus. 


(^Mémoires  de  Adesftre  Pierre  de  Bourdeille  Seigneur     i 24, 
de  Brantôme  5  en  neuf  volumes  in  dou^e. 

ILn'y  a  rien  de  plus  agréable  que  la  leclure  de  certains  Hi- 
■■ft'oriens  qu'on  peut  appeller  du  Cabinet  ,•  qui  nous  font 
voiries  Rois&  les  Princes  dans  leur  vie  privée,  &,  pourainfi 
dire,  en  deshabillé.  Tels  font,  le  Duc  de  Sully  dans  fes  Mé- 
moires 5  laReine  Marguerite  ilan?  les  liens  ,•  Dampmartin_», 
Procureur  Général  du  Ducd'Alençon  j  la  Neuville  &Sorel 
dans  un  Livre  qui  a  pour  titre,  la  Fortune  de  la  Cour  j  LEftoille, 
Audiencierà  la  Chancellerie  de  Paris  ,  dans  fon  Journal  do 
Henry  troifiefme;  DeMergey,  Gentilhomme  de  Champa- 
gne, dans  fes  Mémoires,  publiez  par  Nicolas  Camnfat;  Ma- 
dame de  Mazarin  dans  les  liens  ;  Hubert  Thomas  dans  l'Hi- 
ftoire  de  Frédéric  2,  Electeur  Palatin;  L'Autheur  des  Amours 
de  Henry  le  Grand  5  &  Brantôme  dans  fes  Mémoires.  Nous 
avons  de  ce  dernier  neuf  volumes,  ou  font  naïvement  dépein-  l  &$• 
tes  les  humeurs  &  les  actions  de  plufieurs  grands  Capitaines  & 
de  plufieurs  Femmes  iïluftres  du  Siècle  pafré.  C'effc  domma- 
ge quilsayentefté  imprimez  avec  tant  de  fautes  >•  &  que  l'on 
ait  pris  []  peu  de  foin  d'un  Ouvrage  où  fe  trouvent  tant  de  cho- 
fes  particulières.  Comme  j'ai  lu  ces  Mémoires  fortexadle- 
ment  ,  je  me  fuis  aperçu  d'une  lacune  confidérable  à  la  pago 
324.dutroifïefmetome5  où  il  faut  nécelfairement  que  man- 
que la  Vie  de  M.  de  Tavannes ,  que  Brantôme  au  quatriefmo 
volume  de  ces  Mémoires  page  5  3  o.  dit  qu'il  a  écrite.  C'eft  ce 
que  l'on  reconnoiftraaifément  ,  fi  l'on  (e  donne  la  peine  do 
lire  avec  attention  toute  cette  page  3  24.011  il  n'y  a  aucune  Hai- 
fon  de  ce  qui  précède  avec  ce  qui  mit.    J'ai  aufïi  remarqué  que 

Ppp     z  Bran- 


484  BIBLIOTHEQUE 

Brantôme  fe  trompe  au  premier  volume  de  Tes  Hommes  IITu- 
ftres  Etrangers  ,  page  279.  où  parlant  du  Comte  Palatin  Phi- 
lippe, ilditqu'illaiflaunFilsaprêslui.  Ce  Comte  Palatin.., 
?|ui  mourut  à  Heydelberg  âgé  de  44.  ans,  ne  laiiTa  point  d'En- 
ans»  Celui  que  Brantôme  croit  eftre  Ton  Fils  ,  c'eft  Frédé- 
ric troifiefme  Électeur  Palatin,  zéléProteftant,  fils  de  Jean  1. 
Comte  Palatin,  &  Père  dei^oûis  qui  lui  fuccéda,  &  du  Prince 
Calimir.  AuquatriefmetomedecesM6moires,danslaVie  de 
Charles  o.Brantôme  dit  que  ce  Roi  tenoit  que  contreles  rebel- 
les c'eftoit  cruauté  que  d1  eftre  humain ,  &  humanitèd eftre 
cruel.Qui  eft  un  trait  tiré  des  Sermons  de  Corneille  Muis,Evef* 
que  de  Bitonte,dont  j'ai  déjà  parlé. D'Aubignè  dans  Ton  Hiftoi- 
rc,tome  fécond,  livre  premier,  chapitre 4.  La  Reine  ^  à\t-\\,pour 
encourager  le  Roy ,  dity  Vaut  il pas  mieux  defchirer  ces  membres  pour- 
ris que  le  fein  de  l 'ëglifc?  Elle  acheva  par  un  trait  pris  aux  Sermons  <sfe_* 
/  'Eve (que  de  Bit  ont  e  en  le  citant ,  cbe  pic  ta  lor  fer  crudele,  cbe  c  rude  /ta 
lorferpietoja.  Avant  Brantôme  ,  fi  je  ne  me  trompe,  le  Ba- 
ron deForquevaux  avoit  commencé  un  Recueil  de  Vies  d' 
Hommes  de  guerre,  qui  a  efté  imprimé. 


1 87*  Hiftoire  des  Comtes  de  Poitou  par  Besly ,  publiée  par 
Jldonjïeurfon  fils  5  &  imprimée  à  Paris  fan~~> 
164.7 fol 

FOntenay  >  petite  Ville  du  Poitou  ,  fe  peut  dire  incompa- 
rable, eu  égard  à  tant  de  Savans  à  qui  elle  a  donné  la  naif- 
fance.  Tels  ont  efté  particulièrement  le  Président  Briffon^ , 
de  qui  on  a  dit  ,  qu'il  avoit  plus  écrit  au  milieu  de  fes  occupa- 
tions ,  que  d'autres  n'avoient  lu  dans  leur  plus  grand  loifir:  An- 
dré Tiraqueau,  perfonnage  d'une  vaftelitérature  j  François 
Viéte,  lepremierMathématiciende  fontems  ;  NicolasRa- 
pin  ,  Poète  célèbre  .•  Et  pour  n'en  nommer  pas  davantage^, 
Jean  Bésiy,  Avocat  du  Roy,  extraordinairementver(ê  dans 
les  Antiquitez  de  France.    Cette  grande  connoiflanee  de  nos 

Anti- 


CHOISIE.  485- 

Antiquitez  ,  éclate  principalement  dans  l'Hiftoire  des  Com- 
tes de  Poitou  ?  que  Monfieur  fon  fils  nous  a  donnée  avec  d* 
autres  Pièces.  A  quoi  il  pouvoit  ajouter  les  Commentaires 
que  Monfieur  fon  Père  fit  en  la  jeuneife  fur  IesHymnes  deRon-  i  g  g; 
fard  5  quelques  Mémoires  que  poflédoit  M.  du  Puy ,  alléguez 
Manufcrits  par  M. Ménage  dans  fesOrigines  de  la  langue  Fran- 
çoife  ,  page$i4.  381.&660;  uneChronique  desEvefques 
de  Poitiers  inférée  dans  la  France  Chreftienne  de  Mrs,  deSte 
Marthe  j  un  beau  Fragment  d'une  Lettre  à  André  du  Chefoo  , 
écrite  de  Fontenay  le  z6.  Juin  \6 1  y*  que  celui-ci  a  mis  à  la  tefte 
des  Oeuvres  d'Alain  Chartier  qu'il  a  commentées  j  une  autre 
Lettre ,  fort  travaillée ,  écrite  à  M.  l'Evesque  de  Poitiers, (tou- 
chant une  Infcription  de  PEglife  Cathédrale  de  la  mémeVille) 
inférée  dans  les  Annales  de  Bouchet  ,  imprimée  à  Poitiers  V 
an  1644  une  Préface  adPetri  Tudebodi  SacerdotU  Sivracenfis  Hî/ï»- 
riam  de  Hkrofolymitano  Itlnere  ,  qui  eft  dans  le  quatrième  tomo 
desHiftoriensdeFrancededuChefne  ;  un  Sonnet  fur  l'Hi- 
ftoire Généalogique  de  la  Maifon  de  France  de  Meilleurs  de^» 
SteMarthe;  &  des  Vers  à  la  louange  de  Rapin.  Monfieur 
Besly  eft  loiié  par  M.  Bignon  en  pluïieurs  lieux  de  fes  Notes  fur 
les  Formules  de  Marculfe  &  fur  la  Loy  Saliquej  par  du  Chefne 
dans  fon  Hiftoire  de  Bourgogne;  par  Meilleurs  de  Ste  Marthe  l%%* 
au  commencement  de  l'Hiftoire  Généalogique  de  la  Maifon 
de  France  ;  par  le  Père  Labbê  dans  fa  Bibliothèque  de  Manu- 
fcrits $  par  M.  de  Roye  dans  la  Vie  de  Bérenger  ;  par  Blanchard 
dans  les  Eloges  des  Préfidens  ,  où  il  dit  que  M.  Besly  époufa_, 
Catherine  Briiïbn  j  parM.  de  Marca  dans  fonHiftoire  deBearn* 
parduPinPager,  qui  lui  écrit  une  fois  dans  fes  Lettres;  &par 
plufieurs  autres. 


Dijjèrtatio  dî(jjen&  adminiftrationeyubiPafloresnon 
funt,  £ff  anfemper  communie  a?tdum  per  Symbo- 
la  ?  Amftdodami  163  °.  £• 

L'Autheur  de  cette  Differtation  eft  Hugues  Grottus.     Co 
Ppp     3  que 


48*  BIBLIOTHEQUE 

que  femblent  n'avoir  pas  fû  le  Cardinal  Bona  dans  Tes  Li- 
turgiques, livre  i.  c.  g.  feft.  4.  &  Selden  dans  Ton  Uxor  Ebraïca^ 
page  295-.  Cette  Differtation  a  deux  parties.  Dans  la  premie- 

,p0t  re ,  Grotius  prouve  par  un  pafiage  de  Tertullien  dans  fon  Ex- 
hortation à  la  Chafteté ,  que  les  Chrétiens  peuvent  confacrer 
le  pain  &  le  vin  del'Euchariftie  ,  lors  qu'il  n'y  a  point  de  Pa- 
lpeurs ;  prenant  le  mot  oferre,  dont  fefert  Tertullien,  au  mê- 
me fens  que  fait  le  même  Père  dans  fon  Traité  de  Virginibus  ve* 
tandis  ■>  quand  il  dit,  Nonpermittitur  mulieri  inScclefinloqui ,  fed 
nec  docere,  nectingerejiec  offerte,  Voiez  Grotius  dans  (es  Let- 
tres page  140.  &  Saumaife  dansles  fiennes,  page  42.  &  dans  fon 
Livre  delà  Transfubftantiation,  qu'il  a  publié  fous  le  nom.. 
deSimplicius  Verinus,  p.  469.  Dans  la  féconde  partio, 
Grotius  prouve  par  I1  exemple  &  par  l'authorité  de  S.  Chryfo- 
fteme  ,  (&nonpasdeTertullien  ,  comme  l'écrit  mai  Sau- 
maife, dans  fa  Lettre  à  un  de  fes  Amis,  touchant  le  dernier 
Ouvrage  de  Grotius  contre  Rivet,  page  20.)  qu'il  ri  eft  pas 
toujours  néceffaire  de  communier.  LePérePétau]efuite,frere 
du  PerePetauChartreux ,  a  refuté  la  Differtation  de  Grotius, 
dans  une  autre  adreffêe  à  feuM.Seguier,Chancelier  deFrance. 
A  propos  de  quoi,  je  remarquerai  que  Saumaife,  dans  la  Lettre 
que  j'ai  allegué,impofe  à  Grotius,lui  faifant  dire,/*  à  Petavio  me- 

ipi,  rito  refumum.  Voici  les  paroles  de  Grotius  dans  fon  dernier 
Livre  contre  Rivet  :  LibeUum  illum  ,  eut  vir  reverendw  D.  Petx- 
vitit  rebondit  ,  meritb  pro  fuo  non  Agnofcit  Grotitu  j  nam  &  addim 
funt,  qu<e  nec  Grotius  (cripfitjiec  probat)  &  qua  ab  ipfo  congeflaemnt, 
coerant  tempore  congefia,  quo  dijpuatioifia  calsbat  tnter  Reverendijfi- 
ntum  Epi/copum  Aurelianenfem  ,  (c  eft  Gabriel  de  Y  Aubefpine, 
frère  du  Garde  des  Seaux,  &  du  Gouverneur  deBreda)  ff»i. 
rum  amplijfmium  Nicolaum  Rigaltium  ,  non  animo  quicquam  defen- 
dendif  fed  inquirendi  eruditorum  fententias.  La  Differtation  de 
Grotius  a  efté  mife  dans  fes  Opufcules  Theologiqucs ,  im- 
primez depuis  peu  à  Amfterdam.  Eftant  à  Oxfort  il  y  a 
quelques  mois ,  jouis  une  Leçon  du  Docleur  Jane  ,Profeflfeur 
en  Théologie,  dans  laquelle  il  réfuta  doctement  à  fon  or- 
dinaire, la  Differtation  de  Grotius  &  celle  du  Père  Pétau.  De- 
puis, M.  Dod  vvel,  qui  n'eft  pas  moins  célèbre  par  fa  pieté  que 

par 


CHOISIE.  487 

par  fonfavoir,  a  fait  imprimer  de  belles  Difîertations  fur  le» 
même  fujet. 


Ghùnti  Curt'ti  Ruji  HijiorUy  Lugduni  apud  Pau-    *9Z< 
lum  Frellon  1615.  12. 

CEtte  édition  de  Quinte-Curce,  qui  eft  peu  connue,  a  ceci 
de  particulier ,  qu'outre  les  Suplémens  ordinaires ,  atri- 
buezàChriftophleBruno,  Moine  de  Bavière,  elleena'd'au- 
tres  copiez  fur  un  Manufcritde  la  Bibliothèque  deSaint  Victor , 
par  Jean  Maflon  ,  Archidiacre  de  Bayeux  ,  qui  nous  a  donné 
lesEpitresdeGerbert ,  de  JeandeSalisbury  ,  &d'Eftienno 
EvefquedeTournay  >  frère  de  PapireMa(Ton  ,  affez  connu 
parmi  les  Sa  vans.  Ces  Suplémens,  dont  les  deux  MalTonn1 
ont  point  découvert  l'Autheur,  font  de  François  Pétrarquo , 
fi  nous  en  croions  Scaliger  dans  les  féconds  Scaligérana  :  In  Bi. 
bliotheca  S.  Vicloris  ,  dit-il-,  primus  liber  QCurtii  eratyfeddeprehendi 
ejfecQmpofitumaPetrarcba.  QuintianusStoa,  au  raport  du  Pè- 
re Pofievin  dans  fa  Bibliothèque  Choifie  ,  &  du  Père  Gour- 
don  dans  fa  Chronologie,  a  auffi  fait  des  Suplémens  de  Q.Cur-  1 9} 
cej  &  long  tems  depuis,  Freinshémius  ,  gendre  de  Berneg- 
gérus.  Les  Suplémens  de  Freinshémius  ont  efté  traduits  en-» 
François  par  M.  du  Ryer  ,  &  mis  à  la  tefte  du  célèbre  Quinte- 
Curce  de  M  de  Vaugelas. 


Gr  oui  EpiJioU,  ^mfielodami  i6iy.fol 

IN omnibus  fuis  Lucubrationibus  magnus  fuit Hugo Grotius  :  fedirut 
BpifiolU  ,  uti  i$  in  Carminibus   ,  incomparabilis  aedhinus   j   dit 
excellemment  M.  Sarrau  dans  laPréface  de  la  première  édi- 
tionde  ces  Lettres.       En  effet  Hugues  Grotius  paraift  grand 
Critique,  dansfonMartianusCapella,  dansfon  Aratus,dans 
fonStobée,  &  dans  fes  Notes  fur  Lucain&lur  Tacite:  Grand 

Juris- 


488  BIBLIOTHEQUE 

Jurifconfulte,  dans  (es  Traitez  de  Droit  écrits  en  Flaman  ,  & 
dans  un  Livre  qui  a  pour  titre ,  Spârfio  Flerum  Ad  Jus  Juftimanaum: 
Grand  Traducteur,  dans  VHiftoire  des  Gots&  des  Vandales 
deProcope  :  Grand  Hiftorien  ,  dansfaDiflertationdel'anti- 
§*4'  quitéde  la  République  de  Hollande  ,  &dansfonHiftoiredo 
Flandre:  Grand  Politique,  dans  Ton  Livre  de  Jure  Beiïi  &  Pacû; 
Et  grand  Théologien  ,  dans  Ton  Traité  du  Pouvoir  des  Sou- 
verains dans  la  Religion ,  dans  celui  qu'il  a  fait  contre  Socinu, 
dans  celui  de  la  Vérité  de  laReligion  Chrétienne  ,  &  dans  Tes 
Obfervations  fur  l'Ecriture,  Mais  quelques  beaux  que  foyent 
ces  Ouvrages  ,  il  faut  pourtant  avouer  que  les  Lettres  &  les 
Poé'u'es  de  Grotius  font  fort  au  deflus  j  &  que  s'il  paraift  grand 
dans  ceux  là,  dans  celles-ci  il  efl:  incomparable.  Ce  qui  fait 
mon  étonnementeft  qu'il  aitécrit  tant  deLettres ,  &  fait  tant 
de  Vers,  &  que  tout  Toit  cependant  dune  égale  force  $  ceftà 
dire  que  tout  fereflentedu  puilîant&  divin  génie  dont  ce-* 
grand  Homme  eftoic  animé. 


-  Pa.P.  de  Epocha  annorum  ïncamationis  Cbrifli ,  de 
Indi&ionibus  ,  £f  variis  ab  annis  Cbrijlifetppu- 
tandi  modis ,  Parif.1604. 4. 

PA.  P.  ceft  Paul  Pétau  ,  Confeiller  au  Parlement  de  Paris  ; 
de  qui  nous  avons  auffi  uneDifiertation  touchant  l'Hifto- 
rien  Nithard ,  (au  fécond  Volume  des  Hiftoriens  de  France  de 
du  Chefne)  &  un  Choix  des  plus  rares  Pièces  de  fon  Cabinet , 
que  feu  M.  de  Peirefceftimoit  infiniment.  "Le  PereLabbô 
inBibliotheca  Nummaria  parle  en  peu  de  mots  de  ces  troisOuvra- 
ges:  Paului Petaviui,  dit-il?  AurelUnenfts  ,  veterumnummorum 
yvoûçurixcipublicavit  Parifiis  Anne  lâio-  4.  Illud  mihi  vir  cUriflimus 
Alexander  PetAvitii  ,  ejuifilïus  ,  idewg3SenAtorParifienftseruditiffi' 
mtu  atfo  buntaniJJimttSidorto  dédit  ,  cum  ejusdem  autharis  AntiquArU 
fttpeUetlilù  portiuncula  eodem  anno  eA  demque  in  urbe  in  <es  incifA ,  nec 
mn  SyntagmAte  de  Ntthardo  Comité ,  Çaroii  M,  ex  fit  a  nepote  Anne  161$. 

AC 


C  II  O  I  S  IE.'  48? 

Me  Differtatiffle  de  Epocha  amorum  Incarnations*  Chr/Jfi.  Ce  M.  Pê-  ipS, 
tau  pofledoit  quantité  de  bonsManufcrits,  qui  furent  vendus 
pour  la  plus  part  à  la  Reine  de  Suéde,  dans  la  Bibliothèque  de 
laquelleils  fevoyent encore  aujourd'huy.  Le  Cardinal  Bo- 
na  dans  Tes  Liturgiques  en  cite  un  ancien  MHTe!  de  l'EglifeGal- 
licane;  dont  il  rapporte  défi  beaux  Fragmens,  qu'ils  ont  fait 
fouhaiter  à  bien  des  gens  l'édition  de  l'Ouvrage  entier,  qui 
a  enfin  efté  publié  à  Rome  par  un  Clerc  Régulier  nommé 
Thomafius,  &  depuis  par  le  Père  Mabillon.  M.  Pétaueftoit 
Coufin  de  Jaques  Bongars,  favant  homme  &  grand  Politi- 
que, quimourutàBerneenSuiflei'an  iôiz.  &quieftoitaus- 
fidOrleans,  comme  le  juftifie  Jean  Geofroy,  Marchand  do 
lamêmeVille,dansfon  Voiage  Manufcrit, fait  l'an  15-71,  Se-rx 
four  mémoire ,  dit-il,  que  je  trouve  à  Strasbourg  Jean  le  Nermanty 
Qraffc  de  MondorèCS Jaques  Bongars ,  Enfansd^  Orléans,  avet  Mai- 
jire  Chriflien  Martin  leur  Précepteur  ,  de  nation  Flamande ,  lequel  te 
noit  la  Qonfesfion  des  Anabaftlfles ,  homme  très  doEle  &  paifible^$¥ 
Nous  avons  de  M.  Bongars  un  Recueil  d'Hiftoriens  dela_, 
Guerre  Sainte  ,  un  Juftin,  dont  la  meilleure  édition  eft  do  197« 
\6 1  o.  un  Volume  de  Lettres  à  Joachin  Camérarius ,  Médecin 
de  Nuremberg,  un  autre  à  George  Michel  Lingelsheim_«, 
Conseiller  de  \  Electeur  Palatin ,  &  quelques  Lettres  à  M.  de 
Sully  &  à  Scaliger.  Les  Lettres  de  Bongars  à  Caméra- 
rius ont  efté  depuis  peu,  traduites  en  François,  pourl' 
ufage  de  Monfeigneur  le  Dauphin,  mais  tronquées  en  quel- 
ques endroits.  Meilleurs  Pétau&  Bongars  font  fi  connus 
aans  la  Republique  des  Lettres ,  que  1  on  ferait  un  jufte  Volu- 
me des  éloges  qu'on  leur  a  donnez. 


Hifpamœ  Bibliothecajomis  tribus  difiinSiayFrançof. 

TWï.Sandius  dans  Tes  Notes  Tur  les  Hiftoriens  Latins  de  Vof- 
1 Y  Ifius  page  1 1 .  femble  n'avoir  pas  fû  qui  eftoit  Y Autheur  de 
cette  Bibliothèque,     Il  ne  trouvera  doac  pas  mauvais  que  jo 

Qq  q  lui 


49°  BIBLIOTHEQUE 

lui  découvre,  que  c'eft  le  Père  André  Schottus,  Jéfuite  ,  qui 
î?  g.  $'  eft  caché  bus  ces  deux  premières  lettres  de  Ton  nom  A.  S.qui 
fevoyentàlafindel'Epitre  3  comme  mêla apris  le R.  Péro 
Jacob  de  S.  Charles,  Religieux  Carme,  &  Aumônier  duRoi, 
à  qui  je  fuis  obligé  de  plulieurs  autres  chofes, 

Poemata  2f  ëpigrammata  fàtera  cam  Nous ,  Pa- 
rif.1590. 12. 

TWTOus  devons  ce  Recueil  d'Epigrammes  au  dodte  Pierro 
X^l  Pithou ,  dont  les  Opufcules  ont  efté  publiez  à  Paris  lan_. 
1609;  Par  Charles  Labbé,  qui  n'a  pas  manqué  d'y  inférer 
les  Notes  qui  font  à  la  fin  de  ce  Recueil,     Avant  Pithou,  Pto- 
leméeFlavius,  auchapitrepf.de  fesObfervations,  ditquïl 
avoit  fait  un  Corps  d'anciennes  Epigrammes  Latines.      Mais 
cet  Ouvrage  n'a  jamais  paru.     M.  de  Saumaife  fur  l'Hiftoire-» 
Augufte  page  1  #7.  parle  d'un  ancien  Recueil  d'Epigrammes 
Latines  Manufcrit ,  qui  lui  avoit  efté  prefté  par  un  favant  hom- 
me nommé  Jean  Lacournay.       Je  m'étonne  que  le  R.  P.  Va- 
19?»     vafleur  n'aie  point  fait  mention  de  ces  deux  derniers  Recueils, 
dans  fonTraitè  de  l'Epigramme.     J'avertirai  ici  en  pafTant  cet 
excellent  Père,  fur  ce  qu'il  fembleeftre  furprisdamcëmème 
Traité  page  102.  que  Henri  Eftienne ait  rendu  le  dernier  difti- 
que  d'une  EpigrammeGréque  de  l'AnthoIogie,par  cinquante 
diftiques  Latins  tout  diférens;  Je  l'avertirai,  di-je,  quelémê- 
me  Henri  Eftienne  dans  un  choix  d'Epigrammes  Gréques  im- 
primé I  an  i57o.arenduiemêmediftiqueparcentquatre  di- 
ftiques Latins. 


fli/ioria  esfrchiepifeoporum  CantMarknJtumyLond* 
i$72.fol. 

►Ambdeu  en  quelque  endroit  de  fa  Bretagne  T&  plusieurs 
vautres  après  luy ,  attribuent  cette  Hiftoire  à  MatthieuPar- 

ker 


CHOISIE.  421 

ker  Archévefque  deCantorbery  ,  dont  le  Tombeau  fevoît 
dans  la  Chapelle  de  Lambeth.  Mais  la  vérité  eft  que  l'au- 
theur  de  la  première  partie  de  cette  Hiftoire ,  qui  contient  les 
Antiquitez ,  eft  D.  Arkvvorth ,  comme  nous  l'apprend  le  do- 
cle  Uftérius  dans  Ton  Traité  de  laSucceffiondesEglifesChre-  200. 
(tiennes  pag.  j  4.  de  l'édition  in  folio.  L'Autheur  de  la  fécon- 
de partie,  qui  comprend  les  vies  des  Archevefques ,  c'eft  Jean 
Jouflelin,  Secrétaire  de  Matthieu  Parker  ,  comme  le  remar- 
que Uflerius  à  la  même  page  que  nous  venons  de  citer.  Tout 
cequel'Archevefque,Parker,  a  contribué,  a efté l'ordre  qu'il 
donna  à  Ton  Secrétaire  de  travailler  à  cette  Hiftoire,  &  la  com- 
munication de  plufieurs  mémoires  >  dont  celui-ci  s'eft  utile- 
ment fervy.  Monfeigneur  l'Archévefque  de  Cantorbery , 
mon  très  honoré  Maiftre ,  m'a  fait  voir  dans  fa  Bibliothèque^ 
un  exemplaire  de  cette  Hiftoire  ,  oùeftoyent  inférées  plufi- 
eurs pièces  Manufcrites  pour  une  autre  édition.  A  la  fin  do 
cet  Exemplaire  je  remarquay  la  Vie  de  l'Archévefque  Parker , 
jquin'eft  pas  dans  l'Edition  de  Hanavv,  faite  l'an  iéoj.LesAn- 
glois  n'ont  eu  jufquici  d'autre  Hiftorien  de  leurs  Evefques  que 
Fr.GodvvinEvefquedeLandaf  ,  dont  l'Ouvrage  parut lan_, 
idid.  in  quarto,  avec  des  additions  en  quelques  Exemplaires 
qui  vont  jufqu'à  l'an  1 6 1  9.  Mais  cette  Hiftoire  eft  trop  fuptrfi- 
cielle  pour  s  en  pouvoir  contenter  ;  c'eft  ce  qui  a  obligé  le  do-  201. 
cle  &  laborieux  M.  Wharton  a  nous  en  donner  une  autro 
plus  étendue,  dont  il  y  a  déjà  deux  Volumes  imprimez.  L' 
Evefque  Godvvin  a  aufifi  publié  les  Annales  d'Henry  g.  d'Edo- 
uard 6.  &  de  Marie ,  où  il  n'a  point  mis  fon  nom.  Elles  ont 
efté  traduites  en  François» 


rUosJîiHarmonia  Evangdica,  Amftd.  16 '56 \  4.. 

CEtte  Harmonie  feroit  très  utile,  C\  elle  eftoit achevée;  mais 
elle  mérite  plûtoft  d'eftre  mife  au  rang  desOuvrages  ébau- 
chez du  grand  Voflius  ,  que  parmi  ceux  auxquels  il  avoit  mis 
la  dernière  main.    Ceft  ce  que  prouvent  clairement  quantité 

Qcjq    z  de 


49i  BIBLIOTHEQUE 

de  fautes  qui  s'y  rencontrent  y  que  j'ay  toutes  corrigées  dans 
mon  exemplaire  ^  mais  que  je  ne  prétens  point  raporter  ici. 
Je  me  contenterai  de  remarquer  queVoffius  à  la  page  269.  de 
cette  Harmonie  femble avoir  creu,que  laCroix  deS.  André  fuft 
faite  comme  la  Croix  Bourguignonne  j  c'eftà  dire  en  forme 
ïoi..  d'étoile  ayant  plusieurs  rayons  ,  qui  s' entrerencontrent  tous 
(urlepoin&du  milieu,  Contre  ce  qu'en  ont  écrit  JufteLipfe, 
l'un  de  nos  plus  ingénieux  Critiques  r  au  premier  livre  de  la_, 
Croix  ch.  7.  &  Moîanus  }  Théologien  de  Louvain,  au  $.  livre 
de  fon  Hiftoire  des  Images  chapitre  5 1 .  où  ils  prouvent  que  li_. 
Croix  de  S.  André  n'eftoit  pasautrement  faire  que  celle  de  nô- 
tre Seigneur* 


VdtœlogmGrœcorum  Çodicum  Bibliotheca  Attgufia  • 
n&y.  Augufta.  Vmd&l  1525*  4*. 

T^Ous  n'avons  point  deCataroguedeManufcrits,prus  cfocîe^ 
■*■*  ni  mieux  digéré  que  l'eft  celui-ci.  Auffi  a-t-il  efté  dreïTé 
par  David  Hcefchélius,ce  célèbre  Bibliothécaire  d*Ausbourgr 
011  lesSavans  ne  paffoient  jamais  fans  rendre  hommage  à  la_, 
Bibliothèque  &àcelui  qui  en  avoit  la  direction.  Ecoutons- 
M.  Efprinchard  Sieur  du  Plomb  dans  fes  Voyages  Manufcritsy 
20?.-  faitî'an  1589.  Nous  all/t [me  s  voir  kAusbourg  auCollege  de  StAn» 
ne  la  magnifique  Bibliothèque  de  la  Ville,  qu'on  efii*ne  eftre  unedespre» 
nùer  es  de  f  Europe,  pour k  grand  nombre  de  s  Livre  s  rares  5  &  fur 
tout  Grecs, qui  s  y  trouvent.  David Hcefchelius,  homme  tresdoUt-j^ 
qui  en  efl  Bibliothécaire,  &  Principal  du  Collège,  nous  lamonfira.  Et 
M.  de  Couvre  Iles  dans  Tes  Voyages  ,  auffi  Manufcrits  Tan 
1609.  Je  ne  dois  pas  oublier  qiïà  Ausbeurg  il  y  a  une  belle  Bibliothé  • 
que ,  fournie  de  plu fteurs  bons  livres  ,  &  entr*  autres  de  Manu'trits 
Grecs ,  qui  me  furent  monftrez  fort  particulièrement  par  le  docle  Hœ- 
(thetïiM.  M.  de  MaL-iîac,  palîant à  Ausbourg,  ne  manqua  pas 
suffi  de  voir  cette  Bibliothèque,  &  en  même  tems  fon  Biblio- 
thécaire j  qui  îuiprefta,  comme  il  nous  le  dit  dans  fon  Har- 
pocration,  le  Catalogue  des  Manufcrits  du  Vatican  ?  celuy 

de  la 


CHOISIE»  495 

de  la  Bibliothèque  de  l'Empereur  ,  &  ceux  delà  Bibliothèque 
d'Ausbourg*  de  Bavière,  deS.MarcdeVenife,  &deS.Lau* 
rent  de  Florence.  Nous  devons  àHcefchéli usdi vers  Autheurs 
Grecs ,  qu'il  a  fait  imprimer  avec  de  petites  Notes  f  oùilno 
met  jamais  rien  de  fuperftu»  Il  y  a  auffi  des  Notes  de  lui  parmi 
celles  de  Sébérus  fur  Pollux,  dans  celles  de  Pantin  fur  les  Ada-  204; 
ges  d' A  poftolius ,  &  ailleurs.  Il  a  augmenté  de  plus  de  la  moi- 
tié les  Synonymes  Grecs  de  Rulandus.  M.GraeviusfurHeiï- 
ode  page  07.  dit  qu'il  garde  une  de  ks  Lettres  aMeurfius.  Il 
écrivott  fréquemment  à  un  EvefqueGrec  nommé  Maximus 
Margunius,  de  qui  M.  de  Thou  faitl'Eloge  dans  fon  Hiftoiro 
fur  l'an  1602..  Ce  Margunius  a  fait  des  Hymnes  Grecs  qui  font 
imprimez  *y  &  a  écrit  dans  la  même  langue  un  Livre  contre^ 
les  Jéfukes,&  un  autre  contre  iesCordeliers.  11  y  aaufïi  de  lui 
des  Notes  far  quelques  Liturgies,  citées  par  Cafaubon  dans  fes 
Lettres  r  page  yû%.  de  l'édition  de  Gronovius.  11  mourut  à 
Venife  ,  &  donna  en  mourant  fa  Bibliothèque  aux  Moines 
Grecs  de  Candie,parce  que  Candie  eftoit  fon  pais.  Hcefché- 
lius ,  qui eftorr Luthérien deReiig. on, nâquità Ausbourgl'aa* 
1.5; y  6.  &  y  mourut  l'an  161  j, 

Sdckmis  de  T>us  Syris^  Lugd.  Bat,  1629.8.  z&ft 

DE  tous  les  Ouvrages  de  Selden  ,  voicràmon  avis  le  plus 
agréable ,.  &  le  plus  utile.  Aufïî  a-t  il  efté  imprimé  trois 
»u  quatre  fois  -y  depuis  peu  même  M.Beyer  Ta  fait  rimprîmerr 
avec  des  Notes  fort  amples,  mais  qui  ne  nousaprénentrierw 
de  nouveau  Gérard  VofTîus  l'a  fi  fortgoufté  ,  quiîTa  pref- 
que  tout  inféré  dans  fa  Théologie  Payenne ,  où  il  loue  par  tout 
jfonAutheur.  Seldennenapasainfiufê,  dans  une  des  Pré- 
faces defon  Livre,,  à  1-égarddeScaliger ,  dontilraporre  Pex- 
p^fition  fur  un  paftage  difficile  de  S.  Paul  dans  fa  première  aux 
Corinthiens ,  chapitre  4.  verfet  9.  fans  nommer  du  toutScali- 
ger.  Voyez  les  Notes  dé  ce  grand' homme  fur  Maniîe  ,  page 
4 17.  de  la  féconde  édition  &  vous  ferez  fur  pris  que  Selden,  cet 
Oracle  de  l'Angleterre,  ait  efté  capable  de  ce  larcin.     M.  Ca~ 

Qjiq:  %  feubcn2 


494  BIBLIOTHEQUE 

faubon  le  fils,  Chanoine  de  Cantorbéry  ,   dédie  àSelden  Tes 
Notes  fur  les  Penfées  de  l'Empereur  Antonin  ,  &JeanGravi- 
zo6.     US;   ProfefTeurenAftronomieàOxfort  ,  faDiffercation  An- 
g\o\fedepede&denarioRomano.       Selden eft  loué  partantdo 
gens,  que  je  ne  fuis  pas  réfolu  de  produire  ici  leurs  témoigna- 
ges.    Je  raporteray  feulement  celui  de  Louis  du  Moulin, Mé- 
decin de  Londres ,  dans  fon  Apologie adRmatum  Verd*am ,  qui 
e(t  André  Rivet:  Tantumabejl*.  dit  il,  uttuenoftrorum<p%Xcujlt<t 
ceperit ,  ut  facile  concejferim ,  imo  ultro  agnoverim ,  Qalliant  noftram 
vixhabere  Se /de  no  in  fuo  génère  eruditionis  fup  eriorem  i  ai  UJJerio  Ar~ 
ehiepifcopo  Armachano  ne  parem  quident.     Par  OÙ  l'on  void  qu'en- 
corequeM.  du  Moulin  loué  fort  Selden  ,  il  le  met  pourtant 
au  deflbus  de  1-  Archevesque  UlTérius.        En  quoi  je  ne  fuis 
pas  de  fon  fentiment.     Selden  mourut  l'an  i 65-4.  âgé  de  70. 
ans ,  &  fut  enterré  à  Londres  dans  l' Eglife  du  Temple ,  où  le 
favant  UfTérius  fit  fon  Oraifon  funèbre,  qui  n'a  point  eftê 
imprimée. 


*°7-  Novum  Ijsftamentum  Gmcumy  Parif.  apud  i  Colu 
nmm  i$34-  8*  ibidem  apud  Rob.  Stephanum 
15 49*  12.  Geneva  apud  Joh.  Çrifpinum  15Ç?. 
il.  AntverpU  apud  Plantinum  i$y4*  16*  Ge- 
neva  apudëufiatbfUignon  i$87*  12. 

C Es  cinq  éditions  du  Nouveau  Teftamentfont  aflez  rares. 
La  première  a  ceci  de  particulier,  qu'elle  eft  conforme  à 
la  Vulgate  en  plufieurs  endroits,  même  où  la  leçon  de  la_. 
Vulgateeftvicieufe,  comme  en  S.  Jaques,  chapitre  $.  verfet 
5 .  Caftalion  dans  la  Défenfe  de  fa  Traduction  de  la  Bible  re- 
commande cette  édition;  Bézeau  contraire  dans  fa  Rèponfe 
à  Caftalion  n'en  fait  pas  grand  cas:  Colin*i  exemptar,  dit-il,  non 
magni  facio,  quoniam  reÇcivimultn  fuiffe  ineo  kquodam  alto  qui  Gr*~ 
c*t  lingux  dotli(ftmo  ex  folit  conjecîurù  emendam.  Il  la  fuit  pour- 

tant dansfes  Notes  fur  le  verfet  18.  du  z.  chapitre  de  S.  Ja- 
ques. 


CHOISIE.  4PJ 

ques.  L'édition  de  Robert  Eftienne  eft:  recommandablo  ic$, 
par  la  beauté  de  Ton  caractère,  &  pour  n'avoir  pas  une  feu- 
le faute.  L' édition  de  Genève  de  /3 .  l'eft  auffi  par  la  beau- 
té de  fon  caractère,  qui  égale  celui  de  Robert  Eftienne  >  & 
pour  avoir  efté  faite  par  Jean  Crefpin,  favant  homme,  qui 
d'Avocat  fe  fit  Imprimeur.  Pour  l'édition  d'Anvers,  bien_. 
qu'elle  ne  réponde  pas  quant  au  caractère  à  la  beauté  des  au- 
tres éditions  de  Plantin,elle  eft  pourtant  confidérable  à  cau- 
fe  du  Privilège  du  Roy  d'  Efpagne,qui  eft  à  la  fin.  L' édition», 
de  Genève  de  Vignon,  n'efteftiméequ'à  çaufe  desNotes  do 
Cafaubon  fur  les  Evangiles  &  fur  les  Actes;  celles  qu'il  a  fai- 
tes fur  les  Epitres,  ne  fe  trouvant  que  dans  les  Critiques  do 
Londres. 


Ariftophanîs  Comœdu  Grâce  £îf  Latine^  cum-> 
Scboliis  Grœcis  à  Afarco  AiuÇuro  colk&is  ,  £5' 
Nous  Florentis  Çbriftiani  £f?  aliomm  5  Aun- 
lu  AUobrogum  160$.  fol. 

CEtte  édition  dTAriftophane  eft  fort  décriée  parCIaudo 
_  Chreftien  ,  fils  de  Florent  ,  dans  une  Lettre  àScaliger,  2.0?. 
de  Paris  le  10.  Septembre  1608.  7*  »>/*  dit-il,  vous  parler  deP 
Ariftophane  ,  que  vous  avez  veu  je  m* affeure premier  que  nous  ;  carT 
Ouvrage  en  eft  fi  laid  que  je  ne  le  puis  avouer  pour  parent.  Le  mal  eft 
anivt  de  l  *  avoir  envoyt  hors  d  ^icy  >  £f  en  Ville  ou  ils  ne  croyent  aujour- 
d  buy  que  leur  tefte.  Ils  ont  mefprife  V ordre  que  je  leur  avois  en- 
voyty  ont  retranché  plufieurs  cbofes  demonPtre  ,  VEpître  mêmt^ 
a  M,  de  Thoufur  l'Irène  ,  (imprimée  à  Paris  l'an  1  f8?.înoctavo 
avec  cette  Epitre^  &  y  en  ont  mis  de  gens  qui  n  ont  du  tout  rien  con- 
treuk.  à  l  Oeuvre  3  puis  ont  tellement  meslë  ce  que  je  leur  avots  baillt  > 
qu'il  femble  que  leur  deffein  ait  e/lè  piùtoft  dtl  'eftouffer  ,  que  de  lui  f ai- 
revoir  le  jour.  Quelque  décrique  Claude  Chreftien  face  do 
cette  édition  d'Ariftophane  ,  perfonne  nes'eft  pourtant  en- 
core a  vifé  de  nous  en  donner  une  meilleure»      Ainfinonob- 

ftanc 


4*6  BIBLIOTHEQUE 

ftanttous  Te*  défauts  nous  ne  devons  pas  laifler  d'en  faire  eftat,- 
quand  ce  ne  feroit  qu'àcaufe  des  Notes  de  Florent  ChreftierL., 
qui  eftoit  un  fi  beau  génie ,  &  qui  fa  voit  toutes  les  finefles  de  la 
langue  Gréque.  Son  nom  entier  eft  guimusSeptimius  Florent 
Chriftianus,  -Ilfenommoit  Jg»/>nw  ,  parce  qu'il  eftoit  le  cin- 
â  !©♦  quieme  de  fa  famille  ,  &  Septimim  pour  efVe  venu  àfept  mois. 
Voici  de  jolis  Vers  où  il  nous  découvre  lui  mêmecemyftére: 

Ne  quii  mircturprénomina  no/Ira:  nempe  Quintum  eft 

Enixa  mater  ,  Septimoque  men/ê. 
Quodfi 'iingttafuijjet  ter  me  a  Tulliana  ,pojfem 

TertuUianus  ej[cCh*iftianui. 
Verum  ter  valeat  mihi  Tullius  ut  que  TuUianw , 

hum  Cbriftianifloreant  (îolones. 

Outre  ces  Notes  fur  Ariftophane  ,  Florent  Chreftien  a  fait 
plufieurs  autres  Ouvrages ,  dont  le  Catalogue  fe  void  dans  une 
Lettre  de  Claude  Chreftien  à  Scaliger ,  &  à  la  fin  du  Traité  de 
Cafaubon de SatyricaGracorumPoe'fî.  Il  a  aufïi  écrit  contreRon* 
fard  fous  le  nom  de  François  de  la  Baronnie  $  ce  que  n'a  pas  fû 
la  Croix  du  Maine  dans  fa  Bibliothèque,  page  88.  J'ai  dans 
mon  Cabinet  un  Exemplaire  de  fesEpigrammes  traduites  du 
Grec  de  l'Anthologie ,  au  devant  duquel  Salomon  Certon_,  > 
Secrétaire  du  Roi ,  qui  a  mis  en  Vers  François  l'Ody  ffée  d'Ho- 
mère, a  écrit  de  fa  main  les  Vers  fuivants: 

NeUare  (icplenospcr  prata  virent ia  flores^ 
Mella qu'eus  condat^cdula carpit apis» 

Flore  at  sternum  Fbrens  meus  :  En7  fua  nuUê 
FloreafertA  virent  interiturddie. 

Gracia  quos  dederat  primo  s  hic  yer dit  honores, 
£uod  Latium  cepitfioret  utr unique  decus, 

S.  CERTON. 

J'ai  parmi  me*  papiers  pIufîeurëLettresManufcrites  deFlorent 
Chreftien  &  de  Guillaume  Chreftien  fon  Père  à  François  Bé- 
raud,  ("dont  je  garde  les  Poèmes  Grecs  &  Latins  Manufcrits) 
fils  de  Nicolas  Béraud ,  fi  eftimé  d'Erafme ,  &  de$  autres  favans 
hommes  de  ce  tems  là. 

Con* 


ni. 


CHOISIE.  497 

Concordante  Grœcœ  jo>  Interprétant,  authore  Çon-    z  i  ^ 
rado  Kircbero,  Francof.1607.  4. 2,  voL 

Concordante  Grœcœ  No^vi  Teftamenti ,    duthor^j 
Erafmo  Scbmidio ,  IP'ittembergœ  16 jS \ folio. 


c 


"^Es  deux  Concordances  font  fi  néceflaires  pour  linrelligen- 
^ce  du  ftile  desSeptante  &  de  celui  du  Nouveau  Teftament, 
qui  eft  le  même  que  celui  des  Septante,  qu'il  n'y  a  point  de 
Commentaires  dont  on  puifle  tirer  tant  d'utilité.  AvantSchmi- 
dius ,  Henry  Eftienne  avoit  fait  imprimer  des  Concordances 
Gréques  du  Nouveau  Teftament  ,  maisdéfectueufes  en  plu- 
fieurs  endroits»  Outresles  Concordances  des  Septante  ,  il  y 
a  aufïi  de  Kircher  unTraité  touchant  l'ufage  de  cesConcordan- 
ces,  imprimé  à  Wittemberg  l'an  1 61 z,  in  quarto. 


Novum  TeJlamentwnBezœ ,  cum  notis  Joachimi  Ca~ 
merarii ,  Cantabrigiœ  i6^2.folio. 


£i$ 


DE  tant  d'éditions  qui  fe  font  faites  du  Nouveau  Teftament 
de  Béze,  vc-ici  la  meilleure.  A  laquelle  on  aeu  raifort 
d'ajouter  les  Notes  de  JoachinCamérarius ,  le  Phénix  de  l'Al- 
lemagne ,  qui  avoient  cfté  imprimées  à  Lipfic  l'an  ij  yu  in_j 
quarto ,  mais  qui  eftoyent  devenues  extrêmemen t  rares.  Sca- 
liger  dans  les  féconds  Scaligérana,  parlant  de  Camêrarius,dit 
que  Béze  ne  cite  point  Tes  Annotations  fur  le  Nouveau  Tefta- 
ment j  ce  qui  n  eft  pas  véritable.  Voyez  Béze  fur  S.  Matthieu, 
chapitrei(5.  verfet  if.  Après  les  Notes  de  Béze  ,  ouBefzo 
comme  il  fignoit  ordinairement ,  nous  n'avons  rien  de  lui  de 
plus  agréable  que  fes  Eloges  des  Hommes  Illuftres ,  &fes  pre- 
mières Poefies  Latines ,  imprimées  à  Paris  l'an  1  s 48.  où  1  on_» 
void  fon  Portrait  >  avec  une  longue  barbe  ,  quoi  qu'il  n'euft 
alors  que  vingt-neuf  ans  ,  &  une  Couronne  de  laurier  à  la-.  ^1^ 
main?  avecceDiftique  audefTous: 

R  r  r  V*t 


498  BIBLIOTHEQUE 

V$s  dotli  doiïaprœcingite  tempora  lauro: 
Mifatis  eft  illam  veltetigijjè  manu. 

Que  feu  mon  Êére  a  ainfî  tourné  : 

Vous  Doctes  ceignez  vous  le  front 
D'un  beau  laurier  fait  en  couronne  : 
Ceft  affez  qu  Apollon  me  donne 
D'en  toucher  feulement  le  rond. 

EftiennePafquierau7.  livre  de  Tes  Recherches  de  h  Franco, 
chapitre  1 1.  parle  fort  au  long  des  Vers  de  Béze  ,  qui  a  pâlie 
pour  un  des  meilleurs  Poètes  de  fon  tems. 


LaurentU  Stro/^iœ  ^Aionialis.  Hymni  ,  Lutetiœ 

CEtteilIulrreReligieufe  ne  viendra  pas  mal  àîa  fuite  des 
SœursdeBilibaldusPirkeymerus,  dont  nous  avons  parlé 
ï.1  y.    cideflus.     Comme  ellen'eftoit  pas  moins  favante  quelles,  el- 
le n'apas  eu  aufîi  moins  de  réputation.  Voici  1  éloge  qu  en  ftit 
M.  de  Thou  dans  Ton  Hiftoire ,  fur  l'année  1 59 1 .  Meruit  (5 ' ftve 
moribus ,  five  eruditionis  in  hoc  fexuraraprœflantiâ,  ,   ut  quanquam^» 
latere  voiuerit ,  teflimonio  noflro  innote fcaty  & plcrifque fœminùtfua 
Jeujaclatione  populari/ive  prœftigiù  hodie  tantam  famam  meruerunt , 
prœferatur,   Eaurentia  Strozziay Zacbari* F. Kyriaci nnobis perhonori- 
ficèlocojuo  commemorati Soror  ,  quœ  cùm  vitam  religiofam  feptennis 
voviffet    ,    (If  Sandominicano  fodalitio Pratiin Etruria  inCanobio S. 
Nice/ai nomen  dediffet ,   Gr<£cam  Latin  dm  que  linguam  in  illafolitudine 
apprimè  di  iicit  ,  6"  hymnos  Latinos  in  cuntlos  fejlos  dies  juxt  a  Et  de* 
tu  Rom.ufum,  £f  Horatii  imhjtione  feticitate  mira  panxitjn  dévot*  vit* 
exercitits  ac fludiis quam diu /Luit affidua ,  ac  tandem  cxpurpurataje- 
bre anno  ttatis  7 - .  in cella  fuaadBeatorum  fedes  migravit.        Elle  n' 
eft  pas  moins  louée  par  M.  de  Brantôme,  à  la  fin  du  fécond  vo- 
lume de  Tes  Hommes  Iliuftres  Etrangers  :  Monficur  k  Maréchal 

Strozzi  , 


CHOISIE. 


499 


Strozzi,  dlt'W  9  eut  :me  Sœur  Religieufe ,  &  Abbrjfie  d'une  Abbaye  e* 
Italie  9  très bonne  fie  Dame ,  très  gavante  es  Lettres  divines  Ûf humai" 
mes ,  &  fur  tout  en  Poe  fie  Latine,  elle  fit  en  f-ers  Latins  plu fieur  s  beaux  il  6, 
Hymnes  &  Cantiques  fpirituels ,  qui  fe  font  chantez  autrefois  auxEgli- 
[es  d 'Italie ,  par  grand1  admiration  &  dévotion  :  encore  ay  je  ouy  dirt^s 
quils  fe  chantent  en  aucunes  Eglifes,  Eftant  à  Paris  il  y  a  quelques 
années,  le  R  P.  Jacob  de  S.  Charles,  Religieux  Carme,  me 
fit  voir  fa  Bibliothèque  des  Femmes  ,  écrite  en  Latin.  Mais 
je  ne  me  fouviens  pas  précifément  ,  s' il  y  parle  de  cetto 
favante  Religeufe.  Jean  Vittorio  Rofïl,  qui  seftdeguife fous 
les  noms  de  Janus  Nicius  Erythraeus ,  en  a  fait 
Téloge. 

F    I     N. 


CLARORUM  VIRORUM 

EPISTOLi£  SINGULARES 


Golle&ore 


Paulo  Colomesio. 

Harum  aliquot  nuncprïmum  prvdeunt  ;  reliquœ 
vel  [uni  editis  longe  meliores^elnon  it  a  fa- 
cile obVice. 


Ad  editionem 

LONDINENSEM 

Anni  MDCLXXXVH. 


•4$-T.(o):H»* 


EPiSTOL^E    SINGULARES, 

EUBULUS  CORDATUS 

(  f.Ulrkm  Huttefws) 

MONTESIO      SUO 
s,    D. 


i. 

ilttisèGermania,  ubinuncagis ,  fubinde  novos 
libellos,  quibusRomanamCnriam  quidam  fie 
depingunt,  uthic  velnati,  vel  habitafle  vide- 
antur.  Sednon  efle  novam  hanc  querelarru 
LibellusNicolaide  Clemangis,  jam  olim  fub 
Clémente  y .  conferiptus,  teftatur.  Quem  è  Vaticana  mutu- 
atum  Bibliotheca  ad  te  mitto  ,  unàcum  verficulis  rithmo 
conftantibus,  quos  exaltero  quodam  Codicemirandae  vetu- 
(htis  defumplimus.  Verum  quid  putas  hune  aueftorem  di- 
clurum fuifle,  fivel  Alexandrie.  Epicureifmum  ,  vel  Julii 
Martialem  anienum  vidifTet?  Sub  quibus  etiam  in  negotia- 
tione  pracbendaria  multae  novae  technaereperta:  funt,  ad  pe- 
cuniasundique  corradendas ,  &  ab  illis  receptaefunt  appro- 
bataequemagis  fifei  quàm  Chrifti  rem  agentibus.  Nempo 
quodhicob  bellorumfumptusinnumerisegeret,  illeverô  fi- 
liorum  petulantium  luxuriam  &  tyrannidem  legitimispro- 
ventibus  fovere  non  poflet.  Caeterum  fpes  eft  rem  Chriftia- 
nam  melius  habituram  fub  Leone  hoc  io.quandoqoidem  hîc 

non 


504  CL.    VIRORUM 

non  défunt  qui  huicferiôconfulant  :  primùm,  ut Alvaros& 
Sylveftrcs,  &  quicquid  eft  Summularum  &  Summulario- 
rum  prorfusaboleat,  quod  per  iftos  mundus  feducatur,  non 
ubiqueEvangeliumaut  Paulum  fecutos.  Deinde,  utedicat 
ne  pofthac  velScoto  vel  Thomac  vel  cuiquam  Sententiario- 
rumfidatur,  nifiS.Scripturseteftimoniis  agenti,  nonaucem 
rationibus  phyficis,  aut  metaphyficis  j  alioqui  nihi!  profutu- 
rum  Concilium,  (i  iftis  fua  maneac  au&oritas.  Poftremô 
confulunt,  utjuiTuPontifkis  Décrétâtes  ad  Evangelium  & 
Paulidodrrinamconferantur  ,  per  aîiquos  boncs  viros,  qui 
non  fyllogifmos,  fed  Chriftum  habeant  in  pedore.  Nam 
ajuntmultas  quœftum  &  avaritiam  olere  ,  nonnuilas  tyran- 
nidem,  quasdam  arrogantiam  &  fucum.  Sed  multisfecus 
videtur  ,  prascipuèReligiofis.  Diirem  benè  vortant.  Pve- 
clc  fecerint  noftri,  fi  intempore  refipifcant  priusquam  ~- » 
Vale.    Daturn  Komae  Cal-  Jul.  15-19. 

Johanms  Çalvinus  Ldio  Socwo* 

IL 

NOn  eftquod  expe&es,  dumadilla,  quaeobjici?,  quae- 
fkionum  portenfca  refpondeam.  Sitibi  per  aëreasillas 
fpeculationesvoiitarelibet,  fine  me,  quaefo,  humilem 
Chriftidifcipulumeameditari ,  quaeadfidei  meseardificatïo- 
nem  faciunt.  Ac  ego  quidem  filentio  id  quod  cupio  confe- 
quar  ,  netumihipofthacfismoleftus.  Libérale  veroinge- 
nium  ,  quodtibi  Dominuscontulit  ,  non  modo  in  rébus  ni- 
hili  fruftra occupari,  fed  exitialibus  figmentis  corrumpijvehe- 
menter  dolet.  Quod  pridem  teftatus  fum ,  ferio  iterum  mo- 
neo  :  nilîhuncquErendipruritummaturecorrigas  ,  metu- 
endum  eiTe  ne tibi  gravia  tormenta  accerfas.  Ego  fi  indulgen- 
tiae  fpecie  vitium ,  quod  maxime  noxium  eiTe  judico,  alerem, 
in  te  elTem  perfidus  &  crudelis.  Itaque  paululum  nunc  mea-» 
afperitateofîendi  temalo  ,  quamdulcibuscuriofitatisillece- 
bris  maie  captum  non  retrahi.  Erittempus,  utfpero  ,  cum 
te  ita  violenter  expergefaftum  eiTe  gaudebis.  Cal.  Jan*if;x, 
Joh.Calv.tuus. 

Hugo 


EPIST.    SINGULARES,  fof 

Hugo  Crotius  JobanniÇrellio. 

IIL 

LIbro  tuo ,  quo  ad  eum ,  quem  ego  quondam  fcrîpferam  > 
Eruditifïïme  Crelli  ,  refpondifti,  adeooffenfusnonfui, 
ut  ctiam  gratias  tibi  tune  intra  animum  meum  egerim ,  nunc 
autem  &  hifee  agam  literis.    Primum  9  quod  non  tantum  hu- 
mane,  (ed&officiofevaldemecumegeris  ;  ita  utquerinihil 
poflim,  nifiquodinmepraedicandomodum  interdum  exce- 
dis.    Dcindevero,  quodmuitamedocueris,  partimjucun- 
da feitu ,  partim  utilia ,  meque  exemplo  tuo  exeitaveris ad  pe- 
nitius  expendendum  fenfus  Sacrorum  Libroruni.  Bene  autem 
in  Epïftola  tua ,  quac  mihi  longe  gratiffima  advenit,  de  me  ju- 
dicas:  Non  effe  me  eorum  in  numéro,  quiobfententiasfal- 
vapietatediilîdentesalienoàquoquamfimanimo  ,  aut  boni 
alicujus  amicitiam  repudiem.     Etiam  in  Libro de  vera Reli- 
gione,  quem  jampercurri ,  relecturus  & pofthac ,  multain- 
venio ,  fummo  cum  judicio obfervata.     Illud  vero  feculo gra- 
tuior  ,  repertos  homines  ,  qui  neutiquam  in  controveriiis 
fubtilibus  tantum  ponant ,  quantum  in  vera  vitae  emendatio* 
ne  &quôtidiano  ad  fanclitatem  profe&u.       Utinam  &mea_. 
Scripcaaliquidadhoc  ftudium  in  hominum  animis  excitan- 
dum  inflammandumqueconferrepolfint.    Tune enim  non 
fruftrame  vixiffe  haclenus  exiftimarem.     Liber  de  veritato 
R.  C.  magis  utnobis  effet  folatio,  quàmut  aliis  documen- 
to  feriptus ,non  video  quid  poft  tôt aliorum  labores   utiiitatis 
adferre  posfit,nifî  ipfa  forte  brevitate.Si  quid  tamen  in  eo  eft, 
quoi  tibi  tuique  fimilibus  placeat , id  mihi  fupra  fpem  eveniet. 
Libris  deJureBelliac  Paris,  idpraecipuèpropofitum  habui,  ut 
fentatem  illam  nonChriftianis  tantum,  fed  &  hominibus  indi- 
gnam>ad  bella  prolibitu  fufcipienda,pro  libitu  gerenda,quam 
glifceretotpopulorum  maloquotidie  video,  quantum   in_. 
me  effet,  fedarem.    Gaudeoad  Principumquorundam  ma- 
nus  hos  Libros  veniffe  ,  qui  utinam  partem  eorum  melio- 
rem  in  animum  fuum  admitrerent.     Nullus  enim  mihi  ex 
eo  labore  fruftus  fuavior  poffet  contingere.     Te  verô  quod 
attinet,credasroeo,  fi  quid  unquam  facere  poffim,  tui  aut 
tuorum,quos  lingulariteramas,  caufâ,  experturumte,  quanti 

Sss  te 


So6  CL.     VIRORUM 

tetuo  merito  faciatn.  Nunc  cum  aliud  pofiimnihil,  Do- 
minum  Jefum  fupplice  animoveneror,  ut  tibi  aliisque  pie- 
tatem  promoventibus  propitius  ad(ic.  Parifiis  10.  Maji 
1631, 


Jujius  Lippus  Franc,  Vil/erio* 

VL 

UBies ,  miVilleri?  quidfecifti?  àquibus  ad  quos  ivifti? 
Omeumdolorem!  Fiorebasut  leclum  gernien  iater  tu- 
os.  Quisturbo  Cubitus  evertit?  Si  error,  fraus,impetuseft, 
redi,  agnofce,  refipifce.  Portusillepœnitentiœ  Cemperpa- 
tet,  &  pharus  divinae  bonitatis  allucet.  Ah!  redi.  Sacra 
majorum  cogita,  facramenti  tuireligionem:  &noliadminu» 
tas  difputatiunculas  ire.  Hic Ecclefia  eft, hî<~  fucce(fio,hîc  con- 
fenfus:quae  fruftra alibi quaeras.  Qt.ridaddam?Etiamvirturem 
&probitatem  alibi  requires,  illàm  veram&  fine  fuco.  Ré- 
pète memoriaquaeIegifti,qu2e  audifti.  Non  conquiefcetani* 
mus,  &  interior  meliorque  ratio  dicet:  Quid  feci?  Cur  fe- 
ci? Me  vide,  qui  statèm  &.ufum  habeo  ,  &  doétrinam  ali« 
quam  ac  prudentiam:  nec  hoftes  detreclabunt.  Me,  in- 
quam,  vide.  Trepidavi  &ego  aliquandoin  adolefcentia:  & 
folent  magna  ingénia:  neque  novumaut  mirandum.eft  in_. 
totprocellis.  Sedgrandior  firmavi  pedem,  &  inreligiono 
majorum  conftb,  èqua  nec  mors  depellat.  Errare  Iiceat, 
redire  libeat,  &  pœnirentiam,  quàm  aetemam  pcenam  mal- 
le. Examina  illud  sternum.  Rem  factam  habes ,  &  iterum 
esnofter.  Oquàm  te  ampiecta-r!  Quam  etiam  tuii  Nec  ti- 
mendapropone,  quasmaliaut  Malus  illefingunt.  Ego  fpe- 
ro&rogo  :  &  quocuuquelocoes,  erisque  ,  teamo,  atquo 
utinam  fine  exceptione  polïimï  Val  j,&hancEpiftolamuni 
tibifcriptam  fcitojjiec.malo  moredivulga,.  Lov.  j,  Id.  Sepr. 

Fragmen- 


EPISÎ.    SINGULARES.  507 

Fragmmtum  EpiftoUHug  Grotii  adGer.  Vosfium 

v. 

>TUpertotus  Senatus  Parlamenti  Divionenfîs  ad  Regenu 
i  precesadmoverat  ,  utSalmafium  (ibi  haberecollegarru 
liceret  ,  pâtre  paratoei  fuam  digoitatemtranfcribero. 
SQàco-ÇpjtydaCpvhafc,  (Mariliactu Jhomo  ,  ubi  velreligionis 
nomenincrepuit ,  aîper&inexorabilis  ,  dixitfepriusregni 
ftatuminmaxima  pericula  daturum  ,  quamut,  feconfcio, 
Huguenottus  ad  id  honoris  irrepat.  Vides>utubique  animus 
vcri  amans  &  fervitutis  impatiens  dominis  obftet.  Non  tan- 
tum  apud  illum  poterunt  haecmala  ,  ut  non  de  Ecclefiaftica_» 
antiquitate  optimemereatur  :  cujusargumentiquodfubma- 
nusfumpferatopus,  fupra  fpem  crefcit  ,  mira&neipfiqui- 
dem  fatis  cognita  eruditionis  ubertate»  Muîta  in  illum  incle- 
menter  dixit  Peta vius  in  acceflïone Uranologii  &  Juliani ,  ad 
quae ,  me  quoqueauclore ,  conftituit  non  ordine  refpondere, 
neobtineantquod  velint  ,  fiilli  meliora  exmanibus  extor- 
queantj  nequemalediclamaledidistotïdemulcifci  ,  fedubi 
ejus  quod  tradat  argument!  feries  permiferit,  res  rébus  oppo- 
nere,&pofteritaujudiciumrelinquere>  uterplura,  uterfe- 
licius  legerit. 

Fragmentumjac.  Sadoleti  EpifloU  ad  Job.  Sturmu 
um  c^f.  1559. 

VU 

PAlam ,  cum  facultas  datur ,  foleo  &  commemorare  &  lo- 
qui ,  tue  tibi  &  Melandloni  &  Bucero,  hominibus  dodiflï- 
mis,  plane  benevolum  &ex  animofautoremefle* 

1     1  -  11    -       Il  ,  1    — ..—      ,  1  1      1  III  ■  III  !■  ■  m«  t-mi  1  — W—T 

Hkronjmm  Groslotius  Jacobo  Le&io. 
vu. 

MIttoadteSca2onteminurbemRomam  ,  mirae  rotundi- 
tatis,  quemvolotummea,  tum  ipfius  carminis  ,  tum 
etiam  auftoris  caufa ,  quem  fcio  amas  ,  diligenter  legas  pro- 

S$$    %  bes- 


rog 


CU    VIRORUM 


*  Verbahiec 
tacito  Scali- 
geri  nomine 
ufurpavitFr. 
Juretus     ad 
Symmachu 
1,  i.    Ep.Z4, 
edit.  primae, 
Qua:  cum 
minus   arri- 
fifTent      F.x- 
purgatoril>9 
Madritenfi- 
bus,  infe- 
cunila  Syrru 
machi    edi- 
ditione    vir 
optimus  ex- 
punxit» 


befque.      Iseftunicumornamentiim  hujus  œvi  Jof.  Scaliger, 
qai  aifeedens  Roma  hos  verfus  (ïc  compofuit  : 

*Spurcum  cadaver  priftin*  venuftatis , 
Imago  t ur fis  puritatis  antique^ 
Nec  Roma  Rom<e  compos  ,fed  tamen  Rom  a  , 
Sed  Roma  qu<e  pré  fi  are  non  pores  Romamy 
Sedquefoveris fraude  ,  qutfoves  fraudemy 
llrbs  prurientt  qu<e  obfoletior  [corto  7 
£t  où foie ti  morepruriens  feortiy 
£u>£  peneviftafœceproftitutarum 
Teproftituta v'wcU  t$  tuum  faiïa es 
Ttbi  lupanar  in  tuo  lupanarr. 
Valepudori*  urbs  inanis  &  refit, 
TuipudorU  nominUque  decoftrix, 
Turpis  lituranon  merentiumrerum  ,     . 
Ocelle  quondam,  nunc  lacuna  fortuna, 
Negotiofamater  otio forum  > 
Vale  nef  and  a ,  confluprata ,  corrupta  f 
Jncefla  tœlibum  ^uiritium  manceps 
Contaminât  a  ;  qu'ippe  quidtuos  mirer 
Putere  mores  ,  quando  vit  a  computret  ? 


Fragmentum  EpifioU  Jacàbi  Bongarfii  ad  Joacbi- 
mumCamwarium ,  Joachimijilimm 

VIII. 

Hic,  clarifiime&prudentiflîme  Domine,  efFùndam in_3 
finumtuum  amkum&candidum  >  quœ  me  fepe  agitant 
nec  turbant  tamen.  Répète  &  noftros  Duces,qui  armis  fuis 
Keligïonem  praetulerant.  Videbis  viclos  veftros  à  Carolo 
quinto ,  captofque& affectas contumeliis , privatos etiam  bo- 
nis. In  Gallia  captum  primo  bello  Condaeum  ,  tertio  occi- 
fum;  Amiraliumfemperviclum  ,  tandem  trucidatumeunu 
magna  Procerum  turba.  In  Belgio  itidem ,  Aurangium  glo- 
bo  proftratum.  Certe  judicare  aliud  non  pofïum  ,  quam  in- 
grata  illorum  arma  Deo  fiûfie. 


EPIST.    SINGULARES.  509 

Armandus  Cardin alis  de  Richelieu  Cafp.  BarUo. 

IX, 

H  Eroicum  Carmen  twumaccepi,legi,  perlegi.  Eogra- 
tiusfuit,  quodvelutimiraculofaftumeft,  utdumPane- 
gyricummeumadmemiferis ,  tuumà  teacceperim.  Lau- 
dantis  faltem  &  laudati  Panegyricus  eft  libellus  tuus,  Dum_» 
quar  nobis  tribuuntur gefta  extollis ,  ingenii  tui  acumen  &  in- 
duftriam  exhibes  ,  eruditionem  tuam  prodis.  Sictibimet 
ipfigratiasdebes  ,  fednonfolus,  referam  pro  utroque  ,  & 
roerito  5  cum  tuo  f aftum  fit  beneficio  ut  majorem  tui  quanu 
mei  curam  habere  tenear.  Religiofe  id  me  praeftitnrum  agno* 
fces ,  Ci  res  locufque  dabunt.  P.  S.  Verfïbus  tuis  quaHs  effo 
debeamOrbiChriftiano  palam  fecifti.  Edtypum  meum  ad  to 
mitto,  uttedoceatqualisfim.  Siineoaffeftumergateme- 
umnoncernis  ,  agnofces  ,  fi  ufui  unquam  tibï  efle  pofïim-u 
DatumParifiis8-Cal.  Febr.  1641. 

San&isJimoT>. Domino  ?iofîroPio  ^.Pont^Adax» 

x. 


Beatiffîme  Pater , 


CUlm  Antifliodorenfis  Epifcopus  Romam  proficifceretur, 
^arripuioccafionemadtefcribendi  ,  quam  jamdiu quatre- 
bam.  Idquodmihi  vifusfumcommodiffimefacerepofre 
perhunc,  qui,  quia mihi  intimus eft, longitudinemEpiftolae 
mea;  fermone  fuo  relevabit.  Scio  falfos  quofdam  de  me  rumo- 
re$  ,  velabobtredatoribns  ,  vel  àmalevolis  ,  veiinimicis 
meis,  Romae  atque  adeo  per  totam  Italiam  Hifpaniamque  dif- 
feminatos,  quibus  rumoribus  aures  Principum  aliorum  atque 
etiamtuappatuerunt.  Noneflemcommotuseare,  fiaudiif- 
fes  tantum  ,  non  etiam  credidifles.  Sedcum  accepiflem-. 
mandaiïetetuis,  ut  Régis  matrem  commonerent  ,  nequid 
fila  mihi  crederet,  ut  à  me  tanquam  à  peftifero  aliquo  homï- 
ne  caveret,  non  putavi  longius  efle  differendum  purgandi  mei 
tempus.  Quod  fanecommodiusfacerem  ,  fiteneremcri- 
mina  mihi  objefta  >  ad  quse  refponderem.      Nunc  velut  iii_» 

Sss    1  umbra 


*io  CU    VIRORUM 

umbra  pugnans ,  quod  ab  eis  fufpicor  diclum  quoquomododi- 
luam.  Quicunqueà  veroDeicultu  ,  atque  à  vera  pietato 
abhorrent,  qui  Sacerdotium  munus  obire  nolunt ,  pecuni- 
am  &  fruftum  capiunt,  qui  viram  fuam  corrigi,  mores 
emendari  nolunt,  cum  iismihifatoquodam  perpetuumbel- 
lumeft.  Pugnavi  cum  illis,  fateor,  legibus^diclisjfedni- 
hil  praeter  odium  &  inimicitias  reportavi.  Si  quid  à  me faclum 
acerbius  ,  fi  quidvehemeDtius ,  Deus  acDei  Vicarius  judex 
efto.  Gefii&feciomniahîcinaula  ,  velutmaximo  Galliae 
noftrae  Theatro.  Dedioperam,  quodpotui,  ut  nova  re- 
pudiarem,  veteracorrigerem.  Sednequeilli  me  ,  neque-* 
egoillos  ferre  poflum.  Faciofortafiis  imperitè,  qui  non_j 
ferviamtemporibus,  ut  multi  prudentes  in  fua  quique  Re- 
publica  fecerunt.  Sed  is  meuseftmos,  mea  natura^, 
rnea  actas  etiam  ingravefeens  moriofiorem  me  facit. 
Habes  veluticaputexcufationisnoftrar.  Nam  huic  latori 
praefentium,  quipro  eo  loco,quemin  Confilio  Régis  tenet, 
omnesattiones  noftras  nosque  ipfos  penitus  cognofeit,  ex- 
p"HcandaiïnguÏ3  relinquemus.  Quem  tu  virum  bonum  & 
tuituacquedignitatis  amantiflimum  experiere.  Quare  quae- 
cunque  in  eum  ornamenta  confères,  erunt  ,  mihi  credo, 
benè  pofita  ,  &in  memori  gratifllmoque  viro  colIocata_.. 
Deus  Optimus  MaximusPrincipatum  Ecclefiae  tuum  in  muîtos 
annos  proroget  ,  ad  Chrifti  filii  fuigIoriam&  populorunv. 
omnium  falutem,    ExAulanoftra  j.Cal.Aug.  içôz. 

Tu*  Beatitudinti film  &  famulus 

obfequentiffimui  ,    M.  Ho* 

fPimlù. 

Il  —  .       i  — —  »■— .  ■  «il» ~iii    ■     i        i  ..  -  ■  .  ...  ■-  m 

Fragmentîim  SpiJioU  Qœln  Çalcagnhn  ad  fac^ie- 

gkmm. 

XL 
Ave  putes  tam  uberem  ingeniorum  proventum ,  tantam 
_  ftudiorum  frugem  efie  quamRomae.  Multi  vero  funt 
quorum  familiaritate  ita  obleclor  ,  ut  nihil  mihi  tota  vita  for- 
tunatius  aut  fperem  aut  optem.  Inter  omnes  chariftimus  eft 
HieronymusAleander,  virGraece  >  Latine  ,  acHebraico 

doclu$  : 


C 


EPIST.    SINGULARES,  fat 

dodus  :  quemfponte  pauloante  adventum  meumfummus 
Pontifex Bibliothecarium  fecit poft  obitum  Zenobii  Acciajoli 
viri  religiofi,  fed&docli.  Ismihiquotidieingentes  thefau- 
ros  ex  bibliothecaPalatina  eruit.  Accediti£gidiusCardinalis> 
vir  fingulari  integritate ac  nominis  celebritate,  qui  Porphyrii 
Myfteria&ProcliTheologïamLatinam  fecit.  Isvero,  Di 
boni!  quantum habetliterarum,  quantum  ingenii, ad eruen- 
datotiusvetultatisarcana.  Eft  Fabius  R  ha  vennas,SenexSto- 
icac  probitatis ,  quemvirum  non  facile  dixeris,  humaniorne 
fit  an  doclior.  Per  hune  Hippocrates  integer  plane  Latine_j 
loquitur,  &jam  veteresillosfolœeifmosexuit.  Idhabetho- 
mo  fancliffimus  rarumapud  omnes  gentes ,  fed  fibi  peculiare, 
quod  pecuniam  ita  contemnif  r  ut  oblatam  reeufet ,  nifi  fum« 
ma  necefiitas  adigat.  Alioqui  à  Leone  Pont,  menftruam  ha- 
betmpem,  quamamicisautaffinibusfoleterogare»-  Ipfeho- 
lufculis  &  Ia&ucis  Pythagoraeorum  vitam  traducit  ,  in  gurgu-^ 
ftiolo ,  quod  tu  jure  dolium  Diogenis  appellaveris ,  ftudiis  non 
immorans,  fed  immoriens;  &  plane  immoriens,  quumgra- 
vem  admodum  &  periculofam  xgritudinem  homo  alioqui 
octogenarius contraxerit.  Hune alit  &  qua(i  educat  vir  prae- 
dives  &  Pontifici  gratiffimus  Raph.  Urbinas,  juvenisfummae 
bonitatis,  fedadmirabilis  ingeni»  Hicmagnisexcellitvir- 
tutibus ,  facile  PicTorum  omnium  princeps  ,  feuinTheori- 
cen ,  feu  praxin  infpicias.  Architeclus  vero  tanta?  induftriae, 
uteainveniatac  perficiat,  qux  folertiflima  ingénia  fieripofTe 
defperarunt.  Prarrermitto  Vitruvium,  quemille  nonenar- 
ratfolum,  fedeertiffimisrationibusaut  défendit  aut  aceufat: 
tam  lepidè,ut  omnis  livor  abh't  ab  aceufatione.  Nunc  vero- 
opus  admirabile  acpofteritati  incredibile  exequitur,  (  nec 
mihi  nunc  de  Bafiiica  Vaticana  ,  cujus  architedurse  praefe- 
cluseftiverbafacienda  puto)fed  ipfam  plané  urbeminanti- 
quamfaciem&  amphtudinemacfymetriam  inftauratam  ma- 
gna parte  oftendit.Nam&  montibus  altiiîîmis  &fundamenris 
profundiflimisexcavatis,req;ad  Scrijrtorum  veterum  deferi- 
ptionem  ac  rationemrevocata,  ita LeonemPont. ita  omnes 
Quirites  in  admirationé  erexit,,ut  quafi  cœlitus  demiflum  nu- 
men  ad  aeternam  urbem  in  priftinam  ma  jeftatem  reparandam 

omnes 


fît  CL,    VIRORUM 

©mneshomines  fufpiciant.  Quare  tantum  abeft  ut  criftas 
Crigat,  «t  multomagisfe  omnibus  obvium  &familiaremul- 
trôreddat  ,  nullius  admonitionem  aut  colloquium  refugi- 
cns.  Hic  Fabium  quafi  praeceptorem  &  patrem  colit  ac  fovetj 
adhuncomniarefert,  hujusconfiîioacquiefcit.  Sed  ne  hi- 
ftoriaetiamnoftrorumtemporum  defideraretur,  Paulus  Jo- 
vius ,  ut  magis  mireris,  priminominis  Mcdicus,  tamlucu- 
lenter,  tam  docte,  tam  déganter fcribit  noftri  temporis  hi- 
ftoriam,  cujusdecem  Iibros  jamedidit,  utpudeatmede  ho- 
mine tam  diferto  tam  indifertè  fcribere. 

^—  -■■!>   i  ii  .. i      .  —  1 1  n i  i  ■  i    i  i  i     ■ 

Jobannes  BouaR.P.  Luc&Acbmo. 

XII. 

AdmodumReverendePater> 

CItius  quam  credideram  mkto  tibiCapituIare  Aytonis  Epi- 
fcopi  Bafilienfis.  Repen  illud  pracrer fpem  in  Bibliothe- 
caEminentiflimiCard.  Barberini,  &la?tdtusfum  ,  ficutqui 
invenit  fpolia  multa.  Tum  nnlla interpofita  mora  petii ,  obti- 
nui,  &amanuenfitranfcribendumtradidi  ,  quod  fidelifïïme 
peradum  eft.  Infères  illud  6.  aut  7.  tomo  Spicilegii  tui ,  di- 
cefqueteilludaccepinTeex  BibliothecaEminentiffimi  Cardin. 
Fr.  Barberini  S.  R.E.  Vicecaccellarii.  Capite  2i,genupofi- 
tum  reperies  pro  generatione  fi  vegradugenerationis ,  obfo- 
leto  plane  vocabulo  ,  nifi  quod  in  ufibusfeudorumgenicu- 
lum  eodem  fenfu  ufurpatum  repentur.  Multum  laudat  fum- 
mus  PontifexSpicilegiumtuum  ,  dixitque  fibi  prae  omnibus 
placerevirorumilluftrium  Epiftolas  >  &ea  quac  pertinent  ad 
hiftoriam  &  ad  antiquam  Eccleliae  difciplinam  :  nam  hatc ,  in- 
quit,  fingularia  font ,  &hiftoriaEpiftolaris  omnium  certifli- 
maeft.  Tumfubdidit,utiIiorempra:ftareoperamreip.litera- 
ria?,  quieruendisèfïtuBibliothecarum  vecerum  lucubratio- 
nibusincumbunt,  quam  qui  novoscudant  Iibros  :  Librienim 
novi  ,  fi  quid  boni  continent  ,  abantiquismutuari  (oient. 
Hoceftjudiciumde  Hudiis  ,  quodab  ore  SacliffimiDommi 
noftriacceptumtibifincererepracfento,  nihiladdens,  nihil 

minuens. 


EPIST.    SINGULARES.  jij 

minuens.  Deus  tibi  vires  largiatur,ut  plures  hujufmodi  fpicas 
colligere  pofïis  ad  Ordinis  Monaftici  decus,  &  totius  Ecdefiae 
utilitatem.  Idvoveoexanimo.   Romae  die  Sept.  1 0.1^3. 

Fragmentum  Andr.  A4afii  EpifkoU  ad  Georgiunuj 
Cajfandrum  A.1565. 

XIII. 

QUod  tuum  nomen  inCatalogurn  illum  invidiofum  fît  per 
^malevolorum  hominum  artesrelatum  ,  eomihidolet 
magis  ,  quo  te  id  gravius  ferre  animadverto  ,•  quanquanu 
apudeos  ,  quiresipfas  judicant  ,  tibiilludtuifquefcriptisin- 
famiae  futurum  non  eft.  Quis  enim  ne(cit>  ut  nulîo  cum  judi- 
cio  ,  itamaxima  cum  invidia  Indicem  illum  eflecomporta- 
tum  &  confutum  ?  Quis  Jefuitarum  importunam  impuden- 
tiam  ,  &  çonjunclas cum  hac  virtute mirificas  ad  quacvis  Ec- 
clefiaftica  munia  (ut  fie  dicam)  obrependi  artes  ignorât  1  Ego 
certe  perfuafus  fum  illis  folis  à  Concilio permiflam  fuifle  ilîam 
operam.  Verum,  miCaflànder,  quando  noftri  feculi  fum- 
mum  decus  &  ornamentum  Erafmum  habesfocium  eaderru 
illa  cenfura  perftridum  ,  non  eft  profedto  quod  magnope- 
retibiillo  nominedifpliceas,  Nam  Erafmi  nomen  ,  utCaf- 
fandri,  inprimamclaflem,  Ddîderii  vero,utGeorgii ,  in_i 
fecundam  retulerunt  Ariftarchi  illi  aut  Ariftippi  venus.  Con- 
tulidehis  rebuscum  Rccconoftro  ,tui certe amantifïimo.  Is 
affirmât  Vieelium  feriofibidixifle  ,  optarefe  (uum  quoquo 
nomen  eodemadfcriptum  fuifle,  cum  illic  Erafmum  Viderez 
Et  quis  frit,  miCaflànder,  numdududivinar  providentiaein 
famofumillud  album  fis  relatus,  quolubentius  tuaScriptaab 
iis  legantur  ,  ad verfus  quorum  prorervasparumquereligio- 
fas  novitates  illa  imprimis  elucubrafti. 

Fragmzntmn  EpijioU  Cornelti  van  Drebbel  ad  Ife- 
brandmn  à  Rktvvkk. 
XIV. 

EGo  in  caméra  manifeilè  fedeo  folus ,  nemine  mihi  adfi- 
Ttt  ftente. 


ji4  CL.     VIRORUM 

ftente.Et  primo  veftitum  meum  transformo  in  praefentia&ad- 
fpectu  illorum  omnium,qui  in  cubiculo  funt.Nunc  induor  to- 
tusnigroholoferico*  &momentifpatio,  imotam  confeftim, 
quamaliquiscogitationeafifequi  pofiit,hoIofericoviridiacru- 
bro  amicl?fum,in  colores  omnesmundi  me  transmutansJMec 
folumhoc,  fedcommutomearnveftemcumqualibet  fpecie 
pannorum,qua  ipfemet  volo:  nunc  bombycina  feu  fericea  co- 
lorum  omniucn,tum  ex  villis  texta  omnium  colorurmnunc  ar- 
gento,  nuncaurovariegatis  veftibusutor  :  nunc  regio  or- 
natu,  &adamanteacomni  gemmarum  fpecie  fum  fplendi- 
dus,  atin  momento  poftea  mendici  habuum  affumo  >  pan- 
nis  obfitusac  deformis  :  cum  inilîo  aclu  unicam  duntaxat 
veftemhabeam,  quam  abs  me  non  depono.  Praeterea_i 
converto  memetin  arborem  naturalem,  contra  quam  ali- 
ter aiiquis  animadvertere  queat ,  folia  hinc  inde  motanteiYu, 
quafi  ventoagitaretur.  Necfolumin  formam  arboris,  fed 
in  omnia  gênera  arborum,prout  mihi  placuerit.  Poftea  for- 
mam mutuor  cujuslibet  reicreatx ,  quamcunque  cupio  ,  ut 
jam  muter  in  Leonem  ,  jamin  llrfum,  jam  in  Equum,  in.* 
Vaccarmin  Ovem,  in  Vitulum,inPorcum,  &c.  Ec  prœter 
harc  apparere  facio,  quafi  terra  aperiretur,  &  fpirkus  exea_, 
provenirent  :  primum  in  forma  nubis ,  &  poftea  fevertentes 
inaliamfpeciem,  quam  illisimpero  >  &,  uti  quaeque  bona_, 
mihi  videntur,  ut  in  perfonam  AlexandriM.velakeriusPrin- 
cipis  aut  Régis,  proarbitratu  meo.  Quin  &  hoc  exhibeo, 
utGigantes  veteriaevocogniti  ex  terra  prodire  videantur,vi- 
ginti  ac  triginta  pedumlongitudinem  exa?quantes,  quitairu 
mirismodisaceaperfeditLidine  corporisfuimembra  librent 
ac  moveant,  qualinaturaliter  viventes.  Arque hsc  omniain 
médium  produconovalnventione,  quam  beneficioOpticac 
excogitavi  ,  cujus  vires  mirabiiesac  pulcherrimae  praeftari 
poflunt ,   quas  longum  hîcmemorare  foret. 

Reuerendisftmo  PatriD.  Lancelhtos4tidrevves,Epi- 

fcopo  Hfintonknjty  Petrm  <£Moli/huts. 

XV. 

Mlfiadte,  ReverendiftlrncPraefuI,  LibrurnmeumdeVo- 
catione 


EPIST.     SINGULARES,  5\s 

catione  Paftorum  ,  cuî  additae  erant  litera?  ,  quibus  co- 
n3bar  tibi  facisfacere  fuper  quibufdam  capitibus  ,  in  quibus 
vifusfumRegiSereniffimo  iniquior  ergaOrdinem  Epifcopa- 
lem.  Quas  literas  fi accepifti ,  npndubito  >  quindemeju- 
dicesutdehomine  ,  quidevellro  ordinehonorificefentit& 
loquitur.  Nonfumtam  faftidiofearrogans  ,  utvelimmo 
opponere  toti  antiquitati  :  Ec  rem  ,  quae  jam  inde.à  feculo 
Apoftolis  proxirno  recepta  fuit  in  Ecclefi  a ,  ut  vitiofam  aut  im- 
probamafpernari.  Semperputaviinter  Ecclefias,  fubdiver- 
fapolitia?  Ecclefiafticae  forma  viventes,  poflefartam  efte&in- 
tegramconcordiam:  dummodoChriftusannuncietur,  qua- 
lisproponiturinEvangelio,  &fidesChriftiana  maneat  inté- 
grai illibata.  Te  vero  inter  homines  tui  Ordinis  femper  fe- 
cimaximi,  multisdecaufis,  quasmaloapudaliosquamapud 
tecommemorare.  Cujusanimimeiteftem  mittoLibrurru 
novum,quem  mihi  extorfit  Ecclefia^cui  fer vio,  voluntas,&Je- 
fuitaeauliciprotervainfultatio.  Tuobfecro  ,  mihieftoad- 
jutor  ad  Régis  animum  mitigandum  ,  ut  apud  fe  reputet& 
arqua îanceperpendatjnonpofleefle  locum  inGallicis  Eccle- 
fii$Paftori,quidoceret>  PrimatumEpifcoporum  rem  eflc# 
juris  divini  ,  finequa  non  lit  falus ,  nec  pollït  (tare  Ecclefia_,. 
Hoc  afferere,  nihilaliud  effet  quam  omnes  noftras  Ecclefias 
addicere  Tartaro,  &  in  mcum  gregem  darnnationis  ferre  fen- 
tentiam.  Quod  fi  facerem ,  tuipfemecenfereshominem_i 
improbe  veeordem&dignum  ab  omnibus  confpui.  Seddc 
his xaTuxôfiuç*  nam  apud  virum  fapientem  fupervacanea eft ia 
reclara&aperta,  nimisoperofadcfenfio.  Deus  te  fervet  & 
tuos  conatus  provehat ,  ut  redundent  ad  Ecclefiacaedifiçatio- 
nem.     Vale.     Datum Lutetiac  16.  Cal.Decemb.  10*18. 

Epifcopi  Refponjïo. 

XVI. 

DE  mitigando  in  te  Régis  animo  ,  non  eft,mihi  crede,quod 
labores.  Nthil  habetanimus  ejus ,  quod  mitigareopus 
fit  :  habet  forte  unde  magis  adhuc  magifque  conciliare  pouls,- 
faclurusoperaepretiumfiîdfeceris.  Fcceris  autem  fî  viam 
ineas  ,  quamàneminemortaliummelius  difcas  ,  quamab 

Ttt    2  ipfo. 


ji(5  CL.    VIROIU1M 

ipfo.  Ego  vero  libens  agnofco  aequiorem  te  ïn  res  noftras  pie- 
rifque  veftrumj  quanto  magisantiquitatem  verfas,  tanto  aequi- 
orem;: addo&  aequiorem  adhucmultofuturum,  fitefineret 
Ecclefiaveftra;  utinamautemfineret!  Ula,  utvidetur,per- 
fonarum  vitiaad  restranftulit  ,  rerumque  adeo  legitimumj 
ufum  propter  abufum  fuftulit ,  paulatim  hoc  à  vobis  dedocen- 
da,  Cuidumtumoremgererevis  ,  moremipfe  animotuo 
non  geris.  Nam  de  animo  tuo  ex  calamo  conjeduram  facio. 
Adeo  enim  in  nos  propenfus  calamus  tuus ,  ut  fcripferit  (cre- 
doauterrt  ,  tenon  invito)  noftrumEpifcoporum  ordinem_>, 
rem  efie  receptam  in  Ecclefia  inde  à  feculo  Apoftolorum.  Re- 
cle  autem  hoc  fcripfe:  at  calamus  :  Id  tu  litura  fcilicet  induxi- 
fti  (nempe  n  Apoftolorum)  ac  vicem  ejus  ApoflolU  proxtmo  repo- 
(uifti.  Credo  autem,hoc  in  gratiam  Ecclefiae  veftrae.  Ac  ve- 
rum  illud  quidem quod  repofuifti ,  (  Apoftohs proxîmo)  fed  &  il- 
lud  non  minus  verum  quod  obduxifti.  Fuit  enim  ordoillc» 
non  à  feculo  modo  Apoftolorum  proximo  5  <ed  &  ab  ipfo  adeo 
feculo  Apoftolorum,  autnostotafallitantiquitas ,  autnulla 
fupereft  hiftoria  Ecclefiae  fide digna.  Totam  antiquitatem  à 
nobis  elle  nec  ipfe  negas  j  an  vèro  Ecclefiae  jam  ulli  plus  defe- 
rendum,  quamantiquitatitoti,  ipfevideris.  Sitefcio,quam 
magis  haec  ad  te  libère  ingenuequefcripfero  ,  tam  memagis 
amabisj  egoteindemj  paria  mecum  in  hoc  facientem.  Au- 
di ergo  ;  nobis  hoc  fatisnoneft  ,  finonafperneturquis  no- 
ftrâm  Ecclefiae  politeiam,  utrem  vitiofamautimprobam.  Id 
enimagimus,  utpalamfit&inconfeflb  ,  eameficapud  nos 
Politeiaeformam  ,  quaequam  proximeaccedatadmoremin- 
ftkutumque  Ecclefiae  prilcae,  fîve,  uttuconcedis ,  Aportoîis 
proximae,  five,  ut  femel  fcripfe  ras  &  noscontendimus>ipfius 
Apoftolicae.  Quin  hic  idem  nobifeum  fentias ,  nullus  dubi- 
to:  quodfentis,  fiperEcclefiamveftrampot.es  prae  teferro, 
rem  nobis  pergratam  feceris  ;  fi  non  potes  ,  remnoningra- 
tam,  finoftraigiturdehinc  jammiflafeceris.  Quamenim_i 
viarn  ingreflas  es,  vixeritut&tuis  placere  pofils ,  &noftris 
nondifplicere.  Nec tamen  ,  fi  noftradivini  juris fit ,  indo 
fequitur,vel  quod  fine  ea  filus  non  fit ,  vel  quod  ftare  non  pof- 
fit  Ecclefia,    Caccus  fioqui  non  videat  fiantes  fine  ea  Ecclelias: 

Ferreus 


EPIST.    SINGULARES.  517 

Ferreus  fit ,  qui  falutem  eis  neget.  Nos  non  fumus  illi  ferrci: 
laturu  intcrifta  difcrimen  ponimus.  Poteft  abefie  aliquid, 
quod  divinijuris  fit ,  (  in  exteriore  quidem  regimine  )  ut  ta- 
menfubftetfalus:  nectuigitur  addices  Tartaro,  autferuen* 
tiamdarnnationis  feres  in  gregcm  tuum.  Non  eft  hoc  da- 
mnare  rem  ,  melius  illi  aliquid  anteponere  :  Non  eft  hoc 
damnare  veftram  Ecclefiam  ,  ad  formam  aliam  ,  quae  toti 
antiquitatimagisplacuit,  ideft  ad  noftram  ,  revocare  ,  fed 
ubiDeusdederit  ,  &  res  veftrae  ferent.  De  hoc  fi  conveniac 
imernos,  caetera  concordes  erimus.  Bene  vale.  Londini 
prid.  Id.  Decemb.  1 6 1 8. 

I  1     — .— .^— ^^J.— — —M— —  —  — «» — — — —  — — — — 

Fragmentum  Spiflolœ  Roberti  Scheilderiy  Çanonici 

Atnbatmfis,  ad  Se.  Tegnagelium,  Biblioih*  Gs- 

fareœ  Prœfeclttiïi,  Sept.  6. 1614. 

XVII. 

DE  morte  Freheri  aliundeinaudiveram  :  pûto  &  te  fcirO 
Cafaubonumanimamexhalafie.  Ajunt  pofteditasEx* 
ercitationes  gravi  dolore  confedïum,quod  illas  minus  proba- 
rivideret:  alii  attenant,  ex  abicefluin  renibus  exorto,  con- 
tracta febre  continua  debilitatum ,  vitam  cum  morte  com- 
mutafle.  Dolebunt  multi  materiam  triumphi  fibi  ereptam, 
qui  ftilum  in  eum  jam  ftrinxerant.  Absque  dubio  melius 
fama:  fua?&  literisconfuluiffet,  fi  tempus  fuum  impendiflèt 
îlluftrando  Polybio. 

Andréas  Schottns  Jefuittt    If.  Çafanbono* 

XVIII. 

TUas  accepi ,  clarifîimeCafaubone,  &in  Britanrifa  ha> 
rere  velle  legi  invitus.  Mallent  docli  omnes  ac  <J5»AIX- 
XÎwîç  Polybium  lilum  Graecorum  Hiftoricorum  ko^vOuHov 
edolare,ut.cœperas,  pergeres,  &promifla  pridem  clouta,  da- 
res  :  potes  enim  ,  ac  debes  5  potius  quàm  te  in  certamen  non 
neceflarium  demittas ,  extraque  chorum  faites,  finefruclu, 

Ttt    }  imô 


yig  CL.     VIRORUM 

rmodamnotuôrumScriptorum.  Scisquam  Jofephi  (\SW/- 
^mjfamadeterfa,  dumfenex  tangitacerbius ,  à  quibus  no 
verboquidem  iaefus  effet,  Socios  noftrus,  virosomnidodtri- 
nae  génère  praeftantes,  Toletos,  Bellarminos,  Pofievinos>Pe- 
rerios ,  caetero?.  Certe  nollem  innuperistuis  illuddeLi- 
bro  adjecifiesejus,cujus  me  poteftati  femel  commifi,  didto- 
que  audiens ,  domiunà  vcrfor.  Qui  in  Amphitheatro  ca- 
vit  ftudiofè  ,  ne  Thuanum  Praefïdem  ampliffimum  tequo, 
etfinominaret,  folens  laederet.  Optaret  potiosinEcclefia 
teRomana,  defertisilli$CalvinicaPtris,compIecli  in  Domi- 
no. Quid  enimprodeft  homini&c.  Etabsque  fide  majo- 
rum  falus  minime  fperanda  ,  ut  extra  Pétri  cymbam  naufra- 
garni»  Sedhaectumelius,  Quoilli,  utopto,xquioremte-» 
praebeas,  mittamadte,  fi  voles,  très  ejusScribanii  Contro- 
verforam  in  fide  Orthodoxa  Libros,  typisPIantinianis  pro- 
pè  evulgatos:  placebit  Sptja-Ksiaç  x*e/v  le^io  &  ftylus  ma- 
gis  deledabit  ,  nifi  judicans  fallor.  Verba  enim  dare  nol- 
lem y  quando  Belgarum  candorem  non  ignoras.  Antverp. 
Id.  Janu.  i<5 1 2. 

Inclytœ  to/icademi&  Çantabrigknfiffi.  Be^af 

XIX. 

QUatuor Evangelïorum  &  Aftorum  Apoftolicorum  Grx- 
co  Latinum  Exempiar  exS.  Irenad  Cœnobio Lugdunenli 
antealiquétannosnadus,  mutilumquidemillud ,  neqj  fa- 
tisemendateabinitio  ubiquede(criptum,neque,itautopor- 
tuit,  habiturnfficutexpaginis  quibufdam  diverfocharaclere 
infertis,  &indodticujufpiamGra!ciCalogeri  barbaris  adfcri- 
ptisalicubinotisapparet}  veftraepotifljmum  Academice  ,  ut 
intervereChriftianasvetuftiflimae  ,  plurimifque  nominibus 
celeberrimae  dicandum  exiftimavi ,  Reverendi  Domini  &  Pa- 
tres, in  cujusSacrariotantumhocvenerandae  (nifi  forte  fal- 
lor) vetuftatis  monimentum  collocetur.  Etfi  vero  nulh  me- 
lius  quam  vos  if  il,qux  fit  huic  exemplari  tides  habenda,aeftima- 

rinr, 


EPIST.    SINGULARES.  51? 

rint,  hac  de  re  tamen  vos  admonendos  duxi,  tanfarru 
à  me  ,  in  Luc*  praefertim  Evangelio  ,  repertam  efle  in- 
ter  hune  Codicem&caeterosquantumvis  veteres  diferepan- 
tiam  ,  utvitandcequorundamofFenfîoniaffervandumpotius 
quam  publicandum  exiftimem.  In  hac  tamen  non 
fententiarum  fed  vocum  diverfitate  ,  nihil  profefto  eompe- 
ri,  unde  fufpicari  potuerim,àveteribusiIlish2ereticis  fuiflede- 
pravatum.  Imo  multa  mihi  videor  deprehendifie  obferva- 
tionedigna;  quxdametiamficàreceptafcriptura  diferepan- 
tia ,  ut  tamen  cum  veterum  quorundam  &  Graecorum  &  Lati- 
norum  Patrum  Scriptis  confentiant  :  non  pauca  denique,qui- 
busvetuftaLatina  editio  corroboraturr-quaeomniaproinge- 
niimeimodulointer  fecomparata  >  &cum  Syra&  Arabica», 
editione  collata ,  in  majores  meas  Annotatïonesjàme  nuper 
emendatas  <,  &brevi,  Deo  favente  >  prodituras  ,  congeffi. 
Genevse  g.Id.  Decemb.  1/8 *♦ 


Fragmmtmn  EpifioU  Sam.  Petiti  adSamudemSor- 
berimn  Nepotcm^ 

XX. 

HIerarchiam  efiTe  dixi  jam  ab  îpfisApoftoIorum  temporibus 
inftitutam  ,  ut  diffencionum  plantaria  evellerentur  & 
Schifmatum  femina  tollerentur,&intra  hoc  intervallum,quod 
eftab  AnnoNeronis  quarto  ad  feptimum  ejUsdem,  totoorbe 
decretum  faille,  ut  unus  de  Pcesbyteris  eledtus  y  Epifcopus  ko]' 
ifyxbù  didus,  exteris  fuperponeretur,&  ad  eum  omnis  Eccle- 
fiaecurapertineret.Habespaucis,  fedtibiunir  animimeifen- 
iuminhoenegotio. 

Iacobm  Strmondm  Seb.  Tengnagelio. 
XXL 

Clarlsjîme  êf?  do^iîsfimeDom'me^ 

NIcephori  vêtus  exemplar  Caefareum,  quod  ego  poft  Patrîs 
Frontonis  Ducaei  obitum  in  fidem  meam  receperam,  faU 

vum 


jzo  CL.    VIRORUM 

vum  ad  te  D.  Werdemanni  Refidentis  operâ  pervenifTe  fpero; 
Quid  vero  ejus  editionem  tamdiu  antehac  retardarit,non  facile 
dixerim  5  (èd  video  nunc  tandem  àCramoifio  noftro  typos 
Graecoscomparari,  uteam,proximo,  utait,  Decembri  menfe 
aggrediatur.Quod  fi  fiet,muItorum  expeftationi  fatisfacietj  ti- 
bi autem  imprimis gratiam  habebunt,  qui  tuo id  fe  potiflimum 
beneficio  confecutos  intelligent.  Pater  Petavius  abfoluto  ante 
bicnnium  Epiphanib,  alterum  ingens opusfuum  deDoclrina 
Temporumadverfusjof.  Scaligcrum  prarlo  fubjecit ,  eôque 
jam  perduxit,  ut  porterions  Tomi  pauca  fuperfint  paucis  men- 
fibus  abfolvenda.Pofthaec  ad  Juliani  n*^j3«T«  reliqua  fe  ace in- 
get.DeTheophanisenimHiftoriaconfilium,  opinor,  abjecit, 
quod  &  ab  aliis  tùm  in  Germania ,  tùm  irt  Gallia  ,  pariter  ab- 
jeftumvidetur.BibliothecamPatrumGrseco-Laiinamduobus 
item  voluminibus  comprehenfam  ,  Parifiis  editam  vidimus, 
paulô  ante  quàm  Pâtre  Frontonc  careremus.In  hoc  enimOpe- 
re  defiit  à  paK*e/Ttiç.  Qui  &  alia,ut  nofti,meditabatur ,  Nice- 
phorum  feilicet,  Theodorum ,  Cyrillum  Alexandrinum,&  Bî- 
blia  Graeco- Latina.Ex  quibusNicephorum  plane  abfolveratj 
itaq  ;  cumGraecoTextu  Latina  Verfio,ut  ab  eo  recognita  fuerat» 
conjungetur.  Theodoretum  enim  magna  ex  parte  confeftum 
habebat.Quod  deerat,  fupplere  ipfelicet  impar>in(iitui,  fi  De- 
us  mihi,poftConciliaGallicana,quibusadhucdiftineor,vitam 
virefque  concefierit.Ad  Cyrillum  pauciora  collegerat,  quae  u- 
fui  tamen  efle  poffint ,  fiquishîcaliquandoadeamcuramani- 
mum  adjiciet.In  Bibliis  Sacris  multùm  ac  diligenter  laborarat, 
unûmque  hoc  opus  prae  caeteris  urgebat  :  fed  vereor,  ut  in  po- 
fterumfperareliceat,  propternovam  editionem  Graeco  Lati- 
nam,qu£rucjaminchoataeft,curante,utaudio,Joh.Morino,  è 
CongregationeOratorii  viro  dofto,cujus  nuper  in  lucem  pro- 
dieruntExercitationumEcclef.  libri  duo.  Cramoifium  mo- 
nui  utcumAdventoria,  quam  defideras,  Propemticum  fimul 
noftrum,  quodAdventoriamfecutum  eft,  tibi  meonomine 
offerat;  non  quod  illa  tanti  aeftimem,  utàtelegi  debeant, 
fed  ne  defuiffe  videarvoluntati  tuae ,  cui  &  in  aliis  omnibus, 
quae  pofïim,  obfequarlibenter.  Deum,quodreftat,  oro,ut 
te  rei  literariae  nobisque  meliori  utentem  valetudine  diutifli- 
mè  confervet.    Pariuisj.Non,  Sept»  1616.  ïrag- 


EPIST.     SINGULARES.  511 

Fragmmtum  6'piftoU  QaudiiSarravii  adjac.  UjTe- 
rmm  Armacanum  ,  Lut.  Nov.  9.16  4.8. 

XXII. 

C~>Ogitaverat  aliquando  FrontoDucœus  de  recenfendisGrar- 
xrisSixtiBibliis,  &ma]ta,  utaiunt,  prarclarameamrem 
congelTerac.  Dum  autem  omnem  movet  hpidem ,  ut  fuam 
«Aim  undfque  conquifitis  opibuslocupleret  ,  fcripfit  defuo 
confilio  Romam  ad  Socios  &  ad  Vatican^  Bibliotheca:  Cufto- 
âes,  utfealiquajuvarent.  Uliveroeximiis,  quospromove- 
redebcbant,  conatibusinterceflerunt ,  hisfererationibus, 
faHis  certe  &  futilibus  :  Quod  omnes  i(te  leftionum  varietates 
turbarentpotiusquam  firmarent  aut  inftruerent  Chriftiano- 
rum  animos ,  quodque  polt  Clementis  Vulgatam ,  nihil>quod 
aiicujus  foret  momenti ,  fupereftet.  Nec  hocdixifle  conten- 
ti,  vcluerunt  ,  jufferunt,  ut  Romain  mitteretquzecumquo 
de  eo  argumemo  fibi  paraviflet.  Parère  3utem  necelTe  fuit 
mifero  ifti  mortali ,  cui  ita  omnis  infumptus  Iabor  oî^VJ-  Hoc 
deFrontonenuperdidiciabipfoSirmondo. 

Fragmentum  EpiftoU  ChriftophoriCarleili  Angli  ad 
Çaflalîomm.  3.  Cal.  Ridait  1^62^ 

XXIII. 

INaltero  >  qui  in  te  învehitur  tum  majorem  in  judicando 
arquitatem  ,  tum  inreprehendendo  modeftiam  defideraf- 
fem,  ConviciadedecentChriftianum,  &immanitashomi- 
nem.  Legiquidemtuaomniaftudiofe&quotidielegoj  un- 
de  uberrimum  &  falutarem  percipio  fruclum.  Joh.Checum 
Lar.Gr.  &Hebraice  perbenefcientem  ,  equeftrîs  ordinisvi- 
rum ,  non  nunquam  fum  adortus ,  &  reperi  femper  tua  legen- 
tem  Biblia.  Percontabar  de  tua  in  interpretando  fide ,  &  elo- 
quentia:  tumilleridendo,  uteratafFabilis,  Mehercule,  in- 
quit  ,  majorem  percipio  fruélum  in  IegendoCaftalionem.;, 
quam  in  evolvendis  omnium  Scriptorum  Ccmmentariis. 
Oratiofaciliseft  ,  explicata  ,  dilucida,  fuavis,  concinna& 
diferta:  verbapura&  Latina  ,  &qqar  propius  naturam  no* 

V  y  v  tationem- 


Su  CL.    VIRORUM 

tationemqueGrœcae  Hebraicsque  locutionisattingunt:  Mar- 
tinum  Bucerum  audivi  explanantem  Pfalm.  np.  &  cum.» 
omnia  expofuiiTet>qu3e  Gr.Lat.  &HebraeiDodores  de  ea  quam 
traftavitfententiaprœclarefiTipfilTent ,  monuit  audiendurru 
Caftalionem ,  qui,  inquit,  utefttumpius,  tumeruditus,ita 
deHebraeis  tum  gravius,tum  diferte  convertit  in  hune  modum, 
&c.  Atque  hoc  fecit  me  praefentein  AcademiaCantabri- 
gienfî. 

Cornelii  Valent  Epijiola  ad<&ld.  Ant.Muntum, 

XXIV» 

IUftusLipfius,  familiarisa  idem  difeipulusmeus,  Iiterarum 
&  antiquitatis  caufa  in  Italiam  proficifei  veilc  ccepit.     Petiit 
âme,  amicisquibufdarocommendari,  inprimisautemcon- 
tendit,  utadte,  cujus  cognofcendi&videndiftudiomirifice 
flagrat,  literasfibi  darem.      MittoigituradtehuncJuftum_i 
Lipfium,  alumnum,  utdiyi,  difciplinaemeae,  adolefcentem 
eaprobitate,  modeftia,  ingenio,  eruditione,  judicio,quan- 
ta  teftari  polTum  equidem  me  in  alio  nullo ,  ifta  imbecillitate 
aetatis,  adhucelTeexpertum,  tumvero,  quod  apudteplu- 
rimum  valet,  ftudiofura  antiquitatis  &  artium  ilJarum ,  quas 
tuarnas,  &  in  quibusmaxime  excellis ,  id  eft  optimarum»   Ca- 
ve autem  exiftimes  me  haec  ambitiofe  ,   &  fupra  quam  res  eft , 
commendantiummore,  fcribeie:  imo  vero minus  fortafle, 
quam  virtus  &  eruditio  adolefcentis  merentur,  feribo ,  ne  dum 
eumlaudo,  videarnosipfos,  inftitmionemquenoitramvel- 
le  extollere»    Quamobrem  rogo  te,  Murete  mi,  velpotius 
precibus  omnibusoro  &  obteftor ,  adolefcentem  hune  omni 
ftudio  ,  amore  ,  benevolentiacompleâare atque  devincias. 
Etquoniam  is  honeftoquidem  génère  &  optimis  parentibus 
riatus ,  ea  tamen  mediocritate  fortunz eft,  ut  fe  in  longinqua 
&  extera  regione  difficulter  fuis  facultatibus  fuftentare  porfit, 
verecundeetiamhocabstepetam  ,  (vides  quantum  mihifu- 
mam)  ut  fi  qua  in  re  commendatione  &  opéra  tua  juvare  eum 
potes  j  q«od  certe  potes,  ei  ut  ne  défis» 

Nobilhjî- 


EPIST.    SINGULARES,  523 

NobilisfimO)  reverendo  &fummo  viro^  Joanni  For- 
beJto/Domino  à  Corfe-S.JbeologiœDo&cri  eximh, 
inque  Academia  Abwdonwnfi  ejufdem  Profejjori, 
Ger ardus  Joamtes  Fosjius  S*  P.  D. 

XXV. 

NOn  dubium  cft  quin  omnibus  vcritatisac  concordiae  a- 
mantibus  dolorem  adferat  maximum, quod  amiquarto* 
ties  repullulent  hasrefes;  quandod,ue  etiam  fuccrefcantnova?> 
&  olim inaudita!,  nec  minus  veteribus  illis  fedîis  veritati adver- 
fe  &  paci.  Cujus  rei  caufam  e(îe  praecipuam  arbitrer ,  quod 
qui  animum  adplicant  ad  legendumS.  literas ,  magnam  id 
partem  faciant ,  vel  cum  ftulta  ingenii  fui  fiducia,  vel  prsjudi- 
cio  ab  iis  profeéto,  quos  per  omnia  fequi  fibi  propofuerint,  vel 
abanfmo  haut  aliter  easinterpretandi,  quamiis  loris,  ubi  de- 
gant,  conducibilius  videatur,ad  confequencîum?  velretinen- 
dum,mundibona.  Quomodoadfecliparum  cogitant,  Scri- 
pturas  non  elTeScripturas,  quoties  alio  intelligunturSpiritu, 
quamfunt  feriptae.  Ni(i  igitur  deinfelici  horum  grege  efle 
velimus ,  quemqueveritatemmagisamareconvenit ,  quam 
feipfum  -y  ac  ante  omnia  quidem  ferutandum ,  quid  Deus  dicat 
in  verbo  fuo :  Sed  ne  perperam  illud  interpretemur  ;  quando 
omnes  ad  errorem  fumus  proclives ,  attendere  etiam  debe- 
mus ,  non  modo  quid  unus  &  alter,  fed  omnino  quid  conftan- 
ter  docuerit  Ecclefia  Dei.  Quantopere  enim  répugnât  per- 
fpicuitati Scripturac ,  fiitaexarataecredantur,  ut,  abApoftolo- 
rum  exceffu  ,  ne  in  praecipuis  quidem  fidei  capitibus  ipfi  eas 
Ecclefiarum  dodiffimi  ceperint  Antiftites  !  Quantum  item 
ad verfatur  bonitati  Dei ,  &  amori  erga  nos ,  Ci  per  tôt  fecula  ad 
Scripturarum  intelligentiâ  defuifïe  ftatuamusSpiritumDei,vi- 
ris  licer  pietate&  fanctimonia  praecellentibus ,  Ecclefiaeque 
fempercommendatisfimis ,  atqueeomelioribus,  quoApo- 
ftolicis  propiores  eranttemporibus  !  Necignoro  ,  di&aharc 
noftraparumdefcendereinanimos  multorum,  quia  videant 
etiam  ad  antiquitatem  provocari  in  caufa  deploratifïima. 
Qui  cogi tare  debebant,  nifiifti  hofpites  forent  in  veterum 

Vvv    z  leclione3 


Ji4  CL.    VIRORUM 

leclione  ,  non  tam  futilibus  motum  iri.  Vidèrent  enim, 
bellos  hofce  provocatores  incafTumjaclare  antiquos,  praecer- 
quam  apud  vetuftatis  nefcios ,  qualibusfe  os  facile  fublinere 
poflefperant.  Cseteri  autem,  qui  hiftoriaEcclefîae  funt  ex- 
culti,  nullo  negotiocernuntopinioneseas,  quasfruîîra  ven- 
ditantpro  antiquis,  fi  non  heri  vel  nupernataîiint,  plurimum 
faltem  cœpilTe  demum  anteduo,tria  ,  vel  fummum  fex  fe- 
ptemfecula,  vel  non  mulcoamplius.  Lltobducere  illisliceat 
hoc Optati Miievitani  lib. 6.  Quteflijlanova ^fîultafapîentia^ 
novitatem  quxrere  in  vifceribus vetujlatisl  Quis  vero  non  fate- 
atur  ,  praefcriptione  iïtiufmodimultum  firmari  animos  no- 
ftros  in  genuina  Scriptural  interpretatione  5  validiusquo- 
que,  munkiufquehserefesrefelli?  Quare hoc  armorum génè- 
re femper  pugnatumfuit  à  S.  Patribus:  qui  pra?cipue  quidern 
fetuenturScripturae  au&oritatemec  tamen  praetereunt  prio- 
rum  temporum  cmfenfum.  Hocluceclariuseftexiis,  quac 
difTerunt  adveifusMarcionem  ,  Valentinum  &  hisaequales: 
itemSamofatenum,  Arrium,  Macedonium:  nec  minus  Pela- 
gium,  Ne(torium,Eutychem:  utpraetereamha?reticorumca> 
teros,  Veilemiftaadtenderent,  quiterritidifFufoadeo  ,  ut 
aiunt ,  Ecclefiafticae  antiquitatisOceano,  propterea  veteres 
Theologos  non  legunt;  &,.quianegligunr>  nefciunr,  &poft- 
quam ignorant,  afpernantur;  acnetemerecontemnere,  vel 
folinefcire,  videantur,  etiamtraducendoillos^  complurium 
animos  ab  iisabalienant.  Tantimalifons,caputqueeft,  otii 
amor  ac  laboris  fuga:  dum  non  fatis  cogitant,certi(ïimum  illud 
Ariftotelis  eftatum  in  Nicomachiis  ,  artem  acvirtutemver- 
fari  circa  id  quod  difficiles  eft,  Et  tamen  difïicultatem  illam, 
dequatantopere  queruntur,  multumleniatreclusftudiorum 
ordo,  &hocomnihilïoriae  innatum  ,  quod  deleclat ,  &af- 
fiduaingentisboni  cogitatio  ,  quodexhiftoriaEcclefiae  ,  ve- 
terumque  Theologorum  leclione  ad  nos  redit.  Fidem  fece- 
rint  vel Ifolius  magna: Britanniaevemrae,  vel  etiam  noftrx,  tôt 
Theologi  fummi  :  ante  omnes  KHp.v\\m  illud  hominis  Joannes 
Juëllus,  AntiftesSarisberienfis.  Quis  enim  èConciliis,  vel 
Docloribus(quotqu'jtprimis  fuere  annis  fexcentis)  non  ani- 
mofiusmodo,  feddocîius  quoque  ,  velfelicius  impugnavit 

ad  ver  fa- 


EPIST.     SINGULARES,  fiy 

adverfarios  ?  Non  defuere  quidern  ,  quibus  hocdifputandî 
genus  minus  probaretur  :  fed  ,  praeftantitfimi  etiam  Whita- 
kerijudkio,  timidtoreshifuere  ,  quam  necefle  erat.  Pote- 
ram&aliosfubderemagno  numéro.  Semper  enimBritan- 
niaabundavitTheologis  ,  utScripturarum  »  ficantiquitatis 
ctiam  intell igenriftimis.  Sedutdeiispluribusdicam,  bre- 
vitasinftituti  non  finit.  Adteitaquevenio,  eximie  Forbefi, 
qui,  utihabuiftiantea,  quem fequereris ,  patremtuum  ,  rov 
fLicutue/rtiv  Patricium  Forbefium  ,  Epifcopum  Aberdonien- 
fem,  virum  undecunquedodi(fimum$  itaipfedeinceps,  iti 
hoc  anttquitatis  ftudio ,  patriae  pracibis ,  ac  cunclis  aman tibus 
reclam  ftudiorum  viam.  Nihilmeauribustuisdare,  indicio 
omnibus  eritutraqueharc&Theologica,  inquam,  &Hifto- 
rica  Inftruftio tua, &  illc fignorum  tuorum  adfpectus  adverfus 
tôt  infefta  haereticorum  agmina.Quem  equidem  nefcio  utrum 
comparareveîimphalangi  Macédonien  ,  an  acieiRomana?. 
Sedhuic  potius  ,  quando  (quod  defuifle  phalangi  Polybius 
oftendit)copiistuisfempererit  locus  ,  ficarmorum  viribus, 
fie  feientia ,  atque  arte  inrtruftis  ad  nullum  non  pugnae  genus. 
HabetigiturfacrataMufisa4olefcentia  ,  unde  meliusfapiat* 
dumvideteos,  quificavocantabantiquis,  fibi  femitam  non 
fapere,  licetaliismonftrentviam.  Habetquoque  média  El- 
la ac  conftans  setas ,  quoaccendaturdeinceps  ad  ftudiuman- 
tiquitatis,  fipriusneglexit  ;  velfiferumidputet  ,  faltemut 
alienis  videreoculisadfuefcat,  ubinequitfuis,  Habentdeni- 
que  etiam  in  veteribus  Theologis  fubacli ,  undeproficiant: 
imo  fi  ipfi  pariter  bene  mereri  de  hoc  ftudio  volent ,  non  déc- 
rit hincexemplum,  quodfcribendoaemulentun  quoitama- 
gis  &  magis  glifeat  hiftoriae  Ecclefiafticse honos  ac  fruétus.  Vi- 
des, utquodnoftrumfitdelaboribustuisjudicium  ,  non  pi- 
gitnmfueritmemorireî  acconfidoidemômnes  unooredi- 
auros,  quorum palatoantiquitasfapit,  Etfiveronunquam-r 
tam  féliciter  agaturcumEcclefiaDei  ,  ut  etiam  boni  omnes 
peromniaconfpirent;  confidotametv  etiam  ex  iis,quiantea 
diflenferint ,  hifcetuisledis,  conventurosnonpaucos  j  fal- 
tem  in  illis  religionis capitibus ,  fuper  quibus  in  fex  Conciliis 
univerfalibus ,  vel  Africanis  etiam ,  &  Araufionenfi  oîim  con- 

Vyv    }  venrt 


$i6  CL.    VIRORUM 

venir.  In  iis  autem  ,  quae  non  ad  fundamentum  ,  fed  ftru- 
cturam pertinent ,  nonpacem minus confecter  ,  quamam- 
pleclarveritatem  :  ut  qui  fciam  ,  non  modo  haerefin  vitan- 
dam,  fed  etiamfchifma:  acproptera,  licetubiquegrataeflfe 
veritas  debeat ,  aliter tamen  cum  fratribus,  quamhaereticis, 
efledifputandum.  Utinamvero,  Nobiliflime,  acclariflime 
Forbefi,hac  cruda  ac  viridi  feneclute  pertexère  tibi  detur  cete- 
ra hujus  operis  auro  magis  aurei.  Hoc  ut  contingat,rogamus 
omnesDominumDeum  .*  cui ,  Ecclefiae  fuae  caufa  ,  cura:  fo- 
re confidimus,  &te,  Sdaborestuos.  AmftelodamiiotCaI. 
Sext.  i(54  f. 


Fragmentum  SpiftoU  Job.  Boifii  êlienjïs  Cctnonici 
adHenrkum  Savilium. 

XXVL 

MAgno  sEftimalTem  judiciumtuum  ,  fi  in  aîio  quovis 
auftore  edendo  me  in  focietatem  tuam  afciviffcs  , 
&  confilii  tui  fecifles  participerai  :  at  vero  quocJ  Cliryfo- 
ftomum  editurus ,  Scriptorem  Graecum  &  Ecclefiafticum, 
Scriptorem  non  minus  utilem  ,  quam  uberem  ,  norL» 
minus uberem,  quamdulcem&mellitum;  quonemoexan- 
tiquis  aut  majore  dexteritateScripturas  tractavit ,  aut popu- 
lumdocuitfalubrius,  authaereticosoppugnavit  acrius  ;  quo 
nemo aut  ad  virtutis  ftudia  inflammavit  vehementius,  aut  vi- 
tia  fui  temporis  infec*htuseftliberius:  quodinquam,  tamau- 
reum,  tam  politum,  tamomni  omnium  amore  dignum  au- 
cloremlucedonaturus,  rneinteralios,  velutioptionem  tibi 
fumpfifti ,  hoc  (i  non  pro  fummo  &  plane  fingulari  beneficio 
haberem,  infulfuscerteefîem,  nulliusque  judicii,&,  utChry- 
foftomus  faepiufcule  loquitur ,  tiomo  àym^a* %&  dxa&içoçi 
Summoigitur  me  beneficio  afFeclum  à  te  e(Te  agnofco,  nec 
agnofco  folum,  fed  profiteor  &  prarmefero,&  utmeonomi- 
ne  gratias  tibi  ex  animo  ago  maximas,fictuo  ,  noftroque 
omnium, DeoO.M.%WoH>  ajmsuc  ofTero,qui&nos  voti  da- 
mnarit,&  tibi  fingulari  fua  bcnignitatc  concefferit,ut  op*  lon- 
ge 


EPIST.     SINGULARES.  5*7 

ge  omnium  difficillimum,  &  ut  impenfat ,  ita  laboris  maximiV 
ad  umbilicum  tandem  perduceres.     Admirentur  alii  aedium 
magnifîcentiam  ac  nitoré,  trophaea  illuftrifiimorum  Ducum, 
Colofforum  majeftatem  ,  Pyramidum ,  qua:  cœlum  ipfum 
minentur,  altitudinem:  atmihiuniusChryfoftomi  intégra  & 
accurata  editio  ,    (qualem  à  te  autàncmine  habituri  fumus) 
omnibus  Colofïis,omnibus  trophaeis,  omnibus  denique  quan- 
tumvis  magnifias  Palatiis,  autpraealtisPyramidibus,  longe 
multumque  praeferenda  videtur.     Dicent  &  fendent  hoc 
idem  mecum  quibufcunqueGraecae  literaecurac  accordi  funt> 
maxime  veroTheologi,  &inhis  praecipueEcclefiaftae,&Ev- 
angelii  Chrifti  praecones  atque interprètes,  quibus  peculiari 
quadam  ratione  ita  utilis  &  neceflarius  eftChryfoftomus,  ut 
femperillumoculis  ferre  >  femper  (inu  geftare,  nunquam  de 
manibus  deponere  debeant.     Poft  S.  enim  Biblia,  &  Paulînas 
inprimis  Epiftolas,  nuilum  novi  Scriptum,  in  quo,qui  Concio- 
natoresfunt,  &  Graecc  nonnefciunt,  majore  cum  fruclu  ver- 
fèntur  quam  in  B.  Chryfoftomi  Homiliis ,  quas  ita  numérotas 
quidem  reliquit,  ut  nemo  plures,ita  bonas,  utnemo  meliores, 
ita  difertas  &dilucidas  ,  ut  nihil  neexcogitari  quidem  pofïit 
difertum  autdilucidum  magis.    Atnecjuis  temere,  autani- 
miàmecausadictumhocputet ,  intelligat  velimmebonam 
Chryfoftomi  partemlegiflej  necindiligenter,  quas  dotes  ha- 
beat ,   quas  virtutesdicendi,  obfervaSe.     Atnavoshabet? 
Scio,  necpoffum  diffiteri.    Sedhinarviadeofuntconfpicui, 
adeo  repertu  faciles ,  ut  nuilum  periculum  fit ,  ne  lector  paulo 
cordatior(qualesConcionatores  omnes  eflfe  par  eft)aliquid dé- 
triment! inde  accipiat:illis  vero  detradis  aut  deteclisfaudacter 
loquor)nôeft  intantaScriptorumEccIefiafticorum  multitudi- 
ne,quem  potius  effingere&exprimere  debeantConcionatores» 
quam  aureum  noftrum  Johannem.     Quocircafi  alicujus  ef- 
fem  apud  homines  mei  loci  ac  ordinis  auétoritatis ,  hortarer 
eos  omnes>  &  quantum  vox  &  latera  permitterent ,  clamando 
inftigarem ,  ut Chry foftomum  tanquam  Concionatorum  du- 
cem  ac  coryphaeum,  vel  potius  utChriftianumCiceronem, 
autDemofthenemintuerencur,  ut  veftigiis  ejus  infifterent, 
ut  pro  ablolutiffimoChriftianac  eloquenti*  exemplari,  ad  imi- 

tandum 


5i8  CL.    VÎRORUM 

tandum  fibi  proponerent:  praetereaut  quotidiana  eum  Iecli- 
one  familiarem  fibi  facerent,&Opera  ejus  omnia,quantumvis 
iniquo  pretio ,  primo  quoque  tcmpore  fibi  compararent. 
Nullameniminretameximii  ufus  impenfam  formidandam. 
Csterum  hic  mirari  fubit  hominum  noftrorum  prarpofte- 
ram  parfimoniam  ,  qui>  fiparandusfit  equus ,  auttoga  pau- 
loelegantior ,  autamici  vocandi  adcœnam  ,  nonadeoma- 
gnam  fumptuumhabent  rationem  :  atfi  liber  fit  emendus, 
praî  quocacnam  vcl  lautiflimam  etiam  Ethnicus  Philofophus 
contemneret ,  praequo  togam  conculcaret  ,  &afpernaretur 
équum,  hïccertedici  non  poteft  quam  fint  tenaces,  quamfor- 
didi  ,  quam  plane  Eucliones  !  Si  projugo  boumdependen- 
daefuntoftomin2,aut etiam decem, non  metuisfumptum:  at 
fi  pro  Johanne  Chryfoltomo  folvenda:  funt  minae  totidem,  aut 
fortafle  pauciores ,  pretii  magnitudine  deterreris?  O  corîO 
cerebrum!  Sitantivitrum ,  quanti margaritam  ?  Sedrepri- 
mome. 


JUagnifico  Domino  ^ndr,  Dudkio  Petrus  Qaroli- 
nus ,  Co?icionator  rUaradknfîs+ 

XXVIL 

GRatiam  &  pacem  à  Deo  Pâtre  &  Domino  noftro  J.  G  uni- 
genitoàPatre  ante  tempora  fccularia  ,  &  in  plenitu- 
dine  temporis ex muliere  nato  precatur  ,  fuaque  officia  corn- 
mendat.  Quanquamvirtutis,  fapientiae&humanitatistuar, 
in  omnes  propemodum  Orbis  Chriftiani  plagas  pervulgata  fa- 
ma,  me  quoque  tuinominis  defiderio  inflammatum  jamdu- 
dumimpulit,  Magnifiée &clari(Time Domine Dudici,  utali- 
quas  notitiae  faîtem  tecum  ineunda?  fores  meis  literisaperiam , 
haftenustamen,accufantibus  etiam  amicis  timiditatem  me- 
am ,  nihil  hujufmodi  tentare  aufus  fun%  Nam  etfi  inligni  tua 
pietate,  quam  uno  omnium  orepraedicari  ubiqueaudio,  & 
in  fummo  tuo  ingenio  liberalibufque  difciplinis  cultifïimo, 
cui  profeclo  nihil  agrefte  aut afperum  inefle  poteft ,  conquie- 
fcens,  futurum  omnino  fpexabam  >  utmeaminterpellatio- 

nem 


EPIST.     SINGULARES.  sx> 

nemnonmoleftelaturusefies:  meustamen  pudorquodam- 
modo  fraenummihi  injiciens,  animum  fcnbcndi  cupidunu 
retrahebat»  Virum  enim  tam  illuftri  loco  &  exccllentis  eru- 
ditionisfajiigio  pofitum  ,  cujus  amicitiam  magni  quiquè& 
prêtantes  viri  certatim  &  cupide  expeterent,  ab  homine  in-, 
obfcurumangulumprojeclo  ,  necliterisfatis  ,  utpportet, 
munito,  qualemmeeiTefatennondubito,  fine  aliqua  terne- 
ritatisnota,  interpellarinonpofle  judicabam.  Quinetiam 
literaetuxadPetrumMelium  ,  quem  ego  fratris  in  loco  ha* 
beo,  cultifàmae&ornatifiimae,  fuperioribusmenfibus  per- 
fcriptac,materiamtimorimeo  fuppeditabant>quibustu,quod 
importunitate  nefcio  qua  moleftiam  tibi  attuliflet,  paulo  acer- 
bius&ftomachofius  ,  utbonatuapacedicereliceat  ,  cuiru 
perftrinxifie  videris.  Verum  enimvero  his  dubitationurru 
fluclïbus,  quibusmeagitatumfuiflenon  inficior  ,  emergere 
mihi  cupienti ,  hune  nihilominus  portum  tenendum  efîe  fta- 
tui,quem&  magna  de  tuaeximia  humanitate  fpes  ,  &meu$ 
ergatuas  virtutesamorincredibtlis ,  ftudiumque  perpetuum 
promerebant.  Quapropterpatereobfecro,  praeltantiffimo 
D.  Oudicijin  feribendis  ad  te  literis  fola  nominis  tui  obfervan- 
tia  incenfum,  fummaque  tua  humanitate  fretum  ,  audacius 
manumadmovifle,  eociue,  utmeamhanc,  fiquaeeft,  im- 
portunitatem  placide  tollens  ,  mihi  quoque  tuis  occupatio- 
nibusobftrepcnti ,  veniamdesvehementerpeto.  Nequo 
ego  nunc  ut  in  album  tuorum  amicorum  recipias,  abs  te  con- 
tendo  ,  quod  certe  magna;  temerîtatis  &  impudentiar  foret. 
Sed  nunc  me  ex  eorum  numéro  eflfe  agnofeas ,  qui  tuas  virtu- 
tesadomnem  pofteritatem  immortales  admirantur&obfer- 
vant.  Etfi  enim  (ditam [enim  ficutmeafert  natura  ingénue) 
fubobfcuri&ambiguirumores,  praîfertimabadverfariis  no- 
ftris circumferuntur,  te relicla Orthodoxa  de  Deo  doctrinal, 
profeflïone  renovata ,  Serveti  opinioni  fa vere  cœpifle  :  Nun- 
quam  tamen  ut  in  hanc  de  te  opinionem  venirem  perfuaderi 
mihipaflusfum  ,  nequepatiar  eo  ufque  ,  donec  aut  feriptis 
publicis,  aut  literis  tuis  mens  tua  mihi  perfpecla  fuerit.  Virum 
enimteirtapietate,  fapientia&eruditione,  cujus  exemplum 
in  utramque  partem  plurimum  valet ,  non  exiftimo  temero 

Xxx  quip- 


Ho  CL.    VIRORUM 

quippiamcommiflurum,  quod  magnouniverfaeOrbisChri- 
ftianiEcclefiaedetrimento   futurum  fit.        Videre  te  etiairu 
certofcio,  principiaquibusiftinituntur ,  tam  abfarda&  in- 
firma efle  ,  utfinemagno  Iabore  colligereliceat  ,  nihilnifi 
acuti  ingenii  famam  captare  voluifte,  qui ab aliis diMentiendo 
<5&«7o£<*ha'copinionum  inEccIefiam  invexerunt  ,  dequi- 
bus>  fi  perte liceat,  eritalius  commodior  difputandi  Iocus. 
Quinetiamfi  verum  fit  id,  (quod  omenDeus  avertatî)  quod 
tuinominis parurn  amantes  difleminant  :  fummum  tamen_> 
tuum  ingenium,  fummamfapientiam  ,  eruditionem&elo- 
quentiam  ftudiofe  colère  non  definam ,  quibus  tu  certe  non_i 
folum  tua:  gentis  homines  longifïimo  intervallo  poft  te  reli- 
quifti,  fedeosetiam,qui  ingeniofiffimi  cenfentur  ,  erudîto- 
rum  omnium  judicio,  aequafti.     Necidmodo,    fedincredi- 
bilemetiam  humanitatem  attulifti  ,  qu«e  ,  etfi  mihi  corarru 
perfpeclanoneft,  fermonestamennoftrorum  popularium-i 
niirificeeamextollentium,  ficmihifidem  fecerant  ,  ut  vei 
tantillum  de ea  ambigere  fumma  mihi  religio  fit.       Nequo 
veroextimefco  ,  Magnifiée  &  praftantifïïme  Domine Dudi* 
ci,  negratiamtuam  immodiceafientandoaucuparinonnul- 
2is  videar.       Quidni  enim  tuas  ego  virtutes  admirer,  admi- 
randocolam,  quaseximii&fummi  viri  ad  ccclos  ufquelau. 
dibus  evehunt?  Nec  tu  histuislaudibusfaves;fcio,acforcafio 
etiamanimustuusvehementer  hifce  ofrenditur,  fednosin- 
gratifumus,  fipraeclarahascornamenta,  quacdivinitusinto 
collata  agnofcimus,  turpi  filentio  fepeliamus.      Non  igitur 
vereor ne haccafientatio fit,  àquaprofedomeum  ingenium 
abhorret  fummopere,  fed  officio  potius  me  adduclum  fentio, 
lat  meam  in  te  gratitudinem  hic  faltem  declararem,  idque  in_» 
optimamtepartemaccepturum  ,  pro  tua  humanitatenoru 
dubito.     Quodfi  hancvoluntatis  meaefignificationem,  gra- 
tamtibi,  quemadmodumfpero  ,  fenfero  ,  dabo  equiderru 
opetam,  utreipfacognofcasmeunum  efieexprarcipuis,  qui 
tuisornamentispraecIarifTimisfavenc  ,  quiquediutiffimerlo- 
rentem  te  efie  cupiunt.       Bene  vale  ,  feculi  noftri  orraamen- 
tum»    Datum  Varadini  i*.  Cal. Quint.  1572. 

4 

M 

Pétri 


EPIST.    SINGULARES,  j^i 

Pétri  Molind  Spiftola  adjac  Ationtacutiurn ,   Ba  ■ 
tbonienfem  6'pijcopttm  Anno  1610. 
XXVIII, 

Cunftantemme  ,  Prxfu!  ampliiïime  ,  &metuentemtuas 
graviflimas  occupationes  intempeftiv3  fcriptioneinter- 
rumpere  ,  impulittandembcclefiœutilitas,  fuafitqueeatibi 
exponerc,  quae  mihividentur  ad  Ecclefîaî  veftrœ  &  noftra: 
communem  utilitatem  pertinererneque  enim  quifquamefi:, 
apud  quem  melius  &  tutîus  ha?c  deponam  quam  apud  te, 
quem  fcio  Dei  zelo  tangi  &  apudSereniffimumRegem  plu- 
rimum  pofle  gratia.  Caufa  mihi  fcribendi  If.  Cafaubonus, 
cujusad  vosprofediomihi'nonparvaminjicit  folicitudinem. 
Vireftfanecordatus  ,  pius&probus,  fed  quem  metus&  ira- 
cundia  tranfverfumegerunt.  Abhinc  triennium  cœpitde 
Religione  maie  fentire  &  inclinare  in  Papifmum  ,  paucis  ca- 
pitibus  exceptis ,  quae  eum  in  Religione  nutantem  à  manifefta 
defeftione  cohibuerunt ,  qualis  fuit  Communio  fub  una  fpe- 
cie,  TyrannisPontificia,Liturgialingua  ignota,  Imaginum 
Cultus,  Opéra Supererogationis.  Hoserrores  iîle  nondum 
concoquit,  &  in  iis  adhucnobifcum  fentit.  In  carteris  capi- 
tibus  controverfiarum  non  abfcure  prs  fe  fert,  ac  paîam  pro- 
fitetur  odium  noftraefteligionis ,  quam  interPontificiostra- 
ducit  contumeliose  ,  &quafi  novitiolumCalvinicommen- 
tum  odiose  exagitat.  Me  vero,quo  femper  ufus  amico  &  fa- 
miliari,  monentem  amicenon  tulit.  Initiummali,  odium 
inGenevenfes ,  quos  inlite  pecuniaria  ,  quamGenevaemo- 
verat ,  expertus  eft  fibi  adverfos  ,  quibufque  interceftoribus 
ait  feexcidifie  caufa  &uxoris  dote  exutum  fuifle.  Exeocœ- 
pitminiftros  omnes  acerbe  infeclari ,  &  incujufvis  obviifi- 
num  virus  hoc  effundere.  Hominem  ita  perturbatum  & 
impotentis  iracundias  adortus  Cardinalis  Perronius  ingeni- 
um'inftabile  loco  facile  movit ,  &pene  peflum  dédit.  Ibi 
tum  Cafaubonus  Cardinale  impulfore  legerePatres,  &clam 
cum  Cardinale haberecolloquia  $  quaccunque  vero  inPatri* 
businveniret  in  fpeciem  nobiSadverfa  mordicus  apprehen- 
dere,    Vir  fane  in  philologis  &  linguis  doâiffimus,  îedcirca 

X  x  x    2  rerura 


53i  CU    VJRORUM 

rerum  cognitionem  non  perinde  diligens ,  &  in  quo  acrimo  - 
niamjudiciidefideres  :  quippe  qui  plus  memoriamquamju- 
dicium  exercuit,&quê*  inma  facilitatefequacé  quameunque  in 
partem  impuleris.  Tantum  malum  in  viro  tantac  doclrinar, 
&  quemcolo&  facio  maximi,  tuli  fane  graviter,  fcquodpo- 
tui  conatus  fum  ad  priftinam  mentem  revocare  5  fed  frultra 
fui,  ha&enus  incalefcenteindies  ejusodio  inGenevenfes, 
&  Cardinale  altrinfecus  inftante,&  fuafiones  pollicitationibus 
condiente.  Inter  haec  commodum  accidit,  ut  Rex  vefter 
Sereniffimus,  impulfore  D.Archiepifcopo  Cantuarienfi ,  eum 
ad  fe  evocaret.  Ea  res  me  recreavit  aliquantuîum,&  in  fpem 
erexitfore,  uttuiscolloquiis&fuafionibus,a!iorumque,  quos 
habetAngliadodti(Tîmos,inredlamviam  reducatur ,  ejufque 
iracundia  detumefeat ,  mollita  locorum  &temporis  interval- 
lo:  quam  ad  rem  ut  quod  potes  induftriac  conféras ,  Vir  ma- 
gne ,  etiam  atque  etiam  rogo.  Quod  fi  nullatenus  poteftà 
îententia  dimoveri,  commodifïimum  &  tutiffimum  erit,eum 
honeftis  praemiis  obftrictum  occupare  circa  Hiftoriam  Eccle- 
fiafticam  &  refutationemBaronii ,  adquodOpus  jam  multa 
congeflït:  Eftenim,  utdixi,  Papae  Tyrannidi  adverfus  :  ac 
in  hac  parte  nobifeum  fentit  :  quecirca  quicquid  in  hec argu- 
ments feripferit,  cedetinEccIefiaeaedificationem.  Denique 
oro,  obteftor,  facite,  ut  quoeunque modo  vefter  fit  ;  nam  fi 
adnosredierit  ,  certaeft  defe&io.  Unde  ingens  Ecdefia: 
fcandalum&ofTenfioinfirmorum  :  Vivimus  enim  inter  ad- 
verfarios,  quinoftrorumîapfuincredibilitertriumphant ,  & 
ejafmodi  Circenfes pompas fpeciofecircumducunt,  Illequi- 
demReginccnoftraevaledicenspromifit  reditum  :  unde  ne- 
cefîehabetdatamfidemliberare:  Sedfi  apud  vosmelioremu 
conditioneminvenerit&otiumcum  honore,  redibit  procul 
dubioad  vos ,  poftquam  hicconvafaveritfupellecliIem&Bi- 
bliothecam,  quamhabet  ampliffimam  :  Nec médiocre erir 
Angliaeornamentum,  homoreiliterariae  facile  princepsy  & 
nosliberaveritismagnomeru  ,  &animam  jam  pronarn  in_» 
ruinam  fervaveritis  veftra  induftria.  A  vertat  Deus  hoc  ma- 
lum i  &  vos  faciat  tam  boni  operis  inftrumentum.    Sed  de his 

Job, 


EPIST.     SINGULARES,-  5*  J 

Joh>  BaptijlaFokngim  Nicodcmofratri. 

XXIX. 

ET  tu ,  frater  ,  me  in  nemoribus  latitantem  interpellas? 
Ménetamalta  fcribere  opinanturamici?  Caecum  id  pror- 
fus  eft  amoris  genus ,  quad  in  amicis  eam  videt  excellentiam, 
quam  ne  ftatamquidemvirtutisformam  appelèrent  femido- 
tti.  Ego  enim  quid  de  me  meifqj  fcriptis  fentiam ,  non  raro 
hifce  in  Commentariis  (inPfalmosfciïuet)  tum  dico ,  tum  ,  ne 
erretLector,  adravimufqjclamo:  fincerumme  fcilicettan- 
tummodo  efle  Scriptorem,nempe  cui  pro  fcopoDei  fit  honor, 
&fufquedequereligio:  nïhilpraeterea.  Quaremeisinmo- 
numentis  nihil  al ïud  in  primis quserere  debent amici ,  quam-. 
amplam  erga  omnes  charitatem  ,  atque  in  Deum  fiderru» 
Tantum  eruditionem  in  re  facra  non  oftento.  Quae  tamen , 
fiinmealiquam  eflfejudicant  ,  eatandemeft  ,  quac  meamj 
ubique  prae  fe  fert ,  ut  tu  eam  vocas ,  mediocritatem  ,  non_. 
crandioraillaSophocleo,  utaiunt,  dignacothurno,  quac  tu 
Frater  alioqui  mini  charioroculis  propriis  de  me  asque  praedi- 
cas ,  ac  de  incognito  omnino  hofpite  quis  rudis  prorfus  ac  ex- 
pers  judicii  pracdicaret.  Amor  enimvero  te  in  me  audaculum 
aiiquantifper  facit.  Verumegointerea  meo  me  fpithamo 
metiens ,  adeoex  fuperfl  ais  amicorum  laudibus  non  efferor > 
quin  me  eiïe  Foîengium  cogitem  ,  hominem  nimirum  na- 
tumHyadumtempore  ,  idcirco  abaquisillisnonabhorren- 
tem,quasChriftus  inDavide  ufquead  animam  fuam  intraflo 
queritur.  Haeceftcruxvitar,  haeproborumdeliciae ,  idduri 
cum  mundo  certaminis theatrum,  forfan  &  trophaeum  :  cujus 
quidem  labores eri^rn  tu  mecum  experiris  Nicodeme.  Ex- 
peritur&Theophiîusnofter,  (alter Folengii  frater  ,  quifubMcr- 
UmCocaii  nomine  Carmin  a  quadam  eâidît)  CUJUS  ingenium  noftro 
sevorarum  atque  infolens,  femperinfenfum  reitranis,  Sed 
cum  edentulae  fint ,  nihil  aliud  quam  coaxant  :  qua  quidem.. 
re  non  tam  iram  quam  rifum  viatoribus  excitare  foiitae  funt. 
Sed  ad  propotitum  redeo.  Ain'tu  meas  expeclari  Iucubratio- 
nes?  En  hubeant qui  expédiant:  en  noftriexiliifruclus ,  fquo 
enim  alio  appellabi*  nomine  hanc  vitam  >)  En  nemorum  par. 

Xxx    }  tus 


H4  CL.     VIRORUM 

tus ,  en  measfîdei  ronfeflîo,  en  quid  tandem  meus  toties  in- 
ftipulatusàmundoanimusrefponderit,  Vale.  Albanet*, 
ibid.Decemb.  1/42. 


Fragmentum  SpiftoUJohannis  Skcbu  Cofieleciiad 
Srafmum ,  ex  Ane  Coftelecenjïio.Oiïob.  /5 iç. 

XXX. 

TErtia  Se&a  eft  eorum,  quosvocantPyghardos  ;  hideno- 
minationem  à  quodam  transfuga  ejufdcm  gentis  acce- 
perunt,qui  hue  veniens  ante  annos  9  y.eo  tempore  quo  Johan- 
nesZizka ,  homo  facrilegus &  fceleratus ,  bellum  hic  Ecclefi- 
fiafticis  & omni  Glero  indixerat.  Hi  de Summo  Pontifico , 
Cardinalibus ,  Epifcopis  &caeteris  perfonisEcclefiafticisnon 
aliudfenciuntquam  demanifeftisAntichriftis  ,  Pontifkem_i 
ipfumnuncbeliiam,  nunemeretrieem  illam  Apocalypticam 
appeilantes,  Epifcopos  &Sacerdotesip(i  fibi  eliguntLaîcos 
rudes  &literarum  expertes,  uxores&liberoshabentes  ,  fra- 
tresfe&fororesinvicemvocant,  &  falutant  :  autoritatem 
tantumV.&N.T.exScripturis  recipiunt.  Doclores  omnes 
veteres&neotericos  &libros  eorum  contemnunt  »  necdo- 
clrinaeeorumquidquam  tribuunt.  Sacerdotes  eorum ,  cum 
Officia  MifTarum  célébrant ,  ablque  ullis  id  veftibusSacerdo- 
talibus  faciunt  ,  necullis  circa  ha:c  preculis  vel  orationibus 
utuntur,  praeter  folamDominicamOrationem,  qua  panem 
fcrmentatumconfecrant,  DeSacranientisEccleu'at  velpa- 
rum  ,  velpropenihil  çredunt  &fentiunt  :  qui  ad  harrefim-j 
eorum  accedunt,coguntur  finguli  in  aquafimplici  rebaptizari, 
necfalemnecaquam  benedicunt  ,  neede  oleo  confecrato 
quicquam  tenent ,  in  Sacramento  Euchariftize nihil  efle  divi- 
nitatis  credunt,  fed  folum  panem  &  vinumeonfecratum,  Ci- 
gnisquibufdamoccultis  mortemChriltireprefentantem  affir- 
mantes :  &  propterea  in  idololatriam  cadere  omnes  quot- 
quoteoram  illogenuafleclunt  &  incurvant  ,  vel  illud  ado- 
fant:  cum  inalium  finemàChriftoSacramentum  illudinfti^ 

tutum 


EPIST,    SINGULARES.  H5 

tuturn  non  fit  ,  nifi  ad  memoriam  pafiionis  ipfiusrecolen- 
dam,  &  non  ut  hinc&indecircumferatur  ,  aut  elevatum  à 
Sacerdote  videndum  oftendatur  :  quoniamChriftus  ipfe,qui 
adorandus&cukulatriaehonoranduseft ,  fedetad  dextranu 
Deipatris  ,  ficutinSymbolo  fideiChriftiana  confiteturEc- 
clef  ia,  Suffragia  Sandorum  &  Orationes  pro  mortuis ,  rem.» 
vanam  &ridiculamarbitrantur:  fimiliter  Confeffionem  au~ 
ricularem ,  &  pœnitentiam  pro  peccatis  à  Sacerdotibus  injun- 
dam.  Vigilias&Jejunia,  rucum&tedoriumeiïehypocri- 
tarum  :  Fefta  D.  Virginis Mariai  Apoftolorum  &  reliquorum 
Divorum  ,  inventa  efieotioforum  affirmant  :  Dies  tamen_. 
Dominicos,  &feftumNatalisDominici,  Pafchae  &  Penteco- 
ftes  célébrant  Multa  efifent  alia  illorum  portentorum  per- 
niciofadogmatacommemoranda  ,  (î  nonrationem  melio- 
rum  & graviorum  ftudiorum  tuorum  haberem.  Si  tamen  fu- 
perioresduaefadionesadconcordiam  reducerentur  ,  poflet 
&iftanerariaSeda(quamvisjamplurimum  auda,  maximo 
veropropter  vitamSacerdotum  nimium  ditTolutam)  opitu- 
lanteRegeexterminari  f  vel  in  meliorem  fidei  &religionis 
formam  reduci. 


Srafmi  Refponfîo. 

XXXL 

Fadionem  Pyghardicam  longius  abeffe  à  régula  pacîsEv- 
angelica»,  minus  mirandumeft,  quum,  ut  fcribis,  ab auro- 
re fcelerato  profeda  fit.  Nam  fi  ideoAntichriftus  eft  Pon- 
tifex  quia  impius,aut  fi  ideo  meretrix  eft  Ecclefia  Romana,quod 
aliquoties  habetCardinales  aut  Epifcopos  aut  alioqui  mini- 
ftrbs  improbos,  eadem  opéra,  nuîîis  Epifcopis,  nullis  Paftori- 
bus ,  nullis  Regibus  obtemperaremus,  ut  ne  dicam  intérim, 
quod  hac  feneftra  aperta,  utcuique hic  aut  ille  effet  invifus, 
itaimpiushaberetur.  Qpod  fi  illi  ,  refradisomnis  pudoris 
repagulis,  pergant  palam  effe  fceîerofi,  utaliqua  rationecoër- 
cendifunt,  itaneque  cujuslibet  eftillosincefTere,  nec  armis 
remgeriplacet  3  nefemeladmiffumexernplumviolentiae  fae- 

viat 


jjtf  CL    VIRORUM 

viat  ininnoxios,  Quod  fibi  facerdotes  &Epifcoposeligtint, 
non  abhorret  à  confuetudine  Veterum.  Sic  eleclus  eft  S. 
Nicolaus,(ic  Ambrofius,  fed  nondum  editaformula  eleclionis 
canonicae,  quemadmodum  olim&  Reges à  populo  defigna- 
bancur.  Deinde  crebri  tumultus  populares  effecerunt,ut  re$ 
paucorum  arbitrio  tranfigeretur.  Caeterum  quod  indodos 
eligunt&  literarum  expertes  j  tolerabiliusefiet,  fi  vitaepietas 
penlaret  eruditionis  inopiam.  Nunc  gemina  calamitas  eit 
populi,  fî  non  minus  impii  funt,  quam  indocli.  Jam  quod  fe 
vicidïm  fratres  &  forores  appellant ,  non  video  cur  debeat  re- 
prehendi.  Atque  utinam  eademappellanomutuae  charita- 
tisperfeveretapud  omnesChriftianos ,  fleuri  mores  nondif- 
fentirent  à  verbis.  Quod  minus  tribunt  docloribus  quam  di- 
vinis  voluminibus,  hoc  eft  plus  deferuntDeo  quamhomini- 
bus ,  reele  fentiunt  :  Sed  quod  horum  aucloritatem  ubique  re- 
jiciunt,  tam  iniquum  eft  quam  fi  ubique  reciperent.  Jamta- 
metfinon  adhorretàvero  ,  Chriftum  &  Apoftolos  in  quoti- 
diano  veftitu  confecrafle  ,  tamen  impium  eft  contemnere, 
quod  non  abfque  falutari  confilio  poft  à  Patribus  eft  inftitu- 
tum.  Ceremoniac  funt ,  fedhisceremoniiscommendantur 
populo  divina  myfteria.  Et  fi  nihilaliud  ,  quorfum  attinet 
in  earediflentire,  quaecitranegotium  poteft  obfervari?  Nifi 
Pontifex  Romanus  hoc  illis  permitterer,  ut  ad  antiquités  me» 
moriam  fuisritibusuterentur,  quemadmodum  Grarcis&Me- 
diolanenfibus  fuos  concedit ritus ,  à  noftris  multum  dlverfos. 
Quod  fi  iftis  tantopere  placetDominica  precatio,  ea&no- 
ftri  Sacrificii  pars  eft.  Utftultum  eft  nihil  admifeere  Sacris 
prêter  unâ  precatione,  ita  nô  re&e  faciunt  q  ai  quaslibet  quo- 
rumlibet  naenias  admifeent.  Jamquac  de  Sacramentis  fen- 
tiunt tabfurdiora  funt ,  quam  ut  aures  piac  ferre  poffint  >  nifi 
quodè  tantismalishoc  boni  poflumusexcerpere  ,  ne  nos  ré- 
bus bene  inftitutis  ad  quaeftum  aut  inanem  gloriam  >  aut  etiam 
tyrannidem  abutamur.  Vigilias  acmoderata  jejunia  demi- 
ror  qua  fronte  contemnant,  cum  ea  nobis  toties  Apoftolicis 
verbis  commendentur,  quanquam  adharcmalimhortatudu- 
cihomines,  quam  imperio trahi.  Porrodefeftisdiebusnon 
multum  abeft  iftorum  opinio,  à  feculo  Hieronymi.  Nunc  in 
mmenfumaccrevitfeftorumturba,  quumnullis  diebus  plus 

feele- 


EPIST.    SINGULARES.  $17 

fcelerumcommittatvulgus  :  c^quodeftinhumanifiimum--, 
cogunturefieotiofitotosdies  ,  quinon  aliis  reditibus  alunt 
uxoresacliberos,  fortaffis  etiam parentes,  quam  opéra  diur- 
na.  Hisindicereferias,necdarequicquam  ,  quideftaliud, 
quameosadfamem  adigere?  Sintcrebrafefta  ,  fed  inTem- 
plis  ,  adquaîdivitibusliceataccedere  ,  feditautpauperibus 
licear  vivere.  Saltem  illud  concederetur,ut  pera&is  facris  re- 
deant  ad  fan&os  labores.  Quid  enim  fancTius  quam  manuum 
labore  profpicereliberis  acfamiliae  ?  Nunc  ad  cujuslibetfu- 
perftitiofum  afFeclum  inftituitur  feftus  dies  ,  imo  fere  vide- 
mushocftudioefiequibuldamEpifcopis  ,  utfinguli  fingulos 
feftos  dies  addant  Calendario,  quo  vel  hoc  monumento  fuum 
nobilitent  Epifcopatum. 


Ben.  s/QrU  Montant  Epiftola  adPbilippmnlLHi- 
fpaniœ  Regem  }  ex  Hifpanico  fermonc  Latine 
'verfa^ 

XXXII. 

Sacra  Catbolka  Regalis  Majeftas , 

TAnquamfïdelis&obligatus  fervus  fecundum  fimplicita- 
tem  Chriftianam&profide  in  omnibus  illis  débita,  quac 
adDei  veftraeque  Majeftatis  (ervitium  &ad  reclam  Rerump. 
ipfi  fubjeclapum  adminiftrationem  pertinent,  ut  eo  nomino 
quantum  in  me  eltfaciam,  teftoracmoneo,  unam  illarurru 
rerum,  quas  Majeftas  V.  Gubernatori  acMiniftris  ,  quiin_j 
Belgio  funt aut  poft  hac  erunt ,  fe verilîime  débet  injungero , 
efleiftam,  utcaveant  Jefuitis  commifceri  ,  nec  quicquamj 
negotiorum  cum  illis  communicent  ,  nequeadid  ,  quod 
nunc  habentauctoritatis  vel opum  in  his  provinciis ,  ullam 
accefllonem  faciant  :  infpecie  autem  utGubernatorBelgii 
nemine  illorumpro  Prardicatore  vel  Confeffarîo  uti  audeat, 
Deo  enim  &confcientia  telle  perfpeclum  habeo  ,  tamhoc, 
quam  quicquam  aliud  referre  ad  rem  Ivj.  V.  &  adliberam  exe- 

Yyy  cutionem 


*3S  CL.     VIRORUM 

cutionem  boni  regiminis  harum  provïnciarum»  EtM.V.pro 
certohabeat,  perpaucosinHifpaniainveniri,  extra  ipforum 
Societatem,  qui  pluribus&certioribus quam  ego,  argumen- 
tis  perfpedtum  habeant  ,  quaefint  illorum  praetenfionts  feu 
ftudia ,  qui  fines  ,  quantoque  ingenio&conatu  ad  fines  fibi 
propofitosconnitantur  ,  fimiliterque  de  multiseorum  rébus 
particularités,  quibusobfervandisnonabuno  ,  fedjamin- 
deà  quindecim  annis  animum  adverti.  Albanum  Ducem  in 
iis,quaHpfoGubernatoreafTeclarunt  ,  aliquantotrepidioreru 
faille  accepi  ,•  nequedubitoquinenm  ad  idimpulerintcaufae 
adremM.V. pertinentes:  quonominepriusprivatim  ,  poO; 
etiam publicej  deillodolentiffimequeftiiunt.  Nuncipium 
vero  ob  aliatum  de  novo  Gubernatore  nuncium  triumphant, 
&  gloriofe  jaclitant  fe apud illum  plus,  quam  vellent  ac  poftu - 
larent  ,  commoditatis  habituros.  Totusenim  noftereft, 
aiuntilli,  folemniinterillusloquendi  formula,  Neque  ve- 
ro dubium habeo  ,.  quin  enixe  facluri  fint  quicquid  poterunt , 
ut  voto  potiantur.  Vifum  mihi  eft  pro  eo  ac  debeo  ejus  rei 
M  V.  peculiari  Epiftola  certiorem  facere  ,  quam  Gaftelo  per- 
ferendamcredidi ,  etfi  ille  argumentum  ejus  ignorât  :  nec 
enim  me  prarterit,quos  paflim  exploratores  habeant ,  ut  quic- 
quid de  fuis  &alienisnegotiisagatur,  refcitcantj  quantiquo 
nocumenti  ,  &  quam  tedasexerceantinimicitias  contra  mi- 
noris  aucloritatis  nomines ,  quos  quovis  modo  rerum  (uarum 
quicquam  non  fatis  ex  fua  libidme  attingere  intelligunt.  Ne- 
gotia  particularia  literis  perfcripta  M.  V.  taedium  afFerrent. 
Egoaliud  necdefideronecpoftulo  ,  quam  M,  V.inferviro, 
nec  quicquam  eimoleftiaeafpergere,  cujusregiam  perfonam 
&coronamDeus  longum  profperet  ,  ad  fanctifui  nominis 
gloriam.    Antuerpiaeig.Feb.  1 771. 

S.  C  R.  M. 

befa  Us  fies  de  K  M.fu  Ca* 
pclluny  criado 
Ben.Aruts  Montana, 

Hope- 


EPIST.    SINGULARES.  yjo 

Hopertts  Calvino  S. 

XXXIII. 

NOndubito,  virpraeftantiffime,  quin  res  Angliae&regni 
ftattis  per  amicorum  literas  haclenus  intellexeris.  Et 
quod  Rex  pientifïimus  nofter  (  ft/Wv/w  VI.)  fatis  conceflit» 
dubio  procul  propter  noftra  peccata.  Illius  mortem  fubfe- 
cuta  cft  turba  calamitatum  miferrima  Paflîm  in  regno  eri- 
gunturaltaria,  privatae  Miflae  in  pretio  habentur,  pluribusin 
locis ,  omnia  in  Ecclefiis  Latine  aguntur.  Pii  viri  fibi  metu- 
unt.  Ecdefiarnm  proceres ,  &  omnes  qui  Chriftum  pure  do- 
cuerunt,extrema  expédiant.  Ecclefiae  veftrae  &  omnium  pio- 
rum  preces  fupplices  rogamus ,  ut  alacri  &  infradto  animo 
Chrifti  gloriam  quaeramus,  &  mortem  ipram  gloriofifllmam 
pro  nomine  illius  fuftineamus,  Londini  ex  carcere  ,  3. 
Sept.iffj. 

Tua  pietatis  jludiofiffmus  Job, 
Hoperus  l'igorn,Epifcopus, 


Eximîœ  pietatis  £f?  emditioms  Vïyo  Georgio  Cajfan  • 
dro. 

XXXIV. 

Slomnia  humanitatis  tuac  officia  erga  me  enumerare  per- 
gerem,  fruftraequidemlaborarem,  charifïîmein  Chrifto 
Caflander.  Intérim  in  pe&oris  meiadyto  repofita  ea  efle 
fçias,  utpote  quorum  nulla  me  unquam  ceperit  obli vio,  Poft- 
quam  vifum  fuit  Domino  noftro  ,  de  cujus  providentia  fem- 
per  pendcmus,nos  in  patriam  revocare,cumprimisipfeWor- 
macia  difceffi,  &  Coloniam  venij  ibi  meum  Caflandrum  Cor- 
neliumcjuefalutaturus,  eifque  valedidurus.  Neutrumrepe- 
ri,  Illinc  recla  in  Angliam.  Ibi  pacata  omnia ,  fit  Deo  gra- 
tia  ,  mortuaMaria.  Régnât Elifabetha  ,  pietatis amatrix & 
fautrix.  Per  hanc  pulfa  fuperftîtio  Papiftica,  reftauratum  Ev« 
angelium  Chrifti ,    pulfi  miniftri  Papiftici ,  reftituti  Paftores 

Y  y  y    2  Chrifti. 


J4o  CU     VIRORUM 

Chrifti.  DetDominus,  ut  Evangelii  Chriftï  profeflionem 
vita  Evangelio  digna  exprimamus,ne  feilicet  pofthac  détenus 
nobis  contingat.  Non  contentio  eft,  fed  neque  intégra  inter 
nos  confenfio  de  imagine  Crucifixi  in  Templis  erigenda, 
quemadmodum  haclenus  ufurpatum  fuit.  Alii  exiftimant  li- 
cere >  modoabfit cultusaut veneratio ipfi imaginiexhibenda. 
Alii  putant  ita  in  univerfum  omnes  imagines  prohibitas ,  ut 
nefas  (it  ullamomnino  in  Templis  perftare  ,  propter  pericu- 
culum  itainfeparabiliterannexum.  Inhocautemftatu  nunc 
fùmus ,  ut  nulla  hodie in Ecdefiis extare cernatur.  Hac in  re 
quoniamjudiciotuoplurimum  femperdetuli ,  tevehemen- 
terrogatum  velim,  utanimituifententiam  paucismihiexpli- 
caredigneris»  Valein  ChriftocharifiimeCafrander.  E  ci- 
vitate  Londino  in  Anglia,  ex  aedibus  meis  Holburnenfibus^. 
Martii  i $60, 

TUl  Studiofffimus  Richardus 
Coxus  EIiett,Epi(copus. 


JojiA  Simlero^S.  cIheologiœ  Profejfori  Job,  Jnellus  Sa- 
risburknjts  êpife. 

XXXV» 

OEmperamavi,  docliffime  Jofia,  humanitatem,fuavitatem, 
Oamoremtuum.  Quis;enim  non  amethominemhocinge- 
nia,hac  comitate  ,  iftis  Iiteris,amici  memorcm  ,  itadenique 
amabilem.  Verum  cum  ad  amorem  erga  te  meum  nihil  vi- 
deretur  addi  pofle ,  tu  tamen  tuo  merito  facis  7  ut  quotidie  vi- 
dear  ardere,ut  fiamor  maxi mus  major  efle  poflet,magis amem* 
Recepi  à  te  Eicona  argenteam  ,  &  vitam  atqueobitum  opti- 
mi  illius  fenis  Pétri  Martyris.  In  Eicone  quidem  etfï  multa 
egregieconveniant,  tamen  eratetiamaliquidnefeioquid  ,  in 
quoartificis  folertiam  requirerem.  Etquid  mirum  in  illius 
hominis  (imilitudine  erratum  efle  ,  cujus  equidem  cum 
omniacircumrpicto,vixquicquamputofuiflrefimiIe?Libellum 
autem tuum  avidiffime  &  fumma  cum  voluptate  perlegi.    Vi- 

dere 


EPIST,    SINGULARES.  541 

clcre  enim  mihi  videbar  illum  ipfum  Senem ,  quocum  antea 
fua vhlime  vixeram,  eum  nefcio  quo  pa&o  propius etiam  &r  pe- 
nitiusvidere ,  quam  cumunacumiîloviverem.    Stancaruna 
autem obfcurum  &  infolentem Scurram,  quem  ego nunquam 
natum  audieram,  &argute&  pererudite,  neque,  uti  fpero, 
fine  magnoEccleuaecommodoconfutafti»     Parciusad  teifta, 
mi  Jofia,de  te  praefertim.    Auribus  enim  tuis  dare  non  eft  nec 
amicitiaenoftra?,necpudorismei.  Equidemlibenterilla  legi, 
utfoleo  ,  tua  omnia.     Erantenim  fcripta  de  rébus jejunis 
plenifïime,  deobfcurisfplendidifiime.  Deomniiftatuahu- 
manitateagnofco&fateoratque  etiam  profiteor  me  efie  in_, 
aeretuo.        Ecclefia    noftra  Dei   beneficio  immunis    efl: 
ab  iftis  monftris.      Tantum  res  nobis  eft  cum  fatellitibus  qui- 
bufdam  Pontifiais,      Illiturbant,  quantum  poflunt,  in  an- 
gulis,  atque  etiam  hoc  tempore  impediunt,quo  minus  ea  pof- 
fim  pertexere contra  Ubiquitarios,quae cogitaveram  :  fed  de-r 
ea  re  ad  D.  Bullingerum  fcripiï  plenius.     Si  Scripta  D.  Marty- 
ris edideris  ^Ecclefias  confulueris,  &  multo  um  bonorum  ex- 
pe<ftationi>qui  ea  cupiunt,fatisfeceris.  Commenfaria  autem  in 
Genefin  r  quoniamdeillisquarrereviderisjudieiummeum_»> 
equidemea  ,  mijofia  ,  nunquam  legi  :  tamen  non  dubito 
efl'eejufmodi ,  ut,  fiedantur,  videripofiint  Pétri  Martyrij. 
Egotuus,  mijofia  ^otusfumjlnxfcribojtovetaceo. 


Illtfjiri  &  erudito  viro  JoachimolJadiano 5  Çonjuli 
apudS.Gallmnw  Helvetia  >  bornas  Çramnerm 
Çantuanenfis  Anttftes. 

XXXVÎ, 

TAndem  à  negotîis  coneiliifque  publias  mifiïcnem  veï 
veriusrefpirationem  na&us ,  &  intercseteros  dodos  vi- 
roSjquorumEpiftQlisrefponfajamdiKdebuerarrhtibi  quoque, 
Vadiane,vir  illuftrisdoftiflTimeque,  nuncdemum  vertentean- 
norefpoadereincipienscutpote  eu  jus  literasfuperiorehyeme 
acceperim  unacummunere  iiterario>quod  genus  quidem  fo- 

Yy  y     |  ko 


<4i  CL.     VIRORUM 

leovelinterpretiofiffima  numerare,)  illud  in  primis  mecum.» 
rcputare  pudibundus  oecepi ,  vererique,  ne  forte  furpicionetn 
autetiamopinionem  mihi  aliquam  finifrram  apud  animunu 
tuum  filentio  meo  tam  diuturno  contraxerim,  qui  fciam  apud 
vuigus  hominum  fieri  plerumque  folere  ,  quum  hofpes  ho- 
fpitem  falutat ,  ut  in  primo  maxime  aditu  refponfum  follicite 
expedent.Qaod  fi  differatur  ,  vel  fuperbiam  aliquam  ,  vel 
negledum  fui ,  vel,  ut  minimum,  oblivioneminterveniro 
fufpicantur,  qualemque  in  primo  illo  accefiu  invenere,talem 
in  univerfam  reliquam  vitam  erga  fe  fore  prxjudicant»  Cum 
quicito  refpondit  ,  libenter  &gratanter  idfacere  judicatur, 
eumqueproinde  humanum ,  facilemgratumque  interpretan- 
tur:  contra  qui  tarde  ,  faftuofus  ,  djrficilis ,  &incivilibusac 
inamœnis  moribus  praeditus exiftimatur  j  ufque  adeo  bisfacit, 
quod  cito  facit,  quicquidquiscitofacit»  Verum  egodetua_, 
neutiquam  vulgari  prudentia  S^humanitatemeliora  mihi  pol- 
Iiceor  ,  confidoquetehancmeamnon  (pontaneamtardita- 
tem  aut  ceffationem,  fed  necefiariam  dilationem  bénigne  ac- 
cepturum,  eamque non  tam  moribus  quam  negotiis  meis  im- 
putaturum.  Quae  qualia&  quanta  fuerint ,  putorumoresad 
vosufque  jampridempertulifle  ,  &  ego  de  eifdem  nonnihil 
ad  Grynacum  meum  imo  noftrum  fcripfi  ,  cum  quo  pro 
amicitiaejureomniatibi  communia  futura  efle  non  ambigo* 
Ad  illum  igitur  te  remitto ,  fi  quid  hac re offenderis ,  qui  mo 
tibireddat  excufatiorem.  Tuam  erga  me  voluntatem  & 
promptitudinem  animiadcontrahendam  mecum  fancliorem 
neceffitudinem  in  literis  tuis  perfpicio  ,  &libens  ampleclor 
ofculorque.  Virumenimdignum  te  judico  ,  quemego 
proptereximiameruditionem,  quamequoqueadjutum  pro- 
feci(Te  neutiquam diffimulavero,  &proptermorumprobita- 
temmultorum  gravidîmorum  virorum  temmoniis^compro- 
batam,  omni  amorcfavore ,  ac  veneratione  profequar.  Ve- 
rumtamen,  ut  animi  mei  fenfum  (ficuti  inter  bonos  viros  fieri 
oportet)  ingénue  tibi  profitear,  argumentum,quod  traclas ,  in 
fex illis X\br'\S(Apborîfmorum de C9nfiderationeSucbarift't£)ç\uOi  mihi 
dono  dèderas,in  totum  mihi  difplicet,  vellemque  vigilias  tuas 
tànrasfelicius  collocalTes,  &  mecum  ineundae  amiciïiaemelio- 

ribus 


EPIST.    SINGULARES.  543 

ribus  aut  côrte  minus  improbatis  aufpiciis  fuifles  ufu$.  Nam 
ego,  nificertioraafferrivîdero,  quamhadenusviderepotui, 
fententiae  illius  veftrae  nec  patronus ,  nec  aftipulator  e(Te  volo» 
Et  plane  mini  vel  ex  eo  maxime  perfuafum  efl: ,  caufam  eflc 
non  bonam,quod  eam  viri tam  ingeniofi ,  tam  diferti,  tamque 
omnibus artibus  &  difciplinis  inftrufti  ,  non  videamini  fatis 
valide  tueriac  fuftinere.  Vidi  pleraque  omnia,  quae  vel  ab 
Oecolampadio,  vel  àZuingliofcriptafunt&edita,  didiciquc 
omnium  hominum  omnia  cum  deleclu  eiTe  legenda.  Et  for- 
taffeilludD.  Hieronymide  Origene  elogiuminillos  quoquc 
nonabfurdealiquis  detorferit:  llbibene-,  nemomelius,  &c.  No- 
fti  enim  quod  fequitur.  Quatenus quidem  Papifticos  &  So- 
phifticoserrores&abufusindicare,  convincere,  corrigerez 
que  funt  conari  ,  laudo&approbo.  Atqueutinamintra  fi- 
nes illos  conftitiflent,  nequefrugesunacumzizaniisconcul- 
caflent  ,  huceftveterumDoétorum  ,  primorumquein  Ec- 
clefia  Chrifti Scnptorum  authoritatem  una  violafTent,  Nam 
ut  ingénia  veftra  quantumcunque  verfaveritis,  mihitamen_j 
certenunquam  approbaveritis  ,  neccuiquam  opiner  aequo 
leclori ,  veteres illos authores  in  haccontroverfia  pro veftra»* 
facerefententia,  Fuifhsnimirumin  inveftigandiserroribui 
plusfatiscuriofi,  &dum omnia  purgareftudetis,  illicquoque 
errorem  fubefle  putaviftis,  ubi  nullusfuit.  Quandohiccer- 
tefierroreft  ,  jamindeà  primordioEcclefiaeabipfisPatribus 
&virisApoftolicis  nobis  fuit  propinatus»  Qyodquispius 
fuftinuentvelaudire  ,  nedumeredere  ?  Ut  ne  quid  interim-i 
dicam ,  quod  bonus  Dominus  nofter  un  ice  dilecîam  fponfam 
fuam  in  tam  pudenda  caccitate  tam  diu  nunquam  dereliquiflet. 
Quamobremcumhatc,  quamtenemus,  Catholicafidesdo 
vera  praefentia  corporis  tam  apertisac  manifeftisScripturis 
fuerit  Ecclefï*  ab  initio  promulgata ,  &  eadem  poftea  per  pri- 
mos  EcclefiafticosScriptores  fidelium  auribus  tam  claré  tam- 
que ftudiofecommendata,  nequsfo  ,  nemihi  pergatis  eam 
tam  beneradicatam&fuifultam  velleampliusconvellereaut 
fubruere.  Satis,  jam?  fatis  tentatumeft  hadenus.  ttnifi 
fuperfirmampetram  fuiffet  firmiteraedificata  ,  jamdudutru 
cum  magnac  ruinas  fragore  cecidifiet.    Dici  non  poteft,quan- 

tum 


5-44  CL.    V1R0RUM 

tum  ha?c  tam  cruenta  controverfia,  cum  per  uhivèYfum  orbem 
Chriftianurn  ,  tum  maxime  apud  nos  bene  currenti  verbo 
Evangelii  obftiterit.  Vobis  ipfisaffert ingens  periculum,  & 
carteris  omnibus  prarbet  nondicendumoffendiculum,  Quo- 
circa,  fimeaudietis,  hortor&fuadeo,  imovos  oro,  chrê- 
me in  vifceribusJ.C.  obteftor&  adjuro  ,  uti  concordiam_» 
procedere&coirciinatis  ,  in  illam  confirmandamtotisviri- 
busincumbatis,  pacemqueDei  tandem,  qucefuperatomnem 
fenfum  ,  Ecclefiis  permittatis,  ut  Evangelicamdo&rinarrL» 
unam,  fanam,  puram&cum  primitive  Ecclefi£di(cipiina_» 
confonam  juncîis  viribus  quam  maxime  propagemus.  Facile 
velTurcas  ad  Evangelii  noftri  obedientiam  converterimus, 
modo  intra  nofmetipfos  confentiamus ,  &  pia quadam  conju- 
rationeconfpiremus.  Atfiad  huncmodumpergimusadin- 
vicemcontendere&commordere,  timendumerit,  ne(quod 
dicensabominorjjuxta  comminationemApoftolicam  adin- 
vicem  confumamut\  Habes ,  optime  Vadiane  ,  meam  do 
totacontroverfiaiilaneutiquamficlamfententiam,  unacum 
admonitione  libéra  acfideli.  Cui  fi  obtempéra  veris ,  non_i 
modo inter  amicos,  fed etiam  vel interamicifïïmos  mihi no- 
men  tuum  afcripfero.    Bene  vale. 


drtno  ijp. 


T.  dntuarienf. 


H*c  tune  tetnpork  Crdnmertu  ,  qui  ,  à  Rîdleio  perfuafus , 
pofleA  [ententiam  mutavit. 


He7iYicoBullingeroNicolamPartrigwsAnglm. 

xxxvir. 

REHgio  apudno*  pulchreprocedit.Regis  juflu  mifii  funt 
in  omnes  partes  Angliae,qui  fincereChriftum  concionen- 
lur.  De  WaUingamka  Virginc  ac  aliis  Idolis  comminutis 
puto  te  jamdudum  audivifte,  ^Eftuans  illePurgatorii  ignis 
apud  nos  nunc  extinguitur.  DeMifla  privata  magna  con- 
turbatio  eft.    Agunt  adhuc  Londini  Legati  Ducis  Saxonix  & 

Lantgravi 


EPIST.    SINGULARES,  y4j 

Lanf  gravii  Heffiae,  qui  in  Lambeth  Palatio  Cantuarienfi  quo- 
tidie  fere  interfunt  difputationibus  de  Religione  inftitutis. 
Pollicentur  nobis  optimi  optima ,  nec  poflumus  nobis  non 
optimapolliceri. 

Eidem  Thomas  Schlidhurftus  Anglm. 

XXXVIII. 

IAmdudum  Romanenfis  monftri  caput  dejectum  eft.  E- 
vertunturnuncundiquepraecipuae ,  quibus  hocinnitebatur 
Regnum,columna?,  ne  reardificandi  in  pofterum  ullis  ulla  fup- 
peditetur  occafio.  Otiofa  enim  illa  Monachorum  turba  è  do- 
miciliis  fuis  truditur,non  tamen  fine  honefto ftipendio,quo  (i- 
bi  vicluro  quaerat.  Confultant  nunc  &  délibérant  prudentifïl- 
mi  viri ,  quomodo  fine  turba  omnis in  univerfum  impietas 
aboleatur.  Nos  è  Principibus  ,  Magnatumque  noftrorum 
Conventu  expectamus  determinatam&abfolutam  omnium 
rerum  &  opinionum  expeditionem» 

■— ■  h    ■      »       ii 

Thomas  Otbkus  Anglm. 

XXXIX. 

Ci&ullatum  Papa; Satellitium  in  dïes  decrefcît.  Monachi 
ac  Fratres  pauci  apud  nos  funt  re  liqui,  brevi  nulli  omnino 
in  totaAngliaerunt.  Peregrinationibus  nullus  relinquitur 
locus.  DiiDeaequeomnes,  quasimperitioresperuniverfam 
Angliam  invifebant,nunc  Londini  funt. 


JohannesHokems  ç&ïdeidflonenfisadnglus. 

XL. 

RUit  hic  pasfim  Azoticus  Dagon  ,  Bel  iîle  Babylonicus 
jamdudum  confraftus  eft.  Repertus  eft  nuper  Cantiano- 
rum  Deus  ligneus  ,  penfilis  Chriftus ,  qui  cum  ipfo  Prome- 
theo  concertare  potuiiïet.  Nam  &  capite  nutare,minari  ocu- 
lis,  barbamconcmere,incwrvarc  corpus,  adeuntiumaverfari 

Zzz  Se 


$-4*5  CL.     VIRORUM 

&recipereprecesfcitifïime  noverat.  Hic,  cum  picalesMona- 
chifuacaufa  caderent,repertuseftin  eorumTempIo,plurimo 
cindusanathemate,  linteis,  cereis,  agricis ,  urbicis,exterifque 
ditatus  muneribus.  Subodoratus  eft  fucum  cordatus  vir 
Nicolai  Partrigii  noftri  frater.  Affixum  ergo  parieti  è  veftigio 
folvitj apparent artes ,  apparent impoftura?,  mirus  ac  Polypeus 
praftigiator  deprehenditur.  Erant  foraminofb  corpori  oc- 
culta; paffim  fiftulae,  inquibusdudile  per  pinnulasferrumà 
myftagogotrahebatur  ,  laminis  nihiîominus  meatus  artifi- 
ciofe  celantibus.  Hinc  fadum  eft  ,  ut  populum Cantianum, 
imoAngliamtotam  ,  jam  faeculisaliquot  magno  cumquœftu 
dementarit.  Patefaftus,  Meidftonenfibusmeisfpedtaculum 
primitus  dédit,  ex  fummofe  culmine  confertifïimooftentans 
populo, aliis exanimo,  aliis  Ajacem  rifu fimulantibus.  Dela- 
tus  hinc  circulator  Londinum  eft.  InvifïtAulam  Régis.  Re- 
gem  ipfum  novus  hofpesnovo  falutat  more..  Conglomé- 
rant apum  ritu  Aulici,  Barones,Duces,  Marchiones,  Comités, 
adfuntèlonginquo,circumftant,intuentur  &  vident  penitius. 
Agitille,  minaturocuIis,averfaturore,diftorquetnates,mittit 
deorfum  caput ,  incurvât  dorfum  ,  annuit  &  renuit.  Vi- 
dent, rident,  miranmr ,  ftrepit  vocibus  theatrum,  voli- 
tatfuperaEtheraclamor.  Rexipfe  incertumgavifufnemagis 
(itobpatefadlamimpofturam  ,  an magis  doluerit  exanimo 
tôt  faeculis  miferae  plebi  fuifie  impoiïtum.  Quid  multis  opus? 
Res  delata  eft  ad  Confiliarios.  Hinc  poft  dies  aliquot  habita», 
eft  Londini  Concio  ,  praedicabatè  facra  Cathedra  Epifcopus 
Roffenfis,  (Jobannes  Hiljey)  (lat  ex  ad  verfu  Danieli  Bel  Cantia- 
norum  fummo  ereclus  pulpito ,  ita  ut  commode  videri  pof- 
fetab  omnibus.  Hicdenuofefeaperit  ,  hicdenuoComœ- 
dusfabulam  (cite  agit.  Mirantur,  indignantur,(tupent,pu- 
det  ab  Idolo  tam  turpiter  fuifle  delufos.  Cumque  jam  inca* 
lefceretConcionator  ,  &  Verbum  Dei  occulte  operaretur  in 
eordibusauditorum,  praxipitiodemolituseft  ligneumtrun- 
cum  in  confertiffimos  auditores.  Hic  maximus  auditur  di ver- 
forumclamor,  rapitur  ,  laceratur  ,  fruftillatimcomminui- 
tur,  confeinditurque in  mille confraclas partes,  tandem in_» 
ignem  mittitur,  &  hic  tulit  exitus  il lum. 

Nobilisjî- 


EPIST.     SINGULARES.  54/ 

Nobilisftmo  Cf  clarisjtmo  viro  T>.  Gulklmo  Bcllaio 
LangœO)  PatronofmS.D. 

XLI. 

IlluJlrisfiméDomine, 

GEfïï  morem  voluntati  tuae,  &  collegi  praecipuos  articules 
(Luteti<e  A.  1607.  editoscurâjac.  Aug.  Tbuaniy  dequibusfunt 
çontroverfia:,  &oftendiquandamin  hismoderationem,  ut 
mihiquidem  videtur ,  non  inutilemEcclefiae.       Necdubito 
quin  de  omnibus  ifiis  articulis  facile  conveniri  polTet ,  fi  Mo- 
narchae  aliqui  efficerent,  ut  aliquot  boni  &  docli  vin  amanter 
&  libère  inter  fe  colloquerentur  :  funt  enim  controverfise  non 
ka  multae  :  fed  ineruditi  non  vident  quibus  de  rébus  agatur,& 
interdum  praeter  rem  tumultuantur.      Nam  in  utraque  parte 
difcordiapublica>  utht,locum  praebetmultisindoclis.     At- 
quehosarticulos,  quesmitto,  eocongeflilib;ntius>  utma- 
gis  perfpici  poflet,  proprie  de  quibus  rébus  agatur.     Non  hoc 
agitur,  ut  PohtiaEcclefiaftica  ,  aut  PoteftasPontificum  abo- 
leatur.     Non  hoc  agitur ,  ut  veteres  ordinationes  fine  diferi- 
mine  mutentur.       Prarcipui  exnoftris  maxime  cupiunt  ufita- 
tam  Ecclefiac  formam  confervare,quantum  pofiibiie  efi.  Con- 
fenueruntetiam  plerarque  çontroverfia?  moîlitar  temporel. 
Quare  ,  rogo  ut  quod  facit  Celf.  tua  propter  Chrifti  gloriam.;, 
horteturfummosMonarchas  ad  concordiam  pie  conftituen- 
dam,  dum  locuseft  moderatisconfiliis.       Qualiaimpende- 
ant  tempora,  fi  nemo  praefentibus  dilîidiis  medicinam  faciat, 
quanta  difïïpatioReip.  & Ecclefiae futura  fit  ,  fi  resadarma^ 
deducitur,  melius  videtCelfitudotuaquamego.       Illudau- 
temdignumoffiwium  eft  magno  actui  (imili  viro  ,  intantis 
periculis  non  deefie  faluti  Reip.  &  Ecclefiac,      Sed  nihil  opus 
efttecurrentem,  utdicifolet>  adhortari.     Illud  tibipolli- 
ceor ,  me  confilia  mea  ad  tuam  &  caterorum  bonorum  viro- 
rumvoluntatemfummafideaccommodaturumelTe  ,  &cfte- 
cturumutintelligas,  metranquiliitatispublicaecupidiiïimurn 
elTe,    Beneac  féliciter  vale.     Cal.  Aug.  1714. 

Celfuudini  tttœ  deMtifimttf 
Ph.  Mdmchtên, 
2zz     z  Rtveren- 


548  CL.     VIRORUM 

Reverendisjtmo  Vlro  T>  *5\darco  Ant*  dÛiominis 
sîrcbiepifcopo  Spalatenjî. 

XLII. 

NOH  gravate  ferre,ReverendisfimePraefuî>  candidam  hanc 
&  animi  &  caîami(de  votiflimi  tibi  utriufque)  libertatem. 
Saneexpreftitmihi,  vel  renkenti ,  verbahaec  prius  fincerus 
quidam  &Religioniszelus&tui.  Famaeft,te  difceffum  à  no- 
bis  meditari,  nequetamlococederevellequamfïde.  Stre- 
nua  profecto  fufpicione  non  caret  hoc  ipfum  proficifci  5  neque 
enim  cujufquam  fubire  mentem  poteft,  hominem  fenem  vel* 
lehocaetatis,  corporetammaleadmoleftum  itercomparato, 
animi  caufa  peregrinari.  Deferbuitproculdubio  jamdiu  ju- 
venilis  ille  ardorreliclaspridemorascurioserevifendr:  nec 
itacrafïi  fumusinfulares,utcredere  poffimus,  cœlum  te  mu- 
tare  vellémifi  animum  prius  quadantenus  mutare  decreviiïes  ,• 
niulto  vero  minus  feptem  illos  invifos  cœlo  totiefque  tuo  ful- 
mine iclos  colles  repetere.  No vimus  &  nos  fat  bene  ingeni- 
umRomae.  Ecquemlatere poteft,  nedum  hominem  corda- 
tum,  quaminfida  fit  illa  ftatio  fuperbae  Hiérarchise  expugnato- 
ri?  MoneatteolimvefterFulgentius,quarn  nihilitatutumfîc 
Pontificiae  Majeftatis  rantillo  violatori ,  etiam  poft  fideriij 
(fiqua  fanice  fides)  fan  été  datam,  poft  promifiTamunera_,, 
poft  benigniflîmae  invitationis  blanditias.  Viderittua_> 
prudentia  ,  ut  te  vel  propudiofisfîma  palinodia  tactae- 
que,  quas  dejerafti  prius  ,  arae  liberaverint.  Otuam, 
fi(quem  modo  profiteris)fanus&  OrthodoxusRomam  reine- 
are  audeas,  miram  animieonfidentiam  ,  piamqueMartyrii 
fitim!  dignamftuporenoftro,  dignamimmortalitate!  Quin 
nobisiftic  liceret&  hanc  tibi  gloriam  invidere  ,  &  gratulari 
felicitatem  :  fedquamteparumprovehatambitio,  eftquod 
nonimmerito  timeamus.  Quid  ergo?  Aigre  profeclomo- 
nuero,  opusefienovas  profectionis  inx  rationes  exponatRe- 
verentiaveftra»  Quas  vero  tandem  illas?  Si  ex  fafïîs  Iiceat 
(utiplebeiisfemperingeniislicuk  )conjec"tare,  fortaffis  fan- 
clum quodd am  Uniendae  Ecciefiae ftudium te  Romam,  difeor- 
^iachujuscefacerrimamfedemrpropeilit;  machinaturum  dé- 
muni 


EPIST.     SINGULARES,  549 

irtumaliquid,  quo  funeftiffimaeChfiftiahi  orbislitesaliquan- 
do  fopiantur.ad  quod  quidem  opus  inftru&iorem  te  aliis  omni- 
bus produxifTe  vifus  eft  illepacîsauthonanimuscerte  quam 
non  défit ,  memini  te  alicubi  palam  profiteri.  Dignam  fane 
piifïimo  Praefule  lapfoqueèccelis  pacis  QitoTipiav  !  Quisnon 
huncuna&animi  candorem  &  ardoremzeli  pronus  exofcu- 
letur»  Pereat  certe  quifquis  eft  ,  pereat  pefïime  ,  gui 
difcerptiffimae  Ecclefiae  redintegrationem  fuoipfiusfanguine 
ledemptum  ire  noluerit,  Sedparce/imeaudis,  Colendifïi- 
mePrœfuI,  parce  huiclabori.  Novimusnosiftic,quid  pos- 
fint  humanx  vires  :  votis  nos  una  tecum  ,  filubet,  ufquo 
contendemus  ,  utDeibeneficio  beetaliquandoChriftianam 
Remp.  pax  aima ,  refpicienfque  ab  alto  diflipet  tandem  oranes 
errorum  inimicitiarumque  procellas  ,  quibus  hodiemo  die 
niiferrime  confliclamur,  Sed  mortalium  quifquis  fe  hoc 
effeclumdarepoflefperat,  nimio  quamfruftra  eft:  autenim 
exuat  fe  prorfus  oportetRomanaEcclefia,(quod  quis  homi- 
numfuaderefepofTeautumet?,)  authocprofeclo  nuliomodo 
fieri  poteft,  Non  negarim  equidem  (  dedimus  enim  &  nos 
ftrenue,quantum  potuimus,  operamhuicinftituto)  pênes  u- 
tramque  litigantium  partem ,  efie  facra  pacis limina ,  qx\x ali- 
qnanto  propius  liceret,abfque  ullo  fidei  damno,falutare.  Nam 
&  levicula  quadam  funt ,  quae  tuf o  liceret  alterutrique  (  fi  opus 
foret)  indulgere,neque  quid  impeditquo  minus  in  traclanda- 
rum,  quacneceffarioobveniuntjcontroverfiarummodo,  plus 
utrinquemoderationisChriftianae  posfit  adhiberi:  fedutuna- 
nimeminfummisReligionisCapitibus,  quaenunc  eftRomae 
indoles ,  concordiam  ineamus,(doIens  edico)  haud  minus 
impoffibile  eft  ,  quam  Iucem  tenebris ,  Beliali Deum  confoci- 
ari.  Quam  infamis  audit  hodie  Joannis  Sturmii  média ,  non 
fecus  ac  latailla,  qua  ad  imum  ufque  Barathrum  tenditur,  via  ! 
Quam  vapulat  etiamnum bonus  ille  Caffander  »  Friciufquo , 
&  quifquis  modérations  ingeniiTheoIogus  ,  pacis  aufus eft 
meminifle  !  Quin  &  tepidos  Haereticis  fuis  connumerandos 
cenfuit  pridem  non  nemoGallicanorum  Patrum  Gualterius, 
Quisverotemeliusnovit  ,  quam  mordicus  olim  tenuerunt 
Tridentini  Patres  velminimasquafquequifquilias,  ftipulam- 
que  fus  Cquam  vocant)  fidei  ?  quibus  orbem  Chriftianum  pe- 

Zzz    $  nitu$ 


ifo  CL.     VIRORUM 

nitus  conflagraremaluerunt  Romani  rerum  domini ,  quarru 
uttantillum  (uoqualicunquejureccdere  viderentur  ?  Ecqua 
nuncfpeseft,  polttotannorum  pertinaciam,  profufiores  ve- 
ri  Pontificios  chariffimis  erroribus  ultro abrenunciaturos  ?  Nt- 
miaprofeclofideutoportet,  quiiftud  crediderit.  Eatnunc 
quisprobusmonitor  ,  &fuggerat  iftafcujusinpeclorecon- 
clufadelitefcitEcclefiajPontificiSummo  :  Sine  modo  fbaderi 
tibi,  obfecro,  Sande  Pater  ,  utfaftuofum  huncPapatum-j, 
Monarchicumqne  in  Ecclefias  Dei  imperium  abdicare  velis  : 
noli  Cathedramtuam  ,  quod  foies,  ùvA^û^rav  venditare  : 
define  tibi ,  poft  tam  apertam  tuorum  hominum  erubefcen- 
tiam  ,  arrogare  gladium  illum  alterum  poteftatis  feculans: 
cavetuiipfiuspraeceptadivinisaequiparandacenfeas  ,  edicaf 
que:  infigne  illud  commentum  Tranfubftantiationis  ,  Sa- 
crifiai MifTatici,  Purgatoriiignis  ,  fatere  tandem  &exfibi- 
la:  noliEcclefiamChriftianamdeincepsludosfacere,  lucro- 
fislndulgentiarum  nundinationibus:  jubeas  neSandoruau 
effigies  reliquiaevein  Idola  convertantur.  Quid  ,  quaefo, 
aliudàmagnoRomuli  nepote  ,  nififacem  crucemve  repor- 
tabit?  Quidergo?  Ubifteteritpalamerrorum  ^arentibusfi- 
mul&  patronis  quid  vis  aut  agereaut  pati  potius  ,  quam  ut  à 
fententiafua  ,  quamlibetimpiaacprodigiofa  ,  difcedereve- 
lint:  quid  à  nobis  tandem  putat,  Paternitasveftra,  primaevae 
veritJtis  afleclis-,  pofieexpedari  ?  Ut  conclamatiflimis  erro- 
ribus dare  manus,  &  plus  quam  fervili  jugo  Pontificize  Tyran- 
nidiscollafubdere,  jamferoanimuminducamus?  Nonita_. 
fane  fc  Deum  &  hominem  exuere  poffumus ,  ut  hac  tam  infa- 
na  lege  pacem  colère mavelimus.  Alterum  profedo  horum 
((iquandoconvenirelubitum)  plane  necefTeent  ,  utautilli 
errare  ,  aut  nos  recta  ire  definamus  :  Illud  ,  ipfivalde  no- 
tant, hoc,  Deus,  Quod  fi(quiolim  CaefarianimusfuiiTo 
dicitur,  non nilîdifficillimaquarqueobeundi) idem  hodiefa- 
cratumDeopedustuum  infideat  promoveatque  :  cave  tibi, 
Tyrrhenummare  ingreiïuro,  ïDuodecimScopults  ,  plebiqui* 
demnautarum  foriitanincognitis  ,  tibi  veroperitiffimo  Na- 
viculatoriexplorarilîimis.  Minitantur  illifcilicerexiuum  non 
cymbismodoquotidiams,  feuonerariis ,  feu  aduariis  :  fed 

ubi 


EPIST.    SINGULARES.  y;i 

ubi eo transfretaveris ,  fane  aut  impingat navis tua  necefife eft, 
autfubfidat.Dicamplanius,nectefatasipfafervarepoterit,ubi 
Romam  acce(Teris,quin  aut  damnatos  à  te  pridem  errores,mu- 
tata  velificatione  revoces  reforbeasq $ ,  aut  damneris  vivicom- 
burio.  Durum  utrumque  omen,nec  ulla  alia  ratione,ni(i  pru- 
denti,quod  cautusufque  fecifti,  profugioavertendum.  Poteft- 
ne  fieri  ut  adeo  fis  prodigus  totius  tui,horum  uti  alterutrum,tu- 
to  placidequevitam  iflic  agenti  arrideat  ?  Certarriors  immi- 
net utrinquereduci:  corporisquidem,  fiverumfateriaudes; 
îidejerarcanimae.  Atat,  fiquidem  animo  jampridem  dif- 
cefium  à  nobisanteverteris,  noneritut  dediuturniorealiqua 
molis  extimae  retentione  foliciti  fimus.  Nolo  ego  de  te ,  tan- 
toTheologo  ,  mafiquicquamopinariileviscujusdam  incon- 
ftantiae ,  fi  te  tuum  ipfius  factum  palam  alligarit ,  eft  quod  tibi 
fuccenfeas.  Die  mihi  vero,  per  Deum  immortakm>  Magne 
Praeful,  quid  tandem  eft,  quodtenobis  poftaliquotannorum 
moram,jam  de  fubito abripere,  Romamque  pellicere  potuit  ? 
Nunquid  inhofpita  tibi  vifa  eft  gens  noftra  ?  Minufvequam 
forte  fperaras  ,  virtutibus  tuis  indultum  ?  Caufari  profeclo 
iftud  non  potes,  in  quem  Iafga  benignisfimiRegis  manus,tam 
ampla,  tamopima  congeflit  ultromunera, majora  infuper,  (i 
foret opus, largitura  :  quem  Aula,  Llrbs,  Academiautraque, 
plebs  denique  univerfa  ita  fufpicere  folita  eft  &  venerari.  Quin 
&  haec  ipfa,qua  jam  Sereniftimi  Régis  beneficio  frueris,  difee- 
dendi  libertas,  quam  ingénue  tecum  ifticaclum  fuerit,  fans 
clamitat.  Non  eapatet  ubique  nobispleniffima  eundiqua 
lubet,redeundiquefacultas.  Fuereé  noftrisquibus  Romani 
vidifle  capitale  pridem  fuit  :  funt  qui  ubi  faevae  Urbis  limina  in- 
felicipedetetigerint,  cefterint  illico Lidori,  jamquefeptem- 
decim  plus  minus  annos(modo  ufque  fuperefie  licuerit)car- 
cerelnquifitorio  crudeliiïimedetentifunt.  Non  itanostra- 
ftamus  hoftes,non  perduelles  noftros,nedum  advenas.  Aiquo 
patent  iftuc  cœlum&  terra  ;  peffimequedeBiitannia  noftra 
meriti ,  hofpicium  nimis  hercle  benignum  fibi  poliieentur. 
Num  tibi  ergo  parum  placuere  mores  noftri  ?  Paulo  forfan  de- 
pravatiores  folutiorefque,  quam  par  eft,  Vivendi  rationes?  Ob- 
repent  certe  vel  fan&iftirno  populo  feculi  fui  vicia;  neq;  noftros 

omnes 


rjx  cl;  viro'rum 

omnesimmunes  venditamus  abillamalorum  illuvie  ,  cujus 
bonos  quofque&piget&  pudetferio.Venientfcandala,  vêtus 
verbumeftServatoris.  Atqui  teipfum  appello  teftem,  judi- 
cemque;  quicquid  fumus,  non  adhuc  ïtaliam  impietate  exae- 
quavimus,  Cedemus  profeclo  non  inviti  genti  Pontificiae,ne- 
que  illi  diram  hanc  inhoneftamque  palmam  invidebimus, 
Fingenos,fiplacet,multo  adhuc improbiores,juftiricabit  nos 
tamen  Roma,  ipfa  Delos  Pontihcii  Apollinisjtali  vice  Dei  cœ- 
lum.  Etiam  inter  Purpuratos  Ecclefiae  illius  Moderatores 
comperies ,  à  quibusturpifïimi  inter noftrosganeones  facile 
fe,  viclos  fatebunfur.  Quid  ergo  demum  1  Num  difplicet, 
quamnosiftic  profitemur,  religio?  Abfit,abfit,ut  grandzvus 
Antiftes,tameximiis  animidotibusimbutus,recidivam  patia- 
tur.  Apage  mendacem  famam!  Non  polïbmego  tam  ini- 
quisrumufculis  aurem  praebere:  quicquid  ogganniat  vulgus, 
nolo  îftoc credere ,  nolo  fufpicarû  Quod  fi  quis ,  tui fimilis, 
tam  maie  confuleret&fuéE&aiiorum  faluti,  eumuc  audacter 
compellare  non  dubitarem.  Difplicetne  ergo  Religio?  Non 
eanunc  primuluminnotefcit:  diu  eft,exquoutriufqueEcde- 
fiae  dogmata  feriofoliciteque  penficulaveris,  ac  trutinatam  à  te 
probe  fententiamnoftramdeniqueamplexus,  folam  veritati 
divins  confonam,  Orbi  propinaveris,  veracique  calamo  pa- 
lamconfignaveris.  Ecquodveronuncnovi  luminis  tibi  im- 
provifo  obortum  fie  illuftravitoculos ,  ut  qux  folertiftiroa  vi- 
gintifere  annorum  indaginefruftra  perquifiveris,  clarûlime 
demum  cerneres?  Res  eadem  eftj  Tu,  fi  fis  alius»  videris  quod 
te  Numen  mutant.  Certe  qui  Religionem  noftram  odio  ha- 
bentplusquamEteocleo  ,  fatentur  nos  verumdicere  ,  fed 
touim  non  dicere  criminantur.  Quicquid  eft  pofitiva?>quam 
appellant,  apudnoftrosTheologiae  ,  etiam  adverfariisper- 
placet:  negationumfolummodo  quarundam  ,  pauloatroci- 
orum ,  graviter  aceufamur,  Nempe  audacem  illam  impiam- 
que  novae  fidei  farraginem  ferre  nec  pofle  nos  nec  debere  pro- 
fitemur, Nihilquicquam  addidimus ,  nihilimmutavimus: 
nonautformofiorefi:  ,  quamfuitolim  ,  Romanae  Ecclefiae 
faciès,  aut Reformatas  turpior.  Dicmihinunc,  cur,  quac 
intoleranda  tibi  primum  vifa  funt  Religionis  afîiimenta,pla- 

cçre 


EPIST,    SINGULARES.  jjj 

cere  incipiant  ?  Curjamferoprimigemanofiraefimpîicitatiî 
forma  tioifordefcere  videatur  ?  Obfecrote  ,  Amplifïïmo 
Domine ,  imo  adjuro  pcr  D.  N.  J.  C  redeas ad  cor  tuum,  ve- 
lifque anima; tuae  mifereri.  Senexnunces;  moneanttecani 
tui(flores  illi  Cœmeteriales,  qui  nunc  capur  tuum  gravi  quo- 
dam  décore  obtegunt)  non  longe  abefle  fatalem  illum  diem  , 
quotremeadoSummiludicis  Tribunali  fifteris  ,  rationerrij 
demutataefententiaeredditurus.  Cogita  jam  ferio,quid  re- 
fponfidaturus fis  illi,  illi  fallinefcio  ,  vivorummortuorum- 
que  Arbitre  Quicquid  certe  fiât  caecac  pîebeculze  (cui  >  fœda 
doclorum  Tyrannide,  cœleftis  do&rinae  jubar  intercludi  folet) 
fierinonpoteftquinuttu  ,  quem  tam  infigni  eruditione  re- 
rumque  omnium  feientia  inftruxit  Deus  ,  feverifiimumjudi- 
ciumàveritatisagnitas  priusabnegataeque  acerrimo  vindice 
reportes.  Aflurgent  contra  te  in  illoverendo  dieScripta^ 
tuaegregia,  e^ôJoJ/ctçquendamtuaemonumentasEviterna.,, 
teftabunturque  & quis olim  fueris ,  &  quam  folidis rationurru 
nixus  firmamentis  ad  noftras  partes  accefieris ,  turpemque  ti- 
bi  lapfum  coram  Deo  &  Angelis  exprobrabunt.  Intérim  ve- 
rocœlum&  terra  nobisatteftentur  ,  ecquid  fit  inquo  nos  fa- 
cris  indubiifque  Dei  eloquiis  non  firmiffime  adhaereamus  ;  ec» 
quidinquoSS.  PatrumConciliorumqueauthoritate  deftitua- 
mur  ;  ecquid  inquo  nos  à  Romanis  difcefiïonemfecerimus, 
nifiubiillosàfe,  àDeodifceffifle  conftiterit.  Opioskluta- 
refque  noftros  errores  \  Ecquis  bonus  eft,  quicumbeatifïïmi$ 
Patribus,  cumgloriofisMartyribus,  cumSS.Apoftolis,  cum 
Deo  denique  ipfo  errare  dubitaverit.  Aliam  profeclo  femi- 
tamquifibicalcandamelegeritj  erret,  cadat,  pereatnecefie 
eft.  Figeergo  ,  fifapis,  Venerande  Pratful  ,  fige  iftic  pe- 
dem  ;  maneufquenobifcum,  &fruereDeo  ,  fruereEvan- 
gelio,  fruere  fuavifïimabonaeconfcientiae  pace.  Quod  fi  te 
iftaparummoveant,  âge,  orna hanc modo &accipe,  quan- 
doquidem  ita  vis ,  fugam  ab  hoc  Afylo  pacis  fimul  &  religion 
nis,  daqueaurem  no&uisillis  (fi  quae  fint)Loioliticis  ,  quae 
tibiiftaec  fuaferint  :  olim  (vivitDominus)  fera  duceris  facli 
pœnitentia  ,  Britanniarnquenoftram  aut  nunquam  vidiflTev , 

A  a  a  a  aut 


ff4  CL.     VIRORUM 

autriunquamdereliquhTe  fruftra  exoptabis  :  quodexanimo 
deprecor 

ReverentU  veflra  Bumilltme 
dediti([imui 

Jofephus  Hallus  Archi- 
presbyter  Vigornienfis, 


Sdmundm  Qrtnddlm  H.2ancbio  SafottmmÇhri- 
fia. 

xlhl 

GRatuîabaris  mihi  proxirnis cuis  literis novam  dignitatem , 
(Archiepifcopi  fcilicet  Cantuarienfis)  feu  potius  ,  Ut  tu  vere-i 
fcribis  ,  officium&onus  ,  cuime  vatdcimparemingenuo 
agnofco.  Egoverotibigratulor,  Clarifiimet).  D.  Zanchi , 
iftamtuammagnanimitatem  j  &conftantiam  in  optima  ca«- 
fa  defendenda.  Audivimus  enim  quot  &  quantos  labores  ac 
certaminafuftinuerisin  verafententiatuenda  de  Euchariftia^, 
ac  Praedeftinatione.  Eft  hoc  quidem  veri  Docloris  tenacerru 
-©(Te  fidelis  illius  fermonis ,  qui  ad  doclrinam  facit ,  atque  à 
veritateneîatum  quidem  unguem  difcedere.  Equidemnon 
dubitoquinMagiftratusveftri,  pro  ipforumprudentia  ,  fatis 
inoderatejudicabunt,  etiamfimulta,  utnofti,  quorundam 
importunitaticoncedere  cogantur.  Sed  fi  ad  extremaven- 
tum  fuerit,  Dominus ubique  oftium  fatis  amplum  aperit.  Nos 
hic,  Deibeneficio,  utcunquepacatamhabemusEccIefiam^: 
habemus  Epifcopos  in  vera  doclrina  confentientes  y  non  otio- 
ibs,  fedin  vineaDominilaborantes.  Augeturetiam  indies 
numerusfidelium,  etiamfi  non  défunt  ,  ut  fit,  hoftesclan- 
cularii,  fedhiangulos  qua?rere  coguntur,  palam  virus  fuum 
prodere  non  audent.  Faxit  Deus  &  motus  Gallici  felicem  ha- 
beantexitum  ,  quod  hoftibusnoftrisomnem  fpempraecide- 
ret»  In  Scotia  etiam  hactenus  fumraa  Procerum  contentione 
bene  fucceflit.     Sola  Reginaapud  illos  facra  Papiftica  admit- 

tit, 


EPÏST,    SINGULARES.  Sf5 

tit  ,  quaealioqui  Senatufconfulto  per  totumregnum  haberi 
non  permittuntur.  Quanquam  autem  dubïum  non  eft,quin 
Antichrifti  fateîlitesiniilo  rcgnohuklibertati  infïdiabunttir, 
praefertimfiGuifiani  ,  ex  quorum  familia  eftScotiaeRegina, 
fuperiores  évadant:  tamenfperamusDominumcaufsefuaenon 
defuturum  ,  &optimis  ilbsregniProcenbusnonfoJumani- 
mos,  fed&  vires  fuppeditaturum,  uthoctamfanclumnego- 
tiumperficerepcfïint.  D.Coocus,  D.  Llrollius,  D,  Heto- 
nus,  cacteriqueamici&notïvivunt,  valentque,  actepluri- 
mumfalutam.    Vale.    LondiniA.  157& 


Quirino  Reutero  Adosbacenfi  ,  tanquam  Jilio  fuo 
çbatO)  Andr.  Duditbius* 

XLIV* 

QUid  dicam  1  fitempora  utriufqucnoftrum,  veltua  potîus 
„tempora  ita  tuliflent,  ut  una  femper  vivere  potuiiïcmus, 
equidem  vitam  longe  jucundiorem  ducerem.  Quid  enim? 
Inpietatis&bonarumliterarumftudiis,  ut  hoc  bienniofeci- 
mus ,  reliquumtempusomnetranfigendo,  ego  cura  liberis 
meis,  atqueadeofamiIiatota,intuado&rina,  pietate,mode- 
ftia,  humanitate,  benevolentia  conquieviflemus:  fed  tealio 
tua  fata  vocant,  Nobis  quidem  magnum  tui  defiderium  re~ 
linquis,  quod  omnibus  officiis  lenire,  mutuamque  amorem 
confervaremihicertum  deliberatumqueeft.  Parut  pari  re- 
feras,multisabste  verbiscontenderem  ,  ni(i  tua  mini  virtus 
&  conftantia  plene  pcrfpecla  efTet.  Nunc,  quoniam  abeun- 
dumtibîeft  ,  quoteDeus  vocat  ,  ipedefaufto  ,  noftrime- 
mor  :  ac  creberrimis  dolentem  abitu  tuo  animum  meum  lite- 
ris  recréa,  fimevereamas,  utcerteamas.  Vale,  &  félici- 
ter vive,  atqueintervivendum  benemoridifce  ,  quaeeftars 
artium  omnium  difficîllima ,  (ïmulque  praeftantiffima.  Ura- 
tislaviae,  ex  aedibus  noftris  1 3 .  Junii  1 S  3  *-• 

Aaaa    z  Frag- 


n<s  eu    VIRORUM 

Fragmentmn  6'pifloU  Ph.  Melanchtonis  ad  Joack. 
Qamerar,  SrpbordUAnno  1543. 

XLV, 

ETfîrês  inllbiis  a#as  narrabo  ,  tamen  intérim  fummam 
fignificandam  efTe  duxi.  PoftquamBucerus  &  egoLi- 
brum  (Reformationem  iutellige  Hermanni  Colomenfis  Archiep.Bonna 
A.  1 y  ^.exiufam  in  folio  Jabfolvimus  :  Epifcopusfenexadhibi- 
tisCoadjutorc,  (Adolpho}  ut vocant,  &Decano  Comité  StoL 
bergio,  ingeniofohomine,  &aliisquibufdampraeripuis  vi- 
ns, &  me  ,  legi  fibitotum  librum  jufTit ,  attentisfime  audi- 
vit,  multa  de  plerifquelocis graviter difieruit  ,  quaedamfuo 
judicio  refte  mutavit ,  interdum  noftras  fententias  redifpu* 
tatafuaeopinionipraeçulit.  Huiclaboridiesfextribuit  ,  ae 
quotidie  matutinas  horas  quaternas  continuas.  Miratus  fum 
fenisasfiduitatem  &  diligentiam,  ac  animadverti  feriohanc 
remtantamabeoagi  ,  quod  ,  quantum  référât ,  intelligiî* 
Et has  controverfias  pene ut artifex  dijudicat.  Continet au- 
tem  Liber  initio  doftrmae  fummam.  Poftea  politica  de  Col- 
legiis,  ut  teneant  d£ téfunrn  ,  actantum  corrigantdoftrinas 
& ceremoniarum  vitia.  Cum  de  Libro  ftatuifiet  Epifcopus 
ipfe,  poftea  conventumindixit  j  deleftifuntquilegerent& 
expenderent.  Tandem igitur Comités,  OrdoEquefter,  & 
JLegati  Civitatum  magno  confenfu  Librum  comprobant  ,  & 
pollicentur  fe  ad  eam  formam  Ecclefias  inftauraturos  efle. 


Literœ  à  Patrianba  Alex,  adArchiep.  Cantuarien- 

Jèmy  exJEgypto  inBritanniamtransmiffœ  >  ex 

aatograpboÇyrilli  Grœco  Ldtine  verfe  ,  Archie- 

*  pifiopijuffu ,  à  Damele  Featleyo  eidem  lArcbiepi- 

feopoà  Sacris. 

Beatif- 


EPIST.    SINGULARES.  SS7 

Beatisjîmo  £f  magnificentisfimo  Domino  ^rchiep. 
Çantnarienjî  ,  totius  AnglU  Primati&  <£Me- 
tropol. 

GEORGIO  ÀBBATI,  mihimultisnominibusco- 
lendisfimo  ,  ojficiojè  cum  honore  £ff  débita  rêve- 
rentia  inBritanniam  tradantur  ifia4 

CYR1LLUS  Deigratia  Papa  &  Patriarcba  ma- 
gna urbis  Alexandrie  ,    &Judex  Qecumeni- 

XLVI. 

BeatisJtmeÇf?  amplis fime  ^rchiepifcope  Cantuari  ■ 
enfù ,  totius  AnglU  Primas  O  Adetropolitane, 
Domine  Georgi^DomineÇS 'f rater  cbarisjtme, 

EXopto  amplitudini  veftrae  profperam  valetudinem  ,  ad 
emolumentum  &  coagmentationem  con<rediti  tibi  gre- 
gis.  Cum  jam  Chrifti  gratia  jEgypto  noftrac  redditij  pace  fru- 
amurEcclefiaftica,  res  poftulat  utfidem  per  literas  B.  veftrae 
aftriftam  liberemus.  Nufquam  fiquidem  magis  quam  hac  in 
noftra Chriftus  Ecclefîa  altam  agit pacem,  nulla  de  fide  lite aut 
contentioneinternosglifcente,  idqueadeo  inimicis  Chrifti- 
ani  nominisacerrimis&infeftifTimis  habenas  moderantibus. 
A  quibus  etiamfi  variis  exagitemur  exerceamurque  modis, 
nobis  tamen  pro Chrifti  nomine,quem  fpiramus,  cujufque 
ftigmata  in  corpore  circumferimus ,  ab  iftiufmodi  hsminibus 
perquam vc»lupeeftaffiigi,vexari,  &,finece(Teeft,  duriiïima 
atqueultimafuftinere,  ut  bac  exploratione  fides  noftra  magis 
ma-gifque  fplendefcat ,  &  Dei  gloria  illuftretur.  Ab  his  ?£Î- 
turnihil  nobis  timemus,  fedàcanibuspotius&operariis  fub- 
dolis,    Hypocritis  dico,  quibus  foîenne  eft  aliud  claulum  ha- 

Aaaa     3  berc 


578  CU    VIRORUM 

bere  in  pe&ore,  aîiud  promptum  inlinguaj  qui  Deum  ipfutti 
projecla  audacia  impetere  haud  erubefcunt,dummodoRoma. 
ni  Pontifkis  tyrannidi  quoquo  modo  velificentur;  hi  emiiïarit 
terrorem  mirum  in  modum  nobis  incutiunt,  noftracque  impo- 
nuntfimplicitati ,  cui  mancipandae  varias  admoventmachi- 
nas ,  maxime  freti  eruditionis  fuco  ,  &  fpinofarum  difputati* 
onumaculeis ,  cum  nosinterea  eruditorum  penuria  labore- 
mus,qui  cum  fciolis  iftis aequo  Marte  congrediantur»  Etenim 
propterpeccata  noftradefpicabiles  raclifumusprae  omnibus 
gentibus  ,  &  cum  imperio  artes  quoque  libérales  amifimus» 
Harccumcreboanimumferiretcogitatio,  negotium  tandem 
cum  charitateveftracontulimus  veftrumque  conhlium  &au- 
xilium  imploravimus,  Ac  ex  refponfoveftra:  13.  maximum 
cepimus  foiatium:  quo,  non  fine  mandatoPrincipis,  nobis 
authores  fuiftis ,  ut  quendam  è  noftratibus  transfmitteremus, 
qui  fedulamSS.  Theologiae  apud  vos  navaret  operarcn  En 
îgitur  hominem  GïXCUVn^MetrophanemCritopulumipofteaPatri- 
arc  h  m  ^*.)gradupresbyterum  ,  Graecisliteris  non  leviter 
tindtum ,  Ecclefiae  noftra*  Alex  alumnum ,  haud  obfcuro  loco 
natum,  ingenio  adreconditiorem  eruditionemimbibendam 
probe  comparato.  Cujus  progrefius  non  pœnitendos  fore 
fperamus ,  Gratis  divin*  aura  çœlitusafpirante,  &B.veftra 
dextram  auxiliatricem  porrigente.  Ac  quia  ,  ut  ex  te  audio, 
allubefcithocconfilium  noftrumSereniflimo&  à  Deo  coro- 
natoRegi  Jacobo  primo,  gratiae  debentur  ipfiushumanitati, 
^ua  ad  cœleftis  Régis  bomtatem  &  mifericordiam  proxime 
accedit.  Aquocertenecaliudexpeclaripoterat,  utpotecui 
Deus  cœlitus  benedixerit ,  &  uberrimis  eum  gratiae  donis  lo- 
cupletaverit  %  &exfpeciali  providentiatanti  talifque Imperii 
gubernaculis  admoverit.  Quapropter  primo  à  B.  veftra  pe- 
fimus,  ut,  no(ironomine,fumma  cumreverentia,  &hu- 
itiillimacorporis  inclinatione,  ceUïflimam  ipfius  Majeftatem 
venerabunde  falutet,  cuiexintimisnos  fen/ibus  vitam  pro- 
lixam  &  fene&utem  produclamcomprecamur.  Deinde  ab 
ipfius  humanitate  fubmiffifïime  petimus ,  ut  pro  innata  & 
propedixeram  immenfabenignitate,  fcintillulambeneficen- 
tiae  aliquamhuic  noftro  Metrophani  jubeac  affulgere,    Ad 

extremum, 


EPIST.    SINGULARES.  ff? 

extremum ,  (i  quid  in  hifce  liceris  noftris,  quod  ad  hune  homr- 
neminftruendum ,  perpoliendum  pertineat,  defideretur  r  ià 
orone  tua  facile  afîequetur ,  fupplebitque  prudentia ,  quem 
DEos  extulit  ,  &tanquam  facem  clarifiîmam  in  edito  loco 
conftituit,ut&aliisfolatioefîe  pofiîs,nec  tuistantumBritan- 
nis,fed  &  Grzcis  noftratibus  lucem  porrigas»  Vale,vir  Bea- 
tiffime:  hrgiatur  tibi  Dominus  DEus  diuturnam&  felicem  vî- 
tam ,  unaque  vires  fubminiftret  >  quibus & regni  negotiis & 
Êcclefîae  currs  par  fis  fubeundis».  Ex;£gypto  Cal.Martiis,acrx 
Chriftiana:  Anno  161 6» 


GEORGIUS  ABBAT  divinapro^tdentiaArchiep^ 
Cantudrienfis^totim  Anglia  Primas  &  Afetrop; 
Santlisjîmo  Domino  &  Fratri 

CYRILLO,  Pap<z,& Patrianbœsflex. &judki 
QecumemcOyinÇhrifto  X 

XLVIï. 

CUmmuFta  fintyquar  univerfalis  Ecdefia?  in  membrisfyrn- 
pathiam  ,  fuavisfimamque  confpirationem  îoquantur  ; 
tum  eandem  vel  hinc  maxime  in  hoc  tempore  perfentifeo, 
quod  mihi  frarernitatem  veftram  de  facie  nunquam  cogni- 
tam ,  longiîfimisque  adeo  terra?  marisque  fpatiis  disfitam,tan- 
quam  praefentem  ambabus datur  ultiis  amplexari  5  utrumque 
nempe  fidei  unkate  colligante,  &  communi charitatis  vincu- 
loconftringente,  perunumeundemquefpiritum:  QuoChri- 
ftum,quem uterque  fpiramus,  meritiscelebramuslaudibus, 
vobisque  pacem  Ecclefiafticam ,  nullo ,  ut  affirmas ,  fchisma*- 
te,  autmalointeftinoturbatamex  animogratulamur  ,  nec 
non  externam  tranquillitatem  haud  quidem  omni  ex  parte  ira- 
violatam&halcyoniam  ,  ftupendamtamen  ,  quaetiamin- 
ter  hoftcsChriftianï  nominis  acerrimos  infenfisfimosque  fr  ui~ 
mini,  juxta  illud  Prophetae  Régis de  Chrifto  vaticinium ,  donti- 
naremmedi» inimicQrHmtuQrum,     Veftram  &no$  vicisfim roga- 

mus 


56o  CL.    VIRORUM 

muspietatem,  utnobifcumunalaetetur  devariisDeidonisin 
EcclefiamBritannicam  affatimefFufis.  Inqua  (quod  olim_i 
de  noftrislnfulis  vefter  Chryfoftomus)  au&re  eftubique  popalum 
c  Scripturis  fdcris  philo  fopbantem  ,  voce  quidemperegrlna. ,  fide  dôme- 
flic  a,  linguabarbarorumutentem  ,  moribtu  fanclorum.  EtenifTU, 
quod  in  Ecclefïis  Romano  Pontifici  dicatis  obtincri  nequit, 
populusChriftocolendoaddictisfimusin  clarisfimaEvangelii 
luceverfatur,  &aquae  vivifier  rivis  limpidisfimis,  arcentene- 
mine,  fitim abunde explet.  Ac,  addifciplinam  quodfpe- 
c*ht,  (quodinaliisEcclefiis  ,  etiamàfxcepapifmirepurga- 
tis  ,  aliterhabet)  antiquisfimamEcclefiamci  regiminis  for- 
mam,  diftinctosMiniftrorumgradus  rednemus,  Haec  no- 
bis  aeternum  fervet  bonorum  omnium  largitor  Deus ,  ut  nos > 
quac  naturae  noftrac  eft  pravitas,  propt er  peccata  noftra ,  maxi- 
me labemanimi  minus  gratijamdiumeruimus  ,  utCandela- 
brum  noftrum  aureum  fuo  dimovereturloco,  nofqueomni 
S.  Scripturarum  Iuce  penitus  deftitueremur.  Nec  enim  haec 
quibusfruimurbona,  noftris,  quae  nullafunt  ,  meritis,  ac- 
cepta ferimus,  feddivinacprimummifericordia?,  deinde  fin- 
gulari,  quaele&umfusgloriarorganumcompledtitur,  cha- 
ritati,  Regem  dico  Serenisfimum  Jacobum  ,  quilaudarisfi- 
mac  Elifabethae  ,  tum  regni  tum  religionis  haeres,utraque& 
firmatlegibus,  &ilIuflratexemplo.  Etenimnonfolumas- 
fiduumfeprcebetfacrarumconcionum  auditorem ,  &adtre- 
mendam  menfam  Dominicam  in  celebrioribus  praefertim  Ec- 
clefiaefem'sconvivami  fedetiam,  quod  exemplo  majus ,  & 
inRegemagno  maximum , 

Ghti  tôt  faftineattfui  tant  a  negotia  folut  : 
de  abftrufiftimis  Scholar  myfteriis  cumEpifcopis  in  palaeftra 
Theologica  exercitatifllmis  nervose  diflerit.  îmo  &  de  re 
Theologica  multa  calamo  regioaccurateexaravit  ,  quacnu- 
perrime  typis  mandata  font»  adfidem  orthodoxamftatumi- 
nandam,  &  errores  praefertim  Pontiflcios  convcllendos.  Ta- 
lemtibitantumque  Regem  perquam  gratulor  annicum  ,  qui 
leclis  veflra:  Sanditatis  ad  me  literis,  veftram  Beatitudinem 
pierefalutat  >  &devobishonorin"celoquitur.  Aequo  fuam 
erga  vos  benevolentiam  teftatiorem  redderet>    mihi  in 

manda- 


EPIST,    SINGULARES.  f6i 

mandatis dédit,  ut  dele&ifîirnus  vefterMetrophanes  huma- 
rriteramicequeexciperetur.  Quemquidemego  ,  utamoris 
in  me  veftri  obfidem  ,  arrhamque  pretiofîflïmaminfinuha- 
beboj  &  qu# illi neceftaria  erunt,aut opportuna,  omnia  haud 
gravate  impendam.  Jam  vero  etiam  generofum  huncè 
SeminarioGrarcanicofurculum,  quoapudnosgerminet,  fru- 
ctufque  mature  proférât,  hortoamœnifïimoinferui.  Aca« 
demiaeOxonienfi,  Bibliotheca  inftrucliflima,  &feptendecim 
Collegiisfplendidifîimis  confpicuae ,  in  quibusftudioforum 
eruditorumque  gens  numerofa  tanquam  in  Prytaneo  publiée 
alltur.  Horum  Cataîogo  vefter  infcriptus  jam  eft  Metro- 
phanes,qui  cum  maturuerit,&  fruclus  uberes  exeruerit,  prout 
veftrae  prudentias  vifum  fuerit ,  &  è  re  erit  veftnc  Ecciefia?,  aut 
apud  nos  fixas  aget  radices,  aut  in  natale  folumdenuo  tranf- 
pîantandusremittetur.  Quod  reliquum  eit,  veftram  ,  San- 
(Shlïime  frater,  imploramuspietatem  ,  ut  precibus  adDeum 
alfiduis  Ecclefiam  Britannicam  habearis  commendatam  ^  fi- 
cut  &  nos  pro  veftra  Grœca  itidem  interpeilabimus:ut  iîla  una 
cum  tota  Catholica  divinae  providentia;  praefidio  ,  ceu  muro 
circumcincla,  in  veritate  juxta  ac  pace  firmetur.  Nec  non  ut 
ab  emiflariis  iftis  novatoribus,Chriftianam  veritatem  pariter 
ac  libertatern  cuniculis  oppugnantibus,liberetur.  Quos  in- 
ter  imprimis  cavenda  &  averruncanda  pfeudomonachorum 
turba  recens  è  figulina  prodeuntium  ,  intemerandum  Serva- 
toriscognomen  (ibi  arrogantium ,  quipacem  feclarife  pro- 
fitentur,  turbanttamenmifcentque  omnia,  &  veritatiunicc 
ftudere  videri  volunt,aequivocum  tamen  mendacium  ,  etiam 
perjurio  implicitum  dogmatizant.  Abhisvulpeculis  Jupif- 
que  rapacibus  univerfis  gregemfuumtueaturmagnus  ille  o* 
viumPaftor,  unaque  veftram  pietatemingratiaperpetuaque 
felicitate  confervet,    Londini  i7.Novem.  1^17. 


M 


De  Afetropbam^dequoJhpray  Addenda  qmdam. 

Etrophanes  Critopulus  fcripfit  >  antequam  ad  Sedem 
Alexandrinam  effet  eveclus ,  Confeflionem  Ecclefïa: 

Bbbb  Orienta- 


56i  CL,    VIRORIUM 

Orientalis,  puro  ac  eleganti  ftylo,  â  Joh.  Hcrneio  Latine  ver- 
fam,  &Helmeftadiianno  i64i\excufam.  VideaturErafmus 
Schmidius  inN.T.  p.  ooo.  Metrophanem  laudatWillielmus 
Schickardusin  ProëmioRegumPerfiaepag.80.  Jefunomen^ 
inquit,7krm  itaeft  bonorabilcy  ut  eo  tanquam  adverfus omne  infortu- 
nium  efficaciffimo  in  fuis  Cbamailis  /tbutantur*  Sic  vocant  Amuleta  per 
fuos  7alifmanlar,five  Sacrificos,  mâgica  devotione  confetla ,  &  in  febe» 
dis  circumvolutis  deferipta ,-  quapreculis  quibufdam ,  circuits  aliifque 
ebarafferibus  confiant.  Ea  faccuîoferico  in  du  fa  de  collo  fufpendunt^ 
aut  infinu  fub pefîore geftantjunde  éyicoAmu  nominantur  ab  bodiernis 
Gratis  ,  ut  mibiprodidit  Hierotnonacbtu  ille  Berrhoenfis  Macedo^Dn. 
Metropbanes  Kritopulus ,  amicus  &  non  itapridem  hofpes  nojicr< 


Beatisjîmo  Patri ,  Georgio ,  prudentisjîmo  Arcbiep* 
Çantuarienfim  Angïta* 

XLVIU, 

BEatifÏÏme  Pater  Archiepifcope,  p^ftfraternam  falutem& 
pacem  à  Domino  noftroj.  C.Non  capiunt  prarfentes  lite- 
rae  ut  de  dilatione  mea  ad  B.  veftram  refponfionis  prolixius  ex- 
ponam:quoties  enim  referibere  proponebam,toties  diftraclus, 
àvariisrerum  generibus  ,  (quarme  indies  obruunt)  differe- 
bam.  Verumeft,  quodtempusinterfluxit,  fed  recens  iru 
cordis  intimo  remanet  vinculum  Chriftianae  charitatis ,  quam 
ferio  una  mecum  B.  veftra  colit.  De  fuis  occupationibus  ne- 
raoeft  cui  nonconftet,  multispublicis,  multisprivatis,  pru- 
dentiam  veftram  detineri  :  plures  fine  dubio  fuerunt  in  excès- 
fuSerenifïimi  quondam Régis  jacobi  beatasmemoriae  ,  do 
cujusobitudoluitquisquebonus.  Vixitsoirnilleinhocfecu- 
lo,  non  minus  Philofophus  quam  Rex.  Atnuncfelicifïïmus 
RegnicœleftisAulicus,  auguftiori&  excellentiori  fruiturvi- 
ta&lumine  in  fempiternum.  ChnftianaRefp.  maximum* 
bonum  amifit  :  Sed  Majeftacis  &  Regni  &  virtutum  dulcifllmi 
parentishaeres,  Sereniflïmus&  ChnltianifîirnusCarolus,  vi- 
vamundequaqueimaginempacernamredolens ,  datfperare 

majora. 


EPIST.    SINGULARES.  563 

majora»  Ejus  Regiaî  Majeftati  ego  minimus  fe.icifïîmurn  & 
auguftifiimum  auguror  Imperiumin  florentifTimoJv!.Britan- 
niaeRegno,  DeuroquepatremDomininoftriJ.  C.  genufle- 
xus  fupplico,  ut  Regiam  S.  M.  diutius  confervet ,  Spirituque_> 
S.  fuoregat,  omni  benediftione  omet,  atque  augeatcumu- 
latiflime.  Ifta  precor  S.  R.  M.  &  rogo  fummopere  veftrarru 
B.  ut  nominemeovelit  referre  ,  &humiliter  manus  S.R.M. 
ofculari,  obnixequerogare,  ut  nos  fua  démenti  gratiapro- 
fequatur.  Intérim  de  quibus  Libris  fcribit  ad  nos  B.  veftra_, , 
non arbitror  me  poiïe  fatisfacere.  Cum  meo  tamen  dulcis- 
fimoamico,  fautore&patrono  >  ThomaRoe,  Oratorein 
hacAulaprudentitfimo,  agam,  fi  quid  agere  potuerb.  Ab 
illoque certior fies  de  fuccefiu.  Profine,  DeumO.  M.oro, 
veftrae  B.  pro  bono  Ecclefia;  longos  annos donet,  abomnique 
malo  liberet.  Quod  ut  mihi  viciffim  precetur  à  Domino  ve- 
ftra  B.  per  fuas  orationes  opto ,  fi  eft  poflibile  ,  pofïïm  e vade- 
re,  nemeabforbeantindifcretiveritatisperfecutores.  Bene 
valeat B,  veftra.      Datas domi  meas  Patriarcbatus  *|. Januarii 

VeftrzeBeatitudinis  in  Chrifto 
obfervantiflimus 

Cyrillm  PatrUrchd  Conftan- 
tinopelitantu. 


IlluftrisJtmiPrwcipiïSlecloris  PalatiniBrcvis  Fidei 
Confesjio ,  exkibita  Rudolpbo  2.  Imperatori,  Ra- 
tïsbon&A.ity^ 

XLIX. 

Fredericus  4,  PalatmusRbemEk&or. 

AReligione  Parentis  optimi  (Ludovic!,  Trederià  ^filii)  non 
defeci  ;  cujus  religio  fcriptis  Propheticis  &  Apoftolicis 


Bbbb    z  nitebatur. 


f<54  CL.     VIRORUM 

nitebatur,  Qui,  dum  vixit,noninMartinumautJacobum> 
fed  in  Chriftum  credidit ,  &  in  ejus  invocatione  expiravit.  II- 
lam  in  Chriftum  fidem,  idemSymbolum,  eademfidei  fun- 
damentaegoconftantertueor&tuebor.  Arianos  ,  Nefto- 
rianos ,  Eutychianos  ,  Anabaptifticosfurores  deteftatus  eft 
Pater ,  deteftor  &  ego  filius  toto  corde.  Sacramentarios  er- 
rores  (quorum  duo  (tint gênera  3  eorum  qui  exSacramentis 
Idolafaciunt  ,  &fignaut  remfignatam  venerantur,  nec  fa- 
cramentales  Iocutiones  agnofcunt  :  item  qui  pro  midis  fignis 
ea  habent)  deteftatus  eft  Pater,deteftor  &  ego  filius.  Progre- 
dior  longius.  Calvinismum,  &Zuinglianismum  deteftatus 
eft  Pater ,  deteftor  &  ego  filius r  fi  taie  quippiam  effet ,  quale 
Ubiquitarii  &  Flaciani  fingunt  5  i\  fcilicet  vel  veritas,  velChri- 
fti  omnipotentia  ,  vel  omnis  ejus  in  terris  praefentia  negare- 
tur.  Sed  hoc  nomine  ego  fum  Pâtre  beatior  ,  quod  agnovi 
fub  nomine  Calvinismi  deformari  ab  inquietis  &  ambitiofis 
perGermaniam  veritatem  religionis  orthodoxam.  Quod 
ipfum  procul  dubio agnoviflet  Pater,fi  ipfum  diutius  fupereffe 
voluifietDeus  ;  quemadmodum  illamfraudemagnofeero 
cœperuntpotentirfimiduoSaxoniaeEîeclores  ,  Pater  Augu- 
ftus,  Filius  Chriftianus ,  magnanimi&  magnijudicii  Princi- 
pes, laude&memoriaScriptorumdigniffimi.  D.  Lutheri 
autemScripta  non  minoris  ego  fado  ,  quam  Pater  laudatisfi- 
mus.  Sedillos  meritoproftolidishabeo  ,  quiomnia,  qux 
aliquandoilli,  uthomini ,  exciderunt  ,  tanquamaurumôc 
gemmas,  exofculantur. 


Qarisfîmo fâroConrado  RHtersbuJto  J.QJacobm 
Bongarfim* 

t. 

DEBodino  quidcognoverim  ,  paucis  accipe.  Librosde 
Repubhca,cum  primum  ederentur,  legi  a  vide,anno,ni(ï 
fallor,  1576.  recens  tum  à Germania.  Ingenium  hominis 
arridebat  ;  placebatmukailla  leclio  j  fedquotiesattingebat 

re$ 


EPIST.    SINGULARES.  5*6"; 

resGermanicas,  videbam  hominem  errare  turpiter,  &judi- 
cium  pafîim  defiderabam.  Venio  inde  ad  audiendum  Cu- 
jacium.  Inaudierat  is  tangi  fe  à  Bodino;  Librum  requirit  ;  if 
nulluseratapudBibliopolas:Mittit  ad  me,  quem  Hiftoriarum 
ftudiofiorem  noverat  quam  Juris  Tribonianici.  Librum 
àmeaccipit,&aliquotpoftdies,data  occafione,  in  hominem 
publica  in  lectioneinfurgit  perduas  horas  &quod  excurrebat 
oratione  perpétua,  Recitatio  illaà  quibufdam  adBodinum 
mittitur,  Isinaîtera  editioneEpiftolampraemittitoperi,  in- 
Icriptam  Pibracio  ,  quainCujaciumatrociterinvehitur,  fed 
eorum?quaeCujaciu$  notaverat^n  ifta  altéra  editione  necvQ- 
lamreliquitnecveftlgium.  Anno  1583.  venio  inde  in  Da- 
niam.  Principes  &magnosvirosconvenio.  Quxruntquod 
fît  de  Bodino  judicium?  Ego  ignoràns  fcripfifle  ilIurn,quod  eos 
morderet,refpondeorhaberi  prohominemagniingenii,  judi- 
rii  nllius.  Tumhi, fcripfifle  iilum  de  gente  &  moribus 
Danicis  falfifïima.  ÇonfuloindeCarolumDanzaeum,  Re- 
gium  inDaniaLegatum,  virum  &dedtona&ufttrerum&pi- 
etate  infignem.  Is  mini  ftatim  paginas  aliquot  profert  in- 
fcriptas  ipfi  Pibracio  ,  quibus  querebaturBodinus  fa&am  fibi 
injuriam,  qui  falfa&ineptafcribens  deDanicisrebus,laudaflet 
literas  fcriptas  ab ipfo Danzaeo  tanquam  vifas  &  leftas:  fed  fibi 
ifta  fcribere  r  aperte  &  craffe  confiera ,  nunquam  venhTe  in 
mentem,petere  utfequenti  editione  retraclentur.alias  accu- 
faturum  hominem  apud  R.egem.  Excerpferat  Danzaeus 
mendacia  illiusde  Danicis  omnia  ,  quae  cum  exferibero 
ego  cup.jrem  ,  nec  vacaret  difeedenti  >  dicebat  Dan- 
zasus  ,  nonefîe  exferiptione  opus,  nam  ne  nominare  qui- 
demunquamDaniam  aut  Sueciam  ,  aut  aliumSeptentrionis 
illius  locurn  fine  mendacio.  Idem  inPolonia  mihi  de  fuis 
rebusmuîticonrlrmarunt.  EteratmosBodini,  quzeeumque 
deexterisà  circumforaneo  quolibet  audiret  ,  ea  abfque  alia 
cura  notare  &  publicare.  Jam  edidifîe  illum  Lecliones Tur- 
nebiinOppianumprofuis,  nemo  noftrorum  ignorât.  Sed 
inLtbrisde  Rep.monitus,pleraque  mutavïtinmelius.  Ego 
primam  tantum  editionem  îegi ,  fecundam  infpexi  leviter. 
Sit  non  inutilis  ejus  opéra jea  certe  non  eft,  ad  quam  deduci  de- 
beat  adolefcens ,  tanquam  ad  fontem  aut  purum  rivulurn, 

Sed 


S66  CL.     VIRORUM 

Sed  de  his  plus  fatis,    Vale,vir  clariflime,  &  me  ama.  Franco- 
furti4.  Apr.iéoo. 


Anntani  CeledenfisDiaconi  Prœfatio  in  Chryfojîomi 
Homilias  deD.Pauli  laudibus  a  fe  Latine  verjas^ 
auSlior  ac  emendatior  quam  in  Cbryfofiomi  O- 
perum  editione  a  Frontone  Ducœo  curata. 

LJ. 

|Omino  Sanfto  Evangelo  Presbytère  Annianus.  Re- 
centi  experimento  didici,  quam  (int  utilia  obfequentibus 
imperiabonorum,qui ,  rediore  quadam  ingredientes  beni- 
gnitatis  via, bénéficia  déférant  fub  fpecie  juflionis.  Quid  enim 
mihijucundius,  quid  frucluofius  imperarepotuifti,quam  ut 
ex  beati  viri  Joannis  Operibus  in  nouram  linguam  aîiqua 
transferrem,id  eft,  feptem  Iibelîos  ejus,quos  fuper  Pauli  Apo- 
ftoli  laudibus  in  Ecclefia  aliquandodi(Teruit?Inquomihi,etfi 
in  lermone  peregrino admodum  rudi ,  plus  evenit  tamen  vo- 
luptatis  &  commodi  quam  laboris.  Secutum  eft  enim,  ut 
eum,dum  tibi  vertereconor  èGraeco,  prefïiusipfecombibe- 
rem  ,  pleniufque  tam  infignis  dodlrinac  veritate  perfruerer  $ 
maxime  cum  ubique  divesingenium  in  materia  locuple- 
tiore  verfetur.  B.enimhicPaulusexprimirur,  non  fucatae 
alicujus  laudis  adumbratus  coloribus  ,  fed  inviolabili 
virtutum  fuarum  veritate  formatus  ,•  quem  tam  intègre  ubi- 
que, tamfoiide,nuncex  magnitudine  operum  ,  nunc  ex 
iliuminatione  di&orum,  modoex  confilio  vario,  modo  ex 
difpenfationum  profundo,tuniextolerantia  pafïïonum,  tum 
cbriute  fignorumeximius  Iaudator  afleruit,  uteum  nonde- 
pinxiflTe  folum,verum  quafi  ad  praebendum  rurfus  perfe&ionis 
exemplum  quodammodo  refufcitafle  videatur.  Nam  cum 
ab  aliis  caeterorum  mérita  Iaudantur  ,  ufitatum  quiddam  folet 
atque  exile  refonare>  &velutinfuperficie  circumvagante  fer- 
monevirtutes  ipfae  nominibus  magis  fuis  ad  commemorati- 
onem  videntur  venire  quam  rébus.     Beatus  autem  Joannes 

Paulum 


EPiST.      SINGuLÀRES.  j67 

Paulum  altius  iutuendo ,  dilicudeque  in  médium  proferendo, 
jpfas  mihi  videtur  ïnfpexiire  venas ,  ac  medullas  virtutum  ex- 
prefiifTe.  Quaeitaomnes  in  ifta  laudatione  vivunt,  ita  flori- 
busfuis  decorantur  &  frudibus ,  ut  easprope  non  minus  ab 
hoc  tam  fublimiter  expîicatas ,  quam  ab  Apoftolo  fortafTe 
miremur.  Quod  quidem  Opus  eo  elle  apud  te  amabilius 
débet  &  gratius ,  quod  de  S.Scripturarum  luce  rutilans  clarifii- 
mi  fyderisviceno&em  Manichaeierroris  exagitat.  Quan- 
tum enim  nobis  confolationisexoritur ,  cum  cernimus  tarru 
erudito  tamque  illuftri  Orientis  magiftro,eam,  quam  in  nobis 
Traducianus(S.  Auguftinus)  oppugnat  ,  adftrui  veritatem? 
quam  certeB.Joannes,  ut  in  omnibus  libris  fuis,  itahicquo- 
que,  abomnimunitamlatere,cuftodit,  armât, accendit,  utvi- 
deaturnontam  praefentesinfbrmafTe  difcipulos,  quam  nobis 
contra  veraefîdeioppugnationem  auxiliapraeparalïe.  Quan- 
tusenimilleadverfus  necefïitatem ,  quantusprolibero  furgit 
arbitrio,quamnoftrorum  libris  ubiqueconcinens,  voluntatis 
jure  fervato,  divinae  gratise  praefidiacommendat,  quam  contra 
omnium  vitiorum  tenebras,  quamprocunctarum  fpecuio 
virtutum  fplendidiiïimurr.  vas  eledionis  opponit  ?  Primo ,  B. 
Paulum libello,& omnibus prsferendoSancïis &Angelis  con- 
ferendo:Secundo,exvirtutib^ejusatq;fententiisbontimafie- 
rendo  naturar.Tertio,ep  charitatem  pro  cunftorum  falute  fer- 
ventisfimam comprobando:Quarto,de  vocatione  ejus &con- 
firmataubiqueabipfoEvangelii  veritate  dicendo:Quinto  ,de 
pafïïonibus  ejus  &  difpenfationum  varietatibus  difTerendo  : 
Sexto,  folvendoomnesillas  quaeftiones,  quibusTraducianus 
innitensB. Paulum  vitiorum  obfufcationecommaculat,  ut  fci- 
licetfidelibusfuis  Apoftolico  exemplo  peccataconciliet:  Se- 
ptimo,  ignemzeliejusinChriftum,  &ante  honorem  quo- 
queApoftolatus  fervorem  docendi  fupra  cafteros  efTerendoj 
ut  fatis  liquide  clareatextinclam  eflepeccandi  nece$fitatem_>, 
quamadverfusManichaeos&doclrina  Apoftoli  depradiatqr& 
vita.  Verumnos  ,  intamegregii  interpretationeOperis, 
etfi nihil ut puto  de fenfuurn  veritate,  nontamen  parumde^ 
eloquiivenuftateperdidimus  ,•  fplendorem  tam  nobilis  îtyli 
&  elocutionum  gratiam  exprîmere  non  valentes.    Sed  ne  fie 

quidem 


Sé%  CL.     VIRORUM 

quidem  te  iftud  imperafie  pœniteat ,-  nequeenimverendum.» 
tibieft  ,  ne  forte  afperitate  translationisoffenfus  ,  ledionis 
hujuscareasvoluptate  ,  cum  quidquid  nobis  excultu  défait 
ornatuque  verborum,  id  totumilliusquemtranftulimusma- 
gniflca  inventa  compenfent.  Eft  enim  S-  Joannes  tam  cla- 
rus  totus  ac  fulgidus ,  ut  facile  posfît  fententiarum  fuarum  lu- 
mine  etiam  inter  noftri  fermonis  nubila  corufcare* 


Fragmentum  S'pifîoU  Beau  Rbenani  ad Fridericurn 
Naufeam^  Qiennenfem  Epifcopum  ,  Selefiadii 
poftr.  Ça-UApriL  1546. 

LIL 

POntifcx(7W«*III.)nepotem  fuum  Horatium  (FarnefiuniJ) 
in  Galliammifit,  in  aula  Régis  verfaturum  annuo  ftipen- 
dio  quatuor  millium  coronatorum.  Scribitur  è  Tridento  , 
fibiilIumàConciliometuere,  propterreformationem:  à  qua 
SummorumPontificumanimi,  proh  dolor  î  diutisfimefue- 
rant  alienisfimi.  Sed  metu  liberabitur ,  fi  ea  pars  aduîatorum 
vicerit»  quae  PapamfupraConcilium  ftatuit:  quaderenunc 
aiuntagi  ,  fumma  animorum  concertatione»  Etmirarnur 
fatalemiftam  inEcclefiadifîenfîonem  ,  quaefe  magisatquo 
magis  in  dies  propagat  &  munit  armis ,  etiam  invitis  Principi- 
bus  à  Deo  immifiam,  ut  de  emendationetandemOrdoSacer- 
dotumcogitet,  luxumfuperbiamque  fugiat,  frugaliratemac 
fobrietatem  amplexetur.  Sane  Coiloquium  iliud  Ratisbo- 
nenfeitaabruptumefledoleo,  ni(î  forte  Caefar,  Princepsfa- 
pientisfimus,  melioremaliquam  componendi  negotii  ratio- 
nem  demonftrabit. 


IfÇafauboni  Judicium  de  Ecclefa  Anglkana  Ritu 
bus  ex  ejus  Ephemeridibus  MSS> 

PRidieCal.  Novemb.  anni  1610.  Diem  facrum  non  maie 
pofui  Dei  beneficio.    Sum  enim  iovitatus  hodie ,  ut  inter- 

eflem 


EPIST.    SINGULARES,  féç> 

elTem  facris  ,  quas  facla  funt  ad  confecrandos duos  Epifcopos 
Scotos ,  &  ArchiepifcopumScotia?.  Vidiillos  ritus&  impo- 
fitionem  m3nuum,&preces  in  eam rem.  O  DEUS  l  quanta 
fuit mea  voluptas.  Tu ,  Domine  Jefu,  ferva  hanc  Ecclefiatib 
&  Catharis,  qui ifta  rident>da  bonam  mentem. 

PridieNon.  Jan.  anni  idn.Gratiastibi,  Domine» 
quodhodiead  facram  menfam  fum  admifllis ,  &Corporis 
Chrifti  Sanguimfque  factus  fumparticeps  inEcclefîa  Angli- 
cana,  cujus  formulam  heri  diligenter  mcditatus  admodura 
pTobavi ,  &  Ordinem  agendi  mire  laudavi,  prae  recepta  apud 
alios  confuetudine. 


M.Ant.  Muntus  M.  Ant.  Gofano. 

LUI. 

E'Tad  literas  tuas  &  adverfns  fuaviflîmi  adolefcentis  Julii 
;Rofciiritiusrcfpondi{Tem,fi  habuiflem,perquem  arbitra- 
rer  literas  meas  ad  vosperlatum  iri.  Cepi  tandem  hoc  confïli- 
um  :  uteas  mitterem  ad  amicum  quendam  ,  qui  mea  caufa 
easperferret  in  feminarium  adFofciunvàquo  fperohasquo- 
quetibi  redditum  iri.  Eadem  caufa  eft,  curnihil  fcribam  ad 
literas  Germani  ÙÏÏus^V.athxKis  cbytrùycujui  Epifîotawter  Mureti 
EpifîoUs  oecurrh)  quas  tu  àManutio  tibi  datas  ad  me  mififtt. 
Scribit  enimadmeRoftochio,  cujus  ego  oppidinomennun- 
quamanteaaudiveram  ,  neque  ubiterrarum  fit  fcio.  Etali- 
oqui ,  ut  verum  tibi  fatear,non  admodum  libenter  fcribo ,  ad 
hominesignotos,  praefertimortosin  eis  regionibus,  ubi  vul- 
go  à  recta  &  vera  religione  homines  defciverunt.  Vereor 
enim  ne  imprudens  ad  aliqaemr  ^e^iarf^uv  literas  dem: 
cum  quibus  ego  nihil  mihi  efle  aut  familiaritatis  aut 
commercii  voio.  Nec  caufa  quidem  ulîa  eft,  cur  hoc 
quidemtempore,  pra?fertim  occupatus,  refpondeam  ad  lite- 
ras fratristui,  quibus  mihigratias  agit,  quod  feEpHcopoSul- 
monenfi  commendandum  curaverim.  Ego  femper  quae  ad 
te,  qu^quead  illumpertinebunt  ,  ftudioufïïmeprocurabo, 
neque  in  tama  noftra  ccnjundione  ullus  unquamgratiarum 

Cccc  aftionibuç 


S7o  CL»    VIRORUM 

aftionîbusfuturuseftlocus.  Manutium,  Ci  adhucifticeft,me- 
is  verbis  falutes  velim  ,  eiqueadfîrmes  invaletudinem  ipfî- 
us  mihi  fummodolori  effe  $  qui  >  fi  forte  animum  induce- 
ret ,  hucadnosfecedere,  &nobifcumtranfigere  hosaelhvos 
calores ,  fortafle  perciperet  eandemutilitatemèfalubritato 
cœliTiburtini,  quammultialiicapiunt:  àmecerte  expefta- 
re  poflet  ea  omnia  officia,  quae  vetuftifïimae  inter  nos  amicitiae 
&  fummis  ipfîus  erga  me  beneficiis debentur.  Salutabis  etiam 
meonomine  optimum  &  eruditiflimum  hominem  Fulvium 
Cardulum  :  eique,  quodaddudtusmea  commendationera- 
tionibustuisconfulereconctur  ,  exmequoque  gratiasages> 
Plura  fcriberem  :  fed  avocor,  Vale  i  k  Cal.  Sextil,  1570. 
Rom  a?» 


Job,  §htiflorpws  V.  CL  Bemardo  Tadddio, 

LIV. 

COntendis  à  me  ,  amiciillme  Taddeli  ,  ut  perfcribam , 
quomodo ,  mundo  huic valediâurus ,  Literatorum  Phœ- 
nix  HugoGrotiusfegeïïerit.  En  ,  paucisidhabe.  Con- 
fcenderat  ille  Stokholmiae  navim ,  qua  Lubecam  ferretur:  vc* 
hementibuspertriduuminmari  jaclatus  procellis  ,  naufra- 
giumpatitur,  &aeger  adCaiïubialitora  appellit.  Indeper- 
quamincommodocurru  >  pluviatempeftate  >  perfexaginta 
&  plura  milliaria  ,  tandem  Roftochium  noftrum  devehitur. 
Divertitad  Balemanniam.  D.  Stocmannum  Medicum  ad- 
vocari  curât  ,  quiaetate  ,  naufragio  ,  incommodis  itineris 
fraclas  viresadvcrtens  ,  vitaeterminum  imminere  praefagit. 
Secundo abingreflu  fnhanc  urbemdie  ,  (qui  fctficet  veteri 
erat  1 8-  Augufti.)  me  hora  nona  vefpertina  ad  fe  vocat.  Ac- 
ceiïi  j  propemodum  in  agone  viru.n  conftitutum  oftendi: 
compellavi  ,  &menihil  maluifle  affirmavi  ,  quam  ut  mihi 
cnm  ipfo  incolumi  fermones  fociare  licniffct.  Regerit  illo  : 
ita  Deovifmn  /»//.Pergo:ut  ad  beatam  emigrationem  fe  compo- 
nat,  peccatorem  feagnofcat,  fupercommiffàdoieat,moneo  j 
cuwmque  inter  loquendum  Pubiicani  peccatorem  fe  fatentis, 

& 


EPIST.     SINGULARES,  J71 

&utDeusfuimiferereturprecantis,  mcminiflem  :  Refpon- 
det ,  EgoillefamPubdcanus  !  Progredior ,  adChriftum,  ex- 
tra quemnullaeft  falus,  ipfumremitto.  Subjkitille,  Infofo 
Chrtfloomnisfpes  meaefirefofua.  Ego  claravoce  prccationem 
illamGermanicamGermaniccrecitabam,  quaeincipit,  Herr 
Jefuy  &c.  Illecomplicatismanibas  ,  fubmiiïa  voce  me  in- 
fequcbatur.  Quumfiniviflem  ,  quxfivian  meintellexifiet; 
Refpondet,  probe  wtellexi,  Pergoiliarecitareex  verboDei , 
quœjamjammoriturisin  memoriam  revocarifolent.  Quae- 
ro,  anmeintelligat?  Refpondet,  vocem tuant audio  ,  fed qu* 
fwguU  dhas  difficulter  intettigo.  Quum  haec  dixifiet ,  plane  con- 
tient, &brevipoftfpiritumexhalavit  ,  inpuncloduodeci* 
mac  noéturnae.  Habescataftrophen  vitae,  abGrotiofummo 
viroaclae.  CadaverMedicîspoftcommiffumeft.  Inteftina 
lebetiaheneoimpofita,  utinTempli  apudnos  primarii  Ma- 
rias Virgini  facri  locum  honoratiffimum  reponerentur ,  à 
Templi  Prsfeclis  facile  impetravi.  Molliter  cineres  cubent  ! 
Vale,     Dabam  Roftochii,  propridie  Michaëlis,  Anno  1645* 

FrdgmentumEpifkoULud.  Crocii  adGer,  Joh.t^os- 

jîum. 

lv. 

ADfuit  mihi  non  ita  pridem  Baro  quidam  a  WolzogerL, , 
(  Joh,  Ludovic  us  Wolzogenius,  poftsa  inter  Socinianot  haudpofire- 
mut)  profe&us  in  Poloniam ,  qui  fpem  mihi  fecit  HIftoriae  Ec- 
clefiafticaede  MyfterioSS.Trinitatis  ,  manu  tua  conferiptae 
&edendasinmoremHi(loriae  Pelagianae,  Impie  fpem  no- 
ftram&votum,  fi  pote  ,  &matura.  Depofteritateutes 
meritifïïmus,  itameritis  tuishanecoronidemimpones.  Sic 
vive,  virorumfumme,  &Crociumtuumredamare ,  quod 
facis  >  perge.  Bremae  19.  Oftob. 
1646, 


Ce  ce    i  SîNGU- 


57i  INDEX. 

Singularum  Epiftolarum 

INDEX. 


I. 


Eubu/uf  Cordatus  (f.  UlricusHuttenuS  )Montefio  fuo  S.  D. 
pag.  50* 

II.     Joba  fines  CnhinusL&Uo  Soclno\  504 

ÎIÏ,   Hugo  Grotius  Joban.  Crellio.  505" 

IV.  Ju/tus  Lip fuis  Franc.  Fillerio.  jCÔ 

V.  Fragmentum  EpiftoU  Hug.  Grotït ad GerJojfiumA.i  6 $0.      fO/ 

VI.  Fragmentum  Jac.  Sadoleti  EpiftoU  ad  Job,  Sturmium  A.    1  f  5  y. 

VI I.  Hleronymus  Groslotius  Jacobo  Leclio*  f  O  7 

VIII.  Fragment um  EpiftoU  Jacob i  Bongarfii  ad  Joacbimum  Qame- 
rariuMj  Joachimifilium.  y  08 

IX.  Armandm  Cardinale  de  Richelieu  Cafp.  BarUo.  jo? 

X.  SancTifîimo D. Domino noftroPio.*.  T'ont ,M*X.  Hoftitalitu.      $CQ 

XI.  Fr.igmentum  EpiftoU  CœlliCalcagnini  ad  Jac,  Zicglerum,        510 
XIL  Jobannes  Bona  R.  P. Luc*  Acherio,  $11 

XIII.  Fragmentum  Andr.Mafù  EpiftoU  adGeor.Caffandrum  A.i  ï  6$ > 

in 

XIV.  Fragmentum   EpiftoU  Cormlii  van  Drebbel  ad  Fjebrandjim  à 
Rietvvick*  f  1  $ 

X  V.   Reverendiffimo  Fat  ri  D,  Lance lloto  Andrcvues^  Epifcopa  Wintcni- 

enfi,Petrus  Molinexs.  y  14 

XVI.   Epifcopi  Refponfto,  J  1  j 

XVI î.   Fragmen.  EpiftoU  Rob,    ScbeUdcri  ,  Canonui Airebatenfts .  4<rf 

,5V£,  Tengnanelium ,  Biblioth.Çœfare*  Prœfeftum ,  Sept  .6.  1 6 1 4. 

517 
XVIIL      Andréa  f  Se  boit  m  Jefuita  IfCifaubono.  f  1 7 

XIX*    Inclytœ  Académie  Cantabrigienji  Tb.Beza,  J  î  g 

XX*.  FragnunMpiftoUSam^PmtiadSam^SorberiumNepotcm.    y  19 

XXI, 


INDEX  $71 

XXL  Jacobus  Sirmondas  Seb,Tengnagelia,  Pa8'^ l  ? 

XXII.  FragmentumEpijloU  Claudii  Sarravit  ad  Jac,  Ujferium  Ar- 
macanum^Lut.Nov,(j .  1 648»  5"  * l 

XXIII.  -Fragmentant  EpiftoU  Cbrifiophpri  Carleili  Angli  adCaJlalio- 
ne  m.  3. Cal.  Mail  1  j  6  Z ,  fit 

XXI V.  CorneUilalerii  Epiflola  ad  M.  Ant.Muretum.  5  21. 

XXV.  Nobilijfimojreverendo  & fummo  viro,Joanni Forbefto,  Domine 
à  Cor  je  j  S,  TheologU  Doftori  exîmioftnque  AcademiaAberdonienfi 
ejufdcm  Profejfbrifîer  ardus  Jobannes  Vbffius  S.P.D .  f  z  5 

XXVI.  Fragment  Epi jhU  Job,  Beifii  Elienfts  Canonhi  adHenricum 
Sevilium,  516 

XXVII.  MignifîcoDovtinoAndr.DudicioPetrusCarolinufy  Concia- 
natar  Faradicnfis.  J2# 

X X VI II.  Pétri  M'Ainti  Epiflola  adjac.  Montacutium ,  Bathonienfem 
Epifcopum^Anno  1610.  f$l 

XXIX.  Job,  Baptifia  Fohngius  Nicodemofratri.  j  3  g 

XXX.  Fr.-gmen.  EpiftoU  Job,  Slecht*  Coftelecit  ad  Erafmum  ,  ex 
Arce  Cojieleccnfuo.  Olîob.  ijip.*  534 

XXXI.  ErafmiRffponflo.  H  5 

XXXII.  Ben  A'iiMontâni  Epiflola  adPbilippum  II, HifpanU  Regem% 
ex  Hifpan'uo  fer  mone  Latine  ver  fa*  537 

XXXI il.  HoperusCahinoS.  539 

XXXIV.  Eximi*  pietatis  (f  érudition} s  Vira  Georgto  CaffandroRi- 
cbardus  Coxus.  5" }  9. 

XXXV.  Jofu  Simlero  S.  TbcologU  Profeffori  Job,  Juellus  Saris  buri- 
enfts  Epifc.  540 

XXX VI.  Jlluflri  &  eruâito  viro  Joacblmo  Vadiano  ,  Confuli  apud  £ 
Gallum  in  Helvetiay  Thomas  Cranmerm Cantuarienfis  Antiftes ¥ 

XXXVII.  Henrîco  BuUinger&Nicolaus  Partrigms  Anglus*  544 

XXXVIII.  Etdem  Toomas  Scblidbur(lus  Angluf,  y 4  f 

XXXIX.  Tbom,  OtbUtu  Angltts,  f$f 
XL.  Jobannes  Hokerus  Meidjlonenfis  Anglus  ?  f4f 
XL!»   Nabilifftmo  & elariJfimoviroD.Gulklmo  Bellaio  Langœo  ,   Paf 

trono  fuo  S,  D.  Pbi  lippus  Melancbtbon,  f  47 

XLII.   Reperendijjimo  ViroD,  Marco  Ant,  de  Dominis  Arcbiepifcopa 

Spalatenfi Jojepbtts  Halluu  f  4& 

Cccc    }  XLIIL 


574  INDEX 

XLIII.  Edmundus  GrindaUus  H.Zanchio  Salut  cm  in  Chrifto.  pag.  ?  5  4 

XL1V.  Jguirino  Reutero  Mo  s  bac  en  (i ',  tanquam  filio  fuo  charo ,  Andr* 
Dudithius.  55-5- 

X LV.  FragmentumEpijloU  Ph.  Melanchthonis  adJoach.Camerar.  Er- 
phorâia  A.  1543.  f  f6 

X  L VI.  Beatijfmo  &  magnificentifimo  Domino  Archiep.  Cantuarienfi , 
totius  Angli*Primati&  Metropol.  Georgio  Abbati  ^mihimuU 
tis  nominibus  colendiffimo ,  officiofe  cum  honore  &  débit 'arever en- 
tin  in  Britanniam  tradantur  ijla.  Cy rillus  Dei  gratia  Papa  & 
Patriarcha  magna  urbis  Alexandrie  ,   Ûf  Judex  Oecumenicus. 

XLVn.  GeorgillS  Abbzt  divinaprovidentia  Archiep.  Cmtuarien- 
ftsfotius  AnglU  Primas  &  Me  trop.  S&nftiffimo  Domino  &  Fratri 
Cy nWo^Pape  ,  &  Patriarche  Alex  ,&  Judici  Oecumenico ,  /• 
CbriftoS.  f59 

De  Metrophanet  de  quo  inprtcedentibus  duabus  Epiftolis,  qu*dam.  y  <5l 

XLVIIÏ.  Beatiffimo  Patri,  Georgio,  prudent ijfimo  Archiep.  Cantuar, 
in  Anglia,  Cyrillus  Patriarcha.  56 1 

XLIX.  Illuftrijfimi  Principis  Eletloris  Paîatini Brevii  FideiConfefto , 
exbibita  Rudolpho z  Imper.  Ratisbona A.  1  fpf.  f6$ 

L.  Clar ijfimo  Viro  Conrado  Rittersbufîo  J,  C.  Jacobus  Bongarftus.  5  64. 

LI.  Anniani  Celedenfii  Diaconi  Prafatio  in  Chryfo/lomi  HomUias  de  S. 
Pauli  laudibus  à  fe  Latine  ver f as ,  autlior  ac  emendatior  quam  in 
Chryfoftomi  Operum  editione  à  Frontone  Duceo  curât  a.  5-  66 

LU.  Fragment um  EpiftoU  Beati  Rhcnani  adFridericttm  Naufeam^  y 
Viennenlem  Epifc.  Selefîadii  pojîr.  Cal.  ApriL  1546.  $  6  8 

If.  Cafauboni  Judicium  deEccleJi<e  Angl.Ritibus,  ex ejus  Ephemeridibtu 
MSS.  y  6fr 

LUI.   M.  Ant.Muretus  M  Ant.Ciofano.  Sè9 

LIV.  Job.'guiftorpius  V.  Cl. Bernardo  TaddcMo.  S 70 

L  V.  Fragment  um  EpifloU  Lud.  Crocii  adGer.  Job.  Voffîur*.  f  7 1 

FINI    S. 

c 

PAUU 


PAULI    COLOMESII 

OBSERVATIONES 

S  A  C  R  JE. 

Edith  Secundo,  AuBior  ef  emendatior. 

Accednnt  ejusdem 

PARALIPOMENA 

DE 

Scrïptoribus  Ecckjiajlicis, 

ET     PASSIO 

S,     VlCTORIS     Massiliensis 

Ab  eodem  Emendata. 


AdEdiûomm  Ghtartam  &  Ultïmam  quœ  prioribus 

longe  auflior  (f  (mendatior 
Prodiit 

LO  NT>  INI, 

Impenfis  J.  Adamfon  >  ad  Infigne  Angeli  &  Corons  in 
Cœmeterio  D.  Paulu  1 6é  8* 


Imprimatur 


Liber  cui  Titulus,  Tauli  Co/omefîi 
Obfervationes  Sacrale. 

Guil.  Ncedham  RR.in  ChriftoP, 
ac  D.D.Wilhelmo  Archicp. 
Cant.  àSacris  Domeft. 


Ex  &âïhus  Lambetb*  Martii  i» 


REVEREN- 


4ta(o>Hij> 


577. 


H  )  l$P|]  I^P$J  \wp}  lw$i  $i«?i  vSpi  llp>  \w&  *  \W&i  l^Pi  \w% 


REVERENDISSIMO 

IK  CHRISTO  PATRL 

Ac    Honoratisfimo  Domino , 

D.  HENR1CO, 

LONDINENSI  EPISCOPO, 

Regix  Majeftati  à  Confiliis  SanSioribus. 


Niquus  Cm  ILLUSTRISSI- 
ME ac  REVERENDISSI- 
ME  ANTISTES,  fi,inli- 
teris  diu  verfatus ,  te  litera- 
torum  parentem  ac  fautorem  non  fufpi- 
ciam^venererque,  Munufculum  proin- 
de  hocce  literarium  ad  te  defero,  meani 

Dddd  tibi 


578  B     t    I    S    T    0    L     A, 

tibi  obfervantiam  demiflè  teftaturus. 
Animum  addidere  eruditio  tua  plané 
Chriftiana ,  &  fingularis  illa  comitas^qua 
exteros  omnes,  in  hisque  Gallosno- 
ftros  ,  quoridie  profequeris.  De  aliis  do- 
tibus  tuis  quid  dicamî5  Pra^luces  omni- 
bus vitx  fan&itate,  pafcis  affidue  gregcm 
amplilfimum  cura  tuse  demandât  um.5, 
ac  eos  ordinas  Presbyteros  ,  qui  mo- 
rum  innocentiâ,  quifacrâdodxinâ  ,  & 
Ecclefiam  tuam  ornent  >  &apud  popu- 
lum  vices  tuas  obire  queant,  Taceo 
gentis  tu£  claritudinem  ,  cujus  haud  mi- 
nimum decus  HENRICUS  COM- 
PTON,  à  Serenilïima  Elifabetha,  Regi- 
narum  prudentiilima ,  ad  Baronis  digni- 
tatem  ante  feculum  eve&us.  Has  igitur 
Obfervationes  accipe,PR^ESUL  SAPI- 
ENTISSIME  ,  fuâ  quidem  naturâ  tibi 
débitas,  ab  illoautemoblatas,  quivirtu- 
tum  admiratione,  qux  etiam  invitos  ac 
nolentes  rapere  poihnt ,  fe  tibi  devin- 

dum 


E    P     I    S    T    0     L     A.  si) 

dumefleprofitetur,  Quôd  fi  tu  favo- 
ris tui  aura  vcl  Jeviffimâ  hanc  qualem- 
cumque  operam  afflare  dignaberis.,  alio- 
rum  nequeplaufusambitiolè  aucupabor, 
neque  criminationes  vehementer  exti- 
mefcam. 

Rarus  bonosyfummofepra[idepoj]e  tueri; 
Rarior>  àfummoprœfukpojje  legi. 

FaxitDEus,  VIR  MAXIME,  ut 

ad  Angli#  ac  Jitcrarum  pretium  augen- 
dum  quàm  diutilfimè  fuperfis ,  fcraquo 
lit  illa  dies  quae  OJ/mpo  teredonabit. 

Paternitati  tuae 
RupetU  Kal.  Mart. 

167p.  dtvotisfimus 

P,    COLOMESIUS, 


Dddd  2      LECTO- 


r8o  «»é-î(o5f4* 


É 


LECTORI. 


\Ntibi^  Le&or  Candide,  Obfervdtiones 
noflras ,  tum  Latinds,  tum  G  allie  as  5  dd 
loca  qu&ddm  utriusque  Fœderis.  In  us 
edebratisfimam  ilUm&ptudgtntd  InterpretumTrd' 
latîonem  dliquoties  defendimus  vel  illufirdmus. 
G)uofucceJ]u ,  tu,  pro  captu  tuo,judkdbis.  His  Ob- 
fervdtionibus  fubnexdm  habes  Epijiolam  nojiram 
adT).  Qdudium,  Theologum,  de  G  allie  d  Biblio- 
rum  Genevenftum  Verfione,  Be?ie  vdle,  Mi  Lector, 
£f ,  Jtcubi  a  veritdtis  trdmite  devios  nos  deprehen- 
deris-,  bénigne ,  quœfo,  moneto.  Si  vero  noninuti- 
lis  videbitur  bœc  operd  noftrd;  progrdtid  nondli- 
ud  rependds  oro  £ff  obtefior ,  quam  ut  me  mife- 
rumpeccdtonm  Çquid  enim  a  me  dici  veriuspotefi?) 
pûsprecibus  Çhriflo  Optimo  Aïdximo  commendes. 
Iterum  vale. 


ANDREAS 


-&-?  (o)  i4fc 


ANDREAS    DOUN^EUS 

Lingu&GrACAdpMdCantabrigknfes  olim  ProfeJJor, 
adChryfoftomum-)  pag.  $88-  editionis  Savilianœ. 

QUid  mirum  fi  Septuaginta  Pfalm.XXIV.  fie  reddiderunt, 
„paucisquibusJamimmutatis,  utnonpofletaliterquam 
de  Chrifti  in  cœlos  afeenfione  intelligi  ?  (Patres  quidem  fie  ac- 
ceperunt omnes  ad  unum)  Num  in  eo  funt  vituperandi ,  quod 
relifta  figura  veritatem  fecuti  funt  ?  Illud  quidem  à&tre  7wXaç 
ol  à(>%ovTïçvyài'  y^  eTrztffiTeTwhcttctfuyioi)  &c.  nonprorfuscum 
Hebraraconvenit  veritate.  Sed  an  ideirco  minus verumeft, 
fiilliChriftumintuebantur&cœlum  ?  David  ita  locutuseft, 
Mnihilnifide  templo&arcacogitaflevideatur.  An  in  typo 
veritaserit,  inrenonerit?  Atquehoc  in  multisSeptuagin- 
ta  fecerunt,  ut  mulca  de  Chrifto  typice dicla  plane  dicerent fi- 
ne figura.  Quo  fit  ut  multa  habeant  (  aufim  dicere)  iiàyyéti- 
x^re^^quamipfaHebraea  veritas.  Quod  o\xo»of*iK&ç  divina 
providentiafaclum  videtur,  jamadventante Chrifto,  utvia_> 
Gentibus ad accipiendum  Evangelium  paratiormuniretur. 

Idem  Ibidem  pag.  657. 

APoftoli,  maxime  Petrus&Paulus,  cum  juflifunt,recon- 
vertere  ad  Gentes,  c-Uotuç  k&  o\kmo(jlikuc,  femper  ufi  funt 
Grarca  Translatione  vuîgari.  Quo  magis  irridendi  funt ,  qui 
nuncetiam,  fi Diis placer,  nihilnifiHebraeafapiunt,  adHe- 
braeos  fontes  in  omnibus  redeundum  cenfent,  alias  verfiones 
omnes  j  quamvisvetuftifîimas ,  nihiii  faciunt. 

Dddd  5  Job. 


Joh.BoiJÎM)  Elienjîs  Çanonicm  y  Notis  inEvan* 
gelta  p.  307. 


U 


Ndemehus  difcamus,  quae  fit  vis  multarum  diclionum& 
locutionuminN.T.  quam  exSeptuaginta  Interpretibus, 
quos conftat tanto  fuifle in  pretio  apud  Apoftolos  &  Evangeli- 
ftas,  ut  in  teftimoniis  ex  VetereFœdere  citandis  ne  latum  qui- 
dem unguem  ab  illorum  verbis  &  veftigiis  difceflerint.  Qua« 
re  »  meafententia  ,  qui  volet  rec-tejudicare  de  Evangelifta- 
rum&Apoftolorumfermone  ,  abillo  nullomodocommit- 
tendumeft,utfithofpes  inGraccisr  èÇJofwxona. Bibliis. 

Ifaacus  Vos  fins  in  Umine  ^Apologi^pro  70.  Interpré- 
tant Tralatione, 

DE  hujus  tralationis  fanclitate  nihiî  hoc  loco  fumus  dicluri , 
cum  plena  fint Patrum  monumenta ,  &  complures argu- 
mentum  iftudcopiofe  pertradarint  :  hoc  faltem  nunc  dico, 
cum  omnes  Judœi ,  qui  ante  Chriftum  aut  everfas  Jer ofolymas 
vixere,  Arifteasinquam  ,  Eupolemus  ,  Philo  &Jofephus, 
omnes  praeterea  omnium  locorum  &  temporum  Chriftiani 
ufqueadnoftram  fere  aetatem  :  ipfi  denique  Evangeliftae  & 
Apoftoli  veritatem  hujus  translations  agnoverint  }  mirifico 
mihianimatosvideri  5  qui  feptuaginta  Interpretibus  omni- 
bufqueantiquis  Judaeis,  hodiernosopponuntRabbinos:  qui 
unum  Hieronymum  cum univerfa committunt  Ecclefia j  qui 
paucosnefcioquosfeculinoftri  homunciones  ,  Chriftianos 
quidem,  fed  uimiumPctG^j-ouavÉtç ,  ipfis  Apoftolis  &Evan- 
geliftis  praeferendos  effe  contendunt. 


OBSER- 


•4$>-3(°)Ht- 


5U 


OBSERVATIONES 

SACRiE 


Hebr.  XI.   57. 

CLariiïimiLudoviciMoIinaei,  Pétri  filii,  Pétri,  Can- 
tuarienfisnuperCanonicidignifïïrni,  fratris,  verba_, 
haccfuntpag.  180.  Characlerum  :  Magnoviro  ,  (JoC 
^caiigero  in  Epiftolis  p.  %o%'t)quïjamàbnt  ad  pures,  & 
cujus  ne  nomen ponam  verecundia  impedior,  exciâit  id &ùxv\<ti- 
<ro(pictç  fpecimen  ad  Amkum  jcribenti\  Multapajfim  in  textum  Evange» 
licum  ab  uhima  vctuftate  vitit  admiffafunt ,  qut  nerno  prêter  me  indi- 
cabit.  Ex  locis  magni  illius  viri  judicio  antiquitus  vitiatis,quin 
unwsfuerit,quem  fub  manibus  habemus  ,  nulius  ambigo» 
Quis  enim  non  ftatim  advertat,  illud  k-nucji&v^w iftic  îocum 
nonhabere?  Retinendumtameneenfetp  ilïïmu'sTheologus 
Daniel  Dike  Cap.  2  7.  Libri  infcripti>  The  JSÎyjîery  of  Sslf-Deceiving^ 
advitamchriftianedegendamfummenece(ïarii,acdeexpla- 
rationepromifïïsfaclaexponit.  Pauloargutius  ;  Nos,  ut 
Bezaepro  eVe^'û^tra? ,  srt^a'Sjjcrrtylegentis  conjecluram  non 
improbamus,ita  lubentiffime  fequirnurThomamGaîakerurn, 
«V^'aS-^o-ûij/IegentemMifceH.  cap.  44.  h.  e.  crematifunt.  Haud 
fileam  tamsn  illud  hn^S-na-ctv  Eufebio  omiffum  Praepar. 
Evang. lib.  ii.cap.  10.&  ,  quod  jurefufpiceris  ,  démenti 
AlexandrinoStrom.lib.4.  cap.  £.  OmrtiteuamOrigenes  iru 

Epi- 


4. 


;84  OBSERVATIONES 

EpiftolaMS  adJuliumAfricanumEmmauntium:  quanquam 
Origenes  idem  illud  agnofcat  lib.  7.  contra  Celfum.  eV^o'3??- 
cav,  truncati  funt ,  legendum  conjicit  v.  c.  TanaquillusFaber 
in  Epiftolis  ,  &  ad  Juftinum  p.  6o.  D.  Nortonus  Knatchbull , 
virdo&usacingeniofus,  Anirr\adverfionibusinN.T.p.  iôg» 
cditionis  tertiae,  fcribendum  putat  i^i^vjTa.v^transfixi  funt. 
«— —— ^»— — ^— »— — — »— — — ^— »  '  1  1  ■  1  ^— —i^»»^— ■— 

Match.  VI.  n. 

*      A  c       <      V    «r>      / 

ATtoç  dfaxs-i®*  eft  frf»/V  quoiîdianut ,  ut  rediftime  tranftulit 
vêtus  Interpres,  cujuseruditionem,  fidem  ac  judicium 
miror.  Huic  interpretationi  favet  ver(ï o  Gotthica  111- 
philac ,  à  virodocliiïimo  <&in  linguis  Borealibus  verfatiffimo 
Francifco  Junio F.  F.  vuigata  5  hxc enim  habetrb<i»<t  fmte'man, 
h»  c. panent continuum,  utinObfervationibus exponitThomas 
Marefchallus  ,  Anglus  ,  vir  cumulatiffima:  eruditionis  ,  & 
intercœli  literarii  Atlantes  jure  connumerandus.  De  voco 
9fa*ri@*  fie  Origenes  in  Libello  de  Oratione  MS.h  Aé£«ç  r, 
cffaûcri®*  7ret0    ûh,n  r  îiïkjpw  aVe  r    cro^pùv  ûicpctçcu  ,  ûèt  c* 

z.Tim.  IV.  10. 

PRo  TctXoLjUvy  raAAwwleguntEufebiusHift. Ecdef.Iib.  $. 
c.  4.  &  Epiphanims  contra  Anoëtos  five  Aiogos ,  ha;refi  5 1. 
quae  ,  opinor,  veraleftio.  Quanquam  Galatiaî  nom ino 
Galliam  noftram  fignarunt  Veteres.  Lege  Dionyfium  Peta- 
viumadjulïanum  Imperatorem  p.  273.  &Jacobum  Gotho- 
fredumadPhiloftorgium ,  p.  411. 

Joh.XIII.ij. 

Hk  Si  clvetKeiiêp©* ,   &C» 

REcubuifleineaCœnaDominumnoftrum  exiftimo ,  non 
in  mediojftipantibus  latera  hinc  inde  Apoftolis ,  ut  Pidto- 
resvulgoeffingunt ,  fedinSigmate  ,  hoc  eft  in  Stibadiofeu 
lecîo  femirotundo ,  cujus  duo  primi  loci  erant duo  cornua^ , 

dextrum 


S    A    C    R    JE.  slf 

dextrurri  ac  (iniftrum.  Addextrum  fedebatChriftus  ,  ut  f 
oftendit  mufivum  Capua?  Opus  à  Defiderio  Cafinenfi  Abbate , 
qui  Viclortertiuspoftea  fuit,  dedicatum.  Quodquidemfi 
ad  veram  imaginerai  exprelïiim  eft ,  (nec  certe  apparet  cur  vi- 
deri non  debeat)  haud  difficile  fuerit  intelligere  ,  cur  aut  Jc- 
hannes,  qui  peraetatem  forte  ultimuserat,  Chrifto  proximus 
accubuerit,  aut  Petrus,  quiremotior,  innuiiïejohannidi- 
catur. 

Aft.  X.  r* 

HlncfaecularemghdiumPapaetribuuntPontincii  ,  înhis- 
queCaefarBaronius,  Cardinalis.  Adverfus  quem  inter 
ipfos  Pontificios  fufe  ac  erudite  difputat  Gafpar  Scioppius ,  Cri- 
ticus  &Philologus  infignis,in  Epiftola  îtalice  fcripta  adPatrem 
Fulgentium  Servitam  ,  quam  ex  apographo  v.  c.  Antonii 
KeyferàBolland,  Amfterodamenfis,  hic  exhibemus: 

Al  Reverendisjîmo  Padre  ** 

Signor  mio  Offmo   il  Padre 

MAESTRO  FULGENTJO, 

Teologo  de  lia  Ser,™a  Republica 
di  Venetia» 

REFgRENTilSSIMQ    PAT>RE 

Signor  mio  Off.mo> 

TEngo  per  certo  ,  che  almeno  in  una  dî  quelle  quatre^ 
Copie delDandoîo(che  ilContelorodice  trovarfinella_, 
Vaticanajfitrovino  le  medefime  cofe  che  contienel1  efiem- 
plaredelIIluftriffimoS.VincenzoGrimanno  3  perche  il  Car- 
dinale Santa  Sufanna  rni  diffe  à  me  che  ne)  fuo  efiemplaro  y 

Eeee  che 


5%6  OBSERVATIONES 

che  lafcio  alla  Vaticana,  trovavacheFederigo  BarbarofTa_> 
doppoeflerei  riconciliato  col  Papa  per  opéra  de  Venetiani, 
Immunes  eos  reddidit  â  datione  quarantefimi  ,    &  pluribus  pies  \oc.s 

7,  onerum  exemptioms  tribuit.  La  quai  cofa  ,  fccondo  il  fuo  gilldi- 
cio,  non  devevahavertrovatol'autordelSquirinio  {de  hoc  li- 
brotf  ejus  authoreGafJendus  inVitaPeirakii  ad  An.  iâiz„)  nel  fuo 
effemplare ,  che  altrimente  non  Phaurebbe  paiïato  con  filen- 
tio  ,  perprovarecheVenetia  erafudditaairimperatore,  daj 
quale  hebbe  immunitadi  ed  efTentioni.  Dove  jo  non  fo  cafo 
di  quefta  confequentia  per  quello  che  V.  P.  Rêver,  ma  mi  dif- 
fe  che  quefte  immunitadi  s'intendono  di  quelii  béni  che  erano 
fituati  nelle  terre  di  giuridictione  Impériale  :  Ma  folo  confide- 
ro  che  fendo  quefta  narratione  congionta  con  l'altra  délia  vit- 
toria  navale  è riconciliatione  diFederigo  col  Papa  Aleftandro, 
non  pcfla eflere quel elTempIare  (ia différente da  quello  del S. 
Vîncenzo.  Importa  pero  che  de  hoc  conjiet  ex  ocuUti  tejiis  afjir- 
rnâtiom.  Perche  con  ognifranchezza  fi  potrebbe  rinfacciar 
alConteloroIamalignitàfua  :  Mentre che  vuol darda inten- 1 
der  à  tutti ,  che  la  narratione  dell1  Obbone  fia  cofa  moderna- & 
mente  inventata  dopo  il  Sabelîico,  havendo  pur  nel  fuo  Dan-  • 

g#  dolo  trovato  che  gia  trecento anni  fono  era  à Roma  tenuta  per 
vera  ed  indubitata.  Hauro caro  di  fapere  in  che  luogo  (locus 
extat  Annalïum  Tomo  S.  Anno  ôo^.feci,  jo.)  ii  Baronio  dica  la  Vati- 
cana efier  la  Sagena  che  congrega  ogni  forte  di  pefcibuoni 
e  cattivi5So  bene  che  egli  per  ignoranza  ed  inadvertenza  fcrif- 
fe  moite  cofe falfiftime  5  di  tal  maniera  che  un  Padre  di  San_, 
Benedetto,  mioallievo,  dicedi  haverraccoitoduemila  er- 
rori  di  fuoi  Annali ,  ed  io  giudico  che importi  non  poco ,  che 
queft'huomo fia  difcreditato ,  corne  ncmico  délia  giuridittio- 
nedi  tutti  iSouraniPrincipi  ,  liquali  volfeancora/Wfw/w/t/i- 
^foggettarealPapa  non  facendofi  fcrupuloditaflard'he- 
refia  il  S.  Cardinale  Pietro  DamUnï ,  per  haver  detto  che  non 
conviene  al  Papa  di  defenderfi  contre  li  perfecutori  con  arme 
feculan  ,  ma  folo  con  arme  fpirituali?è  che  quelii  Papi  liquali 
per difefa délia Chiefa  entrarono  inguena  ,  hanno  negato 
Chrifto  corne  S.  Pietro,  fatto  adulterio  ed  homicidio  corne  il 
SantoRè David;  /&/V(diceBaronio  l'annonce  n,  14OC4- 

tholicA 


S    A    C    R    JE.  fS-/ 

tholicAdogmatt  pemtus  adverfantur  ,  quibus  h<erefis  ervorâ  mtamur     y^ 
omnesflui  Rom.wœ  Ec clefiœ  non  nifijpiritualem  gladium  corueâunt.     £ 
pure  haura  Ietto  le  parole  di  Papa  Nicolao  cap.  Inter  h*c  33+ 
Quaefl:.  z.  Sanffa  Dei  Ecclcfta  mundanis  nun  quant  conflringitur ,  gla- 
diumnonhahetnififpiritualem.     E  di  Papa  Giovanni  ottavocap» 
Porro  1 6.  Quaîft,  3 .  Ecclefia  cor por  alla  nefcientes  arma ,  folum  Domi- 
fiuno  &  propugnatorem  fuum ,  quando  ci  mifercriplacuerit  ,  patienter 
expeiïant.       Donde  Ci  vede  che  Baronio  contro  la  confcienza_, 
adultéra  la  dottrinaChriftianacon  fommo  preiudicio  di  tutti 
iSourani  Principi ,  elTortando  il  Papa  à  fervirfi  contro  di  loro 
délia  fpadafecolare,  fecondoche  àS.Pietro  fudetto  ,  Occids 
(fmanduca;  laquai dottrinajotengo  per  maggioreèpiupefti- 
lente  here(ia,che  tutte  quelle  che  furono  detto  da  Lutero,CaI- 
vino,ed  alcri  hereliarchi,  è  mi bafta  l'animo  di  far  toccar  con  le 
mani,chequeftaherefiaac3gionatotuttilimalichelaChriftia-     10» 
nità  apatito  daottocentoannifînhoggidi.  SicheS.Bernardo 
hebbeà  dire  che  Pancarezza  di  S.Chiefa  non  fu  tan to  fotto  li 
ImperatoriGentili,ne  fotto  li  ïmperatori  e  Rè  heretici  (corne 
Ariani,  Monothclitî  >  ed  Iconodafti  )  .quanto  fotto  li  Papi 
pretendentid'haverinfieme  PApoftolato  e'1  Dominato,  e_» 
fono  quefte  le  fue  parole  formait:  Petrus quod  non  habuk  tibi 
Papa  dare  non  potuit  -,  quodbabuit  hoc  dédit  >  follicitudinem  fuperEc- 
clefiasy  nunquid dominât ionem  ?  Audiipfum,  Non  dominantes ,    aity 
inClcrOy  fed  forma  falligregU.      Et  ne  ditlum  putes  fo  la  humiUtntey 
nonetiam  veritnte,  vox  Domini  efl  in  Evangelio^  Reges  gentium  domi- 
nant ur  eorum}  pot  auism  non  fie,     Planum  eft,  Apoftolù  inter dicitur 
Dominât  m.      I  ergotu,  & tibi  ufurpareaude  aut  Dominus  Apoflola- 
tum ,  aut  Apoflolus  Dominât  um  ,   plane  ab  alterutro  prohiber is  ,  fi 
utrumque  fimul  habere  vole  s ^  perdes  utrumque,        Alioqui  non  te  ex- 
ceptum  illorum  putes  numérote  quibus\DEus  fie  queritur  :  Ipfi  régna* 
verunt  (^  non  ex  me ,  Principes  extiterunt  tf  ego    non  cognovi  eos, 
Cofifecondo  ladottrina  di  queftoSanto,  ftampataed  appro- 
vataàRoma  col  priviïegio  di  Papa  Clémente  ottavo  ,  il  Papa 
non  hada  Dio  utriusque gladiipotefiatem,  efevuol  la  Signoria      ri» 
diPrincipe  fecolare,perde  f  Apoftolato,eDio  non  lo  conofeo. 
L'illeiTo  Padre  dice  altrove  :  Fidem  habetis,  fed  ad  opéra  vos  invito, 
vos  maxime  qui  efiis  Pafiores  animarum  ,    &  prtirz-fidebetù  doc  en- 

E  e  e  e    2,  do 


5*8  OBSERVATIONES 

do  &  optrando.MultïfuntCatholicipradhandO)  qui  funt  harettcl  opemn- 
do.^uodhareticifaciebant  olim  per  prava  dogmam^hoc  faciuntplures 
hodiè  per  mala  exernpUy  feducunt  fcilicet  pcpttlum  &  in  errorem  m- 
ducunt,  (ut  credant  rebellionem  erga  Principes  5  avaritiam ,  ambitio- 
tient ,  &c<  non  ejfepeccam)  tf  tznto  gnwiores  funt  hxreticisy  quanto 
prœvaUnt  opéra  verbis  3  heu,beu  Domine  DEus ,  ipfijunt  inperfecutio- 
ne  tua  primi,  qui  funt  Vicariitui^  qui  vident ur  regerepopulum  tutttn. 
Mi  fera  eorurn  converfatio  ,  mtferabila  efl  plebi*  tu<e  fubverfio.  Ed 
in  un  Sermone  al  Clero  :  Miniftri  Chrifii  funt ,  £T  ferviunt  Anti- 
chriflo ,  (  feu  Satan*  )  honorât  i  incedunt  de  bonis  Domini ,  eut  hono- 
rera non  deferunt.  Glim  prœdiftum  eft  &  nunc  tempus  imptetionii  ad- 
venit,  Scce  in  pace  amaritudo  mea  amarifflmx  ,  amant  prius  in  nece 
12.  Martyrum,  amartorpoftea  in  confliffu  hœreticorum  y  amarifflmanunc 
in  morïbus  domefticorum  ,  non  fugariy  non  extermwari  pojfunt  ,  ita 
invaluerunt,  ita  multiplicati  funt  fuper  numerum ,  intejiina  &  in  fa' 
nabilis  efl  plaga  Ec  défi*)  &  ideo  in  pace  amaritudo  ejtn  amarifjima, 
E  Sermone  6t  fopra  Pfalm.  90.  Nunc  quidem  eflpax  à  Paganù) 
fax  ab  h£reticit  5  fed  non  efl  pax  h  fa/fis  filiis.  Io  per  difender 
T  Apoftolato  del  Papa  ho  feritto  tanti  Iibri  ,  quanti  forlo 
niffunaltro,efui  perfeguitato  daProteftanti,  che  mi  tiraro- 
no  délie  archibugiate,  e  ftoccate,  e  mi  lafeiarono  per  mor- 
to.  Ma  Dio  mi  guardi  che  non  mimetta  mai  à  diruna  pa- 
rola  foia  in  defefa  del  Dominato  ,  con  che  mi  farei  maggior 
hererico  che  Lutero  èCalvino  ,  ti  corne  piu  voîte  con  vo- 
ftra  D.  Rever.ma  mi  fono  dichiarato,  e  fperodi  morirbuon 
Catolico  Romano  à  difpetto délia  Corte  Romans  e  di  tutti 
i  fuoi  adulatori,  con  che  per  fine  le  baccio  le  mani.  Di 
Padoua  alli  o.diGiugno  1636.  Di  V,  Paternità  Rever.ma 


Partialijfimo  Servitore 

Gafparo    Scioppio* 
IJ.  Pfal.  XLV.  13. 

LEgendum  ex  Eufebio  Hift.  Ecclef  p.  roo.  edirionisVale- 
ûanae,  TrtirouuAuèyoHf     FirmatLatinusInterpres. 

Atf* 


S    A    C    R -JE.  iîç 

Art,  XXVII.?. 

àtâ  7Z  K&f  tluà  VfjÇft&V  i  &C 

>lnçeicc  ej<jejunium  celebratummediodieeso-^o^o^^ 
Ih.e.Pyanepfionis  vel  Novembris  noftri  decimo  fexto  , 
quodpeculiariquodam  modo  yqçeia,  dicebatur.       Deeo 
legendi  Plutarchus in Demofthene,  & Athcnaeus,  lib*7. 


L 


Pfalm,  CVI,  41.  14, 

Ege  i$v£».    Huic  ledlioni  fuffragantur  Hebrxus  Codex  & 
Latinuslnterpres. 


i.Joh.V.7.8. 

Ej/  TûùipgLVto)  0  TIut^Ô  Aoyoç  ,   &C. 

HJEc  verba  &  quas  fequuntur  in  Curcellaei  editione  his  duo- 
bus  uncinuIisC  ]inclufa  ,  defiderantur  in  mulcis  vetu- 
ftisCodictbusGraecis  &  Latinis  ,  tumeditis ,  tummanuexa- 
ratis;  défunt etiam  in  VerfionibusSyriaca,  Arabica &;Ethio- 
pica;  necagnofeuntur  à  multisPatribus ,  utfufeprobaturrL» 
inexhauftaeleclionis  virojohanni  Seldeno  >  îib.  2.  deSyne- 
driisHebraeorum  p.  134.  &feq. 

■ 1 m       11  ■■!■■!  !      mu    ■    ni—  —  »*— •mm**k.mm0*™-      ""■'  w— mi     iwjw 

Marc. XI.  ij» 

INiquum  fane>  autfaltem  indecorum  videtuf ,  ficumeffe 
malediclionisicluàChriftofideratampropter  infeecundita- 
tem  ,  etiam  tune  cum  non  aderat  tempus  ficuum»  Itaquo 
ambabusulnis  amp!eclor(falvo  alrarumjudiciojacutifïimarn 
conjefturamDanielisHeinfii,  qui,  pr o  û  $lwKtqpç  mkuv, 
legit  inExercitationibusSacris ,  ù  $  lwvxafçàç  wkuv,  ubiemm 
trat ,  tempus  eratficuum,  Cui  fere  fuccinit  Ihterpres  Anglo- 
Saxo  ,  vertens  ,  eratenlm  tempus fia  ,  particula*  neglecla-^ 
Porrolegendo  cum  Heinfio*  70  lu>\  xcqçèço-vxaVy  hase  verba 
erunt  referenda  ad  yASev  et  ayt  éjpiir\  t*  a>  âvjy  ,  non  ad 
xhv  diï gev  et  py  <pv?keb.    Similis  trajeclio  occurrit  in  hoc  ipfo 

Eeee    5  Evae- 


loi 


/po  OBSERVATIONES 

Evangelio  ,  c.  i6.v.  4.PluradeMarciIocofivoles  ,  adido- 
ctiffimi  ac  ingeniofiffimi  JohannisLightfooti  Elienfis  Canoni- 
ciKorasHebraicas  ,  ad  Matt.  11.19, 

Pralm.  LXXVIII.  zS. 

Àçtov  dyyihùùv, 

Sïcetiam  vocant  author  libri  Sapientia»  16.  zo.  &author4.' 
Efdrael.za.quemGraecosfua  lingua  habuifle  vel  illa  argu- 
unt ,  quae  ex  cap.  5".  v.  3  5*.  à  Clémente  Alexandrino  Strom. 
Jib.  3.Gr£ce  referuntur. 

i.Cor.  V.7. 

ALluderevidetur  Apoftolusad  Efdrae  locum  èBibliisàJu- 
daeisexpwnclum  ,  quem  nobis  fervavit  Juftinus  Martyr 
inDialogocumTryphone  ,  quemque  ita  Latine  verfum  le- 
gas  apud  Laclantium ,  lib.  4.  c.  1 8.  Et  dixit  Esdras  adpopulum^^ 
Hoc  Pafcba  Salvator  nofler  efi  &  refugium  nojfrum  ,  &  quae  fequun- 
tur. 


Mi 


;i7#  Acl.xix.28. 

7s\îyd\*i  yj  Afnsfjuç  Étpècuw. 

Agni  appellationem  variis  olim  tributam  docliffimo 
Lprobat  Ezechiel  Spanhemius    ,  in  Diflertationibus  do 
praeftantia  &  ufu  Numifmatum ,  pag.  420.  &  feq.  Exemplis  in 
hancrem  allatisunum addemus ,  de  Areta  Ariftippi  Philofo 
phifilia   5   dequainhaec  verbaTomafoTomai  nel  Giardino 
delMondo,  in  Venetia  1607.  pag.  44.  Un  HîJlorhoGreco per  no- 
me Giarco  fcrlve ,  cbe  Arethafiglivola  d' Ariflippo  filofofo  fu di  câlin» 
telletto  e  dottrina  ,  cbe  lejje public amente  la  Filofofia  naturale  e  morale 
nelT  Académie  d  '  Aihene  trenta  cinque  anni  cominui,      Coftei  fcrifft^ 
quaranta  otto  libri  in  diverfe  materie],   bebbe  cento  Filofofi fer  dtfcepo- 
li  j  mori  di/eteanta  fette  anni  y  e  gli  Atbeiùcfi  miffero  qtteflî  verft 
fopra  la  fuafepoltPtra  l 


S    A    C    R    JE.  59* 

Qui  gitce  la  grande  Aretha  Greca ,  fplendor  dt  tut  ta  Grecia ,  quai 

hebbelabellezza  d' Hekna  ,  P  honeftà  diTirma  ,   la  ferma  d       jg; 
Ariflippo,  l'anima  diSocrate,  e la  lingua  dHomero. 
Qux,  licct  rufpando  te  defatiges  ,  non  alibi  ,  opinor  ,  k- 

gas-  _ 

Zach.  XII.  10, 

E*ç  OV  i£îKÎVTtjÇal9. 

ÏTalegendumcumD.  Johanne  19.  $7.Apocaïypfeosauthd- 
re  1.7.  Juftino  ,  Irenaeo  ,  Tcrtulliarto&aliis  5  nonvero, 
avô'  m  K*TafÇM<rcmo ,  ut  habent  Biblia  Graeca  Romse  excufa_,. 
Editionem  hanc,  nonomninoquidempuram,  caeteristamen 
corruptam minus,  recenfendam  aliquandofufceperatFronto 
Duca?us,  Jefuita,  viromnigenaeruditione pollens  j  multa- 
que  in  eam  rem  prœclara  jam  congeflerat:Dum  autem  omnem 
niovet  lapidem,«t  fuam  ïnhr»  locupletet,  fcripfît  de  fuo  eon- 
filioRomamadSocios  &  ad  Vaticana;  Bibliothecae  Cuftodes»' 
Illi  verô  eximiis,  quos  promovere  debebant,  conatibus  in- 
tercefîerunt,  hisfererationibus  :  Quod  omnes  iftae  lectio  *p» 
num  varietates  turbarent  potius  quàm  firmarent  aut  inftrue- 
rent  Chriftianorum  animes,  quodque,  poft  ClementisVul- 
gatam,  nihil,  quodalicujus  foret momenti,  fupereffet.  Ncc 
hoc  dixiflc  contenu,  voluerunt,  juflerunt,  ut  Romammit» 
teret  quaecumque  deeo  argumentofibi  paravifiTet,  Quorum 
mandatisparuitDucacus.  Hase  à  Sirmondo  edc&us  illu- 
ftris  Sarravius,  in  quadam  ad  reverendiffimum  Uflerium  Epi- 
ftola.  Firmant  Gafîendusin  VitaPeireskiiadA.  1618.  Et 
Sirmondusipfe  in  qu3dam  adSeb.  Tengnagelium?  Caefareae 
Bibliothecae  Praefeclum,  Epiftola, 


L 


1.  Tim.  VI.  y, 

Ege  AwGrfcc/bre/Çcu  ex  MS.  Alexandrïno,  Chryfoftomoj 
Theodoreto,  Hefychio>Suida  &  aliik 

Luc; 


fijz  OBSERVATIONES 

zo*  Luc,  1. 3  ♦ 

Eao^e  KctfAoi. 

EVangelium  fuum  motu  proprio  fcripfifiTeD.  Lucas  videri 
pofCt.  Quod cum  improbarec  Ulphilas,  (qui  &  Ulphillas 
& Llrphilas etiam  vocatur  )  vertit,  Fifumefi&mibi  &  spiritui 
Santtoi  quae  defumpta  ex  A&, XV, z$.  meritô  exiftimat  cla- 
riflimus  Marefcallus, 

Quo minor efi quisquù maximm  efl  hominum', 
Utverbis  utar  Hildeberti  de  Lavardino  in  Epitaphio  Beren- 
garii.  * 


E; 


Hebr.  XII,  \j. 

M 9  Ttç  pi^ct  viKpiaç  aveu  (pCarct  c*o^A^ 

Xfe^tuaginta  Deut.XXIX.ig.  Sic  enim  illi:  /tuf  nç  t<n*  c* 

(vftïv pi^a  ouu  <Puhok  h>  xohy  hc^  mKP/.cc,      Hioc   in   Pauli 

loco  pro  à>o%hîp  legendum  conjiciebamc*#oA£.     Hoc  anto 

x i,     me  vidiffe  deprehendo  egregios  Scripturarum  enarratores 

Eftium,  Riberam  &  Grotium. 

i.  Cor, XI.  io, 

d(£>«A^  vjywut}  kfyacict»  tx&h  &<"• 

Vïdeanteruditiannon  è^uri*  hoc  loco  fit  Imperium ,  qua_. 
voce ufjs  efl:  Arculphus,  GalliaenoftrxAntiftes  ,  in li- 
bro  de  locisSanclis  ,  varia  ornamentamuliebriarecenfens: 
Pendentes ,  inquit,  brachialia,  dextroceria  ,  murent,  monilid-jy 
anuli,  capituUres,  cingella ,  irata,  baltei^  cor  on  a  ,  imperium  ex 
aurovelgemmii  (S  ornamentaplurima.  Et  Arculpho  prior  Paulus 
JCtus  in  Pandedlis  Florentinis ,  L.  3 .  D.  tit.  de  fupelledile  Ie- 
g^tz:Menfe,trapezophor/i,de/ficte^  fubfcUia^fcamna  ,  lettietiaminar» 
gentati  ,  culcïta  ,  toralia  ,  imper  ia.Qmrï)  iectionem  temerO 
mutât  JCtorum  princeps  Jacobus  Cujacius ,  Obfervationum 
lib,  jo.  c.  i$,  Vertietiatiî  poteft  voxe&tf/*  Dominicale,  quod 

fuit 


SN  A    C    R    i    '  5PJ 

fijitvelamêncapitismulierum,  utinGlofiarioprobatvirdo-     21, 
ctiffimus  Carolus  du  Frefne ,  non  vero  linteolum  ,  uti  vulgo 
exiftimanterudiri,  inhifqueChriftophorus  Juftellus,  Cardi- 
nalisBona,  Dodor  Burnetus,  ac  Joh.Mabillonius. 

Matth.  IL  1  f\ 
e'|  A\yv7f]x  hateÇa  70V  170V  fjta, 

DEfumptahaec  ex  Num.  XXIV.  g.  vel  ipfo  fatente Hierd- 
nymo  ad  hune  Mattbaci  locum.  Vcrba  hic  apponemus: 
Pofjumus  autem  locum  ifium  &  aliter  confolaripropter  contentions ,  & 
te/ïimonium prof erimus  ex  Numéris ,  àicenteBalaam  ,  Detts  exsEgy* 
ptovocavit  eum  j  gloria  efus  fieut  umcornls.  Fugithiclocus* 
quodmiror  ,  virum  fummum  If.  Voflium  ,  in  Appendice» 
Vindiciarum  pro  70.  Interpretibus , p.  1 14. 

Exod.VI.j.  *J. 

Kcct  tc  cvûptet pi*  Kvg/®->  £k   eJqharct  etvroïç, 

Haec  interrogativelegenda  :  ûk  enim  hoc  loco  ufurpatur 
pro  *%i  ,  utHebraice  r^îhproï^ihn  ,  &  Latine  »<?«_• 
pro  nonne .  Res  clarior  fiet  egregia  paraphrafi  Johannis  Geor- 
gii  Dorshei  ,  in  Diflertatione  de  nomine  Jehovafecl:.  7.  Sic 
autem  ille  :  Ego adeontefiationem  infallibiîitatis  me*  Patriarchis  al" 
iegavi  nomina  me  a  excelîentrffima  "H  vU  ^lHy  cum  ad  ipfo  s  de  btreditate 
Canaan  & ampliifimis bonis  cœteris  fermocinarer  :  quid  ?  ut nihil 'de- 
effet  adplenam  tant  arum  rcrum  fidem  ,  nomen  meum  proprium  &  in* 
communie  abile  nonne  etiam  ipforumanimisimpresfi  ?  (Tatethocex 
Gen.  XV.  7.  &  XXVIII,  1  3 .)  ut  intelligerent t amnon  futurum  mt^ 
falfum  in  rébus promis  fis  ,  quam  mut  are  nomen  meum  incommunicable 
nequeo.     Hucusque  Dorsheus» 

i.Tim.VI.19. 

ïva,  $)n\âJowvTcq  rfç  cqcdviii  ?a>rjç, 

PRoa/Wy,  Codicesantiquisfimi,  Alexandrinusnimirurci 
&CIaromontanu$,  habent  omyç.     Cuilecloni  ,  quarru 
genuinamputo,  fa  vent  Interprètes  Latinus&Syrus.     Hanc 

Ffff  ctiam 


594  OW-ER.VATIONESj 

eciam  refpicit  Gregorius  Nyflenus  in  Epiftola  ad  Euftathiarro , 
Ambrofiam&Bafiliflam  ,  dumait  ,    cTootyioyTTJçonaç^ooyiç 

*W®*  '\SBmSi%*Aj<&'  TÔ7TQÇ  7ÎJÇ  7T0Vt}^iç  Ù)iâ.v3t]Ç^  K*3(tÇ<fJ6i.   Ubi 

fruftra  exiftimat  If.  Cafaubonus  ,  vir  magnùs  ,  &  veluti  Sol 
quidam  Philologia?,  alludere  fanctiffimum  virum  ad  E  vangelii 
Johannislocaj  iniisenirnnunqumdiciturChriftus;?  onaçQuij, 

2y#  Exod/  XXXIX.    $o. 

LEgeafTMxufjStf*  cumlynceo  Salmafio  ad  Solinum,  pag. 
iico.  ubi  omninovidendus. 


L«c.VI.  13. 

oVç  K&l  'ïwphXÇ  ùv  optaient» 

H  Oc  eftrirhu?  eos,  Syriacè  loquens,appellavit;  quse  vox 
idemfignifkat  cum  GrscaApoftoli.  Sic  Gen.  II.  25. 
iîwni  xtyfyot ny  yiwrj,  quod  ,  fi  Graecè  vertas5  ywjouKa  fonat. 
Alia  exempla  profert  Cafaubonus  ,  Exercit.  14.  in  Baroni- 
um,  fccl.j. 


A1 


*6.  I,  Cor.  X.  10. 

Uthorlibri  Judith  VIII.  24,  apudLatinum  Interpretem 

,  lUi  autem  qui  impatientiam  [uam  &  improperiurn  murmurationit 
fu£  contra  Dominum  protulerunt,  exterminait  (unt  ab  exterminatort^ 
&  à  ferpentibiu  perierunt,  Hœc  in  Grxcis  incafium  quaeras. 
Hujusad  Corintbios  Epiftola;  eodcm  capite  ver(.  ?.  legitur, 
iAr,Jè  iitirGtçplùùiSp  tv  xg/çèv,  ubi  pro  x^/çi^  reponendum-i 
Géèvj  ficenim  antiquifiimus  Codex  Alexandrinus;  vel  Ktîg/- 
v,  utaevo  fuo  legebatEpiphanius,  qui  vulgatam  IecfHonerrL» 
à  Marcione  invertam  e(Te  tradit.  Alludic  nimirum  Apofto- 
lusad  Deut.  VI.  16.  ubi  kJ^/^  ac  ®eoç  fimul  occurrunt.Hinc 
rneo  quidem  judicio  factura  eft ,  ut  hoc  in  Ioco  alii  Codi- 
ces  Kv&ov,  alii  ©Éc\habuerint.    Porro  in  hac  ipfa  Epiftola.. 

verf,47. 


S    A    C    R    /£.  5*9? 

verr.47.  &  40.  cap.  XV.  duas  alias  leftionesinvexitidemMar-     &y# 
cion,Tertuîiianotefte,  è  Ktîg/@*  nimirum  &  (foçémfjfy. 

i.  Cor, XV.  3  j. 

^Stionriv  Sec, 

SEnarius  hic  Menandro  adfcribitur  à  Sophronio,  Eufebio, 
Hieronymo  ad  Tir.  i.  Ex  ejusdem  Thaide  defumptum., 
exiftirnat  Graecus  Scholiaftes.       icc,p@âov  T&t?txov  vocat  Cle- 
mens  Alexandrinus  Strom.  lib.  i.  Euripidi  tribuit  Socrates 
Hiftoricus,  lib.5.  cap.  16'.     Quod  miror  latuiffe  reipublicae 
literarix  proceres,  GrotiumProlegom.inStoba?um,  ut  in_j 
Voto  pro   pace  Ecclefiar,  Seldcnum  Prœfatione  prima  in_j 
Syntagm.  deDiisSyris,  Heinfium  Prolegom.  in  Exercita- 
tiones  Sacras ,  &  Vofïium  libro   de  Poctices  natura  j  qui 
omnes,  Hieronymum  fecuti,  verfum  hune  Menandro  tri- 
buunt. 


Pfal.   LXXIX.  1.  28. 

O    ®toç    ijhjvszw   iSvr,)  &C„ 

Compléta  ha?c  font  Antiochi  Illuftrîstemporibus  ,  ut  ex 
i.Maccab.VII.  i<5.  &  feq.  difeimus  ;  ubi  &  Pfalmurru 
iftum  fub  Afaphi  nomine  laudatum.  reperias,  uti  quidem  feri- 
bitEufebius  Demonftrationis  Evangelicae  lib.  10.  nam  iru 
vulgatis  Maccabaeorum  libris  Afaphi  nomendefideratur* 

Matth.  II,  éé 

ÏN  Micheae  I0C070.  Interpretum  editiones  hodiernae  ha- 
bent  'oAi^çîj  îï,  absque  negativa  5  quae ,  fi  Evangeliftarru 
cumVatecomponere  volumus ,  eo&TtipctTiKuc  proferenda_* 
funt,  hoc  modo:  At  tu  Bethléem  num  es  minime  inter  Cbilîadas 
Jtidét  ?  Haud  filendum  tamen,Tertullianum  ,  *  Tafcium-,,  **". 
Cyprianum,  Origenem  ,  Chryfoftomum ,  Auguftinum  &Vié^rian™ 
ahos,  Graxcam  verfionem  negativa  interfitalaudare,  memorat 

Ffff    z  ,     2.Tim.sidonhl5'f- 

S.  cp,  3. 


JL] 


îç6  OBSERVATIONES 

2.Tim.IV^. 

Kygufcop    Tp  Kàyav. 
^Rsdicatio  munus  Epifcopale.    Auguftinus  Confefiionurn 

lib.  6.C  3.  de  Ambrofio  :  Eteum  quidem  in  populo  verbttm 
verimtis  refte traÏÏantem omni  die  Dominico  audiebam.  PoffidiuS, 
CalamenfisEpifcopus,  Auguftini  Vitae  c.  ^.  Potefîatem  dédit 
Valerius  coram  fe  in  Eeclefia  Evangelium  prœdicandi)  ac  frequentiffime 
traiïandi)  contra  u(um  quidem  &  confuctudinem  Africanarum  Ecc/ejîa- 
rum,  Sangallenfis  Monachus^lib.  i.deGeftis  Caroii  M.  c. 
20»  apud  Henricum  Canifium  Antiq»  Lect.  tom.  1.  Pr*ce- 
pit  religiofiffimm  CayoUu  Impenttor ,  ut  emnes  £pi(copi  per  Litijfimum 
regnum  fuum,  aut  an  te  pr&finitum  âiem  ,  quem  ifleconflituemt^  in  » 
*  *  ecclefia/iicœ  Sedï*  Baplicaprœdicarentf  aut  quicunque  nonfaceret^Epi- 
fcopatus honore careret,  His  adde  Bourzeyum  Abbatem,Praefa- 
tione  nupera  inHomiliasGaliicasinEpifcopos  non  concio- 
nantes  facundiflimè  perorantem.  De  vera  autem  concio- 
nandi  rationeoptirne  ,  fi  quisalius,  Antonius  Maria  Gratia- 
nus,  deOchino  verbafaciens ,  in  Commendoni  Cardinaiis 
Vita;  quamGallicoidiomate  donavitFJecherius  Abbas,qua- 
dragtnta  virorum,  qui  linguae  noftrse  vénères  in  alto  folo 
collocant,  facile  princeps. 

Joh.XII.  13. 

CUr  r  QoivUuv?  cum  iù  &àU  Grarcis  fînt  Falmarurri  rami, 
_  utvelex  i.Maccab.  XIII.  fi.  liquet.  Grasci  videlicet 
quandcque  fie  loquuntur.  Herodotus  verbi  gracia,  (ut  ali- 
os  nunc  prsteream)  lib.  3.  florentiffimi  Operis,  dixit  cntC- 
*It  pua*  A|wt(^.  &  ffxvKaxa,  kuvcçj  cum.tamen,  Tolluce  tefte^, 
lib. j-. cap. 2.  oxopfoi  proprie dicantur  è*;w«  leonum,  ut  ctko- 
taxe?,  canum.  Hinccorrigendus  Voinu3  in  Etymclogico, 
voce  Badius.  In  quo  Opère,  utin?.!iiiejusScriptis,nonpaU' 
cafunt,  qusemiram  properantiam  arguant  ,  ut  in  noftris  ad 
Gyraldi  Pcétas  Anirn3dver(ionibus  c$jkà^o®cuûoç  oftendi- 
mus*    Hacc  tamen  in  quibusdam  feftinatio ,  viri  illius  exifti- 

matio- 


H 


S    A     C    R    JE,  J97 

mationem  haud  minuit,  digniflimrfane,quem,  ob  tôt  prae- 
clarainvulgus  emifta,  omms  arnet  &  admiretur  pofteritas. 
Alia  de  voce  &d'iç  vel  @àiw  dodifiimè  congeffit  Salmafius, 
omnigenae  eruditionis  apex,  adAchillem  Tatium  ,  p.  6n¥ 
&feq. 

Matth.  XXVII.  9t 

"Oc  tefiimoniurn  in  Jeremia  non  occurrit  }  in  2acharia_» 

_  vero  qu<E'iam  (îmilitudo  ferturj  &  quanquam  fenfus  non 

multum<iifcrepet>tamen&ordo&  verbadiverfafunt.     Pro- 

indecumOrigeneadhunclocum  ,  lubens fufpicor  ,  vêler-     * 

rorem  e(k  fcriptur»  h.  e.  fcriptionis  ,  vel  effe  aliquam  fecre- 

tam  Jeremia:  fcripturam,in  qua  hoc  fcripturn  fit.       Pofterius 

hoc  firmat  Hieronymus  his  verbis  :  Legi nuper in quodam  HebraU 

covolumine    ,    quod .\azaren<£  (etf*  mibi Hebrausobtulit   ,    Jeremie 

Apocrypbum^  in  quo  bxc  ad  verbumfcripta  reperi.      Et  fane  fi  Epime- 

nidis,  Arari&aliorum  Gemiliumdi&alaudareApoftoli  noa 

dubitant,  cur  vereantur  iidemexpiorumlibris,  licet«x<*ve- 

«sa*?  j  qua:damdepromere   ?    llhidpalameft  (aitOrigenes  in».. 

CanticumCanticorum)  tnulta  vel  ab  ApofioHs  vel  abEvangeliftis 

exempta  effcp/oLtta  (f  Novo  Tejiamemo  in fer ta  ,  qu#  in  his  Scripturis^ 

qu.is  Canonicas  hnbemus ,  nunquam legimus ,  in  Apocryphis  tamen  in' 

vtnitmtur ,  &  evidenter  exipfts  ofienduntur  ajjumpta.     Sednefic  qui- 

dem  locus  Apoeryphis  dandus  cft   :  non  enim  tranfeundi  (unt  ter  mini, 

quos fiatuerunt  patres  nofiri,      Potuit  enim  fieri,  ut  Apoftoii  velEiahgè- 

Ufix  fancîo  S /tri tu  repleti  [river  int    ,    quid  ajjùmondum  ex  illis  ejfet 

Scripturis   ,  quiche ref ut andum  :    nobis autemnoneft  absquepericulo 

aliquldtale  prœfumere    ,   qiùbus  non  e  fi  tan  ta  Spiritus  abundantias. 

Quae tacite exfcripfk  AlexanderMorus  ,  o  p^aKu^Ung,  Exerci- 

tationum  Genevenfium  deScriptura ,  pag  5.0. 

1.  Cor.  XV.  2p. 

Hic  agit  Apoflolus  de  refurreftionis  probatione  ex  confiantipiorunu» 
F  f  f  f     \  omnium 


51 


5»9g  OBSERVATIONES 

êtnntum  per  c<tdes  &  ignem  teftificatiotte  ,   qua,  fntl  fpe  prêmh- 
fionum  Evangelicarum  ,  martyrium  nitllum effugerint ,  ut  fe  confortes 
perBaptismumchriftieffeollenderent.     Nam propterea  dicit  ,  Alio- 
qui  quid  fafturi  funt  ii,qui  baptizantur  fuper  mortuis  :  fcilicet 
qui  patiuntur  potins [ua  corpora  cadaveribus  contumulari  ,    quamut 
negentfpem  ullam  in  cœlis  fibi  ejfe  repofitam  (5  communie  atam  Baptifmê 
Cbrifîi.     Haecinloco  cWi^î}™  probabiliter  fatisFrancifcusJa* 
M*     nius,  Biturix,  inQuieîlionibusMSS.Aliamrententiameiaf* 
fingit  vir  eruditus  Ludo vicus  de  Dieu ,  Animadverfionibus  in 
eum  Pauli  locum.     DefideriusHeraîdusadMartiaiem,  p.ioi, 
&  feq.  refpexifle  putat  Apoftolum  adEthnicorumlibationes, 
quas  mortuis effundebant.     Quaminterpretationem  legero 
nonmemini  in  Johannis  Verderii,TheoIogi  Montalbanenlïs 
Thefibusdeilloloco  ,  àpopularinoftro  D.  Ifaaco  Francifco 
propugnatis  anno  165-9.  Aliter  Gerardus  Voiïius,  in  Thefibus 
TheologicoHiftoricis,  p.  igo.&feq.  quas  Theoiogiae  Can- 
didatis  unice  commendamus. 

Matth.XV.27. 

To  va) hoc  loco  idem  valet  acfyfoapudLatinos.  Senfuseft, 
Sit  fane ,  ut  dicis  ,  Domine  ,  te  ob  Judœos  venijje  ;  ad  eosfohs 
tamen  immenfam  tuam  bonitatem  non  reftringi^pro  certo  obtineo.  Ven- 
,  -      tos  venantur ,  qui  aliter  exponunt.     Adi  accuratiffimum  Pri- 
*  *  *     cseum  ad  hanc  Matthaci  m^w/Jw^ 

f     „         ,  |,  ,|,  1  I  I  III—'— I  ■■■!■■■     Il   — 

Pfal.  CXIX.i^. 

Ê<PvXct£ct. 

Sic  interprètes  Arabs  &  yEthiops.     Scd  legcndum  haud  du- 
bie  ■puA*!*».     Firmat  Latinus  Interpres. 


A 


Efa.  LIV.  1. 

PudOptatum  in  Coîlatione  Carthaginenfi  ,  lib.  i.c.ff. 
voxifta,  iuxtaprifcamillamverfioacmjquaeante  Hiero- 

nymum 


S    A    C    R    JE.  799 

nymum  obtinuit,  redditur,  eo  indpe.  Ubi  némo  non_j 
videt  locum  in  mendo  cubare.  Reftituendum  cenfet  folcrtis 
viringeniiFrancifcus  Juretus  adSymmachum  ,  pag,  lot.  Jo 
incine.  Ingenïofequidem,  nectamen  redte.  Legendurru 
cxCypriano,  libro  i.  adverfus  Judxos,  erumpe.  Mendurru  }o\ 
iftud  haud  fublatum  miror  Gabrieli  Albafpinaeo,  Aurelianen- 
fi  Epifcopo ,  in  fua  Optati  editione» 


L 


Pfal.  XXII,  14. 

Egendum  ex  Eufebio  Demonftr.  Evang.Iib.  10.  &Lati- 
no  Interprète  tU%tâ1w.     Vide  Gen.  X LIX.  4. 


Eph.IV.9. 

PEr  KttroùTtyt  Tijçrfç  intellige  cum  Paulo  Fagio  (quem  ta- 
cite innuit  Beza  ad  hune  locum)  Annot.  in  Onkeli  Para- 
phraf.  Sandtiiïimae  Virginisuterum,  exPfalmoCXXXIX.  17. 

iSK  eKCVvt]    V}    \jzrictt7ic  [AU  CV  70ÏÇ  KeCTU7StT0lÇ  TTjÇ  rfç ,  h.  C  in  ma* 

tris  utero. 

■  ■  ■    '  »  ■  1     1       1  n        1—  ■  ■  1 

Matth.XXVI.ij-.  37« 

TpiciKovTa,     d^yv^ioc. 

EXtant  hodieque  variis  in  Iocis  (ïiPontificiis  fides)hujusmo- 
di  numrni.  Gulielmus  Budaeus  in  elaboratiffimo  Opero 
de  A  (Te  ,  p.  iyi.  verfaedkionis  15-17,  SdobodieintedeD.Jo- 
hannis  Lateranenfs  Panfiti  oflendi  Argent  eum  unumy  qui  ex  Mis  trigin- 
ta  cffedicîitatur ,  quos  Judas  in  Templum  aKbjetit,  charaïïeremdiver- 
fum  à  denario  Romano  kabentern.  Habet  enim  effigiem  hominis  non-» 
lufcametnïnente  aheramala  ,  ut  RomananumifmAta  vifuntur  ,  fed 
adverfamtS  intégrant  ,  &  ktergoflofculum  ,  unique  nullo  indices. 
Pondus  j  ut  cenjicerelicct,  noncnlmattretlatur  5  fedtransvitrunL* 
cernitur ,  didrachmum  ejjepotefi ,  fifatis  commemini.  AntoniusPÎ- 
fo  in  Diflertatione  deNumifmatibus  ,  pag.  2.9.  edit.  157p. 
Quefiquelquune  de  tes  pie  c  es  d  '  argent  ou  bien  (emblablefe  voyait ,  on 

pourvoit 


tfoo  OBSERVATIONS 

5  8-  pourvoit  apurement  juger  de  leur  prix  &  valeur.  Car  celles  que  Von 
montre  en  quelques  endroits  four  deniers  (ain fi  parle  le  vulgaire"  dont 
Jefus-Chrifl  fut  vendu  ,  font  pièces  (S  monnoyes  fait es  À  Rhodes  long- 
temps-a^  ayans  d'un  coflt  une  Ro(e,  pourcequeRhodeS  enGrecfigni- 

«.,  fîeRofei  aucunes  avec  Tinfcrip  r  ion  Rhodion  .,  autres  fans  tcelles, 
comme  les  deux  quefay>  dont  l'une  fe  peut  dire  un  didracbme  Rbodien, 
qui  à  d  \h  cofté  la  face  du  Coloffe  d  Apollo ,  qui  cftoit  au  port  de  la  ville-» 
dt  Rhodes.  Au  rêver s  eft  remarquée  la  Rofe  Grecque  ,  conformément 
au  nom  de  la  ville  RhodûS.  La  plus  petite  e/i  prejque  (emblable  à  P 
autre ,  fi  non  quily  à  quelque  différence  au  revers ,  à  f.  avoir  d'un  petit 
Caducée  de  Mercure ,  tf  de  ces  deux  lettres  Grecques  P,  O,  qui  font  le 
commencement  dumotRhodos.  Antonius  AuguftinuS,  vir  recon- 
ditaeruditione&Infularumornamentisconfpicuus  ,  Dialo- 
go  2,  de  Numifmatumantiquitate,  interprète  Schotto;  B.(h. 
e.  Rodericus  Zapata  Antcnii  Auguftini  (ororis  filins  )  Scireaveo 
vereneilludd/catur*  oftendi  Romz  denarium  unum  detriginta,  quibus 

%  9  •  Judas  Chriflum  Bominum  vendidit  acprodidit  ,  & fujusmodi  denarius 
fit  ?  A.  (h.e.  Antonius  Auguftinus)  llludcertum  ;  miimp/oS. 
Cruels  in  Jerufalem  titulus  nummufque  affervatur ,  pondère  ac  valorem 
duplicis  hodie  denarii ,  quem  Régalent  vulgo  nominamus*  Quem  vi» 
dimus  ipfî  ,  &  expreffum  inde  affervo„  B.  Placet  quodnarras.  A. 
Verum  enim-vero  non  ille  eu  fus  nummus  efl  Hierofolymis,  nec  in  Judxay 
19e dum  in  Syria.  B,  J$uid  narras  ?  A.  Dicam,  Quandoquidem  Grœ- 
ça  liter*  funt  ,  eufum  arguunt  in  Rbodo  Infuia  ,  qux  Grœcis  POAION. 
llltima  litera  Oparvo  ,  ut  antiquiffmis  illis  temporibus  pingere  pro  fi 
Gr<ecifolebant.  In  altéra  parte  faciès  efl  radiis  undique  cintla ,  ut  So~ 
lem  demonflret  j  reprxfentatque  Coloffum  fie  in  Rbodo  nominatuni,Aver- 
fa  vero  parte  flos  (peclatur ,  quam  Rofam  quidam  opinant  ur^  /Florem 
hune  Rofam  non  efle  ,  fed  Florem  MaltPunicae  ,  feuBalau- 
ftium  ,  quoad  tingendas  lanas  utebantur  o.'imRhodii  ,  ex 
Aiciphronis  Iocoà  fe  emendato  probatlf.  Voflius  ,  ofiéyaçj 
apud  virum  ingenio  ac  eruditione  prarcellentem  Ezechielerru 
Spanhemium ,  in  lecliiîimis  Diflertationibus  de  prarftantia  & 

40»  ufa Numifmatnm ,  p.  27 5.  &  feq.  editionis  fecunds)  alii Helio* 
tr opium ,  mnnulli  Rofolaccium  interpretantur.  Verum  de  hoc  quidem 
certi  nihilpronuncio.  Efl  (S  alterum  nomifma  argent eum  ,  (5  item^ 
*reum  ewdem  InfuU ,  eisdemque  characlcribus  &  flore  infgne.B.  Pos- 

Cetne 


S    A    C    R    i€.  601 

fetnefieri^Judaproditorivarionummorum  génère  fatisfaclum  efje  ,  (S 
in  bis  etiam  Rbodienfinummo  ?  A.  Equidem  non  inficior  ,  vero  tamem 
fimile  magis  eft  ,  ftclosilliperfolutos  fui/Je  ,  aliamve  ejus  gentismone- 
tam  ,  prtfertim quod  de  publico  HJiJitperfolutum.     Andréas  Favinus 
tomo  2.  Theatri  Honoris  ,  p.  1 6 1  o.  &  feq.  C'eft  me  tradition.* 
que  les  trente  deniers  dont  le  Sauveur  du  monde  fut  p/ndu  ,  eftoyent 
m  on  noyé  de  Rhodes.     St  défait  en  l 'Eglife  Sainte  Croix  de  Jerufalem  à 
Rome  Von  montre  Vun  des  trente  deniers  du  tout  femblable  à  celui  qui 
efl en i Eglife du  Temple(Buàxo  fupra Ecclefia D.  Johannis  Late- 
ranenfis,  dequavidendusBrolius  inAntiquicatibusParifien- 
fibllS  j  pag.  j*  g  2.  )  de  cette  ville  de  Paris,     llejï  enthaffétS  nefe  void 
qu'au  travers  d 'une  vitre ,   &  de  ce  cofté  qu'on  le  voidneparoifl  qu'une*      *  l 
tefte.     Le  do  fie  Guillaume  Budèen  ce  Traité  remarquable  qu'il  à  fait 
de  A  fie,  eferit  avoir  vu  ce  denier  d' argent ,  0*  qu'  il  repre fente  une.* 
te  fie  comme  c'eft  la  vérité  :  (S  quant  à  V  autre  coflé^   le  doUiffime  Car» 
dinalBaronius,  ny  Budè  (de  Budxo  fallitur^  n  en  ont  dit  chofe  au- 
cune,    J'  ay  un  de  ces  deniers  de  Rbêdes  ;  quej'ay  confronté  par  U 
veueàceluy  de  Rome  &  du  Temple  à  Paris  ,  &  tous  trou  font  fembla* 
blés  tant  auvifagequ  à  la  circonférence.     Le  mien  a  d'un  coflé  le  vi- 
f âge  du  Soleil  à  U  façon  d1  un  jeune  homme  fans  barbe ,  la  chevelure.» 
longue ,  comme  les  Poètes  le  dépeignent.       Au  tour  de  cette  te fie  ny  À 
point  de  légende.     De  l  '  autre  coftéeft  une  Rofe  épanouie  plus  haute  (S 
grande  que  les  noftres  ,  0*  qui  refjemble  k  plus  près  aux  Rofes  que  nous 
appelions  dejerico,  que  i  on  apporte  de  la  Terre-Sainte,     En  ce  denier 
cette  Rofe  a  un  bouton  de  ebasque  cofté ,  dont  f  un  commence  à  /'  es* 
panoûir,       Defjus  la  Rofe  fur  le  bord  de  la  Pièce  eft  eferit  en  lettres  ca- 
pitales Grecques  POAION,  quifignife  &  veut  dire  une  Rofe.        Au 
pied  de  laquelle  eft  cette  fyllabe  ET.      Abrahamus    GoInitZ  in  Iti-       a^ 
ncrario  Gallo-Belgico,  p.  114.  &feq.   edit.  itfji.     In  facello 
Templi  Heverlex  prope  Lovaniam  numus  oftenditur  ,  qui  è  numéro  di~ 
citur  eorum,quibut  SalvatorvenditM)  magnitudine  bacionis^  fedpon' 
dere  dïmidii  Impcrialis  :  altéra  parte  caput  humanum  5  altéra  fios^cum 
épigraphe  POAION  5  forte  quodinlnfula  Rbodo  ex  argents)  fueritfatla 
talti  monetX)  &  Hier ofoly mis  ufurpata  in  quotidimo  ufu  t$  tnercimo- 

niU,    Haec  (ifficiant. 


Gggg  î.Cor. 


6o%  OBSERVATIONES 

i.  Corinth  .  III.  i  ; . 

Ûç  2k\&,    7TJÇCÇ* 

VErba  haec  in  gratiam  ignis  purgatorii  non  nuper  torquent 
Pontifiai»  Quorum  argutias  validiflimè  revincit  Marcus 
Éphefius ,  Graccorum,  quiConcilio  Florentïnointerfiiero, 
cordatiflimus,  inOratione  Salmafiilibro  de  primatu  affixa_»$ 

?|uam  alii  Nili  Theflalonicenfis  eflc  ,  alii  Nicolai  Cabafil*, 
ruftra  haftenus  exiftimarunt.  Adeundus  Sylvefter  Syro- 
4*»  pulas ,  magnus  Ecclefiarcha,  in  Hiftoria  Concilii  Florcntini  5 
q»am  refellereconatuseft  vir  mhv^aÇûmi^  Lco  Allatins, 
Bibliothecae  Vatican*  Praefeftus.  De  quo  feftivè  fie  Rober- 
tus.Creygthon,  Hiftoriae  editor,  ad  Clariflimum  If.  Vofïium 
feribens,  Uvellis  i5.Kal.  Maji  1664.  sïquiàadbuc  tibi  inno- 
tuit  de  nojîrorug  tente  Allât io  ,  facme  certiorem,  (S  an  adbuc  exercuie 
fulmen,  quo  nos  confodiat  :  quodutinam  non  cedat  in  brutum,  Deum 
frecor;  Ut c un que  ,  nollem  me  feriat  incautunt  bidental.       Obiter 

nota,  Hiftoriae  Concilii  Florentini  autorem ,  Sguropulum  à 
nobis  nondici,  utvulgô  ,  fed  Syropulum,ex  fide  feilicet 
hujus&aliorum  Graccorutn  Epiftolae  ad  Bohemos  Thabori- 
tas,  quam  è  Bibliotheca  Collegii  Pragenfis  in  lucem  protu- 
litCafpar  à  Nydbruck ,  vir  indagandae  antiquitatis  ftudiofis- 
fimus,  Hancappellationemfirmat  Philippus  Syropulus,  iti- 
demGraecus  ,  cujus  Epiftolae  aliquot  fuerunt  inter  Codices 
MlT.Caroli  de  Montchal,Archiepifcopi  Tolofajni. 

43,  Matth.  XXVL  45. 

lOnendahoc  îoeo,  ut  apud  Marc.  XIV.41.  interrogandr 
nota,  ut  recTiflïme  monuit  Henricus  Stephanus  ,  Ro» 
berti  filins ,  Henrici  nepos  ,  vir  incomparabilis  diligenriar, 
Gallicè  vertas  ,  Dormez  vous  maintenant,  &  vous  repofez  vous  en* 
tore  ?  Hanc  interpretationem  firmant  fequentia,  é^elpaQ-îy 
ayaffy,  quod  minus  perfpexit,  qui  nihil  non  videbat,  Hugo 
Grotius,  ad  hune  locurn, 

Pfalm. 


p; 


M 


S    A    C    R    JE,  603 

Pfalm»  LXXX»   16*. 

Ihidubiumnoneftquinvoxr— 133  ;Egyptiaca  fit,  plan- 
tamque  fignificet.     Hinc  hedera  apud  Plutarchum  in_j 


Ifide  ex  Alexarcho,  vtgyptiacè  dicitur  Xevoo-i^/ç,  id  eft ,  <ptrV 
ô<rie/è(&.  Sic  Xivzepiji,  Çvvv  h>**#  Nihil  certius.  Vido  4f» 
annon  etiam  hinc  Chcnni  cognomen  habuerit  Ptolemaeus 
Alexandrinus,  de  quo  Photius  &  Suidas.  Plantae  mentio  in 
mentem  mihi  revocat,quac  de  herba  pudica  fcribit  vir  litera- 
tifiimus  Claudius  Joly,  Ecclefiae  ParifienfïsCanonicus  in  Iti- 
nerario  Monafterienfi,p.  151.  Onnoiu  montra  kLey  de,  inquit> 
au  Jardin  des  Simples ,  une  petite  herbe  quireffcmb/e  quafi  k*du  Perfd% 
laquelle  ils  appeUoient  Cafta,  ou  Pudica,  /'  herbe chafle ;  mais  M.Sau» 
maife  au  contraire  /'  appelloit  Impudi ca,  difant  qu>  Hérodote  la  nom- 
moit  ainfu  Si  tojl  qu*  on  la  touche,  elle  tombe  à  bas  comme* 
morte,  maùtUefe  relevé  quelque  temps  après,  Herba  haîC,  quae 
Latine  Pudica,  où%wjoflfyti  Graccè  dicitur,  utapudPlinium,lib. 
24.  cap.17.  teftis  eft  Apollodorus,  Democriti  fe&ator.  Dtf 
Herodoto,  quiipfumimpudicamvocat,  maximi  Salmafii  fï- 
demappello;  licetenim  ^i^pwuhunc  Scriptoremhaudin- 
«liligenter  pervolutarim,  non  adhuctamen  in  ejus  verba  in- 
ciii.     Quanti  vis  pretii  locum  diligentiusquaerant  alii. 

Hebr.    II.    9.  4*5. 

Xdg/n  ©«£♦ 

pRo^ct'^77  Jil,  reponendum  exOrigene  tom.  i.&  28.  in 
*  Johannem,  Ambrofio,  lib.  5-.de  fidecap.j.Theodoreto, 
Fu1gentio,lib.  5.  adThrafimundum  regem,  cap.  j.  Vigilio 
Tapfitano  Epifcopo,  lib.  1. contra  Eutychen,  cap.  3.  &  âliis> 
X*>e/s  9**.  Gallicè,  la  divinité  mife  àpart,  ut  etiam  exponunt 
Patres  modo  laudati.  Fruftràfuntenim,qui  locum  illunu 
àNeftorio  depravatumeflTeexiftimant. 

m  "    •  1  m  in  ■      ■       1     i«       1  

1.  Petr.  III.  2i.v 

«  *($£/  Yl\f.AÇ,  &C. 

IN  Codice  vetuftifïïmo,  quiàThecla  conferiptus  fertur, 

Gggg    2  legt 


<5o4  OBSFRVATIÔNES, 

legi  ajunt,  d  rç£/  yuciç  %ttVTnwmv  viw  0-&£«  Qcifiirfjtet.  Illud  9 
47.  in  antiquiffimis  libris  Graccis  &  unciali  charaéterefcriptis,ut 
ille  Codex  eft,  pro  a  ponitur.  Nec  dubium  eft,veram  illius 
loci  efle  lectionem,  *  K&  yj^ùç  ,  &c»  In  veteris  fcyphi  in- 
fcriptione  apud  Athenseum  aiontzo  fcriptum  fuit  pro  Aia- 
vvora.  Ita  è  contrario  pro  O  litera  ,  interdum  fcribebant  a 
diphthongum.  Utrumque  notât  Athenseus.  HaecSimplicius 
Verinus»  h.e.  Salmafius,  in  libro  de  Tranfubftantiationo> 
pag.ji.  &feq. 


V! 


Prov.  XXX.  j'-fc 

'Ocem  ûipbs  exponere  tentarunt  Edvvardus  Pocock,& 
Samuel  Bochartus,  viri  linguarumOrientaliumad  mira- 
culumperitij  ille  in  Notis  ad  Spécimen  Hiftoriae  Arabum-. 
Gregorii  Abul-Faraji  p.  20;.  hic  in  Epiftola  ad  reverendifiî- 
mumMorleium,  nuper  Wintonienfem  Epifcopum,  p.  41. 
Ambo  docliffime.  Sed  quidni  70.  Interpretibus,  Hebraicè 
intelligentifîimis  ,  de  voce  praefertim  obfcurifiima  ,  creda- 
48,  mus  1  li  fie  vertunt,  QçirttevçJtiptiyeçûû»  cveBm,  Rex  apud gen* 
tem  oratiomm  babens* 


Pfalm.  L.  10. 
Aryçtt, 
A^aàlegitEufebïusDemonftr.  Evahg.  Iibro  6.  Cul 


concïnitLatinus  Interpre*. 


1.  Cor.  XI.  28» 

Kcy  ocra  Twwiç/ïè  muera. 

POft  tam  exprefîa  Pauli  verba ,  quis  ferateonventum  Con- 
ftantienfem  ,  de  adirnendo  populis  calice  leges  conden- 
tem  1  Utlnâm  >  (verba  funt  Pétri  Valerii  ,  quivulgoPierius 
Valerianus  j  Pontinciorumfuorum  dmn{*ict¥  bac  inreut  in_» 

aliis 


S    A    C    R    jE.  60} 

aliis  increpantis ,  )  utinam  nofiri Mi  majores  non  ita rtgîdi contenùo* 
fique  fuijjent  !  alii  in  quibusdam  parvi  admodum  moment  i  ritibus  <squo 
forfanpertinacius  retinendis  ,  alii Janciendh  novis  ,  alii  inveteratis  ^ 
diuque  obfervatis  morlbus  modo  abolendis  ,  modo  immutandis.  Non 
enim  tant  a  Gentium  &  Regnorumjablura  facla  effet.  Star  et  Gracia , 
(tarent  j£gei  InjuU  tôt  clarté ,  (iaret  Tbracia ,  ftaret  Byzantii  Regnum, 
ftaretAjta  univerfayneque  tanto  cum  nofiri  nominis  dedecore  occupât  a-» 
ejjent  Hierofolyma  :  & ,  utrecentioravulnerarefricemus  ,  nonBobe- 
,tnîay  nonGermavia,  Chriftivicarlum^  atque adcoDeumiplumyaffter- 
narentur.  HcecPetrusValerii»  in  ApologiaproSacerdoturru 
Barbis ,  le&u  fane  digniffima. 

«_M  ■      Il      II  IM  '  Il    II       I         II     Ml    IIW 

Rom.  XI.  8. 
TlvivfA.ct  aetxetvv^ècôç, 

DEfumpta  ha?c  partim  ex  Efa.  VI.  o  partim  ex  XXIX.  ia 
ubi  Kscrctvvfyi  non  eiïcompunclh  ,  utvulgo  ,  tedfopor,  ut 
Pfalm.LX.?.  VidendushicinOpufculis,  pag.  ci,  Nicolaus 
Faber,  virdequofilerepraeftat,  quam pauca dicere,  utolim 
de  CarthagineSalluftius. 

Pfalm,  1. 1.  fo. 

Ao'.jxôcv. 

HOct&pefiium ,  utvertitTertuîîianus  IibrodeSpeclacuîis, 
non  peftîlemU ,  ut  verfio  vulgata.  Aoiia  oç  enim  (ut  peftis 
Latine)  &  contagium &  virum  peftiferum  notât.  Vide  Aft. 
XXIV.  y. 

Tit.II.  14. 

AacvsSihfftav, 

HAcvoceufi  funtfoli7o.  Interprètes  Deut.  VII.  6.  quoshie 
fequitur  D.  Paulus.  Eodem  fenfu  vocem  vs&xeieta-fAûç 
ufurpant  iidem  Interprètes  Pfalm.CXXXV.  4.  ut  ad  hune  Apo- 
ftoli  locummonuitHieronymus,     SicEcclefJI.  %*vwty*yw 

Gggg    3  Marc, 


6ot  OBSERVATIONES 


jffc  Marc.  V.  41» 

2,oi  KÎyu. 

\&c  non  habentur  in  Hebraco  Chrifti  difts.    De  fuo  addi- 

.ditD.Marcus  ,  utServatorisnoftrijuffumfignificantius 

faceret.       Hac in re  70. Interprètes  pulchre  imitatus  ,  qui, 

emphafis  gratia ,  multas  plerunque  voces  de  fuo  addiderunt. 

Exemphattulimusad  Matth.IV.  iq. 


H; 


ColofT.I.  ij, 

UfiûùTÔ-nKùç  7rsiarviç  K7i<reaç. 

TlçuTonxoç  hoc  loco  non  eft  Primogenittu  ,  fed  Caput  8c 
Princepi.  Sic  etiam  v.  1 8.  &  Apoc. I.  j. Hune  vocis  fignifica- 
tum,  utalioscomplurèSj  habuereScriptoresfacrià7o.  In- 
terpretibus»    Vide  Pfalmum  LXXXIX.  17. 

2j,  Matth.  IV,  10. 

Kcti  ewT<f>  (xovùi  Aargdj  tr{ç. 

Illud  uôva>  àChrifto  fuppletumputatGatakerusadAntoninum 
pag.  4.8.  Sed  fallitur.  Habet  Matthaei  lnterpres  àSeptuagin- 
ta  :  (Dent.  VI.  1 } .)  quorum  authoritas  tanta  eft  ,  ( verbis  utor 
Auguftini  in  Pfalmum  LXXXV1I.J  ut  non  immeritopropter 
mirabilemconfonantiamdivinoSpiritu  interprétât*  eflecre- 
dantur.  SicGen.  II.  14.  fuppleverunt  Septuaginta  vocem  Jvo* 
E&.LXV. LK^edu^éyonu*  Proverb.  XXV.  21,  tïsto  ^«wV 
Exod.XVI.  5  3.  %ovr*i*  Efa.LIII.  i.kvoiv  Quas  voces abiis 
habentEvangeliftac&ApoftoliMarc.  X.8.  i.Cor.VI.id.Eph. 
V.  j  1 .  Rom.  X.  1 1 .  Rom.  XII.  xo.  Hebr.  IX.  4.  Johan.  XII.  j  g. 
Rom.  X.  1 6.  Cur  ita  fecerint  Septuaginta,  dicet  Epiphanins, 
libro  de  Menfuris  &  Ponderibus. 

jj,  i.Cor.1. 31. 

Pic  70.  Jeremiac  IX.  z 3. 1 4.  apud  B.  Clementem  ,  Apofto- 
Olorumruy^w»  inEpiftolaadCorinthios ,  pag.  i?.edi- 

cionis 


S    A    C    R    M.  6oy 

tionisOxonienfïs  *  &  Tertullianum  1. 4.  contra  Marcionemj^ 
Secusenim  ClemensAlexandrinus,Strom.lib,  î.Cyprianus* 
&  70.  Interprctum  editiones  hodiernae. 

1      1  1  11  1  1  m  1  1 — ~  *"* ~  ■*— — ' T~*~**"  —  — — ru~~- 

Pfalm.  XL.  7. 

KE(pct,Xïç  j3i£Ai*  eft  volumen  Itgis^  ut  Ezech.  II.  9.  Locus  àDa« 
videfignôtus  ,  occurrit  ,  meoquidemjudicio  ,  Dcut» 
XVIILiy.  i9.quemdeChriftoexponitD.  Lucas  Act.  III.  n. 
aj.  VelGen.  XLIX.  10.  quemlocum  >  opinor  ,  innuit  Do- 
minus  nofter ,  Joh.  V.  46. 

Gen,XLIX.u.  S4* 

275A  t%oç  drap  ivavt 

2tIXê%oç  dretfiîw  non  efi:  virgtiltumrefolutum  y  utLatî- 
nC  exhibetHieronymus,  fedarborvcltruncut  emitfus,  difu/ur* 
Johann  es  Belius,  viciniae  noftrx  haud  ita  pridem  illuftredecus, 
adRonfardïHymnos,  p.  54.  Quantaumot  ^'Aftelle,  cetfcft 
autre  ebofe  qu'une  bûche,  qui  vient  du  Grec  cib&xH*  qui  Jignifie  ILs 
tronc  d' 'un  arbre ,  çstexoç,  ftirps,  codex,  dit  un  vieil  Lexicort^j 
&  retient  encore  ja  figni  fie  ation  en  quelques  contrées  de  la  France ,  c om~ 
me  en  Poitou ,  qui  difcnteft  elle  four  bûche,  Aliade  hocGenefeoS 
loco  JohannesPearfon,  CanonicusElienfis,  virdodtiflimus, 
Prafatione  Paraenetica  ad  ledionem  70.  Interpretum,  Bibliis 
GraecisCantabrigixexcdisprarfixa.  Praefationem  hanc feu- 
jus  ufuram  debeo  humanitati  Danielis  Henrici  de Laizement, 
TheologiRupelIenfis)utinamlegant ,  quotquot  feptuaginta  ?'* 
Interpretibus  dicamimpingunt! 

Gen.IV.  16. 

TJUjus  interprétations  fenfumnemo  meliusexpcnitHiero- 
A  Anymo,fa:culi  fui  Judacis  alioqui  nimis  addi&o.  Sic  amerri 
ille  ad  calcem  lib.  1 ,  Comment,  in  Epiftolam  ad  Galatas  :  gui* 
cumque  creduntjenedkentur  cum  (ide II  Abraham  ;  qui  ob  egregiam  in.* 

Deum 


€oi  OBSERVATIONES. 

Deumfidemprimut  ineum  credidijfe  narrât ur  ;  peut  Enot  ob  principe, 
kmineumfpem  &  inter  ctteros  eminentem  fperajfe  feribitur  wvocare_» 
Dominum  Deum.  Non  quo  &  Abel ,  de  quoDominus  ait,  Voxfan- 
guinis  fratris  tui ,  &C.  &  ctteri  deinceps^  Deum  nonfperaverint'w- 
vocare  ,  fedqtut  ex  ea parte  unusquisque  appeUetur  quant  velmaximc^» 
habet. 


S6.  Art.   XV.   20. 

TTiEcnon legit Irenaeus,  lib. 3, c,  12. necTertullianus libr.de 
■"■Pudicitia ,  nec  Cyprianus,  lib.  $.adQuirinum  ,  necPa- 
cianus,  BarcinonenfisAntiftes  ,  inlimineOpufculidePœni- 
tentia.  Ambrofius,  fîvcHilariusDiaconus  ,  ad  Gai.  II.  ad- 
dita  putat  àtemeratoribusGraecis.  Cui  an  aCTentiri  debeanu, 
valdeambigo.  InEcclefîa  certe  diutisfime  viguit  prohibitio 
fanguinis&fuffbcati,  utexMinutio,  Eufebio&aliisobfervat 
Chriftophorus  Juftellus  ,  Henrici  parens  ,  virEcclefiafticae 
antiquitatis  callentiflîmus  *  ad  CodiccmCanonum  Ecclefiac 
univerfae,  p.  17J.  edit.  1610. 

57.  Exod.  XII.  19» 

Èv  tdîç  'yiwgptç, 

TEiûtyi  (qux  vox  etiam  occurricEfa.  14.  Ofunt/V» 
regrini,  Adven*  ,  Projelyti  ,  àChaîdaro  nvj  velï-<Tn  qtfod 
idem  fonat.  Hinc  ,  puto,  fluxitvoxTurcica(7£*4*rej,  qua_, 
Chriftianoscontemptimappellant  Muhammedani.  GaIJice 
dicas Etrangers.  VideGeorgium  Doufam>Jani  filium,inele- 
gantifïïmaEpiftoladeitinerefuoConllantinopolitano,  pag. 
zç>.  34.  &  37. 


E 


Aft.  VIII.  30. 

Kcùchc  eiàev  àvrovchttTt  ô  éwè^sç. 
Unuchusifte  ,  àPhilippo  edocfks  ,  fidemChriftiarïam-j 
i£thiopibu$  fiH$  pra?dicafle  legitur  j  quam  ddnde  firmifi- 

me 


S    A    C    R    JE,  6ocj 

me  femper  ii  tenueront,  fi  modo  infauftum  illud  întervallum 
excipias,  quoAtzhamaeorumRex  ,  Mufulmanus  faclus  eft.  jg, 
Quod  ex Mahumede  Ben  Abdalbachi,  Scriptore  Mécano  MS» 
pluribus  exequitur  Johannes  Seldenus  ,  virmaximus  ,  pag. 
j^.&feq.UxorisEbraica?.  Dehac  fidei  mutationene^c/ 
quidemauthores,  qui  de  Abafïinorum  rébus  fcripfere  ,  qua- 
lesfuntTragazaabus,  quivulgoZagaZabo,  Epifcopus^thi- 
ops ,  viromnino  pius  aceruditus ,  DamianusàGoes  >Fran- 
cifcus  Alvarez ,  Alphonfus  Mindefius,  Johannes  à  Sancl:is,Lu- 
dovicusdellrreta,  NicolausGodignusUrretaecenfor,  &alii. 
An  memoret  Johannes  Ulricus  Wildt ,  in  Opère  infcripto  &•- 
de  fia /Ethiopie  a,  Argentoratianno  itfc^..  exeufo,  dicentaliij 
nos  enim  Librum  needum  vidimus.  De  hac  Ecclefia  ftriftim 
in  HiftoriaEcclefiae  Alexandrins,  cap.  ?.I.  M.  Wansleben_>, 
Dominicanus;  prolixe  verodarifiîmusLudolfus,  inHiftoru 
itthiopica. 


59« 


Pfalm.XCU. 

Ko/  êajffjLma  ftiriipCpivS, 

PAulusOderborniusin  Epiftolaad  Davidem  Chytratum.»^ 
deRuflbrumReligione,  8.Kal.  Augulti  ifRi.  D*monem-> 
quoque  meridianum  me tuunt  &  colunt.  Ille  enim ,  dumjam  matur* 
rejecantur  fruges ,  babitu  vidua.  lugentis  ruri  obambulat,  operariisque 
uni  vel pluribus  ,  nifiprotinus  vifofpeftro  interram  proniconcidant, 
bracbiafrangit  &  <ru*a.  Ne  que  tamsn  contra  bancplagam  remédié 
dcftituuntur.  Habent  enim  in  vicina  fyba  arbores  religionepatrum 
cuit  as  5  h  arum  tortice  vulneri  impojîto-,  iUudnon  mntùm  fanant fati- 
lè>  fedtf  doloremloripedi  eximunt*  Hacc  ille,  A  quo  diverfuS 
nonabit  Jof.Scaliger,  cujus  verba hacc  funt,  pag.  95.  Epift. 
£hare  D&monem  verterint  Septuagina  nefeio,  Hinc  Sophift*  artolati 
funt  Dœmonas  inmeridie  vagantes.  Et  fane  vetuftas  taies  D<em0" 
nos  in  meridie  /nfejïos  ejfe  credidit  ,  ut  Paftor  ille  Tbeocritianus^  60. 
idyll.u  dv Jtpiç  a vaipeù.  Longeante  Scaligerum  ita  Theo- 
doretus,  egregiusScripturaruminterpres ,  ad  hune  locum.  : 

Hhhft  Matth. 


*io  OBSERVATIONES 


N 


Matth.  XXVII.  24» 

KBoùcç  Ù[M  ,  &C, 

Ondiffimilernformulam  ufurpant  Daniel  in  Hiftoria  Su« 
fannz  v,4ô\&  Paulus,Acl.  XX.  z6. 


D 


Apoc.  XXII. 7.8» 

Metxde/®»  0  vqpùvy  &C. 

|E  hoc  loco  fie  Dionyfius  Alexandrinorum  Epifcopus» 
'Theologus  &  Criticuseximius ,  apud  Eufebium  ,  Hift. 
Ecclef.  lib.  7.  C.  1$".      ZtwTeXécrcù;  êvj7iûozu>)  ù>ç  eîirîiv,  tîw  «sn&Çjj- 

6*j@A/a  tovtx.    Kcù  iyà  lùùcwvqç  êQht7ruv7Z)û^i{gi4  clkcvùov.      Huc- 

usque  Dionyfius  :  cujus  mentem  haud  aftecutus  eft  Eufebii 
Huîoriz  noviffimus  Interpres  Gallus.  Utinam  hoc  uno  lo- 
co offendilTet  vir  alias  przftantiflirnus}  nec  Eufebii,  Socratis, 
Sozomeni  ac  Theodoretilocos  aliquot  fublefta  fide  vertiflet! 
Sed  hocPontificiisnon  paucisfolenne  efle,fufe  demonftra- 
vit  ciariflïmus  Dallzus,  lib.i.  de  ufu  Patrum>c.  5*.  Exemplis 
abeo  addudis  aegrè  adjungo  (  przter  virum  ampliflimurru 
rnodo  laudatum  )  D.  Maucroix,  Rhemenfem  Canonicum-, 
in  terfiflima  politiffimaque  tralaiioneGallicaHomiliarun-L» 
S.  Chryfoftomi  ad  PopulumAntiochenum  ,  pag.  61.  &  87» 
edit.  fecundz.  Locos  vife  &confer  cum  Grzco.  Pulcher- 
rimè  inhanc  rem  ex  ipfis  Pontificiis  Francifcus  Ogerius,  vir 
doclififimus  &  eloquentiffimus ,  in  Lib.  Gallicè  feripto  con- 
tra Garaflum  Jefuitam  ,  p.  il}.  Je  (ay  de  bonne  part  que  la  prin- 
cipale raifon  qui  a  retenu  ce  grand  Cafaubon  dans  l erreur  où  ilavoit 
62.  efté  nourry>  ce  fut  d^  avoir  apperceu  dépareilles  fauffetez  dans  quel' 
que  s  Doiïeurs  modernes ,  qui  luy  firent  concevoir  une  très  mauvaiftJ 
opinion  delafoy  de  ceux  qui  veulent  triompher  de  leur  s  ennemis  à  faut" 
fes  enfeignes»  Mais  malheur  à  ceux  qui  luy  en  ont  donné  occafion—t^ 
&  qui  ne  marchent  pas  de  pied  droit  en  la  publication  de  /  Epan- 


i.Joh. 


S    A    C    R    JE.  611 

i.  Joh.  I» 

ELeftahocIoconomen  eftmulieris.  Sic  Sanftus ,  apud 
EufebiumHift.  Ecçlef.  lib.  y.  c.  i.  nomen  eftçeleberrimi 
illius  Diaconi,  qui  à  Praefide  compluries  interrogatus,  quis* 
nam&quibusortus  parentibus,  cujus  profeffionis  &  setatis, 
cujus  ordinis  ,  &  an  divesan  pauper;  ad  fingula  non  aliud 
refpondit,  quàm  Chriflianus funt.  Haec  ferè Eufebius ,  quae  ali- 
ud cogit-anS)  Attalo  tribuit  vir  omninô  probus  ac  dodus  Jo- 
hannes  Fronto,  S.  GenovefdcCanonicus,  inEpiftolaad  iilu- 
ftriffimum  Harlaeum ,  Parifinae  Sedis  hodiè  Antiftitem  ,  de  vi-  C j , 
ta&moribus  veterum  Chriftianorum.  Porro  Epiftola»  ab 
Eufebio  (ervatae,  inqua  de  Sanclo  Diacono  ,  auclorem  pu- 
tat  Irenaeum  Henricus  Valefius ,  vir  in  hifee  mire  perfpicax. 
Cujus  fufpicionemfirmatOecumeniusad  cap.  5.  1.  Pétri,  ubi 
Irenaeifragmentum  adducit  de  Sancîo&Blandina,  quod  ex 
eadem  Epiftola  defumptum  videtur.  Difpiciant  eruditi ,  im- 
primisvero  Henricus  Dodvvellus,  qui  novam  Irenan  Ope- 
rum  editionem  adornat. 

Gen.XVII.14. 
Erba  harc   incaflum  quacras  in  Codicibus  Hebraeis.     At 


V 


habetSamariticus  Codex.  Agnofcit  etiam  Juftinus 
Martyr  inDialogo  cumTryphone,  &  Juftino  prior  Philo  Ju- 
daeus,  cujus  verba  Latine  tantum  adducam:  (  Graccaleges 
apudCl.If.  Voflium  in  Appendice  Vindiciarum  pro  70.  In- 
terpretibus,  pag.gp.  &feq.  )  Eorum  qui  contra  voluntâtem pec-  é±. 
cant ,  nem'mcm  reumfacit  /ex,  cum etiam  codent  imprudenter  com- 
mijfam  condonet.  Infans  ver»  fi ofîavo  à  partu  die  non  circumcidatury 
quid  peccat>quamobrew  mortis  pœna  adficiatur  ?  Noftri  itatfo  dicunt^ 
prttepti  hujtu  mterpretntionem  referendam  e(fe  ad  parentes  ,  C  illos 
graviter  punir  i  exiflintant  velut  legts  conftitutionem  négligentes*  Al'ti 
ViropumntiDeum  contra  infantem  prêter  modum  indignât  i  quoadfpe- 

Hhhh    z  ciem 


an  OBSERVATIONES 

ctemfolum^ut  ncmpe  hac  ratione  adultu  legem  fobentibut  mnto  inexo- 
rabilius  pœna  irrogetur  \  non  quod  optu  circumcifionii  fit  necef}arium> 
fedquodpatlurn  viole tur  ,  fifignum^per  quod  pat7umcognofcitur,non 
impleatur.  Ex  Philone  ,  uti  videtur,  Procopius  Gazarus  : 
ghidp.ccdt  vel  deliquit  oïïo  dierum  infans ,  fi  non  circumciftoni  ad- 
moveatur  ?  Aut  relatio  inique  ad  parentes  facienda  efi ,  qui  fie  puni. 
untur,ubi  neglexerint  cinumeifienem:  authyperbolicàs  de  infante  h*c 
diftafuntj  ut  appareat  quàm  indigne  ferai  Deus^fi  infantes  non  eircum» 
6  ft  c  idantur  5  vel  ut  cognofcamuf,cum  inexorabilem  fore  adu/tit,  ft  circum- 
cifionem  afflernatifuerint. 


-j- 


Efa.  XL.  15-. 

►Ulpat  hoc  loco  70.  Interprètes  ,  quafî  perperam  verte- 
n-int  >  Gatakerus  ad  Antoninum,  p.  244.  Scà  minus  ad- 
vertic  viroculatilîimuSûsTr^  incrememum  quandoque  fignifïca- 
re.  Gloflaîvett.Gr^co-LatinaeH.Stephani,  tovii  3fa  \vy* , 
Incrément  um.  SicauthorlibriSapientiae  1 1. 2  j.  à^i^iKirhet^ 
çiyyuv  o\(&>oné?ft(3)«z**v-M  cru.  Ubi  vêtus  Interpres  ,  /4»- 
quam  moment um datera ,  quemfecutusefl:  HieronymusinEfaia: 
loco.  Haud  potiori  jure  eofdem  Interprètes  da  mnat  Gata- 
kerus Mifcell.  pag.  1  24.  quafipfaltis  dicli  gratiam  Hymn.p. 
itf.corruperint.  Illic  enim  âjs^c^  non  efteorruptio  ,  ut 
falfjfibiperfuafit  Gatakerus  ,  fed  corruptions fedes  ,  fovea  ni- 
mirum  ,  utPfal,  XXX.9.&CIII.4.  quomodovocemiftarru 
00*  ufurpatD.  Lucas,  Aft.XIII.  34.  Sepcuaginta  fecutus  5  quo- 
rum 1  tralationem  cum  Nicolao  Fullero Mifcell.  lib.  ?.c.  12, 
obviis  animorum  ulnts  ampleclimur.  Habet enim  &(&{** 
incomparabilem,  perpetuam  veteris  Eccîefia?  obfervationem, 
facillimacnque  &  è  proximo  petitam  derivationem. 

i.Cor.  V.  9. 

"pEriit  ha*c  Epiftola.  Spuria  eft  enim  quam  extare  teftatur 
*  reverendi(ïimusUf]enusadIgnatiiEpi(tolas,pag.  i?.apud 
Gilbertum  Northum  ,  Anglqm  ,  tertiae  D.  Pauli  ad  Corin- 

thios 


ff* 


S    A    C    R    JE.  6î} 

thiosEpiftoIaetitulumpraeferentem»      PeriitEpiftola  >  ut  ex 
j.Petr.  V.  i2.  cvctçyàç  evincitur, 

i,Cor.  XV,  3  z» 

LEge  KsCf  dvdçùù7ra>v,       Gallice  ,  Sif  ay  combatu  contre  des  be± 
fiet y  combat mt  contre  des  hommes.     Feros  &  praerracli  inge» 
niiviros,  quibufcumfibinegotium  fuit,  ^^«vocat  D.Pau- 
lus,  quomodoNeronem  z.  Tim.  IV.  17.  xïm*  ,  &  B.  Igna- 
tius?  inEpiftolaadRomanos,  decem  milites  ,    quibufcum_» 
vindtuserat,  heoirâçiïovç.      Quod  minus  animadverfum  celé- 
berrimoTheologo Iohanni Dallaeo , qui ,  in Obfervationibus 
adlgnatiiEpiftolas,  fanftiffimiMartyrislocumattingit  *'/««- 
hstit/çB%toç  j  utante  nosvidit  JohannesPearfon  ,  vir  naris 
emuncliffimae  ,  in  VindiciisEpiftolarumS.Ignatii ,  part.  1. 
p.  91.  Haud  feliciuspronunciatDallaeus,  in  Traftatu  de  ufu 
Patrump.  83.(quem  utinam  mitius  ac  dilucidius  confutaflet 
V.  Cl.  Matthaeus  Scrivenerus !  )  Auguftini  verba  ifta  ex  30.  in 
Johannem,Q»^«/Z)<?w/«; ,   inquore\urrexit ,  ttno  locoejjepoteftyb      ^« 
Pontifiais  eflecorrupta;  cum^^^/?pro^/?dicatur,  utmo- 
nuitreverendus&optimus  parens  JohannesCoIomefius  ,  0 
/xuttae/Tfiç.      ItaloquiturnonfemelFuIgentius  ,  Auguftini 
difeipulus  ,  Rufpenfis  apud  Afros  Antiftes.       Sic  etiam  alii 
Scriptores,  quos  laudatos  reperias  apud  Gui.  Canterum,  The- 
odori  fratrem,  Nov.  Ieo\  lib.  2,  c.  2. 8c  [oh.  Pricseum  ad  Apu- 
leii  Metamorph.  p.  1 29.  &  f  70.     Cum Dallxo  errant  viri  ma» 
gniMolinaeus  ,   Blondellus ,  Falcarius ,  Drdincurtius ,  & 
novifïimeAlbertinus  ,  inOpere  deEuchariftia  ,  pag.  73^ 
qui  itidem  haud  îeviter  lapfus eft  pag.  886.  dum  ait ,  praeeun- 
tibusSchottoPhotii  Interprète,  Urïerio,  Sirmondo  ,  Blon- 
dello,  acRiveto,  Ephrarmium  Patriarcham  Antiochenurru 
Jibros  fcripiïfTe  de  facris  Antiochi*e  legibus ;  cum  Photii  verba 
nihilaliud  tinniant ,  quameumfuiikAntiochiaeEpifcopum* 
Mirum  etiam  Albertinum ,  pag.  932»     Prudentium  Trecen- 
femEpifcopum&JohannemScotumfiveErigenam  ,  in  do* 
gmate  de  Euchariftia ,  <yte<p&;'^çftatuere  >  cumexHincmaro 

Hhhh    }  non 


6i4  OBSERVATIONES 

éç.     non  aliudcolligas ,  quam  Prudentium  Opus  rcripfi(Tc  detrina 
Deitate,  Johannemvero  ,  deEuchariftia. 


D! 


Rom.  III.  i$. 

Ta<p©*  dvecoyfisv^y  &c. 

iE  hoc&  feq.  verficulis  ita  Johannes  Cochlaeus ,  Libro  do 

Canonica?  Scripturae  authoritate  :   In  Epiftola  ad  Romanos 

C  III.  Pauius  allegat  multosverficuîos  ex  Pfalm.  XIII.  qui  apudHe- 

brdtos  cernuntur  omijfi.     Sedpotius  credendum  efjeputamuiPaulo  Apo- 

ftoh,  qunmJud£orumBibl'ùsi     Scioquïddehoc loco  refponderk facile 

virginiEuftochio  Hieronymus  inProhgofexti  decimi  Comment  arii  itLs 

Efaiam.     Sed alibi  o/îendi-,eum  ifti  qutfïioni  falva  ejus  gloria  &  honore 

nonfatisfecijfe.     Ubinam  hoc  oftenderit  Cochla?us ,  quzero  qui 

me  doceat.       Ei  fane  favere  videtur  S.  Chryfoftomus  ad  Ro- 

manorum  locum ,  ut  Interprètes  Syrus ,  Arabs&yEgyptius. 

70.     Hieronymoveroconcinit  Johannes  Ifaacus,  Judaeo-Chriftia- 

nus,  in  Defenfione  veritatis  Hebraicae  contra  Lindanum ,  p. 

ji.&feq.  Quibuseolubentiusaflentior  ,  quod  fimilis  locus 

exteu.Cor.  VI  16.  17-  18» 


Exod.XX.  io. 

HAc  die  quiefcebant  etiam  amnes ,  ut  de  fluvïo  Sabbation_. 
ex  Plinio  &  aliis  in  Opufculis  probamus.     Réclamât  unus 
Jofephus ,  Belli  Judaici  lib.  7. Sed  locus  haud  dubie  corruptus. 
ËTT-E^wtamen  ,  donec  fententiamtuleritvirpietatis&doclri- 
*îofc  humnse  gloria  pracftantiffimusStephanus  le  Moyne  ,   Leydenfis 
Oxoniî       Theologus  ,  cujusin  *  Jofephum  Animadverfiones  avido 
nimceditR.expedlamus.     Intérim  adiCafaubonum(quemviriincompa. 
Bcrnatdus,  rabilis titulo mactat  JofephusScaIiger)Exercit.  iy.  inBaroni- 
7l\     um  Ceci:.  20.  &  peracris  judicii  virum  Petrum  Cunaeum  lib.  2. 
dc<îuonihlldeRepublicaHebraEorum,  C14. 

tam  magni-  * 

ficum  dixe- 

ro,  quin"id  UCUt# 

virtus    cjus 
fupcrcc. 


7*; 


S    A    C    R    JE.  6\s 

Dcut.  XXVIII.  64. 

POft  hoc  verbum  ,  leguntTertullianusIib.  contra  Jurteos 
cap.  n.&Chryfoftomus,  velquisalius,SermonedeS.Ste- 
phano,  ô$7  tyhx  ,  mligno.  Nonagnofcuntlrenaeus,  lib. y. 
cap.  23»Novatianuslib.  deTrinitatecap.p.  Cyprianuslib.  2. 
contra  Judseos  cap.  20.  Lactantius  lib.  4. cap.  i«.  &Augulli- 
nuslib.  i<5. contra  Fauftum  cap.  2i.apudquem&ipfeFau(tus 
cap.  y.  Catholicis  objicit  addidififeillos/w/^w.  Cui  haciru. 
parte  aflentior.  Idem  ftatuendum  putocklocodecantatiiïï- 
moPfalmiXCVI.  10.  Dominas  regnavit kligno, 

Luc.  I.28. 

VErbumiftudhaudfabricatus  eftEvangelifta  ,  utarbitra- 
tur  AngelusCaninius  (de  quo  alibi)  inLibelIo  de  locisHe- 
braicisNoviTeftamentl  HabuitLucasàSiracidep.  8.  apud 
Clementem  Alexandrinum  Faedag.  lib.  3.  Secus  enim  editio- 
nes  hodiernae.     Firmat  Siracides  ipfe  1 8. 17. 

Hebr.IX.ip. 

a'uto  n^o  ]3i£A<0}/ rç^y  -/relnee,  IPv  haèv  iwdmcrf, 

"^On  (ic  Mofes,  qui  Exod.  XXIV.  7.  volumen  quidem  acce* 
-*-^  pit  ,Ted  fanguine  non  afperfit.  Hoc  itaque  loco  furcillan- 
damexiïtimocopulam  3  ,  quaeirrepfiiïevideturexfuperiori. 
bus ,  ubi  ter  ab  Apoftolo  ufurpatur. 

Matth.XXIV.  ij.  7j{ 

Éçàç  c*  7  on  (à  ctytai. 

TTjEc  ex  Dan.  IX.  Z7.  apud  70.  Interprètes  5  quse  fruflra_. 
■"quaeras  inBibliisGaliicisGenevenfibus  ,  uterudite  mo* 
nuit  Fronto  Ducarus,  in  Confutatione  Errorum  Phil.  Mornxi, 
p.  141.  &  feq.ecîit.1601.  Verba  hic  fubjiciemus  :  Que  diront 
les  Calviniftes,finous  leur  apprenons  que  no/ire  Seigneur  niefme  a  allégué 

un 


éi6  OBSERVATIONES 

un  lieu  du  Prophète  Daniel  félon  les  Sept ante^qui  ne  [e  peut  trouvèrent 
leur  Bible  yjettée  en  fonte  au  fourneau  de  la  Synagogue  &  félon  P  Hébreu 
des  Ma  for  et  s  ?  Or  enpredifant  les  de  [ordre  s  qui  devoyent  advenir  devant 
la  deftruftion  de  Jerufalem ,  il  a  dit ,  Quand  vous  verrez  l'abomi- 
nation de  la  defolation  qui  eft  dite  par  Daniel  le  Prophète-» 
eftreaulieufainft,  &C.  Etenquelcndroitde  laBibledeGenevt* 
montreront  ils  quilaye  eflé  prédit  que  l abomination  de  la  defolation  fer  a, 
74.  au  lieu  fainft  ?  Ony  lu  feulement  que  pour  V étendue  des  abomina- 
tions il  y  aura  defolation  >  ce  qui  n  exprime  aucunement  le  fensque 
mflre  Seigneur  en  a  tiré,     Hucufque  Ducacus. 

Pfal.CXIX.  10p. 

SIcetiam  Apollinaris  in  Metaphrafï.  In  manibus  meù  legrt 
Latinuslnterpres»  Reclius.  AdiCafaubonumadAthen. 
lib.  ij,  cap.  $.  SicHieronymusinEpiftoIaadSuniam&Fre- 
telam  ;  qui  addit  omnes apud  Graecos Interprètes locum  ifturn 
ficedifiererc.Quodutverum  fuerit  de  eis,quiHieronymum_> 
anteceflere  ,  quorum  Scripta  maxima  ex  parte  jam  interie- 
runtj  atdefequentisacvienarratoribusfecus  fehabet ,  utiex 
Apollinari,  Theodoreto,  Euthymio&aliisliquet. 


71- 


!♦   Corinth.   XL    *o. 

Et  7tç  hapfieuei, 

AafApeUnv  hic  eivri  §  âQcuçtïv,  Ut  ApOCâl.  III.  II,"  & 
cap.  VI.  4.  Non  maie  vetus  Interpres,  Si  quù  accipit. 
Gregorius  in  jobum  lib.  33.cap.16.  Si qak accipit ,h.e. fi quU  ra. 
fit  :  accipere  enim  aliquando  dicimus  duferre  :  ttnde  &  ave  s  r/fc,  qut 
funt  napiendU  dfibu*  avidée^accipitres  vocantur,  Quac  tranfcripfit 
Ifidorus,  bonorumScriptorum  laverna  ,  Originum  lib.  12. 
cap.  7.  Acapiendoetiam  Capus,  tefte  ibidem  Ifidoro,  vox 
à  Theodulpho  &  aliis  medii  aevi  Scriptoribus  pro  Accipitro 
nfurpata,  ut  ad  Innocentii  %>  Epiftolas  erudite  notavit  Fran- 
eifeus  Bosquetus,  tune  NarbonenGum  Practor ,  nuper  Ma- 
gaioneniis  Antilles. 

i.  Sam. 


S    A    C    R    JE,  #17 

z.  Sam.  I.  12.  j6, 

E7n   T°v   Kaov  'Lovad. 

H  le  vocem  'lovJa,  tanquam  mendofam  follicrtat  Fallerus 
Mifcell.  Hb.  4.  cap.  1  $.  legendum  exiftimans ,  deleta  una 
tantum  litera  </[,,  \\uL$  ut  fcîlicet  Grœcum  Hebraeo  refpon- 
deat  :  Sic  enim  textus  Hebraeus  f- mm  DP  \ — )V*  Sed  curru 
70.  Interprètes  à  diftinfta&  aperta  nominis  r— ïlîT  feriptio- 
ne  futpaulô  ante  fatetur  ipfe  Fullerus  )  pafiim  alibi  abfti- 
nueiint,  caufs  nihil  video,  cur  auguftifTimum  nomen  hoc 
unoloco  voluerint  ufurpare.  Itaque  fi  qua  medela  adhi- 
benda  eft  ,  ea  textuiHebraeo  facienda  ,  legendo  nimirunu 

r— "mm  pro  p-nm. 


Efa.  VII.  ij.  77 

\  Pud  veteres  pro  cibo&  ante  omnem  cibum ,  infanti,  ut 
-**natuserat,  mel  dabatur,  deindelac  ;  ut  obfervatum  vi- 
ris  undecunque  doftiflimis,Salmafio  in  Libro  de  Tranfub- 
ftantiatior^  p.4?f.  &  If.  Voffio  in  Barnabae  Epiftolam  ,  ad 
calcem  genuinarum  Ignatii  Epiftolarum.  Hinc  mcllis  &  la- 
clis  poftBaptifmum  in  veteri  Ecclefiadeguftatio,  ad  infantiae 
fcîlicet,  ut  alicubiloquitur  Hieronymus,  fignificationem. 


Joh.  XIX.  14* 

LEgendum  rfa,  ut  Marc.  XV.  zj\  Sic  Nonnus  in  Para- 
phrafi.  Sic  Cantabrigienfis  Codex ,  olira  Beza?.  Sic 
etiam  vêtus  Joachimi  Camerarii  liber.  Adhaec  Dionyfius 
Petavius  Operis  de  doclrina  temporum  Iib.  11.  cap.  10.  re-  78. 
fert,  haberefe  Pétri  Alexandrini  Opufculum  dvinà*™  ,  ubi 
teftaretur  in  Autographo  Johannis,  quod  Ephefi  adfervaba- 
tur,  feriptum  fuifle  i.^.  lw  ùœi  tqÏtiu  Opufculum  illud 
W«Jo?°j',  efi:  Diatriba  de  Pafchate ,  quam  Uranologio  fuo 

I  i  i  i  poftea 


19> 


6\%  OBSERVATIONES 

poftea  inferuit  Petavius,  cujusque  fragmenta  duo  ante  Peta- 
vium  adduxeratCafaubonuso  ^ku^oia-^-,  Exercitat.in  Baro» 
nium,  pag.  410.  &yoa.  edit.  Genevenfis  5  in  quorum  alte- 
ro  légère  eft  Petaviiverbis  plane  confona.  Haud  fiienda  hic 
Ammonii  Alexandrini  verba  in  CatenaPatrumin  Johannem 
p.  4« 6.  &  feq.editionis  Corderianae.    Sic  autem  ille:  è  k«à- 

tK-rhu ,  7ro7khC  txovitt  zs&ç  iauià  liw  o^QiôviTtt,     Ko/  2$&  §  yça,- 

Deut.  XXXIV.  6. 

VErbum  Hebracum  -Dp">  per  Graecum  gVJ^voptimered. 
diderunt  70.  Interprètes.  Ridicule  Verfîo  vulgata,quam 
Theologi  fequuntur  ,  0*  fepelhit  eum  Demintu  ,  quafi  fcilicet 
Verpillonis  officio  Deus  erga  Mofcm  funclus  fit.  Aliter  Jo- 
fephus  in  fine  lib.4.  Antiquit.  Jud. 


Matth.  VIII.   zo. 

NOtinldos,  ut"  vêtus  Interpres,  (fiquidem&  citra  eosaves 
in  ramisftabiJaitur)  fed  umbraculay  aut  diverforia ,  ut 
transtulit  Cyprianus.  De  diverforii  voce  pro  amœno  fecefiu, 
multa  leclu  non  injucunda  Juretus  ad  Symmachurn  pag.  g, 
edit.  ultimae. 

—»——*)»■     ■      ■'■■■■■■  I  I     ■  III       il     II  II   III  Mil  IMI     -l  III   I 

|0;  Matth.  XX.  x8r 

lOft  haee  verba  >  in  antiqtiifïimo  Codice   Cantabrigienfî 

leguntur  fequentia,  uncialibus  îiterïs,  ut  ille  Codex  elî> 

exarata  :    ïmeic  ae  zhteïte;  ek  mikpot   atshcaï  km  ek 

^lErZONOC  EAATTON"  EINAI  EICEPXOMENOl  AE  KAI  IJAFA- 
KAH0ENTEC  AEIflNHCAl  MU  ANAKAÏNEC0E  ElC  TOTC  E'SE- 
XONTAC  TOnorC  MH  HOTE  ENAOÊOTEPOC    COT  EUEA0H 

KAI 


Jli 


S    A     C    R    JE.  619 

KAI  nPOCEA0HN  ©EHlNOKAHTfiPEirjHCOI  ETI  KATft  XHPEI 
KAI  KATAICXrN©HCH  EAN  AE  ANAnECHC  EIC  TON  HTTONA 
TOIION  KAI  EIIEA0H  COT  HTT£2N  F.PEI  SOI  O  AEIONOKAH- 
THP    CTNArE   ETI   ANÛ    KAI  ECTAI     COI   TOTTO  XPHCIMON; 

Eadem  habet  Verfio  Anglo-Saxonica,  ut  ad  eam  m  nuit 
Thomas  MarefchaUus ,  quem  &  videre  &mirari  nobis  con- 
tigit  Hagae-Cotnitis  ,  apud  Clarifïimum  If  Vofiïum,  anno  .  8r* 
166 j»  Sed  ex  omnibus  înterpretibus,  nulli,  quod  feiam./, 
hucusque  fuboluit,  Aquilinum  Gaium  Vettium  Juvencum-j, 
(quiConftantinilmperatoris  aetate  vixit)  Hiftoriae  Evangdicas 
lib.  3.  eadem  in  Codicibus  fuis  legiffe  ,  ut  ex  his  patet  ver- 
fibus: 

Atvos ex  tnlnlmis opibus tran'eender^  jultis > 

Et  fie  è  fummis  lapft  comprenditis  imos.  :  7  •  '  |jj 

Si  vos  quisque  vocat  cœnœ  conviviaponens  f 

Cornibusin  fummis  devitetponerc  membra  j 

Qutfque  fapit  ;  venietfcrfan  fi  nobilis  a/ter, 

Turpiter  eximio  cogetur  cedere  cornu^ 

£$ucm  tuntor  inflati  cordisperfumma  locarat> 

Sin  contentuserit  mediocriaprendere  cœn<ey 

Inferiorque  debinc fi  mox  convivafubibit  , 

Adpotiorapudens  tranfibit  Jlrata  tororum.  %  Z  » 

In  hoc  Matthaei  (fie  enim  exiftimo)  fragmente  ,  obiter  obfer- 
vetur  vox  JimoK^rjup,  qua,  practer  Matthaei  Interpretem,  fo- 
lus,  opinor,  ufuseftArtemidorus  Ariftophanius  apudAthe- 
naeum  >  lib.  4. cap,  21«  ©g^dOçovitidemputolocumillunij, 
quem  verbishifee  laudatClemensRomanus  ,  inEpiftoIaad 
Corinthios  ,  licet  inBibliorum  editionibus  hodiernis  non_i 
Compareat  :  «jm  Toïçîjoïç  tqv  Xaov  /*%  >  kccv  wtriv  cif  dpLctfiicu  v- 
fiùv  cltto  Tyç  yyç  ewç  tov  ovpjcvovy  yjy  èdv  à<riv  TrvpptTeçpi  xôxxXj  k£{ 

H&1  ei7riflî  TTcljip ,  gVaxoî/<re/t*a/  ùfxm  dç  haà>  dyiu).  Hujus  loci 
initium  refpicere  videtur  Apocalypfeos  author  XVIII,  5.  ut 
médium  VI.  12.  Ultima  verban^/efe^^s,  &c.  tanquam 
EzechielislaudatCIemens  Alexandrin^  >  Paedag.  lib,  i.cap, 

liii    %  10* 


&?i 


6zo  OBS  E  R  V  A  TI O  N  ES 

lo.ubiproAa»  àymr  legitur  A«eoù  dyia,  ut  legendum  conji- 
ciebatClarifiimus  Cotelerius. 


Pfalm.L.  1 1. 

ITa  quoque  inEpiftola  Clementis  ad  Cor,  pag,  46*  &apud 
Auguftinumad  hunclocnm.  Sednullo  fenfu.  Lege  ex 
Clémente  Alex,  Strom,  lib;  4.  avotue r  h»e. inique^  uttranftulit 
vêtus  Interpres» 

Matth.I.  iô\ 
?u<rvi<P  tov  àvfyct  "Mctg/ctç. 

QUod  Jofepho  Maria  nupferit  r  hoc  ei  forte  obtigit,  fi  Epi- 
^phanio  credimus  contra  Antidicornarianitasîcribenti  5 
cujus  mentem  minus  perfpexit  If.  Cafaubonus,  Exercit.  î.  in_, 
Baronium  fed.  13.  utclarifïime  oftendit  Thomas  Gatakerus 
Mifcell.  p.  J74.&  ipfopriorSeldenus  (fedtacitoCafauboni  no- 
84»  mineJLibrode  fucceflionibus  in  bonadefunftorum  ,  cap> 
r  g.  Poft  Cafaubonum  lapfi  funt  Hugo  Grotius  ad  hune  locum, 
ut  ad  Luc.  III,  1.3.  &Fnd.Spanhemius  Dub.  Evang.  Part,I, 
pag.  70. 


Marc.  XIV.  7^ 

H  Oc  eft,  vertente  Salmafio  1. 2.  de  Fcenore  Trapezitico  ,pag; 
172.  &inproIixaEpiftolaadAndreamColvium  deviro- 
rumcsefarie&malierumcoma,  pag.  657.  Etcapiteopertofle- 
bdt.  Salmafio  priorita  exponitCafaubonusad  hune  locum. 
Verfionem  fuam  refpicitSalmafius  in  Apparatu  ad  librum  do 
Primatu  ,  p.  210.  dum  ait  ,  Pœnitenùa  duftus  Petrus  ,  fiatims 
agnovitpeccatumÇuum  ,  &  caplte  opertoflevit.  Cantabrigienfîs 
Codex ,  olimBezx,  habet>  Km  w&to KAaiw.-  Cuileclioni 
faventloterpretes  Latinus &Syrus, 

Marc, 


S    A    G    R    jE.  ô*îi 

Marc  XVI>  au- 
A^varetAetVTOç  rov  iJAM.  %$• 

LEgendum  su"  dv*™haneç.  Hanc  leftionem  {hbiliunt 
nonnulli  Codices  MSS.  Luca  Brugenfi  tefte.  Quibus  ad- 
dendiantiquus  Codex- AcademiaeBafilienGs,  quijohannisde 
RagufioCardinalisfuit  »  EufebiusDemonftr.Evang.  lib.  10, 
cap.  8-  &  Gregorius  Ny  (Tenus  Sermone  akero  de  Refurredio- 
ne.  Porro^«7«A*)7oçdiciturpro«W7î^o^@-.  Aoriftus 
nimirumaliquandovimhabetimperfecU  Imo  idcircoifto 
X?*v(&  vocatur«\>^,  quia  non  définit,  imperfeclum,  per- 
fedum,  anplusquam  perfe&um  denotetur. 


Pfalm.  CL. 

POfthuncPfalmum  >  eartat  in  Pralteriis  quifrusdam  Grarcis, 
juxta  70.  Interpretum  editionem,  Hymnus  Davidis  nomi- 
neinfcriptus,cum  fingularicertamine Goliath ttraviflet.  Hu-     80*. 
jus  initium ,  fiw^k  "foluo,  &c.      Mariae  ex  Caiïbbelis  lauda- 
tur,  in  *   Epiftoiaadîgnatium  ,.  ab If»  Voflioprimum édita. *Hujus Epi- 
Eundem  laudant  Athanalius Sermone  adMarcellinumdeIn-a°l3C   fraS" 
terpretationePfalmorum,  utinSacr£Scriptura:Synopfi,Vi-     $?'  -  . 
giliusTapfenfis  in  ConflicluArnobiiacSerapionis ,  pag.  $>7^SS?ao*<* 
&  Euthymius Prologo  in Pfalmos.       AddoPfalmum  iftum_,n5us  inMe_ 
Grsecis  verfibus  fuifle  redditum  ab Apollinari  Alexandrino  cir-iiflà,  lib.  2. 
caannum^o.  &memorianoftraà  piiffima  aceruditifïima^Sermonei<>. 
fœmina  Olympia  EulviaMorata.     GallicevertitBIafiusVige- 
nerius ,  Sanportianus  apud  Borbonios.      Prêter  Pfalmos  Da- 
vidicos  ,  extant  octodecim  fub  Salomonis  nomine  ,  quos 
Graece  cum  verfione&notisè  membranisBibliothecaeAugu- 
ftanaeediditLudovicusdelaCerda  ,  Jefuita  ,  adcaieemAd- 
verrariorumS.  HabenturhiPfalmiinCodice  Alexand.Biblio- 
rum  70.  Interpretum  ,  ut  me  docuitClari(T.Beveregiusin_» 
VindiciisproCanonibus  Apoftolicis.      In  CanoneScriptura-     w> 
rum  Nicephoro  Patriarche  CP.  tributo  ,  interLibrosV.T. 

I  iî  î     r  quibur 


foa  OBSERVATIONES 

quibuscontradicitnr  ,  **A^^  dJaj zotoptun©*.     Qusex 
SynopfiAthanafianadefumptafunt» 


c 


Tit.I.iz. 

Tct&çeç  açyoLj* 

>Um  dçyoç  apud  Poëtas  frequentifiime  album  notet ,  nec 
mifi raro  admodum  ab  iis  aliter  accipiatur ,  caufa;  nihil  vi- 
deo,curin  hocEpimenidis  verfu  eandem  fignificationem  non 
obtineat.  Tct&çiç  ignur  àyçccj  font  ventres  albi,h.e.  luxu&mol- 
iitiediffluentes.  InCratetisverfibusapudPollucem,  lib.9. 
ùd/jcoç  *vBç»7roçi7ra%vç,ccç-yoç ,  unum  idemquefonant.  Dio 
•  xpvrèç  luùyXoùTxAv  (ut  Huphrades Themiftius  appellat Orat. 
1 2. ad  Jovianum)  Orat.  4.  de  regno  ,  Xéuno;  \à&v  c#tçv<$bçoç  , 
mBçîetçilM m>.m  azrètçoç.    IdemOrat. di.de regno  &  tyranni- 

de  5  vitro  dpytou;  ngj  trxictç  X<£ikoç, 

88«       Horatius,  Sat. 2. lib.  z. 

— pnguem  vitils  albumque. 
Perdus,  Sat.  3. 

Turgidus  hic  epulis  atque  albo  ventre  lavât  ur^ 
EtSulpitiainSatyra: 

Non  trabe  fedtergoprolapfus ,   C  inghtvie  albus. 


i.Tim.III.x. 

Uia  fcilicet  eo  tempore  plures  uxores  ducebant  Judaei,  ut 
§t  hodie  qui  fub  Imperio  Turcico&  Pontificio  (quod  ali- 
*inOpufcu-D^  *  probamus)  vivunt.  VidendusHieronymusEpiftola_, 
lisfc.p2î&4^adOceanum.  Aliter  de  hoc  iocoJacobusLefchaflerius, 
feq.  editio-jurisutriufque,  canonici  praefertim ,  peritiflîmus,  inObfer- 

nis  Cramo-vatione(Jei)ipamia. 
fiauae. 


OS 


Matth.  V.  22. 

jpArum  abeftquincumHieronymo  ad  hune  Iocum,raden- 

*  j  dum 


S    A    C    R    JE.  6i$ 

dumexiftimemillud«x^  Auguftinus  enïm  Retradh  lib* 
i .  cap.  i  y  inCodd.Graecis  inveniri  negat.  Adhaec  non  agno- 
fcit  vêtus  Interpres.  Legendus  hic  R.  P.  Dionyfius  Amelote, 
Congregationis  Oratorii  Presbyter. 

Aft.XV.7, 

ATquimunusid  impIeveratD.Per rusante  decemannos; 
totenim,  nonplures,  ([\  Baronio  credamus)  intercefle- 
runt  inter  Concilii  Apoftoiici  tempora  &  vocationem  Corne- 
îii.  Unde  fit  igitur,  ut  ille  Apoftolorum  xof  u<p*ï@*  hoc  loco 
dicat  fe«*<£'  ijfAsçw  t»ç%ajw  deledum  ?  Voxnimirum  *'$%«$$ 
de  iis  aliquando  ufurpatur,quae  intra  paucifïimorum  annorum  ^°* 
fpatiumcontigere,  utvariisexempHsoftenditdiligentifîimus 
Blondellus  in  Pfeudo-Ifîdoro ,  p.  i  $4»  &  feq.  Sic  Corinthio- 
rumEcclefia,  B.  Clementi,  in  Epiftola  ad  eos  fcripta ,  «&#<#* 
dicitur ,  licet  haud  ita  pridem  ab  Apoftolis  fundata.  Quod 
fapientifïimum  Bignonium  Jatuit  in  quadam  ad  illuftrem  Gro- 
tium  Epiftola,  ciijusrsjtta^toj'hicfubjiciam  ;  Jevoudrois  bien-» 
Ravoir  qucleft  vofîre  jugement  de  VEpitre  de  S.  Clément  imprimée  en-* 
Angleterre  :  lafoy  du  Manu  fer  it  que  Von  dit  venu  de  Levant  &  donné  au 
Roy  de  la  grande  Bretagne  y  lafincerité  de  Patricius  Junius  qui  Va  pu- 
blié ,  les  lieux  tf  témoignages  des  Anciens  qui  en  ont  cité  depaffages  qui 
fe  trouvent  en  ce  Livre,  me  l'ont  premièrement  confirmé  :  puisjentj 
fçay  quel  air  &  e/prit  du  temps  m'afembléyparoifirefibien  ,  qu'il  n'y  a~» 
pas  lieu  d'en  douter  :  & toutes  fois  je  confeffe  qu'en  la  confiderant ,  /y 
trouve  des  chofes  qui  me  (emblent  aucunement  aliènes  du  flyle  Apofloli- 
que  ,  fypenfe  voir  de  Epithctes  plus  fréquents ,  &  des  termes  d' "ampli- 
fication qui  [entent  la  manière  d 'e fer  ire  qui  a  efté  depuis  &  comme  c  elles  a  \  , 
des  Liturgies  (f  Eue  hologies  des  Grecs \  L'arg  umtnt&  defeription  du 
Phœnix  me  paroifl  aliène  d  un  S,  Clément  premier  après  les  Apoftresr 
quoy  que  ceux  qui  ont  fuivi  depuis  fen  foyenf  fervis  7  mais  contre  les 
Gentil  s  &  Philo fopht.  ,  &  en  des  eferits  autres  qu'une  Epitre  addreffée 
hune  Eglife  Apoftolique y  que  V on  a  réputée  pour  un  temps  comme 
Canonique,  J'y  trouve  aufft  un  lieu  oh  il  veut  que  les  ablations  /es 
faffent  par  ordre  &  dans  h  temps  (S  l'bçure^  p.fz,  &  j$*  ou  eft  aufi 

ks 


*24  OBSERVATIONES 

de  mot  de  Laïque  qui  nïejl  fu/peft.  Et  en  la  page  6z.  il  appelle  /* 
■£gli(e  de  Corintbe  ~àç%x'ïctv  ,  ce  qui  ne  convient  guère  à  Saint  Clé- 
ment. Enfin  comme  je  croy  la  pièce  vraye,  f  eftime  néant  moins  quel- 
le peut  contenir  plu fieur s  claufes  &  mots  adjouftezpar  ceux  quil'  ont 
depuis  tranfcrite,ain/i  quil  eft  arrivé  À  plu/ieurs  efcrits  de  cette  anti- 
quité^ &  a  Saint  Clément  mefme.  His  omnibus  haud  occurrit 
illuftris  Grotius  in  Epiftola,  quam  ad  hancrefcripfit,  quac- 
que  inter  Epiftolas  ad  Galles  extat.  De  Phœnicis  fimilitudi- 
ne,  quas  integerrimum  togatum  torquet,  perplacent  Vofïii 

*' *  verba,  lib.  5.  de  Idololatria  ,  099,  Sunt ,  inquit,  quihanc 
Epiflolam  abjudicent  démenti,  quia  naturâ  avis,  qu<e  nusquam  fit^ 
iUuJïmre  ea  ftudeat,qu£  adcœleftem  pertinent  veritntem.  Sed  ex  Os, 
qiiA  de  Plinio  ac  Tacito  fuperius  dicebamtu,  fatis  videmuSi .  illis,  qui- 
bus  Clemens  vixit ,  temporibiu  .,  communem  fuijje  eam  de  Pboenice^» 
opinionem.  AtquihocÇujfuit  in  Scripto  ,  ecclefiafiico qu'idem,  attn- 
men  ad  regulamfidei  ac  vit  a  neutiquam  pertinente,  Nec  enim  neceffe 
eft,  credimttf,Ckmentem  fcijje  omnia^qu*  facerent  ad  arcana.  natu- 
t£.  Neidquidem  credere  efl  oput  de  Apoflolis',  lie  et  Cbrijluspromi- 
ferat  (Joh.  XVI.  1  3  )  miJJUrum  fe  SpiritumS.qui  inomnem  eos  du* 
ceret  verimtem.  ££u}ppe  hoc  reftringendum  ad  veritatem  e.irum  re- 
rum,  qu-£  ad  [ah tu  pertineant  negotium'.  imo  ne  barum  quidem^ 
imnium,  quia  Apofioliipft  ex  parte  vider  unt  (1.  Cor.  XIII.  9.)  ai 
nropbetarunt*.  fed  omnium,  quas [cire  eftopus  alteram  advitamconfi* 
quendam.     HucusqueGermanorum  docliffimus.    Ineandem 

nv  mentem  Ifaacus  filius,  vir  prarconio  noftro  major,  ad  Barna- 
bae  Epiftolam,  p.  310.  Qui*  àprimis  Cbriftianis  omnigenam  fei» 
entiam  &  doftrinam  expoftulet  ?  quis  illos  non  tque  ballucinatos 
exiftimet,  atque  eorum  nepotes  j  prafertim  in  rébus  nibiladfidemper- 
tinenùbus?  Nunquid  (S  in  Epiftola  démentis,  quam  nobU  dédit  vir 
maximies  Patricius  Juniut,  fimilia  occurrunt?  Quis  enim  bono  ani~ 
mo  concoquere  pojfit fabellam  illam,quam  de  Phtxmce  narrât,  dequeL» 
pluribus  ultra  Oceanummundis?  Nonputo  etiam  quemquam  velJz_s 
admit  ter e  expofitionem  iftam ,  ut  Imteum  coccineum  Raab  meretri* 
ciifignumfuerit  [anguinù  Cbrifli,  &  alia  quœdam  idgenus  ,  qu<enon 

eft  hujHs  loci  referre.  Poft  B.Clementem  ,  eodem  trahere  lin- 
teumiftudobfervo  Juftinum  Marc  inDialogocum  Trypho- 
ne;  Irenseum,lib,4.  cap.  37*  Origenemin  Jofuam,HomiKj. 

Hie- 


S    A     C    R    /E.'  6i? 

Hieronymum  in  Epiftola  ad  Nepotianum  ,  Prudentium  iru 
Titulo  utriusque  Teftamenti  >  &  è  recentioribus  Andr.Ma- 
fiunvad  Jofuae  locum,  Marti num  deRoaSihgular.  lib.i  cj. 
&  alios.     Claudam  hanc  Obfervationem  ,  paulo  jam  pro-     94. 
lixiorem,  hisEèechielis  Spanhemii  verbis:  Ab  amiquiffimù  in- 
terGentiles  Scriptoribus  traditam  &  non  à  fe  repérant  de  Phoenice  nar- 
rationem  avidi  in  fuos  ufut  piiAnîiftites  tranfiulere  :  Eo  nempcconfi- 
lio  >.  quo  irrifum  &  explofum  adverfariis  refurgendorum  aiiquando 
corporum  Vyftcrium  ,  familiari  apud  ipfos  Gentiles  fyntbolo  ,  adum- 
brarcnt ,    tuerenturve  :   quod  primum  omnium   nec  perfuntlonè  fa- 
ftum  àvejlrate  (  O&avium  Falconerium  Romanum  alloqui- 
tur  )  Clémente  in  aure ailla  ad Corinthios Spiftola.     Inde  etiam  Phoe- 
nice s  vulgo  in  *  Cenotzpbiis  Martyrumdepillos^  tanquam    refkrre-  *  giq  r* j&nj 
ftionis  Symbolum,  liquet  ex  ABU  PaJfwnisS,C<ecilU^utjamobferva-k^\i\c\\ïo 
runt  viri  àofti.     Ha:c  vireximius»  &  rei  antiquariae  peritifll  fcrpens  im- 
mus ,    in  Diflertationibus  de  praeftantia  &  ufu  Numifrna-P?l,tus;Mû~ 
tum,p.x4î.  pft     Argo* 

7«        ^  .        navis  tabula; 

""— ""  —  '  ■ ■     •       Palinuri,re- 

Gen.VI.^  9U 

,,•,,0       'q  mus;  Archi- 

~  '    '  mediÊjlpnaî- 

ORigenesfcifcitantiCelfo,  quomododehominibus  con- [a  .cum,cr 
i-  n.  •  i_-  t  r\  lindro  ;  Jeiu 

ditis,  poltquam  mgrati  improbique  evaferant ,  Deumfilii  Nave 

pœnituerit  ,  refpondet  ,  lib.  d.Scripta  divinacalumniari&solis imago; 

falfare  Cclfum ,    non  (cripta  pro  fcriptis  exponendo  :  neque  Diogenis 

enim  in  ea  hiftoria  pœnitentiam  Dei  ullam  praedicari.      Te-  c7ni?i.'  ^a: 

merefatisOrigenes  ,  vir  alioqui  cum  paucis  comparandus.^fj,'^^" 

Sic  enim  Chryfoftomus  ad  huncGenefeosIocum  :  cvedv^B^  potisPrccce- 

<Pr}TiVy   dvTtxïi  f^èTSfjtè^Sfj.      SÎCVertit  Aquila,  ptoris,  cor- 

'—  ''<^  -  -  -■■■      •'•  ■  •    -^  -     ■      •  ""  •   -i- 1.  vus  ;  &  ifo- 

Rom.  VII.  25.  eratis.Aries. 

Etî^tfg/ç«  Ta?  ©f  0,  &C. 

LEge  ex  Codice  Claromontano  ,  h  zae/ç  ™  ®<â'.      Sic 
etiam  vêtus  Interpres ,  quem  immerito  carpitBeza  ;  cum, 
prarterCodicemClaromontanum,  eifaveatvetuftifîimus  al-     ç6. 
ter  Codex  Graeco-Latinus  Abbatiae  S.Germani  àPratis  ,  ut 

Kkkk  monuit 


6zé  OBSERVATIONES 

monuitintegerrimus&  do&ifiimusSarraviusinEpiftolis  pag. 

■  m  i  Mu  i    ■■"       m    iin  —  11      i  ■         i       ■  ■■!■  1 1  »  i 

i.Pet.  V<5\ 

T^Ocemhanc  non  efle  barbaram  ,  fedGraecam  ,  exEpi- 
*  charmo  &  ApollodoroCaryftio  (an  Geloo)  probatPho- 
tius  o  7rctvro$a.fiç  ,  inEpiftola  adGeorgium  Nicomediae  Mé- 
tropolitain, quae  i;6.  eft  editionis  Montacutianae,  quam- 
quecumaliis  paucis  primus  invulgus  emifit  David  Hœfcheli- 
us,  BibliofcopusAuguftanus. 

97  Joh.  XV.  zo. 

Et  lov  Kcyov  px  haïrai ,  &C, 

THf «f  hic  famitur  pro  obfcrvarejnfidiari ,  ut  in  Opufculis  no- 
ftrisoftendimus.  Itaquoque  fumeiidumGen.III.  if. 
îicetalioabeatlfaacusVoflïus  m  Vindiciis  pro  70.  Interpreti- 
bus ,  pag.  3 1.  ut  pag»  1 2.  &  1  $6.  Appendicis.  In  hoc  enirru 
Gsnefèosloco,  *ç#<ri)  T^j-fc  dvTb  •mïçvav ,  eomododicitur, 
quoatiTeiT^  fâçvav  /ux<Puhci£}£<r?  Hym.  fô.  6.  Quod  novis- 
fime  tandem  faflus  eft  ClariflïmusVofTms  ,  in  Refponfiono 
ad  iteratasP.SimoniiObjecliones. 

■ ■'■■■  I  — H 

Hebr.  XI.  f. 

MîTèdtjKî»  etvnv   0  Qécç. 

Sic  70.  Gen.  V.  34.  quod  imrnerito  carpit  Chamierus ,  qui 
nefemelquidemhofce  Interprètes  recle  reprehendit ,  ut 
,     deeoverifrimepronuntiat  If.  Voflïus  »  in  Vindiciis  faepiusà 
*5»     nobis  îaudatis,  pag.  1 1.  Appendicis. 

Matth.  XIX.  4. 

EXSeptuagirtaGen.  1. 27.  Porro  ô /re^a^  hoc  ioco  identj 
eft  ac  Paulo  Romt  I.  2/.  *>Va*  ?  Gallice  ,  le  Créateur. 

Hinc 


99< 


S     A     C    R     JE.  6iy 

Hinc  vide  quam  vere  dicat Charnierus,  verbo  $%&*  perpétua» 
ufumSpiritumS.inNovoTeftamento  ,  admyfteriumcrea- 
cionis  fignificandum. 

«■■■— W— —        i  —       ■  '  I— »  i     I  I  I  i  I        «— «Ml— —>—< 

Luc.  XVIII.  io. 

HOcordineea  mandata  recenfentur  Marc.  X.  10.  Pauîo 
Rom.  XIII. o.  Philoni  Jud^orum  doclifïîmo libro  de De- 
calogo  ,  ClementiAlex.  ltb.  é.Strom.  &  Juîiano  defertori 
apudCyrillum  Alex.lib.  f»  AtQmv  praeponuntMatthaeusV. 
xi.  &  XIX.  iS.  Jofepbus  Antiquit.  Jud.  I.  3.  AthanafiusinSa- 
crae  Scriptural  Synopfi,  GregoriusNazianzenus,Augu{tinus, 
alii. 

»   1        K-11  1    ■  11      ■  ■■■11      111  1  1        1  ———.——— «.à——  11.    m  «11   l  i.ji. 

Pfalm.  CIV/17. 

H  le  haïrent  Interprètes,  tum  vetere$,tum  recentîores.Verte 
meo  periculo,£i?  nid  du  hérony  efl  leplus  b*ut)Vt\,y  tient  h  pre- 
mier rang.  InCedrisfcilicet,de  quibus  paulo  ante  Hymnogra- 
phus.  Chryfoftomus  MS.Cardinalis  Grandvellani  (Lindano 
telle  in  Pfalterio  locum  huncita  exponit  :  Erodii gnx  viam~> 
{.ddnidulandum)  ejîendu^  quia  omnium  prim a  m dumflruit.  Quac 
tacito  Chry  foftomi  nomine  pro  more  exlcribit  Éuthymiu». 

— —  -t^-— — ■— — 1— w.1—  —■■»^■■1—        «■  — t   ■  ■■■   ..  —m  —  »■■«!— —  ■-. «■■.«.wiiiniifwii ■-■»■■.■  iw>-tm 

Apoc.  Lio*  îoo, 

PEr  Mpjttxlw  tpéyiv,  pofïitLibri  hujusauthorïntelîexifTej  *SicOc«ani 
nonferiam  primamhebdomadis ,  qu3equinquagiesbisinScythici  ru" 
anno  recurrit  ,  fed  eumpfe  men(is  qusdem  diem,quo Oomi-f"^"!^ 
nusnofter  JefusChriftusrefurrexit;  qui  dies  femel  recurrit  in  ^o  teftë 
anno.  Sane  apud  Johannem  Conftantinopolitanum  ,  quiR.xerc.30t.) 
vulgo  Chryfoftomus,  (Mofcis  *  ZhtouJH,  quodidemfonat) zlota.  bab- 
À  ipéyixuçtAKJ  pro  die  Pafchatis.  ba cllcltur»h« 


e. anus  au- 
rea  ;    anus 


.     .     -  ik.a    )      <uiu) 

Kkkk      Z  2..PetT.  enim  pr»  fe 

ferrjoçman-i 


diB  OBSERVATIONÊS 

10I.  2.  Pet. IL  2i» 

EX Proverb. XXVI.  n.  nifiquod ,  proè>É7(^vocetrittflî- 
ma  ,  Petrus((ïmodo  huju$EpiftoîœaucT:or)voeabulurrLj 
infolentius  pofuit  ,  quod  incaflum  alibi  quarras.  Graecista- 
men  ignotumprorfus  non  fuiffe  ,  inde  forte  colligi  poteft, 
quod  Wé^pverbuni)  vomendi  (îgnificatu  ,  apud  variosoc* 
currit  ,  utéxHippocrate  ,  Diofcoride(cujus  mentemcurru 
Ruellio  &Marcello  minus  cepit  Bochartus  in  Hierozoico  part» 
I. p.672.)&aliisprobatGatakerus,  Mifcellaneorumcap.41. 
Aliadehac  voce  RobertusCreyghton  ,  (dequofupra)Prae- 
ledlionibuslucedigniflimisinAriftopbanem,  quas bénigne, 
utaliamulta  ,  mecum  communicavitvirilluftriiïïmusacdo- 
ftisfimusGulielmusSancroft  ,  totiusAngliae  Primas. 

ioi.  Jonac  IV.  6. 

Kcci  ZTço<rtT<t£e  kvç/(&>  o  &eoç  koXohwj^  ,  &C. 

JOc  loco  telli  videnttir  70.  Interprètes ,  cum  ftatuunt 
IVp^P  eiTe Cucurbïtam ,  haec  enim  vermiculis  nullo  modo 
eft  obnoxia.  Hincadagium  vêtus  apud  Athenaeumlib.  2. 
cap.  i8^  exEpicharmo,  Tyiéçtpoç  koAokiwBc^.  Verumada- 
gium  illud  intelligendum ,  non  de  Cucurbita  in  fe  confîdera- 
ta  ,  fed  de  ejusdem  viribus  ,  dequibus  fufe  fatis  Diofcorides 
lib.i.cap.iéz.  &Pliniuslib.  20.  cap.  j.  Harc  aliaque  eo  fpe- 
clantianosdocebit  ^Egidius  Menagius ,  virpolitus  acerudi- 
tus,  in  Etymologico  Botanico,  quodpollicetur  ad  Malher- 
bii  Poëmata,  p. 395". 


foj, 


H! 


Hebr.   I.  6. 
Ko/  zrcoirKVVficurctHrctv  dv7£7ra,ne$  ctyyîhoi  ®us. 

DEfumptus  hic  locus  non  ex  Pfalm.  XCVII.  7.  uti  vulgo  exi- 
ftimant  ,  fed ex Deut. XXXII. 43.  apud  70.  Interprètes, 
ubi  totidem  verbis  habetur.  A  beft  enim  ab  Hebrads  Codici- 
bus  hodicmis.    Epiphanium  vife hasrell  6p.  &  ibi Petavium, 


S    A     C    R    JE.  ézp 

utin  Ancorato.  Hincdifcas  licet  70.  Interprétés  Codices  ha- 
buifle  noftris  longe  integriores.  Quod  haud  illibenter  con- 
cedunt  Theologi  de  Interprète  Latino  Sapientiae  Sirach,  in_» 
quo  tam  multa  legimus  ,  quae  in  Graecis  non  invenias.  Por- 
fo,  praeterEpiphanium,  locumhuncexDeut.XXXIL  lau- 
dantEufebiusDemonftr.  Evang.  lib.  z.  cap.  1.  Jobius  mona- 
chus  lib.  3.  de  verbo  incarnato  cap.  19.  Hilarius  in  Pfalm. 
LXVII.alii. 

Heb.III»9.  104« 

"Tec&et&txMTct,  ht}. 

VErbahaecadverfumfequentem  referendafunt  ,  utliquet 
ex  verfu  1 7.  Delenda  itaque  particula  â<o  verficulo  fequen- 
tij  quae  ,  opinor  ,  irrepfitexverfu7»  Vide  Pfalm.  XCV. 
&  Ad.  XIII.  1  g. 

Pfalm.  CXIX. 

JAcobnsFurnius,  Genuenfîs ,  JCtus  infignis ,  (quiclaruit 
anno  1  f  00.)  Pfalmum  iftum  tranftulit  Graeco  ac  Latino  car- 
mine,  juxtaumilitudinemHebraicorumverfuum  ;  quorum 
ut  finguli  odonarii  odto  continent  verfus  ,  ab  una  litera  fe- 
cundum  ordinem  alphabeti  incipientes  j  ita  Graeci  ac  Latini 
oClunarii  totidem  verfus ,  abeadem  litera  incipientes.  Spé- 
cimen exhibet  vir  magnus  Aug. Juftinianus,  Nebienfîs  & nti- 
ftes,  inPfalterio,  &exeo,  licetnomen  disfimulet ,  Sixtus  10/, 
Senenfis  in  Bibliotheca.  Furnium  iftum  vocat  Juftinianus , 
viruminGraecis  literis,  etiam  Hermolai  teftimonio  ,  nulii 
fecundum. 

Apoc.  XXI.  19. 

CAlcedoniuseftCarbunculi  velPyropi  (fi  modo  Lapis  fît) 
_  fpecies.  Cui  nomen  dédit  non  xaAx^Vcivitas  Afîae,  in- 
clyta  quarto  ConcilioOecumenico,  fed  %*p%tf3ek,  fiveCar- 
thago magna,  tradente Plinio  1, 37. c,  7.DixidePyropo  ,  fi 

Kkkk     x  modo 


tf3o  OBSERVATIONES 

nwdo  Lapis  fit  j  nam  lapidem  effe  negat  Benediftus  lEgius  ,Spo- 
letinus ,  nobilis  antiquarius ,  ad  calcem  Notarum  in  Apollo- 
doriBibliothecam.  Hujusverbaànernine  ,  quod  fciaiTL», 
]audata,  juvat  referre  :  In  lucem  breviproditurtts  eft Comment •&- 
riolus  de  Pyropo ,  nifallor,  haudquaquam  contemnendus  ;  nemoenim 
hacîenus  eorum ,  quoslegerim  >  quidnam  fit  Pyropum  fcivijfe  invetti. 
î.06.  Illud  enim  Erafwus  in  Libella  tui  titulum  fecit  Ciceronianum  j  illud  item 
Gtorgius  Agricola  ;  illud  Beroalduf  ;  illud etiam  Plus  praceptor  mem\ 
illud  Raphaël  Regius  ;  illud demum  univerfi^  &  qui  nunc  vivunt  &  cla- 
rifunt)  prêter admodump/tucos ,  qui,  nobis decent'tbus  ,  quidPyro» 
pur» fit ,  cognoverunt ,   lapidem  cjfefalfo  cxiftimdverunt,  ldquod 

ex  noftro  propediem  in  lucem  venturo  Comment  ariolo  h  nobis  /tpertifftmt^ 

âemonftrabitur.    An  Commentariolus  ifte  prodierit ,  nobis  in- 
compertum. 

Gen.XIX  j. 
ToVor. 

LEgendum  m****  convlvium.  Par  mendorum  in  hac  ipfa  vo- 
ce fuàulitSaîmafius p.  3  39.  Achiilis Tatii.  Sic Sapientiae 
2.7.pro  àïpoç  reponendum  fawoff,  ex  acutisfirniPetriNannii  con- 
jectura ,"  quonemomeliuslibrumillum  Salomone  dignisfï- 
mumelucidavit. 


107.  Exod.  IV.zf. 

Ko/  Aa£S<ra   'Lin^d^t  ^fjÇov,   &C 

•*tp&.  Hebraicè  -tf,  idem  e(t  ac  plax.4^^- 
re/vcqsK  Tnxppc,  aKÇQTvps  ,  quibus  in  circumcidendis  filiis  If- 
rael  Jefus  filius  Nave  ufusett,  quaeque  cum  ipfo  poftea  fue- 
runt  fepults  ,  ut  ex  70.  Interptctum  verfione  confiât. 
Hjec  enim  in  CodicibusHebrarisnusquam  habentur.  Quae 
tamen  ab  illis  Interpretibus  addita,  nemo,  nid  Rabbinoma- 
nés,  exiftimabit.  Eadem  legas  apud  Saidum  Ibn-Patrikin_. 
Chroniciî,  référence  Hottingeropag.  y  ij.  Smegmatis  Ori- 
entalis.  Agnofçit  etiam  Origenes ,  Saido,  Hye  Eutychio, 
longe  vetuftior. 

i.Cor. 


S    A    C    R    JE,  *}*     10?» 

i.  Cor.  XIII.  4. 

DOdifîimus  Gatakerusad  Antoninum  p.  1 88.  verba  haec 
commodiffime  verti  potTe  exiftimat  >  Cbaritas  non  efert 
[e.  Minus  recte,  fie  enim  m^mçtv£TUf  à  Ppb-jSto/  ,  quod  fta- 
tim  fequitur  ,  nihil  aut  parura  differet.  Nos  iis  cafculunu 
adjicimns,  qui  adulatur  vertunt  \  nec  aliter  accipimus  îoeum 
illum  Ciceronisad  Atticum  lib.  1.  Epift.  H.  Ego  aut em  ipfe> 
DU  boni  y  quomodo  zvtmpmpdtrûtifjttw  novo  auditori  Pompeio  ? 

Gen.  XIX.  i<5. 

Kuf  tapira  ç*)\t}  cùAoç, 

DOminus  nofter  Jefus  Chriftus  Luc.XVIT.  $  i.  uw^mCm  iis 
yiwcuKoç  AtoV.Autorlibri  fapientiacX.  7^^*0*5  ij^&f*^- 
uûw\ èçtjKvïaçjjAfi  aAcVTargumHierofolymitanum  àFrancrfco  io^* 
ThomaeTayleroGatakeri  genero  doctifiimo  Latine  verfum  p. 
1 2.  Eue  aut  cm  converfa  efi  uxorLothi  in  columnam  (alû?  qua,  donec  ve- 
nerit  refurreftio ,  qua  mortui  r  e [urgent  ^eft  permanfura.  Hoc  anve- 
rum  lit,  paucis  expendamus.  Jofeplius  quidem ,  ut  ab  eo 
ordiamur,  fîdifïimus,  diligentiffimus  &  eruditiffimus  Scri- 
ptor,  Antiquit.  Jud.  lib.i.  cap.  12.  Statuam  hancfe  vi- 
diffe  affirmât.  iço^Ka  J£  cànîwy  inquit  >  vn  $  h&  m 
3q#ffyei.  Qua?,  ut  alia  multa,  hnperitè  transtuîit  Gdenius 
Interpres,  &exeo  ArnaîdusAndilius.  ALvo  fuo  extitiffe  tra- 
dit  etiam  Clemens  Romanus ,  in  Epiftola  ad  Corinthios, 
Idem  de  fua  aetate  Irenacuslib.  4,  cap.  fi.  &eo  junior  Ter- 
tullianus  ,  Carminé  de  Sodoma  $  uterque  pauîoinverecun- 
dius.  Hoc quoque  teftantur  anthores  fuperioribus longe  po* 
fteriores,  Arcuîphus  nimirum  y  (quemfubB.  Antonini no- 
mine  edkiit CI. Menardus;  in  Itinerario  :  Epiphaniusmona- 
chus  in  Periegefi  Terne  Saniftae  ,  quam  à  Sirmondo  comtnu* 
nicatamin vuIgusemifitFedericusMorellus:  Anfelmusmo-  ^ 
nachus  FrancifcanujinDefcriptione  Terraf  SancTae  y  apud 
Henricum  Canifîum  Antiquae  Ledtionis  tomo  6.  &  alii  mul- 
ti,  quos>  brevitatiftudeûtesj  omittimus.        Pernegatta- 

snes 


HZ. 


6}  i  OBSERVATIONES 

menNicolaus'Chriftophorus  Radzivil  ,  Princeps  Polonus, 
in  Itinerario  fuo ,  D'digentcr,  inquit,  ex  Arabe  nofiro  tdterUquts, 
qui  loca  illa  habent  explorât*)  qu<efioi ,  qui  confiant er  ajfirmabantyni- 
bil  fimileillic  reperiri.  Cui  fuffragatur  Frater  Angélus  mona- 
chus,  qui  in  Hierofolymicano  Conventu  quinquaginta  ân- 
nosexegir,  narrans  multos  Europaros  fuo  rempûre  ftatuam-» 
illam  quaefivifie  nec  invenifle. 


Oi 


Pfalm.LXXIX.i. 

,  nvpctpvXxKiov ,  (  quse  vox  ctiam  occurritapud  70.  Mich. 
III.  iiJerem.XXVI.  i8.&alibi)docenteHieronymoin 
prolixaEpiftolaad  Suniam&Fretelam  ,  eftfpeculaquamcu- 
1 1  x  ♦  ftodes  fatorum  &  pomorum  habere  confueverunt.  Hoc  ita- 
quevultPfaltes,  deamplisfimaurbe  ,  qualisfuiturbsHieru- 
falem,  tuguriolumvixremanfifTe.  Hanc  expofitionem  fir- 
matHefycn.  OTr&çotpuhÛKiov  ,  inquit,^  0-«^,  t  K*xlQy  t£ 
QvXcLo-ffofl®",  ubifupplendum  cum  doftisfimo  Pricaeo  ,  mç 
èx.ûpaç.  Sic  etiam  B.  Germani  Pfalterium ,  Benediftinorum 
Parifienfium  rarisfimum  k^^Mov  }  habetenim  ,  Pofuerunt 
Hierufalem  in  cafam  pomarii  ,  Jacobo  Brolio  tefte  în  Antiquit. 
Parilienfibus,  pag.  $70*.  Non  maie  verfiovulgata  ,  inpomo- 
rumcuflodiam.  Cui  concînit  Pfalterium  Romani  nomine  edi- 
tum  j  àviro  clarisfimo  Jacobo Fabro  Stapulenfi  ,  quiapud 
Neracenfes  ccntenario  major  obiit.  Inter  B.  Germani  Pfal- 
terii  varias  lecliones  tomo4.  Auguftini  operum  nupcrrimo 
editorum  préfixas  ,  fuperiorem  à  Brolio  laudatam  inveni- 
mus. 


4.Reg.  XXI.  (5. 

PRo^^reponit  Clarifiimuslf.Vofllus  in  Vindiciis  pro 
70.  Interpretibuspag.  6i.-9tfàik!h  prareunteLexicoMS. 
fub  Cyrilli  nomine .  quod  Origenis  efTc  putat  vir  doftiflimus, 
inquomanifeftelegitur  J*Ax7ijV-    VrofatirLù,  EditioRoma- 

na 


S    A    C    R    JE,  6tf 

na  habet  TSffyn.  De  his  &  aliis  nominibus  confuïendus  omni- 
noexcellentis  dodtrinaeac  emendatilïïnii  judiciivir  Andréas 
MafiuSjDifTertationefingulariapudWierum  de  PraeftigiisDae- 
monumIib.2.cap.  i. 

Hebr.XI.-f. 

n<V<f  TrXmva  3v<riotv  'a£«A  ,  &c. 

nhaovaSvriyv  eo  mododicitur  quo  7rheioi(&>2ô£t)ç$c 
ttXuova  Tiplw  c.  5 .  v.  3.  Gai  lice  verras ,  Par  la  Foy  Abc  la  plus  of~ 
fert en facrifiee kDieuqueCain,     Vetuslnterprestranftulit,  plu*      tjj 
rimamboftiam:  Erafmus,  cophfiorem.     Alluditnimirum  Apo- 
ftoUisadlocum  Gen.IV.  7.  prout  apudyo.  occurrit  >  quenu 

verfibus  ita  expreflit  Prudentius,Praefat.  inHamartigeniam; 
Vbx  eccefummo  mifjaperfultat  throno, 
Caifty  quiefce-f  namquefi refte  offeras  , 
Oblata  nec  tu  lege  refta  dividas , 
Perverfa  ritgram  vota  culpam  traxerint. 

De  hoc  Genefeos  loco  videndus  omnino  Suidas  in  6m  eu» 

èçdàç  tyLj  éfctjç. 


Rom.XIII.2. 

CHriftianiflime  in  hanc  rem  Jacobus  Bongarfïus ,  Aurèîi- 
anenfis  ,  HenricilV.  adGermaniac  Principes  olimlega- 
tus  ,  virpietateaceruditioneilluftris,  inquadamad  Joachi- 
mumCamerariumJoachimiF.  Epiftola:  Hic>  clarijfime (S pru- 
dent itfime  Domine,  éfundaminfinumtuumamicum& '  candi  dum.qut  ** 
nteftpe  agitant ,  ne  c  turbant  tamen.  Répète  &  noflros  Duces,  qui  ar* 
mis  fuis  Reïtgionemprœtulerunt.  Videbis  viftos  veftros  à  Carolo  V.  cd  - 
ptofque  &  affetlos  eontumeliis  ,  privatos  etiam  bonis.  In  Gallia  ca» 
ptumprimo  bello  Condtum,  tertio  occifum  :  Amiralium femper  viiïum; 
tandem  trucidatum  cum  magna  Procerum  turba.  In  Belgio  ,  Auran* 
gium  itidemglobopraftratum.  Cettejudicare  aliudnonpojfum ,  quant 
ingrat  a  illorum  armaDeo  fuijfe.   HatC  ii  miûUS  COBCO<juent,quibus 

LUI  Anibro- 


6H  OBSERVATIONES 

Ambrofianum  illud  nunquam  arrifit  i  Coattus  repugnare  mn_» 

novitdolere  potero  ,  potero  flerer  potero  gemere.        Aliter  necdcbeo 

nec  pojfum  rejîfiere.     Nec  illud  item  Legionis  Thebese  :  7V»e- 

tnus  ecce  Arma,  Imperator ,  &  non  reftftimus  tibi,  quia  mort,  quant 

ûccidere,  malumus  5  &  innocentes  interire,  quant  noxii  vivere  ,  prx- 

ponimu/. 

*~—  ''-■■■  -   1  1  m     h  11 

115-.  Jac  II.  2?. 

EX  Jacobo  ?  puto,  ClemensRomanus  in  Epiftola  ad  Co- 
rinthios  p.24.  I^u^tv^J^  ixî^^ooç  A^^âp^y^  Çih(^<zs^$r' 
wçsvfy  §&€%>  Sic  etiamautcrlibri  Judith  apudLatinum_> 
Interpretem   VIII.  22.  Abraham per  multas  tribulatione s  pro- 

battit,  Dei  amicvs  effetlus  eft,  Quam  non  folius  Abrahami 

mercedem  elTe,  (edvirimundi  cnjuslibet  tradunt  Hebraeo- 
rum  Magiftri  ,  in  hisque  Rabbi  Machir,  in  Libelle  inferi- 
pto,  Pulvu  Afomamrhts.  Cyprianus  in  Dclaude  Martyrii, 
cùm  Martyrium  impenfe  laudaflet,  fie  Praefationemclaudit  : 
Amplvtlenda  res  e(l  tf  oprnnda  ,  &  omnibus  pofîulationum  noftrarum 
precibus  expetenda  y  ut  qui  fervi  Deifumus  ,  fimuslS  amici.  Ac 
rurfusadcalcem  Hbri  :  Quu  igitur  non  omnibus  vïribus  élaborât  ad 
tantam  claritatem  pervenire,  ut  amie  us  Dtifiatf  ut  curnCbrifloftatint 
I  î  6»     gaudeaty  utpofl  forment  a  &  fupplicia  terrenapreemia  divina  percipiat  ? 

Prov.  VIII  21. 

/ÏLiterpaulo Philo  Judanis,  Libro  'zs&péBn'  0  BîU  îtfïÇ*™ 
^■*>é  ïïçJ]Wjuj  xû»  èccvTOu  iayoùV„  VertitGelenius,  Deux  créa' 
uît  me primam  operum  fuorum.  Pro  iktiQltq  legendum  puto  l-<Tït« 
QctTo^ut  vertit  Aquiia.  Firm  intSeptuaginta  PialrrhCXXXIX. 
1 3.  fed  imprimis  Deut.  XXXII.  £♦  In  quibus  locis  Sole  clarius 
tKjpoffidere  pro  creare  ac  producere  ufurpari. 


"A 


d     ^Aif^k.  jU.9  S7ri^l/éTCi)y     &C. 

Lludit  forfan  Paulus  ad  Pythagoraeorum  praxin ,  qui  (PJn- 

tarcho 


S    A    C    R    &>  6i$ 

tarcho  auftore  in  Libeîlo  de  amore  fraterno)  ante  Solis  occa-  1 1/» 
fum  in  gratiam  fecum  invicem  redire confueverant.  01im_» 
etiam  necefleerat  ante  Solis  occafumadverfarium  vincere,  ut 
probant  veteresDuelli  formula?  ab  atnplifïimoSavarone  edi- 
tae.  De  civilibus  quoque  negotiis  illud  ipfum  teftatur  Philip- 
pus  de  Beaumanoir,  qui ,  fub  Philippo  III.  Rege  Claronnon- 
tenfis  Comitatus  inEellovacis  Leges  pratria  lingua  fcripfît, 
cujus  verba  funt  hacc  ,  c.  2.  ex  Codice  Antonii  Loifelli ,  refe- 
rente  illuftrifïimo  &  fapientitTimoBignonio  ad  Marculphumj 
pag.  3  o  I .  edit.  fecundas:  Se  li  ajornemcns  efl  fais  à  relevée  eu  as  ve~ 
(près ,  l'euvre  de  laprefentation  dure  jusque  s  à  Soleil  efionfant  ,  (S  qm 
de  Soleil  luifant  fepre  fente ,  ilnepuet  eflre  en  defaute  du pur \  Vide 
Exod.XXII.z6. 


««■«*■•*■  1 


Ad.  XXVII.  14. 

LEgeexMf.  AlexandrinoE^oa^A«i/  5  quam  Iedrionem  fe- 
cutusefi;  vêtus  Interpres.       Pari  modo  apudVitruviurru     njf 
lib.  i.cap.  6\diciturEuronotus ,  &  Eurocercius. 


mt—~-mmm^ 


1.  Pet.  III.  19. 

e\  à  yjq  toiç  cv  QvXctxy  7rvéuiÂ,cL3'ii  &c. 

LOcumhuncpulchreilluftrantHieremiae  verba,  àjudaeîj, 
arguentejuftino  inDialogo  cum  Tryphone  ,  fublata.,: 
Quze  ita  vertit  vêtus  Irenaei  Interpres  lib.  y.  cap.  z6  .Commémora- 
ttts  efl  Dominus  SanUorum  mortuorum  fuorum ,  eerum  qui  ante  dormi* 
erunt  in  t  errant  ftipulationis  (fcpelitionis  reverendifïimus  UfTeriuS, 
&ipfoprior  AlphonfusSalmeroJefuitajUJ'^'/^»^>4^^/ ,  ex~ 
trabere  eos  &  falvare  eos.  De  hoc  Pétri  loco  Clemens  Alexan- 
drinusStrom.  1.  6.  Origeneslib. 2. contra Celfum  ,  Athana- 
fius  contra  Apolinarium,  JobiusmonachusapudPhotiump. 
3  jo.edit.  Auguftanae ,  alii. 


1.  Pet.  11.23, 

lyprianus  Sermone  de  Bono  Patientise  legit,  Tradebat autem 

L 111     2  /éj 


np, 


6j6  OBSERVATIONES 

fejudic4fJtifew/u/le,?itetommirum.  Senfunonfalfo  Sic  etiam 
vêtus Interpres.  Sed  ,  quodmirere  ,  itaquoqueGraeceCa- 
faubonus  in  Epiftola  auro  contra  non  cara  adFrontonemDu- 
caeum  Jefuitam  ,  pag.  106.  editionisLondinenfis  :  Chri/ituy 
inquit»  vmdifttcupiditatemfevertjftmefuis  interdicens  ,  exemplum 
tndnfuetudinis  per totamvitarnprtbutt  ;  hoièo^/^^  $  cbf  cêne- 
hoidoçei)  7rztc£Ct)v  chc  ^m'iAçt,  ■zrot^eJt^a  3  toi  tcçivoni  ctêiKuçt  Grac- 
corumlectionemreddir  Auguftinus,  Traclatu*i.  injohan- 
nem  ,  ut  ad  hunclocum  cbfervat  magnusDefiderius,  Bata- 
vorum  fydus  fulgentiffimum. 

■———■■■'■'■in  ii  i         ■       il     ■  i    l»'n       i        — — x— i — 

IZ0-  Ad.XXIIL  z6. 

IN  Epiftolis  Cleon  primus  verbum  zaiçav  ufurpavit,  uttradit 
Eubulus  Comicus  apud  Suidam  in  voce  £<*  «£«*•  Firmat  Eu- 
moerides  vel  MoeridisAtticifta  (apudreverenditfimumUfie- 
rium  adlgnatii  Epiftolas  fuppofit.  pag.  104.)  inLexico  exBi- 
bliotheca  Caefarea  Viennenfi  àjohanne  Pricaeo  defçripto: 
^«i^«f  ai  ciïnçvAy  ts-^ùùtoç  Xiyi\(t\  yç*\pocf  K\(<vv  tiBlwcâoiç  y/u^ 

TIçcHtùç  $  fluÔLÇi  ù  KÀéW,  Xoqçxv  -ar©V^6ç,  ^oMa  Xvttoùv  iIwttv- 

Ait.  Hic  Artftophanislocus  nonoccurrit  ,  quod  memine- 
rim  ,  in  undecim  Comœdiis  quae  fuperfunt.  At  inPIuto 
Cleonem  Attico  melle  (quod  eft-We^)  ita  perlinitComi- 
corum  prince  p$: 

Xcûpetv  (Jfy  vpoiç  é<£vf  eu  avfyiç  ^ptoretlj 

m»     EtinNubibus: 

AdquœlocaconfulendusScholiaftes.  Cleonis^^w  reje- 
&o>  il  ^ccTJeiv  prartulitdivinusPlato,  îvQg.y{v  vero  Epicu- 
rus.  Dequovidefîs  MericumCafaubonum  ,  Ifaaci  filiumu, 
in  Spicilegio  Notarum  adDiogenem  Laërtium.  Pro  xa/f «^ , 
>4dây,quod  idem  fonat ,  ufurpat  Alexarchus  ,  Cafiandri  fra- 
ter,inquadamapudAthenacuml.  ;JEpiftola>  cujusinfcnptio- 

nem 


S    A    C    R    JE.  6$y 

nem  felicifiîme  reftituît  Johannes  Pearfon ,  in  Vindiciis  Epï- 
lïolarum  S.  Ignatii ,  Part.  II.  pag.  197.  Ad  quarum  confina- 
tionem  (ut  id  obiter  dicam)  imparatus  admodum  acceffit  V.C. 
Matthaeus  Larroque ,  Rothomagenfis  Ecclefiaftes. 


H 


Matth.  I.  19, 

.  E.  trdducere.       Quod  Euftathio  Amorum  Scriptori  0#- 
otiiQîvetv,  Harmenopulona^Éj«y ,  A  en  m  et  ©^^£«9^.     iZi, 


Exod.  XXXII.  jz. 
E*  $M  •  i<A*&tyw  fie,  &C. 

ÏTA  quoque  Origenes  inPhilocalia  pag.  74.  editionis  Tarï- 
ni.  Ac  Clemens  Romanus  in  Epiftola  ad  Corinthios  pag. 
6?. &  ex  eo  Clemens  Alex.  Strotn.  1. 4. 9  «a/  ue  k^dx^ov  èz 
/3*£à*  £a»jM.  Quac  in  hune  modum  exponit  Clemens  Ro- 
manus ,  à  ixeyctKviç  dya7rtjç  ,   oo  Tihetfaf}&>  dvovs^Q^TH*  71a}' 

h#i  èavjov  è£a\etÇ3ti£cu  f*sj  durm  ctfroï.    Et  ex  Clémente  Ro- 
manoClemensAlexandrinus  ,   ao-tj  TgAworrçç  t*  <riw*7roSeu>éÏ¥ 

iSihy<ra.tf@»  tûù  A  «a    1}  trû^tS-ctf  pôi,@*.      Optime. 

Joh.VIII.24.  **fr 

"       «     >       »    / 
On    c^a     ftA**» 

PRo  Sri  ,  repone  o"7';  SicNonnus  inParaphrafï  ,  expo- 
nens  o,7'ï  Per  Ma  %  S  r"©*  ™*>;^.  Ita  quoque  inteljexç* 
runtJudaei,quiftatimChri(rum  rogarunt,™^?^  veI7*  «  j  ut 
habent  quidam  exemplaria  Grxca  >  Ifidoro  Clario  teftç^. 
Huic interrogation!  appofïte  refpondetChriftusT^  dçztwe, 

7»  K&l  ** **>  vpiv.  Hoceft  ,  flâne id  jum  ,  quoàtf  loquor  vobis* 
?lw  dçxtuj »  hic  valet  f  prorfus  ,  ^w»/'*^,utapudHerodotumin«» 
EratO,  hye  dp%lu/ fiy  eAaÇûP  )  fi prorfus  non  accepij  &apudPau- 
faniam  in  Bœoticis  ,  o\  pàv  $  cLç^tw  dv^vjo  hkçùç  ,  atiqui 
fror(us non  toUebAnt  cadavera.      Hisaddejtlianum  j  quideSo- 

LUI     i  crate 


^8  OBSERVATIONE.S 

crateverbafaciensVar.  Hift.  lib.  1 5.  cap.  27.  ait  ,  {*&&  es* 

IZ4#  Matth.  XXVII.  53. 

MiTccTùw  î^gatriv  ùvris, 

Hlchaud  fpernendam  duxerimMichaëlisGIycxHiftorici 
conjecluram  >  pro«W  legenti$c«/7&!ï>,      Difpiciant  em- 
diri. 


Acl.  VIIL  n- 

'£*  t;j  T<X,7tHvôù<j\  cùrté  v\  xçtriç  V/7îT  j?£^. 

VErtas  optime ,  In  humilitate  damnatïoejus  elataeft.  Galli- 
ce»  Dans  [on  abattement  (a  peine  ou/4  condamnation  a  eflé  aertte. 
Sic  Jerem.li.o.deBabylone,  t<?  xpIiax  dvTij;  sfcètçevsaçT  dçpav% 
Damnatio  velpœna  ejtu  elevata  efi  ufqtie  ad  fydera.       Aliter  de  hoc 

loco  ftatuitigneivir  ingenii  Alexander    Morus  ,  ad   Efaiae 
caputLIII.  pag.76.  &feq. 


,j-  Matth.  XIX.  z\, 

ÊvK07TùàTi£0\)  %lri  KOLfl^V  ,  &C. 

GRaect  quidam  ad  funem  namicum  haec  traxerunt,  igno 
rantiâ  adagii  inter  Hebrxos&  Arabas  ufitati,  non  minus 
deElephante  quàmde  Camelo.  Simile  &  illud  Enniiapud 
Varronemlib.  6.  de  LL.  Prias  pariet  Lotufta  LucamBovemSov* 
ro  hanc  comparationem  fie  accommodât  Johannes  Xiphili- 
nus,  Archiepifcopus  Conftantinopolitanus,  Homiliainnunc 

ÎOCUm  MS.  KA0AI1EP    TO   TPrniIMA  THC     PAtflAOC    OT 

XHPEI  THN  KAMHAON  AIA  TE  THN  rnEPBAAAOTCAN  AT- 
THC  CTFNOTHTA  KAI  AIA  TON  EKEINHC  OHCON  OTTHC 
H  OAOC  H  ATOTCA  EIC  THN  ZftHN  OT  XI2PEI  TON  nAOT- 
CION  AIA  THN  EATTHC  CTENOTHTA  KAI  AIA  TON  ATAN 
TOTTOT  OrKON  Î2CTE  npOCHKEl  OTKHN  ADO0EC0AI 
126.       nANTA  KATA      TON    AIIOCTOAON  KAI  AEnTTN0HNAI  AIA 

EKorcior  iieniac*    Eademlegasapud  EuthymiumadLuc 

XVIII. 


S    A    C    R    JE.  6)9 

XVIII.  25.  Viîefirunt  fane  nobis  hodiernorum  Thcologo- 
rum  Commentatiunculat ,  quoties  animum  erudita  illa  ac 
falutari  Patrura  lectione  pafcimus* 


Acl  XVI,    i6\ 

ETp«^jf«u5flvïnteIIiger  quem  _Graeci ,  Jamblicho  tefto 
apud  Photium  Cod.  94.  cvgvKhea, ,  Babylonii  cukx*&w  ■ 
vocant.  Forte  à  -Otp  inehrUri^  vel  à  Chaldaeo  TfiDî  ariolmé 
Dequoadeundus  Bochartus  in  admirando  Opère  de  Anima- 
libus  BiblicisPart.il.  pag.324.  Bochartus,  inquam,  querrij 
ut,  dum  viverer,  veneratione  fingulari  coluimus,  ita  nunc 
fatofun&um  lugemus ,  cum  omnibus  bonis ,  quibus  nota^, 
erat  viri  illius,  in  fumma  omnium  fere  linguarum  &  uni- 
verfaeantiquitatisperitia,  admirabilis  morum  probitas,  pari 
modeftiajunda.  Babylonius  quidam,  nomine  Sacchora^j  rz^* 
memoratur  jfcliano  iib.i2.de  Animal,  c.  21. 


Matth.I.  2r.. 


ANgelo  prior  eadem  fere  dixerat  de  Jefu  filioNave  Jefuf 
alter,  filiusSirach -,  Iibrifuicap.46.  verf  1,  &  feq.  K&emffe 
inquit,  cv7ro/\efA,otç]}jrèç  Njtvq,  oç  ê$utT0  %$?  ro  'cuofict  ''curftf  fie» 
ystq  cJfàcroôTvie/t»  étt\ewr&¥  ©«».  Porroànomine  JEfus  duplex 
Religioforum  Ordo  avorum  aetate  denominaius  eft  ,  Jefuatae 
nimirum  ,  quibus  inirium  dédit  JohannesColumbinus,  Se- 
nenfis ,  &  Jefuitae.  Dejefuatis  hîec  notatu  dignifïima  legas 
apud  JohannemAnfonium  àSanftoGeorgjo  ,  Cardinalerru 
Aîexandrinum, alias  PraepofiturnS.  Ambrcfiinuncupatum,  in 
Comment,  fuper  Décret,  diftinci.  zz.  t'xt.Sacro fanfta  :  Gb(Jj-> 
fuperverho  Chriftianorum  qttœnt  qualité?  primoChriftiani  vocabiin* 
tur  :  &  (olvîc  ut  infineglojfe,  Qu&rit  Arcbiepijcopus  erUm  quare po- 
ilus diÏÏi  funt  Cbri/tUni  quam  Jefuam  Solutio  ,  quod  nos  communi* 
camus  (umeo  fgnijîcatioaem  nominîs  Chriftus.  Chrijlus  enim  Idem 
*>  tf 


i^S. 


*4o  OBSERVATIONS 

eft  quod  un  fias  ,  &  iflamuniïi»nem  communicavit  nobh  y  quiâ  ,  ût 
dicit  Apofïoluh  deplenitudme  ejus  accipimus  omnes,  Sedidquod figni- 
ficat  hoc  nomen]ciuS ,  non  communie avitnobi s,  Jefusenim  idem  efi 
quodfahator,  &  hoc  feilicet  falvare  ftbifoli  convenu  ,  ut  enim  dicit ur 
in  Svangelio  ,  ipfe  falvumfecit  populum  fuum  à  peccatis  eorum ,  ^#4j£ 
dictret)  non  aUus,  Et  hœc  nom  contra  Mo  s  Relligiofosyqui  nemen  fibi 
ajfuntpferunt  quod  Jefuatx  vocentur,  fed eorum  ftmplicimti  pdreendum 
efl.  HaecCardinalisAlexandrinus  de  Jefuatisj  quorum  Or- 
dincm  antepaucos  annosfuftulit  ClemensIX.  Pontifex  vc- 
rs  maximus. 


12?#  i. Sam. XXIV.  4. 

UOL^ILTKiV  CtO-at<fOLf, 

FOrte  legendum  cum  Henrico  Stcphano  in  Thefauro, 
ïhn?>c<&a,ÇctcSai,  ventris  onus  deponere  ,  quod corptu  reficert^ 
ele^antiffimo  Scriptori  Sulpitio  Severo ,  Hiftoriae  S.  lib.  1  .Pol- 
luxlib.  j .  c.  14.  &mrK&*Ç4uSketi ,  %io-ai»  Ufurpant  etiam  Se- 
ptuaginta  Levit.  XIV.  36.  pro  vacuare.  Hau  J  ulendum  tamen 
pro  Jfe.<r>t<&cL>ra.c&cii ,  légère  Theodoretum  Aarx&ctQt&at, 
iàctïaddeponendum,  onus ventris  fcilicet.     Jofephus  c&)rx^ 


<p6w.    Zonaras  Annalium  i.etç&riiralM. 


Jerem.  L.  g. 

PRoJyiKofjiç,  legendum  ex  conjectura  noftraJotfx^if.  Ni- 
hilcertius      PlurainOpufculis. 

fi0*  Ad.XVl.i3. 

Ou  cfCjui'ÇcTO    tffipQ&Xfl  Uvoy, 

ncofazi  hic&verficuloi£.  locum  orationi  dica- 
tum  notât.  Profeucham  vocat  Juvenalis Sat.  3.  Pro  ctoptÇflo , 
UUet  habetCantabrigienfisCodex,olim  Bezac;cui  favetEpipha- 
nius,  hasrefi  6g.  contra  Maflalianos.  De  Profeuchis  Paulus 
Leopardus,  virraravalensa^w* ,  Emendationum  lib.  3. 
cap.  4.  Marc. 


H 


i*i« 


S     A     C     R     ;£.  <54* 

Marc.  XVI.  1 6. 

Incnonimmerito  colligas,  folos  adultos  Baptifmi  eflo 
capaces.  Quain  fentencia  Veteres  fuifîe  liquide»  faten- 
turWalafridusStrabolib.  de  rébus  Ecclefiafticis  cap.  zô.Lu- 
dovicus  Vives  ad  AuguftinumdeC.  D.  lib.  i.  c,  iy.  Erafmus 
inquadamEpiftola,  quam  cum  aliisedidit  Paulus  Merula_, 
1607.  Grctiusin  EpiftoHsad  Gaïlospag.  41g.  edit.  fecun- 
dar,  ut  adMatth.XIX.  i4.Salmafius  Libro  de  Tranfubftan- 
tiationep.404.  &JohannesBaptiftaThiers  in  Libelle  utilis- 
fîmode  feftorum  dierum  imminutione  p.  265.  Veteribus 
hifceacc£nfendusBerengarius,vir  magnus ,  quem  Paedoba- 
ptifmum  impugnaffe  tradunt  Georgius  Caflander  ,  taliurn-i 
peritifïimus,  Prsfaun  Librum  dePcedobaptifmo,&  meritis- 
lïmus  Anteceflbr  Francifcus  de  Roye  in  BerengariiVita_.$ 
Uterqueex  GuimundoEpifcopoAverfano.  Berengarium_» 
j^W^fecutifunt  Albigenfes  5  fie  enim  Johannes  Chafla- 
nio,  Theologus  Gallus,  Albigenfium  Hift,  lib.  i.cap.  6. 
Ce  qui  me  fait  croire  que  les  Albigeois  r? aprouvoyent  point  le  Baptefmc 
des  petits  en  fans  ,  c  ejï  quen  f  Hijîoire  de /avilie  deTrieves  ,  //  e/l 
dît  qu'  à  Tvoy  du  Diocefede  Trieves  aucuns  nioyent  le  Sacrement  du  Ba^ 
ptefme  profiter  à [atut  aux  enfans.  Qux  defumpta  funt  ex  Ht- 

ftoria  Trevirenfi  MS.  quam  antetriennium  Spicilegii  fui 
tomo  i2.  inferuit  Domnus  Lucas  Dachery  ,  monachus  Be-  13* 
nedidinus,  virde  re  literaria  pulchrèquotidie  merens.  Lo- 
cusà  Chaflanionelaudatu0.  occurrit  p.  243,  his  verbis  :  Ivo- 
dii y  quodTrevericœDitecefis  appenditiumeft ,  fuèrunt  eo  tempère  h<e» 
reticif  qui  fubjlantiam  panis  £T  vint,  qu*  in  altari  per  Sacer dotes 
benedicitur,  in  corpus  Chrifli  ($  Çanguinem  vemeiter  tmnsmutnri  ne- 
garant ,  ne  c  Baptifmi  Sacramentum  parvulis  ad  falvationem  proficere 
die  ébats  t}   &  alia  perplura  profit  ebantur  erroné  a,  quœ  memori&tmde- 

renefas  duxi,  Hiceruditum  illum  monachumBenediclinum 
intranfeurfu  monebo,  Martini  Dumienfis  Epifcopi  Prcefatio- 
nemad  MironemGallaeciacRegem  in  Formulam  vitae  hone- 
McC,  (quam  velutineditam  Spicilegii  fui  tomo  10.  ipfe  vul- 
gavit  )  à  Boxhornioantemultosannosinlucem  prolatamad 

M  m  m  m  Ammia- 


*4*  OBSERVATIONES 

Ammïanum  Marcellinum,  pag.  8<Sj.  fed  ab  altéra  non  pa« 
rum  difcrepantem,  &tacitoMironis  nomine.  Nefcivit  et- 
iam  reverendus  Pater,  Chartam  Fundat  ionis  S.  Barthuiojim 
Rupeilenfïs,  Spicilegii  tomon.  editam,  bis  antea  fuiflfe  vul- 
*lh  gatam>  primum  ab  Augufto  Gallando  ,  Parifienfi,  puro, 
Caufidico,  in  DifTertatione  Galltcè  fcripta  de  veteriac  novo 
Rupellae  ftatu  j  deinàJohanneBelio,  viroantiquitatum  Gal- 
licarum  intelligentitfimo,  inHiftoria  Comitum  Piclavîenli- 
«m.  Inhac  S,  BartholomaH  Fundatione  ,  qualis  Spicilegii 
tomo  il,  édita  eft,  pro  znterritorioAbai/ïen/i,  repone  in  terri- 
torioAlnieuft.  Denique  minus  advertit  Senex  optimus,  & 
ipfo  prior  Chifletius  Jefuita,Sermonemde  Natali  DominiY 
Spicilegii  tomo  ii.vuîgatum,  effe  Pétri  Ravennatis ,  qui 
vulgo  Chryfologus.  Extatnon  femel  editus  interejusdenru 
Sermones  ,  auftior  etiam  &  emendatior  MS.Chifletiano* 
Ha?c,  non  carpendi,  fed  juvandi  ftudio,dida  funtov 

Hebr.  XI,  r. 

Ei,Aîyxl&>  hoc  loco  eft  argumentant  vel  defcrïptîo..  In  ter 
'Ariftotelis  Scripta  Laërtio  memorantur  nuSir.iKùiv  gAsy- 
Ï524  Xot  r  Pytbionkarum  argument*,  quae  Plutarcho  in  SolonO 
II'j$t<;'JiKCûv  cùctyççbÇaj,  Pytbionicarum  defcriptiones  feu  breviaria, 
Hocfenfu  etiam  ufurpatur  verbum  ihtyx&vy  ut  aPU(^  Eufe- 
biuminChronico  ,  ubi  de  Minois  Legibns  à  Jove  acceptis 
agens,  oœç}  inquit, è  uxAtcùv  c*  t°ïç  vôixotqkteyxH  ,  quse  fo- 
nant,  quoi Platû in Legïbus  (lib.  i.)  déclarât,  non  %  utHiero- 
nymus,  quoi PUto falfum ejfe  convincit.  Mirum,hocnon  vidis- 
fe  eruditorum  Antefignanos  Jofeph.  Scaligerumin  Animad- 
verfionibu?,  &If.  Cafaubonum  p.  zoi.Commentarii  incho- 
ati  in  Pr»!ybium.  Elenchi  interdum  grandes  &  oblongi  uni* 
©nés»     Juvena!isSat.6. 

Auribus  extentit  magnos  commifit  elenchos. 

Quo  locodeElenchis  Dialeclicis  agi  putavit  bonus  Cochle- 
îàus,  Carmelita,.  libro  de,  Calvin!  inferno  cap;  7,   Abhis 

Elen- 


S    A    C    R    A  645 

Elenchis  Amanda?  mulieri  Elenchi  noraen.    Infcriptio  vêtus 
apud  Gruterum  : 

OSSA 

AMANDE     ELENCHI. 

H.€C  VIXIT  ANNOS  VIII. 

De  îisdem  D.  Pauîus  i.  Tim.II.  ?.  &  Laurentius  Pignorius,      *3f« 

docliflîmus&degantiffimus  Scriptor,  inCommentario  do 
Servis,  pag.  411.  editionis  fecunda?. 


Pfalm.ClV.  11. 

ïlçoaiïifcoiiTCCj  ovuypoi  eiç  êly&v  clvtuvI 

MAleVerfiovuIgata,   ExpeBabunt  ontgriinfitifuA,     Re&î- 
usAugultinus  ad  hunclocum  >  Sufc'tftcnton/igriinfttim-* 
fuam.    Sic  Pfaiterium  vêtus. 

Rom.  I.  32. 

o*  Ttveç  To  JwaîùifAct  Ta  ©«S,  &c«. 

LOcus  ifte  ita  fupplendus  legendufque  exCodiceCîaro- 
mcntano,  veteri Interprète,  Clémente Romano inEpt- 
ftolaadCor.p»  46.  &Ifidoro  Peluficta  :  oï  Itvtç  w  ^iHocjufjia 
ts  ©e a  c/TnyvcvTSç  ,  onc  ctov^uv  cji  a  [a  roiuvrct  -arçaosovreç  afroi 

Jac.II,  19. 

ONomacritusinHymnis ,  deDeo  ,  AcupoHcopcpeJosxtrti 
RexManafTeinOratione,oj>  ^ra  Çejortu  Orationem 
hanc  (hocintranfcurfu)  è  Graecis  Patribus  laudantAntonius, 
Damafceni?  utividetur,  difcipulus,  inMelifla,  p.  itf^.edit. 
Gefnerianae,  & auclor Conftitut.  Apoftolicarumlib.  1.  c.x$\ 
Ex  quo  defumpfit  Suidas, qux  de  Manafle  tradit.  E  Bibliothe- 
ca  Sanviftoriana  Grsece  primus  edidit  Robertus  Stephanus, 

M  m  m  m    1  Typo 


m. 


(544  OBSERVATIONES 

Typographorumdecus  ,  in  Bibliis  etiitionïs  vuîgatac  ,  Pari- 
fiisexcufisanno  1540.  Piurade  hacOratione  doftifiumus  Co- 
telerius  ad  Scriptores  Apoftolicos  pag.  ico. 

Pfalra.CVI.  19. 

Ko/  k-mkriiJKV  (aoo/ov. 

Mo'^oçhoclocononeft^«/«/,  utvulgotransferunt,  fcd 
Bos,  utApoc.  4.  j.FirmatTertullianus,  qui,  libru  con- 
tra Judasos,  Bubulumcaputvocat-,  utLaclancius lib. 4.  cap.  10. 
AurcumcsputBovis;  Apollinarisin  Metaphrafi  Keyt&Keei  pta/ô'y. 
Accedic  Herodotus,  qui  ceiebratiiîimum  illum  yEgyptiorutn 
Bovem  (Apinj^c^^  nominat. 

Pfalm.CIV.2. 

Ekt&vuv  Tv  ûçj?.\h   àret  iéppiv. 

Sic  Efa.  XL.  1 2 .  J2?ag  aç  koc^u^v  t=v  ùçavc»  j  forte  ut  Ennius 
apudM.  Tullium  lib.  3.  deOratore  dixiua?/*  ingentes  fam- 
ées.    AudorDialogiinfcripriP/j/'/^/m,  Pfalmilocumrefpi- 
138»      CÏenS  ,    et  xpxvcvoûçàeppiv  è£yJ7rAt»(7Z. 

AcUii.;!. 

A7to  7^ç  J^ç^çar^^dO^çforfanficdiclam  ,  ut  ingeniofo 
conjicit  Thomas  Bruno,  Anglus ,  in  ExpofitioneHifto- 
ricaCanonisfextiConciliiNiceni  ,  quamMS.  legimus  Win- 
deforae  apud  Cl,  If,  Voftium. 


Jud.  VIL 

^7T&XSi!<rcu  omQcû  oupacç  î-nçaç-)  "sr^cKGiiTeq Siiy\ia» 

AirikSovQcu  J7r.Qeù  £<^oçeomado  dicitur,  quo2.Pct.  ILiGi 
tcvç  tmQuù  aaPKo<ç  inf>d&&p&iifi  Sed  quid  fiet  voce  ènçM  ? 
Ego  corruptam  eue  contendo  ,  &  pro  inox;  legendum  -ntpoctç 
ts&Ketnaj àiiypa.*     Firniat  Lucifer  Caralitanus ,  qui   verfione 

Itala 


S    A     C    R    &.  6<tf 

ItaîaufuS,  cîmspropofit<efuntexemplum\tg\t<)  h.  C rîtpçuÇaç,  ut  159» 
a.  Pet.  II  6.  verfué»  Juda?  pofUVo  lôÇov  ,  Clemens  Alexan- 
drinusPasdag.  lib.  5. cap.  8.  legit dyçtcov  oyyiKuvy  fanflorum_* 
Angehrum Lucifer Caralitanus,  quafilegifletoij/a»'.  lltrale- 
clio  fit  genuina  ,  nt)S3lîquando  docebit  docliffimusCotele- 
rius,  innovafuaLuciferieditione.  Intérim  démentis  le- 
clionemalterilubenteranteponimuSt  firmatam  praefertinij 
ex  hifce  Paftoris  verbis  ,  capud  Cleroentem  Strom.  lib.  $>) 

EKQ&fcee&e  xla>  âviçyJcu/  -ovdyçiz  Sqg/%  >     io)\/  Vf  KoQ$io  v/auiv 
yi\v\xo4  xoSaggc,  vgjf  afA.afA.oc. 


coioir.i.i& 

Etre  xvg/OTqjsç. 

/fctfr^'Atfç  aaXa^'iiç,  Kve/m  memorat  Sophonias  Propheta^  r 
«**velquisalius,  apud Clément. Alex. his verbis:  £?  û% 01*010, 
r\ovjOTiiçCûro'LoQovHji  te%SétQ  tou  vs-çoQ^ns  ,  Kcù  'cusAaGe  /ai 
vveàfAct  ,  K£j  ctfbjJéyxi  (as  eiç  ov^ovov  7riiU7r]oVy  v^a  è%oôp%P  cLypéAxç 
x.oh%(/,£vXç  Kisg/xç  k&I  ™  tygidyiu.a.  cùmSv  cfkixH(A.£vov  CI  Trvéj '/4.071  *40, 
dyia> ,  tiyjluj  îkÔçh  at/Ttiv  0  3poi/^>  Î7f]o7rXooîct>v  (p&roç  jyA/a  aivo- 

TïïkOVTW  01k0VvJO4  OV  VOolç  QctiTTJoiotÇ     ,     \[CLf   \)fA.V0Vv\O4  ®i0»   ^ cifi  f/\TZV 

vùiçzv.    H«c  Clemens  Strom.  j\ 


Matth.III.  4. 

H  'j  tfoÇtj  'ourtf*  la>  dxP/hç. 

ITaIiaedecusHermolausBarbarusCorollario2jd,  inDiofco- 
ridemde  JohannisBaptiftxlocuîlis  ficinfit  :  Infacris  Uteris 
funt quibuî  locuflx  mandi  (olita  ,  non  animal  in  fc El um  ,  led  bcrbam-* 
hoc  nominefignificent.  In  qua  fententia  magnus  auffor  Chryfoftomus 
& '  prior  eo  Xthanafîus  fui  fie  creduntur.  Chryfoftomi  locus  nobis 
incompertus  De  Athanafio  fie  Fr.  Turrianus  iib,  f.  cap.  6. 
DefenfionisEpiftolarumPontificum  :  Jobannes Baptijla mellt^ 
tantumfylveilriveÇcebaturtf  locuftis y  qua  genushcrbœfunt  ,  fi  ma- 
gno  Athanafio  credimns 5  quodauïïorïtate  Scripturœ  S.  probat  ,   cum-» 

M  m  mm  5  aie 


6\6  0BSERVAT10NES 

iAtf  aitT>avidPfalm4CVl\h  Excuflus  fum  ficutlocufte.  Et  Ecdef. 
*  XII.  Florebitamygdalus,  &pinguercetlocufta&diffîpabitur 
capparisj  ut enim  amygdalus ,  ait  Athanafws,  noneftcaro^  &  cap- 
paris  herbâ  eft ,  italocufla ,  qu£  crefcit  in  campo  tf  prato>  Jobannes 
enim ,  inquit  5  fipanem  non  corne  débat  ,  w#//0  w/»«/  carnem  :  *»f  / 
/7//^w ,  4/'/ ,  dÇKtfliKov  Çg&pa,  etM ,  /if/2  «£#j  Monacborum,  Ubi* 
nam  hacc  dixerit  Athanafius ,  juxta  cum  ignarifïimis  fcio.  Huic 
concinitFraterBrocardus,  Teuconicus,  (apud  Toftatum  ad 
hune  Matthsci  locum)  in  Libro  de  Terra  Sanfta,  dicens  [efuis- 
(einmultis  Monafieriis  apudjordanem  in  iocis  ubi  B.  Johannes  con- 
verfabatur  baptizans  & prœdicans  ,  &  ibi  cum  mulùs  Monacbis  fœpes 
eomedtffeherhas  ,  quasW.i  locuftas  ,  vocarit  ^  &  abundant  in  terra-» 
itta.  Et  dicunt  quodilU  erant  locuftœ ,  quas  eomedebat  B.  Johannes, 
Qua;  légère  non  memini  inBrocardi  Itlnerario  Magdeburgi 
exeufe  Athanafii  locum  fupralaudatum  refpicere  videtur 
Dionyfius  Carthuiianus ,  feribens  mnnuUosper  locuftas  inteW&e- 

iàZ  re  berbas  deferti  j  cum  non  vide aturprobabik  ,  quod  Johannes  ,  qui 
neepane  vefcebatury  cames  animalium  aut  aliquid  cottunt  corne  àerit„ 

Pïalm.  LXXVIL  6. 

'H 'QkaXXoV  19  7TViV^,A  (AU. 

HEfychïus»  ^EQxctXKQVi  «rfiÇfaa*j  «iispsvvav.  FirmatHie- 
ronymus  inEpiftola  adSuniam  &Fretelam.  Proprit.* 
QkuA:<t(xgç  ,  inquit  >  in  agricultura dicitur  ,  in [arriendo  ,  ideflf.ir» 
cu/ando,  t£  qtto  modo  ibi  qu£runturherb£  ,  farcubquœ  [ecentur-,  fie 
i$  ifte  retraciatum  cogitationum  fuarum  fÀî7x<Po^/K^ç  à  jarculo  de* 
monftravit.  Apud  Eunapium  in  vita  Maximi  Philofophi  me- 
morantur  cl  yiwcuytêioi 'AçmÇçw*  £icetAiQtej;  fie  enim  legendum 
cum  viro  magno  HenricoValefio  adSozomenum  pag,  ic8- 
ArtabripopulifuntLufitaniae  ,  apudquos  olim  mulieres  au- 
rum  farculis  effudiebant ,  ut  docet  Strabo  libro  3. 

<■        ■_'    "■   »     »■•  ■   1  ■  m  1  »i   1       ■  »  mu.  ,  1   j  1  1  11  m  1  1  '— M»»^ 

143.  Luc*  VI»  y» 

l^Oft  hune  verfum ,  fequentia  reperiuntur  tum  in  uno  Co- 
*  dice  Rob.Stephani,  tum  invetuftifïimoexemplariBeza?: 


SACRA  547 

«H/rzJ,  ÂvSpo7T£y  ei  /J&  eiêaç  u'noiifcy  ftetKclg/(&>  elel  '$  pujoiJoCc,- 
cïmKctTxepT®'  ngqGfytBcimiçelÇvciAif.  Qux'm  hune  fen- 
fum  exponit  Antonius  Loifellus,  Advocatus  Parifienfis,  vir 
inter  Iiteratos  notiffimus,  pag.-io,  &  feq.  Opufculorum  :  ri 
femble  déprime  face,  que  ce  foit  chofe  abfurde  de  dire  qti  un  hommes 
fait  bien,  quand  il  fait  qu!  il  travaille  en  un  jour  defefief(f  qu  il  fint 
mal  quand  il  rfen  fçait  rien  ;  d1  autant  qu'il  femble  au  contraires 
qu'en  le  fichant  y  il  face  mal,-  &  qu'il  foit  excufable  quand  il  n  en~*- 
fçait  rien>  Néanmoins  quand  on  confiderera^ue  noflre  Seigneur  par- 
hit  fouvent  par  paraboles  (S  énigmes ,  on  pourra  penfer  qu  il  entendoit 
dire,  que  fi  cet  homme  eftoit  desja  des  (iens  ,  &  tellement  convertipar 
hs  prédications  de  S.  Jean  ,  ouparlesfiennes,  quilfçjeuft  que  IcSab-  «.* 
bath  rt  eftoit  plus  rien ,  &  qu' il  eftoit  fait  pour  P  homme ,  &  non  Vhom- 
me  pour  le  Sabbat b,  ainfy  qu'il  dit  en  an  autre  lieu,  il  rfoffenfoit  point 
efiant  desja  délivré  de  la  loy ,  mais  que  s' il  eftoit  encore  en  la  vieille  peau? 
(f  dans  la  loy  de  Moyfe ,  ilpécboif  contre  icelle  en  y  contrevenant  àfon~j> 
efeient ,  &  of en  foit,  parce  que  nos  fautes  &  offenfes  fe  doivent  mefurev 
félon  nos  intentions  &  nos  confeienefs,     Recliffi  me» 


*45*« 


*48  -*H(°)$4*- 

DEMARQUES 

SUR 

Quelques  Paflages  de  la  Verfion  Fran- 
çoife  du  Noveau  Teftament  do 
Genève, 

-*H H**  -*H2-  §*~  4»<S*~  -*M§-<&  o  ^-|5.<H-  -*Hr<§**  •*§-&<!*• 
147.  1.  Cor.  X.  2g, 

C*r  la  terre  efl  au  Seigneur,  &C, 

Es  înterpres  tombent  d'accord  que  ces  paroles  nefe 
trouvent  point  dans  les  plus  anciens  Manufcrits,  & 
qu'elles  fe  font  gliffées  en  ce  lieu  ci  par  la  faute  des 
Copiftes.  Cependant  ceux-mefme  qui  ont  de- 
puis-peu retouché  nôtre  Verfion,  ne  fe  font  point  avifezde 
les  retrancher.  Chofe  étrange  !  que  l'on  (bit  aujourd'  hui  fi  ex- 
adt  à  ôter  des  auteurs  profanes  les  infertions  qui  s'y  rencon- 
trenr,&que  l'on  foit  (i  peu  foigneux  de  purger  les  auteurs  fa- 
14S.  cres  decellesque  la  témérité  des  premiers  Chrétiens ,  oui' 
ignorance  &  la  négligence  des  Copiftes  y  ont  fourrées. 


Hebr.  XIII.  4. 
Le  mariage  e(ï  honorable  entre  tous. 

L  faut  tourner,    £$ue  le  mariage  foit  honorable  entre  tous  5  &  Ia^> 
couche  fans  feuillure. 


Hebr.  I.   7. 
TL  faut  tourner,  Il  fait  de  fes  Anges,  tteszents,  &  de  [es  Mini- 
'flres  des  fiâmes  ardentes. 

Rom, 


SACREES.  649 

Rom.  VI.  4» 

Par  li  g  loire  du  Péret 

lEtraduiroisplûtoft,  parlapuifjance  du  Père  ,  pour   éviter  Y 
Jéquivoque  du  mot  de  gloire. 


T 


2»The(ni.7. 

Ourn  ez, Seule  ment  que  celui  qui  tient  maintenant  tapttijfancc ,  la 
tienne  jus  que  s  h  ce  que  [on  autorité  [oit  détruite. 


1.4* 


Matth.X.-î-.Marc.IIL  ig. 
Simon  Cananéen  ou  le  Cananéen. 

Bien  que  l'on  ait  ainfi  tourné  fuivant  quelques  Ma- 
nuferits,  il  ne  s'y  faut  pas  ici  arrefier?  il  vaut  mieux 
fans  comparaifon  fuivreS.  Luc  ,  qui  au  VI.  ch.  de  Ton  Evan- 
gile v.  if.  &  au  premier  des  Actes  v  ij.  a  rendu  Je  mot 
Hébreu  (  que  l'on  a  mal  interprété  Cananéen  )  par  celuy 
dez^tf-pfç.  II  faut  donc  traduire)  Simon  apellè  Zê/é  ,  com- 
me font  dans  S,  Luc  Meilleurs  de  Port-  Royal  ,  ou  ,  félon  d* 
autres ,  de  Pot-Royal  5  car  voici  comme  s'en  explique  l'Ora- 
cle du  Barreau,  Maiftre  Charles  du  Moulin,  parent  delà  Ret- 
neElifabet,  dans  fon  Harmonie  Evangelique  ,  p.  106. deP  1^0. 
édition  15^5.  Pontifiai  Monafierinm  Nonnarum  fundarunt  ,  & 
erexerunt  feptem  leucis  à  Parijîls ,  ver  fus  Occident  cm  hybernum  difians9 
nomim  Vas  Regale  :  ubifuper  columna  ad  latus  Septentrionale  Chori% 
fiât  vaspolitum  y  quodo fient ant  ut  unant  ex  fex  hydriis  ,  in  quibusChri- 
ftus  aquam  vinumfecit  :  fednon  continet  unum  congium  vini  ,  ut  ad 
convincendam  fuperfiitionem  mendacii  exploratttsfum ,  &  inveni  non-» 
ejje  vas  lapideum ,  utfahbajjcrunt ,  fedficlile ,  quaïta  figuliè  terra~» 
fingunt  & poïtunt prope  urbem  Bellopacenfem ,  ornandorum  abacorunt^ 
caufâ.  Cette  Harmonie  de  du  Moulin  a  efté  prefque  fupri- 
méedésfanaiflanceparlesCalviniftes  ,  avec  d'autres  Pièces 
du  mefme  du  Moulin  contre  Calvin  ,  fi  nous  en  croyons  Ar- 
naud de  Pontac  ,  Evefque  deBazas  >  dans  fes  Notes  fur  la^» 
Chronique  d'Eufébe ,  p.  n  7* 

Nnnn  Rom. 


IJI. 


tfli 


4jo  OBSERVATIONS 

Rom.X.  17. 

La  foi  dwc  eft  par  rouie  :  'd  fouie  par  la  parole  de  Dieu, 

LE  mot  duc  j  fignifiant  ici  la  mefme  chofe  que  dans  le  verfet 
précédant,  voici  comme  je  voudrois  tourner:  La  foi  donc 
s 'engendre par  la  prédication,  &  la  prédication  fe  fait  fuivant  laparoltj 
de  Dieu, 


Marc,  XIII.  3  x. 
Et  à  cette   heure    là» 

JEtourneroisplûtoft,  & 'à  cette  fai 'fon  la  j  parce  que  fi  perfonne 
ne  fait  le  jour  de  la  venue  de  Jefus  Chrift>  à  plus  forte  raifon 
en  ignore-t-  il  l'heure. 

Luc.  XI.  6> 

TOurnez  fuivant  le  Grec>  Parce  qu'un  de  mes  amis  s  eft  dé  tour- 
né de  fon  chemin  pour  me  voir ,  (S  je  nay  rien  à  lui  prefenter. 


A! 


i.  Tim.  III.  z. 

U  lieu  d'oeuvre,  je  dirois  charge ,  qui  eft  le  véritable  norru 
>de  T  Epifcopat.  Du  moins  eftoit-ce  I'  opinion  des  pre- 
miers Chrétiens  ,  qui  fe  reprefentant  les  pênes  &  les  fati- 
gues, dont  il eftoit alors  particulièrement  acompagnè  ,  Io 
fuyoient  avec  autant  d'empreiïement  que  nous  le  recher- 
chons aujourd'hui.  Les  Chrétiens  d'Egypte  (  au  raport  du 
Père  Vansleb  ,  Jacobin,  dans  fonHiftoiredei'Eglife  d'Ale- 
xandrie, écrite  au  Caire  en  iôyz. &  1^75.  )  n'en  font  pas 
un  autre  jugement.  Car  auffi  toft  que  quelcun  foupçonne 
qu'on  le  doit  propofer  pour  eftre  Patriarche  >  ils'  en  fuit 
if},  dans  les  défertsj  oùles  Janifiaires  vont  le  prendre,  lui  mé- 
tanten  fuite  les  fers  aux  pies,  &  leconduifant  ainfi  enchaî- 
né au  lieu  où  fe  fait  1'  aflemblée.  Aquoifepeutraporter  ce 
qu'écrit  Jean  Ratifie  Folenge,  f  un  des  meilleurs  Moines  de 
l'Ordre  de  S.  Benoift,  dans  fon  Commentaire  fur  le  fécond 
chapitre  de  la  première  Epitre  de  S.  Jean  :  Apud  Campa- 
nos  monachos^  dit-il ,  extant  Annale sy  in  quitus  illudinter  cttera-* 

mémo- 


S    A    C    R    E'    E    S.  6ft 

memorabile,  dignumque  quod  adpoflerorum  exemplum  in  <et  aut  fa- 
xum  incidatur,  fattum  legimus.  Cum  enim  in  Cavenfi  Cœnobio,quod 
pr opter  fréquent iam  monachorum  m  [anftimtem ,  tum ,  ob  ingentem 
fortunarum  vint  &  copiant  (ex  hù  enim  mille,  (S  eo  amplau  ,  alebantur 
monacbi)  celeberrimum  fuit ,  in  àcmortui  locum  creandm  effet  Ab- 
bas,  bif  quibus  eleftio  décréta  erat ,  quorumque  intererat  ,  ne  quid 
dijftdiioriretur,  provider  e,  locum  antea  quàm  ad  eletlionemperventum 
ejfet,  ab  arm  atti  circumfederi  militibus  imperabant,  ne  (ci  lie  et  fuffetlus 
eletlioni  relutlans  fugeret.  Adeo  fantlijfimi  ilîi  virifubeffe  magù^qukm 
prœetfe  ctteris  ambiebant.  Voila  ce  que  dit  ce  bon  Moine,  frè- 
re de  Théophile  Folenge,  au(ïiBénéclic1in,qui  a  publié  quel- 
ques Ouvrages  fous  le  nom  de  Merlin  Cocaie. 

Colofï.  I.  24. 

J  *  acomplù  le  refte  des  affligions  de  thrifl, 

CEtte  verfionfonne  un  peu  mal  aux   oreilles  Chrétiénes. 
Pour  l'adoucir,  je  traduirois,  J' acomplu  les  fuites  des  affli- 
ctions deCbrift.    Le  mot  Grec  v&cifurfk  lignifiant  aufiî  cela. 

i.Cor.  XIV.    2. 

Une  langue  étrangère, 

¥  L  nefaloitpas  dans  tout  ce  chapitre  métré  le  motdétran- 
*géreen  lettre  Italique,comme  s'il  nefetrouvoit  point  dans 
l'Original.  Ceux  qui  font  tant  foit-peu  verfezdans  la  lan- 
gue Gréque,  favent  que  yxdora,  nefignifie  pas  feulement  une 
langue,  mais  auffi  une  langue  étrangère  ou  barbare ,  tko  eL7re£eva- 

(J&lw  tyïteKrv ,  comme  parle  Euftathius  fur  le  premier  li- 
vre de  l'Iliade. 

1.  Cor.  XIII.  7. 
Elfe      endure     tout. 

SAintPaul  ajoutant  un  peu  après,  elle  [«porte  tout',  qui  eft 
lamefmechofe,  je  croirois  volontiers  qu'au  lieu  de  094, 
ilfaudroit  lire  ici  siçyi  ,  &  tourner,  elle  aime  tout.  S.Cyprien 
en  deux  endroits  de  fes  Oeuvres,  au  Traité  du  bien  de  la  Pa« 

Nnnn    2,  tien  ce, 


if  4. 


ijy« 


éjz  OBSERVATIONS 

tience,  &  dans  celui  de  l'Unité  de  l'Eglife  ,  fèmble  avoir 
fuivi  cette  leçon,  tournant  diligit%  Si  l'on  retient  çzyl  ,  il 
faut  tourner,  elle  couvre  tous. 

ijo\  Apoc.XIII.8. 

Dont  les  noms  ne  font  point  écris,  8iC. 

VOici  comme  ce  paflage  doit  eftre  traduit  :  Z)<?»/  /<?/  noms 
ne  font  point  écris  dés  ta  fondation  du  monde  dans  le  livre  de  p/'e_> 
deV  Agne.iuqui  aefltimmolL  II  ne  faut  pour  jultifier  cetto 
verfion  que  lire  le  verfet  p.  du  17.  chapitre;  &  il  y  a  lieu  de 
s^étonner  que  les  Théologiens  fe  travaillent  tant  ici  fans 
neceffité  ,  à  nous  faire  voir  en  quel  fens  Jefus-Chrift  a  eftê 
immolé  dés  la  fondation  du  monde.  Ceux  qui  feront  cu- 
rieux d'aprendre  leurs  diférentes.  opinions  fur  ce  paflage,  n* 
ont  qu'à  confulter  les  Mélanges  de  Thomas  Gataker  ,  l'un 
des  plus  favans  Théologiens^  &  des  plus  exacts  Critiques  que 
nous  ayons. 


*f7* 


*J3- 


i.Cor.  XV.  f4» 

La  mort  eft  engloutie  en  vitloire, 

"IL  y  a  dans  le  Grec  «5  w*@*,  qu'il  faut  tourner  pour  jamais  t 
-"Muivant  le  ftile  des  Septante  ,  dont  S.  Paul  raporte  ici  la_» 
ver(ion.  Ainfi  au  2.  des  Rois  (  qui  eft:  félon  les  Hébreux  lo 
2.  livre  de  Samuel)  ch.  2.  v.  16.  ,Abner  demande  à  Joab  ,  1* 
êpée  devorera-t-elle  «j  Sbi®»*  C  eft  à-dire,  toujours,  ou* 
comme  nôtre  verfionla  fort  bien  rendu,  fans  cejfe, 

1.  Cor.  XV.  y & 

Ou  eft  a  mort  !  m  vitfoire  &c. 

ÎLnefaloït  pas  changer  Tordre  qui  eft  dans  le  Grec,  où  F 
aiguillon  eftatribuè  à  la  mort,  &  Ta  victoire  au  fépulcre» 


a 


Matth.VI.  27. 

Jtfai  eft  ce  qui  par  (en  fouci  (fc* 

Uand  je  coniidére  que  Jéfus  Chri-ft  difant  la  mefme  chofe 

dans 


SACREES»  en 

dans  S.  Luc» ch.  XII.  v.zf.  ajoute  auffi  toft  après,  Si  doncvont 
ne  pouvez  pas  mefme  ce  qui  efi  trks-petit  (Se,  Je  ne  vois  pas  quCu 
le  mot  ^Ajx/afoit  commodément  rendu  par  celui  de  ftaturt^y 
l'addition  d'une  coudée  à  la  Mature  d'un  homme,  nepou- 
vant  parler  pour  tres-peu  de  chofe.  Ainfije  fouferis  volon- 
tiers à  l  opinion  d' un  docte  perfonnage  d' Angleterre,  nom- 
mé Dounaeus  ,  qui  tourne  le  mot  jJàmm*  par  celui  d' ntas;  &  je 
ne  fais  nulle  difficulté  de  traduire  après  lui,  £ui  efl-ce  qui  par 
fon  foucipeut  ajouter  une  coudée  à  [on  âge  ?  Au  mefme  fens  à-peu- 
pres  que  David  dit  à  Dieu  auPfeaume  XXXIX. v,d.  VoiUtuas 
réduit  mes  jours  à  la  me  fur  e  de  quatre  doits, 

Jeh.1. 16.  1J9. 

Et  grâce  pour  grâce* 

LE  célèbre  Dounasus  ,  que  nous  venons  d'aléguer  ,  pré- 
tend qu'il  faille  tourner ,  (S grâce  fur  grâce.  La  prépofition 
àv-n  fignifiant  quelquefois^ ,  comme  il  le  prouve  par  un  beau 
paflage  du  Poète  Théognis.  Je  fuis  de  fon  fentiment.  Voyez 
le  dodte  &  pieux  Davenant,  Evefque  de  Salisburr,  dans  fonu 
Traité  de  la  Jufticehabituéle  &acluélech.  16, 


L 


i.Pier.V.  1. 

Je  prie  les  anciens  (fc* 
E  mot  à' Ancien  efïznt  équivoque  r  jecroique  par  tout  011 


il  Hgnifie  les  Miniftres  de  l'Evangile ,  on  ne  ferait  pas  mal 
de  métré  celui  de  Pafteur  -y  puifque  le  nom  de  Preftre  (qui  eft  le 
terme  de  l'Original)  n'eft  pas  du  gouft  de  nosgens.  En  quoi  160* 
je  m' étonne  qu'ils  foyent  plus  délicats  que  Calvin  ,  quia  par- 
lé de  ce  nom  avec  vèn  ération ,  comme  le  prouve  le  favant  M» 
Porréedans  fon  Apologie  pour  lesProteftans  p.  î^f.  AufïU1 
Eglife  d'Angleterre  a-t-elle  retenu  ce  nom  y  juftifianten  cela, 
comme  en  autre  chofe,  qu'elle  eft  pri[c<e  &  Apoftolic<e  amiquita- 
tïs pra ctterii iftudiofjjjima ,  comme  lapelle  l' iliuftre M.  Vefïius, 
dans  une  Lettre  à  Monfreur  le  Comte  d'Oxford, 

Nnnn    j  Ephe£ 


éfi  OBSERVATIONS 

Ephef.  VI.  i  u 
Ayant  les  pies  chauffez  de  la  préparation  de  l  *  Evangile  de  paix. 

CEt  endroit  a  eftémal  tourné  par  nos  Interprètes  ,   pour 
_  avoir  ignoré  le  ftile  des  Septante  ,  quiemployentlemot 
i-muctoî*  non  feulement  pour  préparation  ,  maisaufïi  pour  bafe 
ou  fondement.      Voyez  lePfalm.  LXV.  ver.  6.  &Ie  LXXXIX. 
l®1'     ver.  14.  C'eft  en  ce  dernier  fens  que  l'Apôtre  s'en  fert  ici. 

Rom.  XII.  i£* 

TOurnez  5  AT 'ayez  pas  grande  opinion  de vous-me(mes.  Cet  en- 
droit eft  tiré  de  Salomon  Proverb.  III.  7.  S,  Pierre  1 .  Epit. 
IV.  18.  enraporteunautre  ,  qui  fe  lit  au  ch.  11.  du  mefme  li- 
vre ver.  3 1 .  fuivant  la  verfion  des  Septante. 

EphJV.io» 

Mais  ce  nefipasainfique  vous  avez  aprisCbrift* 

TE  traduirois  plùtoft  ,    Mais  Un  en  doit  pas  eflre  ainfîde  vous  ,  qui 
^avezapris  Cbrifi.     Le  Grec  foufrantaifémer*  cela» 


S! 


loi,  Jud.9. 

N'ofa  prononcer  fentenee  de  ntalédiftion. 

K\  par  Michel  l' Arcange  vous  entendez  un  de  ces  premiers 
1  Efprits  bienheureux,  qui  exécutent  de  tems  en  tems  les  or- 
dres de  leur  Souverain  ;  le  terme  de  »>/?/•  me  paroift  trop  bas 
&  trop  peu  convenable  à  l'excellence  de  leur  nature .  A  plus 
forte  raifon  fans  doute ,  Il  par  Michel  l'Arcange  on  entend  je- 
lus  Chrift  luimefme ,  comme  font  quelques  Interprètes,  fon- 
dez fur  le  1 .  verfet  du  1 2.  ch .  de  Daniel.  Je  tournerois  donc, 
ne  put  fe  ré  foudre  à  prononcer ,  ou  ne  voulut  point  prononcer  fentenct* 
de  malédicîion. 

2.Cor.X.  ?. 

TOurnêz ,   mais  divinement ,  OU  tréspuijfantes  5  &  voyez  AcT. 
VII.zo.&Jon.IlI.  h 

Matt. 


S    A    C    R    E'    E    S.  tfj 

Mm*  xxvi.  2(5.  l6^ 

Et  comme  ils  m  ange  oient. 

]E  tournerons  plûtoft  avec  d'autres ,  Et  après  qu'ils  eurent  mangé. 
Jéfus  Cbrift ,  joignant  ici  immédiatement  l'inftitution  de  P 
Euchariftie  à  la  célébration  de  la  Pafque  ,  femble  avoir  donné 
lieu  à  la  pratique  des  Romains,  qui,  fuivant  Iereprocheque 
leur  font  les  Grecs  dans  l'Hiftoire  de  l'Eglife  de  Rheims  deFlo- 
doardliv.  3.CÏ1. 17.  métoient  autrefois  un  Agneau  fur  l'autel 
avec  le  Corps  de  nôtre  Seigneur,  &  le  bénifibyent.     Sur  quoi 
Ratran  au  premier  chapitre  du  premier  livre  de  fon  Traité 
contre  les  Grecs,  &  au  g.  du  4.  dit  qu'ils  acufent  faufiement  ks 
Latins  d'avoir  une  telle  pratique.       Ceft  aufli  le  retranche- 
ment du  fameux  Père  Sirmond ,  dans  fa  Di(ïertation  de  l'ufage 
du  pain  fans  le  vin,  &  celui  du  Père  Maimbourg  ,  auteur  peu 
exact,  dans  fon  Hiftoire  du  Schifme  des  Grecs.     Cependant, 
voici  comme  parle  l'Abbé  Suger,  ce  Miniftre  fi  fidèle,  dans     jfy; 
la  Vie  de  Louis  le  Gros  :  Papa  divina  divine  celebrans  ,  agniveri 
Pafcbalis  vitlimas  facratijfimas  nobis  cocperanda  immolavit.     Finit  4-> 
vero  MiJJa ,  eretlis  in  clauftro paUiisfirato  menfir ,  materialem  agnum 
thoris  accubitatifumunt.   De  plus,  feu  mon  Père  m'a  fait  remar- 
quer, que  le  Père  Sirmond  au  4.  chap,  delaDiflertationquO 
j'aialéguée,  produifoit  ,  d'un  Manufcrit  de  S.  Germain  des 
Prez,  une  figure  qui  fembloit  démentir  ce  qu'il  avoitavancé 
contre  les  Grecs  au  3  ♦  chu  Cette  figure  eft  celle  d'un  Preftro  * 
qui  eft  entre  deux  autels ,  fur  l'un  defquels  il  y  a  un  bouc  &  un 
agneau,  &  fur  l'autre  plufieurshoftiesmarquées  d'unecroix, 
&  un  calice.    Enfin ,  voici  ce  que  dit  le  Préfident  Fauchet ,  P 
un  de  nos  plus  francs  Hiftoriens  ,  dans  la  Vie  de  Charles  Io 
Chauve;  Entre  les  cbofes  que  les  Grecs  reprochoyent  alors  aux  Ro- 
mains ,  ejtoit  celle~cy\§lue  nous  mettions  un  Agneau  fur  ly Autel  avec  le 
Corps  de  notre  Seigneur ,  &  le  benifjions.        A  propos  de  quoy  ,  fay  au-        , 
trefois  ouy  dire ,   que  radis  les  Moines  mange -poiffbns  ,  le  Jeudy  avant 
Pafque  s ,  faifoyentroflir  un  Agneau   ;    lequel  porté  fur  l'autel  de  r 
Eglife  ou  table  du  refetloir  j  chacun Talloit  toucher  du  bout  du  doit ,  fuc • 
çant  lagraiffe  quiytenoit.       Pour  l'éclairciflement  des  trois  té- 
moignages que  je  viens  daléguer ,  j'ajouterai  ici  ce  que  dit  lo 

favant 


6$6  OBSERVATIONS 

favant  Cardinal  Bona  dans  (es  Liturgiques ,  Iiv.2.c.  8- fecfl.  5-, 

Inter  calumnias  adv?r[usEcclefiamRomanam,qud*  PbotiuiBu/garijeRe- 
gi^hicRomanoPontificiNicolao  mijit^una  bœc  fuit,quodh  Pafchate  more 
Jud nie  oAgnum  fuper  altare  ÇimulcumDowimcoCorpore  offerret  tfbene- 
dizeret-Sed  hocputidum  mendacium  e(i:  quamvis  tnim  Romana  Scclefia, 
Agni  cantibus  Sacer  dot  aient  benedicJiortew  impertirifoleret\  non  eas  ta* 
wen  aut  fuper  ait  are  col!ocabat}aut  ftmulcumChrijii  cor  pore  0 fer  ébat,  feu 
benedicebat,  Extat  Agni  beneditl  io  pro  die  Rejurreftionis  in  Ordine  Ro  - 
mano  j  ipfaenim  die  Agni  carne 's  Sacer dotait  benedicliene  fanfîificat as 
fidèles  comedebant  ob  reverentiam  Cbrijîi  Agni  immacaiatipro  nobts  oc* 
cift  3  idque  olim  in  ejus  figurant  Domino  pr<ecipiente  conflituit  Mo  [es  tan~ 
1&6*  quamJudaiciPafc bâtis  ceremoniam.  Nimio  zelo  banc  ritum  tan  quant 
fuper ftitiofum  &  erroneuw  Walafridus  Strabo  reprehendit  cap.  i$,  nec 
video  1  curadeo  acerbe  morem  antiquiffimum  ab  Ecclefîa  approbatum-jy 
&  hodie  adhuc  vigentem  ,  infeftetur  5  cum prœfertimfatcatur  ,  quod 
ne  que  w  aitari ,  fedfub  ipfo  veljuxta  ipfumponeretur ,  nequefimul  cum 
Dominico  cor  pore ,  ut  ncquiter  La  fini  s  impofuitPbotius ,  fedpreprias 
benediftionetf  à  confecratione  Corporis  Cbrijîi  multum  diverfa,  bene- 
diceretur.  Aliqucmfortafis  abufum  improbat  ,  quemnonindicatj 
aut  refpexit  adCanonem  illum  Africanum-t  quo  inter  ea,qu&  offer  riper- 
mittuntur  ,  Agnutnonrecenjetur.  C'eftcequeditcefavant& 
pieux  Cardinal  \  dont  tous  les  Ouvrages  font  écris  dans  un  fti- 
le  fi  (impie,  fi  net  &  fi  édifiant;  particulièrement  celui  qui  su 
pour  titre,  Mamduftio adCœlum  ,  quieft,  à  mon  avis  ,  uno 
Pièce  incomparable. 


167.  Hebr.  VI.  £. 

DelaDoftrine  desBatêmes. 

IL  faut  tourner  ,  de  la  doBrine  quon  en  feigne  a  ceux  qui  doivent 
e/irebatifezj  comme  linfinue  l'incomparable Grotius,  (qui 
mus  mibiy  inter  tant  multos  Tbeologos,  non  Ttjeologus^   Tbcobgui  ejî) 

écrivant  fur  le  verfet  1 9.  du  z8..ch.  de  S.  Mathieu. 


SACREES.  6S7 

Art.  VIII.  jj. 

Mais  qui  re  citer  a  fa  durke  ? 

TEdirois  plûtoft  fuivant  la  plus  ordinaire  lignification  du 
mot  Grec ,  Mais  qui  recitera  fa  lignée  ?  entendant  par  la  li- 
gnée ou  la  poftérité  de  Jêfus-Chrift  ,  tous  ceux  qui  de voyent 
croire  en  lui.  Les  verfetsio.&  n.du;?.  d'Efaïe(doùco 
paftage  eft  tiré)  femblent  autorifer  cette  interprétation. 

i.Tim.  IV.  8.  16$* 

TOurnez  ,  Car  les  exercices  du  corps  fervent four un  peu  de  tems\ 
mais  la pietkeft  utile pour  toujours  ,  les  biens  de  lavieprëfente  (S 
ceux  de  la  vie  future  lui  ayans  efit  promis. 

i.Tim.  V.  3. 

IL  faut  tourner ,  Aye  foin  des  veuves  ,  &  au  verfet  1 7,  double  en~. 
tretien,  au  lieu  de  double  honneur. 


Matth.  VI.  2.  f.  16.  I(<^ 

En  vérité  je  vous  dis  qu'ils  rotyivcnt  leur  falaire, 

Luc.  VI.  14. 

Malheur  fur  voies,  riches  ;  car  vous  remportez  vôtre 
conjolation, 

LE  mot  ân'xto  qui  eft  dans  l'Original,  ne  fignifie  pas 
fimplement  recevoir  ou  remporter,  comme  nos  Interprètes 
lbntrendu  dans  ces,  paflaees,  mais  recevoir  ou  remporter  tout 
cequelonpeutatendre  ou  effkrer,  comme  l'a  doftement  prou- 
vé ThomasGataker,dans  fonCommentaire  fur  les  Penfêes  de 
l'Empereur  Antonin  p.  178.  C'a  eftéaufll  ,  ce  mo 
lemble,  i  opinion  de  S.  Cyprien,  tournant  dans  S.  Matthieu, 
compleverunt  mtrcedemfuam.  Il  faut  donc  traduire  après  lui, 
Enveritkje  vous  dU  qu'ils  ont  receu  tout  leur  falaire.  Et  dans  S. 
Luc,  Malheur  fur  vous ,  riches',  car  vous  avez  remporté  toute  vôtre  l7°* 
confolation. 


\ 


Oooo  Matt. 


ész  OBSERVATIONS 

Matt.  V,  48. 

Soyez     donc    parfaits* 

'Ournez>  Soyez  donc  bienfalfans^  comme  vofire  Père  ,  qui  ejt 
dans  le  ÇieJ,  eft  bienfaifane. 


2.  Pier.  III.  i. 

TOurnez  fuivailt  le  Grec,  Par  laquelle,  comme  par  la  précé- 
dante ,  je  réveille y  &c4   ou  dans  laquelle ,  comme  par  la  pre- 
miere,  je  réveille  par  mes  avertijjemens  lafincèrité  de  vos  âmes, 


l7lt  a.TimJII.  14. 

Et  qui  t  ont  efié  confik.es* 
¥L  faut  tourner,  &  dont  tu  as  efié  pleinement  rf^W.HefychiuS. 


Jeh.  XV.20. 
S^  ils  ont  gardé  ma  parole  &c. 

T[L  fufit  devoir  ce  qui  précède  ce  paffage  &  ce  qui  le  fuit, 
*pour  tomber  d'acord  qu'il  eft  mal  tourné.  Si  bien  que  je 
m'  étonne  quas  ceux  qui  ontdepuis  peu  retouché  noftre  Ver- 
fion,n'ayent  pas  pris  garde  que  le  terme  Grec  fignifioit  ici 
èpier.ll  faut  donctraduire5»$"  ils  ont  épie  mes  parole  s, ils  épieront  auffi 
les  vôtres.  L'éloquent  Cordelier  Férus  eft  le  premier,queje  fâ- 
che ,  quia ainfi entendu  ce paftage.  Après  lui,  Laurent 
171*  Chaderton>  Théologien  de  Cambrige  ,  Thomas  Gataker 
&  M  Sarrau  ont  eu  la  mefme  penfée.  Joignez  à  tous  ces 
grans hommes  l'excellent  M»  Graverol,  dans  fon  Serrnon_> 
intitulé,  La  Porte  étroite, 

Ephef. 


SACREES.  es? 

Ephef.  V,  4. 
Mats  pîîitojî  des  aiïi&ns  de  grâces, 

SAint  Jérôme  a  fort  bien  remarqué  fur  cet  endroit ,  quej» 
le  terme  d'  action  de  grâces ,    aufîi  empl  oyé  par  Y  Inter- 
prète Latin  >neftoit  point  ici  à  propos  ,-  &  il  foupçonnne-» 
fort  judicieufement  que  le  mot  Grec  êv%cte/si*  devoit  ligni- 
fier des  paroles  douces  &  agrkahles.    Depuis ,  le  Père  François 
VavaflTeur*  Jéfuite ,  dans  fon  docle  &  ingénieux  Traité  du 
Stile  Burlesque  pag.  189.  a  fi  dignement  apuyé  la  conjectu- 
re de  Saint  Jérôme  ,  qu'elle  peut  pafler  pour  une  démon* 
ftration.    Avant  le  Père  Vavafeur,  M.  de  Saumaife 
avoit  fait  la  mefme  remarque  dans  fon  Livre 
de  TUfure  des  Banquiers 


Oooo  2       LET- 


66o  LETTRE 


m< 


LETTRE 

A 

MONSIEUR  CLAUDE 

SUR 

La  Verfion  Françoife  des  Bibles 
de  Genève. 


MONSIEUR  CLAUDE. 

Monfieur> 

I'AI  apris  avec  bien  de  la  joye  que  vous  travailliez  depuis 
quelque  tems  à  la  réformation  de  la  Verfion  Françoife  de 
nos  Bibles.  Il  n'y  a  perfonne  qui  foit  plus  capable  quo 
vous  d  un  emploi  fi  noble  &  fi  glorieux  j  &  après  tant  ^o 
beaux  Ouvrages  que  vous  avez  donnez  au  public  ,  ilneftrien 
qu'on  ne  doive  atendre  de  la  pénétration  de  vôtre  favoir.  L' 
on  ne  peut  douter  que  les  deux  parties  de  nos  Bibles  n'ayent 
efté  tournées  &  retouchées  de-rems  en-tems  avec  peu  de  foin; 
mais  le  Vieux  Teftament,  fi  j'ofe  le  dire,  eft  plus  mal  tourné 
fans  comparaison  que  n  eft  le  Nouveau.     Ce  qui  vient ,  à  mon 

avis 


à  Mr.  CLAUDE.  4é\ 

avis  du  mépris  que  l'on  a  fait  de  la  Verfion  des  Septante.  Vous     .   ^ 
connoiffez,  MONSIEUR,  le  mérite  de  cette  Verfion  ;  Vous        ' 
favezfon  antiquité,  &  par  qui  elle  a  efté  faite  j  Vous  ignorez 
encore  moins  l'eftime  qu'en  ont  fait  lesEvangéhites  &  les 
Apôtres  ,   foit  lors  qu'ils  ont  cité  de  defiein  quelques  endrois 
du  Vieux  Teftament  ,  ou  lors  qu'ils  n'y  ont  fait  qu'alufiorL,. 
Je  ne  dis  rien  de  la  pratique  de    *    tous  les  Chrétiens  de  1'*  Alarefer- 
Orient,  qui  fe  font  conftammentfervis  de  cette  Verfion  >  de-  vedes  Syn* 
puis  la  namance  de  rEglife  jufqu'  a  prefent.    Je  ne  dis  rien  non  Ie  remarque 
plus  de  la  pratique  des  Chrétiens  de  l'Occident,  de  qui  toutes  icr.  p/  si- 
lesVerfionsde  la  Bible  ont  efté  faites  fur  les  Septante  jufqu'aumc?n,Tre!tre 
cinquième  (iécle  5  que  S.  Jérôme  entreprit  par  une  témérité  de  l'  0ratu-; 
inouïe  de  faire  une  Verfion  fur  l'Hébreu  ;  qui  fut  à  la  vérité  je;°fcJ5rAe 

,  .  ,      '   1^    «,  n     •   r       danslesLou- 

mifeen  Grec  par  Sophronius  ,  (dont  la  lraduaioneltcitee-»tumesEccic. 
par  Héfychius  Preftre de  Jerufelem  &  par  Procope  de  Gazo)      177, 
mais  qui  tut  aufïî  fort  blâmée  par  S.  Auguftin  ,  &par  lesEgli-  fiaftiques 
fesd  Afrique  ,  quifuivoyent  la  Verfion  des  Septante.     A  vécues  Oricn- 
tousces  avantages,  cette  pauvre  Verfion  n'a  pas  lai{Téd'eftrotaux',^'. cc 
mepnlee  $  particulièrement  par  nos  Reformateurs ,  &  par  Javanta^e, 
ceux  qui  les  ont  fuivis ,  tous  ayant  mieux  aimé  imiter  l'exemple  grandcnne- 
deS.  Jérôme  &  de  fespartilans  ,  que  celui  d-un  nombre  près- mi  desfrau- 
que  infini  d'Eglifés  qui  avoient  efté  avant  lui.       Mais  queft-ildes  Pies- 
arrivédelà?  Permétezmoi,  MONSIEUR,  deledire;  quel-^eerzvJe5 
quechofeàpeuprésdefemblableàcequiarrivaàceuxquiéle- tions  fur  ]e 
voyent  la  Tour  de  Babel.      Dieu  par  un  effet  de  fa  fageprovi-  voyage  du 
dence  ,  a  confondu  en  quelque  forte  le  langage  des  Interpré-  Mont  Liban 
tes  ,  &neieurapasmefme  permis  bien  fouvent  de  s'enten- dupé,;e  Dan~ 
dre  euxmefmes.       Ceft  ce  que  je  pourrois  juftifier  par  divers  dlm  Jcrulte' 
exemples  tirez  des  Verfions  Latines  de  Pagnin  ,  dePellican_j, 
de  Munfter  ,  de  Léon  de  Juda  ,  deCaftalion  ,  de  Benoifl: 
Arias,  furnommé  Montanusàcaufe  defonpaïs ,   &de  Fran- 
çois du  Jon.  Mais  pour  ne  matacher  qu'à  noftre  Verfion  Fran- 
çoife   ,   bien  qu'elle  foit  préférable  à  celles  que  je  viens  do      187*. 
nommer,  elle  eft  pourtant  déféctuefe&  très  mal  tournée  en 
beaucoup  dendrois.      J'en  raporterai  ici  quelques-uns  pour 
échantillon,  fur  lefquels  je  ferai  ravi  d'avoir  voftrefentiment. 

Oooo    }  Ceux 


66z  LETTRE 

Ceux  qui  liront  avec  quelque  foin  le  verfet  huitième 
du  premier  chapitre  de  la  Généfe ,  ne  manqueront  pas  de  de- 
mander pourquoi  Dieu  ne  donne  point  fon  aprobation  à  co 
qu'il  fit  le  fécond  jour  ,  comme  il  l'avoit  déjà  donnée  à  ce  qu' 
il  avoit  fait  le  premier ,  &  comme  il  la  donne  encore  à  ce  qu'il 
fit  en  fuite  ?  Si  nous  confultons  les  Rabins  ,  (que  nos  Inter- 
prètes n'ont  que  trop  fuivis)  ils  ne  nous  entretiendront  que  de 
rêveries»  Les  uns  nous  diront  que  Dieu  ne  donna  point  d' 
aprobation  à  ce  fécond  jour  ,  parce  qu'il  fit  alors  le  lieu  des 
damnez  :  les  autres,  parce  que  les  Anges  déchurent  alors  de 
leur  origine.  Ne  font  ce  pas  là,  MONSIEUR,  de  belles  rai- 
fons,  &  bien  capables  de fatisfaire  ?  Quand  Dieu  auroit  fait 
l'Enfer  ce  jour-là,  lui  auroit-il  refufé  fon  aprobation?  L'Enfer 
*7°*  ne  peut-il  pas  eftreapellé  bon,  entant  qu  il  fert  à  exécuter  co 
que  Dieu  arrefte  des  reprouvez  ?  Et  quand  les  Anges  feroient 
alors  déchus  de  leur  origine ,  Dieu  auroit-il  ceffé  de  dire  que-, 
cequ'  il  avoit  fait  ce  jour-là  eftoit  bon  ?  La  chute  des  An- 
ges regarde-t-elle  Dieu?  &  pour  avoir  fait  leur  fubitance:  efl> 
il  lauteur  de  leur  rébellion?  Mais  peut  eftre  que  S.  JérômOj 
l'un  des  plus  doctes  Pères  Latins  ,  &  qui  vivoit  long-temps 
avant  ces  rêveurs,  nous  contentera  davantage  :  Dieu,  dit-il 
au  9»  chapitre  du  premier  livre  contre  Jovinien ,  ne  donna  point 
d' aprobation  au  fecondjour  ,  pane  que le  nombre de  deux  ofteCunitk. , 

ef  efl  la  figure  du  mariage.      Il  répète  la  mefme  chofe  dans  foru 
Commentaire  fur  le  premier  Ch.  de  Aggêe. 

Quand  jaurois  aflez  deloifir  pour  mocuper  à  la  ré- 
futation de  ces  bagatelles  ,  vous  ne  me  confeilleriez  pas, 
MONSIEUR,  jem'aflure  ,  de  m'y  arrefter  un  feul  moment; 
non  plus  qu'a  l'examen  des  raifons  de  feu  M.  de  la  Place ,  d'ail- 
leurs très  habile  Théologien  ,  touchant  ce  défaut  d'aproba- 
I8°»  tien.  J'aime  donc  mieux  fuivre  ici  les  Septante  ,  qui,  ayant 
eu  des  exemplaires  Hébreux  plus  entiers  que  ne  font  les  nô- 
tres ,  ont  mis  une  aprobation  au  fécond  jour  comme  à  tous 
les  autres.  Au  refte,  ce  n'eft  pas  d'aujourd'hui  que  l'Hébreu, 
tel  que  nous  lavons,  eft  ici  défectueux  ;  Origénedansfon_i 
excellente  Lettre  à  Africanu$>  publiée  par  M»  Wetftein,  té- 
moigne 


à  Mr.  CLAUDE.  6<5* 

moigne  qu'il  neftoit  pas  plus  entier  de  Ton  tems  ,  &  que  les 
Juifs faifoyent  fur  cet  endroit-cidegrandesqueftions. 

Gen.  I ,  Ç .  Puis  Dieu  dit ,  que  les  eaux  ,  qui  font  au  dejfous 
de s  deux  ,  foyent  affemllk.es  en  un  lieu  ,  &  queleSecaparoiffe  i  & 
ùnfifut,  Apres  cela,  les  Septante  ont.  Les eaux donc ,  qui  {ont 
au  dejfous  des  deux  ,  furent  ajfemblk.es  en  un  lieu  ,  &  leSecaparut, 
Cet  endroit  me  perfuade  que  l'Hébreu  eft  encore  ici  défectu- 
eux. Les  ver  fets  1 1  .Se  1 6.  de  ce  chapitre  me  confirment  dans 
cette  opinion,&  je  ne  puis  douter  que  ce  que  j'ai  raporte  ne  foit 
desSeptante,  puis  que  S,  Clément  y  fait  alufion  dans  fonEpi- 
tre  aux  Corinthiens  p.  2g.  comme  la  remarqué  le  Docteur  Pe- 
arfon,  cette  belle  lumière  d'Angleterre  ,  dans  une  favanto  igii 
Préface  contreS.  Jérôme  fur  la  Bible  des  Septante.  Ceft  auflï 
ce  que  prouvent  adez  long  Philoponus  fur  cet  endroit  delà.* 
Gênéfe,  &  le  docte  Jéfuite  Fronton  du  Duc  ,  dansfesNotes 
fur  S.Bafilep.p. 

Gen. IL  z.  Soit  que  l'on  tourne,  Et Dieu  acheva  ,  ou, 
avec  d'autres  ,  Et  Dieu  eut  achevé  au  feptiême  jour  [on  oeuvre  qu  il 
avoit faite  ,  il  ne  fera  pas  dificilede  remarquer  que  l'Hébreu 
eft  ici  corrompu.  En  effet  ,  fi  Dieu  acheva  ou  eut  achevé  au  fe- 
ptiême jour  (on  oeuvre  ,  n'eft  il  pas  aifé  de  conclure  que  Dieu  tra- 
vailla le  feptiême  jour?  Et  s'il  travailla  le  feptiême  jour,  qui  ne 
voit  que  Moyfe  eft  contraire  à  Moyfe  mefme  ?  puis  qu'au  20, 
de  l'Exode  il  nous  dit  que  Dieu  fit  en  fix  jours  les  deux  ,  la  Terres , 
la  Mer  ,  &  toutes  les  chofesquiyfont.  Il  eft  donc  clair  que  l'Hé- 
breu eft  ici  corrompu.  Ceft  ce  que  confirment  les  Septante* 
tournant:  Et  Dieu  acheva  [es  Ouvrages  le  ftxiême jour ,  (fferepofd 
le  feptiême.  Aquois'acordent  lePentateuqueSamaritain,Philon  igz, 
Juif,  Jofeph,&  AbenEzra.  Au  refte,je  ne  puis  nier  que  cette  cor- 
ruption ne  foit  fort  anciéne;  puis  qu'elle fe  rencontre  dans 
l'Epitre  Catholique deSaint  Barnabé,&  que  la  Queftion  j  1 .  de 
celles  que  Ion  atribuë  à  Saint  Athanafe,  eftainfi  propofee  î 
Pourquoi  Dieu  acheva-  t-ilfes  Ouvrages  le  feptiême  jour  ? 

Gen.VL  J.  Mon  e/prit  ne  plaider  a  point  à  toujours  Avec  les 
hommes  ,  car  auffibien  font  ils  chair.  Cette  verfion  ne  fatisfait 
pas.  Les  Septante  tournent  mieux,  cemefemble,  Mon-, 
ffërit  ou  mon  (oufle,  ne  demeurera  point  toujours  dans  les  hommes  &c* 

Ceft 


<fof  LETTRE 

Ceftainfïque  Philonlifoitde  fontems,  comme  il  paroiftpar 
fon  Traité  des  Gêans ,  où  il  cite  ce  paflTage.      Ceft  ainfi  aufïî 
que  S.  Jérôme  a  tourné  $  s'il  eft  au  moins  Tauteur  delà  Vulga- 
te,  comme  prétend  le  célèbre  Pierre  Pithou,  dansfadoclo 
&  curieufe  DifTertation  des  Interprètes  Latins  de  la  Biblo 
Ce  que  je  me  perfuaderois  plus  volontiers ,  pour  le  dire  ici  en 
partant,  que  de  croire  avec  nos  Docteurs  ,  &,  entre  ceux  de 
laCommuniondeRome,  avecle Cardinal  Hofius  ,  Alfonfe 
183«     deCaftro,  &  Sixte  de  Siéne,que  S.  Jérôme  ait  fait  une  Verfion 
de  la  Bible  en  langue  Dalmatique;  Tous  ceux  ci  n'ayant  avan- 
cé cela  que  fur  un  endroit  dune  Epure  de  S.  Jérôme  à  Sophro- 
nius,  qui  eft  la  134.  où  par  les  gens  de  fa  langue  ,  àquiildit 
avoir  donné  la  Verlion  des  Septante ,  il  ne  faut  pas  entendro 
lesDalmates  fes  compatriotes  >  mais  tous  ceux  quiparloyent 
Latin  comme  lui. Ceft  ce  qu'a  fort  bien  remarqué  Marianus 
Viftorius,  Evefqued'Amélia,  fur  cet  endroit  de  S.  Jérôme.^ 
&  ,  après  lui ,  le  Père  Fronton  du  Duc  ,  pag.  38».  &  futv.de 
fon  dernier  Livre  contre  M.  du  Pleins,  imprimé  à  Bourdeaux 
l'an  1602  qui  eft  demeuré  fansréponce.      Erafme,  au  Cata- 
logue des  Ouvrages  de  S.  Jérôme  qui  fe  font  perdus,  eft  le 
premier  ,  que  je  fâche  ,  qui  a  mal  entendu  l'endroit  défont 
Epitre  à  Sophronius.       Ce  que  femble  avoir  ignoré  le  Péro 
Fronton,  ne  s'en  prenant  qu'à  François  du  Jon,  Théologien 
deLeyde,     Il  fe  peut  faire  auffi  que  ce  Père,  par  un  trait  do 
prudence  fort   ordinaire   à  ces  Mefïïeurs ,  ait  mieux  aimés' 
ïS4«     enprendreàunProteftant ,  quàunhomme,  qui,  quoique 
fort  contraire  à  la  plus  part  de  leurs  fentimens  ,  eft  pourtant 
mort  dans  leur  Communion. 

Gen.  XVII.  1  f.  Quant  à  S araî  ta  femme  ,  turi 'appelleras 
plus  le  nom  et k elle Sar aï ,  mais  (on  nom  feraSara.  A  s'en  tenir  à  1' 
Hébreu,  tel  que  nous  l'avons,  il  s'enfuivra  d'ici,  qu'à  l'égard 
du  nom  de  SaraDieu  aura  fait  tout  le  contraire  de  ce  qu'il  avoit 
fait  à  1  égard  du  nom  d'Abraam.  Mais  il  eft  certain  que  les 
Copiftes  des  Juifs  ,  oupeut-eftre  lesMaforets  mefme,ontici 
trompé  nos  Interprètes  3  car  voici  comme  tournent  les  Se- 
ptante :  Pour  Sara  ta  femme,  tu  ne  la  nommeras phu  Sir  a,  mais  Sar- 
ra.      En  quoi  ilsonteftéfuivis  par  les  Ecrivains  du  Nouveau 

Tefta- 


à  Mr.     CLAUDE.  66$ 

Teftament  ,  &  par  toute  l'Eglifeanciéne  ,  à  la  refetve  de  S. 
Jérôme  &  de  Tes  partifans.  Ce  qui  a  fait  dire  à  Sulpice  Sévère 
(qui  fuit  toujours  les  Septante)  au  premier  livre  de  Ton  Hiftoi- 
re  Sacrée  :  Tune  ei  atque  uxori  ejtts  adjettione  un  tus  literie  nomen  im- 
mutatum  j  ita  nunc  ex  Abram ,  Abraam  ,  ex  Sara  ,  Sarra  dicitur. 
Celtainfi  qu'il  faut  lire  cet  endroit,  fuivantla  judicieufe-»  *^* 
correction  de  Sigonius.  A  quoy  feu  M.  Giri  ,  de  l'Acadé- 
mie Françoife,  n'a  pas  pris  garde,  tournant:  Dieu,  luifaifant 
cette  promefje,  ajouta  une  lettre  à  fin  nom  ,  &  en  ont  une  au  nom 
de  fa  femme  :  de  forte  que  Abram  fut  ebangk,  en  Abraam  ,  Cf  que 
Sarai  fut  nommée  Sara.  Il  faloit  tourner  :  Dieu  lui  faifant  cette-» 
vromefje  aiouta  une  lettre  À /on  nom  &  à  celui  de  (a  femme  :  de  fortes 
que  Abram  fut  change  en  Abraamfé  que  Sam  fut  nommée  Sarra, 
Tryphon,  Juif  célèbre,  autorife  même  cette  leçon;  car  voi- 
ci comme  lui  parle  Juftin  Martyr  dans  l'Entretien  qu'il  eut 

avec  lui  j  Çt^Tif^ùh  ahQot,  ttçutu   z>rZ$a?Ticfy  tu  A^^cotjt*  ove- 
(axti  feoteytïç)  2^  7î  h  piû   tca    Zappotç    gvojautj    opoi&ç    Koyr 

Exod.  I.   10-     Sut  donc  portons  nous  fagement  envers  luu 
Cen'eftoitpas  fc  porter  fagement  envers  le  peuple  d'Ifraël, 
au  fens  que  nous  nousfervons  du  mot  fagement  en  nôtre  lan- 
gue, que  de  le  charger  d'impos  &de  l'affliger  en  plusieurs 
manières;  &  vous  m'avouerez,  MONSIEUR,  qu'agir  do 
la  forte,  n'éftoit  rien  moins  qu'agir    fagement.     Je    croi      ,8^» 
donc  qu'il  faut  tourner  avec  les  Septante,  Ufons  d%  adreffe  ou 
de  finefje.    Sur  quoi  vous  remarquerez  que  S.  Luc  raportant  la 
mefme  hiftorieauip.verfetdu7.  chap.  des  Actes, employo 
précifément  le  mefme  terme  dont  les  Septante  fe  fervent 
ici,     Longtems  avant  S.  Luc,  ï  Interprète  du  Livre  de  Judir, 
chap.  f.  verfetii.  contant  auflï  la  mefme  hiftoire,avoit  em- 
ployé le  mefme  motj  que  nos  Interprètes  ont  fort  bien  ren* 
pu  par,  Ufer  de  rufe.    Ce  qui  fait  voir,  pour  le  remarquer  en 
paflant,  le  mérite  de  la  Verfiondes  Septante. 

Exod.  VIII.  ii.  2  2.14,  Pfal.  LXXVIII.  45*.  &  CV. 
31.  Une  mêlée  de  beftes.  Ces  termes  font  trop  généraux.  Les 
grenouilles  &  les  poux  >  dont  Dieu  avoit  déjà  vifité  Pha- 
raon, étoyent  autïi  des  mêlées  de  belles»   Il  faut  donc  quo 

Pppp  dans 


466  LETTRE 

dans  côtte  quatrième  playe  il  y  ait  quelque  chofe  de  particu- 
lier, comme  dans  les  précédantes.  Autli  ies  Septante,  qui 
entendoyent  beaucoup  mieux  1'  Hébreu  que  nos  Interprê- 
tes, rendent-ils  le  mot  qui  s' y  trouve  par  celui  àenavôuoietf 
i£7..  Q^i  vetl*  ^^re  ^-ûin^e  de  chien.  S.  Jérôme  dans  fon  Epitre  à 
deux  de  fes  amis  ,  Sunia  &Frétéla,  &  M.  Wetftem  après 
luy,  prétendent  qu'il  faille  corriger  «c<^^oT«e*  Mais  le  do- 
éte  Phi  Ion,  beaucoup  plus  ancien  que  S.  Jérôme,  au  premier 
îivre  de  la  Vie  de  Moyfe,  apuye&  ta  verfion  &  la  leçon  des 
Septante  5  marquant  mefme  ï  etymologie  du  mot.  Joignez 
àPhilon,  l'auteur  du  Livre  de  laSapiencech.  16.V.9. 

Exod.  XVL  1  ç .  Cejl  Ma».  Suivant  cette  verfion  ,  il 
n'y  a  ni  doute  ni  ignorance  dans  ce  que  difent  les  Ifraélites. 
D^où  vient  cependant  que  Moyfe  ajoute  au(H-toft  après  ,  Car 
ils  ne  favoient  que  cejioit  ?  Ces  dernières  paroles,  MONSIEUR> 
font  fort  bien  tournéees  ,  mais  les  précédantes  le  font  très- 
maL  LesSeptante tournent ,  gueficela  l  Enquoiilsont 
efté  fuivis  par  cet  excellent  Hiftorienjofeph  >  &  parS.  Jérô- 
me. Quelques  Rabins  mefme  r  qui  n'ont  pas  fréquemment 
debonsintervales,  autorifent  cette  verfion.  Auflî  ne  peut- 
on  tourner  autrement,  fi  l'on  veut  faire  un  fens  raifonnable. 

jga  Pfal.XX.  lO.     Eternel  délivre:   que  le  Roi  nom  réponde  a» 

jour  que  nous  crierons.  11  faut  que  je  VOUS  avoué ,  MONSIEUR,* 
queje  n'ai  jamais  jeté  les  yeux  furcette  verfion,  que  jen'aye-» 
efté  marri  que  nos  Docteurs  ayent  eftéfi  opiniâtres  à  la  déten- 
dre.Je  fai  que  S.  Iérôme&  plufieurs  Interprètes  modernes  ont 
ainfi  tourné.  Mais  il  ne  faut ,  à  mon  avis  ,.  que  lire  le  Pfeau- 
me  mefme  ,.  donttoutelacontexture  marque  que  c'eftuno 
prière  pour  le  Roi  ,  pourles  convaincre  d'avoir  mal  traduit. 
Aufli  les  Septante,  qui  font  préférables  àtous  les  Interprètes, 
ji'ontiJs  pas  manqué  de  tourner  ici,  auffi  judicieusement  que 
fidèlement,  Seigneur  délivre  le  Roy,  &  non  exauce  lors  quenouji 
invoquerons.  Je  d-iraiquelquechofedeplus.  M.deBézedans 
la  première  édition  de  fa  Verfion  poétique  desPfeaumes ,  qui 
parut,  fi  je  ne  me  trompe  ,  l'an  ij6ot  avoir  tourné  avec  les 

Septante? 

Seigneur 


à  Mr.    CLAUDE.  <5ô> 

Seigneur  plaife  toi  de  défendre 
Et  maintenir  le  Roi  i 
Vueille  nos  requefies  entendre 
Quandnous  crions  à  toi. 

Mais  depuis  ,  entraifné  par  l'autorité  de  S  Jérôme  &  des  In-     i$p, 
tcrprétes  modernes ,  il  changea  ce  couplet  ainfi  : 

Seigneur  plaife  toi  no  tu  défendre 
Et  faire  que  le  Roi 
Puiffe  nos  requefies  entendre 
Encontre  tout  effroi. 

En  quoi  il  fit  fort  mal,  ce  me  Terrible,  de  fe  corriger.  Car  (ou- 
tre que  cette  dernière  verfion  n'eft  pas  à  beaucoup  prés  fi  fidè- 
le que  la  première)  raportantau  peuple  ce  qui  fe  doit  enten- 
dreduRoi,  il  a  donné  lieu  parla,  quoi  qu'innocemment,  à 
la  calomnie ,  dont  on  nous  charge  encore  aujourd'hui» 

Pfalm.  XXXIV.  1 1 .  Les  lionceaux  ont  difette  &  ont  faim: 
nuis  ceux  qui  cherchent  V  Eternel  n  auront  faute  d 'aucun  bien.  Co 
rationnement  eft  froid,  de  quelque  biak  qu'on  lenvifage;  & 
il  n'eft  pasétonnant  que  les  animaux  (à  l'égard  dequi  laprovU 
dencedivine  ne  veille  que  fort  généralement,fur  tout  en  com- 
paraifon  du  foin  qu'elle  a  des  fidèles)  n'ayent  quelque-fois 
rien  à  manger.  Les  Septante  tournent ,  Les  riches  font  tombez 
dans  l'indigence  &  dans  la  faim  :  mais  ceux  qui  cherchent  le  Seigneur  ,  j  çQ^ 
ne  manqueront  d' aucun  bien.  Ce  qui  fait  un  fens  admirable,  & 
une  leçon  tacite,  enmefmetems,  à  ceux  qui  ne  semployent 
dans  le  monde  qu'à  entafter  tréfors  fur  tréfors. 

Pfal.LXXVIL  \j.Lefon  de  ton  tonnerre  eftoit  dans  lartn* 
deur  de  P air. Quand  les  mot»  Hébreux  paroifient  obfcurs  &  difi- 
ciles  à  nos  Interprètes,  ils  font  pour  f  ordinaire  Tune  de  ces 
deuxchofes,&  quelque-fois  deux  enfemble^car  ou  ils  rendent 
ces  mots  par  des  termes  plus  généraux  ,  ou  ils  ajoutent  â  l'Hé- 
breu. Ils  font  en  ce  lieu-ci  Tun  &  l'autre.  N'entendant  pas 
le  mot  que  les  Septante  ont  tourné  r^o^oç,  qui  lignifie  une-» 
rouëy  ils  J'ont  rendu  par  un  terme  plus  général,qui  eft  celui  de 

P  p  p  p     z  rondeur 


ai  LETTRE 

rondeur  $  mais  comme  la  rondeur  s'atribué'  à  bien  des  fujets ,  ils 
ont  crû  ne  pouvoir  fuplêer  ici  de  terme  plus  propre  que  celui 
d'4*>.  Jugez,  MONSIEUR ,  fi  les  Septante  n'  ont  pas  mieux 
tourné  fans  rien  ajouter  ,  Le  bruit  de  ton  tonnerre  eft oit  comme  ce> 
lut  d'une  roue» 

191.  Pfal  CXLIV.ii.NosInterprétes  raportent  mal  à  pro- 

pos aux  Ifraëlites  les  diverfes  bénédictions  temporeles  dont 
il  eft  parlé  dans  ce  verfet ,  &  dans  les  fuivans.  Il  ne  faut  ,  pour 
juftifierceque  jedis  ,  queiirelafinduPfeaume  ,  paroùl'on 
aprendra,quetoutes  ces  bénédiclions  doivent  eftre  raportées 
aux  étrangers  ,  c'eft  à  dire  à  ceux  qui  n'eftoyent  point  le  peu- 
ple de  Dieu,  C'eft  ce  que  confirment  les  Septante  ,  tour- 
nant ,  Les  enfans  des  étrangers  croiftent  dans  leur  jeune jfe  comme  dt-> 
nouvtles  plantes.  Leurs  filles  font  partes  (S  ornk.es  comme  un  temple. 
Leurs  celiersfont  pleins  (S  regorgent  les  uns  dans  le  s  autres.  Leurs 
brebu  (ont  fécondes  (5  fortent  en  grand  nombre.  Leurs  vaches  [ont 
graftes.  Il  n'y  a  point  chez  eux  de  muraille  qui  tombe  en  ruine.  On  ne 
pajfe  point  par  leurs  terres.  Il  nyy  a  point  de  cri  ni  de  plainte  dans  leurs 
places.  On  tient  pour  bienheureux  le  peuple  qui  a  tous  ces  biens  j  maù 
bienheureux  eft  le  peuple  Quia  le  Seigneur  pour  [on  Dieu», 

Pfal  CXLV.  1  j.  Apres  ce  verfet  fuit  la  lettre  Samech, 
i?z.  au  lieu  delà  lettre  A'«»,  qui  devoit  précéder.  Une  faut qu 
avoir  des  yeux  pour  le  reconnoiftre.  Ce  cjui  marque  évi- 
demment que  l'Hébreu  eft  ici  défectueux  d'un  verfet.  LeRa- 
bin  Kimchi  lui  mefme  en  tombe  d'acord.  Les  Septante,  qui, 
comme  je  l'ai  dit  cideffus  ,  fe  fontfervis  d'exemplaires  Hé- 
breux plus  entiers  que  les  nôtres  ,  nous  ont  confervé  ce  ver- 
fet, &  L 'ont  ainfi  tourné ,  Le  Seigneur  efl fidèle  en  toutes  [es  paroles, 
0  fa  in t  en  toutes  Ces  oeuvres». 

Efa.  L.  6.     jfaiexpofé  mes  joues  à  ceuxquime  tiroyent  les 
poil.    Nous  ne  lifons  point  dans  l'Évangile  que  l'on  ait  jamais 
fait  ce  traitement  à  nôtre  Seigneur  3  &  je  fuis  fort  trompé  fi 
cette  verfîon  a  dautre  fondement  que  1  ignorance  de  nos  In- 
terprètes. 


à  Mr.  CLAUDE.  éép 

terprétes.  J'avoue  qu'ils  ne  font  pas  les  premiers  qui  ont  ain- 
fi  tourné  cet  endroit,  &  que  S.  Jérôme,  leur  grand  patron^, 
leur  a  ici ,  comme  ailleurs,  frayé  le  chemin.  Mais  les  fautes 
deS.  Jérôme  ne  les  métent  point  à  couvert  ,  &i!snefauro- 
yentfe  tirer  du  blâme  d'avoir  trop  méprifé  les  Septante.  S* 
ilsavoyentconfulté  ici  ces grans  hommes,  ilsauroyen^viiqu* 
ils  ont  traduit,  f  aiexpofè  *»e  s  joues  aux  foufiés  .Divinement  à  leur 
ordinaire.  Cette  Prophétie  ne  s'eft  elle  pasacomplie  très 
exactement  en  la  perfonne  de  nôtre  Seigneur  ?  &ne  lifons 
nous  pas  au  verfet  67.  du  XXVI.  ch.  de  S.  Mathieu,  qu'on  lui 
cracha  au  vifage  ,  que  les  uni  lui  donnèrent  des  coups  de  poing  ,  Û'  les 
autres  des  [ouflcs?  Harmonie  admirable  entre  le  Prophète  &l' 
Evangélille!  Je  finis,  MONSIEUR,  par  cet  endroit  ,  do 
crainte  de  vous  dérober  trop  de  tems  ;  &jefoumès  àvôtro 
cenfure  tout  ce  que  vous  venez  de  lire.     Je  fuis , 

Aîonfieur, 

A  la  Rochelle  >  le  7  May 
15/7. 

Vôtre  tre 1 -humble  &  tres-obeis» 
fant  ferviteur , 

COLOMIES. 


Pppp     3  Ad 


6>o  OBSERVAT10NES 

AdlocumEzech.  IX.4on  r—vinrn  Epiftola  Colo- 
mefii,  quae  in  Amftelodamenfi  Obfervatio- 
nutn  editione  p#7^.1egitur?  inLondinenfi  vero 
eft  omiffa. 

Çlarisjtmo  Uiro 

JOHANNI  BERNONO, 

Nïhil  veriu$,amicifiimeBernone,eo,quodhefterna  de- 
ambulatione  dicebamus  ,  plerosque  nimirum  inter- 
prètes tum  veteres  tum  recentiores  Sacrae  Scripturac 
loca  aliquam  multa  in  fenfum  paulo  argutiorem  fsepo 
numéro  detorquere.         Clarum  prorfus  ac  illuftre  ejufco 
rei  exemplum  occurrit  in  Ezechielis  loco  IX.  4.  ubi  vêtus 
interpres  apud  Tertullianum,vel  Tertullianus  ipfe  cap.  9.  li- 
bri  adverfus  Judaeos  fie  habet  :     Et  feribe  fignum  Tau  in  fronti- 
bm  virorum  qui  gemum.      Jam  vero  per  fignum  Tau  amnes 
fere Patres  vetuftiores  fignum  illud  falutare  per  quod  fervati 
fumus,  cruceminquamDominicam,intelligunt.    Sed  cum 
v  Tau  multiplex  fit,  Hebraeum  videlicet,  Graecum,  Samari- 
ticum&c.  in  varias  abeunt  fenteniias  interprètes  de  TauEze- 
chielis.         SanecumTauEbrarorum  crucis  figurae  non  re- 
fpondeat,  propiusque>meoquidemjudicio,  accédât  ad  lite- 
ram  n  Gr<ecorum,  manifeftum  eft, de  illo  accipiendum  non 
elle  hune  Ezechielis  locum.        Hoc  non  nefeientes  Patres 
nonnulli,de  Tau  Graecorumintelligend3  e(Te  arbitrati  funt. 
Hos  inter  dodiftïmus  Tertullianus  contra  Marcionem  feri- 
benslib.j.c.  zz.     Verum  Ezechielem  deGraecorumIitera_, 
vaticinatum  fui(Te,verifimilenon  videtur.     Grigenesitaque 
aliam  viaminfiftensTau  Samaritanum  hoc  loco  intelligi  af- 
firmât.    Cui  concinit  Hieronymus  ad  Ezechielis  verba,& 
Hieronymo  Sixtus  Senenfis  in  Bibliotheca  S.  pag.  ï87*  edit, 
Venetae,    Sednihil  aquehuic  Origenis,  Hieronymi  ac  Sixti 

Senenfis 


S    A    C    R    &.  671 

Senenftsfententiceobftarevidetur,  quam  quod  m  Samarita- 
rum  Pentateucholitera  Tau  à  crucis  figura  vel  longifïïme^ 
abeat»     Certe  Angélus  Roccha à Camerino  Tagaftenfis  Epi- 
fcopusp.  85.  BibliothecaeVaticanae,crucis  analogiam   in  Tau 
Samaritico  non  deprehendit,unde  miratur  banc  fimilitudi" 
riem  afîerere,     Anfalfifunt  Origenes  &   Hieronymus,  Pa- 
trum  unoaut  aîtero  excepto  do&iffimi  ?     Minime  quidem, 
fi  fagacisumum  If.  VoilîuminVindiciis  PF070.  Iruerpretibus 
audiamus.         Ueetf'inqii'lt  p. 9  }.  non  [olum  nunc>  verum  ettants 
Qrigenis  jeculo  Tau Samariticum  çzoposiJîç  effe  dejierit ,  prhu  mmen 
Uteram  h  anc  aliter  pingi  jolitnm  fuijfe  &  veramcrucU  formant  exhi~ 
kuifje^tlare  ex  antiqttis  Hebrœorttm  numiS)  quos  ftclos  vocmtycoUigi~ 
tur.    Sed  quis  in  Hebraeorum  re  numaria  paulo  verfatior  fta- 
tim  non  advertat,praftantim*mum  Vofïïum  hacc  aliud  agen- 
tem  fcripfifïe.  Nam  primo  ficlorum  vulgaris  epigracp*;,  quam 
Hebraicis  CharaclenbusSamaritïcarum  pemiriadefcribemus, 
talis  eft.        In  antica  parce  hST^  h'pW  in  poftica  aburTV* 
nunp  Inquïbus  verbis  ne  yfi quidem  de  litera  Tau.  Deinde 
vifantur  Hcet  omnia  (klorum  Ufidypetfe,  quae  apud  Villal- 
pandum  ,  Waferum  ,  Morinum  &  alios    occurrunt  j  nul- 
lum  tamenTau  Origenicumh.e.  crucis  fimilitudinem  refe- 
rens  ïn  us,  aut  egregre  fallor,  deprehendetur.     Eft  quidem 
Vau  Samariticum  crucifbrme,ut  ex  SiclisIiquidoparet,quod 
clarifiimum  Vofïïum,  pifto,  fefelirt.     Quid  igitur  tandem.;, 
inquies,fibivu!tË2echielhis  verbis  m    mm  ?  Refpondeo: 
Prophetamde  literae  figura  partkulatim  non  k>qui  ,  fedin- 
definite  defigno  aliquo.    Proinde  rediffime  pro  more»  70, 
Interprètes,  Aoç  Tajfjteïov,  hosque   fecutus  Cyprianuslib.  2. 
adverfus  Judaeosj  (  àMagiftro,de  quo  fupra  ,  hacin  parte-* 
difientrens)  Tranfî  médium  Hierufalem  &  notabis  fignurru 
fuper  frontem  virorum  quigemunt,    Sententîamnofiirarru 
firmat  Apocalypfeos  autor  IX.  4.  &MofesGen.  IV.  15.  quos 
locos  velim  confulas,  ChariiTime  Bernone,  meque,  quod  fa- 
cis>amare  pergas,      Vale  ex  Mufeo  noftro  1  &.  Febr^ôp. 


Mono- 


67z  TESTIMONIA    VARIORUM 

9S .    Honorifica  rUirorum  DoBorum  Tejiimonia  deAiï- 
thon  2f  tjui  Scriptis. 

Mf  Guy  Patin,  Doyen  de  laFaculté  de  Médecine  de  Pa- 
ris, dansuneLettreàM.deFarvaques,  Médecin 
ordinaire  de  M. le  Marquis  de  Caftel- Rodrigue, 
Gouverneur  des  Pais-Bas,  de  Paris  le  20,  Novem- 
bre 1664» 

LE prèfent porteur eft  un  honnefte homme,  fortfavant, 
fils  d'un  Médecin  de  la  Rochelle  nommé  M.  Colomiés» 
Il  paiïe  par  Bruxelles  en  allant  en  Hollande  ,  &  j'ay  efté  bien_» 
aife  qu'il  vous  rendift  la  préfente.  Je  fuis  marri  que  M.  Colo- 
miés  foit  de  la  petite  ParoiiTe  3  mais  je  n'y  fçay  point  de  remè- 
de.    Il  eft  de  la  Religion  de  fon  Père  &  de  Ton  pats» 


190*.     M,  Briot  dans  une  Lettre  à  M.  Arcérius,  à  Amfterdam, 
de  Paris  le  4,  Décembre  1664» 

MColomiés,qui  vous  rendra  cette  Lettre,  eft  Pavant  &  cu- 
rieux. Je  vous  prie  de  l'aider  en  ce  que  vous  pourrez 
à  fe  contenter.  Il  a  une  admirable  connoifiance  des  Livres , 
&  voui  aurez  duplaifirdansfaconverfation. 

Johannes  Cafperius  Gevartius  ,  S,  Caîfarea?  Majeftatis 
ac  Régis  Hifpaniarum  Hiftoriographus  ,  Archi- 
grammateus  Antuerpianus  ,in  Epiilola  ad  If  Vos- 
iium  Antuerpia?  1 5  Januar»  1665» 

ERuditifïimo  D.ColomefiopIurimam  falutemmeonomi- 
ne  dicas  velim.       In  Epiftola  ejus  inveni  aliquot  (ut  cuitl» 
Eralmo  loquar)  arnica  mendacia, 

M,Bo- 


DE    COLOMESIO,  673 

M»  Bochart  dans  une  Lettre  à  M»  Colomiès  ,   deCaén-,    i  ^  7, 
le  14»  Septembre  166$ ♦ 

ENcoreque  depuis  la  réception  de  vôtre  Préfent  (GaîîîarrL* 
Orientaient  inteUigh)  j'aye  elté  prefque  acabléd'afaires ,  mon 
impatience  m'a  porté  à  lire  quafi  tout  voftre  Livre  $  oùjay 
apris  un  monde  de  chofes  nouvelles  ,  &  touchant  beaucoup 
d  autres  dont  vous  faites  mention?  &  toucha nt ma  perfonne 
à  moi  mefme.  Je  vous  remercie  de  toutes  mes  affections  do 
nVavoirchoifi  parmi  tant  d'autres  ,  auxquels  je  fuis  inférieur 
en  tant  de  façons,  pour  mettre  mon  nom  à  la  tefte  d'un  fi  di- 
gne Ouvrage.  Et  cela  ,  fans  que  j'aye  jamais  fait  la  moindre 
petite  action  qui  me  pûft  faire  efpérer  de  vous  une  faveur  fî 
particulière. 

M,  le  Chevalier  de  Méré  dans  un  Billet  à  M,  de  Vieux 
Fourneaux. 

CEft  dommage  que  M.  Colomiès  n  employé  lesagrémens 
de  fon  (nie  à  parler  de  Platon ,  d'Homère  &  d'autres  grans 
Hommes  de  cette  forte.     Car  pour  Saumaife  &  Cafaubon_. ,      19g, 
ceux  qui syconnoiflent,  ne  les  regardent  que  comme  de  ba- 
layeurs de  Colége. 

M,  deBrieux ,  Confeiller  au  Parlement  de  Mets,  dans 
une  Lettre  à  M,  Colomiès  ,  le  20*  Septembre^ 
1665. 

]'Ay  diféré  à  vous  écrire  &  à  vous  remercier  de  vôtre  belOu- 
Vrage  (Galliam  Orientaient  in teUigit)\\à[opï  à  ce  que  jel'eufielù. 
Car ,  quoy  que  j'en  fûiTe  déjà  le  prix  par  Meilleurs  Daillé  &Bo- 
chartj  jay  voulu  n'en  croire  que  mes  yeux  ,  qui  m'ont  con- 
firmé ce  que  ces  grans  hommes  m'en  avoyent  dit  :  Que  vous 
avez  rendu  la  lecture  de  voftre  Livre  également  utile  &  agréa- 
ble, par  la  variété  &  la  dignité  des  fujets,  par  la  manière  dont 
vous  les  traitez ,  &pa  diverfes  rares  pièces  que  vous  y  donnez 
&  qui  n  avoyent  point  encore  vu  le  jour.      Voui  l'avez  aufïi 

Q.q  q  q  rendu 


674  TÊSTIMONIA    VARIORUM 

rendu  recommandable  à  tout  le  monde  par  le  foin  que  vous 
avez  pris  d'obliger  les  hommes ,  &  les  Dames ,  les  vivans  & 
les  morts,  Continuez  ,  Monfieur ,  d'enrichir  le  public  &  de 
luy  faire  part  des  tréfors  que  vous  vous  eftesaquis  par  une  étu- 
i?o.  deafliduë,  parles  voyages,  &  par  l'entretien  des  dodes,  fur 
tout  de  l'excellent  M,  Voulus. 

M»  le  Moine  ,   aujourd'huy  ProfefTeur  en  Théologie  à 
Leyde,  dans  une  Lettre  à  M*  Colomiês» 

TE  vous  fay  le  meilleur  gré  du  monde  de  mavoir  mis  au 
Jnombredevosamis:  &ma  petite  vanité  n'a  pas  efté  médio- 
crement flatée  quand  j'ay  trouvé  que  jeftois  principibus  ptrmix- 
tusJcbivis,8c  que  j'occupois  quelque  place  dans  l'Ouvrage(G4///- 
amOrienttlemintelligit)  que  vous  avez  mis  au  jour.Hors  cet  en- 
droit, au  quel  on  pourroit  trouver  à  redire  ,  il  m'a  paru  beau 
tout  ce  qu'il  fe  peutj&  le  deflein  &  la  manière  de  1'  executer,m' 
ont  femblé  extrêmement  louables.  Toute  la  France  vous  eft 
tout  a  fait  obligée  d'avoir  eu  tant  de  foin  de  fon  honneur,  &  d' 
avoir  fait  relïufciter  quantité  de  fesllluftres  ,  dont  le  temps 
avoit  desja  enlevely  la  mémoire.  Vous  ferez  voir  que  vôtre  ja- 
loufien'elt  point  partiale,  quand  vous  ramafier«z  lcsllluftres 
des  autres  pays  fa  vans.  Je  fouhaite  que  ce  foit  bien  toft,  &  que 
vôtre  diligence  &  vôtre  grande  ledure  vous  a  tire  Paproba- 
tion  de  toute  l'Europe. 


200. 


M,  Chapelain,  de  Y  Académie  Françoife,  Confeiller 
&Hiftoriographe  de  S*  A.  de  Longueville  ,  dans 
une  Lettre  à  M*  Colonnes ,  deParis  lei5.Januier 
1668» 

AU  refL*  00  n'oublie  pas  ,  comme  vous  Tavezaprehendê, 
ceux  qui  vous  refTemblent  en  vertu  &  en  favoir.  Je  n'ay 
jamais  tourné  les  yeux  du  cofté  du  Poitou  fans  les  porter  jufqu' 
à  la  Rochelle,  &  feulement  pour  l'amour  de  vous  >  de  qui  je  n' 
ai  jamais  atendu  rien  de  médiocre, 

Johannes 


IOI. 


DE     COLOMESIO.  67S 

JohannesGraverol,  Lugdunenfis  Theologus ,  inLibro 
de  Religionum  Conciliatoribus,  1 674.  p«  66» 

COnciliatorum  Catalogum  in  Opufculis  fuis  contexuit  Pau- 
lus  Colomefius,  vir  eruditus. 

in-  '  1       -  -  "• ■_  ■ 

M.Thévenot,ConfeillerduRoienfesConfeils  ,  dans 
une  Lettre  à  M.  Colomiés,  de  Paris,  le  7.  Januier  1675, 

M  On  plus  grand  regret  eft  que  vôtre  Ouvrage  foit  fi  court , 
&  qu'on  en  trouve  fi-  toft  la  fin.  Lonvoid  bien,  parle 
choix  des  chofes  qu'il  contient  >  que  vous  devez  avoir  uru 
grand  fonds  de  ces  Mélanges.  Ils  font  bons  pour  tout  le  mon- 
de, ils  felifent  agréablement  ,  &ontde  plus  cet  avantage^ 
qu'ils  inftruifent  les  plus  favans. 

■  ■   ■  1  ■  ■         »  ■  m  il 

M*  Gallois  dans  le  Journal  des  Savans,  de  Tan  1676» 

CEs  Mélanges  font  un  Recueil  de  plufieurs  petits  traits  ,  fa- 
vans, agréables ,  &  particuliers  ,  qui  regardent  PHiftoï- 
re,  la  Politique,  &  fur  tout  les  Lettres.  Il  y  a  dans  ce  Recu- 
eil plufieurs  chofes  très  curieufes,  fur  tout  pour  quelques  au- 
teurs ,  &  quelques  Ouvrages  qui  n'ont  pas  efté bien  connus, 
&  que  cet  auteur  dévelope  avec  beaucoup  d'érudition. 

m  ■  .  ■        fc         1        ■         1  1  ■  ■ 

Chriftophorus  Arnoldus  in  Appendice  ad  Wagenfeilii     102. 
Sotap»i20j# 

Dïgamiam  hodie  in  regionibusEuropais  non  elle  ampliuî 
inter  judaeosufitatamneque  etiampermiftam  ,  Buxtor- 
fius  quidem  filins  negat ;  fed  Paulus  Colomefius in  Cime).  Li- 
terariis  cap.  1  o,  pro  (ingulari  erudïtione  ac  diligentia  fua  benè 
eundem  monuit  de  loco  Seldeni  in  Uxore  Ebraica.  Idem  in_. 
Uflerii  Vita  pag.  6 1 .  De  Anaftalïo  à  Jefuitis  truncato  allegaro 
telles  opus  eft  Blondellos  fratres ,  necnonSalmafium,  Rive- 
tum  ,  &fine  confroverfiaeruditirîimumacpolitifiimumCo- 
lomefium ,  in  Mifcellaneis  Hiftoricis  p.  f  j. 


Qgqq     2       INDEX 


676 


■*§>-2:{o)tS-<t*- 


INDEX 

LOCORUM 
S.    SCRIPTURjE 

Defenrîuntur  vel  iJluftrantur; 

Not- 
Numeri  refemntur  ad  paginas  <&[dargimm> 


Gerio 


ï. 

r; 

r, 

g: 

»• 

À 

4» 
6. 
6, 

16. 
6. 

17. 

14, 

■17. 

»J. 

*p 

16. 

4P- 

21. 

rj- 

10*. 

4. 

*5"« 
3- 

8- 

ZI. 

Exod» 


I 

Pag- 

pagr- 

** 

rp. 

57 

178 

16. 

15"» 

i87 

i'8o 

f*» 

*o 

*J 

181 

1   l'O. 

10; 

70 

n 

r*i 

31. 

122 

181 

3P. 

JO. 

«1 

Pi" 
*3 

i 

Eteur- 

184 

i'8. 

6<5. 

71 

105 

34- 

é.. 

79 

*e8 

1.  Sam». 

f4 

i* 

4- 

2,  Sam» 

r*9 

ï'85" 

1. 

12. 

76 

107 

2? 

2.  Reg. 

*8<f 

il» 

6. 

ni 

Pfaim. 

I    N    D    E    X. 


677 


ïTahîïr 


I. 

1. 

ao.. 

10. 

22. 

14. 

3  4. 

ITv 

40. 

7- 

4*. 

»3* 

fO. 

10, 

30. 

ir. 

77* 

6. 

77*- 

ip. 

78- 

25V 

79. 

1. 

79. 

2» 

80. 

iôV 

pr. 

d. 

104. 

r. 

104. 

iiv 

104. 

17. 

106. 

19» 

tq6. 

41. 

IIQ. 

119. 

rop; 

11.9. 

1 3,6. 

144. 

12. 

Hf. 

13.  . 

IJ-O. 

Pr 

8*     - 

i  1 

12. 

$C, 

*»• 

7- 

15: 

40. 

15". 

fo.- 

6. 

54' 

I. 

jo,     8» 


Proverbe 


Efa. 


Jerem» 


pag- 
188 

»89 
*$ 
M 
48 
8-î 
14a 

16 

28 

>lo 

44 
59 

99 

T4 

104 

74 

3f 
191 

85 

1  id 

47 

7? 

61 

192 

5J 


129 


pag, 
Ëzech. 
4.  feujufr  editionis  679 
Jon. 


4.  6r 


12»     10. 


1. 
1^ 

!• 

2. 
2. 

4. 

f. 

& 
6. 

8. 

m 

!?♦ 

ip. 

lO» 

24» 
26a 

2  0\ 

27«- 

27, 

17. 

r. 

1 1. 
Hh 

*4-*- 


Q.qqq 


16. 

21» 
If, 

4» 

10. 

22* 

48. 

IIV 

27. 
20. 

4. 

27. 

*4* 

24. 

28. 

2  6. 

9» 
24. 

1 8»  •■* 
41. 

32» 

72. 
3 


Zac, 
Matt, 


Mate. 


102 
i& 

85 
121 

127 
28 
22 

140 

5* 
89 

»70 

3 

ira 

75* 
149 

34 

I2| 

go 
W 

44 

3* 

éo 

124 

149 

5* 
if 
15-1 

84 
f6,  2*. 


<*78 


INDEX. 


i€. 

il 

*& 

IÉ. 

i* 

*• 

I. 

2g. 

6. 

f. 

6. 

** 

é. 

Z4. 

il. 

6 

18. 

20, 

i. 

I<5. 

8. 

*4> 

il. 

i*. 

M- 

*?• 

*r- 

20. 

i?. 

14» 

*♦ 

2. 

8- 

35- 

8- 

5J. 

8. 

3P» 

IO. 

ij. 

if- 

7* 

*/• 

20. 

i(5. 

U- 

16. 

l£. 

10. 

2g» 

M- 

26. 

27- 

9- 

*7- 

14. 

1. 

52. 

h 

»J. 

6. 

4- 

7- 

*y. 

10. 

17- 

Luc. 


Joh. 


Aft. 


Rom. 


>ag  Sr 

IJO 

ir. 

8- 

12. 

16 

20 

1* 

i. 

71 

H5 

1. 

}r. 

af 

h 

iy* 

169 

S- 

7- 

If2 

f* 

?• 

98 

10. 

10. 

10. 

2  8." 

If9 

IL 

10. 

12$ 

II. 

28. 

30 

IJ- 

4- 

4 

M- 

7- 

97  W 

14. 

2. 

77 

if* 

27- 

M. 

2?. 

m 

**. 

!*• 

1*4 

if. 

H* 

1*7 

if. 

?4* 

J7 

if. 

**♦ 

y 

89 

iof 

2. 

5-S 

11. 

20. 

IJO 

1 

126 

4. 

9- 

17 

4» 

20. 

110 

4- 

2*. 

M 

£ 

4» 

117 

6, 

if- 

1*  f 

1. 

If. 

*P 

1. 

i£. 

148 

1. 

24, 

9f 

iyi 

2. 

7. 

1.  Cor. 


2.  Cor; 


Ephef. 


Col. 


2.Thefr. 


49 
161 

n* 

Si 

41 
16 

dd 

26 

147 
21 

48 

108 

ii"4 
54 
»1 

67 

27 

*J7 

1J7 

161 

7f 

3* 
t*i 

né 

172 
1^0 

Ji 

IJ4 

149 
1.  Tim. 


i,  Tiro, 


J2. 

2. 

4* 

8. 

f. 

3- 

ô\ 

f- 

6. 

I?» 

3« 

14» 

4- 

2. 

4- 

10. 

i. 

12. 

2» 

H- 

T. 

6. 

I» 

1* 

2. 

9- 

*. 

?♦ 

ô\ 

2. 

?♦ 

19» 

il. 

I. 

il. 

4» 

il. 

J. 

il. 

37* 

12. 

if 

!*♦ 

4» 

2. Tira» 


Tit. 


Heb. 


INDE    X 

f 

88.IJ2  î  2. 
16g  j  2» 

M  j  h 
171  j  J. 

*9  j  y. 
4l 


87 


2. 


10?  i  f? 
148 1 

4M  '• 
104  I 

16;  I  7- 

72     ?• 

112  i  i« 
97  t  «5- 

I    [  2U 

2.0  î   22. 
14» 


ip. 

*3- 

**• 
ip. 

21. 

I 

S* 

22. 
1. 

7-8« 


10» 
8. 

7v8« 


Jaci 


■i.Pct; 


2,  Per. 

1.  Joh. 

2.  Joh» 
Jud. 

ApOCr 


679 


pag. 
136 

M/ 

119 
118 

46 

9* 


101 
170 

»4 
6% 

138 
162 

100 

if* 
ioy 

*o 


FIN     I    S, 


PAULI    COLOMESII 

Paralipomena 

Scriptoribus  Ecclejîqflicis. 

Editio  quarta  5c  ultima  praecedentibus  longe  au&ior 

&  emendatior. 

Accedit     Pasfio 
S.  VICTORIS    MASSILIENSIS 

Ab  eodem  emendata* 


Imprimatur 


Liber  cujus  Tituius,  Pauli  Golomejïi 
■  Paralipomena  de  Scriptoribus  tc- 
clejtaflicis.  2ftf* 

GuiL  Needham  R.  R.  in  Chrifto  P. 
ac  D.D.  Wilhelmo  Archiep, 
Cant.à  Sacris  Domeft. 


Ex  ALiibiH  Lambeth* 


Rrrr 


Reverendisfîmo  in  Chrijlo  Patri 

Ac 
Honoratisfmio  Domino 

FRANCISCO, 

Elienfium  Epiicopo  Vigilantiffimo, 

Hanc 

Oblèrvantix  (ux  tefleram  demifle 

vovet 

PAULUS   COLOMESIUS, 

Ecclcfise  Ànglicana:  Presbyter. 


«•fr$(o)!4l» 


<583 


PARALIPOMENA 

Scriptoribus  Ecclefiafticis. 

-&-5S-&-  4$^^  ^&^  ^§4*  oh$3^  49^4^  .*$&$!. 

VErfantur  in  omnium  manibus  amplifïimi  deScriptori- 
bus  Ecclefiafticis  Commentariij  novifïimeque  do 
hoc  argumento  fufe  fciipfere  D.ElIiesdu  Pin  &  R, 
P.  Cafimirus  Oudin  ,  viri  in  Patrum  Scriptis  exer- 
citatiflîmi.  Aclum  itaque  agere  non  eftanîmus  ;  ea  folùm, 
quaeab  iis  aliisque  funt  praetermifla,  lubet  iTmmrçuydu.  Ab 
Adriano,  ordinem  alphabeticumfecuti,initium  faciemus. 

ADRIANUM ,  cujus  extat  utiliftima  Ifagoge  in_* 
S,  Scripturam,  ab  Hœfchelio  vulgata  ,  cur  Andronicunu 
nonunoloco  vocetFr.  Turrianus  in  Apologia  pro  Epiftolis 
Pontificum,  quaero  qui  me  doceat.  Vixit  audor  ifte  circa 
annum  foo»  utpotequiCafïiodoroSenatorilaudetur  cap.  10. 
libri  de  divinisledionibus.  Adrianum  cum  verfione  Tua  fe 
ediçurum  receperat  Germanise  ocellus  Conradus  Rittershufi- 
us.    Sed  fidem,  quod  fciam ,  non  liberavit* 

ALEXANDER  fuit  quidem  in  CappadociaEpifco- 
pus  y  fed  nomen  ipfum  urbis  non  indicat  Eufebius.  Vir 
iummusHenricus  Valefiusinvenit  Iibro  j.  Ju ris  Graeco- Ro- 
mani, ubi  agitur  de  translationibus  Epifcoporum,  Alexan- 
drum  fuifle  Flaviadis  Epifcopum.  Hoc  nobisaperuit  vir 
doftiflimus  in  fecundis  àdEufebii  Hiftoriam  Curis.      Huic 

Rrrr    2.  Alexan- 


215 


214. 


684  PARALIPOMENA 

Alexandro  nuncupavit  vir  ïnexhauftac  Cruditionis  Cîe- 
mens  Alexandrinus  Librum  cui  ticulus  eft  y  Kctvàv  'ehkKvoiol- 
çiKoçy  feu,  adverfus  eos  qui  Judaeorum  errores  fequuntur,  ut 
tradit  Eufebius, 

ANNIANO  Celedenfîs  EccIefoeDiaconoadfcribiÉ 
Joh.  Garnerius,  Notisad  Marium  Mercatorem,  Epiftotarru 
adDemetriadem,  quae  inter  Auguftini&  Hieronymi  Opéra 
occurrit,  quaeque  ab  aliis  Pelagio  ,  abaliis  JulianoEclanenfî 
zzj.  tribuicur»  Ex  hac  Epiftola  locum  adductt  (  quod  fagacifli« 
mum  Garnerium  fugit)  Auclor  Commentariorum  in  Pro- 
verbia  cap.  ij*  inter  Hieronymi  Opéra,  &  Epiftolse  auclo^ 
rem  virum  Dei  vocat.  At  in  iisdem  Commentariis  eap.  zz¥ 
inter  OperaBedae  (cui  à  MarianoVictorioii  non  immérité* 
tribuuntur)  vocem  Dei  minime  legas.  Haud  ftlendum  ta- 
men,  vocem  hanc  reperiri  in  duobus  Redae  Codictbus  MSS. 
quos  in  Bibliotheca  Lambethana  infpeximus» 

IN  ANSELMI  CantuarieniïsArchiepifcôpi  Ope- 
nuneditione,  àGabrieleGerberon>  Monacho  Benediclino, 
curata  ,  extat  Anfelmi  Epiftola  ad  Pafchalem  Papam  ,  cujus 
initium  ,  Poftquamrevocam  ,  ex  qua non  pauca  Papa;  minus 
faventiafuntexpuncta.  Sed  ea  nobis  exhibée  Joh.Seldenusr 
Anglorum  doenffimus ,  in  Hiftoria  Decimarum  Anglice  feri- 
pta,  cap.  ii.  fect.z.  ex  Bibliotheca;  CottonianaeCodice,  feri- 
pto  manu  Johannis  deGrandifono  ExonienfisEpifcopi  A.i  3  64. 
•  Quo  eodem  Codice  ufus  eft  Pater  Gerberon.  Anfelmi  ver- 
ba(cumSekleni  Liber  fit  haud  ita  facile  obvius)  hic  fubjicie- 
à,.ié>  miis  *  Poflquamrevocatus  âdEpifcopatum  redit  in  AngUam  ,  ojiendi 
dûcreta  /ipo/iolicarfu*  in  RomanoCwcilio  prœfens  audivi  ,  ne  [ci  lie  et 
aliquis  de  manu  RegU  aut  alicujus  Laici  T  Ecclefiaram  'Invefiiturat  ac~ 
ctperet ,  utpro  hoc  ejui  homofieret  ;  nec  aliquU  bœc  tranfgredientemus 
confetrare  prœfumeret,  ghiod  aud'tentes  Rex  &  Principe  fejw  ,  ipfi 
etiam  EpUcopi  j  &  aliiminoris  ordinis  ,  tam  graviter  acceperunt  ,  ut 
Avérèrent  /e  nuUomodo  hmcrei  affenfum  prtbituros  ,  (S  me  de  Régna 
focius  j  qtutmhotlervArenty,  exputfuros}  & à Roman  a  Ec  rie  fi  a  fe  dif> 

ce@uros¥ 


DE  SCRIPTOR.  ECCLESIASTICIS.  *#»■ 

teffuros*  UtinammihifaserTet,SerenifiimiJACOBIlL  Re- 
gumutAuguftifïîmi,  itaSapientiffimi,  de  hoc  Anfelmiloco 
fententiam  audire  l  * 

APPOLLONIUS,  Cataphrygumopptignator,  de 
cujusEpifcopatu  ne  y%ù  quidem  Eufebius  >  fuit  EphefiorurrL» 
Antilles.  Sicvocatur  in  Primafii  Libro  deHaereftbus  ,  qui 
fubPraedeftinati  nomine  circumfertur* 

ARIST1DIS  Apologettei  fragmentum  deDionyfïo 
Areopagita  affert  Ufuardus  in  Martyrologio  èMenologicGrae- 
corum,  Exquojuremihivideorcolligere  ,  àveroprorfus  %\^ 
nonabhorrere  ,  quodrefertclarifïimusGuiïletermsinltine- 
rarioGallicefcripto ,  nempeapudquofdamCalojeros  ,  qui 
proxime  Athenas  in  Monafterio  Midelii  habitant ,  extare  Bi- 
bliothecam  ,  in  quaAriftidis  Apologiam  latitare  credeba- 
tur, 

ARISTO  Pelteus  (h.  e.  ex  urbe  Syrïse  Pella)  fcripfic, 
Eufebio  tefte ,  Obfidionem  Bettberae  &  Expugnationem  Judae- 
oram.  Ei  etiarn  tribuitur  Libellus  infcriptus  ,  DifputatwJa(o» 
nù&Papifci.  Ita  MaximusinScholiis  adMyfticam  Theolo- 
giarn  Areopagita;  larvati  ,  qui&fubjicit,Libellum  huncD. 
Lucae  adfcribi  à  Clémente  Alexandrino  lib.  6.  Hypotypofeôn. 
HujusOpufcuIimeminereCelfus,  Origeneslibro^  contra 
eum  y  &  Hieronyrnus Quaeftionibus in  Genefim  &  Commen* 
tario  in  Epiftôlam  ad  Gafotas.  Illud  ex  Graeco  in  Latinum_i 
fermonemvertitCelfus  quidam.  SedfolaejusPrasfatio  ho- 
die  fupereft,  inter  Opufcula  Cypriani  editionis  Morelianae* 

InterCodicesMSS.  CarolideMontchaï ,  Archfe-  ?*& 
pifcopi  Tolofani ,  fuitB.  Antonii  Vita  ,  aucîore  Athanafio, 
longe  melior  edita^quarn  cum  contulifiet  vir  doctifrimusLucas 
Holftenius,  &exeamelioremfacerevoIiiinret*  In  editiono 
iiltima  Parifienfi  Operum  Athanafiii  Colledanea  ejus  Typo- 
graphi  omiferuntr  Haec  nos  docuit  Philippus  Labbe  in  Codi- 
cum  MS'S.  Bibliotheca  p.  2oi.Quid  hifce  CoIIedlaneis  fadurru 
fît ,  juxta  cum  ignariffimis  fcïmtts". 

Ex  antiquis  Eccïefiae  Doftoribus ,  qui  Athenagoram 
Rrrr     j  laudet, 


dg£  PARALIPOMENA 

laudet,  prseter  Methodium ,  novineminem.  Locusextat 
tumapudEpiphaniumhaere(i<54.  fecl.  2u  tumapudPhotiura 
inBibliothecaCod.  134,  fed  apudillummendofe.  Exinge- 
nio  reftituit  vir  naris  emun&iffima:  Paulus  Léopard  us ,  Emen- 
dati©numlibroi9.c.<?.  AnAmatoria  exGraeco  Bibiiothecae 
Cardinalis  Armeniaci  Gallice  verfa  ac  édita  fub  nomine  Athe- 
nagorae,  hujusnoftrifint,  mihiincompertum.  Huicabju- 
dicat  vir  reverendus  Petrus  Daniel  Huetius  ,  doftiffimus  ho* 
die  Suefîîonenfium  Antilles» 

%l9,  ATHENODORUS  ,  Gregorii  Neoca?farienfis  fra- 

ter,  fuitprimumSophifta  ,  dein  ,  ur Eufebiustradit,  Ec- 
clefiannPontoEpifcopus.  Scripfit ,  Suida  tefte  in  Gregorio 
fratre,  Sefmonemde  Incarnatione&defide.  Dequono 
^uquidem^uideScriptoribusEcdefiafticis  ex  profeflb  ege- 
re. 

AZELINUS  RhemenfisMonachusante  aliquotfae- 
cula  verfibus  reddidic Libellum  inferiptum C«na ,  qui extat in_» 
Cypriani  editionibus  Moreliana  &  Pameliana  ,  &hunctitu- 
lumLibrofuo,  quemMS  habuitFrancifcusjuretus,  addidit: 
Orna  Azelini  Rhemenfis  Monac  ht ,  quavn  tondidit  ad  Heinricum  Impe- 
ratorem  ,  imitât  tu  Cyprianum  Epùcopur»  Cartbaginenfem,  Frag- 
menta affert  magnusSalmafiusadHiftoriarAuguftaeScripto- 
respag.  $oo\&4io. 

BAS1LIDIS  Odas  &  Valentini  Pfalmos  memorat 
Origenes  in  Catena  in  Jobum  à  Paulo  Comitolo  Latine  verfa^ 
p.  34f .  editionisVenetae.    QupdinCatena  àPatricioJunio 

édita  incaflum  quaeras. 

Miratus  fum  non  femel ,  cum  tam  muîti  BEDjE  Co- 
dicesMSS.inAngliareperiantur  ,  curnemoadhucïnter  An- 
gîos  inventus  Cn  ,  qui  conterraneum  fuum  longe  meliorerru, 
quam  in  eruditorum  manibus  verfatur  ,  in  vulgus  emittat. 
Ego,  quod  folum  poflum  ,  in  commune  Reipublicaeliterariae 
bonum  notabo ,  Bedac  fragmentum  ex  Libro  de,  Temporibus 
apud  Munfterum extare lib,  2.  Cofmographiae ,  quodinedi- 
tis  non  comparer 

Munfteri 


120. 


DE  SCRIPTOR.  ECCLESIASTICIS.  C%y 

Munfteri  verba  inAnglornm  gratiam  hic  apponofr 
mOS :  Anglorum liagua mixta eft ex multù linguùy  prafertim Germa- 
nie a  #  G  allie  a  :  Olim  veto  mère  fuit  Germanie  a  :  idquod  animadverte* 
re  licet  ex  Beda ,  qui  ex  Anglia  oriundus  fuit.       Is  enim  in  Libro  dzjt 
Temporibus  fie  feribit  l  Fêter  es  Anglicani  populi  numeraverunt  mtnfes 
fuoi  fecundum  curfum  Luna ,  appeUantque  Lunam  Monam>  &  men* 
fem  Monath  5  Decembrcm  vocant^  Haleg  monath  ->ide(l,  facr»m 
menfemj  Eoftert/f/Eftur  monath,  ideft  ,   Pafchalemmen- 
fem  7  idque  à,  Dea  quadam  ,  eut  Teutonici  populi  in  F 'aganismo facri- 
ficiafecerunt  ,  tempore  menfis  Aprilis  ,  qua  Eoftre  eft  appeïïatas*      11I#. 
Maium appellaveruntThrimclci  ,  ideft  ,  tresmulftrae  ,  quodeo 
menfepecora  ter  die  mulgerent.       Hic  /oc as  in  impreffis  Codicibus  non~* 
facile  invenitur.     Ego  vero  inveni  in  Libro  MSt  quem  G/are  an  us  ex  Ni- 
gra  Sylva  anno  iS4J*  bucBafileam  mifit.       Bedae  Hymni  aliquot 
occurruntin  ColleftioneCaffandriana.    Obiterobferva,quae 
habet  Reformatorum  mitifiimus  Philippus  Melanchthon  in_» 
decantatifïima  il  la  ad  Joh.  Cratonem  Épiftola  :  Narravit  mihJ 
Ave  minus ,   inquit,  JeinCodiceBedœ,  qui  eft  in  Bibliotbeca  Pajfavi» 
enfi%  legiffe enarrationemverbovum (Cœnae  Domin'lCX)  perfpicuam^ 
qu^  totadefttin  UbrUeditis.       Quam  Bedaeeditionem  intelligat 
Aventinus,  qui  obiit  anno  15-33.  mihi  non  confiât  >  nifi  for- 
te ej us  in  EvangeliaCommentariosfeparatimexcufos  ,  quos 
videre  nondum  contigit.      Genuinum  Bedœ  Martyrologium 
cum  Flori  Additamentis  habetur  in  Actis  Sanclorum  menfis 
Martii  Tomo  2.  In  eo  enim  in  venias,qua?  ex  Bedae  Marty rolo- 
gio adducit  Amalarius de  Offîriis Ecclefiafticis libro  z.  cap.  24. 
&deOrdineAntiphonariicap  28-     Quod minus animad ver-     ^ Jj. 
fum  Reverendis  Patribus  Henfchenio  &  Papebrochio. 

BELLATOR  Presbyter  ,  eodem  ,  quoCafHodo- 
rus,  tempore  claruit,  Scripfit,  ejusdemfuafu  ,  Commen- 
tarios  in  Librum  Ruth.  Idem  in  SapientiaîLibrum,Tobiam, 
Efther  ,  Judith  &  Maccabaeorum  Libros  commentatus  eft. 
Vertit  etiam  Homilias  duas  Origenis  in  Efdram.  Haec  Caffio- 
dorus Libro  dedivinisleftionibus. 

BERENGARII  Epiftolas  aliquot  vuïgavit  Domnws 
Lucas  Dachery  ,  MonacbusBenediftinus >  tum  inNotis  ad 

Lan- 


6%%  PARALIPOMENA 

Lanfrancum  ,  tum  in  Spicilegio»  In  ca  quam  ad  Richardum 
Abbatemillefcripfit  ,  quamque  Dacherius  idem  ediditè  Co- 
dice MS.Bibliothecae  Régis  Gallix,  IocusmutiIusita?legendu$ 
fupplendusque  :  ad  me  pervertit  (ententia  de  EucbarifliA  ,  quamin-» 
Script ura  habet  gbriofe  memoria  Fuiberti  S.  EpUcopi  Calix  argenteus. 
ItaexcodemCodicc  ,  fedaccuratiusleclo  ,  praeftantiflimus 
Albertinus,  inOperedeEachariftiap,p4^.     DeBerengario 

**$•  verbafuntobfervatudigniffimainChronicoS.  Maxentii,vul- 
go dicto Malleacenfi ,  MS.  apud  virum  eximium  Johannerru 
Belium,  popularemmeum,  inHiftoriaComiturnPitftaven- 
fiurti»  Sic  autem  Chronicon  illud  :  Anno  wjj.  Pittavisfuit 
Conctlium  ,  quodtenuit  Giraudtu  Légat us ,  de  Cor  pore  & Sanguines 
Domini  ,  in  quoBercngarius  A  quem  faucius  ferme  interemptus  eft,, 
Locumhuncmihiolimindicavit  beats  mémorise  parensjo- 
hannesCoIomefius,  Doclor  Medicus.  IneodemChronico 
à  Philippo  Labbeo  vulgato ,  pro  Berengarius  A  quem  faucius  fer* 

me  y  habetur  ,  Berengarius ferme.       InSyllaboveroScri- 

ptorumàfeeditorummonetjefuita  t  fe  Chronicon  illud  dc- 
fcripfifle  è  Codice  membraneo  Joh.Belii  ,  refeftis  ,  inquit, 
inutilibut.  Pro  A  quem ,  vide  an  fit  reponendum  Archidiaconus* 
Berengarii  Vitam  fcripfit  Francifcus  de  Roye  ,  Anteceflbr 
Andegavenfîs  meritifïïmus. 

BERTRAMI  velRatramni  Liber  de  Corpore  &San- 
guinac  Domini  MS.  extitît  Parîfiis  inJacobiGillotiiSenatoris 

ZIa  Bibliotheca»  CodicemfevidifleReverendiflïmoUflerio  te- 
ftatus  efl:  magnus  nofterCafaubonus  ,  ut  do&iflimus  Praeful 
alïerit  in  Libro  de  Ecclefiarum  Chriftianarum  Succeffione-* 
Alius  Codex  in  Belgio  nuper  inventuseft,  à  candidiflîmi  pe- 
cloris  Monacho  Johanne  Mabillonio  :  In  Belgîi partes profetlusy 
(Mabilloniumaudis  inquadaminAcla  BenediclinorumPra:- 
fatione)  Laubienfe  adii  Monafterlum  ,  ubiinter Codice s MSS.  bent^ 
paucos,qui  refiant ,  binosreperi,  unumvetujiijfimum ,  abannisferç^ 
ûtlingentts  exaratum ,  inquocontinenturOpusculaduo ,  primumdt^ 
Corpore  & '  fanguine  Domïni ,  fubfequens  de  Prtdeflinatione  j  illud  uni» 
co,  hoc  duobus  Ubris  confions ,  Utriusque  infcriptio  &  exordUita/L* 
habent  in  Codice  MS.  Incipit  Liber  Ratramni  de  Corpore  & 
Sanguine  Domini»    JufliAis,   Gloriofe  Princèps ,  &c,    Pofl 

hune 


DE  SCR1PT0R.  ECCLESIASTICIS.  ô*8o 

huncLlbrum,  Incipit  Liber  Ratramni  de  PrasdeftinationeDei* 
Domino  gloriofo  atque  prxcellentiffimo  Régi  Karolo  Ra- 
tramnus,&c.  utineditU,  Exhoc  Mabillonii  Codice  Ratra- 
rnnum  deCorpore  &  Sanguine  Domini  Parifiis  edidit  curru 
Verfione  &  notisvir  doftus  Jacobus  Boileau  ,  Dodor  Sor-  izS* 
bonicus,cumPriviIegio  Régis.  Valeat  ergo  Sixti  Senenfis 
infulfa  conjedura  ,  Ratramni  Librum  Joh.HaufTchein,Gra:- 
cèOecolampadio,tribuentis.  Redtius  Sixto  longe  nafutior 
Fr.  Turrianus,  contra  Volanum  fcribens  Iib.  i.  cap,  n.  cùm 
ait  :  Bertramum  cimret  quid  aliud  efi  quàm  dtcere  Calvin i  bareftm  wn 
eflenovam.  Et  Bernardus  Girardus  in  Hiftoria  Gallia? ,  fub 
Ludovico  Rege  COgnomine  Bono  :  Eertramus  Pre/îre  vivoit 
aufly  de  ce  temps  lÀ,qui  à  compofé  quelques  Oeuvres  mal  reccus  par /es 
Succeffèurs,  RidendusporroLatinus  Latinius,  vir  alias  doclusac 
diligens,  fed  Pontifiais  nugis  addiftiflimus,quicum  Bertrami 
Librum  percurrifiet,  immemor  in  Indice  notatum  harrefeos 
nomine,  poft  agnitum  errorem  fuum,  Librum projecit,  & 
àfummo  Pœnitentiario  curavit  feabfolvendumReverendis- 
fimo  Card.Varmienfi.  Hacc  de  fe  Latinus  Latinius  in  Biblio- 
thecaSacro  Profana  p. no. 

ConcilmmtenuitRomae  Alexander  $,  anno  Incar- 
nations Dominicacn  80.  Adhocmultae  convenerunttamEc- 
clefiafticacquamfeculares  perfonac.  Imerquasvenit  quidam  2,z6, 
CivisPifanus  nomine  Burgundio,  peritus  tam  Graccae  quàm 
Latinaceloquentiac.  tficattulitEvangelium  S.  Johannis, 
translatum  ab  ipfodeGraeco  in  Latinum  ,  quod  Johannes 
Chryfoftomus  fermone  homiliatico  expofuerat.  Hic  etiam 
fatebatur  magnampartem  HbriGenefeos  à  fejam  translatât!». 
Dicitetiam  quod  Johannes  Chryfoftomus  totum  Vêtus  &No* 
vum  Teftamentum  Graece  expofuit.  Hacc  Robertus  de  Mon- 
te inSupplementoChronici  Sigeberti.  Practer  pracdiclos 
Sermones  Chryfoftomi ,  Latine  vertit  Burgundio  Nemefii 
libros  dénatura  hominis  ,  Gregorio Nyiïeno  falfo  tributoj» 
&  Johannem  Damafcenum  de  fide  orthodoxa.  Obiitanno 
1 1 94  Ejus  Epitaphium  habes  apud  Laurentium  Pignorium 
in  Epiftolis  Symbolicis  p.  i /4.  Practer  Burgundionem,  fue- 
runc  &  alii  Chryfoftomi  antiqui  Interprètes  ;  Annianus  fei- 

Ssss  licet 


tfoo  PARALIPOMENA 

licetan.4$o.  &  Mutianus  an.fio.  Annianus  ,'  Celendenfïs 
Diaconus,HomiIias  o&o  in  Matthaeum  Latine  vertit  j  quibus 

az;%  praefixaeft  ejus  Epiftola  ad  Horontium  Epifcopum.  Vertic 
itideraHomilias  delaudibusD.  Pauli  i  quibus  praefïxa  eftejus 
Epiftola  adEvangelum  Presbyterum:  quae  emendatior  & 
auclioroccurritTomo  ô\  Operum  Bedar,  quaminChryfo- 
ftomieditioneàFrontone  Ducaeocurata,  MutianusSchola- 
fticus,  CafiiodoriSenatoris  amicus,  virdifertifïimus,  Latine 
tranftulit  Chryfoftomi  Homilias  in  Epiftolas ad  Hebraeos  &  ad 
Philemonem.  Vertit  etiam  Gaudentii  cujusdam  Opus  do 
Mufica  ,  ut  tradit  Caffiodorus.  Mutianumiilum  nonalium 
éffe  cum  Baronio  exiftimo  ,  ab  eo,  contra  quem  fcriplit  Fa- 
cundus,  Hermianeniisapud  Afros  Antiftes.  Congruunt 
enim  prseter  nomen  astas  &  profeflio. 

CLEMENS  Romanus  ,  D.  Pauli  difcipulus,  Epi- 
ftolas duas  ad  Corinthios  fcripfït ,  quas  cum  Notarum  Spicile- 
gioLondinianno  fuperioriedidîmus.HarumEpiftolarum  frag- 
menta adducit  Leontius  Cyprius ,  inLocis  Theologicisha- 
ctenusineditis,  Fr.Turrianoteftelib.  j.cap.  20.  Defenfiunis 
Epiftolarum  Pontificum.       Fruftra  eft  itaque  David  Blondel- 

2,1$*  los,  Prolegomenisin  Pfeudo-Ifidorumpag.  s^.cumait:  Jguë 
Opère  Leontius  ?  An  caret  titulo  MS.  Codex ,  quo  u(us  eft  Jefuita  F  Ex 
hifce,  opinor,  Leontiilocis,  démentis  Epiftola:  fecundae 
îocumlaudat  Joh.Damafcenus ,  inParallelisMSS.  quantivis 
pretii  ,  quaehodie  videreeftin  inftrucliftlmaBibhotheca  Je- 
fuitarum  Pariiïenfium.  Fragmentum  illud  habes  tum  in  do- 
ctiffimi  Cotelerii  Notis  ad  démentis  Epiftolas ,  tum  in  noftra 
earundem  editione.  PrimamB.  démentis  Epiftolam  pro 
genuinaagnofcunt  omnes  eruditi  ,  fiunumThomamGata- 
kerum  ,  virum  folidedoétum  ,  excipias  ,  quip.  19.  Cinni 
turamq  j  Epiftolam  fpnriam  eflfe  arbitratur»  Utinam  fenten- 
liae  fuae  caufas  vir  optimus  aperuiffet  ! 

COSMAS  Indopleuftes,  vellndicopleufta  ,  Pfal- 
morumExpolïtionemGraece  fcripfit  ,  cujus  fragmentum  ha- 
betur  in  Catena  Corder iana  ad  PJalmum  16.  v.  14»  Prolego- 
mena  Romae  extare  ait  Gefnems  in  Bibliotheca,  EjufdetrL, 
Argumenta  Grascain  quatuor  Evangehlhs  ex  vetufto  Codico 

Novo 


DE  SCRIPTOR.    ECCLESIASTICrS.  691 

NovoTeftamento  fuo  Graeco  Latino  prœfixit  LutheranorurrL, 
do&ifiimus  Matthias  Francovvitzius  ,  cognomento  Fiacius.  22?. 
Exinitio  Argumenti  in  Mattharum,  patetCofmam  Argumen- 
ta quoque  fcripfifle  in  Veteris  Fœderis  Libros.  Cofmas  idem 
Topographie  Chriftiana:  auclor  eft,  Petro  Gyllio  in  Conftan- 
tinopoli  fua  memoratse  j  cujuspraeclara  fragmenta  vulgavit 
vir  illuftris  Nicolaus  Melchifedech  Thevenot ,  amicus  nofter, 
Galli^RegiàBibliothecis ,  infelecliflimafualtinerariorurrLj 
Colleftione.     Vixit  Cofmas  fubjuftinolmperatore. 

InantiquoBreviarioToIetanoextathymnus  ,  quo 
Cypriani  martyrium  egregie  defcriptum  eft.  Ejus  initiurru 
taie  eft  >  OrbtimagifterTascie.  Finis  Cypriani  Epiilolae  ad  Ju« 
baianum  pauio  prolixior  occurritapud  HincmarumTomo 
primopag.jfô.  editionisSirmondinae  >  quamineditionibus 
hodiernis.  Ufusefthaud  dubieHincmarusCodice,quipoft> 
ea  fuit  BibliothecaeRhemenfis,  quiquecaeterisauclior  eraf, 
ut  cognofcere  eft  ex  Notis  Rigaltianis  ad  Cypriani  Epiftolamu 
adRogatianum&alios,  cujusinitium  ,  Etjampridfmvobùs, 

S.  EPHRAIM  Syri  affirmant  Orationes  fupra  mille  1  }o. 
fcripfifle:  quibusetiamconcinitfcujus  gravis  eft  in  hiftoria»., 
non  item  in  dogmatibus  ftdes)Eufebiusille  Pamphili  cogno- 
mento. Haec  Pbotius  inBibliothecaCod.  106.  quiineo 
memoria  lapfuseft,  quodEufebium  proSozomenolaudarit, 
Syrorum  ac  Sozomeni  teftimonia  firmat  Andréas  Mafius ,  vir 
exquïïïtaeeruditionis,  inaurea  iila  Precfatione  inMofem  Bar 
Cepha  de  Paradifo.  Verba  hic  apponemus:  Inprimis  maximi 
facere  bk  no  fier  Bar-Cepha  videtur  ipfum  Ephr*m ,  five ,  ut  Hebrœi  & 
Syri  vocant ,  Epbraim  :  que  m  Z).  Hieronymus  quoque  ab  acumine  fubli* 
mis  ingenii  laudat  in  Catalogo  Script or  um  Ecclefiafiicorum,  Mibi  cer» 
te  Dotlor  meut  Syrus  (Mofes  Mardenus^/^?  folebat  dieere  :  nullitu 
alteriu-s  Scriptoris piura  priant  ioraque  de  rébus  facris  volumina  apud 
Syros  haberii  ut  mibi  cum  Auguflino  noflro  conjerendus  vider etur ,  b> 
Tp  yt  7rohwypci,(pia.¥  Hoc  ego  certe  ajjirmarepoffum^nibilelegantiuty 
nibilfuavius,  nihiletiam  acutius  barbara  illa  alioqui  lingua  dicipojftjy 
quam  ea  mibi  vif  a  funt ,  qum  adbuc  illius  legi.  Ut  ex  animo  dolendum  ^ .  ,  - 
fîty  div'mi  iUiut  ingenii  non  major  em  ad  no  s  fruUum  afferri ,  quo  Barde" 
[an a bxret'u i scutijftmi & Harmovii  ejus  difcipuli  nug*   ,   qu<e cunu* 

%%%%     1  maxi» 


Z}Z, 


6^  PARALIPOMENA 

maxime  Edeffie ,  tum prope  SyrU  univcrfe  Bcclefuts  oecupdverant  ,pUne 
funtexpugnat£-atqueprofligat<e.  S.  Ephraem  fuitprimumEdefla: 
Diaconus  ,  dein  Presbyter  àBafilioMagnoconfecratus ,  ut 
habet  Menologium  Graecorum  antiquum  fatis  ,  ad  $.  Kal. 
Febr.idquefignificatin  ejusVitaGregoriusNyffenus.  Hinc 
Edefiae  Presbyterum  vocat  Primafius  (qui  fub  Praedeftinati  no- 
mine  haclenus  latuit)  in  Libro  de  Haerefibus. 

Multum  debemus  diligentifïïmoDionyfio  Petavio 
ob  Epiphanii  editionem  &  ob  eruditas  in  eum  Notas,  quarum 
AppendixapudCramofium  eft  cxcufa  anno  1624.  in  oclavo. 
Sed  C\  tertio edatur Scriptor ille  praeftantiflimus  ,  ei  inferenda 
erit  Epiftola  ad  Diodorum  Tarfenfem  (quam  fere  totam ,  fed 
Latine,  nobisfervavitFacundus)  deGemmis  duodecim  ve- 
ftis  Aaronica:  :  cujushodie  pars  tantum  édita  eft  eum  nudo 
nomine  Diodori.  Addenda;  etiam  eruntThomaeGatakeri 
viridocliflimi  Emendationes,  quas  inejus  AdverfariisMifcel- 
laneis  reperire  eft.  Ad  Epiphanium  refert  Rev.  praeful Hue- 
tius  inOrigenianisLibruminfcriptum  QiXoroQvfipcL ,  qui  fub 
Origenis  nomine  MS.  cxtat  in  Bibliotheca  Florentina  &  inter 
CodicesCarolideMontchal,  ArchiepifcopiTolofani.  Hue- 
tii  conjecluram  haud  improbo.  Sed  immerito  vir  magnus 
Joh.Pearfon,  nuperCeftrienfisAntiftes,  Prolegomenis  in_* 
Hieroclem,  Opus  illud  Origeni  tribuit,  cum  ex  Proœmîo 
conftet,auclorem  fuifie  Epifcopum.  Hujus  Operis  fragmen- 
ta occurrunt  apudGyraldum  in  Hiftoria  Deorum>in  Pytha- 
gorac  Symbolorum  Interpretatione  &  in  Dialogisde  Poê'tis, 
apud  Huetium  in  Origenianis,  Menagium  adLaertiutru  & 
Alex.  Morum,  tum  in  Explanatione  Èfaiae  cap.  jj.  tum  in». 
Notis  ad  Novum  Fœdus. 

EUSEBIUS  Alexandrinus  vixït  ,  fî  Bellarmino, 
Coccio  &  aliis  Pontifiais  fides,  circa  annum  160.  Ego  vero 
eum  longèjuniorem  efte  exiftimo.  Fuit  Ecclefiac  Alexan- 
drinaeinAfia,  non  in  Africa,  Archiepifcopus,  fi  credendum 
233.  Fr.Turriano,  Expofitionis  Conftitutionum  Clément-  libro 
2.  cap.jff.  Hujus HomiliasoftodecimMSS.  fereperifletefta- 
turTurrianusidem  in  Bibliotheca  Cryptae  Ferratae,  quarum 
fragmenta  non  contemnenda  adducit  inDefenfione  Epifto- 

larum 


DE  SCRIPTOR.  ECCLESIASTICIS.  *?? 

larum  Pontificum  \  prolixiora  vero  Johannes  Damafcenus 
inParallelis;  quod  nulli  hucusque  fuboluit.  Ex  oclodecim 
Homiliis  Turriano  leclis,  unaextat  (fed  Latine  tantum,  Ca- 
rolo  Fabiano  interprète)  de  Commemoratione  Sandtorum-i 
Tomo  i»  Auctarri  BibliothecaePatrum,  pag.  %i6.  edirionis 
Parifienfis  1 6$?.  Cujus  Homiliae  fragmenta  duo  Graece  ha- 
bentur  apud  Turrianum  Libro  fuprà  laudato.  Alia  de  Elee- 
mofynis  ,  cujus  fragmenta  itidem  occurrunt  apud  Turria- 
num, MS. Graece  reperitur  in  Bibliothecae  Gefnerianae  Epi- 
tome.  Virdodiffimus  Lucas  Holftenius,  referente  Lambe- 
cioTomo  1.  Bibliothecae  Caefareas  pag.  1  u.  edere  conftitue- 
rat  Eufebii  Alexandrini  Homilias  in  Pafiionem  Chrifti,  in_j 
fecundum  ejus  Advencum,  Dominica  poft  dimiflam  concio-  Z34. 
nem  ,  &de  memoria  San&orum.  Sed  fpem,  morte  prae- 
ventus,  haud  implevit* 

EUSEBIUS  Caefarienfis  Evangelicae  Demonftratio- 
nis  Hbros  zo.  feripferat.  Librum  18.  laudat  HieronymusPra*- 
ifatione  in  Hofeam.    Photio  Iecli  funt  Eufebii  Ecclefiafticas 

Demonftrationis  iibri Supplendum  forfàn  4»    totidenu 

enim  extant  in  Bibliotheca  Caefarea  r  fed  tacito  Eufebii 
nomine.  Hos  tamen  Eufebii  effe,  recte  conjicit  Clariffimus 
Lambecius ,  qui  ex  Photio  conjecluram  fuam  firmare  potuit. 
Eufebii  de  Locis  HebraicisCodicemMS.  Bonfreriano  longe 
meliorem ,  non  femel  laudat  Rev*.  Pearfon,  in  Prœfationo 
Apologetica  pro  Septuaginta  ïnterpretibus  adverfus  Hiero- 
nymumr  fcufebii  LvangelïcorumCanonum  Liber  cum  Epi- 
ftola  ad  Carpianum  ,  extatin  fronte  Novi  TeftamentiGrae- 
co-Latlni  Defiderii  Erafmir  &  in  Roberti  Stephani  editiono 
in  folio.  Eufebii  Vitam  feripferat  Acaciusy  eju*  difeipulusy 
tefte  Socrate  ;  kd  ea  injuria  temporum  perinv 

EUSTATHIIJS  S.  BafiHi  HexaemeriLatïnus  fnter-  135. 
pres>  floruit  paulo  poft  Conftantini  Magni  farculum.  Hune 
iumme  depraedicat  CaffiodorusSenaror Libro  de  divinisr  le- 
clionibus.  Lauclant  etiam  Junilius,  vel  potius  Beda,  in'Ge- 
nefim,  &  Sigebertus.  Deeodem  non  femelFr.  Juretus  ad 
Symmachum  y  fed  irnprimis  pag.  2,68.  Euftathii  Verfiopro- 
diit  benefkio  NicolaiFabrijvirinunquam  finehoaoris  prae- 

Ssss     i  fatio* 


*P4  PARALIPOMENA 

fationedicêndi,  extatque  in  Bafilii  Operum  editione  Latî- 
na t  Pariiïis  ab  eodem  (ummo  viro  curata,  anno  i<5o?. 

EUTHYMIUS  inPfalmos&  in  Evangelia  Graeco 
haftenus  ineditus  eft»  Extat  tamen,ut  audio,in  variis  Biblio- 
thecis.  De  eo,  &  ejus  Panoplia,  illuftriffima  ac  do&iflima^ 
Princeps  Anna  Comnena,  Alexiadoslibro  ij.  Locum,  ut- 
pote  ledu  dignifÏÏmum ,  hic  fubjiciemus ,  ex  verfione  Pétri 
Pollini  :  Autor  Dogmatic<e  Panoplie ,  juffu  met  Patres  fcripta  Atfo 
tdit*)  efi  Monachus  Zygabenus  nomine  ,  notus  Domina  meaavi*  ma- 
tern<e,  (S  omnibus Deofacris bomimbus ,  Sacerdotibus  ac  Pontificibus 

%}C.  familiaris.  Hune  fummum  Grammaticum,  eundemque  Rbetorent^ 
non  inexercitstum  5  TbeologU  vero  &  Catholici  dogmatispr*  omnibus 
jcientijfimum^  Aagufîus  Pater  meus  ad  fe  accerfitum  juffit,  digereru 
ordine  in  Opus  unum  cuntlas  btrefes,  &  unicuique  relata  fingillatim^» 
opponere  réfuta tïone s  S'S,  Patrum.  Ex  hoc  Alexii  mandata  extititOpus 
ingens  plures  in  îibros  tributum  ,  cui  hodieque  univerfo  adb&ret  no» 
menclatio  ab  Imper atore  primum  extogitnta  atque  ind'tn  illayquam-a 
diximus^PanoplU  DogmatU*.  Euthymii  ProîegomenainPfal- 
mos  Grace  vulgavit  Clarifïimusle  Moyne  in  Variis  Sacris, 
ledlocisaliquot  mutila»  Noslacunas  omnes,  una  tamùrrij 
excepta,  inCodicenoftro  fupplevimus,  ex  MS.  Patriciiju- 
nii  collato  cum  Codice  Chriftiani  Ravit.  Hujus  Codicis 
nobis  copiarn  fecit  Reipublicae  literariae  ingens  columenlfa- 
acus  Vofïius. 

FLORQ,  Lugdunenfis  Ecdefiae  Diacono,  tribuun- 
tur  AclaSynodi  Carifiacenfis  contra  Amalarinm  ,  Drogoni 
Caroli  M.filionotho,  Hetto,  velHetio,  Trevirenfi  Archi- 
epifeopo,  AldricoCenomanenfi  Epifcopo,  RabandFulJen- 

237.  fiAbbati,  AlbericoLingonenfi,  &  Fagae  (vel  Fovae ,  utlegit 
Petrus  à  Sanfto  Juliano  in  Antiquitatibus  Burgundise)  Cabilo- 
nenfïEpifcopîsdicata.  MSS.  habuitN.Ranchinus,  Tolofa- 
nus  Senator.  Infigne  fragmentum  exhibet  vir  illuftris  Phi- 
lippus  Mornseus  Plelïiacus  in  Opère  de  EuchariftiaLatine  ver* 
fo  &  Hanovia?  exeufo.  (  Abeft  enim  illud  ab  editionibus  Gal- 
licis)  Quse  de  Floro  modo  diximus ,  firmat  Margarinus  de  la_» 
BigneinlndiceChronologicoBibliothecacPatrum,  Legiy  in- 
quit ,  inMS^udiceperanti^uo^  fkrum  adfuifeOncilio  Carifiacen/i 

temporibni 


DE  SCRIPTOR.  ECCLESIASTICIS.  6çf 

temperibusCaroli  C.dvi ,  & fcripfijfe contra  Amalarium  Lugduvtcnfcm. 
Adverfus  Amalarium  fcripfit  etiamFiorus  inCommentario 
in  Pfalmos ,  in  Monafterio  Affligemenfi  in  Flandria  MS.  aflfer- 

vato. 

GELASIUS,  PapaexScholafticoeffeclusinordino 
48.  fecit  traclatus(f.traftus)&  hymnos ,  (icutB.  Ambrofius, 
praefationem  quoque,  ideftexhortationemantefacrifkiurn-» 
&obfecrationem,  &confecrationem  principalem.  Haecau- 
ClorvetuftusfatisdeOfficioMiflae,  optimoCalïandromemo-  238» 
ratus  in  Liturgicis.  Ex  quo  meridiana  luce  clarius  patet,  quis. 
faeritSeholafticus  illeGregorioM.lib.  7-epift.  64»  laudatus, 
dequo  tamanxie  eruditi  ,  &  haud  ita  pridem  ceieberrimus 
DalUus.  Gelafioetlamtribuunt  viri  doftiDecretumdeLi* 
brisCanonicis,  Ecckfiafticis ,  &Apocryphis.  Sedfruftraj 
ut pluribus e vicit magnus Celtrienfium Antilles,  in Vindiciis 
pro  Ignatii  Epiftolis  p.  4^.  &  feq. 

Ex  HEGESIPPI  Hiftoriae  libro  *.  fragmentum  affert 
StephanusGobarus,  Tritheita,  apudPhotium  Cod.  232.  Ex 
hoc  fragmento  colligereeftjHegefippum  haud  praeclare  fentis- 
fedelocoàD.  Pauloaliato  1.  Cor.  II.  9.  de  quo  videndusCo- 
telerius ad  Scriptores  Apoftoîicos  pag.  179.  Hegefippi  frag- 
mentum ,  aliudabEufebianis ,  legas  apudGeorgiumSyn- 
eellum  in  Chronico ,  nifi  nos  fallat  Petrus  de  Marca in  Epifto- 
la  ad  Henricum  Valefium  Eufebii  Hîftoriar  praefixa.  Porro  li- 
berior  Jofephi  Librorum  de  Bello  Judaico  inte-rpretatio ,  quac 
circumferturfubnomineHegeïippi  >  Ambrofiieft.  Sedli-  239. 
brariinomen  J  ;Hppi  ,  ideft  Jofephi  ,  mutaruntinlgifippii 
cujusreifidemfaciunt  membranae  pervetuftxlf.  Vofïn  ,  in_, 
quibus,  erafojofippinomine,  alterum  fubltitmum  compa- 
ret. 

HESYCHIUM  injeremiam  fcripfi(Te,aIicubi  fe  legis- 
fe  ait  Michaël  Ghislerius  Prolegomeois  in  Catenam  in  1ère- 
miam.  IdemSermoneshabuitinPfàîmosaliquot,  ut  ex  va- 
riis  fragments  CatenarCcrderianae in  Pfalmos  infertis  liquet. 
Isetiamaudor  eftScrmonis  inPfalmum  104.  veljuxtaalios 
105.  quiinChryfoftomoSaviiiano  abfque  audorisnomino 
occurrit.      Hoc  Sole  clarius  patebit  conferenti  Sermonerru 

iftum 


écjS  PARALIPOMENA 

iftum  cum  fragments  Catenae  Corderiansc  modo  laudatae. 
Haudmirum,idfugifieviros  in  hac  palaeftra  longe  fubactiflï- 
mos,HenricumSavilium&Frontonem  Ducxum;  cum  poft 
utriufque  obitum  Corderii  Catena  prodierit. 

LicetHIERONYMUS   cloquii  viribus  tantum  po« 

240,  tueritefficere,  utejusBibliorumexHebraeotralatioàmilIo 
pene&ducentis  annis  in  plerifqueOccidentisEcclefiisobti- 
nuerit,  haudpaucostamenhabuitfibi  minime  faventes.  ïn- 
ter  Latinos  eminent  Auguftinus  &  Ruffinus.  Inter  Graecos 
Theodorus  Mopfueftenus  ,  &, quantum  conjefturis  aflequi 
faseft,  OlympiodorusDiaconus.  Theodori  locusCquem.» 
in  contrarium  fenfumaccepitSalmafiusin  Commentariode-» 
Lingua  Helleniflica  p.  177.)  hàbetur  apud  Photium  p.  $94» 
editionisRothomagenfis  ;  Olympiodori  vero  ,  inCatena_. 
PatrisComitoîiin  Jobumpag.4$.editionisVeneta!.  Dcge- 
nuinis  Hieronymi  in  Pfalmos  Commentants  (de  quibus  filent 
qui  de  Scriptoribus  Ecclefiafticis  ex  profeflb  egere)  fie  Fr.  Tur- 
rianus  iibro  z.  cap.  6.  Apologiae  pro  Epiftolis Pontificum  :  /«-• 
Commentants  Hieronymi  pro hxionbus  ,  eruditijfimis  ,  quos  in  Pfal* 
wosfcripfity  qui  in  multu  Bibliothecis  MSS.  extdnt ,  Pfdlmo  ÀTr.  Im- 
mutabo  >  inquit ,  nomina  ulorunt,  (S  de  Simone  Petrumfaciam ,  quia 
fuper petram  iîlius  meafundata  efl  Ecclefia  :  defiliis  Zebedaifilios  toni- 

£41*  trui  >  fublimia  enim  iïlti  Evangelii met  commijjurus  fum  Sacramenta-», 
Hinc  non  immerito  colligas,in  totum  Pfalterium  Hierony- 
mumCommentariosfcripfifiej  quodtamen  negatCafTio do- 
rus  Senator,  tradens  Iibro  de  divinis  lectionibusc.  4.  Hilari- 
um ,  Ambrofium  &  Hicronymum  Pfalmos  aliquot  tractaflo* 
omnes  veroB.Auguftinum.  Hieronymi  Scriptis  adde  Com- 
mentariuminJobumMS.  apudvirum  docliflimum  Mareum 
Meibomium  ;  Regulam  S.  Pachomii  Latine  verfam  ad  cal- 
cem  Cafïïani  Pétri  Ciacconii  5  Latinam  item  verfionem The- 
ophili  Alexandrini  Scripti  virulentifïimi  contra  Chryfofto- 
mum  ,  cujus  fragmenta  legas apud  Facundum.  Hieronymo 
etiam  tribuiturTralatiolftri  Scriptoris  Gracci ,  cujus  Opusà 
fevifum&  perleclum  memorat  vir  magnae  eruditionisLilius 
GregcriusGyraldus  in  Callimachi  Vita  ,  &  in  limine  Libelli 
de  Navigiis.      Sed  vereor  ne  verfio  illa  Hieronymo  falfo  tri- 

buatur 


DE  SCRIPTOR.  ECCLESIASTICIS.  6'pf 

buatur.    De  quo  videfis  Simlerum  Praefatione  in  iEthici  Cos- 
mographiam.       Hieronymi  Opufculorum  Codex  antiquisfi- 
musextacinCKIfaaciVolïîiBibliotheca,-  exquolocialiquam-     24^ 
multi  in  Mariani  Viclorii  editione  reftitui  poflunt. 

Epiftoîa  ad  Nicolaum  primum  ,  HULDRICO  Ati- 
guftano  Epifcopo  vulgo  tributa  ,  ex  teftimonio  Bertholdi 
Conftantienfis  Presbyteri  ,  in  Appendice  ad  Herman- 
num  Contractum,  '&  jEneae  Sylvii  in  Libro  de  mori- 
bus  Germanorum  :  Haec  ,  inquam  ,  Epiftoîa  in  MS. 
Codice  Monafterii  olim  S.  Auguftini  Cantuarienfis  ,  Vo- 
lufiani  Carthaginenfis  Epifcopi  nomen  praeferr.  Earru 
ediditcumaliaNicolao  primo  icidem  infcripta  JohannesFo- 
xusLondinianno  itôç*  Monuit  me  vir  Infularum  orna- 
mentisconfpicuus  ,  fedpietate  ac  eruditione  longe  clarior, 
Wilhelm.  Sancroft,  totius  Angliae  Primas,  Patronus  meus 
benigniflimus  ,  Reverendifïimum  Hallum  in  Scriptis  fuis 
Epiftolam  hanc  memorafle  fubVolufiani  nomine.  Quod 
idem  fâctum  optimo  Sarisburienfium  AntiftitiJohanniJevvel| 
in  Difputatione  contra  Hardingum, 

HYMEN^EI  &Narciffi(quiSacerdotes  ,  h.  e.  Epi- 
fcopi Hierofolymis  fuere)Scripta  laudat  Maximus ,  Prologo 
in  Dionyfium  falfo  Areopagitam ,  tanquam  Eufebio  omiMa-,. 
Aitetiam  fein  aliquotHymenaeiLibros  aliquando  incidifie.     *4t< 
Fides  fit  pênes  auctorem. 

Antiquam  IGNATN  Epiftolarum  verfionem  ex Bi- 
bliothecaVaticana  laudat  Fr,  Turrianus  ,  inDefenfioneCa- 
nonum  Apoftolicorum  lib.  1.  cap.  2.  his  verbis  :  Ign/tt'ti  invé- 
téré interpretatione  Latin  a  manu  fcripta  Epiftoîa  dd  PhtUdeiphienfes  9 
qua  in  Vaticâno  eft ,  non  habet^quod  in  Grxca  Epiftoîa  twper  in  publie  um 
emifla  legitur  de  Paulo  wter  eos  qui uxorem  habuerunt.  De  hac  Ver* 
fionefiluiffemirortotlgnatiiEpiftolarum  editores. 

JOHANNIS  Chryfbftomi  Epiftoîa:  ad  Caefariurru 
apographum  habuit  ex  Bibliotheca  Florentina  Laurentius 
Panciatichi,  CardinalisMedicanBibliothecarius  ,  cujus  co- 
piamabeoimpetrare'non  potuitChriftophorusSandius,  ut 
ipfe  teftatur  in  Appendice  Hiftoriae  Arrianorum  j  cumquo 
eut»  interrogaret  quid  Epiftoîa  illa  comineret  ,  refpondic 

Tttt  Pan- 


6ç%  PARALIPOMENA 

Fanciatiehi,  fe  nonaudere  id  propalare.  Chryfoftomi  Ho- 
miliis  in  totum  Pfalterium  (  quarum  partem  tantùm  habe- 
mus)  ufuseft  Wilhelmus  Lindanus,exCardinalis  Granvella- 

244,  ni  Bibliotheca.  HasinLatinum  Sermonem  vertit  Martinus 
Duncanus,  eodem  Lindano  tefte-,  Praefatione  in  Pfalterium_. 
vêtus  abeo  caftigatum.  Verùm  tralatio  ifta  nunquampro» 
diit.  VeterisTeftamenti  Synopfis  ,  au&ore  Chryfoftomo, 
MS.  occurrit  apudclarifïimumlf.Voffium.  M  e  m  or  at  Zona- 
ras  Chryfoftomi  z%*24#o'l*a'm  ^  <=>c-i#4  ^ctcp^ç^  quaeconfla- 
grafle  fcribit  in  TriclinioTomaita.  His  addenda  Jeremiae 
Explanatio?  quae  Graecè  fere  intégra  extatin  Catena  Ghisîe- 
rianain  hune  Prophetam.  Prologi  partem  habes  apudSui- 
dam  vocen^^TÉ^jfed  aucloris  nomine,ut  folet>diflfimulato. 
JOHANNIS  Metropolitae  Euchaïtarum  Verfusin 
principales  feftos  dies  cum  notis  Etonae  edidit  anno  i^io. 
Matthaeus  Buftus  Etonenfis ,  KeverendifTimi  Praefulis  Job. 
Pearfon  olim  Praeceptor,  virin  Republica  literarianon  ita_, 
noms,  fedeujus  in  Johannem  hune  Euchaïtam  Obfervatio- 
nes  eruditionem  haud  protritam  redolent.  Ufus  eft  Codi» 
ceMS.  mendofofatis,  &aliqua  parte,  puto>  mutiïo.  Iru 
Epiftola  Praefatoria  ad  Richardum  Bancroft  Cantuarienferru 

i4j%  Archiepifcopum,  meminit Buftus  Orationis  ejusdem  Johan- 
nis,  quam  in  Bibliotheca  fua  MS.  fervabat  Henricus  Savili- 
us»  Antonius  Verderius  Supplemento  Epitomes  Biblio- 
theca: Gefnerianae  Antiquitates  ;  Conftantinopolitanas 
fubjunxit  y  in  quibus  imer  Libros  iHuftriffimi  Principis 
Domini  Jacobi  Marmorecae  hune  recenfet  ,  cm  titulus 
eft  ,  Origenii  Expîicatio  m  Pfalterium  David,  Tum  fubjicitnr: 
Et  rttrftu  in  Explicationem  OrigenU  habet  (otutionem  ëxphcationis 
Jobannes  Mabropoda  Metropolitnnus  Sanftijjimce  Metropolitic*  Eccle* 
JîxEucbaîtTirum.  Hinclux  affulget  huic  Bibliotheca?  Caefareac 
loco  Hbro  primo  pag.  149.  Expîicatio  Jobannis  Métropolite  £«- 
ibaîmrum  Mapropadis.  Ubilegendum  eft,  ut  vidic  Lambeci- 
xx^Mabropadù  y  hoc  efteognomine Nigrîpedù:  MzQçoç  enim& 
ficuiçoç  Graecis  recentioribus  idem  eft  arque  peA**.  De  Jo- 
hannt'(icGraecorumMenologium,ad  30.  Januarii  :  ô-ftaiw* 
w/  oï  h&h*  *m  (BafiliusM,  nimiruai>GregoriusNanzianze- 

nus3 


DE  SCRIPTOR.  ECCLESIASTfCIS.  ^p 

nus,  &  Chryfoftomus,)  ku&  em  vr&nçov  um  «&  ap*\5sra$é- 
KQVU4  (  vertit  eruditiffimus  Antilles    Ifaacus    Habertus  in_»     i^, 
PontificialiGraecorum  pag,42^.       Vîfione  vent  ,  non  per  info- 
mnium)  tù  nn  r  Êv%<ZiTap  7ritewç  r  Uç&v  è^tf-yx/d/a  \oocw\y  r<5 

JOHANNES  Picus  Mirandulanus  Apologiam  pro 
Septuaginta  Interpretibus  contra  Judzos,  quantum  ad  Pfal- 
mos  atcinet,  fcribere  cœperat,  ut  ipfe  tradit  Prsefatione  ad 
Laurentium  Medicem  in  Heptapîum,  Hancfummis  laudi- 
bus  effertpolitifïimus  Angélus  Battus  ,  à  patria  Politianus, 
Mifcellaneorumc»  14.  Sed morte,  immatura  nimis ,  prae- 
ventus  Princeps  ille,  OpusafTectumreliquit.  Quodverôad 
finem  perducere  non  potuit  portentofi  vir  ingenii  ,  illud 
ipfumfelici(ïime  prac(titit  Ludovicus  Ferrand,  inaureafua-» 
Pfaimorum  Explanatione. 

Circa  annumppo.  Ulodimirus  RuflbrumRex,  ad 
fidem  Graecam  converfuseftper  ejus  uxorem  Helenam  >  ut 
teftantur  Diethmarus,  Cromerus,  alii.  Ad  hune  Ulodimi- 
rum  excat  Joh.SmersePoIovvieciî,Medici,  Epiftola,Alexan-  247. 
dria  mi  (Ta;  inqua,  poftquam  impenfelaudaflet  fidem  }ritus 
&  mores  quorundam  Chriftianorum,  quos  ibi  repererat, 
(in  jEgyptum  enim  ablliodimiro  fuerat  miflus ,  ut  in  Reli- 
gionum  diverfïtatesinquireret,)  &  poftquam  GraecorumTy- 
rannidem,  Idololatriam,  ac  mores impios  defcripfilTet,  lite- 
rasfuashisverbisclaudit:  Ueofo  0  Rex  ,  non  licet  tibi  fufàpere 
mores  &  Religîonetn  Gracam  :  fin  vero  eam  (ufceperîs^ego  ad  te  nun- 
cfHAm  çroficijcar  ,  fedhîc  obdormiens,  judicium  filii  Dei  expeftabo. 
Epiftolam  hanc  exhibetChriftophorus  Sandius,  in  Appendice 
Hiftoriae  Arrianorum. 

JOSEPHUS,  homoChriftianus  ,  vel  ex  Judaro  fa* 
ftusChriftianus,  isnempede  quoEpiphanius  ,  uti  quiderru 
exiftimat  darifïîmus  If.  Voflius  Libro  deSibyllinis  Oraculis 
cap.  3.1s,  inquam>  LibrumfcripfitcuititulusrVfav^fcèi',  b. 
e. Commonitorium,  Primus  è  Gratcia  in  Angliam  attulit Theo- 
«àorus,  CantuarienfiumAntiftes,  Johanncjoflelinoteftein 

Tttt    %  Archie* 


joo  PARALIPOMENA 

Arehiepifcoporum  Cantuarienfium  Vitis.  MS.  extat  in  va- 
348,  riis  Bibliothecis.  Fragmenta  occurrunt  apud  Cafaubonumj 
inExercitationibus  Baronianis,  Seldcnum  in  Diflertatione-i 
de  AnnoCivili  Ebraeorum  ,  Patriciumjunium  inNotis  in_j 
Clementis  Epiftolam  ad  Corinthios ,  UlTerium  in  Diflfertatia* 
ne  de  Caïnane ,  &  Cotelerium  ad  Scriptores  Apoftolicos  pag» 

359- 

IS1D0RI  HifpalenfisOperumEditioMadriti  cura- 

taannoif  90.  rarius  proftat.  IneaJohannisGrial  éditons, 
viridodilTimi,  &  aliorumPraefationeslegas,  ineditionePa* 
rifienfi  Jacobi  duBreul  ,  Monachi  Benedidtini  ,  Typogra- 
phorurnavaritia,  expunclas.  BoxhorniusadHiftorixAugu- 
ftae  Scriptores  pag.  799.  Non  pojfum  eruditum  &  Ecdeftaftita  an- 
tiquitatu  (ludiofum  Leciorent  hoc loco gaudtuwi  meum  celare  :  repertunt 
nempe  à  me  efle  (uperioribus  diebus  illuftre  Gf  bene  longum  lfidori  Hi/pa» 
lenfis  Epifcopi  frAgmentum  de  Inftitutionc  Jejunii  Quadragefimalis  , 
quod  alibi  ,  fivitamDetti  dederit  ,  publia jurùfaciam,        Anfrag- 

mentum  illud  ediderit  Roxhornius  ,  nobis  incompertum  -> 
quod,  autegregiefailor  ,  nonaliudfuitabKidorijô.capite 
%49>     libriprimideOfficiisEcclefiafticis. 

ISIDORUM  Pelufiotam  ad  decem  mtlliaEpiftolarum 
fcripfifle  ,  atqueinhister  milleSeripturamS.  expofui(Te,au- 
cloreft  Suidas,  optimorumScriptorum laverna i  cujusverba 
ex  Codice  MS.  Bibiiotheca»  Régis  Galliae  profert  Ordinis  fui 
decus  JacobusSirraondusadFacundum.  Quod  fugiflfe  miror 
lfidori  Epiftolarum  noviffimos  Editores.  Ex  totEpiftolis, 
plures  haclenus  in  lucem  non  prodiere  quam  bis  mille  trede- 
cim.  FaxitDeus  ,  ut  reliquat  fuavifïimi  hujusScriptoris  ac 
genuiniChryfoftomi  difeipuli  Epiftolae  aliquando  reperian- 
tur! 

JULIANO  Toletanointeraliatribuit Félix,  Tole- 
tanusitidemArchiepifcopus,  librumdecontrariis  ,  qui  in_j 
editionibusduabus,  quasvidimus  ,  «^^«^éW titulo  adno- 
tatur»  A^Felicislocumnotamhanc  appofuitGarfiasLoai- 
fa,  virdoftus&  ingeniofus  :  Reddamm  noftroJulianoToletano, 
ut  vero  aiiftori ,  hbrumÀrnKH}A.woiv ,  five  contrariorum ,  qui  batte* 
2  y  o,     nus  fine  no  mine  auftoris  fertur.     Eu  m  n$s  Juliani  ejje  deçnhen.ditnus  , 

admoniri 


DE  SCRIPTOR.  ECCLESIASTICÏS,  70» 

AàmonitlverbU  Feticis ,  & niultitlocU,  quos  ex  libro  drrutetiJismv  Jh- 
liAm  chat Samfon  Abbas ,  libro  adverfus  HoftigefîumEpifcopum  Malaci- 
tanuw,  qnodoftufcriptum  annoChrifti%6$>  legi  inBiblitbecaEccle- 
ft*  Toktant,  ÀvjtKetuîvvv  liber  Quaeftïones  Veteris  ac  Novi 
Teftamenti  continet  de  locis  in  fpeciem  pugnantibus.  Hune 
primas,  opinor  ,  edidit  Joh.  AlexanderBrafïicanusad  cal- 
cem  Salviani ,  cui  propterea  àSixcoSenenfi&Poffcvin-o  ad- 
fcribitur. 

JULIUS  Africanus,  Chriftranorum  ,  meâquiderrLi 
fententiâ,  doftiflimus,  SyrusfuitexEmmaunte,  &Bardc- 
fani  Partho  &  Enancaro  Manni  Arabum  Régis  filio  familiaris. 
DehujusGeftishaétenus  ineditis  confulas  velim  Henricumi» 
Valeiïum  in  feeundis  ad  Eufebii Hiftoriam  Curis ,  If.  VofliunLr 
adCatulIum  ,  &  AlexandrumBarvoëtium  Jefuitam  in  Caca- 
logo  CodicumMSS.  Bibliothecae  Scorialenfis.  Julius  quidaip 
in  Olympiodori  Catena  in  Jobum  à Paulo  Comitolo  Venetiis 
édita  non  femeliaudatur.  Juliumiftumeundeni  efTeexifii- 
rao,  cumeoquiin  JûhannemCommentariosfcripfit ,  Moft  t$i* 
Bar-Cepha  in  Libro  de  Paradifo  laudatos.  De  Julio  ifto  nihil 
fatis  certihabet  quod  pronuntiec  fagacis  viringenii  Andréas 
Mafius,  niii  fortaffis  ,  inquie  ,  fit  Africanus»  SaneJuliLt 
ifte  in  Catena  Corderiana  in  Johannem  Eptfcopus  dicicur.  Et 
Hebedjefu  Sobcnfis  Metropoîita  inTraclatu  de  Scriptoribus 
Chaldaeis>ïulium  Africanum  Epifcopum  Emmaunt.  fuiiïe ira- 
dk,  Quaedoétisdifpîciendarelinquimus.  Prœclarum  Afri- 
cain Chronographiae  elog:um  légère  eftin  Epiftolaad  Defide- 
rium  de  Luminaribus  Ecclefoe,  quam  Bedae ,  inter  cujus  Opé- 
ra occurrit  y  lubens  adfcriberem. 

JUSTI  àTiberiadeChronicon  ,  idem  eflac  Stem- 
mata,  Laé'rtioinSocratelaudata  ,  utexPhotioeruditecolli- 
gitHenricus  Valeiïus-ad  Eufebii  Hiftoriam  pag.  42.  editionk 
fecunda;  ,  &  an  te  Valefium  Scalïger  ad  Eufebii  Chronicon  p; 
106.  editionisAmftelodamcnfis,  Jufti&  ejusHiftoriarprac- 
ter  alios  meminit  Philoftorgius ,  haud  fpernendus  Scripcor, 
apudSuidam,  voce*As>^  j  fi  modo  vera  fit  ClarifllrniVa- 
lefii  conjectura  ,  qui ,  Nfotis  ad  Fragmenta  Philoftorgii ,  in.»  %.fz, 
Suidai locopro  oVw.  iV$»V  reponif. 

Tttt    j  JUVEN' 


7oi  PARALTPOMENA 

JUVENCI  )  qui  Hiftoriam  Evangelicam  hexaraetris 
verfibus reddidit ,  integrum  nomen  îuxtAquîlinus  Gaius  Pettius 
Juvencus  ,  utexcptimis  &antiqui(ïlmis  membranisadSym- 
machum  docec  Francifcusjuretus.  Aliusab  hoc  Juvenco  fuit 
Juvencus  Cœlius  Calanus  Dalmata,  AttiJ«e  Hunnorum  Régis 
Hiftoriae Scriptor,  Extat  is  in  Antiquis  Ledtionibus  Henrici 
Canifii ,  è  Codice  MS.  Monafterii  Rebdorfenfis.  Quod ,  pu- 
to,  nefcivitincomparabilisPeireskius,  qui  ,  referente  Gas- 
fendoinejus  Vita,  anxièrequifivitex  PauloSarpio  .»  Scalige- 
ro>  Cafaubono  &aliis,  ecquid  noviflent  de  faoc  Juvenco, 
cujus  Codicem  MS.Venetiis  abfportaverat.  Juvencunu 
iftum  memorat  Baptifta  Fnlgofus  in  Indice  auftorum,  è  qui- 
bus  Exempla  fua  collegit.  Laudat  etiam  non  uno  loco  Ca- 
fparBarthius  in  Adverfariis. 

LACTANTII  fragmentum  ex  îib.^  Epiflolarumj 
ad  Probum  adducit  Hieronymus,  Prséfatione  in  librum  z. 
i5î>  Cotnmentariiin  Epiftoîam  ad  Galatas.  De  ejusdem  Epi- 
ftolarum  libris  duobus  fuo  tempore  deperditis  querentem-i 
audi  Hadrianum  Junium,  Belgii  fydusmicantifïïmum  ,  in_j 
Batavia  fua  pag.  511.  Dole t  mibi tinter iijje  intra  quindecim  proxi* 
wos  annoij  magno  UteravU  Reipublicœ  détriment 0,  Laëlantù  Firmiam 
EpîfîoUrum  libros  duos ,  quorum  meminit  nominatim  D.  Hieronymus9 
quoi  dum  ad  me  cogimt,  editioni  deflinandes,  mittere  Antonius  Ho- 
v<eust  vir  doftus  >  qui  pofiea  Abbam  Abflernacenfem  profeent  famjLa 
egitj  repperït  à  Bibtiompho  quopiam  librorumplaginrio  [ublatos  :  Atçfe 
itn  difperiit  Ole  thefaurus  ,  ab  b<eredibus  fitcrifîci ,  in  qucm  cadebdt 
fu$icio,in  cucullos  & ' piperù  involucra  concifus,  Carmen  de   Phœnî- 

ce,  àBarthio,  Bocharto,  &  aliis  Venantio  Fortunato  tribu- 
tum,  Theodulphieft,  Aurelianenfis  Antiftitis ,  utadTheo- 
dulphum  ipfum notât  Sirmondus  pag.  501.  Eft  fane  apud 
TheodulphumDiftichon  de  loco  Carroph  in  Agro  Piclavi- 
enfi,  (Gallice  Cbanoux)  non  abfimile  initio  G'arminis  do 
25-4»  Phœnice»  Laclantiovindicat  NicoIausHeinfius  0  hclk<x&* 
tvjÇ)  qui  in  illud  Carmen  emendationes  &  notas  elegantiiîi- 
masfcripfit» 

LEON- 


DE  SCRIPTOR.  ECCLESIASTICIS.  703 

LEONTlUS  Cyprius  Locos  Theologicos  fcripfït, 
de  quibus  in  haec  verba  Francifcus  Turrianus  libro  primo  do 
HierarchiciiOrdinationibus  Miniftrorum  Ecclefiae  cap.  iz« 
Johannes  Damafcenus  tribus  UbrU  nu^c^Aet  fcripfit,  Fecerunt  & 
hoc  ante eum  Mit ,  quosilîe  imitai  us  eft  ,  utLeontius  Cyprius  duo  bit  s 
poluminibus  »  aitero  r  Jtlcov ,  quodnondum  ad  m  anus  me  as  venitj  al- 
tero  T  cwSçù>7nvuv  ,  quod  venit.  Extantii,  ut  audio,  MSS. 
Romae,  in  Bibîiotheca  Jefaitarum.  Exorîatur  otinam  ali- 
quis,  qui  eos  cumblattis  ac  tineis  forte  luttantes  prodire  fo- 
ras jubeat !  Eosdem  Locos  memorat  Sirmondus  ad  Facun- 
dump.76.  Praeter  Leontium  &Damafcenum,  Locos  Com- 
munes è  Set  iptura  &  Patribus  decerptosfcripfereS.Maximus 
&Antonius.  InterLatinosDefenfor quidam  inScintiIlis,in 
Urfini  nutritoris  fuigratiamfcriptisj  Liber  Antverpiar,Vene- 
tiis  &  Colonise  fuperiori  faeculo  eftexcufus,  Quotemporo 
vixeritauclor,  nondum  comperi.  lUa 

LUCIFER!  Caralitani  Operum  novam  editionem 
polliceturvir  in  Patrum  Scriptis  verfatiffimus  Johannes  Ba~ 
ptiftaCoteleriusadScriptoresApoftolicospag.  177.  his  ver- 
bis  :  Admonitum  te  velim ,  Lefïor  Candide^  me  in  Lucifcro ,  auftore- 
omnium  depravatifftmo,  purgando  phtrimum  laboris  impendiffe  5  para- 
tumque  efjead  procurandam  novam  editionem ,  fi lïbrum  atiquem  MS. 
nacîus  fuero.  Ut  fi  forte  in  m  anus  tuas  a  ut  notitiamveneritf  mecum 
communie are  non  dedigneris ,  hominem  non  ingrat  um  fingulari  bene~ 
ficiotibi  dev'wiïurus,  Hucusque  Cotelerius,  virolim  Parifiiî 
mihi  familiariternotus,  qui  adplures  nuper  abiit  ,  magna 
Reipublicaeliterariae  malo.  Anriquiflîrnum  Lucifer i Codi- 
cem  fe  vidifTemihiafrlrmavit  doftiffimus  If. Voflîus  in  Biblio- 
theca Chriftinae  Snecorum  Reginae.  An  is in  eaadhuc  exter» 
meliusdicet  Sereniflima;  Reginae  Bibliothecarius.  Lucifer 
Caraliranus(SocratiHifl:orico  iu^'a^v  *Ewiçxo7r(&>)  Cafau- 
bonodicitur  Noth  adSpartranum  ,  Scriptor  ingeniojuxrau 
ac  ftylo  durus:  mihi  vero  utiliffimu3  auclor  ad  genuinarru  ïj6» 
Septuagïnta  Interpretum  Tralationis  &  Noviînitrumenti  le- 
élionem  eruendam,  Quod  eum  bono  DEO  aliquando 
plaa»m  faciam 

MAGNES 


?c4  PARALIPOMENA 

MAGNES  vel  Magnetes libros  ; .  Graece  fcripfit ad- 
yerfusîheoftenem  Evangeliacalumniantem.  Fragmenta», 
aliquotex  BibliothecaD.  Marri  Veaeta  in  Scriptis  fuis  adducit 
Codicum  ille MSS.  helluo FrancifcusTurrianus ,  fed imprimis 
in Apologia  proEpiftolis  Pontirkum,  Unum  etiam  obfer- 
vaflemihi  videor  in  Poflfevini  Mofeovia.  Auftorem  hune 
îaudant  Graed  inRefponfionibus  adCardinalem  deGuifo, 
Quotempore  ille  vixerir ,  quaroquime  doceat, 

Inter Melitonis Scripta  ,  de  quibusEufebius&Hie- 
ronymUS ,  unum  fuit  sr8<  axTUfiâLrit  0j£  h.  e.  de  Deo  corporaU  vel 
corporeo  ,  ut  vertitHenricusValefius  in  fecundis  adEufebii 
HiftoriamCuris  pag.7$.&ipfo  prior  clariffimusCotelerius 
adScriptoresApoftolicospag.  427.  nonvero  âeDeoincamato% 
ut  vertendum  cenfent  viri  reverendi  Stcphanus  le  Moyne  in_a 
i<7.  VariisSacris  p.  199.  &CafparSuicerus  inThefauroEcclefia- 
fticopag.  11 22.  przeuntibus  in  hoc  errore  Ruffino&Chri- 
ftophorfono.  In  hoc  nimirumScripto  contendebatMelito 
Deumcorporalemeffe  ,  idque  ex  variisScripturae  loris  com- 
probabat.  Quem  Melitonis  errorem  reprehendunt  Orige- 
nesapudTheodoretum  Quaeftione20»inGenefim ,  &Gen- 
nâdiusinlibrodeDogmatibusEcdefiafticis.  Noneftitaque 
cur  hoc  de  Melitone  neget  Ludovicus  Ferrand ,  Notis  ad  Pfal- 
nium quintum.  Melitonis  fragmenta  habes  apui  Halloixi- 
umtomo2.  IlluftriumScriptorumEcclefiseOrientalis,  &in 
Bibliis  Grarcis  editionis  Romanse  ad  Gen.  caput  XXII,  ver.  1  $. 
Viroptimusacpro  tempore  quo  vixit  varia  eruditione  excul - 
tusJacobusFaberStapulenfis  ,  in  Libro  de  una  ex  tribus  Ma- 
ria ,  fequentia  refert  ex  Melitone  Sardenfi  dejohanne  Apo- 
ftolo  :  Cum  effet  annorum  norsaginta,  apparuit  ei  Dominusjefus  Cbri- 
(îus  cum  difcipulisfuis  ,  (f  âixitei  :  Veni  ad  me ,  quia  umpui  (fi  Ht 
epuleris  wcQnviviomeocumfratribuituis^        Qyae  defumpta  efTc-» 

2.$%.     °P*n°r  ex  Melitonis  libro  de  Apocalypfi  Johannis  ,  de  quo 
Eufebius. 

METHODIUS  inCatenaMS.  in  Jobum  Johannis 
àSanclo  Andréa Parifienfisolim  Canonici,  Sidenfisdicitur. 
In  aîia  itidem  MS.  celeberrimi  Johannis  VincentiiPinelli^ 
McthodiusSidae.     Utrobique,  puto}  ab  Epifcopatu.    Quod 

alibi 


DE  SCRIPTOR.  ECCLESIASTÏCIS.  705- 

alibi  légère  non  memini,  Porro  Sida  Pamphiliae  cîvitas  eft , 
quœimeraliosfummosvirosPhilippumtulit ,  Hiftoriae  Chri- 
ftiana?  (de  qua  Socrates  &  Photius)  auctorem.  Cujus  Operis 
fragmentumauro  contra  non  carum  interCodicesMSS.  Bi- 
bliothecae  Oxonienfis  nuper  reperit  Hibernorum  doéhfïimus 
Henricus  Dodvvellus.    Hoc  noluiLeclorem  meum  celare. 

MOSES  Bar-Cephaobiitannopi4.  Scripfitpraeter 
Commentarium  de  Paradifo  ab  Andréa  Mafio  Latine  verfum, 
è£atjuepov  ,  &  librum  de  anima.  Adhaec  interprétatif  eft 
Matthaeum  Evangeliftam.  Denique  &  de  Seclarum  multi- 
tudine  ditïerentiaque  Opuscompofuit. 

NICOLAI  deClemengisEpiftolaealiquot  >  adhuc  zfji 
inédit»  ,  extantinBibliothecaLambethana.  Hasindede- 
fcripfit&adedendum  offert  virmultijugas  eruditionis  Johan- 
nesBattely,  SurTolcienfisArchidiaconws,  &  WilhelmoCan- 
tuarienfium  Archiepifcopo  à  Sacris  Domefticis.  Clemengii 
Epiftolam  de  inftituendo  Theologiae  ftudio  Spicilegio  fuo  in- 
feruitDomnus Lucas Dachery  ,  cujus  fragmentum  tantumj 
adduxerat  Joh.  LaunoiusLibro  de  varia  Ariftotelis  fortuna_.# 
Tomo  j»  Meditationum  Hiftoricarura  Philippi  Camerarii 
habentur  Clemengii  VerfusLatini  de  vitacruflicac  felicitate  & 
de  miferiisTyrannorum,èRhythmisGallicisexpre{fi  Philippi 
deVitry,  Meldenfis  Epifcopi ,  quiobiitanno  15 fi.  Nova 
Clemengii  Opcrum  fi  adornctureditïo,  (eft  enim  Lydiana-» 
mendofilïima)  fuperioribns  Opufculis  augeri  illa  poterit. 

Inter  PACIANI  Barcinonenfis  Epifcopi  Scripta  Hie- 
ronymo  memorata  occurritxigC®- ,  vox  Hieronymi  Catalo- 
go  exSophronio, quianteSuidamvixit,  intrufa.  Proa^S©-  zôà, 
enimarte/legasapudïreculfum  ,  corrupte  ,  utnemonon_j 
videt,  pro  cervus.  Sic  ccrte  Hieronymi  Codex  MS.quem  in 
Bibliotheca  Lambethana  infpeximus ,  locum  nobis  indicante 
viro  in  omniantiquitateverfatiffimoHenrico  Maurice  ,  Do- 
cloreTheologo>  &Wilhelmototius  AngliaePrimati  à  Sacris 
Domefticis.  Fuit  nimirum  ludicri  genus  apud  Paganos& 
Chriftianos  inmultisGalliacnoftracurbibusufurpatum,  quod 
Antiffiodorenfis  Concilii  Patres  vocant  Cervulumfacere.  Mo» 
rem  hune  apudHifpanos  haud  dubie  etiam  vigentem  utre- 

.  Vvvv  prehenf 


7oô"  PARALIPOMENA 

prehenderetPacianus,  Librumfcripfit,  cuititulus  erat  Cervm 
vclCervuiw,  Paciano  ipfi  laudatum  in  Exhortatione  adPœ- 
nitentiam.  De  hoc  more  plura  fi  velis,  adeundus  doclifli- 
mus  Savaro  in  Libelle  Gallico  dePerfonis,  &Sirmondusin 
Antirrheticis  adverfusPetrum  Aurelium,  h  e,ut  ferunt,  jo- 
hannemVergeriumHaurannium  ,  S.  Cyrani  in  Biturîgibus 
Abbatem.  Paciani  editio omnium  optima,  Romanaeft,  à 
PetroGalefinio  &  PauloManutio  curata.       Hanc  fi  vidiflet 

i£i»     Joh.  FredericusGronovius,    tôt  Paciani  locos  haud  fruftra 
tentaflet,  in  Notatis  ad  Scriptores  Ecclefiafticos. 

PETRUS  Boërius  ,  Narbonenfis  Gallus  ,  Urbe- 
vetanus  in  Italia ,  &  Vafionenfis  poftea  in  Gallia  An- 
tiftes  ,  in  Ûamafi  ,  vel  Anaftafii  potius  ,  Pontificale» 
Notas  fcripfit  ,  quarum  fragmenta  occurrunt  in  CafTan- 
dri  Operibus ,  &  in  Obfervationibus  Jacobi  du  Breul 
ad  Aimonium  pag.  £o.  Has  compofuit  juflu  Caroli  V.  Fran- 
corum  Régis,  cognomine  Sapientis  ,  ut  nos  docetanony- 
mus  auctor  Dialogi  MS.  BibliotbecaeCordefiana;  ,  inter  Or- 
thodoxum  Catholicum  &  Catechumenum  Paucafcium  ,  in- 
quirentem  deReformatione  Ecclefàe  militantis  :  Carolus  /. 
inquit  ille,  impofuit  Petro  Urbevetano  ëpifcopoy  ut  Hiftorias  Roma~ 
norum  Pontifie um  B.  DamafiPap*  ad  S.  comportas  Hieronymum  ex- 
ponendo  feriberet ,  (fpro  pojje  compter  et,  ac  ut  exquireret  Codicem 
Sacrorum  Canonum  ,  & expofitum  daret  fîb'r.  per  bas  enim  Script  u- 
ras  & y  dm  ai  alias  jperabat  fane  pojfe  reformarifîatum  umverfalis  Ec- 

l6l.  cïefit,  vel  ad  minus  Gallican* ,  fecundum  normant  &  régulas  conten- 
tas in  [ententiù  pr<s>diclo*um  librorum*  Mirum  de  hifee  Boerii 
Notisfiluifie  Ugheilumin  IraliaSacra  ,  Sammarthanos  fra- 
tvesin  GalliaChriftiana  ,  &  Dadinum  abAltaferra  ,  Ante- 
cefIbremTolofanum,Notis  ad  Anaftafium  de  Paparum  Vitis. 
PETRUM  Galatinum  Raimundi  Martini  fuppila- 
torem  facit  HermolausBarbarus,  fi Johanni  Benediclo  cre- 
dimus  libro  /.cap  7.'  Summa?  Peccatorum.  Sed  quomo- 
do  Galatiiiï  plagium  deprehendere  potuit  Hermolaus,cum~. 
annoi4p4  obierit ,  Galatini  vero  Arcana  anno  15-18.  pri- 
mum  prodierint.<?  Nodum  hune  folvit  Johannes  Albcrtus 
Widmanftadiusin  EpiftolaPraefatoriaad  Ferdinandum   Im- 

peratoreiru. 


DE  SCRÎPTGR.  ECCLESIASTICIS.  707 

peratorem  in  Novum  Teftamentum  Syriacum,  ubiaitGala- 
tinuro  Arcanafuamairoantea  apud  Ligures  coliegifTe,  atque 
in  Reuchlini  gratiam  in  Diaiogi  fpeciem  poftea  tranfcripfiflo. 
Porro  quo  in  Opère  Galatini  furtum  notarit  Hermolaus,  mi- 
hinon  conftat,mirorque  hacdere  nihilobfervatum  virocla* 
rifTimoJofepho  de  VoifinadPugionemFidei  RaimundiMar-  1$$. 
tini.  Alia  Galatini  Scripta  fe  editurum  minatus  erat  Lucas 
Waddingus  in  Bibliotheca  Minorum.  In  his  erant  ingentes 
inApocalypfim  Commentarii,  Carolo  y»  Imperatori  dicatifc 
Tra&atusde  Scripturaelnterpretatione  $  item  Opus  fingu- 
laredeEccïefiainftituta,deftiruta,  &reftituta.  PluradeGa- 
latino  &  ejusScriptis  congeffimus  in  Italia  noftra  Orientali, 
quam  MS.  fervac  una  cum  Obfervationibus,noftris  ad  Gy- 
raidi  Dialogosde  Poëtis  amicusnofterPetrusSavouret ,  Bi- 
bliopola  Amftelodamenfis. 

PETRUM  Ravennatem,  qui  vulgo  Chryfologus, 
varias  Epiftolas  fcripfirTe  auclor  eft  Trithemius»  Harunu 
fragmenta  aliquod  melegiflememini  in  Lumine  Anima?,  Li- 
bre non  facile  obvio,  Matthias  Farinatoris  Carmelitae ,  qui 
claru-it  circaannum  1320.  Sermo  deNatali  Domini,  Lucac 
Dacherii  Spicilegii  Tomo  XI.  infèrtus ,  Chryfologi  eft.Quod 
minus  advertitSenexoptimus  ,  &ipfopriorChifletiusJefui- 
ta.  Extat  non  femel  editus  inter  Chryfologi  Sermones ,  au-  164. 
clioretiam  &  emendatior  Manufcripto  Chifletiano, 

PHILONIS  Carpathii  Commentarium  in  Canti- 
cum  Canticorum  Grsce,  ut  audio,  aiïervat  EmericusBigo- 
tius,fummumGalliaenoftra:  decus  ac  ornamentum»  Ejus- 
dem  varia  fragmenta  Graecaoccurrunt  inCatena  in  eundem 
Librum,  fub  Eufebrinomineà  Meurfîo  vulgata  LugduniBa- 
tavorum  anno  1617«  Unum  etiam  deprehendifle  mihi  vi- 
debar apud Suidam  voce /3{(^.  Sed  eruditionis  apexSalnra- 
(iusLibro  de  Fœnore  Trapezitico  pag.  196.  fragmentumeffe 
opinatur  ex  Philonis  Alexandrini  Opère  deperdito  'sj&iijç 
^cf.yuyy,çrx^/?îcuaiv^  Quale  tamen  Opus  an  unquam  feri- 
pferit  Philo,valde  ambigo.  Vel,  fi  quid  taie  feripferit  ,Ôpus 
illudaliudnonerit  à  Libro  «rgi  /3/a  Jî^tikh  (cujustanturrL. 
môminit  Eufebius)  inquo  Suidae   fragmentum  incaiturru 

Vvvv     t  quaeras 


7o8  PARALIPOMENA 

quacras.       At  apud  eundem  Suidam  voce  Évnfa®*  eadenu 
verba,  fedpaulo  brevius,  legas,  tanquam  ex  Eufebii  Caefa- 

adj,  rienfisEpiftoIa  ad  Marinum.  Haec  jam  chartis  illeveramus, 
cum  ex  fragmento  Chronici  Simeonis  Logothetac ,  à  Fr,  Tur- 
riano  allato  Notis  ad  Conftitutiones  Clementinas,  pag.  h  7. 
editionis  Plantinianae  ,  didicimus,totumSuidaelocum  voco 
Gi@*  ex  Logothetae  Chronico  eiTe  defumprum.  Turriant 
locum  adeacLector;  eftenim  is  dignifiimus  qui  cum  Suida 
conferatur.  Simeonis  Cbronicon,  dequoTurrianus,  exti- 
titolim  MS.  in  Bibliotheca  Meflfanenfis  Archimandrite,  ut 
nos  docet  Pofievinus  in  Appendice  Apparatus  Sacri.  Frag- 
mentumGrarcum  adducunt  RR.  Patres  Henfchenius&  Pape- 
brochius  in  Aclis  Sandorum  Martii  >  ad  calcem  Tomi 
primi. 

Eo  PHOTIUS  fuitingenio,  eaque  eruditione,  ut 
cum  maximis  veteris  Ecclefiac  luminibus  jure  comparari 
queat.  Hocvel  agnovitNicetasPaphlago  >  vir  Photio- mi- 
nime favens,  in  Ignatii  Patriarche  CP.  Vita,  Matthaeo-  Ra- 
dero  interprète  :  Tandem y  inquït,  Pbotium  Protofiatharium  (S 
primum  h  Secreti*  ,  PatriarchamurbU  régime  deftgnant^  bominem  /4» 

266.  ne  minime  obfcurum  1$  ignolnhm  ,  fed  claris  &  illuftribu*  oriundum 
vatalibwy  rerumque  tiviïmm  #*  politicarum  ufu  prudentiaque  (f 
feientia  ciarijjimum.  Grammaticœ  enim  hteratur* ,  (2  carnnnû  pan» 
gendif  dicendicjuc  l.iitde,  quin  &  Pbilofopbia  &  Medicin*,  (5  omni- 
um pr  ope  kberalium  difciplinâram  externarum  ftudio  cognitionequL* 
tant  opère  flarebat,  ut  <evi  fui  facile  princeps  baberetur  ,  imo  (5  cum-* 
Vtteribiw  certxre  p-offet.  Omnia  quippe  in  illo  concurretant  ,  aptitude» 
quœd.im  (f  natura  vis  ac  felUitas  ,  ftudium  ,  opes  y  qu'eus  fibi  libro- 
rum  omnium  copia  m  comparabaty  &,  quodpra  cuntlu  ,  gloria  /audit» 
que  tupidoy  qua  in  c  en  fus  totasnoftes  ,  ut  /e  fiions  ajfidue  vacarety  du- 
$ebat  infomnes.  Taliscum  fuerit  Pbotius,  etiam  ex  inimico- 
fum  teftimonio,  nemoque  adhucinventus  lit,  quiejusope- 
rumCaralogumpauro -accuratiorem  confecerit,  operae  pre* 
tiu-m  me  fa'turuni  efie  exiftimo,  fi  hac  in  parte  Ecclefialticae 
antiquitatis  ftudiofis  prodefie  coner» 

InterPhotiiScripta primas  facile  tenet Bibliotheca, 
ad  Taraiïum  fratrem  mifîa.      In  qua  vut  optime  Daniel  Hein- 

Gui 


DE  SCRIPTOR,  ECCLESIASTrCIS.  7oj 

fius  Prolegomenis  in  Ariftarchum  Sacrum)  de  fummis  Chrï-  16/. 
ftianis  fimul  profanifqueaucloribus  ita  accurate  ac  exquifrte  ju- 
dicat,  ut  unus  eruditione  varia cum  omnibus,quos  legerat,  le- 
gendi  diligentia  cum  max-imrs  qui  ante  extiterant ,  commuti 
pofle  videatur.  HancBibliothecamperfunclorieadmodum 
inLatinum  fermonem  vertit  vir  alias  doclrfïïmus  Andréas 
Schottusj  adeo  ut  Thomas  Gatakerus,  vir  laude  major1 ,  tra- 
lationembanc,  licerSchottinomenpraeferat ,  ejus fuiffe vix 
crediderit.  In  hac  dcin  verfione  fere  pafiîm  vel  Ignatianunru 
velBaronianumfeprodit  ,  utin  quadam  adJofephumScali- 
gerum  Epiftola  obfervat  vir  illuftris  Jacobus  Gillotius»  Alias 
vcrfîones,  utaudio,  adornaruntFrcdcricusMetius  >  Ther* 
mularumEpifcopus,  &CofmasFonteius,  fcd  ba<îrc nus  mé- 
ditas. Prodiit  Photii  Bibliotheca  prîmum  Grâce  cum  Notis 
DavidrsHoefchelir  r  virioptimiac  doftiftimi  v  dein  Latine* 
cum  Scholiis  Andréas  Schotti  5  tertio  Graece  &  Latine  Gene- 
varj  tandem  Rhotomagi.  HancinEpitomenredegeratJe- 
£uitarumannofinimusJ,ohannesMariana ,  ttttraditPhilippus  î6g, 
Alegambe  m  Bibliotheca  Scriptorum  Societatis  Jefu.  SecJ 
Opusiftud  nnnquam  prodiit.  Photii  Bibliothecae  frag- 
mentumabeditispaule  varians&auftius  légère eft  in  frontc^ 
Athanafii editionis  Parifienfis Graeco  Latinœ ,  è  Codice  Atha- 
na(ianoBrbliotheca:Ba(ilrennsdepromptum,  &àPetroNan- 
nio,  qui  co  Codice  olim  ufus  eft  ,  Latine  verfum.  Docuiff 
nosvirfummusHenncusValefius  ,  dumante  aliquot ■  annot 
Parifiisverfaremur  ,  BsbliothecamPhotianamplurimisinlo* 
cisefieinterpolatarrr  ;  idque  vir  in  sternum deflendusfeaUV 
quando  oftenfurum  receperar. 

Nomo{anonr  irvquo Photius facros  Canones &  SS.  Pa* 
trumrefponfa  diligenter conrexuit  :  Opus  varium,  muîtaeque 
k<frionis,  quod  Theodbrcs  Balfamon,  Fatriarcha  Antioche- 
nus  y  CommentariisHluftravit  ,  Latine  verteruntHenricuf 
AgyîaeusBelga,  &Gentianus  HervetusGalIusf  Gracce&La- 
tine  ediditChrrftophorusJuftelIus ,  auc1iusveroèBibliothe> 
cis  OxonienGs  &  Mazarina  Guilielmui  Voellu*  %  Si  Henrkus  zdpv 
Juftellus ,.  Ghriftophoritiliwsi 

Vvvv    j 


?r<r  PARALIPOMENA 

■EpJftoU9  àRichardo  MontacutioNoTVicenfiEpifcb- 
po  Latine  verfe&  Notis  illuftratze.  Liber  Londini  excufus  eft 
anno  idj  i.  decennio  nimirum  poft  Montacutii  obitum ,  qui 
è  vivisexceffit  anno  1 641*  unacumdocli(ïimo&  fanftifiimo 
Praefule  Johanne  Datrenantio  ,  Sarisburienfiura  Antiftito. 
PhotiiEpiftoIas  oppido  paucas  ante  Montacutium  ediderat 
David Hoefchelius  ad  calcemBibliothecxPhotianae  ,  &eo« 
dem,  quo Hoefchelius,  anno  Photii  Epiftolam  ad  Eufebiurrt 
ConradusRittershufîus  ,  quasnunc  exhibetMontacmiiedî* 
tio.  In  hac  tamen  non  invenias  Photii  ad  Theophanem  Epi- 
ftolam ,  a  Fr.  Scorfo  Jefuita  Gracce  &  Latine  ex  Sirmondi  verfï* 
one  editam,  in  Prolegomenis  adTheophanisCeramei  Ho- 
milias.  In  eadem  editione  fruftra  quaeras  Photii  Epiftolam  ad 
Archiepifcopum  Aquileienfem ,  quam  Gracce  &  Latine  ex  fua 
interpretatione  vulgavit  Fr.  Combefifius  in  Auclario  novifïï- 
moBibliothecaeGraccorum  Patrum,  quamqueprius,  fedLa- 

tyo»  tinetantum,FredericoMetio  interprète ,  Annalibusinferue- 
rat  Cacfar  Baronius  ad  annum  8  8  j  ♦  In  iisdem  Annalibus  etiam 
legas  PhotiiEpiftoIas  Encyclicas  ad  PatriarchalesSedes Ori- 
entas ,  utadNicolaumPapam  ,  fed  Latinastantum,  à  Mon- 
tacutio  itidem  omiflas.  His  addePhotiiEpiftoIam  ad  eundem 
Nicolaum ,  cujus fragmentum  Latine  verfum  habes  Hugonis 
Eteriani  Iibro  fecundo  adrerfus  Grarcos  ,  &  aliam  Encycli- 
cam  deSpiritusS.  procefiione,  quae  Gracce occurrit  apud  Ni- 
cetamChoniatem  ,  inOrthodoxacfideiThefauri  Tomoii, 
ex  quo,  utpotenonduminlucemedito,  fragmentum  excer- 
pfit  Reverendiflïmus  Uflerius  ,  Armachanae  Sedis  apud  Hi- 
bernes Antilles  ,  in  Diflertatione  deSymbolis. 

Or^inSanclifïimac  virginisnatalemdiem  ,  quam.» 
Tomo  primo  Auclarii  Bibliothecae  Graccorum  Patrum  Graece 
&  Latine  ediditFr.  Combefifius  ,  èCodice  MS.  Bibliothecae 
Seguierianac.  Huic  Codiei  praefixus  index  antiqua  manu 
aliam  Oracionem,  valde  luculentam  illam  ,  inSepulturam_i 

271.  Domini,  Photiotribuit  ;  extarque  ibi  intégra  ,  exordioex- 
cepto.  Quam,  mutilam  licet ,  utinam  edidiflet  Combefi- 
fius! 

Omtb 


DE  SCRIPTOR.    ECCLESIASTICIS.  71 1 

Oratio  inauguralis  novae  Ecclefïas ,  quam ,  utrefert 
LeoGrammaticusinChronographia  ,  Conftantinopoli  ftru- 
xerat&ornatuvario  infîgnem  reddideratBafiliusImperator. 
Prodiit  eaGrarce  in  Pétri Lambecii  ad  Georgii  Codini  Excer- 
ptaAnimadverfionibus,  &Grœce& Latine  inFr.  Combefifii 
Originum  CP.  Manipule  Aliarum  Photii  Orationum  Later- 
culum  habes  apud  Combefifium  in  Auclario  noviflimoBiblio- 
thecae  Grarcorum  Patrum  ,  abEmericoBigotioeicommuni- 
catum.  Alium  Syllabum  exhibet  Alexander  Barvoétius  in_* 
CatalogoCodicum  MSS.  BibliothecasScoriacac. 

Commentariut  in  D.  Pauli  Epiftolas  ,  è  quo  pleraquo 
Oecumenius  in  Opus  fuum  tranftulif*  Extat  Exemplar  MS. 
GraeceinBibliothecaCantabrigienfi  ,  abExcerptisOecurae- 
nianis  non  parum  diferepans ,  ut  (fi  bene  memini)  qui  olinu 
contulit,  mihi  affirmavit  vir  fide  digniilimus  Johannes  Batte- 
ly  Doctor  Theologus. 

J^y?/^/acDubiaadAmphiIochium  ,  Cyzici  Me-  272. 
tropolitam ,  in  quibus  de  variis  S.  Scriptural  locis  & aliis  mul- 
tisPhotius  non  minus  ingeniofequameruditedifierit.  Ex- 
tant  grandi  volumine  MSS.  in  Pétri  Seguierii  GalliacCancel- 
lariiBibliotheca,  fedtacito  Photii  nomine»  Qjineartamen 
Quaeftionesejusfint,  nullusambigoj  cum  Amphilochiusil* 
le  non  alius  fit  ab  eo  ,  ad  quem  t$r  aut  quoter  Photius  in  Epi*- 
flolis,  Harum  Quceftionum  fragmenta  duo  >  prolixafatis, 
edidit  Fr.  Combefifiusjunum  ad  caFcem  Operum  Amphilochii 
Iconienfis  ,  alterum  ,  àLeoneAllatioRomaadfemiffurrLj, 
Tomo  primo  Auclarii  Bibliothecae  Graecorum  Patrum.  Alia 
excerpta  Combefifio  priôr  afFert  Fr.  Turrianus ,  vir ,  ut  eum 
alicubivocatmagnujCeftrienfiumAntiftes  ,,  infinitae  ledio- 
nis,  tuminDefenfioneEpiftolarumPontificum,  tuminNo- 
tis  ad  Conftitutiones  Apoftolicas.  Ex  iisdem  Quaeftionibus- 
defumpta  effearbitror,  quae  inCatena  Corderiana  in  Johan- 
nemreperiuntur, 

Lexkon  ,  Codex  crafTus  fatis  r  acluce  dignifïïmus ,;     *7h 
quem  olim  Hags-Comitis  in  inftraftiffima  If.  Voflfii  Biblio- 
thecaviderenobiscontigit.     Audio>nunceflepenesMarquar- 
«îumGudium,  HolfatumjquimukoshujufmodiCodicesCuti- 

nam 


714  PARALIPOMEMA 

mm  tandem  in  Reipublicae  literarix  bonum  !  )  apud  fe  liabet» 
PhotiiLexiconmemorant  »  nififallimur  ,  Suidas  &Etymo- 
logus.  Quibus  addeFrancifcum  Turrianum  in  Defenfione-» 
Epiftolarum  Pontificum,  quam(utobiterhoc  dicam)  fefti- 
nanter  nimisrefellit  David  Blondellus,  vir  alias  immenfarle- 
clionis.  De  Photii  Lexico  fie  Jofephus  Scaliger  ad  Richar- 
dumThomfonum  Anglum ,  magnas eruditionis nec minori* 
ingeniivirum,  feribens:  RemittotibiPbotiumtuumy  optimum-* 
fane  librum ,  (5  quem  edi  è  re  literaria  eft  ,  quanquam  omnia  ,  qu£ 
inillofunt7  hodieinalm,  unâeipfebaufit ,  ex  tant  $  quia  t amen  la- 
ItoremlegentiumUvare pofjet  ,  quoi  in  eo  omnia  congé  fia  funt  ,  qu* 
fparfim  in  aliis  relegere  labor  eft ,  non  exîguam  àftudiofisgratiam  inipc- 
ris  y  fi  tant  ut  ilem  librum  in  publicum  exire  patiaris . 
£74.  De  Dipinitate  &  Incarnations  Diflertationes  fex  ,  La- 

tine,   Fr.  Turriano  interprète  ,  extant  Tomo  5.  An  tiquât 
Leclionis  HenriciCanifii. 

De  Voluntatibui  in  Chrifto>quae dicuntur  Gnomica?,lî- 
ber  unus ,  Fr.  Turriano  interprète,  Extat  in  Au&ario  Pétri 
Stevartii  ad  Canifïum. 

in  Catégorie  Ariftotelis  ,  MS.  in  Bibliotheca  Régis 
Galliar. 

DeEpifcopis  &  Metropolitis  Collettio  ,  MS.  in  Bibli- 
otheca V.  C.GabrîelisNaudxi  ,  Julio  MazarinoCardinalià 
Bibliothecis. 

Contra  LatinosMS.  Hujus  forfan  Operis  pars  eft  Dis- 
fertatio  de  SpiritusS.  proceiïione  ,  ab  Euthymio  Zygabeno 
duodecimo  Panopliae  fuae  titulo  inferta ,  fed  à  Fr.  Zino  in  Lan- 
na  Verfione  confulto  omifla.  Hujus  fragmentum  Graecum  à 
Patriciojunio  fibi  communicatum  profert  JacobusVlTerius» 
viradmirandaetumpietatis,  tum eruditionis,  inDiatribade 
Symboiis. 

Contra  Le  ont  lum  Harreticum ,  de  quo  fie  Suidas  voco 
Aeôm©» '  Hic  AntiochUfait  Htreticus,  Pbotius  autem  Patriarcba~» 
contra  eumfcrip fit \ 

Od*  novem  MSS.  Extant  in  Bibliotheca  Collegii  Cla- 
romontani ,  cum  Theodori  Prodromi  Verfibus  de  duodecim 
menlibus ,  aliisque.    Ex  hifee  Odi$  meridiana  luce  clarius  H- 

quet, 


DESCRIPTOR.  ECCLESIASTICIS.  71, 

quet,  Photium,  utdeeofupraNicetasPaphlago  ,  carmïnii 
pangendilauJefloruifiTe. 

Prophetarum  Liber  cum  Expofîtione.  ExtatMS.  in_* 
Bibliotheca  Vaticana  ,  nifi  nos  fallat  Poflevinus  in  Apparatu 
Sacro. 

Excerpta ex  Hiftoria  Ecclefiaftica  PhiloftorgiiPhotius 
confecit,  quae  in  ejus  Bibliotheca  non  comparent*  Eapri- 
mus  Latine  vertit  &  Notis  uberior ibus  illuftravit  Jacobus  Go* 
thofredus»  Dionyfiifilius,  virdoftus  acdiligens  ,  fedliteris 
Graecis  leviter  tinclus,  nec  in  pervoIvendisCodicibus  MSS. 
multùm  exercitatus.  Eadem  Excerpta  hauditapridem  do 
novo  vertit  &  Notis  acEmendationibusauxit  Henricus  Va« 
lefius,  viringenio  &eruditione  cum  maximis  hujus  ac  fupe- 
rioris  aetatis  Phiiologis  comparandus. 

Ex  Photio  tria  aut  quatuor  ioca  laudat  Antonius  in     1.76. 
Melifia;  fedadquem  PhotiiTraftatum  illapertineant,  juxri 
cum  ignarifïîmis  fcio. 

Photio  adfcribit  Robertus  Conftantinus  in  Nomen- 
clature Hiftortam  deRhetoribusdecem,  ^«*,inquit,  inBibUo* 
tbeca  Regiaexmt.  Verum  hochaud  dubie  intelligendumdo 
decem  Grxcise  Oratorum  Elogiis ,  quae  apud  Photium  occur- 
runt  in  Bibliotheca ,  quaeque  Plutarchi  nomine  in  Opufculis, 
utvocant,Moralibuscircumferuntur.  Quod,  utaliamulta, 
minus  animadverfumeximiae  eruditionis  viroGerardoJoan- 
niVofïio,  in  Opère  de  HiftoricisGrarcis. 

Synopfu  Conciliorum ,  quam  apud  amicum  MS.  vidi- 
mus,  Photium  ,  nonPatriarchamConftantinopolitanum-j, 
fed  Tyriorum  Epifcopum ,  auclorem  agnofcit.     Aliud  exem- 
plar  ,  à  ChriftianoRavio  ex  Oriente  allatum  ,  feadeptum-» 
efieait,  fimulque  fragmentum  exhibetReverendifiïmusUs- 
ferius  in  Diflertatione  fupra  laudata»       Aiiam  Conciliorum.» 
Synopfim  (quod  obiter  diclum  (ït)incerto  auclore  Auguftae 
Vindelicorum  Grarcevulgavit  David  Hoefchelius  anno  1  jyf ♦     277« 
longe  auclioremea,quam  ad  calcem  Photii  Nomocanonis 
edidit  Chriftophorus  Juftellus.     Synopfim  illam  Latine  vertit 
Conradus  Rittershufius  ,    verfionemque  inferuit  Sacris  fuis 
Le&ionibus,     Alias  Synopfes  ab  Hoefcheliana  non  parurru 

Xxxx  variantes 


7,4  PARALIPOMENA 

variantes  èCodicibusMSS.  inVariisSacris  edidit  vîr  Iingua- 
rum  ac  utriufque  antiquitatis  apprime  fciensStephanus  lo 
Moyne  >  Theologus  Leydenfis.      Hucufque  de  Photii  Scri- 

ptis. 

POLYCARPI  Epiftolam  adPhilippenfes  édita  au- 
étioremFr.Turrianum  habuifie  afleritCaefarBaronius,  No- 
tisadMartyrologiumRomanum.  Quod  haud  falfumefio 
pofteadeprehendimus ,  exlocofcilicetquodam  abipfoTur- 
rianoallato,  inDefenfioneEpiftolarumPontificum.  Fuît 
nimirumTurrïani  Codex  ex  Barnabae  Epiftola  non  uno  loco 
interpolatus,  utantenosviditdodiflimusSirmondus.  Fu- 
fius  hac  de  re  Stephanus  le  Moyne  in  Variis  Sacris.  ïpfa  Bar- 
278.  nabae  Epiftola  fuit  itidem  interpolataex  Chronico,Methodii 
noraen  ,  fed  immerito  ,  praeferente  in  Orthodoxographis 
Grynaei.  Quod  mihi  patuit  ex  collatione  Chronici  illius  cum 
fineNotarumlfaaci  Vofïii  in  Epiftolam  Barnabae. 

RICHERIUS  Senonienfis  ,  Monachus  Benedifti- 
nus,  Chronicon  fcripfitàDacheriovulgatumTomoj.  Spî- 
cilegii.  Sedcafunefcioquofadumeftutineo  nonextethi- 
ftoriaMonachi  cujusdamParifienfis,  nomineRoberti ,  Or- 
dinisPraeéicatorum  ,  qui  ,  charta  interdigitos  conclufa,  à 
formofaquadammuliere  ,  quaecunqueillevolebat  ,  extor- 
fit.  Hiftoriam  habesex-RicheriiChronico  MS.  in  Joh.  Pri- 
caeiNotis  ad  Apuleii  Apologiam  pag.  114.  &  exPricaro  in-» 
Opufculisnoftrispag.43.  &feq.  editionisCramofianae. 

SEVERI  nomen  inCatenisGraecis  ereberrime  oc- 
corrit.  SedinC3tenaCorderianainLucamadcaput7.  pro 
Severusy  vifiofelegituri'm^,  utmonuitviringenio  aceru- 
a7P»  ditione  praeftans Ludovicus  Ferrand,  in  Exercitatïonibus Gal- 
bas de Religione  ChriPdana.  Se verus  is  Ecdefiae  Antioche- 
naefuitEpifcopus,  &>  utputo,  perturbator.  Quanquarru 
vix pronuntiare aufim  de Severo  illo,  cum  mul ti  fuerint  hujus 
nomini*  Antiochiac  Prarfules.  Hac  in  re  dubius  etiam  haeret 
Andréas  Ma(ius>  Prarfatione  inMofemBar-Cepha  deParadi- 
fo„  DeSeveriScriptis  confulendus  clarilïlmus  LambeciuJ 
libro  $ ,  Bibliotheca  Gefareae  pag,  43. 

SOTER 


DE    SCRIPTOR.    ECCLESIASTICIS.        71  j 

SOTER  Papa  Urbisclaruit'circaannum  170»  Scri- 
pfit,  fiPrimafîo  fidesinLibrodeHaerefibus  ,  Opus  adverfus 
Cataphrygas ,  à  Tertulliano  confutatum ,  in  Libro ,  qui  una^ 
cum  Soteris  Scripto  periit. 

SYNESIUS  fuit  patria  Cyrenxns,  fed  Epifcopus  Pto- 
lemaîdis ,  quaeurbseftinCyrenaica.  EjusScriptavulgavit 
Dionyfius  Pctavius  curn  Notis,  quibus  inferuit  aliquotScho- 
liaGraecainEpiftolas,  ex  Bibliothecis  Medicara  &Auguftana, 
quaeaugerepotui(TetScholioabHoefchelio  allato  in  liminc* 
NotarumadPhotium.  HorumSchoIiorumforfan  auctoreft  180. 
Matthaeus  Camariota>Scholarii,  qui  poftea  fuit  GennadiusPa- 
triarcha ,  Praeceptor.  Hune  enim  Notas  in  Synefii  Epiftolas 
Grarce  fcripfifle,  apud  JohannemZygomalum  vénales,  aflerit 
MartinusCrufius  inTurco-Graeciap.  187,  In  Synefïum  Notas 
itidem  fcripfkNicolausValla,isopinor,  cujus  Liber extat  de-» 
rébus  in  Jure  dubiis.  Has  MSS  afîervat  Cafpar  Suicerus ,  ut 
ipfeteftaturtum  inObfervationibusSacris,  tuminThefauro 
Eeclefiaftico»  Synefii  effigiem  è  Creta  allatam  exhibet  vir  di* 
ligentifïimus  Andréas  The  vetus,in  Opère  de  Viris  Illuftribus. 

In  TERTULLI ANI  omnibus,quas  quidem  viderim, 
editionibus,  defideratur  ejus  Carmen  de  Jona,  à  viro  doclifïi- 
mo  Fr.  Jureto  primum  editum ,  è  Codice  MS.  Pétri  Pithœi,  & 
àMargarino  de  laBigneTomo8.  Bibliothecae  Patrum  infer- 
tum  cum  ejusdem  JuretiNotis.  Miror  hoc  latuifïeRigaltium 
in  praeclara  fua  Tertulliani  editione,&  If,  Vofïïum  ad  Catullum  2.8  u 
pag.  274.  ubi  Carmen  illud,  tanquam  haclenus  ineditum,lau- 
dat*  Ad  calcem  Fragmenti  de  certaminibus  Pétri  Se  Pauli  fub 
Sophronii  nomine  habentur  fequentia  :  Vide  Ter tuUianum  in  libre 
ubi  ait)  mortis  Petritf  Pauli  mentionem  haberi  in  Annalîbut,  Quae  in 
Tertulliani  Scriptis  légère  non  memini.  Fragmenti  hujus  de 
certaminibus  Pétri  &  Pauli  occafione,  Leclorem  meumhaud 
celabo,  Anonymum  illum  Graccum  MS,  de  eodem  argumen- 
ts, cujus  fragmenta  duo  profert  Patricius  Junius  Notis  in  dé- 
mentis Epiftolam  ad  Corinthios;  Anonymum,  inquam,  illum 
efleSimeonemMetaphraftem;  cujus  Opufculum,  fed  Latine 
tantum> extat  apud Lippomanum  & Surium ad  29.  Junii»  Hoc 
ante  nos  obfervatum  illuftri  viro  ac  de  BritannicisAntiquitati- 

Xxxx    z  bui 


7i6  PARALIPOMENA 

busbene  meritoHenricoSpelmanno,  ProîegomenisinTo- 
mum  primumConciliorum  Britannicorum.  Mirura,hoc  la- 
tuifle  viros  eruditos  Patricium  Junium,  Johannem  Fell,  nuper 

îgî.  OxonienfemEpifcopum,&Gottifredum  Vendelinum.  Spe- 
randumRR.  Patres  Baërtium&Janningum  (qui  nullum  non 
movent  lapidem  ut  SS.  Martyrum  Paflîones  MSS.  nancifcan- 
tur)in  Voluminibus  proximc  fecuturisLibellum  huncMeta- 
phraftis  Graece  &  Latine  vulgaturos.  In  quo  gratiam  eo  ma- 
jorerai ab  eruditis  funt  inituri  ,  quod  Codex  GraecusPatricio 
Junio  laudatus  ex  Bibliotheca  Arundelliana ,  in  ea  hodie  défi' 
deretur,  ut  ex  viro  dodo  nuper  audivi. 

ULPHILjE  Gothicam  quatuor  Evangeliorum.» 
VerfionemDordraci  apudBatavos  anno  166?.  cum  Thomas 
MarefchalliObrervationibuseruditiiTimis&Glonarioruoedi- 
dit  vir  non  minus  vitae  (anclitate  quam  eruditione  ingensFran- 
çifcus  Junius  FF.  Hoc  quanti  vis  pretii  munere  Hagae-Comitis 
in aedibus Volïianis  olim  me  beavit aureus Senex,  Windeforae 
antepaucos  annosmortuus  ,  &inCapellaRegia  profuoirL* 
Rempublicam  literariam  merito honorifice  fcpultus. 

a8}.  Hatcfunt,  LEGTOR  BENIGNE,  quae  è  curta  no- 

ftra  fupelleclile  proferenda  habuimus.  Plura  &  potiora  pro- 
pediem  expecta  à  viro  docliffimo  &  Ecclefiafticae  antiquitatis 
periciffimoWilheImoCave,DodoreTbeologo,  Poftquem 
(ïquisdehocargumentofcribereaggrediatur  ,  ispoftHome» 
rum,quodaiunt,Iliada.  Benevale.  Ex  jfcdibus  Lambethanis, 
ineunte  a,  i£88-  quem  toti  Anglorum  genti  felicifiimum 

exoptamus. 


h  AU  S      D  E  O. 


PASSIO 


- 


PASSIO 

SANCTI    VICTORIS 

MASSILIENSIS. 


Recenfuit  ac  emendavit 
PAULUS    COLOMESIUS 

Ecclefix  Anglicane  Presby  ter. 


■-. 


1 


7  3Di> 


718 


P    A    S    S    I    O 


a87> 


PASSIO 

SANCTI    VICTORIS 

MASSILIENSIS. 


MM 


Incipit  Pasjio  S,  ViÛoris 
Masjîlienjîs . 


*  PasHo^iis^'M    W"AflTilia  Civitas  ampla,  quondam  mirabili  ftructu- 

..ujusEpito-     V%  /■    rx  fuae  firmitate,  fimul  &  pulchritudine  glorîo- 

mc  apud       I  W  I      fa,  in  optimo  terra;  folo,  in  capite  Galliarum-i 

Bclvacen-"1   JL  T  A  fita,  terra  manque  omnium  fere  gentiumcom- 

fcm  occur-merciis  patens,  immenfa  divitiarum  opulentia,  &  frequen- 

x88,     tibus  populorum  turbis,  armorumque  terroribus  inclytafu- 

rit,  Speculiit  :  unde  &  Romanar  potentiae  meruit  efle  in  occiduis  par- 

Hirtorialis    tjbus  quaedam  propria  Sedes.       Quare  &  Romanorum  Nu- 

l,i«,  cap.7.  minum,imô  Romanorum  Daemonum  ftudiofa  cultrix,  &  fa- 

crilegarum  fuperftitionum  acerrima  &  ferocifiïma  defenfa- 

trix  habebatur.    Quas  obres  fuperba  nimis  &  pefiîma ,  tan- 

ta  crudelitate  in  Chriftianorum  fupplicia  ,  San&orumquo 

neces,  velut  totiushumanitatis  immemor,  raptabatur;  ut 

colle- 


S,  VICT.  MASSILIENSIS.  71? 

colleftosundique  circafepiorum grèges,  ad  adventum  ma- 
xime Impcratorum,  inftar  luporum,  raperet.  Sednecîpfis 
civibus  parcens,  quoscunque  Chriftiani  nominis  invenifTet, 
absqueulla  miferatione  xtatis  ,  autfexus,  quafi  ad  trium- 
phum  fuorum  Dacmonum,  varîis  Iudibriis  aftcftos  ,  &  irre- 
citabilibus  tormentorum  generibusexcruciatûs,viliùsquàm 
pecudes  trucidaret.  Inter  quas  San&orum  Martyrum  gem- 
mas, Victor  fancliffimus,  velut  cseteris  rteUa  fulgentior,glo- 
riofus  daruit  :  vel  quod  effet  nobilior  ;  vel  quod  in  rcligio- 
ne  noftra  inftrudtior  ;  &  ferventior,  atque  famofior5  vel 
quod  de  ip(a  carteris peflimis  immaniore &  trucuîentiore  be-  2  3?» 
ftiâ,  Maximiano  videlicet  Imperatore  ?  cum  ipfo  cominus 
pugnans,  infîgniter  &  digne  fuo  nomine  triumphavit.  Ma- 
ximianusenim  cum  pro  Sandlorum  fanguine,quemper  to- 
tum  orbem  crudeliusaliis,  maximeque  per  totas  Gaîlias,re- 
centiùsfuderat,  &  praecipue  pro  famofitfima  illa  Thebaeo- 
rum  apud  Agaunum  caede,  noftrorum  plurimis  nimium  terri- 
bilisfactus,  Maffiliam  advenifiet,  ut  fecundum  Scripturam 
*  imfiiu  adhuc  impie  ager et -7  cunfta  illuc  crimina  fua  cum  vita*Ap°cal. 
nequifïîma  impleturus  5  ne  quid  fibideeiïet  fcelerum  ,  pie-xxu-15^ 
tati  protinus,  infatiabilis  tortor  ,  velut  parum  haclenus  fe- 
ciffet,  tota  rabie  bellum  indicitj  Chrifticolasque,  nifi  facri- 
ficent  idolis ,  exquifitis  mortibus  dëperire  juber.  Tumve- 
rotantamaîorum  nube  opprefiis,  perturbatisque  noftrorum 
animis,  invincibilisTefe  in  médium  Vi&or  oppofuit ,  fingu» 
lisno&ibusSanctorum  caftrafollicitecircumiens ,  &  perdo- 
mos  fingulas ad  amorem  alternas  vitae,  &  contemptum  tranfi-  290. 
toriîemortis,  Servorum  Dei  corda  eonfortando  ,  fuc- 
cendens. 

Talibusinfiftens,  fœlixhoftiarnoxfuturus,  depre- 
henditur,  acPra?feftorumtribunalibu5pra?renratur.  Pra> 
fecli  primum  Tuaient  clementius  viro  ,  ne  Deorum  cuîtu- 
ram  fperneret ,  nec  confueta  militiae  ftipendia  &  Cœfaris 
amicitias,  procukucujusdarrf  olim  mortui  recufaret.  Illo 
itatimS,Spintusarmafuseloquio,Deos  ,  quos  dicebant,  im- 
munditfimos -Dstmonds  efficaciflïmë  comprobat  :  militaria_, 
vero  ftipendia  &Imperatori$  amicitias  fe  Chrifti  militem  in 

conta- 


7Î.O 


P     A     S     S    I    O 


contumeliam  Régis  fui  nullatenus  habere  velle  refpondet  •• 
Dominumautem  JefumChriftum,  altiflimum  Dei  filium_,, 
pro  charitate  reftaurationis  humanae,  vere  quidem  homi- 
nemfuiffe  mortalem,  &  ab  impiis  fe  volente  occifum,  fed 
divinae  fuae  virtutis  potentia  die  tertiâ  fufcitatum ,  cœlo$ 
afcendiiïe,&  à  Deo  pâtre  regnum  fuperomnia  ftabile  fufce- 
piffe,  vultu  conftanti  ac  liberae  vocis  plena  automate  pro- 
teftatur.  Nec  mora  ,  circumftantium  clamor  ingens  in_» 
291.  cœlum  attollitur  5  pius  DominiConfefibrab  omnibus  inju- 
riatur.  Sedquia  virclarus  erat ,  judicatum  à  Prasfecliseft, 
uti  ejus  caufaad  Caefaris  audientiam  rcfcrretur.  Quofadto, 
ille  efFerato  animo,  fubito  eonverfusin  furias,dilationis  im- 
patiens ,  jubet  Athletam  fanclum  fuis  tribunalibus  praefen- 
tari. 

Beatiflimus  igitur  Viclor  coram  tribunali  furenti* 
Imperatorisftatuitur,  multisque  undiqueaccufationibusim- 
petitur,  omni  calliditate,  fummisque  terroribus  ad  facrifi- 
cia  iterum  Dasmonum  perurgetur.  Martyr  vero  exaudito 
terrore  robuftior,  velut  quigehennas  levi  commercio  vin- 
ceret ,  nec  aufetri  de  terra  veritus,  qui  municipatumcœleftis 
curix  jam  fentiret,  depromtuario  S.  Spiritus  recreatus,  Im- 
peratorem  facvifTimurn  ,  cunftosque  Principes  ejus ,  mira_, 
prudentia,  &animi  virtute  confutavit,  idolorum  cultus  af- 
fertionibus  claris  evacuans ,  Jefum  Dominum  verum  De- 
um  effecerti  publiée ratione  confirmans. 

Tune  impiiflimusCaefar  omni  fera  crudelior,  omni 

20Z.     draconemalignior  ,  face  fuccen fus  in  rabiem  vertitur,San- 

clumque  Martyrem  funibus  coarftatum  per  totam  urbem-i 

praecipitvolutari  ,  utex  ignominiofa  viri  pœna&Deorunu 

fuorum  vindicaret injurias ,  &  noftrorum  fimul  animos  terri- 

taret.       Data  fententia  ,  conclamatexercitusinfanientispo- 

puli,  undiquead  fpeclaculummultitudinesruunt  j  dumque 

per  totam  Civitatem  brachiis  pedibufque  ligatis  Chrifti  Athle- 

tapertrahitur,  impiis  manibus  ,   velmaledicofaltemoro, 

proutquifque  poterat ,  cruciatus  adaugent  j  itautproreatu 

nonminimoiibiduceret,  qui  ad  ejus  injurias  non  aliquid  ad- 

jecifiet. 

'  Tali 


S.  VICT.  MASSILIENSIS.  7zi 

Tali  ergo  ludibrio  cum  fatis  fuperque  vuîgi  nefaiv- 
diffimioculosfatiaffet,   ad  tribunalia  PrœfecîorumSanftiflï- 
musiterum  Viftor,  laceratus,  cruentufque,  reducicur  >  de 
negandoChrifto,  &Diisadorandis  acriusitidem  peroratur: 
putantesenimpœna,  &contumeliis,  populiquetumultibus 
fe(Tumanimodecivii(Te  ,  necjam  de  fuperflao  locutururru» 
quifibipotiusconfulendum  efïecrudeliexperimento  didicis- 
fet,  deinjuriis  *  Caefaris,  ac  totiusReipublicae graviter  con-     29?» 
queruntur.     Tuncdeinde  fupremae  clementiae,  f  nihilque*f. inimicis. 
infœliciuseffe  afferunt,  quam  omnium  Deorum,  &  invicîis-t  ••  dcmca- 
fimorum  Principum  amiciffima  fâmiliaritate poftbabitâ, cun-t,3Cé 
clamundi  oblecîamenta,  &gloriam,  &honorem>  jpfanu 
quoque  dukiflimam  falutem   corporis  ,  pro  eo  quod  nun- 
quam  viderit,  perdere,  cundtorutn iras  Deorum,  hominum- 
que  in  fe  gratuito  provocare  ,  cum  omnium  dolore  charo- 
rum  per  fumma  tormenta  ad  interitum  feftinare  :  proinde 
vci  jam  expertorationem  fanioris  eligendam  effe    confilii, 
neccontemnendosefle  Deos ,  quorum  manifefta  majeftas 
fulgeretinTempIis,quorum  bénéficia  fentirentur  à  cunctis, 
quosveneranda  antiquitas  adoraffet,  &[ummi  Principes  co- 
lerenr,  quibus  propitiis  laterent  *  cundta,  quibus  adverfis*ffl 
duraremundus  nec  ipfe  valeret.       Illi  fane  quantocyus  re- 
nunciandum,  qui  &  vivendo  fcmpcr  pauperrimus  fuerit,  & 
quam  effet  imp»*tens  moriendo  demonftraverit  :  Id  fiface- 
ret,  futurum  utimminentia  fupplicia  lucraretur,  &  de  in-     *P4» 
timaCaefaris  amicitia  ,  fummisque  honoribus  ipfis  poffet  in» 
tervenientibus  gratulari.     Quae  fi  refpueret,  adillam,quam 
nemo  unquam  vidiffet,  Chrilti  fuigloriam,  non  aliter  quàrn 
ipfius  exemplo,  per  fumma  tormenta  &contumelias,  totius 
opprobrium  &  abjeclio  populi  factus,  illico  transiturus. 

Cum  *  Martyr,  de  primo  impetupenè  viclor,  &*i,Tum- 
S.Spiritus  faclus  oraculum,  impertcrrito  &infatigabili  ani- 
mo,  Deo  confortante,  perfiftens,  ad  huncmodum  concio- 
natus,ait:  Sideinimicis  Ccefar;s&  Reipublicae  agitur,  nun- 
quam,  inquit,  Caefari,  nunquamReipublicae  nocuij  non_j 
honorilmperii  quidquamdetraxi,  non  ab  ejus  me  propu- 
gnatione  retraxi.    Quotidie  pro  falute  Caefaris  &  totiuslm- 

Yyyy  pcrii 


7ir  P    A    S    S    I    O 

perii  ftudiofe  facrifico  ,  quotidie  pro  ftatu  Reipublicae  co- 
ram  Deomeo  fpiritualeshofhas  macto.  Dementilïîmum  au- 
tem  non  abs  re  videri  omnibus  aeftimo  ,  V\  quis  unum  ali- 
quiditadiligat  >  ut  non  idpro  centuplo  meliorepoftponat,. 

24>;.  Quidvero(iilIudunum,  nec,  proutcupias,  habere,  nec, 
fïhabeas,  (inemetugaudere  ,  nec,  cum  maxime follicitus 
fis,  valeasretinere:  Illudverocentuplummox,  utvolueris, 
praemanibushabeas;  cumtenueris,  fecurusgaudeas  j  quod 
nullojamfine,  nullofuituivedefecîu ,  nulliusdeincepsvio- 
lentiaperdas.  Proindefaniorisrationeconfilii  ,  omnium- 
que  judicio  fapientium ,  familiaritas  Principum ,  mundi  oble- 
cîatio,  gloriêe,  honores,  faluscorporis,  charorumcogna- 
tio,  &hujufmodi  caetera,  ipfadeniquetemporalis vita,(quae 
necpro  votoacquiri,  necfecurehaberi,  necvellongiufcule 
teneri  omnibus  plane  notifïimum  eft)  aeternae  vitae  ineffabili- 
bus  &  ftabilibus  gaudiis  ,  fummique  omnium  authoris  am- 
plexibuspoftponendafuntj  quem,  cumamaveris,  habeas; 
cum  habueris ,  cunCta  pariter  cum  illo  polïideas.  Nec  to 
doleashaec  ipfa,  quze  deferueras  ,  momentanée  reliqui(To> 
quac,  commutationeleviffima ,  incomparabiliter  meliora-> 
in  ctternum  gaudeas  recepifle.      Nonautemtormenta  ,  (ed 

296.  refrigeramentarecledici,  quaecruciatusa?ternosextinguunt; 
nec  mortem  ,  fed  falubre  poculumreputari  ,  perquamad 
talem  vitam  tranfitus  procuratur»  Illo  fane  nihil  infanius,  ni- 
hil, omnium  confcientia  tefte  ,  vecordius  ,  qui  hoc  tanto 
bonofinecaufa  pofthabito  ,  manifeftum  vitse  fuae  hoftem.., 
ftudiofe  ,  utDeum,  colat  ,•  unde&poft  vitam  nihil  aliud, 
quammortisasterncemercedem  ,  &  inexplicables  (ine  ter- 
mino  cruciatus  acquirat.  Quis  enim  vita;  humanae  truculen- 
tiorhoftisappareat  ,  quam  qui  agenda  docet  ,  proprioquo 
Cxemplofuadet  ,  quae&extrema  fintagentis  opprobria  ,  & 
juftifTimis  legibus capitaliter  puniantur  ?  Nonne autem agen- 
da docditur,  quae  publiée  recitari,  quaelaudandocantariju- 
bentur?  Taies quippe,  taies funtDii  veftrimaximi,  quibus 
prarcipientibus  horrenda  fua  (cèlera  non  folum  recitantur,  fed 
&vifibilîtereffingunturintheatris  ,  cantantur&fummis  lau- 
dibuîcelebranturinTeraplij,     Cuienim  veftrumnefcireli- 

cet 


S.     VICT.    MASSILIENSIS. 


7*ï 


cetfuneftasrapinas  ,  &  quantum  in  fe  fuit  nefanda  parricidia 
fummijovis?  Cuiinnumeraejusftupra&adulteria,  furtiva_,  297. 
&publica,  fraudulenta&  viol  enta  ignorare  permiflum  eft? 
Nunquid  Reginae  Deorum  fororifquejovis  maligna  crudeli- 
tas,  &fraternafecuminceftalatuerunt  ?  Nonne  palam funt 
MartisimpIacabilisferocitas&obfcœnifïïmiPriapi,  necnon_, 
&  fœdiflima:  Veneris  turpitudo  ?  Quid  Deas  febres,  Deofque 
pallores,  &hujufcemodiDeorumreferam  grèges,  quosipu* 
vosDeosmalignos  ,  &  faluti  inimicos  humanae  prsedicatis  > 
Pudet  memorareDeosStercutios,  &DeasCIoacinas,  &  mil- 
le talium  portenta  Deorum ,  qui  tanto  dedecore  miferos  fuos 
cultoresafficiunt ,  utveneraricloacas&ftercora  ,  Deorunu 
fcilicet talium  templa  ,  compellantur.  Patetigiturquarru 
truculentilïimi ,  &  ultra omnes  inimicos  immanifllmi  hoftes 
finthominum,  ifti  Dii  veftrimagni,  quorum  lignea,  vella- 
pidea,  vel  aerea  majeftas,  à  vobis  facla  &  ftabilita ,  à  muri- 
ons, feuavibus,  ftercoraturinTemplisj  quorum  praedicla.* 
maleficia,nulla  vero  bénéficia  fentiuntur  à  diisjquos  venerata 
veftramiferaantiquitas  périt  j  quos  utinam  veflxi  Principes  *p8» 
tollendofœlicius  viverent  ;  quibuspropitiis ,  cuncli ,  qui- 
bus  propitii  funt ,  jubentur à  juftiffimis  legibus  capitaliter  pie- 
dij  quibusadverfis,  permunduminnocentia,  honeftas,  & 
juftitiareflorefcit.  Nonenimillipropitiari,  nififimilibus, 
pofllint,  diffimilibusenimnequeunt,  quia  nulla  contraria  fibi 
invicemconvenirepoflunt:  fimiiesveroillorum ,  &juftiflï- 
malex,  utdiximus,  cumpefiima  nota  de  medio  exterminât, 
&ipfa  aequitas  nihilillis  poft  vitam  aliud  ,  nifi  mortis  alter- 
nas fupplicia,  fervat,beatitudinem  quïppe  nemo  velinfanus 
concedit:  Reftatergo  quicquidpoft  hanc  vitam  talibus  retri- 
buitur,  ideffe,ut,  quoniam  nunquam  beati  funt,  fempïter- 
nâ  miferiâmoriantur.  Quoniam  igitur  Dii  veftri  diffimili- 
bus  quidem  *  adverfis,  fimilibus  autem  femperfuntmorta-*!  advwfi. 
literinimici,  ratione  firmiflima  conftat,  quod  eos  nemo  co- 
lère debeat,quorum  &cukura  viventes  femper  turpifïïmos, 
&  retributio,  (ive  in  hac  vita  ,  Cwc  poft  hanc  vitam,  facit 
miferrimos;  quosnec  aliquatenusdeceatformidari ,  cum  *P9» 
folaiiteorum  propitiatio  metuenda.      Ulumfane  quanta-, 

Yyyy    1  chari- 


7*4 


P    A    S    S    I    O 


charitate,  quanta  veneratione  dignum  eftadorare,quicum_» 
inimici  effemus,  prior  nosdilexitj  qui  &  Deorum  turpium 
fraudes  nobis  aperiur,  &,  utnosabillis  eriperet,  nonfuam.» 
minuensDeitatem,  fed  noftramveftiens  humanitatem,inter 
nos,Deus  permanens,  homo  faclus  apparuit  j  ut  pauperri- 
mosditaret,  noftrae  fe  paupertati,  cum  dititfimus  efiet> 
pauperrimus  veniens,  configuravitj  cujus  il  la.  humana  con- 
verfatio  ,  nobis  eft  omnis  virtutis  &  honeftatis  exemplum_>, 
cujus  indebita  mors  debitam  noftram  aboievit  in  sternum-^ 
&dum  ifti  Dm,  imo  peffimi  Daemones,  illum  innocentem-» 
noftra  infirmitate  velatum  injuftè  expetunt ,  quos  à  fe  de- 
ceptos  captivaverant,  jufte  perdiderunt,  Oquàm  divesil- 
la,  quamobjicitis,  paupertas  !  qua?,quando  fibipiacuit,  fo- 
lojuflu,  pifcibus  implevit  naviculas,  quinquepanibus,quin- 
que  milliumfatiavit  turbas  !  O  quàm  fortis  infirmitas,  quae 
300,  omnes  fuorum  infirmitates  fanavit!  Oquam  munificamors, 
qua?tot  mortuos  fufcitavit!  Quae  ne  forte  minus  vera  eflo 
aliquatenus  ceftimetis,  afpicite  ab  initio  praedicla,  innume- 

*hte.mundi.rabilibus  miraculis  totius  *  creaturae  atteftatione  firmata_,. 
O  fi  intente  videritis ,  quantus  ifte  fit ,  cui  totus  eft  obedi- 
ensmundus,  qualisfit,  qui  eft  defiderabilis  totus,  in  quoni- 
hil  vituperabile  ,  in  quo  totum  laudabile ,  cujus  charitas 
omnes  recipit,  cujus  judicium  nullusevadit.  Quid  ejusvi- 
tafanclius.<?  Quid  doclrina  reclius  ï  Quid  promiffis  utilius  1 
Quidminis  terribilius  ?  Quidejus  tutius  patronatu  1  Quid 
laudabi'ius  amicitia  1  Quidjucundius  gloria.-7  Quis  Deorum 
huicfimilis?  Quis  huic  comparabilis^ Omnes  enimDiigen- 
tium  Dxmonia  ,  Deusautem  noftercœlosfecit,  &  ideo  illi 
cumfuiscukoribus  afternis  incendiis  damnati    funt>  atquo 

tTerX.iT.  damnandi,  (icutfcriptumeft  inSando  Prophet3  :  -\  DU  qui 

*?ç'yX.\!\.7-cœ^um  &  terra-n  non  feceru»t,pereant  de  fub  cvclo.  Ut  in  alio  :  * 
*  *  Vh\n\.Gonfundantur  omnes,  qui  adorant (culptilia.      Utiterum  î  *  *   In~* 

CXXX1X.ii.;^»^w  dtjicies  eos,  inmiferUs  non  fubfifient.      De  ifto  autem  San- 

lOÏ'      Clus  Prophefa  dixit  :  t  D Eus  no/ter  pro  omnibus  Dite,  omnia qu£* 

T     t  ~     -cunque  volait fecit  in  cœlolf  interrat   in  mari,   &  in  omnibus  aby/fis, 

*    PfalinUnde  &  eodem  Propheta  tefte;  *  Beati  omnes  qui  timent  eumy 

C^sw,Xyqu\ ambulant  invïis e jus \  Régis  enimfui  gloria  fidèles  militas 

noa 


S.  VICT.  MASSILIENSIS.'  7if 

non  carebunt  j  propter  quod  fecure  pro  ejus  teftimonio 
mortem  nos  ultro  fufcipimus  ,  &  quam  ccrta  fit  noftra  fpes> 
pafîionis  exempîo  monftramus.  Quocirca  ,  Viri  illuftriffi- 
mi,  ViridocliÀïmi  ,  mentis  compotes  &  rationc  vigentes, 
femoto,quaîfo,  paulifper  odio  &  contentione  ,  judo  exa- 
mine, vim  utriusque  partis  attendue  ,  nec  turpifïimis  &ini- 
miciffimis  da?monibus ,  damnatis  atque  damnantibus,  ulte- 
riusvos  ipfos  tradatisj  nec  divinac  fimilitudinis  honorerru, 
quae  in  vobis  efl: ,  eorum  obfcœniffima:turpitudini  fubfter- 
natis,  ut  eorumdamnationem  evadere  valeatis.  Obedite-» 
autem  (ancliflimo  ,  pulcherrimo ,  juftiiïimo  ,  cJementifïi- 
mo,  omnipotenci  Creatori,  &amico  veftro,  cujusvoshu-  J02» 
militas,  fi  ei  acquiefcitis  ,  fublimabit ,  paupertas  ditabit, 
morsvivifkabit  j  cujusvosnunc  advocant  faluberrima  mo- 
nïta,  invitant praemia  ,  ut  in  alterna  ipfius  gloria  paulo  pofi: 
fufcipi,  &inejus  femper  amicitia  *  gratularn  *Deeft,opi- 

nor,  voxw- 

Cumque  peroraffet  Martyr,  impiifïîmi  PraefideSjra-'*'"™ 
tionum  pondère  opprefïî,  Adhuc,  inquiunt,  philofopha- 
ri,  Viclor,  non  définis?  Unumtibi  elige,  aut  placareDeos> 
aut  cum  fumma  infelicitate  deperire.  Si  fie,  inquit,  propo- 
nitis,  quoddocuimus  verbis,  exemplisfirmandumeft.  De- 
os  fperno,  fateorChriftum  ,  qusecumque  poteftis  date  fup- 
p'icia,  cumulate  tormenta.  Exacerbati  ergo  refponfisejus 
Praefe&i  facrilegi ,  duminlaniando  eo  ,  aîter  alterum  cru- 
delitate  vincere  nititur ,  in  feprimitus  verfi  ,  orta  rixa  dis- 
fentiunt,  proqua  recedente  *  Euticio,  optatae  fortes,  excru-  *ftEUty. 
ciandiMartyrisalteiï  cedunt.  chio.' 

Tune  Afterius,  fie  enïm  dicebatur,  Chrifti  militem 
moxjubet  affigi.  Quo  fafto,  cum  diutius  acerrime  torque-  3°3» 
retur,  attollens  incœlumlumina,  piam  tolerantiam  à  mi- 
fericordiflimo  pâtre  Deo  ,  cujus  id  elfe  donum  noverat, 
precabatur.  Necjam  ultra  ferens  clementiiïimus  Jefus,  cer- 
tatori  fuo,  infigne  certamints ,  viétoriaeque  fignum  ,  cru- 
cem  videlicet  in  manibus  geftans,  in  fpecie  confolantis  ap- 

Y  y  y  y     3  paruit 


71(5  P    A    S    S    I    O 

paruit,  dicens,  Pax  tibi,  Victor  nofter.  Ego  fum,  inquit, 
JESUS  ,  qui  in  Sandis  meis  injurias,  &  tormenta  fuftineo. 
Viriliter  âge  ,  &  efto  robuftus  5  Egoenim  tecum  fum,for- 
tisadjutor  in  praclioj  qui  &  fidelis  poft  vidoriam  remunera- 
torinregno.  Ad  Salvatoris  vocem  protinus  omnis  dolor, 
cundaque  irrita  ceflere  tormenta.  Tune  ille,  mente,vultu- 
que  alacri,  converfus  ad  laudes  immenfas,  vifitatori  ac  con- 
folatori  fuo,  toto  fpiritu  ,  gratias  referebat. 

Lidores  autem  faevicumjamlafïi  deficerent,  nihil 
autem  fe  profecifTe ,  tripudiante  Martyre,  cernèrent ,  depo- 
fitura  patibulo  ,  jufîu  nefandiiïimiPracfidis  ,  fub  euftodia.. 
milituminobrcuriiïimum  omnium  carcerem  tradunt.  Et 
304»  eccebenignifïïmusjefus,  fponfionisfuaenonimmemor,no- 
dis  medio,  militi  fuo  vifitationem  Evangelicam  mittit.  Con- 
tinuoigitur,  folutiscarcerisclaultris,  depulfanode,  totum 
carcerem  die  clarior  lux  cœleltis  irradiât.  Exultans  Martyr , 
laudes  Domino  cum  Angelis  leniter  fe  demulcenribus 
cantat. 

Milites  ergo  ,  claritatem  tanti  cémentes  fulgoris, 
adpedesSandi,  cernuiprocedunt,  veniamflagitant,Baptis- 
mumpetunt;  quosprotemporediligenterinftrudos,  adfci- 
tisSacerdotibus,  ipfanodeadmareduxit ,  ibiquebaptifatos 
propriismanibus  de  fonte  levavit.  Mane  autem  facto  ,  fan* 
dorummilitum,  Alexandri,  Longini,  Fœliciani,  ficenim 
eorumnominadicebantur,  divulgataconverfione,  magnus 
illedracoMaximianusfurorefuccenditur  ,  feraliaedidapro- 
ponuntur:  Haec  omnïain  Vidorem ,  quippe  qui  audor  fuis- 
(et,  durius  retorqueri  5  milites vero  debere  autconfentire-# 
idolis ,  aut  capitali  fententia condemnari. 

Tune  Beatus  Vidor  novos  Chrifti  milites  praemiflu- 

Tusad  prslia  ,  hujufcemodi  orationeprœmunivit  ,  dicens: 

3°y»     Ofortiffimi  commilitones,  Ogloriofi  certaminisantefigna- 

ni,  opuseftanimis  ,  nuncopustotafortitudine  ,  fidem-.t 

quam 


S.  VICT.  MASSILIENSIS.  7*7 

quam  nunclmperatoriveftropromififtis,  virilitercoftodite, 
imminet  enimhoftis ,  adeftpugna  5  vult  enim  hoftis  nova-, 
tyrocinia  veftra  repentinus  aggredi,  ut,  fi  incautos  invcnerit , 
palmam  vidoriae  fe  quodammodo  furripuifle  glorietur.    Vos 
autem,  Chariflimij  nonitanegligenterinftru&ieftis,  non 
ita  parum  Chriflum  didicifus.  Vos  quoque  non  ignoratis prae- 
lia,  necperdidiftismilitiam,  fedmutaftis.     Experiaturigitur 
Rex  nofter  quos  elegit ,  quibus  aciem  primam  fœlicis  pugnae 
commifit.       Experiantur&inimici  quos  impetunc ,  nec  vos 
dégénères  in  aliquofentiant  5  dequïbus  tam  benevefterlm- 
perator  fenfit  ,  ut  recentifïimis  tyronibus  fummam  rerurru 
committeret ,  &  primos  belii  eventus  veftrae  forticudini  com* 
mendaret.    Necvosterreantbella ,  quîferoper  belladidici- 
ftis,  nec  vos  *  advocentperitura,  quijampraemanibusaeter- 
navidetis  :  fupereftvobisillafortiterrapcre  :  fupereftvobis*i,a*ocï 
per  médias  aciestranfirerquae  fi  paulovobis  intérim  afperiora     300*. 
videntur  ,  ipfurn  Regem  noftrum  jamjam  per  talia  tranfiro 
cognofcite;  ipfum ,  nonalium,  ducentem  *  audite  :  ln~» 
mundofirefjuram  babebitis,  fed  confiait  e,  ego  via  mundum*     Ipfum>  *f.docentem 
inquam ,  ipfum  fiducialker  mente  &  voce  contra  omnia  dura  vel    Jiceu- 
invocate  ;  nonvobisfideliterinvocantibusdeerit  ,    quifnis^  tj*n" 
omnibus  veraciter  promifit;  dicens:  t  EcceegovobUcumfum^ 
uÇque  adconlummationemfdiculi^       DeniquehujuS  rei  meipfum_»      \  Mattli. 

vobisexemplum  fidèle  propono  5  dumenim  appenfus  pati-xxvm,  zo. 
bulo  ,  intolerabilibus  cruciarer  anguftiis  ,  mifericordemj 
Dominumfupplicibus  lachrymisinvocavi  ,  &ecce  protinus 
illum  video,  gloriofurnnoftraeRedemptionisfignum  in  ma- 
nu ferentem,  &dicentemmihi:  Paxtibi,  Victor,  ne  time- 
as  ;  ego  enim  fum  Jefus,qui  in  Sanclis  meis  injurias  &  tormen- 
tafuftineo.  Adcujusvocemtantamihiftatim  virtusinfufa.,, 
utnullapenitusfuppliciareputarem.  Quapropter,  Charis- 
fimi>  virtutisveftrccmemores,  in  auctorem  omnium  Jefum  $07, 
Dominum,  &qua  illetranfierit ,  quopervenerit ,  afpicien- 
tes,  ne  timeatis minas  volaticasmortaliumhominum,  quibus 
promiflajampraemanibuseft  immortalium  focietas  Angelo- 
rum;  &  momentanea  ferte  fupplicia  >  uttriumphaliterïupe- 

rarc 


;i8  P    A    S    S    I    O 

rare poflîtis  aetèrna  3  &  qui  antea  malebatis  mori ,  quam  vin- 
ci  perpetuo  perituri  ,  nunc  patimini  oro  vos  vincere  ,  in.* 
«ternumpoftmodum  regnaturi, 

Talibus  armatos ,  unaque  Viclorem  Sanc*tum,mis- 
fi  apparitores  ad  forum  fuperiusrapiunt:  quibusaudiris,  ccr- 
tatim  ad  fpeftaculum  tota  pêne civitas  ruit.  Alios  funbundas 
mentis  infania  pertrahebat;  aliimeliorefpiritucupiebantvi- 
dere  Sanclum  Martyrem  cum  Diabolo  dimicantem  5  vulgi 
concurrentisundique  confufioperfonat  j  tumultu&clamo- 
re  omniareplentur;  in  Sanclum  Martyrem  maleditfa&con- 
viciaundiquejaciuntur.  Atille  contra  omniaillatarobuftior 
perrnanejis  ,  cum  ab  impiiscogeretur, ut  vel  milites ,  quos 
308.  averterat,  adcultusDeorumrevocaret:  Quae,  inquic,  ipfe 
sedificavi,  deftruere  mini  non  licet.  InterrogatiergoSancli 
Alexander,  Fœlicianus ,  atque  Longinus ,  in  confeiTione-» 
Dominifideliterperfeverant ,  moxqueexlmperialijuflugla- 
dioferiuntur,  corporaqueprojicientestemporalia,  vitapo- 
cîunturacterna. 

Sacratiflimus  autemViclor  cernens  fanclos  milites 

necidatos,  lachrymabili  voceDominumdeprecabatur,  il- 

lorumfociuseflemartyrio  pariter&glorise  mereretur,  quo* 

•  l.crcduli.rumpoftDeum  crudelitatis   *   &confeffionis  auclor  extitis- 

tatis.  fet,     Statim  igiturgloriofus Martyr,  conclamantibusturbis, 

undiquetunditur  ,  iterumque  fufpenfus,  fuftibus  ,nervisque 

ff.  nervis  taureis  f  revocaturadcarcerem  :  ubitriduoinorationeper- 

taurcisquc.  feverans      rnartyrium  fuum  magna  contritione  çordis  ,  & 

Vukatae  le-         .  .    ,      /  .  J  .  » 

aioni  favetmultis^acnrymis  Domino  commendabat. 

Vincentius 

Bcivaccnfis.  Deinde  funeftus  Caefar ,  auditaconftantiaMartyriï, 

velut  ad  ultimum  tortor  infanior  refervatus  ,  fuis  eurru 
3°?«  afpeclibusimperat  fifti.  Tune,  interrogatione  facla,  Mar- 
tyr perfeverantiffimus  ,  idem  quifuerat  in  confcfiione  Do- 
mini  per  omnia  reperitur.  Tum  vero  ,  quafi  de  novo  , 
furor  &rabiesJnChrifti  militemdebacchatur  ,  tumminae, 

terro- 


S.  VICT.  MASSIUENSIS.  729 

terrorefque,  maîedicta,  &con vicia  denuorenovantur.  In- 
terea  Maximianus  Jovis  aram  jubet  afferri*  Mcx  igitur  coram 
ipfoaracompcnitur,  facrilegus  quoque  Saccrdos  paratui  as- 
fiftit. 

Tune  Imperator  adS.Vi&orem  :  Pone  ,  inquitj 
thura  ,  plaça  Jovem  ,  &nofteramicusefi:o.  Hocaudito, 
fortiffimus  Chrifti  miles , S.Spiritus  ardore  inflammatus,  fe- 
feque  àrhplius  ita  *  ferre  nonfuftinens,  velutlitaturuspro-  »f,  ira,  • 
piusaccedit,  aramque  de  ipfa  manu  Sacerdotis  folo  tenus  pe- 
de  proftituit,  atque  ipfum  pedemjuflumox  deteftabilisCac- 
faris  amputatum  ,  Deo  &  Régi  fuo  Domino  Jefu  Chrifto, 
velut  quafdam  fuaveolentes.  primitias  intérim  fui  corporis, 
dedicavk» 

Adultimumvero  ,  jam  totum  corpus  &  animamJ 
Domino  redditurus ,    edifto  Caefaris  ad  molam  piftoriam-i     310; 
ducitur.      Ibat  autem  ita  celer  &  hilaris  ,  ac  fi  nihil  peni- 
tus  paflus  incommodivideretur.    Igitur  cruentifilmi  &exe- 
crabilis  Tyranni  jufla  complentes  liclores  fevi ,  gloriofurru 
Martyrem  toto  mox  corporerotatu  céleri  conterendum  pt- 
ftoriae  moli  fupponunt.      Tune  eledum  Dei  frumenturru 
*  fine  miferatione  conteritur  :    tune  invtctifiimi  Martyris  *kafc  vo- 
ofla  tœlicia  crudeliter  conquaflantur.      Sed  cum,  disfipata- cat  d.  ign*. 
paulo  poft  divinitus  machina  ,  fpirans  adhuc  aliquantulum^^""*' 
videretur,  adperfeclamejusplenamquevidloriam  ,  tôt  Do- 
mino confesfionibus  dedicatum  ,  tôt  &  tantis  agonibus  de» 
coratum  ,  gladio  i  11  i  caput  abfcindunt  :   quo  facto  ,  mox 
defuper  voxcœleltis  intonuit,  dicens:  Vieilli,  Victor  Béa- 
te, viciftu 

At  infœlix  Maximianus ,  fpeciale  Daemonum  terri* 
plum,  à  quibus  haclenus  fuerat  fuperatus ,  fperans  fe  vince- 
re  vel  defunctos ,  ad  cumulandas  Martyrum  glorias,  omni 
humanttate  fepultura:  pofthabita  ,  eorum  corpora  in  pro* 
fundo  maris  brachio ,  quo  à  meridiano  latereCivitas  cin- 

Zzzz  gitur, 


7y>  -         PASSIG  S.  VICT.   MASSILIENSIS. 

l      gitur ,  à  pifcibus  devoranda  fubmergi  facit.    Sed  pîus  Domî- 
*     nus  meliori  confilio  &  honori  Sanéforum  &  pofterorum  pa- 
trociniis  providcns ,  miniftrantibus  Angelis ,  natatucelerri- 
nîo  fancîa  corpora  in  oppofitum  littus  illaefa  tranfponit ,  ibique 
àChriftianis  in  crypta  ,  nativo  in  faxo  operofe&  décerner 
excifa  >  fepulta,  multisufquein  huncdiemmiraculishono- 
rantar,  multaque bénéficia,  piè  petentibus ,  ipforum  men- 
tis ,  conferuntur ,  perDeum  &Dominum  noftrum  Jefurru 
Chriftum,  cuifitlausaeterna,  virtus ,  honor&  imperiurruj 
cum  Deo  Pâtre  &  SpiriroSanfto  per  infinita  faecula  fae- 
culorum.  Amen» 


Explicit  Paflïo 

S,  Vidoris  Maiïïlienfis* 
FINI    Si 


ROME 


ROME 

PROTESTANTE. 

Ou  3M 

Témoignages  de  plufieurs  Catho 

liques  Romains  en  faveur  de  la  créance  &  de 
la  pratique  des  Proteftans. 

Par 

m   COLOMIES 

Selon  ï Edition  qui  a  parue 
a 
LONDRES 
Chez  James  Prefton.  M  DC  LXXV.  8vo, 


ZZZZ      2 


-*H:(o)  :§-<§*• 


PREFACE. 

S'  efl  affe^difputé  contre  ceux  de  Rome  par 
l'Scriture  &  par  les  Pères.     Il  ne  refte 
plus  qu'à  leur  faire  voir  y  pour  nôtre  en~ 
tierejufiification,  que  leurs  Autbeur s  par- 
lent comme  nous.       C  eji  ce  que  je  prouve  claire- 
ment dans  ce  petit  livre  ,  par  un  recueil  exact  de 
plusieurs  pajjages,  qui  pour  la  plus  part  5  n  avoyent 
point  encore  eflê  alléguez,.     Afon  deffeinneftoitpas 
d" abord  de  publier  cet  ouvrage,  ne  l'ayant  fait  \ue 
pour  mon  ufage  particulier.     Mais  a  lafolicitati- 
on  de  quelques perfonnes ,  au  jugement  de  qui  je  dé- 
fère abfolument,  je  luy  laiffevoir  la  lumière  $  e/pe- 
rant  de  la  benédiiïion  de  Dieu,  qu  il  ne  fera  pas 
inutile  au  temps  ou  nous  fommes.       Lis-le  ,  cher 
Lecïeur,  avec  quelque  foin,  & ,Jitu  es  du  party 
de  Rome,  n  aye  pçint  de  honte  5   après  /'  avoir  lu, 
de  te  laijjèr  vaincre  à  la  vérité.     Ce  font  les  vaincus, 
en  cette  rencontre ,  qui  Je  vqyent  toujours  cour  on  - 
«Ro  &  qui  remportent  tout  /'  honneur  &  tout 
/'  avantage  de  taviftotre. 

ROME 


-»*(°)Î4»- 


7îî 


ROME  PROTESTANTE. 

t.  Témoignage  d  '  Alfonfo  Tofiat  Ejpagnol,  !Evéqae 
d'Avila^  touchant  l '  Autboritê  des  livres  de  la 
Saj>tencey  Gcclejtaftique>&ç.  Matth.^*! 

IL  y  a  d'autres  Livres,  qui,  bien  qu'ils  foyent  retenus  par 
l  Eglife,  ne  font  pourtant  pas  mis  au  Canon*  parce  que 
P  Eglife  ne  leur  ajoute  pas  afïez  de  foy  pour  cela,  &  nf 
ordonne  pas  qu'ils  foyent  lus,ou  receus  régulièrement* 
&  ne  juge  pas  défobeiflans  ouinfidellesceuxquine  les  reçoi- 
vent point.  Et  cela  pour  deux  raifons.  Premièrement, 
parce  quelle n'efl pas  aflurée de  leurs  Àutheurs,  ignorant  %a 
même  fî  ceux  qui  les  ont  faits  les  ont  dictez  par  l' infpiration 
du  S.  Efprit.  Or  quand  on  eft  en  doute  fur  quelques  livres  fi 
leurs  Autheurs  ont  efté  conduits  parle  S.  Efprit,  i'authoritê 
leur  eft  ôtée  &  l' Eglife  ne  les  mit  point  au  Canon  de  Tes  li- 
vres. Secondement  parce  que  l'Eglife  n'  eft  pas  certaine  à 
Y  égard  de  tels  livres,  Ci  outre  ce  qu'  ils  avoient  de  leurs  pro- 
pres Autheurs,  les  Hérétiques  n'  y  aurorent  rien  mêlé  du  leur 
ou  n' en  auroient  rien  retranché.  Elle  reçoit  donc  ces  livres, 
permettant  aux  fidelles  de  îeslire  &  les  Hfant  elle  même  en_» 
fonfervice,  a caufe  de  plusieurs chofes  dévotes  qui  s'y  trou- 
vent: mais  elle  n'oblige perfonne  à  croire  neceffai  rement 
ce  qui  y  eft.  Or  ces  livres  font,  la  Sapiénce  de  Saîomon_>> 
J'Ecclefiaftique  ,  îe  livre  des  Maccabées ,  Judit  &  Tobio» 
Jérôme  Roma»)  aujfi Ejpagnol ,  de  f  Ordre  des  Augu/ïins ,  femblz.*  ~s 
avoir  efié  du  même  fentiment}  au  y.  cb.  du  z,  livre  de  fa  Républiques 

Zzzz     i  Hebrai- 


7J4  ROME 

Hébraïque  (imprimée  à  Médina  del  Campo  F  an  l  y/ f.  folio)  bh  il 
traite  de  dejfe in  formé  (f  fort  au  long  ,  des  livres  du  vieux  Tejlamenf. 
Car  pourqttoy  les  Ir.quiftteurs  d'Efpagne  ordonnent-ils  dans  leurs  Indi- 
ces Expurgatoires  qu  on  fupprime  plus  de  deux  grands  feuillets  dans 
ce  Chapitre?  pour  quoy  dans  les  exem.  Iodes  de  cette  Republique, qui 
nous  font  venus  de  ce  pœys  -lAy  les  paroles  de  ce  chapitre  (ont- elle  s  non 
feuhment  rayées  &  couvertes  dy  un  papier  colty  mais  même  coupées 
&  mutilées  ? 


»z/.  & lui  Y. 


dansfcsme-2-  Témoignage  de  ^Michel  de  nSMarolles  Abbe  de 
moires  pag.     Bauserais  &  de  Vitteioin  ,    touchant  la  tradu- 

f  A'  liiiv  ci  •         i       r  r  i  i 

mondes  livres Jacre^  en  langue  vulgaire. 

"jV/TOnfieurdeLingendesEvcquede  Mafçon ,  approuvant 
1  *  lune  fois  les  Verfions  que  je  faifois  des  livres  (acrez  ,  je_> 
luydisquej'etois  ravy  del'eltime  qu'il  enfaifoit,&  que  cela 
mencourageoit  merveilleufement  à  continuer  le  de(Tein_j 
quej'avois  fait  de  m' y  occuper  pour  l'utilité  qui  en  pouvoit 
revenir  au  public  :  mais  que  tous  les  Prélats  nettoient  pas 
de  fon  avis ,  &  qu'il  n  y  avoit  pas  long  -  temps  que  j' en  avois 
vu  un  fort  Savant ,  ceftoit  M.  Habert  Evêque  de  Vabres, 
qui  eut  fouhaité  qu'on  n'en  eut  jamais  fait  aucune  ,  fans  ex- 
cepter peut-  eftre  la  latine,  de  forte  que  pour  eftre  Docteur 
en  Théologie,  il  eut  fallu  de  necefïité  entendre  1*  Hébreu  & 
le  Grec,  pour  lire  l' Ancien  &  le  Nouveau  Teftament  j  &  la^ 
liturgie  Romaine  ne  feroit  point  en  ufage,  puis  qu'elle  n'eft 
compofèe  que  de  divers  endroits  de  la  Bible.  J' ajoutois  à 
cela  que  je  meftois  pourtant  bien  apperçeu  ,  qu'  il  ne  ju- 
geoit  pas  quefapropofitionfe  put  foutenir  dans  toute  fon-. 
étendue  :  mais  qu'à  refervedelaVerfion  ,  que  nous  appel- 
ions vulgate,  il  n' en  exceptoit  aucune:  &  que  comme  jo 
luyen  eus  demandé  la  raifon  avec  tout  le  refpect  qui  me  fut 
polïible,  il  ne  m'en  dit  point  d'autre  que  la  difficulté  de  l'in- 
telligence des  Ecritures  j  &  que  la  liberté  de  leur  lecture  avoit 
engendre  toutes  les  Herefies  qui  font  la  pefte  de  l'Eglife.    A 

quoy 


PROTESTANTE.  1)S 

quoy  je  répondis,  que  ceux  qui  faifoient  des  Herefîes,  n' 
eftoient  pas  communément  les  plusignorans  des  Hommes, 
bienquilsne  fuflent  pastoujours  les  plus  éclairez  ,  &quo 
jen'enfçavoisgueresquinefulTentfortisdu  nombre  desDo- 
cleuïs;  de  forte  qu'il  n'y  a  voit  rien  à  craindre  à  cet  égard  du 
(impie  Peuple,  mais  feulement  du  côté  des  Philofophes ,  & 
de  ceux  même  qui  font  les  plus  verfez  dans  laconnoiflanco 
des  langues  qui  ne  font  plus  en  ufage  que  dans  les  livres;  ou- 
tre que  l'Efprit  de  Dieu  dans  les  Saintes  Ecritures,  nousobli- 
geoità  les  lire  fouvent  ,  a)  &  a  les  méditer.  Ce  que  jay  ^  p^X 
aflez  prouvé  dans  une  préface,  quej'aymife  au  commence-  £ 
ment  de  ma  Verfion  du  Nouveau  Teltament.  on  îc    fa. 

meux  Jean 
Tic  Comte  de  la  Mirandole,  écrivant  à  Jean  François  Pic  Ton  Neveu ,  1'  exhorte  à  feuilleter 
fans  cette,  les  livres  facrez.  Ajoutant,  qu'il  n'y  avoit  rien  qui  fut  plus  agréable  à  Dieu, 
&  que  l'on  trouvoit  dans  les  Ecritures  une  certaine  force  célefte  &  efficace,  qui  trans- 
formoit  l'Efprit  des  Lecteurspar  une  puiiïànce  admirable,  dansl'  amour  divin,  pouryû 
qu'on  les  lut  purement  &  avec  humilité. 


j.»  Témoignage  de  Jojeph  Acofla  fefuite  Espagnol 5   b       dc 
•  touchant  la  Clarté  des  S.  Ecritures.  ch/ifto  rc- 

velato  c,   2. 

Dieu,  comme  un  bon  Père,  a  elle  fi  prévoyant,  qu'iln'y&î- 
a  point  d'homme  fi  groffier  ,  ny  Ci  ignorant  ,  qui  no 
puifie  r  enlifant  les  Ecritures  avec  humilité  entendre  plusi- 
eurs chofes  futiles  &  véritables.  Certes  jay  viï  des  hommes 
du  tout  fans  lettres,  &  qui  à  peine  fçavoient  le  latin  ,  tirer  de 
fi  grandes  chofes  des  Ecritures  >  que  j'en  ay  efté  ravyen  ad. 
miration* 


4«  Autre  du  Père  Paul  de  l  '  ordre  des  Servites,  The- 


7< 


ologien  de  la  République  deZJenife.  &£»*£ 

C^En'eft  point  faire  naufrage  de  lafoy  que  de  vouloir  fon-['état  ^  la 
^der  les  Saintes,  Ecritures  >  qui  ne  propofentpas  lesmatie-  religion  du> 

fgj  Chevalier 
Eduvin  Gar*- 
disv. 


?3<S  ROME 

eresdeFoy,  comme  tenebreufes&épineufes,  maiscommô 
éclairant  l'intendement,  &enflamant  les  affe&ions  ,  &qui 
en  un  mot  ne  font  point  écrites  fans  aucun  but  afluré  ,  mais, 
comme  dit  S.  Paul,  pour  nôtre  inftruclion,  &  comme  telles, 
doivent  eftr«  étudiées  &  méditées  de  tous»  Aujoutons  à  ces 
deux  témoignages  ce  que  dit  A/,  de  Sajjy  dans  la  préface  de  (a  traduction 
du  Noveau  Teftament  de  Mons.  L'Écriture  Sainte  eft  comme  un 
grand  Fleuve  ,  dit  S.  Grégoire  ,  qui  a  toujours  coulé  ,  & 
qui  coulera  jusqu'  à  la  fin  des  fiedes.  Les  grands  &  les  petits» 
les  forts  &  les  foibles  y  trouveront  cette  eau  vivante  ,  qui  re« 
g#  jaillit  jusques  dans  le  Ciel.  Elle  s'offre  à  tous,  &  elle  fe  propor- 
tionne à  tous:  Elle  a  une  (implicite)  qui  s'abaiiTe  jusques  aux 
âmes  les  plus  (impies ,  &  une  hauteur  qui  exerce  &  qui  ele  vo 
les  plus  élevez.  Tousypuifentindiféremmentj  mais  bien 
loin  de  la  pouvoir  épuifer  en  nous  rempliffant  ,  nous  y  lais* 
fons  toujours  des  abymes  de  fcience  &de  fageffe  ,  que  nous 
adorons  fans  les  comprendre.  Mais  ce  qui  nous  doit  confo- 
ler  dans  cette  obfcurité,  c'eftquefelonS.  Auguftin,  l'Ecritu- 
re Sainte  nous  propofe  d'une  manière  aifée  &  intelligible-», 
tout  ce  qui  eft  neceflairepour  la  conduite  de  nôtre  vie  j  qu' 
elle  sexplique & seclaircit elle-même  ,  en difant  clairement 
en  quelques  endroits,  ce  qu'elle  dit  obfcurement  en  d'au- 
tres. 


o.    £♦  Témoignage  du  même  Père  Paul  touchant  ÏEfire 

J.™me      del'Sglîfe. 

C'eft  une  faufleté  toute  manifefte  ,  de  dire  comme  fait  Ro- 
me que  toutes  lesEglifes  fondées  par  les  Apôtres  ,  font 
defaillies,  excepté  la  Romaine,  qui  feule  refte  aujourd'huy. 
Car  il  eft  certain»  qu'il  y  a  toujours  eu  quelques  vrais  Chrétiens 
èjerufalem,  à  Antioche  ,  àCorinthe  ,  &  aux  Sept  Eglifes 
de  l'Afie  mineure  ,  fondées  par  S.  Jean  i  j'en  dis  autant  des 
Eglifes  d'Arménie  &  des  Indes ,  ou  les  autres  Apôtres  ont  prê- 
ché. Cette  erreur  naift  de  la  faufle  fupofition  de  Rome,quo 
Lettre  de  fEgliie  confifte  dans  un  état  temporel  ,  qui  eftant 

perdu 


PROTESTANTE.  7i7 

perdu  pour  les  Chrétiens  des  Eglifes  Orientale!  ,  &  retrou- 
vant feulement  dans  l'Occident  ,  Iuy  a  fait  conclure  qu'il  n'y 
avoit  plus  d'Eglife  que  dans  l'Occident.  Si  cette  raifon  avoit 
l  ieu ,  on  pourroit  auffi  inférer ,  qu'il  n'y  a  point  eu  dEgl  ifo 
Romaine  l'efpace  de  trois  cens  ans  après  nôtre  Seigneur,  veû 
qu'alors  l'Empire  eftoit  entre  les  mains  des  Payens.  Mais  à 
direlevray,  une  afiambiée  n'acquiert  nyne  pofféde  lenonu 
d'Eglife  par  aucun  état  temporel  ,  mais  bien  en  fvivant  la  do* 
drine  enfeignée  par  Jefus  Chrift. 


10. 


6.  Autre  de  Barthélémy  de  Salignac  ProtonotatrtJinhmcriina 

ApoMiqm.  TerrsS.Lu. 

*   *         ■*-   '  tetiseijst, 

LEsHabitans  de  Chypre  font  aujourd'huy  pour  la  plui 
grand  part  Grecs  Chrétiens.  Et  bien  qu'ils  ayent  beau- 
coup de  Cérémonies  diférentes  de  celles  de  l'Eglife  Romaine, 
ils  ne  doivent  pourtant  pas  ,  àcaufedecela  ,  eftre  conda- 
mnez. Si  ce  neftque  nous  croionsfolement,quelefalutdes 
hommes  dépende  des  Cérémonies,  ou  plus  folement  enco- 
re, que  hors  de  Rome  aucun  ne  puifle  eftre  fauve. 

— ■ — - 

7.  Témoignage  de  Jean  Silhon.de  l' Académie  Fr  an-  p,f-  d- 
Ço^e,  touchant  la  diférence  des  anciens  Papes  Cf  MinlSi  "• 
des  modernes.  ÇÇ*  liv*  • 

ENcoreque  les  Papes  des  premiers  Siècles  nayent  eu  que-» 
des  fentimens  fort  purs ,  &  des  affections  des  Pères  envers 
les  Princes  qui  eftoient  leurs  enfans  ,  néanmoins  depuis  qu* 
ils  ont  pris  une  autre  qualité  <Jue  celle  par  laquelle  ils  reprefen- 
tent  Jefus-Chrift,  qu'ils  ont  meslê  les  interefts  del'Eglifeavec 
ceux  du  monde  ,  &  que  la  Couronne  qu'ils  portent  a  autant 
de  diamans  que  d  épines  :  il  s'en  eft  trouvé  qui  ont  eu  unZelo 
fort  diflemblable  de  celuy  des  premiers  :  qui  ont  bruslé  des 
paillons  de  la  terre;  qui  de  Pafteurs  qu'ils  dévoient  eftre  ,  fo 

Aaaaa  font 


7j3  ROME 

il.     font  changez  en  loups,  &  ont  quelquefois  fait  monter  l'abo- 
mination jusques  dans  le  Sancluaire. 

Fui^'  de7fo  <?*  témoignage  de  Jaques  de  la  Gués  le  y     Procureur 
rem  nnran-     général  du  Roj  5  touchant  lapuijjance  temporelles 

mécsàhmf.         du  Pape. 

r  an  i<ti,  /^E  font  les  clefs  minifterielîes  de  la  parole  &  des  facramens 
V^/desquelles  Dieu  a  donné  la  garde  &  le  maniement  à  S« 
Pierre  &  à  fes  Succefleurs.  Celt  La  charge  que  ce  Prince  des 
Apoftreslaiflaunpeu  auparavant  fa  mortà  eeluy  qu'il  avoit 
deiïgnéfonSuccefîeur  r  S.  Clément  }  auclorifée  par  (es  der- 
nières paroles,  confignée  à  fa  fidélité  ,  pour  luy  tenir  lieu  de 
Teftament,  &  fervir  de  loy  àtous  ceux  qui  s'afTieroient  dans  fa 
Sacrée  Chaire*  Voicy  fes-  mots  rapportez  au  Pontifical  de-» 
Damafe  :  Tu  minime  curisfecuH  dédient  répertoria  ,  fedfâlummcdo 
orationï  & pr<edicationi  apud  populum vacareflude.  C7eft  à  diro  > 
que  F  on  ne  te  trouve  point  attaché  aux  affaires  du  monde  >  mahaye^p 
foin  de  vaquer  entièrement  à  la  prière  &  à  U  prédication ';  C'eft  là  , 
*'  par  manière  de  dire  >  la  procuration  r  pour  refigner  ,  de  S» 
Pierre»  Auffi  eft-cechofe  difficile  &  presque  incompatibles»  r 
de  penfer  entièrement  à  Dieu,  &  avoir  foin  du  monde»  Les 
paroles  que  vient  de  rapporter  M.  de  la  Guesle  du  Pontificat  de  Damafcjy 
ont  e(lê  retranchk.es  de  cet  ouvrage  imprimée  k-Mayence  fous  le  nom-» 
d'Anafiafe  l  '  an  lâoz.  comme  l  \a  remarqué  M.  de  Saumaife  à  ta  p.  66^ 
de  fonremer ciment  auPére  Sirmond.  Ce fl  un  petit  trait  de  la  Poli ti' 
que  de  Rome  ,  fur  laquelle  nons  entendrons  cy-deffous  U  doBe  Bon  * 
tbeL 


LTama'fonP-  Témoignage  de  Claude  Fauchet  Parifîen  ,  prê- 
te chark-      mierPréJîdent  de  la  cour  des  monnojes>  touchant 

V adoration  que  le  Pape  Léon  défera  àCharlema- 

gne: 

]\]Osancien$Hiftorien$  François  en  «ne  vie  des  Charles  & 
i\  Adon 


magne  pag, 
î2j  &  fuiv. 
de  Pcdic.  de 
?ajisx6oié 


PROTESTANTE.  73? 

Adon  difent  que  le  Pape  adora  Charles  ,     à  la  façon   des 
anciens  Empereurs,  (Veftà  dire  à  genoux)  &  que  deslorslo     *4» 
Roy  quitta  le  tiltre  de  Patrice.     Cette  adoration  que  le  Papo 
fit  à  l'Empereur,  &  qui  maintenant  eft  changée  (car  c,eftluy"nvieuxHÎ-/ 
qui  la  fait  au  Pape)  fera  caufe  que  je  diray  un  mot  de  la  ^y^'MwmfcrTt^ 
rence  qu'on fouloit porter auxEmpereurs Seigneurs deRome-parpail|pc_ 
Ammian  Marccllin.ditqu  on  faluoit  les  premiers  Empereurs, tau  ConfUi- 
ainfi  que  les  Juges  de  Ton  temps  :  jusquesà  ce  queDiocletianerau  parle- 
(autres  difentCaligula)  le  premier  voulut  eftre  adoié  commeme"tdelJ|" 
îesRoys  de  Perfe.&  Diocletian  couvrit  Tes  Brodequins  de  pier-^na  a  ^t c 
respretieufes ,  coufues  fur  le  pourpre  (car  ils  les  avoienttou-traitd^  ,„m 
jours  de  cette  couleur)  afin  qu'on  euft  moins  d'horreur  de  bai-^?^  im- 
fer  Tes  pieds  ou  genoux.     Car  nous  remarquons  dans  une  Epi-Primé  *'. an 

tre  deSalvian  àHypatius,  &  *  Tes  pere&  mère, que  îe$^6cf^dc^! 

efclavesbaifoyentles  pieds  de  leurs  Seigneurs  ,   les  nourris-  fc 
Tons  les  genoux  deceux  qui  les  avoient  élevez,  &lesenfans     j» 
la  bouche  de  leurs  pères.     Et  telle  cérémonie  ,  fous  couleur *\\kziQ»iè* 
d'humilité  Chreflienne(pluftoft  que  par  grandeur)  s'eftrete-^. 
nue  (cedevons  nous  croire)  par  le  Pape:  lequel,  à  l'imitation 
des  Empereurs  ,  fourrant  maintenant  baifer  fa  pantoufle, 
couvertement  retient  ce  droit  Seigneurial  fur  tous  les  Chrefti- 
ens:  voire  fur  l'Empereur  mefme  à  fon  couronnement  :  Ja- 
çoit  que  pour  couvrir  l'orgueil  qu'on  luy  pourroit  reprocher, 
il  faiTe  coudre  une  croix  dcftus  ,  afin  qu'il  ne  foit  eftimé  info- 
lent  ,  fi  lesRoys  s'enclinent  non  pour  luy  baifer  les  pieds> 
mais  la  croix  qu'il  porte  à  fa  pantoufle.      Toutefois  en  quel- 
que façon  que  Y  on  déguife  cette  cérémonie  d'hommage  ,  il 
femble  à  d'aucuns  n'eflre  guère  honnefte  de  mettre  le  (igno 
de  nôtre  redemtion  fi  bas. 


10.  Tzmoismave  d'S'nèas  Syhius  Picolomini ,  (qui    J?* 

r       r»  r      1  7    rv        \  i  V      /r      1       '   <  au  i. livre  de 

fut  rapejm  le  nom  de  rie  2)  touchant  l  ^utborit^  1  H.ftoirc  du 
du  Pape  dans  la  convocation  des  Conciles.  £°"£ilc  dc 


^N»^^» 


Velferale  remède,  fi  un  Pape  chargé  de  crimes  trouble 

,1  Eglife  ?    S'il  perd  les  âmes  &  corrompt  les  peuples  par 

A  a  a  a  a    a  dc# 


740  ROME 

de  mauvais  exemples  ?  S'il  enfeigne  des  chofes  contraires  à  la 
Foy,  &  infe&e  ceux  qui  luy  font  fujets  de  doctrines  hérétiques? 
N'y  mettrons -nous  aucun  obftacle?  laiflTerons-nous  tout 
tomber  avec  luy  ?  Qui  croira  que  le  Pape  veuille  aflambler 
un  Concile  pour  fe  corriger  foy-méme?  En  effet,  comme 
les  hommes  pèchent  ,  aufïi  veulent-ils  pécher  impuné* 
ment.  Mais  pour  moy,  quand  je  lis  k$  Hiftoires  anciennes, 
quand  jeconfidére  la  conduite  &  la  manière  d'agir  desApô- 
tres,  je  ne  trouve  point  que  les  Papes  ayent  eux  feuls  aflem- 
17,  ble  les  Conciles.  Et  même  depuis,  fçavoir  du  temps  do 
grand  Conftantin  &  des  autres  Empereurs,  lorsqu'il  falloit 
convoquer  les  Conciles,  le  confentement  do  Pape  n'a  guère 
elle  requis. 


lib.r  adver  11.  Têmoignagne  d' Alfonfc  de  Cafiroy  de  Zamore 
îlS3£!  enEfpagne,  de  l'Ordre  des  Frères  Mineures^ 
ëianx.  tombant  l'infaillibilité  dit  Pape, 

TOut  homme  peut  errer  en  la  Foy,  bien  qu'il  fbitPape,  & 
je  ne  faurois  me  perfuader  qu'il  y  ait  des  flateurs  du  Pa- 
pe allez  impudens ,  pour  luy  attribuer  le  privilège  de  ne-» 
pouvoir  errer  dans  l'interprétation  de  1*  Ecriture.  Car  eftant 
clair  que  divers  Papes  ont  efté  fi  peu  lettrez  ,  qu'  ils  ont  en- 
tièrement ignoré  la  Grammaire,  comment  pouvoient-ils 
eftrc  capables  d'expliquer  les  livres  Sacrez?  A  propos  de  cela-» 
il  faut  remarquer ,  que  le  Pape  Innocent  dixicsme,  quivhoit  il  n*ya 
pa>  fort  long  temps  ,  eftantprik.de  vouloir  décider  les  différent  fur  Us 
t  %,  quefliont  de  la  Grâce  &  du  Franc-arbitre-)  répondit  ingénument  9  qu'il 
n'  eftoit  pas  Théologien  ,  comme  nous  l'apprenons  de  la  relation 
de  f  extellentiffime  Seigneur  Sagre do  jimbafadeur  de  la  République* 
de  1  enife  à  Rome, 


12. 


PROTESTANTE.  74* 

12 .  témoignage  deBaptifte  le  Grain,  Confeilkr&  DansIa  dê- 

jMaiftre  des  requefles  ordinaire  de  l Hojiel  delà  cadedHcn- 

Reine  Marie  de  Aiedicis  5  touchant  le  grand\\H\Jlo. 

nombre  des  A/Loines  &  leur  manière  d  '  agir.       %\\^&t  & 

LE  Roy  Henry  le  grand  a  pareillement  monftré  fa  pieté  1 <>uis  u.  à 
en  la  tolérance  de  tant  de  nouveaux  Moines  de  tou-Par,s  l6l9- 
tes  fortes  qui  fe  voyent  aujourd' huy  parmy  nous,  tant**'4*5' 
de  Cordeliers  prétendus  reformez,  tant  de  nouveaux 
Carmes ,  tant  de  Carmelrnes  &  Capucines  non  encore./ 
veîîes  en  France  jusques  à  ce  Règne  :  tant  de  Recolez,  tant 
de  Frères  ignorans  ,  tant  dePreftresdEftat ,  Moines  irre-  °* 
guliers,  &  Frères  trop  (ça  vans  aux  affaires  du  monde,  par 
lesquels  Jefus  eft  défiguré  &  S.  François  déchiré  & 
tiraffé  de  tous  cotez:  après  lesquels  la  fimple  Populace  amio 
&curieufede  nouvauté,  court inconfiderement,  ruinant  la 
Hiérarchie  del'Eglife  &  les  anciens  ordres  des  Religieux, 
abandonnans  Curez  &  ParoiiTes,  ravalans  la  dignité  des  Evê- 
ques  la  puiiTance  desquels  ces  nouveaux  venus  ufurpent»  C* 
eft  chofe  eftrange  que  les  Evesques  non  feulement  au&ori- 
fent,mais  eftablifientaufii  telles  gens  ,  contre  lesquels  ils 
doivent  perpétuellement  s*oppofer,  comme  ont  toujours 
fait  leurs  predeceffeurs.  Et  ce  qu'  eft  encore  plus  eftrango> 
c'eft  que  l'on  void  aucuns  Magiftrats ,  qui  les  ont  à  pain  & 
à  pot  (comme  l'on  dit;  en  leurs  maifons  ,  parmy  leurs 
femmes  ,  filles  &fervantes  ,  &  que  Ton  ne  void  que  ces 
Moynes  parmy  les  rues ,  vivant  à  diferetion  ,  &  tirant  les 
fimples  de  leurs  ParoiiTes,  pour  les  mener confeflfer  &  admi-  20« 
niftrer  en  leurs  temples,ce  qui  ruine  du  tout  1'  authorité 
des  Evefques  j  car  ils  difent  qu'ils  ont  pouvoir  d'abfoudro 
pe  tous  péchez,  toutainfi  ,  que  les  Evefques.  Cepen* 
dant  les  obfervances  des  uns  font  du  tout  éloignées  des 
vocations  des  autres.  Les  Evesques  font  appeliez 
pourenfeigner  le  peuple  à  vivre  félon  la  loy  de  Dieu,  l'ab- 
foudre  de  (es  péchez  &  luy  adminiftrer  les  Sacramens:  &  lesb,L,an  g7g 
Moines  font  deftinez  à  une  vie ToIitarie&  contemplative.  b)n  fetrouvcl 

Aaaaa      }  Ne- roit  encore 

desMoînes  »  qui  efloyent  perlbnnes  laïques,  comme  !e  juftifie   l'admirable  Mr.Bignon 

dans  Tes  notes  fur  les  formules  de  Marcultc  p.  247.de  fa  féconde  édition. 


ai 


741  ROME 

Neantmoinsilnyên  a  que  pour  ceux  âconfe(Ter&  admini- 
ftrerle  Sacrement  de  la  Communion?  &par  le  moyen  de  la 
Confefiion  entrent  en  la  connoiflance  des  affaires  particu- 
lières des  Familles  &ayant  quitté  le  Monde,  fe  jettent  en  ce 
faifant  plus  avant  au  monde  qu'ils  n*  eftoient  auparavant: 
C  eft  ce  qui  mine  Y  un  &  Tautre,car  ï  Evesquc  &  le  Pafteur  e(l 
forclos  de  la  charge  &fondion,  à  laquelle  ila  efté  appelle  5 
&  le  Moine  laiflant  la  folitude&  contemplation,  eft  alléché  & 
anriandé  aux  mondanitez  ,  par  la  connoiffance  de  plufieurs 
chofesdangereufes  que  cette  confeffion  luy  apporte, defquel- 
lesil  n'avoit  ouy  parler  auparavant;  &  la  communication^ 
familière  qu'elle  luy  donne  avec  les  femmes, les  attire  à  des 
convoitifes  dangereufes.  Il  n'  eft  pas  à  propos  de  s*  expli- 
quer d'  avantage. 

diSomfîâ*,?'  Témoignage  du  Père  Paul,  Théologien  de  la  Re- 
relation  de       publique  de  fànife ,   touchant  r  invocation  des 

l'e'tat    de  la  Ç    '    î 

Religion  du  ÙMmS* 

Chevalier 

^vil,Sau-p\Ansles  Ecoles,  on  diftingue  l'honneur  qui  eft  dû  à  Dieu, 

L^&celuyque  ion  rend  aux  Créatures  -7  appellantceluy-cy 

Du/ieôc  cciuy -h  Latrie  :  mais  dans  la  pratique  ,  onrenverfo 

c)  LouisVi-  cette  diftinftion  ;  car  les  mefmesc)  lignes  d'honneur  fe  ren- 

ycsEfpagnoi  dent  à  Dieu  &  aux  Saints  également  ;  comme  celafe  voiden 

fe"va"h     ce 9U  on  fe  met a  genoux ,  on  fe  bat  la  poitrine ,  on  baille  la_. 

duVM.livre^ftÇ?  on  adrefle  des  Oraifons,  on  fait  des  Voeux  ,    onjuro 

de  la  cite  de  par  leur  nom,  on  leur  bâtit  des  temples  &  des  Autels,  on  leur 

12.     offre  le  Sacrifice  delà  Meffe.     Dans  les  Ecoles  on  n'ad  met  lo 

Dieu-  de  s.  recours  aux  Saints,  quen  qualité  dlntercefteurs  en  vers  Dieu, 

A»g"ft,n»   &  non  comme  donneurs  de  grâces:  Mais  dans  Tufage  ,  on_» 

j!l\/;,7,c  "  îcur  demande  certaines  grâces ,  que  l'on  ne  croit  pas  mefme 

me  plainte.  .         .     .    rx.     fc  •    P    ,  1  1         o  • 

pouvoir  obtenir  de  Dieu  ,  mais  feulement  de  quelque  Saint, 
qui  foit  établi  pour  cela.  Tant  a  efté  préjudiciable  à  la  pofte- 
rité  la  licence  oratoire  &  poétique  de  ces  Anciens,qui  fe  tour- 
nant vers  les  Saints  par  des  Apoftrophes  hyperboli- 
ques leur  ctemandoyent  l*  ayde  de  leurs  prières  &  de  leurs 

inter- 


PROTESTANTE,  741 

interceflions.  J'accorde,  bien  qu*  on  ne  doit  nullement 
ravir  aux  Saints  l'honneur  qui  leur  eft  dû  y  mais  aufïi  la  raifon 
veut ,  que  l'excès ,  qui  a  efté  introduit  contre  l'honneur  qui 
n'appertient  quà  Dieu>  foit  entièrement  retranché. 


14,,  témoignage  dJ Antoine  G 'odeau  Evefque  dç^j>    2$; 
*Vence>  touchantl honneur  que l'on  doit  rendre à^x^^ 
laSai?ite&bienbeurefe  tâirge*  devant  fes 


a 


UandonrendàTouvrage  ,  la  gloire  qui  appartient  à  1^""^-,. 


ouvrier,  quand  on  met  un  homme  à  coftê  de  Dieu,  cemecg  i>  m 
ti'eft  plus  un  (impie  aveuglement*  e  eft  une  épouvantable  im-  iôco, 
pieté.  La  Vierge  eftla  plus  Sainte  des  Créatures;  matselle> 
n  eft  Sainte  que  parce  qu'elle  eft  fanctifiée  par  Jefus-Chrift, 
elle  n'a  rien  quelle  n'ait  receu  ,  rien  quelle  ait  meritêàïa  ri- 
gueur ,  rien  dont  elle  ne  face  hommage  à  la  bonté  divine^ 
Elle  eft  la  plus  proche  de  la  Majeftê  fouveraine ,,  &  toutefois  il 
y  a  un  grand  cahos  entre  deux,  c'eft  àdireune  diftance  infime. 
Ceft  pourquoy  c'eft  luy  faire  une  très  fenfible  in  jure  ,  que  de 
la  tirer  des  bornes  de  fa  condition  >  par  des  louanges  exceflî- 
ves,  unculteindifcret,  &  uneattribution  d'excellences,  de  24. 
titres  &  offices  ,  qui  ne  luy  conviennent  point  ,  &queTon_i 
dérobe  mefme  à  Ton  Seigneur  &  an  nôtre.  Cet  encens  eft 
pour  elle  une  abomination.  Les  hymnes  de  cette  forte  l'ou- 
tragent au  lieu  delà  rendrefavorable*  &elleprote(îe  haute- 
ment, qu'eîkne  les  a  voile  point.  Nousfommesautempt 
delalumierex  &nous  devons  (êrvir  Dieu  en  efprit  &  en  vé- 
rité 


15.  ^Ikmoignage  dEraJme ,  touchant  la  coutume  qù  Au  *.  Livre 
ont  les  Prédicateurs  dei' Eglife  Romaine  defaluer^J^J^ 
ta  S,  Uierge  y   avant  que  de  commencer  leur  fer- 


mon. 


JE  ne  fay  d  ou  peut  eftre  venue  îa  coutume  de  la  plus  part  de» 
Pre- 


744  ROME 

Prédicateurs,  qui  après  avoir  fait  leur  exorde  ,  falûent  la-, 
bien-heureufeMérede  Jefus-Chrift  avec  plus  de  Religion,  qu* 
ils  n'invoquent  Jefus  Chriftluy-mefme,  oufonS.Efprit  j  la_. 
nommant  la  fource  de  toutes  les  grâces.  Mon  defiein  n'eft 
2'*  pas  de  reprendre  avec  aigreur  ce  qui  fe  fait  abonne  intention 
&  par  un  efprit  de  (implicite.  Je  fouhaiterois  feulement,  que 
ceux  qui  preflent  trop  cette  coutume ,  fe  fou  vinflent  premiè- 
rement quelle  n'eft  nullement  authorifée  de  l'Ecriture  :  S. 
Jacques  recommandant  à  celuy  qui  a  befoin  de  Sagefie  ,  de^ 
la  demander,  non  pas  aux  Saints,  mais  à  Dieu.  Enfuito 
qu'elle  va  contre  l'exemple  de  tous  les  Anciens,  qu'il  fal- 
loit  plutoft  imiter  que  je  ne  fay  quelles  gens  ,  qui  ,  peut- 
eftre  pour  plaire  aux  femmes  ,  ont  en  cela  fviv y  les  Payens. 
Ayant  eu  la  curiojitt  de  rechercher  en  quel  temps  cette  coutume  s^eftoit 
introduit  et  je  trouve  que  le  premier  qui  en  a  parlé,  eft  un  Vicent  Ferrier^ 
qui  vivait  I  yan  t4-io.  &  qui  met  toit  au  devant  de  chacun  de  fes  fer  mont 
Salutetur  B .  V irgO.  Ceft-ce  que  m'A  appris  un  doffe  Théologien  du 
Collège  de  S,  Ambroife  a  Milan  ,  nomme  François  Bernardin  Ferrari* 
tiSy  dans  (on  trait  h  de  l  ancienne  manière  de  prêcher ;  UvrJ.chap.  II. 


itf.  16.  témoignage  de  Jean  fflar lier  (ditGerfon)  Chan- 
celier deï  Univerjiti  de  Paris  5  tombant  les 
images, 

]Ugez  ,  (dit  il,  parlant  aux  Pérès  du  Concile  de  Confiance)  s'il  eft 
expédient  qu'il  y  ait  dans  les  Eglifes  ,  une  fi  grande  diverfi- 
tè  d'images  &  de  peintures  ;  &  fi  plufieurs  (impies  n'en  font 
pas  fouvent  pervertis  &  conduis  à  l'idololatrie.  Lilius  Gyral- 
dut  de  Ferrare  ,  dans  (ongrand  Ouvrage  des  Dteux  des  Payent  ,  pag. 
14.,  de  ï  édition  ij%o.  fait  tacitement  la  même  plainte  j  ajoutant  que~» 
les  Chrétiens  de  CEgliÇe  primitive  nyavoient  point  d'images  ,  noua 
plus  que  les  anciens  Romains  durant  quelque  temps. 


*7< 


PROTESTANTE.  74? 

17.  Témoignage  de  Jofepb  Acofta  Jkfuite  &pa&mlDt^ 
touchant  lesÀdtracks.  novin;  i.\, 

c.  î. 

A  tous  les  Miracles  de  l'Antichrift  ?  bien  qu'il  en  face  do 
grands ,  l'Eglifeoppofcîa  hardiment  la  foydesEcritures, 
&  par  le  témoignage  invincible  de  cette  vérité  ,  elle  diflipera 
toutes  Tes  illufions,comme  une  lumière  bien  claire  chalTe  les 
nuages.  Les  Signes  font  donnes  aux  infidèles  ,  les  Ecritures 
aux  Fidèles.  Ceftpourquoy  l' Eglife  primitive  a  abondé  en_. 
miracles  ,  par  ce  qu'il  n'y  avoit  que  des  infidelesàappeller. 
Mais  la  dernière  Eglife,  s'appuyra  plus  fur  l'Ecriture  que  fur 
les  miracles,  parce  que  les  fidèles  font  déjà  appelles.  Je  di- 
ray  même  hardiment ,  que  tous  les  miracles  font  vains  &  inu- 
tiles, s'ils  ne  font  authorifez  de  l'Ecriture,  c'eft  a  dire  s'ils  n' 
ont  une  doctrine  conforme  à  la  parole  de  Dieu. 

1$   Hijlo'm  d'un  faux  AîiracU,  tirée  des  Afhnoi-    *8. 
resdeMichelde  Marottes Abbi  deViUzLoin  \ur  l\^  a"c 
ênnh*i644.  Jpg 

COmme  le  naturel  doux  de  Madame  la  Princefle  Marie,  e)  &<jeNevers, 
a  toujours  efté  facile  à  croire  les  miracles ,  auffi  bien  quo  mariée  a  u- 
Monfeigneur  fon  Père ,  qui  par  un  principe  de  Pieté,  lesad-ladislas  4. 
mettoit  presque  tous  ;  un  jour  qu'on  luy  rapporta  qu'  une  en*[^ynçC&P^ 
feigne  duPont  Noltre  Dôme,  où  il  y  avoit  une  vierge  peinte,  f°^Hd««o- 
avoit  verfe  du  Sang  d'une  bleflure  qu'un  impie  ,  ou  un  here-cesàCafinl;t 
tique  luy  avoit  faite  en  déchargeant  un  piftolet ,  elle  en  eftoit  fenfr&cqui 
déjà  perfuadée  ,  quand  je  l'afluray  que  cela  n'étoit  point,  &eft  mort  à 
quilnepouvoiteftre  ,  dans  lesdelTeinsdeDieu ,  quine  fe"^"^  c„. 
point  de  miracles  que  pour  authorifer  quelque  vérité  impor-maiu* 
tante  qui  tende  a  fa  gloire  5  ce  qui  ne  fevoyoit  point  icy>  où 
le  miracle  ne  ferviroitderien:  mais  cela  ne  fut  pas  capablo 
del'empefcher  de  croire  la  déposition  de  force  gens,  qui  luy 
en  parloient  tous  comme  témoins  oculaires  ,  ajoutant  que 
cinquante  mille  perfoones  l'avoient  veus  comme  eux  '?  do 

Bbbbb  fcrte 


19 


74<*  ROME 

forte  que  pour  la  contenter,  aprésluy  avoir  ditqu'ilfalloit  te- 
nir pour  maxime,  qu'en  matière  de  fuperftition  le  peuple  ne 
void  pas  mefme  ce  qu'il  regarde,je  m'en  allay  fur  les  lieux  pour 
m'en  informer  plus  exactement;  &  il  fe  trouva  bien  qu'  on_. 
avoittiré  un  coup  de  Piftolet  dansl'Enfeigne,fansy  penfer; 
mais  tout  le  relie  eftoit  fabuleux,  en  quoy  je  ne  fus  nulle-- 
ment  trompé  :  toutefois  on  nelaifla  pas  d'en  faire  une  ima- 
ge en  taille  douce,  que  j'ay  eue  entre  les  miennes;  mais  en- 
fin on  en  afupprimé  la  planche.  La  Superftition  s'attacha 
depuis  à  une  autre  petite  image  de  la  Sainte  Vierge  ,  qui 
eftoit  contre  une  muraille  dans  la  rue  S.  Honoré,auprés  du 
Convent  des  Capucins;  de  forte  qu  on  y  venoit  de  toutes 
3°»  parts  ,  &  des  gens  y  faifoient  des  pèlerinages  pieds -nuds, 
&  pafloient  des  journées  entières  à  genoux  devant  ello. 
Mais  enfin  les  Pères  Capucins  l'ofterent  de  là,&  par  ordro 
de  M.  de  Paris  ,  ils  la  mirent  dans  une  Chapelle  de  leur 
Eglife.  Cène  feroit  jamais  fait ,  filon  vouloitdire  tou- 
tes les  fotifes  du  Peuole  en  ces  matières  là  ,  quand  il  n'eft 
pas  éclairé  de  la  Parole  de  Dieu. 


di^onsYt'1^  témoignage  du  Père  Paul,  Théologien  de  la  Rê~ 
Rdation  de     publique  de  Uenife,  touchant  le  Caresme. 

Religion  dut  e  Carnaval  caufe  fans  doute  des  maux  plus  grands  &  en 
EduvfaSaa-  ' — 'P^us  8rap*d  nombre,que  ne  font  les  vertus  duCaresme. 
dis  Mais  de  pljs  ,  le  Caresme  à  Ton  temps  borné  à  quarante-fix 

jo  jrs,  au  lieu  que  le  Carnaval  n'a  point  de  commencement 
réglé,  pojrv«u  feulement  qu'il finiffeau  premier  jour  du  ca- 
refme  Pendant  cetempslà  ,  ilfe  commet  plus  de  meur- 
j  tres,d'  a dultéres,  de  violences  &  d'autres  excès,  qu'en  tout 
fe  refte  de  l'année,  d'où  je  conclus  que  ce  fut  fort  prude- 
ment  dit  à  un  Italien  :  Que  quoyque  le  Carefme  pro- 
duit plu(ieurs  bons  effets  ,  il  étoit  expédient  de  le  détrui- 
re,pOUr  abjlir  le   Carnaval.  Dam  cette  penfte,   Louis  Guic- 

ebardin  ,    A'iteur  de  la  de(c--  iptton  des  Pays- bas ,    compofa  un  dit  cour  s 
four  l' abolition  du  Carefme)  qui  k  fit  tmprtfonner*  Voyez  Aï.  de 

Tbou, 


PROTESTANTE.  747 

Thou,  à,  U  fin  du  quatre  -  vingt- feizikme  livre  de  [on  imontpamblt* 

H/fioire. 


20.  Témoignage  de  Jean  Fifcber,  ^nglois,  Evesque  An\c  i$. 
de  Rochefker&Cardinalytoucbant  le  purgatotre^™^  Ltt" 
&  les  indulgences. 

PLufieurs  peut-eftre  font  pouflez  à  ne  fefier  pas  beaucoup 
aux  Indulgences ,  parce  que  leur  ulage  femble  nouveau 
dans  l'Eglife,  &  trouvé  forttard  entre  les  Chrétiens.  Aux- 
quels je  répons,  qu'il  ne  paroit  pas  certainement  par  qui  el- 
les ont  commencé  a  eftre  données.  Parmy  les  anciens  il 
ne  le  faifoit  aucune  mention  du  Purgatoire,  ou  elle  eftoit  -, 
extrêmement  rare.  Les  Grecs  ne  le  croyent  point  jusques 
aujourd'huy.  La  créance  du  Purgatoire  hàt%  indulgences 
n'a  pas  eftê  finécelTaire  dans  l'Eglife  primitive  ,  qu'elle  eft 
maintenant.  Tant  que  l'on  nes'eft  point  travaillé  du  Pur- 
gatoire, on  n'a  point  cherchéd' Indulgences.  Car  touto 
T  eftime  qu'  on  fait  d' indulgences  ,  vient  du  Purgatoire.  Si 
vous  lôtes,  qu'cft  il  befoin  d'indulgences?  Puis  donc  que-* 
la  purgatoire  aefté  connu  &  receufi  tard  de  toute  l'Eglifo» 
qui  s' étonnera  que  les  indulgences  n'ayent  point  eu  de  lieu 
dans  TEglifeancienne  ? 


21.  Extrait  du  Second  Sermon  de  Pierre  Chaftel/ain    3  j, 
Evesque  de  <^Mafcon ,  Jur  la  mort  du  Roy  Fran- 
çoispremier  y  prononcé  dans l£glifeS,Denis  le  24. . 
May  1547. 

I'Entens,  que  confiderè  la  vie  du  feu  Roy,  pleine  d'actes 
vertueux  &  louables,  &  d'oeuvres  de  Roy  très-  Chrétien^ 
très  '  Catholique,  &  très  -  charitable.  J' entens  doncques 
que  fa  vie  telle  que  f  ay  dit,  &  fa  mort  plus  louable  que  je  ne 

Bbbbb     i  fçau« 


74%  ROME 

fçauroyedrre,  &T  infinité  peféede  la  grandeur  &  multitude 
de  mifericorde  de  noftre  Seigneur,  peut  induire  une  inclina- 
tion dans  noftre entendement,  pour  penfer  qu'il  eft  en  Para 
dis,comme  chofequi  n  et  point  incroyable  ny  ineftimable-». 
Selon  la  fignification  comune  decesmots,  11»  homme  qui  parie 
de  (a  forte,  riefioitpas  apparemment  fort  perfuadë  de  la  nkceffité  du  pur- 
gatoire. Aujft  les  Sorbonifi.es  d"1  alorsycomme  h  rapporte  M.  de  Tbott, 
f\y,-rty  ,  f)  ayant  pris  delà  octafion  d" inquiéter  ce  Savant  Eve  s  que  ,  neman 
.  qutrentpas  de  députer  quelques  uns  de  leur  corps  vers  Henry  fécond,  À 
fin  de  luy  faire  leurs  plaintes.  Ces  Députez  ayant  eflè  reeeu  par  Jean 
de  Mevdofe ,  premier  ma'iflredeV  Hôtel  chez  le  Roy,  je  fay  ,  Mcjfieurs, 
leur  dit -il,  pour  quelle  affaire  vous  venes  icy  \  vous  neftts  pas  d\ic 
tord  avec  M.  deM.tfcon,  touchant  te  lieu  ouefi  allée  C  ame  du  bon  Roy 
François  noftre  maître  ;  Mais /e  puis  vous  affurer,  moyquil'*  ay  connu 
très particulièrement ,  que  ri  ayant  jam au  efik  fort  d  humeur  à  de- 
meurer long  temps  dans  un  mefme  lieu  ,  quelque  agréable  qu  ilpîit 
efire^  s ileft  allé  en  purgatoire  après  cette  vie ,  ce  ri aura  t fit  que pour 
g)   BîondeU'  boire  un  coup  en paffant.  Par  cette  plaifante  rëponce ?    g)  les 

fe  trompe  a  Sorboniftes  voyant  que  M.  de  Mafcon  e fi  oit  trop  bien  à  la  cour  peur 

lap.3&i.  de/^  faire  la  moindre  peine  ,   s  en  retournèrent  avet  un  peu  de  ton- 
tes    Sibylles  r  r 
attribuant    f*M* 
tetteRépon- 

ce   a  M.  de  i  ,-  ■■■ 

Mafcon. 

Ap*Amds22'  témoignage  de  Thomas  Netter  (fumommé 
vejam  oPufc     Hfalden  a  caufe  du  lieu  de  fa  naijfance)  PrieurGe- 
9H.4Tf.78x..     neraldes  Carmes  en  Angleterre  ,  touchant  le  Adé- 
rite  des  oeuvres. 

CEluylàeft  plus  fain  Théologien,  plus  fidèle  Catholi- 
que, &  plusconformeàl  Ecriture,  qui  renonce  abfblu- 
Hient aux  mérites,  &  qui  avec  la  modification  de  l'Apôtre, 
reconnoiftqu'abfolument  perfonne  ne  mérite  le  Royaume 
des  deux,  Ci  non  par  la  grâce  &  par  la  volonté  de  Dieu,  qui  eft 
celuy  qui  le  donne» 

2?. 


PROTESTANTE.  749 

2 ?.  Extrait  d  '  un  livre  intitule  l'ordinaire  desChré-    3 6, 
xkns^divifé  en  cinq  parties.     Dans  la  quatrié-  jmprj 


une  en 


me  ilj  a  un  chapitre  ,  portant  ce  titre  :  enfui-  ^"ex  ï£*r 
vent  aucunes  brdfves  interrogations  qu  on  peut  que  aRouén 
faire  à  chafcun  Chreftien  qu  on  voici  labourer  ^îcSS». 
en  l'article  de  la  mort,  ou  queluy,  s'il  fç  ait  &^™  ^te- 
pcut5  doit  faire,  peut  conje- 

durer  parla 

C^Hreftien  ouChreftienne  5  croyes  vous  fermement  les'c^aéres" 
^articles  delaFoy  :  Cefi:  à  fçavoir  en  Dieu  le  Père  Créa- qU'ii  a  été 
teur  du  Ciel  &  de  la  terre,&  de  toutes  autres  chofes  vifibles  &  imprimé 
invifibles  :  Et  en  Jefus  Chrift  fon  Fils  ,  qui  pour  nousaeftèPeu    de 
conceu&nédeîavieree  Marie.     Qui  pour  nous  enfeiener&temp3  JJÇr  s 

1  r      rr         i  cSr„  ,  fe  avoir  elle 

racheter  a  tant  fourrert  de  peine ,  &  nnallement  la  mort  très-  compoft,or 
cruelle,    Etle  troifiesme  jourreflfufeita.       Qureftmoméés     37, 
cieux  :  &  viendra  juger  les  vifs  &  les  morts:  Croyes  vous  v  Auteur 
que  par  la  grâce  du  S.  Efprit  ,   Sainte  Eglife  fokfouftenûe  &  nous  affure 
nourrie,  &  les  SS  Sacrements  ordonnez.     Et  que  après  no  a.  la  PcnuI- 
ftre  trespas  devons  tousrefiufciter?  Ouy.       Nettes  vous  pas  ^"^iivrcT 
bien  joyeux  de  mourir  en  la  foy  Chreftienne&  l'humilité  &qu,iiVache- 
obedience  de  Sainte  Eglife  ?  Ouy,  Confefies vous  d'avoir  (i va ie.t2.Ma y 
purement  vefeu  T  que  vous  n'aves  pas  defervr  aucun  mérite-.  M7'- 
de  bien:*  Ouy     Cognoifles  vous  que  vous  avesoffenfé  voftre 
Créateur  tres-fuuvent&tresgriefvement?0#;.    Navesvous 
pasdouîeur&  desplaifance  de  tous  les  péchez  que  vous aves 
Faits  ,  &  du  bien  que  vous  aves  laiffé  a  faire?  des  dons  &  des 
grâces  de  Dieu,  dequoy  vous  navespas  bîenuféJ'  Ouy,     N' 
aves  vous  pas  bon  propos  de  vous  amander,  fi  Dieu  vous  don- 
ne de  revenir  en  fan  té  ?  Ouy.     Ne  pardonnes vouî  pas  de  bon 
coeur  &  de  bonne  vouîenté  à  ceux  qui  vous  ont  ofFenfé  ?  Ouy.     ^  j_ 
Ne  Requeres  vous  pas  &  auffi  demandes  très  humblement 
pardon  &  mercy  généralement  aux  gens  à  qui  vous  aves  offen- 
ïbïOuy,     Croyes  vous  pasijien  que  pour  vous  noftre  Seigneur 
voulut  mourir,  &  que  autrement  que  par  fa  benoifte  pafïion 

Bbbbb     ?  ne 


7S<>  ROME 

ne  pouves  eftre  fauve  ?  Ouy>  De  cecy&  des  autres  innombra- 
bles grâces  qu'il  vous  a  faites  &  à  tout  le  monde  ne  luy  rendes 
vous  pas  grâce  &  mercydu  cueur  tant  que  poves?  Se  la  per- 
fonne  peut  dire  en  vrayefoy&  bonne  confeience  ,  du  cueur 
feulement,  ou  du  cueur  &  de  bouche  aflemblement,  lescho- 
fes  devant  diftes,  &refpondreainfiquediteft,  &enteleftat 
elle  trefpafle  :  ceft  un  figne  du  Sauvement.  Adonc  (ajoute* 
«/^«rr«r)laperfonnequiainfyeftdifpofée  ,  totaliement  fo 
doit  recommander  à  la  bencifte  pafîion  de  noftre  Seigneur, 
en  y  mettant  fouverainement  fon  efperance  ,  &  non  point 
en  autre  mérite  «u  bien-fait  ;  &  y  doit  penfer  continuelle- 
ment ,  en  tant  que  la  perfonne  le  peut  porter.      Car  par  ce-» 

$p,  fontfurmontêeslestemptationsderEnnemy.  Etdoir-on-i 
adonc  entre  Dieu  le  Père  ,  &  la  gravité  de  la  coulpe  &  des  pè- 
ches ,  mettre  la  mort  de  fon  doux  enfant  ,  fans  autrement 
plaidoyer  ou  alléguer.  Etauffipourles  mérites  qu'ellede- 
veroitavoir&  quelle  n'a  pas  ,  elle  doit  offrir  les  mérites  do 
noftre  Sauveur  JefusChrift  qui  font  infinies ,  communesa_. 
tous  ceux  qui  deûement  les  veulent  requérir.  Ou  on  luy  doit 
ramener  a  memore  ,  l'yftore  du  bon  Larron  ,  comme  il 
cognutfacoulpe&fon  pechéj  &  la  douceur  &  pitié  du  noftre 
Seigneur,qui  requieroitDieu  lePere  pour  le  péché  desjuifs,qui 
l'avoientmises  tormens&  en  l'angoifTe  de  la  mort  ;  par  la- 
quelle confïderation,  il  fut  infpiré  de  requérir  l'aide  dejefus 
Chrift  ,  difant  ,  Mémento  met  Domine  ,  ceft  à  dire  ,  Monfei- 
gneur,  vueilles  avoir  pitié  &  memore  de  moy.  La^uello 
chofedoit  dire  a  fon  povoirceluy  qui  laboure  aux  traits  do 
la  mort.     AuflldoitdirefonCow/zWar.    Puis  faire  Proteftation 

40.  qu'il  veut  mourir  en  la  Sainte  foy  Catholique  ,  quelque  il- 
lufion&  frenaifiequi  luy  advienne  en  l'article  de  la  mort. 
Puis  die,  in  manus  tuas  Domine  commendo  Spiritum  meum.  Sei- 
gneur je  recommende  mon  efprit  entre  tes  mains,  A  la  fin  de 
ce  livre  fe  trouvent  ces  paroles  c  on  fi  durable  s  :  En  l'an  147 1 .  le  2X. 
Jour  du  Mois  de  May,  après  l'incarnation  de  noftre  Sauveur 
&  redemteur,  fut  premièrement  confumé  ce  prefent  livre. 
Efquels  ans  &  jours  abonde  plus  grand  mal  qu'il  pourroir 
eftre  dit  ou  penfé  avoir  efté  es  ans  &  jours  devant  dits.    C 

eft 


PROTESTANTE.  7ji 

cft  que  les  commandemens  de  Dieu  prefque  tous  font  despri- 
fes ,  &  très  abhominablement  trezpafiez  :  laquelle  chofo 
eftleplus  grand  excès  delà  douloureufe  pitié  qui  puifieeftre 
ymaginée  :  car  par  ce  il  s'en  fuit,  que  prefque  tout  le  mon- 
de qui  règne  en  ces  très  périlleux  &  dangereux  jours  ,  va  à 
perdition. 

24..  Témoignage  de  George  Çajfander  ^  théologien    41. 
de  Coloigne  touchant  les  Reliques*  Jj^  a 

973.  &  fuiv. 

AUjourd  huy  tout  eftant  plein  de  Reliques  desSaints,  il  eftdes  oeuvres 
àcraindre  que  fi  on  les  examine  avec  foin,  on  découvre  recué,,llies& 
desimpofturesdéteftables,  comme  on  a  fait  en  divers  lieux,  J"^16"  *a 
&  comme  il  arriva  autrefois  a  S.  Martin  ,  qui  dans  un  lieul6l6      pat 
oulon  difoit  qu'avoit  efté le  corps  d'un  Martyr ,  découvritfcu  m.  de 
que  c'eftok  le  fepulcre  d'un  fameux  voleur.    Ainfy  >  il  feroit CordesCha- 
plus  à  propos  qu'on  s'abftint  de  toutes  orientations  de  Reli-noine  deLi" 
ques,  &  que  le  peuple  fuft  porté  à  la  vénération  des  véritables m0£cs* 
Reliques  >  ceftà  dire  à  imiter  les  exemples  de  faintetè  ,  qui 
nous  font  propofez  par  les  Apôtres  dans  les  Ecritures. 

25.  Deux  Exemples  des  Reliques  fupofies  ou  fort  in-    4*« 
certaines ,  tirées  des  mémoires de  ^Michel de  Ada- 
rolks  t^Abbé  deVilleloin fur  les  années  1639*  & 
1641. 

M 'Eftant  trouvé  à  la  grande  Méfie  de  l'Eglife  Collégiale  de 
Neufvi  S.Sepulchre,  dont  je  connoiîTois  le  Prieur,  cet 
honnefte  homme  me  fit  beaucoup  de  civilités ,  &  comme  j 
eus  jette  ma  veuë  dans  fbn  Eglife  fur  une  forme  de  chapello 
extraordinaire  ,  il  me  dit  que  c'eftoitle  lieufaint  ,  ou  l'on_. 
gardoit  la  precieufe  Relique  du  Sang  de  noftre  Seigneur  J.  C. 
en  l'honneur  duquel  cette  Eglife  avoit  efté  dédiée  ,  &  que  ce 
mefmejour,  quieftoitla  feftede  la  Magdelaine ,  eftant  l'un 

des 


7Ti  ROME 

des  plus  folemnels  qu'ils  enflent  en  toute  l'année ,  ils  avoyent 
le  Privilège  de  la  faire  voir  à  ceux  qui  en  avoyent  la  curiofité: 
&  que  fi  jeftois  d'un  pareil  defir ,  luy  &  Meflfieurs  Tes  Confrè- 
res feroyentbien-aifes  de  melamonftrer  ;  maisquejeferois 

4j.  étonné  de  voir  ce  Sang  liquide  &  vermeil  ,  fe  partageant 
toujours  ègalementen  trois  goûtes  dans  leReîiquaire  de  ver- 
re, où  l'on  le  voyoit&  qu'en  fuite  il  fereunifibit  ,  commo 
feroient  trois  goûtes  d'eau,  de  quelque  autre  liqueur.  Jo 
luy  dis  qu'à  la  vérité  cela  éftoit  merveilleux;  mais  qu'il  eftoit 
bon  de  le  voir  ,  pour  en  eftre  davantage  perfuadé.  Là  def- 
fus,  pourm'obliger,  il  fe  reveftit  de  Surplis  &d'Eftole,  on 
all*ma  les  cierges ,  &les  charbons  s'excitèrent  dans  les  en- 
censoirs, pour  y  mettre  les  parfums  Sacrez.  LeSacriftain_> 
ouvrit  la  Chapelle  obfcure,puis  uneefpecedu  Tabernacle  d' 
où  M,  le  Prieur  tira  une  boëte  d'argent ,  &  de  cette  boête  un 
reliquaire  de  verre,  portêpar  Anges  d'Argentdoré.  Après 
la  Cérémonie  il  approcha  ce  Reliquaire  de  mes  yeux  en_. 
plein  jour.  Je  le  confideray  attentivement ,  &jen  remar- 
quay  ,  ce  me  femble  ,  affes  bien  toutes  les  circonstances. 
Puis  l'ayant  reflerré ,  il  attendoit  de  moy  fans  doute  plus  do 

44,.  marques  de  mon  étonnement ,  que  je  ne  luy  en  fis  paroiftre  5 
&mepreiîant  de  luy  en  expliquer  mes  fentimens,  je  luy  dis 
devant  le  peuple  &fcs  confrères,  pour  le  contenter;  que  les 
chofes  dont  il  m'avoit  donné  tant  d'afïurances  ,  pouvoient 
bien  eftre  ;  mais  que  je  n'en  avois  rien  vu  ,  &  que  ce  que  j' 
avois remarqué  dans  le  Reliquaire  ,  n'eftoit  ny  vermeilfny 
liquide,  mais qu il  eftoit  d'un  tanné  obfcur  &  dur,  &  qu'au 
lieu  de  trois  goûtes  égales  dont  il  mavoit  parlé  ,  je  penfois 
avoir  conté  quatre  grains  mal  polis ,  de  grofleurs  différen- 
tes. Il  s  esbahit  de  mon  aveuglement,  auflï  bien  que  tout 
lepeuplequiétoit  là;  de  forte  que  pour  me  confondre,  on 
fut  d'avis  de  retirer  le  reliquaire  une  féconde  fois ,  &  de  mo 
le  faire  toucher.  La  refolution  fut  affez  hardie.  Maiquoy- 
quec'en  foit,  le  reliquaire  fut  confié  entre  mes  mains;  jo 
le  confideray  encore  plus  foigneufement  que  la  premiero 

^.5.  fois,  &  fis  voir  à  Meffieurs  les  Chanoines,  &  à  toute  la  Com- 
pagnie ce  qu'ils  «avoyent  peut-eftre  jamais  vu  jufques  là  ;  Se 

peuvent 


PROTESTANTE,  75-j 

peurent  croire  à  mon  avis  ,  qu'ils  s'eftoient  beaucoup  plus 
trompez  que  moy,  qui  ne  laififay  pas  de  leur  débiter  force- 
chofes  fur  ce  fujet ,  qui  ne  leur  déplurent  pas  ,  félon  l'opi- 
nion des  Docteurs  les  plus  éclairez  ,  qui  eftiment  quejefus 
Chrift  reprit  tout  fonfangenlarefurredtion  ;  de  forte  qu'il  n 
en  eft  refté  tout  au  plus  que  des  marques  fur  la  terre. 

Comme  on  monftroita  Amiens  à  Madame  la  Prin- 
cefife  Marie  latefte  de  S.  Jean  Baptifte  ,  après  l' avoir  baifée, 
elle  me  dit  que  j'  approchafle,  &  que  j'en  fifle  autant.  Je 
confideray  le  reliquaire  ,  &cequieftoit  dedans:  je  m'y 
comportay  comme  tous  les  autres  ,  &  je  me  contentay  do 
dire  avec  toute  la  douceur,  qui  me  fut  pofïibIe,que  c'eftoit 
le  cinqoufixiesme  que  j'avois  eu  l'honneur  de  baiferj  cc# 
quifurprit  un  peu  fon  Altefle,  &  mit  quelque  petit  foûris 
fur  fon  vifage,  mais  iln'  y  parut  pas.  Et  le  Sacriftain  ou 
Treforier,  ayant  auffi  bien  remarqué  cette  parole,  répliqua  46, 
qu'ilne  pouvoit  nier  qu'on  n'en  fit  mention  de  beaucoup  d' 
autres  (car  il  avoit  peut-eftre  oùy  dire  qu'il  yenavoitàS* 
Jean  de  Lyon  ,  aS.  Jean  de  Morienne  ,  à  S.  Jeand'  Angely 
en  Saintonge,  à  Rome,  enEfpagne,  en  Allemagne  &  en_è 
plusieurs  autres  lieux,)  mais  que  celle  là  eftoit  la  bonne,  & 
pour  preuve  de  ce  qu'il  difoit,  qu'on  prift  garde  au  trou  qui 
paroiflbit  au  crâne  de  la  Relique,  au  deflusde  l'oeil  droit, 
que  ceftoitceluy  là  mefme  qui  y  fîtHerodias  avec  fon  cou- 
teau, quand  la  tefte  luy  fut  prefentée  dans  un  plat.  Il 
me  femble,  luy  dis-je,  que  l'Evangile  n'a  rien  obfervé  d'une 
particularité  fi  rare,  mais  corne  je  le  vis  emeu  pour  main- 
tenir le  contraire ,  je  luy  céda  avec  toute  forte  de-# 
refpeft. 

26.  témoignage  de  Robert  Bellarmin  ,    de  jfêfuite    47» 
fait  Cardinal y  £ff  enfvhe^4rchevesquedeCapouë,  ^chèm% 
touchant  la  transfubflantiation.  *î- 

IL  neft  pas  tout  à  fait  improbable  ,  qu'ilny  ayt  point  do 
paflàge  exprès  dans  l'Ecriture  pour  prouver  la  transfubftan- 

Ccccc  tiation 


7J4  ROME 

tion  fans  la  détermination  de  l' Eglife.  Car  bien  que  l' Ecri- 
ture nous  femblefi  claire,  qu'elle  puilïe  forcer  tout  homme 
à  IacroiréjS'iln'eft  entièrement  opiniaftre  ;  Toutefois  on_, 
peutàbon  droitidouter  ,  fi  le  texte  eft  affez  clair  pour  lo 
pouvoir  perfuader,  veuquedes  hommes  très  docles  &  très 
fubtils,  entre  lesquels,  eftoit  Scot ,  ont  elle  dans  un  genti- 
ment contraire. 


lir.  4.  fent, 

q\\.C.  art.  z 


2  7.  Autre  de  Pierre  d  '^illi,  Ça  rdinalSvejque  de 
Cambray, 

LA  manière  qui  pofe  que  îaSubftance  du  pain  demeure 
toujours,  eftpofïible  ,  &nerépugneniàlaraifon  >  nia 
Pauthoritéde  l'Ecriture  :  Elle  eft  mefme  plus  aifée  a  compren- 
dre &  plus  raifonnable  ,  fi  elle  pouvoit  s'accorder  avec  la  dé- 
termination de  l'Eglife. 


AP,  caffknd .  2$,  Témoignage  de  Ruard  Tapper ,  T>qyen  de  la  Fa- 
d"  commun',  culte  de  Théologie  en  l 'univerfité  de  Louvain  ,  tou- 
/ub  utraquc     chant  la  Communion  fous  deux  efpéces. 

îpecie.  J  JL 

ÏLfaudroit  mieux  que  la  Communion  fut  adminiftrée  foui 
les  deux  efpéces  que  fous  une  feule.  Cela  ferort  plus  con- 
forme a  fon  inftitution  ,  &  à  l'exemple  de  JefusChrift  &  des 
pères  de  l'Eglife  primitive. 


jp.  Témoignage  de  George  CaJJander  Théologien  de 
i»  confus     Coloigne  touchant  la  Coutume  déporter  ïë'ucbari- 
Jtnenprocesjton. 

LA  Coutume  de  porter  publiquement  ïepatn  de  PEuchari- 
ftie  en  pompe  publique ,  &  de  l'expofer  a  toute  heure  aux 
yeux  de  tout  k monde ,  femble  avoir  eité  introduite  &receùe 

il 


PROTESTANTE  ls  f 

il  n'y  a  pas  fort  long  temps,  contre  la  coutume  &  Tintentioru 
des  Anciens.  Carïlsavoient  ce  Myftére  en  fi  grande  véné- 
ration ,  qu'ils  n'admettoyent  à  le  recevoir  ni  mefme  à  le  voir, 
que  les  ndelles  qu'ils  eftimoyent  eftre  membres  dejefus 
Chrift  ,  &  dignes  de  la  participation  d'un  fi  grand  myfteroi 
Ceft  pourquoy  avant  la confecration,  les  Catéchumènes, les 
Poffédez,  fesPénitens,  &  tous  ceux  en  un  mot,  qui  ne  corn- 
munioyent  point ,  eftoyent  mis  dehors ,  parla  voix  du  Dia- 
cre, &  par  le  miniftére  des  Portiers.  Ilfembledoncque_j 
cet  ufage  de  porter  ainfy  ce  pain,  peuteftre  aboly,  fans  quo  S9t 
l'Eglifeen  reçoive  de  préjudice  $  au  contraire  elle  en  recevra 
désavantage  ,  (pourveu  que  la  chofe  fe  face  prudemment; 
veu  que  ceft  un  ufage  nouveau,  &  que  fans  cette  procefïîon_>, 
l'honneur  du  Sacrement  luy  eft  bien  demeuré  ,  &luypeut 
bien  encore  demeurer aujourd'huy;  puifque  d'ordinaire  el- 
le fert  plutoftà  la  pompe  &  àl*  oftentation  qu'à  la  dévotion 
du  peuple.  Ceft  pourquoy  Albert  Crantz,  homme  de  très 
grandjugement,louëenfa  métropole  Nicolas  de  Cufa  Légat 
en  Allemagne ,  d'avoir  ôté  l'abus  qui  fe  commettoit  en  por- 
tant trop  fouvent  le  Sacrement  de  rEuchariftieenprocefïion, 
&  ordonna  qu'on  ne  le  portaft  en  public,  qu'entre  l'Octave 
de  la  feftej  dédiée  auSacrementj  &  Albert  en  ajoute  unerai- 
fon  mémorable  >  parce,  dit-il,  que  le  maiftre  célefte,  a», 
inftitué  ceSacrement  pour  l'ufa^e,  &  non  pour  l'oftentation. 
Et  quant  à  la  fefle  mefme,  il  eft  certain  quelle  a  eftéinftituêe 
par  Urbain  ,  non  pour  porter  le  Sacrement  en  procédions 
mais  pour  rendre  l'afTemblée  plus  célèbre  ,  &  afin  que  les  S  '• 
hommes  fe  préparent  fi  bien  ,  par  des  oeuvres  de  piété  qu'ils 
puiffent  participer  ce  jour  là  à  ce  précieux  Sacrement,  &Io 
recevoir  avec  refpecl  5  car  ceft  ce  que  les  paroles  du  Décret 
portent 3  &fi  onrevenoitacette  inftitution  ,  jecroi  quiln' 
y  auroit  rien  dabfiirde.  La  Reine  Catherine  de  Medicis  pajfe  plus 
avant)  car  écrivant  au  Pape  l'anifài.  comme  M.  deThoule  raporte 
dans  [on  HiftoireyeUeluy  demanda  entre  autres  ebofes  ,  que  la  f  eft  ta 
du  Corps  du  Je  fui  Chrift ,  qui  avoit  eftê nouvellement  inventée,  fut  a- 
bolie  ,  parce  quelle  eft  oit  caufe  des  pluftenrs  /candales  ,  (S  qu'elles' 
efloit  nullement nkceffaiui  Car-,  ajoute  cette  ?tincQ^ce  Myftére 

CCCCC     z  aefté 


7>-S  ROME 

4L  eftk  infïituê  pour  une  adoration  &  un  culte  Spirituel ,  &  non  pour  U 
pompe  tfpottr  /es  fpe  clac  les* 

5**«    20.  Témoignage  de  Thomas  deVto ,  Cardinal  /V 
i.uaa,»7,        jetan ,  touchant  le  martage  desrrejtres. 

SI  nous  nous  tenons  feulement  à  la  tradition  deJefusChrift& 
de  Tes  Apôtres,il  ne  paroitra  point  par  aucune  authorité,ou 
par  aucune  raifon  que  les  faints  ordres  puiflent  eftre  un  em- 
pêchement au  mariage,  foir.  entant  qu'ordres,  ou  entant 
f)De  contt-que   faints.     Le  célèbre  Claude  De [pence  ï)  Théologien  de  Paris, dit 
ncntia  I.  i.  j|  peu  près  la  mefmecbofe.     Ses  paroles  ayant  efté  très  Couvent  rapor- 
t,s*  t  tes  par  nos  Douleurs,  je  me  dîfpenferay  de  les  copier  encore  icy„ 

— — ~ — ™— — —      ■ — - — — TT 

Si*    Ji.  témoignage  de  Polydore  Virgile,  de  la  Duché  d* 
Rw.cap.T'       Urbin,  touchant  le grand  nombre  des  feftes* 

Es  jours  de  feftes  fe  font  accumulez  les  uns  fur  les  autres, 
'&  fouvent  pour  des  caufes  très  légères.  Je  nefçay  fi  ce- 
la a  été  fort  avantageux,  puisque  les  moeurs  de  Chrétiens  fe 
trouvent  fi  déréglées ,  qu'il  femble  que  fi  la  Religion  dcman- 
doit  autrefois  de  feftes  ,  il  feroitaujourd'huy  plus  à  propos 
de  les  abolir»  Car  la  plus  part  des  gens  n'employentpaslo 
Joifir  des  jours  des  Feftes  à  la  prière,  mais  à  tout  ce  qui  peut  le 
plus  corrompre  les  bonnes  moeurs  ;  difant  qu'ils  font  cela.* 
pour  fe  divertir:  Comme  s'ils  eftoyent  du  fentiment  de 
Platon  ,  qui  difoit  que  Dieu  n'avoit  infticué  les  feftes  que 
pour  le  divertiflement.  Et ainfi  ils  imitent  en  cela,  com- 
54»  me  en  beaucoup  d'autres  chofes,  les  Payens.  Ce  qui  eft 
tout  à  fait  éloignée  delà  conduite  de  nos  Anceftres  ,  qui 
bien  loin  de  faire  la  mefme  chofe,  ont  au  contraire  hardi- 
ment reproché  aux  payens  ce  desordre.  Dieuvueille  qu'en- 
fin nos  Evefques  rendent  les  jours  des  feftes  utiles  à  Peuple. 
O  eft ce  qu'ils  feront,  s'ils  en  diminuent  le  nombre,  &  s' ils 
prennent  le  foin  delc$  faire  religieufement  obfèrver. 

52. 


JL/< 


PROTESTANTE.  71 J 

32.  Témoignage  de  Jldarc  Lefcarbot  Avocat  enPar-v*™  r  nu 
kmentjouchant  les  prières  en  langue  étrangère*    nouvelle 

France  pag. 

POurenfeigner  utilement  lesSauvages,  &  parvenir  bien- J.8t4'ddcl '*" 
tôt  a  leur  converfion,  &  les  nourrir  d'un  lait  qui  ne  leur^^6 
foit  point  amer,  il  ne  les  faut  furcharger  des  langues  in- 
connues ,  la  Religion  ne  confiftant  point  en  cela,  Et  par 
ce  moyen  fera  fatisfait  audefirde  l'Apôtre  S.  Paul  lequel 
écrivant  aux  Corinthiens  difoit  :  J  aime  mieux  prononcer  en-> 
l'Egli/e  ùnq  parole  s  en  mon  intelligence,  afin  que  f infiruife  aujfi  les 
autres ,  que  dix  mille  paroles  en  langage  inconnu.  Ce  que  StChry-  y  ^ 
foftome  interprétant  :  Il  yen  avoitdesja  anciennement  t  dit-il, 
plu fieurs  qui  avoymt  le  don  de  prier,  &  prioyent  certainement  enlanguç 
Perjane,  ou  Romaine,  mais  ils  nentenàoyent  pas  ce  qu'ils avoyent  dit» 
C'eft  une  des  bonnes  parties  de  la  Religion,  que  lapriêre,en 
laquelle  il  eft  bien  neceflàire ,  qu'  on  entende  ce  que  Ton-» 
demande.  Et  ne  puis  penferquele  peu  de  Dévotion  qui 
fevoid  presque  en  toute  l'Eglife  ,  vienne  ailleurs  que  faute 
d'entendre  ce  que  l'on  prie  :  ce  que  fi  plufieurs  perfonnes 
endurcies  au  vice  comprenoyentde  l'intelligence  aufïi  bien 
que  des  oreilles,  je  croy  que  fia  pluspart  fe  fondroyent  en  lar- 
mes bien  Couvent,  entendans  le  contenu,  foit  aux  Pfeau- 
mesde  David,  foit  en  leurs  autres  prières. 

5^.  (Témoig?iage  de  FlorimondRaymondConJeilleur    tf- 
auParlement  de  Bourdeaux ,  touchant  Us  Pfew  nàlrç  '  de 
mes  de  la  verfion  du  Àdarot.  Herefie  °-ie> 

LE  Roy  Henri  z.  non  obftant  les  cenfures  &  Pour^fesd)Rnymon<j 
delaSorbonne  ,  favorifa  l'impreffion  de  la  Verfion  de^fe trompe.cc 
Marot,  dont  le  débit  fut  fi  grand  ,  que  chacun  des  Princes  &pfeanme  n-" 
de  Courtifans  en  prit  pour  foy.  Le  Roi  aimoit  $c  prit  pour  le  «  P.as  dc  r* 
fien  d)  ain/t  qu'on  vie  le  Cerf  bruire  :  e;  Madame  de  Valentinois,  jj*^n  . 
du  fonds  de  mapenfée,    \&  Reine  a  voit  choifi ,  Ne  afc4N*fatlfr  d/Teil™" 

CCCCC      5  ff.Beze. 

e)  Diane  àc 
fouie». 


7Si  ROME 

re.    Et  le  Roi  de  Navarre  Antoine ,  Revenge  my ,  pren  la  que* 
reîlet 

Jean  de  Monluc  Evesque  de  Valence  ,  témoigna  auffi  qw  il 
faifoit  un  jugement  avantageux  de  cette  verfion,  lors  que  haranguant 
^•jl  enplein  confeil du  Roy  FranÇ«ù  z.&  s'adrejfant  aux  deux  Reines  ,  U 
f)  M,  àzbellemere  &  la  belle  fille -,  f)  Illesfuppliade  fairebarmir  leschan- 
Thou  Hift,  fons  profanes  &  Iafcives  que  Ton  entendoit  retentir  dans  leurs 
Ur*  •'•  chambres  ,  &  qu'au  lieu  ,  elles  chantaflent  ordinairement 
lesPfeaumes  en  langue  vulgaire  ;  difantquec'eftoitunecho- 
fe  agréable  à  Dieu,  à  qui  aucune  compagnie  ne  plait,  que-i 
celle  où  il  eft loué  &  célébré  :  ajoutant  plufieurs  autres  cho- 
fes  fur  ce  fujet ,  par  les  quelles  il  faifoit  connoiftre  ,  queceux 
qui  defendoyent  aux  femmes  l'ufage  desPfeaumes  de  David 
en  langue  vulgaire,  parloyent  contre  la  vraye  pieté  ;  &  qu  en 
cas  que  la  traduction  que  Ton  voyoit  maintenant  receûe,  (*/ 
entend  celle  de  Marot)  ne  fut  pas  approuvée,  il  en  falloit  remar- 
quer les  défauts ,  mais  non  pas  la  rejetter  entièrement ,  d' 
antant  que  par  ce  moyen  on  avoit  donné  un  grand  fujet  à  ceux 
de  party  contraire  de  les  calomnier  i  Veuque  delaiîscon- 
cluoyent  que  c'eftoit  faire  la  guerre  à  Dieu  &  non  pas  aux 
hommes  i  lorsqu'on  defendoit  tant  en  public  qu'en  particu- 
lier les  Pfeaumes  ,  deftinezà  la  louange  de  Dieu  &  à  la  con« 
folationdes  gens  de  bien. 

5%>  34.  Eloge  de  la  Coutume  qu'ont  les  Proteftants  dcj 
France  ,  de  chanter  les  Pfeaumes  de  la  verfion  de 
ifflAarot,  &  de  celle  deBè^e ,  tiré  de  la  préface 
de  Aï.  de  Godeaufurfa  Parafrafe  des  Pfeaumes. 

Ceux  dont  nous  déplorons  la  feparation  de  l'Eglife,ont  ren- 
du la  verfion  dont  ils  fefervent,célebre  parles  airs  agréa- 
bles que  des  docles  Muficiens  y  mirent,  lors  qu'ils  furent  com- 
pofez.  Les  fçavoir  par  coeur  eft  parmy  eux  comme  une  mar- 
que de  leur  Communion  ,  &à  noftre  grande  honte  ,  aux 
Villes  où  ils  font  en  plus  grand  nombre,  on  les  entend  reten- 
tir 


PROTESTANTE  nSf 

tir  dans  la  bouche  des  Artïfans,  &à  la  campagne  danscello 
des  Laboureurs  ;  tandis  que  les  Catholiques  ,  ou  font  muets 
ou  chantent  des  chançons  des  honneftes. 


3<*  témoignage  de  Jean  Férus  Gardien  desCordeli-,  ,.f 9:  , 

/     **  111  ;   -  In  hb.Judici» 

ers  de  Adayence ,  touchant  le  changement  qut  sut**  8» 
fait  dans  la  Religion  Romaine. 

C^Ombien  y-a-t  ildechofes ,  quiontefté  inftituées  parîef 
^Saints  à  bonne  intention,  que  nous  voyons  maintenant 
changées  partie  en  abus,  partie  en  fuperftition?  Comme  par 
exemple  les  feftes  ,  les  cérémonies  ,  les  Images,  laMeffe, 
les  Monaftéres  &c  :  Aucune  de  ces  chofes  là  n'a  efté  inftituée, 
comme  on  les  tient  aujourdhuy.  Et  toute  fois  nos  Gédéons 
fetaifent  ,  ils  n'ôtent  point  l'abus  ,  ils  n'ôtent  point  les  f«- 
perftitions. 


la  fin  d'  u« 

ivre 
intitulé  Mit' 


36.  Demandes 'de  l'empereur  Fer  dinar  dy  auConct-    £c. 
ledelrente  raportêespar  NoelkComteVemtienyfj^™^ 
au  14^  livre  des  Hiftoires  de  fin  temps.  vent  «"J6  à 

LA  Réformation  du  Pape  &  de  la  Cour  de  Rome.  £SL. 

La  Réduèlion  des  Cardinaux  au  nombre  de  douze  ou  pour/w*  Th  a». 
le  plus  de  vingt  dx.  eUtAeTrtmt 

L'AbolitiondesDifpenfes  fcandaleufes*  Pubr*  v  a* 

La  Révocation  des  immunitez  accordées  contre  le  droit J/°i«Giu" 

-     „C?nlm0n;  Confeiller 

La  Réduction  des  Monaftéres  fous  la  jurisdicliondesEvefques,  de  la  grand 

auxDiocefes  des  quels  ils  font  finies.  chambre,  je 

L' Abolition  de  plufieurs  décrets  &  ftatuts  qui  font  inutiles.     "ef^  f* elleà 

La  Réduction  des  ConftitutionsEcclefiaftiques  aux  reigles  de 


tous  exe  m- 


la  Loy  divine.  p|aires,mai» 

Defencede  procéder  à  lËx  communication  ,  ficen'eftpour     61, 
péché  mortel  ouoffenfe  publique,  au  moins 

J^g  me  fouviens 
jed'enayoi* 


ffo  ROME 

pofTcclé  un  La  Repurgation  des  Bréviaires  &  des  Miflels  ,'  &Ie  retran- 

(  qui  eûoit         cbement  de  ce  qui  n'a  pas  efté  tiré  des  Saintes  Lettres. 

duprS' Lu^a8e'  avec  les  Cantiques  Latins  >  de  quelques  prières  & 

néaM.S«-         oraifons  en  langue  vulgaire. 

rau;oôd!es  La  Communion  fous  deux  Efpéces. 

fc  rencon.  La  Relaxation  de  la  grande  Rigueur  du  Jeufne ,  &  de  la  défen- 

troyent.  fedeaianger  iachair. 

La  Conceflion  du  Mariage  des  Preftres.  &c. 
(  i  Les  demandes  f)  du  Roy  Charles  9, convenoyent 

comte"  aUemerve^^eu^ementavec  ce^es  de  l'Empereur.  A  caufe  de 
mefme  lieu.quoy  les  Ambafiadeurs  duRoy  avoyent  différé  de  les  propofer, 
eftimant que  celles-là  eftant  accordées  ,  ils  demeureroyent 
par  mefme  moyen  fatisfaits.  Mais  voyant  que  l'on  ufoit  de 
grandes  longueurs  ,  preflez  d'ailleurs  parles  lettres  du  Roy 
leurMaiftrc,  ils  furent  contraint  d'en  faire  inftance.  Usde- 
mandoyentdonc  (outrece  qui  avoit  efté  requis  parl'Empe- 
éi*  reur)  l'abolition  des  Expectatives,  Mandatsa  pourvoir,  Ré- 
fignations  &Commendes ,  comme  contraires  aux  Décrets, 
«audï  lebanniiïement  desRefignations  en  faveur,  comme 
défendue  par  les  SS.  Canons.  Déplus  ils requéroient que 
les  peuples  raflent  enfeignes  en  ce  qu'ils  dévoient  croire  tou- 
chant la  vénération  des  images,  &  que  l'on  ôtaft  les  fuperfti- 
tions&  les  erreurs  ,  fi  quelques-unes  y  avoient  efté  intro- 
duites :  Que  l'on  pour  veuft  auffi  de  la  mefme  manière  au 
fait  des  Indulgences,  pèlerinages,  Reliques  des  Saints  Se 
confrairies  :  Qu'on  remift  enl'Eglife  ,  non  feulement  l'an- 
cienne pénitence  publique  pour  les  grans  péchez,  mais  auflï 
les  Jeusnes  publics  pour  appaifer  Y  ire  de  Dieu  :  Que  lesCon- 
ciles  généraux  raflent  tenus  de  dix  en  dix  ans,  &c. 

pp    36.  Artkkdu  lejlament  du  Guillaume  du  TJair, 
Tom^du7'     Evesque  de  Lyjteux  ,    &  Garde  des  Seaux  de 
Mercure  Fr.     'France  ,  touchant  la  Reformation  de   /' Eglife 
Komawe. 


.1 


'Ay  vefcu&  protefté  de  mourir  en  laCommunion  de  l'Eglife 

Apofto- 


PROTESTANTE.  70*1 

«Apoltolique Romaine:  Ayantneantmonis  toujours  euuru 
extrême  regret,  lequel  j'emporteray  dans  le  tombeau,  dc-i 
voir  que  la  Reformation  de  l'EglifedeDieu,  &  l'édification 
de  Tes  peuples  eftoit  empêchée  par  Y  avarice  &  !•  ambition», 
de  ceux  qui  avoyent  plus  d' obligation  à  la  promouvoir.  Et 
prie  fa  divine  bonté  de  leur  toucher  vivement  &  efficace- 
ment le  coeur  pour  cet  effet.  Touchant  cet  article  voky  ce  que 
dit  M  Grotius  kc rivant  au  M.âe  Maurier  Ambaffadeur  en  Hollanclc_» 
les.  Ofîobre  idn.  Je  vous  envoyé  du  Teftamentde  Mrje_» 
Garde  des  Seaux  l'endroit  qui  découvre  fon  Gentiment  tou- 
chant la  Religion  j  tel  certes  que  l'on  n'euft  pas  attendu  cela  ^4- 
deluy. 

37.  témoignage  de  Michel  de  ^Marottes  Abbk  ^""^"r 
taille  loin  5  touchant  la  Reformation  de  la  mefme  »  70.  &  fviv. 
lilè. 


COmme  je  difois  à  un  Prélat  parfaitement  éclairé,  &  qui 
joint  la  modeftie  &  une  extrême  douceur  à  fa  haute  quali- 
té ,  que  le  principal  dans  la  Religion  confifte  à  ebaffer  les 
abus*  qui  engendrent  la  corruption  des  moeurs  &  de  la  do- 
ctrine: s)  que  la  fuperftition  eft  une  dangereufe  pefte,qui  met 
les  confeiences  en  repos  au  milieu  des  orages  que  fufeitent  0v°yc$I* 
les  délices,  l'avarice  &  l'ambition:  qu*  il  y  faudroit  appor- jaques  a  » 
terunpromt  remède  5  mais  qu'on  en  a  peu  de  foucy  :   qu1  mjot  Abbé 
on  ne  s'arrefte  bien  fouvent,  qu'  a  des  chofes  fuperficielles,  &de  Beiioza- 
qu'on  néglige  les  folides:  qu'on  tient  mefme  pour  maxime,  ne  faite  au 
qu'il  ne  faut  pas  toujours  détromper  les  peuples,  &  qu'il  fe-«>nc,,e  ?c 

^.1  riij  11  rlr•^j•^  Trente  lan 

roit  dangereux  de  leur  apprendre  les  grandes  ventes,  dou     ^ 
vient  que  plufieurs  ne  veulent  pas  qu1  ils  ayent  Y  intelligence  If.  ,   &  rk. 
des  prières  de  l'Eglife:  mais  qu'il  eft  bon  qu'ils  foyent  per*  portée  par 
fuadez  de  tout  ce  quilsdifent  des  images  miraculeufes  ,  &M.deThou 
desSaintes  Reliques  ,  qu'ils  ont  en  fi  grande  vénération-., au  *■  ItoÇ 
quoy  qu'on  y  euft  mêlé  parmy  une  infinité  de  fables.     Cc-»^j  °n 
vertueux  Prélat  en  leva  les  yeux  au  Ciel,  &  dit  que  Dieu  au- 
roit  toûjors  foin  de  fonEglife. 

Ddddd  58. 


j6%  ROME 

Dans  fa  de^j.  témoignage  de  Baptifie  le  Grain  ,  touchant  /o 
ri  4! p.  425!     moyen  de  ramener  Us  Protejlants. 

&  fuiv. 

FL  faut  par  vive  raifon,  doucement,  &  non  par  force  &vïo- 
*lence,  convaincre  les  erreurs.       Ce  grand  Theodofe  en_» 
ufa  de  la  forte  contre  les  Arriens,  Macédoniens,  Novatiens 
&Eutyches  (encore  que  leurs  herefies  fuffent  défia  conda- 
mnées par  le  Concile  de  Nicene)  faifant  une    aflemblée  à 
Conftantinoplc  ,  en  la  quelle  il  fit  venir  les  Evesques  de  ces 
*"♦     doctrines  condamnées,  &  la  difpute  faite  en  fa  prefence  .,  il 
en  fit  publier  lesrefolutions,  afin  que  Ton  vift  que  les  Ar«iens 
avoyent    efté    convaincus  ,  aufïi  bien    que   condamnez; 
ce  qui  fit  ramener  à  la  pureté  delà  foyplufieurs  âmes  perver- 
ties par  ces  herefies.    Aufli  ce  n'eft  pas  affez  pour  reculer  les 
difputes  &  conférences  de  dire,  ils  font  défia  condamnez  par 
untelconcile,  il  faut  continuer  les  difputes,  &toutainfiqu' 
un  bon  Capitaine  ne  fe  contente  pas  d'avoir  gagné  le  champ 
de  bataille,  mais  pourfuit  les  fuyards  afin  qu'ils  ne  fe  rallient, 
&îesmeinebatans  jufquesàcequ'ils  foyent  du  tout  extermi- 
nez &  défaits:  Aufïi  les  bons  Evesques  ne  fe  doivent  pas  fier  fur 
une  feule  par  eux  obtenue  en  quelque  Concile  (peut  eftro 
fanscoupferir  ,  l'ennemy  ne  s'y  eftantpas  trouvé)  maisdoi- 
vent  tellement  pourfuivre  par  difputes  &  réfutations  les  er- 
reurs,que  les  adverfaires  difent  n'avoir  pas  efté  légitimement 
condamnez  &point  du  tout  convaincus, qu'ils  n  ayent  loifir  de 
«7»     refpirer,&  jusques  à  ce  qui  is  foyent  du  tout  convaincus,  &aba- 
tus,laplus  part  par  leur  confeffion  mcfmesjAufii  no$Roys,efti- 
mans  que  ce  n'  eft  pas  afîez  de  dire  que   les  Calviniftes ,  Lu- 
thériens &  autres  nouveaux  Sectaires,  font  condamnez  par 
le  Concile  de  Trente  (quel'Eftat  Royal  ne  connoift  point) 
ont  toujours  refervé  par  leurs  Edits  de  Pacification,  la  deci- 
fion des  différents  delà  Religion  ,  à  là  future  convocation^ 
d' un  Concile  gênerai  ou  national,  (car  ils  ont  droit  de  con- 
o)M  parle  aaVoquer  l'un  &  l'autre.)     Et  pour  ce,  il  feroit  befoin  ,  Siro, 
Roy  Louis o  )  (puisque  la  mifere   de   ce  dernier  fiecle  a  fupprimé  les 
ij.Fcre  de  convocations  des  conciles)  imitant  le  Roy  voftre  Père,  & 

notre  trion*-  *  „„ 

ces 

faatMonar- 

que» 


PROTESTANTE.  7ô*$ 

ces  grands  Empereurs,  Theodofe,  Valentinian  &  Martian,  ..  N,.  . 
qui  convoquèrent  des  conciles,  queVoftre  Majefté  fift  i  )  pasquier°fiîs 
fouvent  de  telles  affemblées  &  Conférences,  Jem'affurod'  Eftiennc, 
qu'  il  aviendroit  bien  tort  des  Calviniftes  en  France  ,  ce  qui ne  s'cioignc 
avinten  Afrique  des  Donatiftes,  lefquels  furent  anéantis  parPasdecefea* 
telles difputes  &  Conférences  fréquentes.  Que  fi  je  defi7ou™nt,<ians 
telles  Conférences  pour  nous,  qui  fommes  tant  favorifezdeJinp ,;"     * 

-v.  i       -         r      t  i       i     i»t-    i-r    ™  •  -une  lettre  a 

Dieu,  que  de  vivre  en  la  croyance  de  I  Egîile  Romaine  ,  jojvi  Raoul  e- 
le  dis  autant  à  l'avantage  de  ceux  qui  font  de  contraire  opi ni- vesques  de 
on,  lesquels  font  obligez  comme  nous  de  promouvoir  tel-Saintes,  & 
les  difputes  &  confrontations,  pour  faire  reluire  leur  ^c^-^^ii^1* 
gion  par  deflus  la  nôtre,  s'ils  croyent  qu'elle  foit la  meilleu- 
re,comme  je  ne  doute  qu'ils  ne  le  croyent.      Car  tout  ainfî 
que  nous  n1  aurons  pas  tousjours  des  du  Perrons,  ;.au(ïi  n'au- 
ront ils  pas  tousjours  des  du  Pleflis  j  &  eux  ny  nous,  ne  de- 
vons laiffer  inutiles  les  bons  Efprits que  Dieu  nous  donnoj 
Toutefois  quand  tous  les  deux  aurons  perdu  l'un&  l'autre, 
je  crains  que  nos  Adverfaires  ne  facent  mieux  que  nous  rem- 
plir la  place  du  défaillant  :  car  ils  ont  une  tradition  par  la- 
quelle les  galans  hommes  ne  leur  manquent  jamais,  &nous 
enavonsune,  qui  ne  nous  peut  donner  que  des  ignorans, qui 
portent  maintenant  la  gaine  ,  c'  eftâdire  les  Croffes  &  les 
Mitres ,  après  ceux  qui  ont  porté  le  glaive,  c'eft  à  dire  la  pa- 
role, &  la  doclrine.       Ils  n'ont  point   de  Prelaturesrentées     ^9» 
comme  nous,  &font  contrains  de  fe  cotifer  pour  gager  & 
renter  leurs  Miniftres  j  c'eft  ce  qui  les  fait  avoir  les  Do&eurs 
favans ,  car  ils  veulent  eftre  bien  fervis  pour  leur  argent,  & 
nous  allons  prendre  nos  Pafteurs  dans  les  Compagnies  d' 
hommes  d' armes  des  Ordonnances,  &  des  Chevaux  légers, 
changeant  leurs  Casques  en  Mitres,  leurs  CuiraffesenChap- 
pes,  &  leurs  Lances  en  Croffes  5  ou  bien  nous  donnons  les 
principales  Prelaturesà  desenfans,  l)  &les  faifons  heredi-  d  c*eft  ce 

Ddddd     ^  tairesjquiafaitdi- 

re  à  l*  élo- 
quent M.  Cofpean  Evesque  d'Ayre  dans  la  Remonftran ce  qu'il  fit  au  Roy  Loiiis  13.  l'an 
1617.  Que  la  France  cfloit  remplie  d'Evesques&d' Abbez.  qui  cftoyentencor  entre 
iesbrasde  leur  nourrice  :  Que  l'abus  devançoit  mefinela  naiflanec:  qu'ils  eftoyentl'e'res 
avant  que  d'eftreenfans;  &  chargez  de  Mitres,  ayant  quel'  on  fûft  s'ils  feroycat  mâlei 
ou  femelles. 


7^4  ROME 

taires  j  &  pour  ce,il  nefe  faut  pas  eftonner,  s'ils  font  auflî 
légers  de  dodrine  que  de  pieté.  Le  coup  de  Lance  n'  su 
gueres  de  fimpatie  avec  lecoup  de  langue  ,  la  doclrine  do 
Dieu  s'endort  fous  les  Cuirafles,  la  foy  languit  fous  la  negli- 
70.  gence&  incapacité  de  tels  Prélats,  &  le  Troupeau  court 
fortune  eftant  en  la  garde  de  chiens  courans ,  &  petis  amu- 
foirsde  Dames  &DamoifelIesj  car  cependant  les  Loups  ne  $' 
endorment  pas,&heurlenr  fi  haut  que  leur  troupe  s'augmen* 
te,  à  la  ruine  &  diminution  du  povre  Troupeau.  C*  efl: 
pourquoy  (  ladodrine  SdesdifputeseftansnecefTaires  )  il 
leroitbefoin  de  fuivre  le  confeil  que  donnoit  Marillac  Ar- 
chevesquede  Vienne  en  I'aflemblée  qui  fefità  Fontaine- 
bleau lan  1  r  do.  Tout  ainfi  (ce  dit  il )  que  le  Roy  cafferoit 
des  Capitaines  &  gens  d'armes,  qui  fetiendroyent  en  leurs 
maifons  ,  &  ne  paroiftroyent  en  armes  quand  l'ennemy 
viendroit,  ou  quife  trouveroient  du  tout  inutiles  à  la  guer- 
re :  AufÏÏ  feroit'ilbond'ofterlesEvefchez&Prelaturesàcei 
Evesques  qui  n'ont  que  la  mine  »  &  n'ont  pas  la  hardieflo 
defe  prefenter,  ny  la  force  &  capacité  de  combatre  les  here- 
fîes  &atheifmes,  qui  eftlagrande  guerre  de  l'Eglife,  en  la- 
quelle neantmoins  ils  font  conftituez  Chefs  &  Capitaines» 


71-    j%  Témoignage  de  Baptifle  le  Grain  ,  touchant  la 
«Te'/eLoa-     tolérance  desProteJiam  en  France, 

isi}  p.  259. 

Jcfuiv»  T  E  Jeudy  4.  du  mois  d'Aouft  de  l'année  itfi  6\  furent  regi- 
JL'ftrêes  auParlement  deux  Lettres  patentes  du  Roy .-  L'une 
en  faveur  des  Proteftans  de  France  ,  portant  déclaration  do 
faMajeftê,  qu  elle  ri  A  entendu  comprendre  (es  fujets  delà  religion.* 
prétendue  reformée ,.  au  ferment  & proteftation  faite  enfon  Sacre ,  d9 
employer  [on  efpëe  &  moyens  pour  t"  extirpation  des  hère  fie  s.  Cette 
déclaration*  tant  foigneufement  pourfuivie  par  les  dits 
Proteftans  ,  leur  fut  autant  agréable,  que  deplaifante  à 
ceux  qui  fous  prétexte  de  Religion,  fomentent  demain». 

en 


PROTESTANTE.  76j 

en  main  &  de  père  en  fils  les  divifions,  &favorifent  les  pra- 
tiques de  ceux  qui  ne  veillent  qu'à  l'invafion  de  cetEftat. 
Mais  elle  ne  fut  aucunement  trouvée  extravagante  par  les 
bonsFrançois,qui  ayment  la  grandeur  duRoy  &  la  paix  de  leur 
patrie.  Mais  afin  qu'on  n'eftime  pas  que  cette  déclaration-*  72, 
du  Roy  foit  feulement  fondée  fur  les  occafions  des  chofes  pre- 
fentes ,  &  que  les  mouvemens  pafiez  l'ayent  pluftoft  fait  édor- 
re  ,  que  les  raifons  tirées  de  l'Ecriture  &  des  exemples  do 
touslesEftatsdela  Chreftientè:  je  veux  monftrer  qu'elle  elt 
totalement  divine>conformc  à  la  S.  Ecriture  f  à  la  doclrino 
des  SS.  Pères,  &  à  la  pratique  de  tous  les  Princes  Souverains,  & 
de  ceux  mefme  qui  fous  ce  prétexte  voudroyent  rendre  nos 
Roys  odieux.  Car  (a  fin  que  je  commence  par  Y  opinion.* 
contraire,)  c'eftabufer  de  ï  Ecriture ,  d'  eftendre  fi  avant  ces 
termes  qui  difent,  qu'il  faut  éviter  l "Hérétique  ,  &  les  tirer  à 
telle  confequence  ,  que  de  là  on  doive  inférer  qu'il  ne  faut 
traitter  ny  converfer  avec  une  perfonne  eftant  en  erreur. 
Saint  Paul  n'a  pas  confeillé  au  mary  fidèle ,  de  laifier  fa  fem- 
me infidèle  9  parceque  la  perfonne  infidèle  eft  fanclifiée  par 
la  fidèle  ,  &y  a  efperance  (dit  l'Efprit  de  Dieu  par  fa  boucho) 
que  le  fidèle  fauvera  Vautre  ,  &  amènera  le  devoyt  au  bon  chemin-*.  7  h 
S.  Auguftinfuivant  ce  précepte ,  donne  un  confeil  qui  fertd' 
interprétation  au  paflage  fusdit.  U 'faut fuir l'Hérétique ,  ce/là 
dire  {<\it-l\)  éviter  J 'attouchement  de  coeur  ,  non  de  chair  ,  deteflerP 
hère  fie  &  toute- chofe  impure  four  je  garder  drefire  fouillé.  Situ  as 
hantk  tf  fréquenté  avec  luypour  confondre  fon  coeur  ,  en  intention-* 
&  avec  efperance  de  le  retirer ,  tues  vr ayment  forty  d'avec  luy  ,  tuly 
as  kvitby  &  fa  fréquentation  n'e/l  point  préjudiciable  à  ton  ame.  Ce 
confeil  aeftéfibien  fuivy  par  tous  les  Chreftiens  delà  primi- 
tiveEglife  ,  qu'ils  n'ont  pas  feulement  fuivy  ,  mais  fervy  , 
aydé&  afliftéde  leurs  armes,  les  Princes  qui  eftoyent  infidè- 
les &  Hérétiques,  &  en  ont  efté  louez  par  Tertullien,  S.Am- 
broife  ,  S.  Augultin  mefme  ,  &  par  tous  les  anciens  Pères r 
parceque  l'intention  deces  bonnes  gens-là  eftoit  de  conver- 
tir les  Courtifans  ,  &  enfin  attirer  les  Empereurs  au  Chriftia- 
nifme,  comme  ils  ont  fait,  &  à  quoy  ils  ne  fufient  jamais  par- 
venus, s'ils  euffent  chauffé  cette  fur ieufe  opinion  de  nos  nou- 

Ddddd     j  veaux 


ï66  ROME 

74,  veaux  Evangeliftes,  de  neconverfer,  traiter,nynegotieren_» 
façon  quelconque  avec  les  Hérétiques  j  &  le  Chriftianifmo 
ferait  maintenant  en  povre  eftat  ,  s'il  neftoit  point  ruiné  du 
tout,  Suivant  cette  bonne  &  fainte  intention  ,  lEmpereur 
MarcAureleen  Ton  voyage  d'Allemagne  ,  futfaivy  &  fervy 
fidèlement  par  une  légion  de  Chriftiens  ,  qui  fut  furnommêe 
la  Foudroyante.  Julien  l'Apoftat  ne  laifia  pas  d  eftre  aiïifté  des 
armes  de  Tes  fujetsChréftiens,  comme  furent  au(Ti  les  Em- 
pereurs Conftantin,  Adrien  &  autres.  Et  S.  Ambroife  témoi- 
gne que  les  Chreftiens  fujets  du  dit  Julien  ,  luy  obeiflbyent 
&  faifoyent  la  guerre  pour  luy ,  en  tel  pais  &  contrée  qu'il  leur 
eftoit ordonné  ,  pourveu  qu'il  ne  s*  agift  de  leur  foy  ,  au- 
quel cas  ilsnereconnoiffoyentqueDieu  feul ,  quieft  au  ciel. 
Si  des  Anciens  nous  venons  aux  modernes ,  que  dirons  nous 
des  Empereurs  de  ces  derniers  fiecles  ,  s' il  eft  défendu  do 
traiter  avec  les  Hérétiques  ?    quels  murmures  efpargnerons 

fS*  nous  contre-eux  ,  mefmes  contre  l'Empereur  à  prefent  ré- 
gnant, delevoirconverfer  ,  traiter  &  negotier ,  avec  tous 
les  Princes  &  autres  Proteftans  de  l'Empire  ,  principalement 
avec  ceux  de  Hongrie,  Bohême,  Moravie  ,  Silefie,  Lufa- 
tie,  Auftriche,  Sueve,  Alface ,  &  d' autres  Provinces,  qui 
luy  font  patrimoniales ,  encore  qu'ils  foyent  pofledez  de  plu- 
fieurs  fortes  d'opinions  contraires  à  la  fienne ,  comme  de  la_. 
Luthérienne  ,  Calvinienne  ,  Hufllenne  &Zvvinglienno, 
desquelles  ils  ont  libre  exercice,  mefme  à  Prague,  oùeftla.» 
refidencede  l'Empereur  ,  qui  les  admet  aux  charges  de  fa_. 
Cour,  delajuftke,  de  la  Police,  des  Finances  &  des  Armes? 
Et  que  feroit-ce  des  Roys  de  Poloigne  ,  &  des  Princes  ou 
Vaivodes  deTranflylvanie,  aux  pays  desquelsilyaplufieurs 
fortes  d'herefies ,  s'ils  ne  converfoyent  &  traittoyent  avec  les 
Hérétiques.  L'Empereur  Charles  le  Quint  a  traité  evec  les 
Proteftans  d'Allemagne,  leur  a  permis  l'exercice  de  leur  re- 
ligion, &lesa  tenus  pour  bons  &  loyaux  Sujets  de  l'Empi- 
re $  en  laquelle  obfervance  ilaeftéfvivy  des  Empereurs  Fer- 

7*»  dinand,  Maximilian  z.  Rodolphe  2.  &Mathias  à  prefent  ré- 
gnant. Le  Duc  de  Parme  au  nom  du  Roy  d' Efpagne  Philip- 
pe t.  &  fans  perramion  ny  intervention  du  S,  Siège  >  a  traité 

avec 


PROTESTANTE.  yô7 

avec  lesEftats  des  Pays-bas  5  Après  îuy  ,  on  leur  a  offert  l'ex- 
ercice libre  de  leur  Religion,  pour  avoir  paix  avec  eux,  &ce 
faifant  avoir  moyen  de  continuer  &  entretenir  la  guerre  avec 
les  Hérétiques  de  France.     En  quoy  véritablement  eft  admi- 
rable la  charité  des  Efpagnols  envers  la  France,  de  laifler  croi- 
ftre  1  herefie  en  leurs  terres  &  Seigneuries ,  pour  l'arracher  de 
laFrancej  Charité,  dis  je,  qu'ils  n'exercent  point  envers  lej 
autres  Eftats  de  la  Chreftienté  ,  qui  vivent,  converfent,  & 
traitent  avec  les  Hérétiques.     Et  après  tout  cela,  y  ayant  eu 
trêves  de  douze  ans  entre  le  Roy  d'Efpagne  &  les  Provinces 
Unies  des  Pays  bas ,  faMajeftè  Catholique  leur  accorda  par 
le  Traité  d'icelles,  non  feulement  la  liberté  de  leur  Religion, 
mais  auiïi  la  Souveraineté  ;  &a  efté  ce  Traité  approuvé  par 
un  Confeil  de  Prélats  de  Ton  Royaume,  raporté  par  Jean  Ba-     77* 
lin  en  Ton  livre  de  la  guerre  de  Flandres,  imprimé  à  Bru- 
celles l'an  1609,  LeDuc  de  Lorraine  traite  aufli  avec  les  Vas- 
faux  qu'il  a  en  Allemagne  ,  qui  font  de  la  Religion  Proteftan- 
te,  comme  les  Comtes  de  Linange,  deHanavv  ,  lesRein- 
graven  >   le  Baron  de  Ribanpierre  &  autres,  &  a  lailîé  aux 
habitansdePfaltzbourg  Pexercicede  leur  Religion.      M.  le.* 
Comte  de  Vaudempnt  frère  de  fonAltefle ,  laide  l'exercice 
libre  de  le  Religion  prétendue  reformée  aux  habitans  du 
Comté  de  Salin,  qui  luyappartientdeparfafemme.       Lo 
Duc  de  Savoye  en  fait  autant  à  l'endroit  de  ceux  des  Vallées  d' 
Angrogne  &  autres  prés  de  Turin.    Et  de  fraifche  memoiro 
le  Roy  de  Poîoigne  Sigismond,  qui  eft  Catholique,  ainve- 
ftydelaDuchèdePrufle ,  l'Eiecleur  de  Brandebourg  ,  qui 
eft  de  la  confefîion  d'Ausbourg ,  avec  tout  exercice  &  liberté 
de  Religion.    Si  des  Princes  temporels  nous  venons  aux  Ec- 
clefiaftiquesquiontauffi  du  temporel  ,  en  quelle  opinioru     7«# 
aurons  nous  ceux  d'Alfemagne  ,  fi  cette  captieufe  interpre- 
tation,quon  veut  donner  à  l'Ecriture,a  lieu  ?  Car  tous  les 
Evesques,  Abbez&  autres perfonnes  d'Eglife  ,  traitent  ordi- 
nairement &  converfent  avec  leurs  fujets  ,  voifins  &  alliez 
Proteftans.     LEvefque  de  Spire  eft  premier  Prefident  en  Ja_> 
Chambre  Impériale ,  qui  eft  mi-partie  de  Catholiques  &  do 
Proteftans  delaConfelïion  d'Ausbourg  ,  ou  de  Suifie  ,  qui 

eft: 


7<*8  ROME 

eft  celle  deZvvingle.  L'Evesque  de  Confiance  a  plufîeursde 
fes  Sujets  Proteftans ,  lesquels  il  ne  chérit  pas  moins  que  les 
Catholiques.  L'Evesque  de  Basle  a  traitez  &  alliances  avec 
les  Cantons  de  Berne  &  Basic,  auxquels  il  a  vendu  une  partie 
de  Ton  temporel  }  Etceluy  d' aujourd'huya  pi  ufieurs  Sujets 
Proteftans  avec  lesquels  il  neconverfe  ,  &  ne  communique 
pas  feulement  ,  mais  eft  obligé  d'entretenir  leurs  Miniftres 
jusques  au  nombre  de  vingt.  L'Abbé  de  S.  Gai  en  entretient 
pareil  ou  plus  grand  nombre  en  fon  pays ,  a  des  traitez  &  al- 

70.  liances  étroites  avec  ceux  de  la  Ville  de  S.  Gai,  tous  Proteftans; 
comme  ceux  du  Canton  de  Zurich  avec  autres  Cantons,font 
Protecteurs  de  la  dite  Abbaye  ,  &  eft  obligé  le  dit  Abbé 
d'avoir  ordinairement  avec  luy  l'un  des  Seigneurs  des  dits 
Cantons  ,  chafcun  a  leur  tour  ,  qui  vit,boit&  mange  avec 
luy,  encore  qu'il  foitProteftant,  &  l'Abbé  non.  Les  Can- 
tons Catholiques  converfent  &ont  alliance  étroite  pour  la_. 
défenfe  de  leurs  alliez  Proteftans.  Les  cinq  Cantons  ont  plu- 
fieurs Bailliages  communs  avec  ceux  de  Zurich,  Berne  &  Gla- 
ris,  efquels  Bailliages  ils  font  obligez  de  permettre  liberté  de 
Religion  ,  &  font  jurer  à  leurs  Officiers  de  l'entretenir  com- 
me ils  font»  Ceux  de  Fribourg  ont  quatreBailliages  com- 
muns avec  ceux  de  Berne  ,  efquels  ils  font  obligez  de  ne  per- 
mettre aucun  exercice  de  la  religion  Catholique,  quoy  qu'ils 
foyent  eux-  mefmes  Catholiques,  &  le  font  jurer  &  obferver 
parleurs  officiers.  Et  n'avons-nous  pas  veu  que  M.  le  Car- 
dinal de  Lorraine  a  fait  traiter  avec  ceux  de  Strasbourg  ,  & 

80,  avec  les  Députez  du  Marquis  de  Brandebourg  &  de  fon  fils» 
au  nom  de  I'  Adminiftrateur  éleupar  les  Proteftans  à  1'  Eve- 
fché  de  Strasbourg  5  par  lequel  traité  >  fans  avoir  égard  à  Ia_, 
Bulle  du  Pape,  qui  avoit  pourveu  le  dit  Sieur  Cardinal  do 
Lorraine  duditEvefchédeStrasbourg,  le  temporel  d'iceluy 
eft  partagé  en  quatre,  àfçavoir  entre  M.  le  Cardinal,  T  Ad- 
miniftrateur éleu,  les  Chanoines  Catholiques  ,  &  les  Cha- 
noines Proteftans  ?  Pourquoy  donc  le  Roy  de  Fran- 
ce fera-il  de  pire  condition  que  les  autres  Princes  Chre- 
.ftiens,  qui  traitent  &converfentavec  leurs  fujets  hérétiques, 
les  cherifient  comme  leurs  fujets,&  les  gratifient  de  pareilles 

faveurs 


PROTESTANTE.  7dj 

faveurs  que  leurs  Sujets  Catholiques  ?  Luydis-je,  quieftlt-i 
Chef  de  la  Chreftienté  ,  à  qui  il  appartient  de  donner  la  Loy 
aux  autres,  &  non  pas  la  recevoir  deux  j  &pourquoylesPro- 
teftans  de  France  feront-ils  plus  mal-traitez  de  leur  Roy ,  que 
la  autres  Proteftans  de  la  Chreftienté  ne  le  font  de  leurs  Prin- 
ces.' 

Ne  vous  arreftez  donc  pas,  Sire,î)  au  fcrupules  per-i)  ilparfca* 
nicieux,  de  ceux  qui  pour  mettre  une  delolation  en  voftre_;Roy  l°iu* 
Etat,  s'efforcent  de  vous  perfuader  que  voftre  confcience  eft '3* 
obligée  à  ne  point  foufrirdheretiques  en  iceluy,  vousame-      8i» 
nant  méchamment  pour  exemple  lesdeuxderniers  Roys  vos 
predeceffeurs,  qu'ils  difenteftre  morts  d'une  façon  fi  étran- 
ge pour  les  avoir  tolérez.      Car  ils  ne  vous  difent  pas  que  les 
Princes  que  je  viens  de  nommer  ,  qui  ontconverfé  ,  nego- 
tié,traité  &  pa  rtagé  avec  les  heretiques,font  morts  en  leur  lit, 
avec  la  benedidion  de  leurs  Sujets  ,  pour  la  paix  qu'ils  leur 
ontlaiffée  ,  &  partant  en  la  grâce  de  Dieu  :   &  qu'aucuns  d* 
entreux  ont  capitulé  avec  les  hérétiques  par  leConfeil  des 
Prélats  &  Docteurs  de  leur  Royaume.     Cetïeftpas,  Siro, 
pour  avoir  toléré  les  hérétiques  ,   que  ces  deux  grands  Roys 
ont  efté  meurtris,caril  n'avient  point  de  mal  aux  Roys  qui 
mettent  leurs  Sujets  en  repos  ,  comme  ils  ont  fait  par  leurs 
Edits  dePacification,     Mais  on  impute  ce  malheur  à  leur  trop 
grande  b©nté  ,  d'avoir  foufert  en  leur  Royaume  ceux  qui  y      o2# 
fement  des  divifions  ,  à  deflein  de  ruiner  voftreMaifon  Ro- 
yale ,  pour  tranfporter  voftre  Etat  à  la  domination  duru 
autre. 

■ —    m ~  n'      ■  i  i         iii  i  ■! 

^o.  Plainte  de  Laurent  Boucbel,  Avocat  au  Par-  ^r*f-  Dô~ 

leme?it,  touchant  lesQorrupteurs  délivres*  Gaiïicap*.  ' 

C'Eft  la  coutume  de  telles  Harpies,  de  gâter  tout  ce  qu'elles 
touchent.  Il  n'y  a  rien  de  plus  ordinaire  que  les  plaintes 
que  font  les  Savans  contre  ces  Châtreurs  de  Livres,  qui  méri- 
teraient deftre  châtiez  delà  peine  portée  par  la  Loy  Corné- 
lia.  Je  ne  parleray  point  d'une  infinité  d  AutheursSacrez  & 
profanes,  anciens  &  modernes,  quecesméchans  ont  mife- 

Eeeee  rablement 


770  ROME 

rablement  tronquez;  n'épargnant  pas  mefme  les  Roys  ;  veu 
qu'ils  ont  rayé  certains  articles  de  la  Pragmatique  Sanction  de 
S,  Louis,  tantdans la  Bibliothèque  des Péresqu  ailleurs.  Mal- 
83.  heur  ,&  derechef  Malheur  (pour  mecrier  avec  le  Proféto) 
à  telle  forte  de  gens  3  qui  non  feulement  dretfent  des 
embûches  à  la  chafteté  &à  la  vénérable  intégrité  des  Mufesj 
mais  qui  fouillent  mefme  impudemment  leur  Virginité  fous 
un  faux  zélé  de  Religion  5  &qui  couvrant  cette  tromperio 
du  nom  de  pieté,  la  mettent  au  rang  des  fraudes  pies. 

Si  noftre  di- 
ction   Vous 


i;4*i.  S'il  faut  dire  Toy,  parlant  à  Dieu. 

cftodieufe  c[}mo'mna,nde^ean  des  Marefks*  deVAcadkmïcj 

aux  Italiens  à>      à>  J  .  l      n    T  J     T      r<        ' 

&auxEfpa-     £rançoije  ,  dans  larrejace  aejonLiovîs. 

Π


parloit  aux  Alexandres,  auxCefars,  aux  Reines  &  aux  Impé- 
ratrices.    Le  motder<?af,  en  parlant  à  une  feule  perfonno, 


enols,  celle 

de  je  ou  ego  ^\Ue  l'on  ne  trouve  point  étrange  que  dans  cet  ouvrage  1  on 

^{^parle  aux  Princes  &  aux  Princefles  par  le  mot  de  Toy. 

pas  moins  C'eftainlï  que  l*on  parle  à  Dieu  mefme,  &c'eftainfique!'on_, 

mal  aux 
oreilles   des! 
Chinois ,  de 

84.  n' a  efté  introduit  que  par  la  baflerlatene  des  derniers  (iecles, 
forte  qu'au  qui  s'eftavifée  de  parler  en  pluriel  à  une  perfmne  ,  envou- 
lieu  de  leur  lantluy  Faire  croire  que  toute  feule  elle  en  valoitplufieurs:& 
dire  fay taï c  cela  s'eft  eftendu  enfin  jusques  aux  perfonnes  de  la  moindro 

cela.n'aïucn  ...  * 

parafrafant  CQndltiQn' 

ufer   de  ces   ■  — ———«——————  -  '  ' 

termes,  vo-^2_  Autre  de  M.  Godcau  dans  la  Préface  de  foru~> 
teur  ou  ce-     Nouveau  Te/îament* 

pYri^aTaic  fay  mieux  aimé  eftre  fidèle  à  rendre  les  exprefiions  de  S. 
cela  leVa.JPaul  ,   qu'exacl  àfuivre  la  politefTe  de noftre  langue.       C 
yer  T.  15.  eft  ce  qui  ma  fait  toujours  retenir  la  façon  de  parler  à  Dieu  en_, 
P.  4 '3.        fingulier,  &  non  pas  en  pluriel,  &  de  luy  dire  707,  plûtoftque 
Vous.    Je  demeure  d'accord  que  la  civilué|du  monde  veut  que 
Ton  fe  ferve  de  cette  dernière  façon.       Mais  il  eft  vray  auffi 
que  la  Langue  originale  du  Nouveau  Teftament  ne  connoift 
point  cettecivilité,  &que  toutes  les  anciennes  Verfions,  que 
nous  en  avons,  ne  l'ont  point  gardée.    Les  hommes  ne  croi- 
ront 


PROTESTANTE.  77i 

rontjatnais  que  l'on  manque  de  refpectpourDieu  quand  oiu     gr, 
luy  parlera  par  Toy\  tant  s'en  faut,  je  ne  fay  fi  c'eft  un  effet  de  la 
coutume,  mais  il  me  femble  que  j'honore  davantage  fa  gran- 
deur en  luy  parlant  ainfi ,  que  11  je  luy  parlois  à  la  maniei  e  des 
hommes,  qui  font  fi  délicats  dans  leur  façon  déparier. 

FIN. 


TABLE   DES  TEMOIGNAGES. 

Touchant  V  Authorité  des  Livres  de  la Sapience  ,  Ecclefiaftique  (Se. 

Pag'  *'  ,       ,        , 

Touchant  la  traduction  des  livres  facrez  en  langue  vulgaire,  p.  i. 

Touchant  la  clartt  des  Saintes  Ecritures,  p,  6. 

louchant  le  mtme poîncf.  p.  7. 

Touchant  l'Eflre  de  l'Eglife.  p.  9. 

Touchant  le  mefme  poincl.  p.  1  o. 

Touchant  (a  différence  des  anciens  Papes  &  des  modernes  p.  1  1 . 

Touchant  la puiffance  temporelle  du  Pape.  p.  12. 

Touchant  l  '  adoration  que  le  Pape  Léon  déféra  à  Charlemagne.  p.  I  2. 

Touchant  l '  Autborité du  Pape  dans  la  convocation  des  Conciles. p,  1 6. 

Touchant  l'infailiiùdttb  du  Pape.  p.  17. 

Touchant  le  grand  nombre  des  Moines  tf  leur  manière  d'agir,  p.  ig, 

louchant  l'Invocation  des  Saints,  p.  2  I, 

Touchant  T Honneur  que  Ton  doit  rendre  à  la  Sainte  Vierge,  p.  2  î# 

Touchant  la  Salutation  de  la  S.  Vierge  au  commencement  des  Sermons \ 

pag.  24. 

Touchant  les  images,  p.  25. 

Tu u chant  les  Miracles,  p.  2  7. 

Hifloire  d'un  faux  Miracle,  p.  2g. 

Touchant  le  Care/me.  p.  30. 

Touchant  le  Purgatoire  &  les  Indulgences. p.  2  1. 

Trichant  le  Purgatoire  p.  3  ?. 

Touchant  le  Mérite  des  oeuvre  s  t  p.  ?  f. 

E  e  e  e  e     X  Touchant 


772.  ROME    PROTESTANTE. 

Touchant  le  wefmefoinU.  p.  j  (5.  , 

Touchant  les  Reliques,  pc  41. 

/)*#*  exemples  de  Reliques  fupofèes  ou  fort  incertaines,  p.]4X. 

louchant  la  Tranfjubftantiation,  p.  47. 

Touchant  le  me  [me  point!,  p.  4g, 

Touchant  la  Communion  fous  les  deux  efpeces.  p.  48. 

Touchant  la  Coutume  déporter  ÏEuchariftie  en  Procejfion,  p.  49* 

Touchant  le  Mariage  des  Preflres.  p.  <"2. 

Touchant  le  grand  nombre  des  Fêtes,  p.  $■  $» 

louchant  les  Prières  en  Lingue  étrangère,  p.  54. 

Touchant  les  Pfeaume s  de  laVerfion  de  Marot,  p.  5*6. 

Touchant  les  mefmes  Pfeaume  s.  p.5  % . 

Touchant  le  Changement  qui  s  ejl  fait  dans  la  Religion  Romaine*  p.  59, 

T)em ande s  de  f  Empereur  au  Concile  de  Trente,  p.  6o, 

Touchant  la  Rc formation  de  VEglife  Romaine,  p.  63. 

Touchant  le  mefme point!,  p.  64. 

Touchant  le  moyen  de  ramener  les  Proteflans,  p,  65*. 

Touchant  la  tolérance  des  Proteflans  en  France,^.  61. 

Plainte  touchant  les  Corrupteurs  de  Livres,  p.  gl. 

$  il  faut  dire  Toy,  parlant  à  Dieu.  p.  g  3 . 


THEO- 


Théo  logo  ru  m 

PRESBYTERIANORUM 

CON: 

Ex  Protefbntium  fcriptis  ad 

vivum  expreflà. 

PER 

PAULUM   COLOMESIUM, 


- 


Rupellenfem, 


Ad  exemplar  excufum^ 
AnnoM.DCLXXXII. 


Erafmus  epifiola  prafatoria  ad  T bornant 

Kiorum  ,  in  Encomiunt, 

Moria. 


Qui  aliorum  vitia  taxât ,  quae- 
(o  ,  utrum  is  mordere  videtur  , 
an    docere  potius  ac  monere  ? 


-*H  (o)  S-&- 


77)" 


THECLOGORUM 

PRESBYTERIANORUM 

1CON. 


m  reformandam  Religionem  fufceperunt ,  in  mo- 
do Rejormationis  infiituend-Jù  graviter  pecca- 
runt> 

EXquoderebus  Religionis  cogitare  diligentius  cœpi, 
invenijuftiflirnas  fuiflequerelas  emendationem  ali- 
quam  tum  in  explicandis  dogmaris,tum  in  ritibus,tum 
in  regimine  pcftulantium  :  fcd,  ut  fieri  folet ,  peccatum_» 
nonnihil  D^&tbjj  rïjç  cm^Kk^ç  dfAt?çiou>.  Ira  dum  a  periculo» 
fa  meritorumfiducia  difceditur  ,  îrrepfifle  fententias  bono- 
rum  operum  contemtrices  :  Tardio  fuperftitionis  omnerru 
X&nvçylou  miro  frigore  fideratam:  Et  Tyrannidis,  quae  in- 
toleranda  fuerat  ,  metu  ,  proceffum  ad  ipfa  tjjç  **a?xict4 
confinia.  Itaqueex  eo  fempercredidi,  viros  bonos,  quiin 
noftra  funt  parte  ,  fummo  ftudio  niti  debere  ,  utpaiilatim_, 
fi  quidexoibitafiet,  idadauream  mediocritatem  retrahere- 
tur:  quam  cogitationem  Mclanchthonis  animo  infediflo 

video. 


Video»     Hugo  Grotiut  in  EpijloU adjacobum  Auguftûm  Thuânunt^y 
Koterod.  Non.Jun.iaij. 

MeUnchthonis  verbd  hœcfunt  in  quadam  adjoannem  Stur* 
wiumEpifiota:  Me  putantaliquanto  minus  vehementem  aut 
pertinacem  elïe,  quamfuntalii.     Et  profe&o  ficeft.     Non 

5%  puto  contendendum  efTe?  nifi  demagnis  &  neceilariis  ré- 
bus. Non  volo  tueri  ditç/Çcteyiciç  &  ^vxçoteyiccç.  Ego 
«quidem  a  doctis&  bonis  in  Ecclefia -nunquam  difientiam_>. 
Sed  pro  tua  excellenti  dodrina  vides  j  vetera  qusedam  erra- 
ta opus  habere  emendatione.  Non  diffimulo  evedos  et- 
iam  efïe  noftros  interdum  \ssrso  m  koxctptfyJa,  Et  mtiha_i 
mitigavi.  Obhanc  femper-icnïmtem  (ut  Terentii  verbo  utar  )  Me- 
IdHcbthoncmvellicat prœfervidus  Caivinus ,  adPetrum  Martyr ent  (cri- 
bens,  IOL&pt.  i£)'4<  DePhilippo,  inquit,  valdemihidolet. 
Ergo  eifatis  noneft,  vel,  quocunque  tulerit  hominum  gra- 
tia,  flexibilem  nutare,  velfilentio  prodere  veritatem;  nifi 
cordatos  Deifcrvos,  ad  quorum  imitationem  potiusipfunij 

g,  inniti  decebat,  infledere  ad  fuam  mollitien  conetur.  Et  in 
EpiftoUad  Sleidanumy  Kal.  Sept,  i  f  54.  De  Philippi  confenfu 
quantopere  una  inremihigratularidebeam  nefcio  5  quan- 
do  in  fummis  capitibus,  vel  Philofophis  fe  venditans  fa- 
nam  dodrinam  aperte  oppugnat  :  veine  in  fe  quoiundam-. 
irritetodia,  fenfum  fuumaftute,  faltem  parum  ingénue,  te- 
git,  Dominus  eum  fortiore  fpiritu  inftruat,  ne  gravem  ex 
ejustimiditate  jaduram  fentiat  pofteritas. 


O1 


Nulhs  leghimis  ordinibus  pleriqtte  inhiati 

fuerunt. 
iFficium  &munus{acerdotalc  in  Ecclefia,  adeo  eftdo 
.  neceffitate  falutis  ordinaria,  ut  fine  altero  alterumefle 
nequeat.  Non  eftfacerdotium,  nifi  in  Ecclefia.  Noneft 
Ecclefia  fine  facerdotio»  Illud  autem  intelligo  per  z^^m 
clcu>  Epifcopalem  ordinariam.  Nequeenim  attendendanu 
cenfemusextraordinariam  >  feu  vocationcm,  feu  Xeirvçyi* 
a»  y  nifi  miraculofam  ;  oportetomnino  miraculis  agant ,  & 
fuam  confirment  fundionem  fignoaliquo,  quinonabEpi- 
fcopis,  derivataabApoftolisperfuccefïionetfi  inftitutiono- 


m 


& 


777. 

m  Ecclefiam  inducuntur,  fed  vel  orti  a  fe,  vcl  nefcii  undd 
intrufi  fefe  ingerunt.  Nam  quod  prartendunt,  ordinariam-i 
vocationem  retinendam,  adhibendam,  eique  adhaercfcen- 
dum>niti  in  calunecejfieatù ,  abfurdumeft,  &fuppofitioni  inni* 
titurimpoffibîlitatis.  Neque  enim  talisaut  extititaliquan- 
do ,  aut  contingere  poteft.  Nifi  fallat  nos  Dominus,  qui 
promifit:  Porta:  inferorum  non  prsvalebunt.  Ecce  fum_. 
vobïfcum  ad  confummationem  mundi.  Rkhardus  Montacu- 
tiusorig.  Ecclef,  capte  ultimo  5  feff.zç, 

Formam  veterisEccleJtœ  nonpamm  immutamnt. 

DE  meis  Gallis  Pontifiais  hoc  videor  porte  affirmare ,  opti- 
mum quemque  intcr  illos  diemDomini  expedlare  ,  & 
cum  anilium  fuperftitionum  ,  tum  RomanaeTyrannidis  de- 
fenforesexanimodeteftari.     Ampliusdico,  necdico  teme- 
re,,  fiinnoftraGalliaeareformatio  effet  inftituta,  quae  for-  # 
mam  vcteris  Ecclefiae  non  adeo  *  ïmmutaflet  ,  multa  ho-dem™*  **" 
minummillianoftrîspartibusfuifleacceflura  ,  quac  nunc  a^maximoMi- 
doclrina  Ecclefiarumnoftrarumfunt  alienifïîma.     Hoc  ego     9, 
cum  noftris  Miniftris  in  Gallia  faepe  dicerem  ,  paucos  inveni,  cliacii  Ho- 
qui  a,Torofjtist»  fuam  acquis  ac  moderatis  confiliis  non  antefer-fPitalio» 
rent.     Ifaacus  Qafaubonm  in  Epi/teU adGrotium,  Lond,  6.  Kaljebr.  $$**  Ca™" 

161 Z'  quo   legen- 

"ry     m    "        *  '  ""  '    '■  ••  ■  "■■»—*  dus  vir  illu" 

LtreSacramentorum  amajoribusdifceffêrunt.  .  ^sfndTus 

ME,  nequiddiflîmulem  ,  hxctanta  diverfitasafideve^fflituR.c- 
terisEcclefiaenon  parumturbat.    Nedealiisdicam,  iniigionis,  c. 
re  facramentomm  a  majoribus  difceflït Lutherus ,  a  Luthero ic 
Zuinglius  ,  abutroqueCalvinus  ,  aCalvinoquipofteafcri- 
pfcre.    Nam  confiât  mihi,  &  certifïimum  eft  ,  doclrinanu 
Cal  vini  de  S.  Euchariftia  longe  aliam  efie  ab  ea  ,  qua?  in  librp     *  °* 
viri  obfervandi  Molinaei  noftri  continetur  ,  &  quae  vulgo  in_, 
Ecclefiis  noftris  auditur.      Sificpergimus ,  quis  tandem  erit 
ex i tus  ?  Cafaubonus  in EftfloU  adllytenbogardum ,   ad  Urbem  7 ,  Kal. 
Jun,  i4w\  Unie  Cafauboni  teftimonio  aliud Salmafti  fubneciere  liceat> 

Fffff  ZHod 


778 

auod  Epiftola  adAndnam  Colvium  Kal,  Jul.  anni  iâi^.  fcriftahabetur^ 
bisverbts  :  Quam  multa alia  longe  majorismomenti  deferui- 
mus,  &ab  inftitutione  receftîmus?  Bdt^a-ftoç  immerfio  cft. 
Etfecundum  vim  ac  notionem  nominis  olim  celebrabatur. 
Nunctantum/U^.ir^Jseft  ,  afperfio  ,  non  immerfionec  tin- 
*  Sic  Pa-  fti0t       Veteres&OrthodoxiChriftiani  *   Eunomianoshoc 
1 '•     etiamnomine,  tanquamharreticos,  damnarunt,  quoduni- 
tresCon-     ca  tantulll  iinmerfîonc  in  baptizando  uterentur ,  cum  iputri- 
fta'nti nopo-  nam  facerent ,  &  ter  baptizandos  immergèrent.     Nunc  nui- 
Ut  , ni  ;  Oe-  Iam  facimus»     Hac  in.parte  fie  ne  s  nunc  magis  harretici,quam 
eumemeife  Eunomiani.       Cum  Sacramentum  Euchariftiae  adminiitra- 
cundi  cano- mus  >nihil  minus  eft  ,  quamCœna  ,  quodagimùs  ,  curru 
ncuitimo.   Kv^MK^p  ààmov  etiam  vocetur.    Jentaculum  nunc  potiuseft, 
quamCœnaj  cummanefumatur&a  jejunis.       AtDominus 
^Sacramentum  ilJud  corporis  &  fanguinis  fui  cœnatis  inftituic. 


-j?> 


Scckjîam  anteboscentumfere  annosajpparuifje  exi- 

ftimant. 

P  St  genus  hominum ,  qui  putant  ante  hos  centum  fere  an- 

1 1.     £Lnos  cœpifle mundo  apparere  veram  Ecclefiam,  qua;  nuîlo 

*ideminprjore  *  faeculo  faerat  vifa.  Horum  amentiamegoexanimo 

i'feudevan-  deteftor  ,  atque  ita  judico  :  non  magis  Ecclefiae  Deinocere. 

n!/prnr^IPontificios,  dum  fuoserroresvetuftatisobtentu  hodietuen 

in   Epiftola  tur^  quam  hommes  novitatem  amantes ,    qui  S.  Scripturam 

"Iccludignis-exlibidine  fuainterpretantur  ,  &quicquid fuisinterpretatio- 

funaadVul- njt>us  nonconvenit,   falfuin&impium  putant»      Cafaubonus 

tunum  Ne- .   £  ^  j  ^  Corneljum  vander  Myle  ,   Lond.  4.  Jul.  lân. 

ocomum,  h.        «  J  y 

c.  Gérard  um      -— —  — —      -     •     —    ■  - 

Gfidenhau-  Novitaturn  (mit  amantes. 

riumNorio- 

roagum.      |Lli  me  follicitum  habent,  quos  video  inter  nos  nihilamare, 
\}'     lnifinôvum  ,  &contrarium  veceriEcdefia?.       Vellem  hic 
¥  morbus  non  regnaret  inter  noftros:  fedresmanifeftaeft,  Ôc> 

abund°cji  utmetibiaperiam,  deteftanda.  Leguntur  Patres,  ut  *  re- 
quec  exDa/-  prê- 
tai libro,  de  Ufu  L'atrnm.  CequoqnidfentiretHa^x-Comitis  olim  amerogatus  If.Voiliiis, 
viregregius,  in  ha;c  verba  refpondic  :  Miror  Dalla:umv  virum  in  antiquitace  Ecclefraflica 
verfatillimufc,  éid  revelandamFatmnrnuditatem  cruditione  fua  ufum» 


77£ 

prehendantur.  Tum,  uttrahantur  adhodiernasnovitates, 
quotmachinaefuntillisadhibenda?  ?  Et,  quod  valde  mirarî 
foleo,  intantalicentia  novandi ,  nihil  minus  in  noftra  Gal- 
lialicet,  &multis  aliisinlocis,  quam  vetcris  Ecclefias  fidem 
&  inftituta  fan&îtfima  in  lucem  proferre.  If.  Cafauhnut  in-* 
EpifioU  adjoannem  Drufium^  Lond.  ij.Kal.Otlobr,  \,6lZ,  Iru, 
eandcm  mentent  Hugs  Grotius  ,  inVerfibws  aureis  prafixù  GaÇauboni  14* 
in  Baronium  Exercimtionibtts  l 

Altéra  pars  ftudium ,  nimiunt  quoque  {alfa ,  tiovandty 

Hoc  libermtctn-f  puraque  facra  vocatt 
Htf,  cur  di/pliceant  rit  us  moresque  réceptif 

Caufa  fatis  magna  e/l,  quod placuere  prias. 


Ttwto  fe  puriores  exiflimant,  quanto  longius  ab  Bc- 
clefîœ  Romanœ  inftitutis  ncedunt* 

EXiftimamus tanto nos  puriores  fore,  quanto  longius  ab 
omnibus  Ecclefiae  Romanae  inftitutis  receflerimuslnullo 
difcrimine  :  neque  volumusanimadvertere,  intermultosil- 
lius  corporis  morbos ,  aliquas  tamen  manfifle  lanioris  acvi     15. 
reliquias, 


Ex  ce  fit  medicma  modum ,  mmîumque  fccutn  efl 
J$ua  morbi  duxerey  manut. 


it  ■   »•  a     i-         1     1    1  .  *  Modcrati-» 

Haec  qui  dicunt  &  dicenda  dolent,  non  magis  propterea_,oncm  hanc 
putandi  funt  ttw^iChv  ,  quam  tota  Angliae  Eeclefia  ,  cujuseioquentirti- 
emendatio  cum  non  privatoimpetu,  fed  confilio  publico^e^pracdi. 
fufceptafit,  eummodum  *  fecuta  eft ,  ut  tollenda  fuftule-"1  Ifaacus 
rit, reliais  iis,  qua:  fine  impietateacfuperftiticne  relinqui^aaad"  c 


imiratv 


poterant.  Hugo  Grotius  in  Pietate  Ordinum  Hollandi*,  2*nààx\\\*  Epi- 
[cribit  edtoinus  Sandixs ,  in  Relation  de  fi  a  tu  Religion*  ,  cap,  j^.qu£i\oh  ad  Ja> 
legifjc  nonpmitekit.  cobumi.Ex- 

ercitationi- 
r-  crrr  *~\    •    kusinBaro- 

F  Tiff     Z  \gMC  niuprsefix». 


7?o 

i6t  Ghiicqmd  non  probant ,  ptttant  ejfe  recens. 


Ni 


Eiîlisquidem  ,  fatisfcio,  gratum  erit  opus  noftrum_» 

.contra  Baronium  ,  quiomnesopiniones^ss  k&  tt^v 

natas  ,  volunt  femper  obtinuifle  inEcclefiaDei  ,  &infano 

errore,  quicquid  non  probant,  putant  efle  recens  &abAn- 

îichriftoexcogitatum.     Iftifunt,  quiin Epiftola  ad Cardina- 

lem  Perronium  fœdas  haerefes  deprehendunt>  &  graviflimc-» 

de  mepronuntiant.      Eft  quidam  in  regione  veftraTheolo- 

gus,  vir  bonus  &mei  amans,  qui  nuper  libère  fcripfit  fuum 

de  illa  Epiftola  judicium  5   damnât  non  pauca  ,   ut  parurru 

Theologice  fcripta,  quaedam  exfecrari  feaittotoanimo,  fie 

\%%     enim  loquitur  ,  &aitvelle  accurate  meos  errores  mihi  de- 

monftrare$  qui,  fi  quantum  eft librorum  novorumevolvat, 

nihilafFerrepoterit,  cur  aut  Rex  fapientifîimus ,  aut  erudi- 

tiflïmiEpifcopihujusregni,  autipfeliterulam  unamineare- 

fponfione  velimus  mutatam.     Te  aliter  judicare  de  illo  libel- 

ïoketatur  Sereniflimus  Rex,la:tantur  &Epifcopi  graviffimi , 

quibus  tuapietas&  fingularis  dodtrina  non  funt  incognito. 

JiXafaubonut  in  Epiftola  adGrotium  ,  Lond.  4,  Non.Jul,  16  \  j.  Ea- 

demfere  vir  Me  magnm  in  Epiftola  adHein/tum  ,     Lond.  itidem  datas 

4.  Non.  Jul.  1  é  I  z,  qu*  bue  apponere  non  defugiant  :    Epiftolam  ad 

Card.  Perronium  a  te  commendari,vehementiflime  fum  laeta- 

tus.     Non  enim  propria  mihi  illa  laus  eft  -,  fedadfapientifïi- 

agr     muml^cgem  pertinet  ,  graviffimofque  hujus  regni  Epifco- 

pos,  quorum  ex  mente  libellus  ille  eft  feriptus.,      Ego  fi  pri- 

vato  nomine  ejufmodi  fcriptum  edidiflem ,  à  zelotis  in  plura 

fruftadifeerptus  effem,  quamolim  velAclaeon  velPentheus 

*  Has  inter  a  fais  canibus  &  thiafotis.     Ne  nunc  quidem  poft  illa  tanta  no- 

r«n  Moli-mjna  fatjs  fecurus  Jateo.       Non  enim  défunt ,  qui  haerefes 

hunc^BpV  meas  adnotent ,  &  graviflîme  de  me  pronuntient.    E  Gallia 

fifeopum,   ad  Epifcopum  Bathonienfem  plures  Epiftola  *  venerunt, 

quampene  quibus egograviffime  aceufor,  Papifmipatronus.      ExHol- 

«otaii»jugu-ian<jia veftra vir doftus& bonus  ad  mefcripfit  9  damnare  fo 

;  I0*     non  pauca  in  eolibello,  quaedametiimtotoanimo  exfecra- 

JoCaufse  in-  T^    çK  enim  i0qUitur.    Quid  facerent  hi  cenfores ,  fi  aliqua_, 

■eniït   Lud,     7  ->  ^  Reois 

tfctii  fijius, 


78* 

Régis  tanti  rcrerentia  &  Ecckfiae  Anglican»  eosnon  tene- 
ret> 


S.  Scripturamfefolos  intelltgere  autumant  £ff  Patres 
contemnunt. 

EStgenushominum  ,  quifeputantfolosfapere  ,  folosin* 
telligereS.Scripturam,  folosefleEcdefiamDei,  &illurp  *  Calvini 
7reçuî<riov  Xolqv.     Ifti,  uniusviri,  *  maximiilliusquidemy  (èd 
errori  tamen  obnoxii ,  aucloritate  freti ,  ne pati  quidem  pof- 
funtfaéliffimorum  Patramnomina,  quorum  opéra  Deus  im- 
mortalisolimufuseft  felirifiïma.     Iftorum  unus  eft  Molinae-     îo. 
us,  Minifter  Parifienfis  ,  quemnon  puduitinquodamScri-*  in  Apoîo- 
ptofuo  *  B,  Cyprianum  appellareAnabaptiftam  ,  utrecen-g'a  pro  s. 
tis  haerefeos  infamia  Martyris  Chrifti  memoriam  macnlaret.Cœ"aP-f05 
Quidcommemorem  aufa  aliorum  fimilis  temeritatis  pfcnî/ï£!nt*  Tc <!"' 
Voluntenim  ifti,  Patres  **  ruifie  femipaganos,  imperitos**propatri. 
fcripturarum,  fatuos,  ftultos,  bardos,  impios.     Hinceft,bus  Apolo. 
quod  errores  Papiftieos  ita  oppugnant ,  ut  faepiffime  per  illo- giam  do- 
rum  latera  juguîum  prifcae  Eccîefiae  pétant.     Cafauhuus  in  ^Sj^nd 
ftolaadHeinjtum  Lond.  Non.  Ofloùr.  \6it.  [xum    fcri~ 

t     — pfit  ftrenuus 
21. 
An  2,1  i  eaux 

HTncomniaferemalorom  gênera  fcaturiunt,  hinc  pcftis-v*^j^*îat^ 
illateterrima  rixandi,  rupta  charitatisvincula  ,   &fidei t|iaeu^  Scri" 
ipfius  fundamenta  concmTa  ,  quod  minus  Antiquos  venere-venerus, 
mur.     Necvereordicere,  hanc  praecipuam  corrtentioniïtnjP«sbytcr, 
noftri feculi  caufam  effe  ,  quod  pleriqueTheologi  in  Magt- 
ftrorum  fuorum  verba  jurati  ,  horum  modo  Irbros  legunt  r 
nec quid  olim  erudita  vetuftasTenferit,  aut  quos  errores atque 
haerefes  damnarit  ,-   noverunt  ,  neqneetiamabaliisedoceri 
volunt:  quaearrogantiacumturpiinfcitiaconjunâa  ,  olins 
Neftorio  fœdifiimi  erroris  caufa  fuit  ,   &  multos  hodie  in  ab- 
furdiJîimasdifputationesabducit.     RudolpbntGualthews,  Théo- 
hgus  Tigurinuilr<ejmom  in  LocosCommunei  Pétri  Martyris.     Gual*     2,2., 

Fffff    3  tUro 


JWagiftros fuos  tantum  legunt* 


78  * 

thero  concimt  Gerardttt  johannes  T'offiur ,  Bijfertatione  de  tribus  Sym- 
bolis\  Subinde,/»^»/'/,  mihi  confliclandum  cum  ejusmodiin- 
geniis,  quxfolumfapiantexjuniorumrivis,  veteres  defpica- 
tuihabeant,  quiautajunt,  hominesfuerint;  qualihodieque 
aliud  quam  homines  fimus  ;  aut ,  ubi  de  hiftoria  temporum, 
veterumqueopinioneagitur,  mcliores,  quamipfos,  teftes 
habere  poffimus.  Ajunt,  vetuftatisdicla  faclaque  aliundo 
fatdifcere:  quippeeosfe légère,  qui'illoslegerinr.  Quod 
quid  aliud eft ,  quamalienisvidereoculis ,  faepecœcutienti- 
bus?  H<ec  non  nefciens  Hugo  Grotius ,  Jacobo  Laurentïo  Theohgo 
auftor  eft^nquadant  adeumEftftoU)  pro  Confeffwne  Beigica  ^etcrum 
2},  Chri/iianorum  Confejpones  légère',  pro  Inftitutionibuf  Calvini  ,  Vin* 
centii  Lirinenfis  Commonitorium  \  pro  Catechifmo  Urfini  ,  Cyritti  Cd- 
techefes  :  pro  aftti  Synodi  Dordraccn*  ,  Synedorum  llniverfaliunu* 
Atta. 

TJoluntatis  7)ivinœ  caufas  iriquimnt,  nec  diffenti- 
entes  in  rébus  abflmjtsjtmts  patîuntur* 

Ultis  quaeftionibus  hacc  Ci  refponfio  adhiberetur,  Detu 
\voluit)  non  tôt  hodielites,nedicamvitilitigationes  Ec- 
clefiam  exercèrent.  Non  vegrandia  conderentur  volumi- 
na  fuper  caufis  &  rationibus  divinae  voluntatis,  quae  prima 
omnium  eft,  &fupra  fe  nullam  habet.  Proteftantes ,  ve- 
ftram  fidem!  Quotiesnobis  excidit  aclos  ,  ut  Jurisconfulti 
*4*  dicerent,  proteKationi  contrarius?  Omnesenim,  &  alia_^, 
&hoc  inprimis  proteftamur  ,  in  Dei  beneplacito  acquie- 
feendum  elTe:  at  quotusquisque  demum  acquiefeit?  Caufas 
praedeftinationis  omnes  ,  &  finalem  &  materialem  &  for- 
malem  &  efficientem,  fie  enim  tricarijuvat&  perplexarier, 
accurate  cognofcerevolumus  ,  hoc  eu,  idvolumus  ,  quod 
Deus  noluit,  &  fiquispaulo  aliter  quam  nos  rem  putet, 
belligeramus  illico,  nec  difientientes  ,  etiam  in  rébus  abs- 
trulmimis,  &  mortalitatis  noftraemodum  exfuperantibus,pa- 
timur  :  multo  certe  minus  nocentes,  quam  ii ,  pro  quibus 
PaiHus  optaviteffe  anathema,  nobis  anatlacma  (une.     Nec 

Pauli- 


m: 


78J 

Pauîinustantumzelus  innobis  friget,  fed  Paulina  etiam  illa  4^# 
fobria  frugalisque  fapientia  defideratur.  Ac  in  libris  ejus 
latet,  in  labrisnoftris  natat:  cumin peclore ferveatimmen- 
fa  omnia  fciendi  libido.  Sed  minuatur  illa,  quar  inflat, duiTL» 
augeatur  iila  ,  quataedificat,  inquit  Auguftinus.  Akxander 
Morus  in  expUnatione  capiiù  jj.  ëfaia. 


Gravisjtma  quaque  arcana  Sapientw  T>ei  cuivis  e  po- 
pulo produnt* 

MUltiTheologi  officio  nunquam  fatis  fîdeliter  fe  defunclos 
putant ,  nifi  gravifiima  quaeque  arcana  fapientiae  Dei  cui- 
vis ex  imapopulifaeceexpofuerint  ,  nihil  quicquamreveriti 
7z  v-ty&pa  Tûv  JtacKTKOfAii/uvt  utloquiturCyrillusHierofolymi- 
tanus.  Hinc  il!ae  nonnullisinlocis  de  praedeftinatione  ,  de  l$* 
œternoDeiaddamnationemdecreto  ,  &u*milibusmyfteriis, 
etiam  inter  rudes  licerarum ,  &  fedenres  in  pergulis  fuis  artifi- 
ces, agitarifolitasquarftiones.  I[,Cafaubontu  Sxercitationibus  in 
Baronium.  Aquo  non  longe  abit  Ger ardus  Johannes  Voulus  Libro  dts 
RbetoricesnAtura;  Ridiculi  plane funt,  inquit,  Theologi,  qui 
Scholarum  fubtilitates  afferunt  in  umbonem  :  nec  raro  etiam 
ipfaartium  vocabulaefuggefto  popelli  auribus  obganniunt, 
nihil  penfihabentes  ,  ecquopopuli  frucludicant>  rnodoa^, 
plèbe  docli  aut  acuti  difputatoris  nomen  reportent.  A  t  aliud 
eos  docere  pofluntPatrum  rùv  <piho<ro(p(jï\zTu>v  nçy  êeo^cycejdTuv 
Homilia?>  quibus nihil  pjloçtKunpop  9  nihil ornatius,  magifque  ijf 
populare. 

Mfoderatiomm  infcribendo  de  Religionis  Çontrover- 
jïis  ferre  nequeunt. 

NOnomnes probant,  fcio  ,  meam infcribendo modera- 
tionem.  Suntenim  homines  ,  quipraeclare  de  Eccle- 
fiaDeinieritosfe  exiftimant,  fieaicripferint,  quaenemoTÂV 
«£  tmlicts  fit  leclurus»    Nam cum  (int  mulci  inter  Pontifïcios 

viri 


784 

yiri  optimi  &  (pAstXyJiçztfot ,  vix  tamen  aliquerrt  répcnas  tam 

patientem,  quimaledicaaut  farcafmis&  convitiis  plena  fcri- 

pta  légère  amet.     Memini  div  inum  virum  Thuanum ,  quum 

illifœpequorundamenoftrisfcripta  commendarem,  folitum 

i8t     reffcndere  ,  non  polTe  ferre  fe  illos  ,  qui  génère  fcribendi 

plus  deftruercnt ,  quam  doctrina  aedificarent.     Cafaubonus  in-» 

EpifïoU  ad Linge isbcmium  ,  Lond.propr.  Kal.  M  art,,  î£i  2.     ^uibtts 

aidai  lie  et  (equentia  ejusdem-i  adFrontonem  Ducaum  Jejuitam  feriben' 

tity  Lond, itidem  %>Kal.  Novembr.  1611.     Tua  amicitia  mihi  far* 

*Carauboni  ta  tecla  manebit  ,  fi  feriptum    *    meum  comparaveris  cum_. 

Epiftolam    Anticatonibus ,  **  Theatris  Antichrifti,  Myfteriislniquita- 

nemFD°uncï-t,s'  &  id  genusaliishominum,  qui,  utolim  Auguftinusdice- 

nm  intcin-bat>  deftruunt aliéna  melius,  quam  propria  tuentur. 

ge,  de Apo- 

logiatommuni  Jefuitarum  nomine  Lutetiae  édita. 

**     Tetrum  Molinseum,  Nie.  Vignierium,  &PhU.  Mornxum  notât  Cafau- 
b®nus. 


2P»  tfheologkd  nofant  ab  aliis  traBari. 


3S 


OtaemeaeintresEvangeliftasconfe&aefunt,  utfcis.  RC- 
ftatquartus,  inquemaliquid  notabo,  fimul  meamino- 
ribuscuris,  quarimperfeftaîjacent,  abfolvero.  Sed  non_i 
eft  e  remea  ,  utid  opus  prodeat  ,  quamdiuinGalîiis  vivo. 
Namquibusunicum  ftudium  eftTheologiae  ,  nolunt  eama 
nobisattentari.  Deindequxdamdicendaeiîent,  quacadpa- 
îatumnonfunteorum,  qui  hic  facra  curant ,  &  quos  ofTen- 
dere  non  fatis  tutum  eft.  Hugo  Grotiut  in  Epiflola  MS,  adGerar- 
dum  Jobannem  Vojfium ,  LutetU  Kal.  Aug.  i6lf.  Pertinet  bue  $ca- 
ligeri  Epigramma  adjacobum  Auguflum  Ihuanum,  Notas  in  Novunu» 
TejlamentHm  efflagitantem  : 

*  0  Mufas  &  nos pariii  tomplexus  antore  f 

Mufarum  &  noflrum  dulec ,  Thuane ,  dee m  \ 
Pro  quo  non  dubitem  tôt  as  ex  ordine  noftes , 
Noftibtts  &  tôt  os  ctotinHArc  die  s  ; 

&14 


7l$ 

Ghidme  divim  vélo  fummota  filent  il 

Legu  sfyo/lothct  rangera  j'acrajubes  f 
Eue  profanorum  maculas  abolere  parantem 

Impatiens  vert  non  tulit  invidia, 
Scilicct  in  vero  verum  patienter  amabunt , 

Qui  verum  in  nugù  non  potuerepati, 
iUerumfi  liue  fua  prœftringit  ocellos 

Sol  meus ,  vret  eos  Sol  meus  ignefuo.  }  U     . 

Plura  in  banc  rem  Thomas  Erajlus,  Dotlor  Medicus ,  fedtn  Iheologicis, 

auodiniUo  ordine  rarius ,    *    haud /éviter  verlatus  ,    Prcefationeittnt*teTt:tz'' 
7      _.  f  ^  ••  7       t     «  -nr  .         ■  #.'   i     leum,  eFro- 

Iratlatum  de  Sxcommunicatione  /idverjus  Bezam.       Cm  aicenjendus  teftantium 

acerrimi  virjudicii  Petrtts  Cunaus ,  Prolegomenu  in  librum  j,  de  Repu-  numéro  très 
blica  Hebraorum.  tantum  Me- 

dici  nobis 
occurrunt,  faiptis  Theologicis  infignes  ;  Joachimus  von  Watt,  vulgo  Vadianus,  Medi- 
cusHelvetius  ;  Jonas  Porracus,  Medicus  Rothomagenfis  ;  &  Ludovicus  Molinscus  Londl- 
nenfis ,  Presbyterianarum  partium  nupertibicen. 


Disjtdia  in  Religione  ab  iis  ortd¥ 

MIfererepios,omnes  débet  hujusfeculi>quo  non  aliud  dis- 
fidiisgraviusacpertinaciuslaboravit  ,  Paftorum  magis      52, 
culpa  ,   quamRegumaut  Principum  ,  utreclenotavitillu- 
ftrifïirjius  Elcclor.Palarinus    *    in  fuis  ad  liberosCodicillis,*  Fridericus 
quosoperaepretiumeft  ab  omnibus  Ecclefiae  amantibus  legi,i"-cujus  e- 
atque  adeo  edifei.     Hugo  Grotius  in  prtjlantijfimo  opère  de Imperio  j°glum  ha; 
fummarum  Poteflatum  circafacra.  Thuanun» 

Haec  Germanise  mala  (conteutiones  de  cœnaDomini)not\  Hifl.lib.»?*. 
aliundeoriginem  habent,  quamab  arrogantia  &  ambitione  **  Avariti- 
**  Theologorum  ,  quos  fi  quis  bonus  vir  ad  modeftiamrevo-am  ,    am- 
careconerur,  aut  fui  ofîicii  eos  placide  admoneat,  automni-     ?j, 

G  S  fi  8  S  buS  bitionem,&: 

audaciam, 
Theolo^orii 
virtutes  Cardinales  vocat  JacobusBongarfius,  antiqure  virtutis  vera    effigies,  in  quadara 
adjoachimum  Camerarium  Joachimi  filium Epi-Qola,  ubi  de Johanne  Serran©  Theclogo 
Biftorici  Regii  titulo  &  fiipendio  au£to, 


H6 

bus  ipforum  decretis  non  fubfcribat  ,  ftatim  implacabile  * 
»  *}«**««•  oJmm  ddverlusipfum  concipiunt,  &>quibuscunque  modis 
?anchthon|poflunt,  perniciem  ipfî  machinantur.  Hubert™  Languettuy 
«ortfecon  (phii'lPP°  Mornto  Plejfiaco  fummopere  Uudatus  )  in  Epî/to/a  ad  Phi- 
finio  ,  \xxcl'WHMfy<ineMM)Vîenn*7.Mdji,  IJ74. 
verba  pro- 
tulifTe,   quae 

MelclÙorAdamusait  repofitafuiflTeàStrigelio:  Cup/o  ex  hac  vttf  m'igrare  propter  duas 
taufts,  utfruar  dtfiderat»  conficclu  FÎût  Dci  & '  cœlejïts  BccUfi*  \  de'indcut  libérer  nb  tmma~ 
tt/buî  ($  implacabf'iibiis  odits  Tbeologorum* 


Quibus  in  locis  dominantur,  ex  iis  alios  àfe  dijjèn- 
tespelfunt. 


GErmania  pacata  effet,  nifi  eam  fuaambitione&arrogan- 
tiaturbarent  Theologi  :  abiis  enim  perfuafusEIedtorPa- 
*Ludovi  latinus  *  pleraque  acla  fandlifïïmi  fui  parentis  refcindit,  & 
cus)Pr:deri<-ejusmernorjarn)  quantum  in  fe  eft  ,  conculcat.       Pellitex 
ÎL^iS??  Ecclefiis&Scholisinnumeros  virosdoclos  **  &pios  ,  quos 
lius  »johan-ejus  parens  magno  ttudio  ad  fe  pellexerat.     Audio  eos,  qui 
nis  Cafimiri  pelluntur,  feptingentorum  numerum  excedere.    Pelluntur 
frater.        praeterea  adolefcentuli,   quosfuapecunia  inliterarum  ftudi- 
isalebat  pater.    Ea  autem  feveritatc  (utnihil  duriusdicam) 
w  in  his utiturPrincepSjUt  miferi  pueri  rcrum  omnium  inopes>&  igna- 
j  -      ri  quo  fe  recipiant,juflï  fint  ftatim  excedere  e  Scholis,in  quibus 
fuît  Jehan  habitabant,&ne  quidem  obolus  eft  ipfis  datus  ad  viaticum.Pu- 
nés  Vosfm3,blicaeviaeinhactotaviciniarefertaf:  funt  miferis  illis  homini* 
in  DioccefibUSï  quifereomnesconfugiunt  atUlluftriffimiim  Principem 
Hecnf^lbCpa Johannem  Cafimirum,  quirecipitquotquotpoteftj  eosve- 
flor,lGerar-ro  ?  quibus  in  fua  ditione  profpicere  nonpoteft ,  profequitur 
di  johannis  yiatico.      Come$  Johapnes  Naflayienlis.  fe  etiam  erga  pluri- 

parens  .    &  ITIOS 

magni    li'ar 
aci  syu?. 


ni, 

mos  benefîcum  èxhihef.  Ego  profe&o  de  his  rébus  fine  fum- 
mo  dolore  cogitare  non  poflum.  Languetus  in  Bpîfloiaad  Phi* 
llp,  Sydneium  t  Francâf.Aon.  Oftobr,  1)77. 


Çalvintis  &  ejus  difiipuli  à™*^.  $£ 

EFferumfuitNoviodunenfisDodorisingenium,  adimpe- 
ria    potius,  quam  ad  obfequium  natum  $  in  adverfarios    *  Peerus 
*  ferox&implacabile.     Breviteo  Pclidaeftomachus.     Qua?Paulus  ve» 
veroipfumfecutaeftcurba  ,  cum  dodtrinaDodlorisquoque^|erius  in 
fuis  mores  avididime  imbibit.       Cafpar BarUus in Fide  bnhlli , j^  àuiœ 
fîve  Bpiflola  Par&netica  ad  Batavia  Ordinef.       In  évident  mentefn  Ar-  p0loniac  Ba' 
noldus  Poelcnburg  in  Epijlola  ad  Cbriftianum  Hartforckerutn ,  Rotcrod.  ronem.Stut. 
2j.Fekr.i6f9.       Utinam Calvinus,  quimagnisalioquidoti-      37. 
busingenii,  eruditionis,  eloquentiae,  ornatusfuit,  mode-garc)i3C  »«.' 
rationis  quoque  laude floruiffet  !  majorem  certe gratiam  apudJ11.11"'  If  ,u 
Deum  pariterhominefque  obtinuiflet  :  uberiore  cum  fructu^'f    *Lk- 
Reformationis  arduum  opus  promoviflet  :  reliquifîet  àifc'x- tum  dijtuU- 
pulosiis,  quinuncfunt,  multomeliores  :  deniqueeajecis- >•">«•<*/<<« 
fecfundamentaconcordiae ,  quibusnixa  domusDeibenefir-?*'™*''*'* 
mataacftabilita  permaneret.  ryST'tf 

pngnant,  IL 
htâus  optîmt  fratris  ftoflri  (§  firvi  jfESU  CHRISTI  *fob,  Calvini  ,  quem  pcfiremo  ed/~ 
d'tt  de  Eucharijiia  •  paulo  eutm  dnrins  nl'nuLï  vidcrur  iccutut  ,  dico  in  eos,  qui  et 
nabis  dijjentimtt,      Auiivt  vira  prudentes  deplorare   ectitictxm. 


Bç^a  in  Nous  ad  Novum  Tefiamentwn-j 

VTïfî  quis  fepties  tuas  Novi  Teftamenti  editiones  emat ,  ne* 
•*"Vciet,  quidajasaut  quid  neges*  MeminiTypographum 
eruditumHieronymumCommelinum  hoc  mini  antedecen-     ,g^ 

Ggggg    x  nium 


785 

nium  dixifle  ,  quod  crebra  mutatione  confilii  hoctandemj 
adeptuses  ,  utpluriminihîli  faciantNovumTeftamentum_i 
literalaefum  atquefenfuflexiloquum»  Etolim  quidam  Do- 
dorCantabrigienfis  mihi  retulit  ,  quod  Cantabrigiae  plures 
averfatifuntReligionem  >  dufti  perte  ad  credendum,  quod 
Novura Teftamentum  depravatum  eft ,  ficuc  per  Ed vvardum 

*  Fuit  isHe.Livelejum,  *  quod  vêtus  «keratlïm.     Job Anne s  Druftus  inEpi- 

braicx  lin- ftola  ad  Theodorum  Bezam MS. 

gux     apud • 

Cantabrigienfes  olim    ProfefFor, 


FINIS, 


PARAL- 


Delà 

Pratique  de  /'  Eglife  ancienne  >    <^ 

de  celle  des  Protejlans  de  France 

dans  /'  exercice  de  leur 

Religion, 

PAR. 

M    COLOMIE& 

Selon  l'édition  qui  a  parue 
Anno  M,  DC,  LXXXII, 


79o 


Parallèle  de  V  Egiïfc  ancienne 


^^^|^ê^Jl^l&i^Ji^|^]|^i|©,t^ 


v**! 


^&y. 


^ 


s®! 


^i  W^lW^t  S®<8Îm®  K^Éi  iiH 


41« 


PARALLELE 


De  U 


Pratique  de  l'Eglife  ancienne ,  e»  de  celle 

des  Protejiansde  France  dans  l'exercice 

de  leur  Religion. 


L 


1. 

Es  Eglifes  anciens  Chrétiens  avoient  des  Autels  -7  fepa- 
roient  le  Clergé  du  peuple  $  les  hommes  ,  des  fem- 
mes; &,  en  quelques  endrois  ,   comme  remarque-» 
*Traa*ff.Origéaj,  *  les  femmes,  desfilles, 
in  Matttw-  Les  Temples  des  Proteftans  de  France  font  fans  Au- 

«m.  tels  5  &  ne  feparent  ni  les  Minières,  du  peuple }  nileshom- 

4l*    mes,  des  femmes,-  &  moins  encore  les  femmes,  des  filles. 

II. 

DansTEglife  ancienne  le  Ledteurétoit  confacrépar 
des  prières ,  &  par  quelques  cér  émonies. 

Parmi  les  Proteftans  de  France  le  confiftoire  choifîc 
un  homme  capable  de  lire  j  &  le  fait  enfuite  monter  en  chai- 
re fans  autre  cérémonie. 

III. 
Dans  l'Eglife  ancienne  on  lifoit  le  livre  de  Baruc, 
&rEpitredeJérèmie,  que  l'on  tenoit  pour  Canoniques ,  & 

Ion 


1$  de  celle  des  Prôteftdns  de  France,  yçi 

I'onrejettoitrApocalypfe;  comme  il  paroîtpar  un  des  Ca- 
nons du  Concile  de  Laodicée:  quiétoit   un  Concile  provin-     4^ 
cialàiavérité  ,  mais  qui  tenoit  lieu  de  général  ,  pour  avoir 
été  confirmé  par  le  Concile  Oecuménique  de  Calcédoine ,  & 
par  l'Empereur  Juftinien. 

Parmi  les  Proteftans  de  France  on  lit  V  Apocalypfo  » 
que  l'on  reconnoît  pour  Canonique  ,  &  l'on  rejette  le  livro 
deBaruc  &  l'Epitre  de  Jérémie. 

IV. 

Dans l'Egîife  ancienne  on  lifoit  le  vieux Teftamenr, 
fuivantla  verfionde  feptante,  autorifée  par  les  Apôtres. 

Parmi  les  Proteftans  de  France  la  Traduction  dont 
onfefert,  que  Ton  nomme  faite  fur  l'Hébreu  ,  n'eft  qu'un     44. 
mélange  de  lavulgate,  des  interprétations  dequelquesRab- 
bins,  &  de  la  verfion  de  François  du  Jon  >  Théologien  de-» 
Leyde. 

V. 

Dansl'Eglife  ancienne  on  ne  lifoit  du  vieux  &  du 
Nouveau  Teftament,  que  la  valeur  d'un  chapitre. 

Parmi  les  Proteftans  de  France  le  Lecteur  en  lit  dix 
ou  douze,  quelque  fois  avec  un  peu  de  chagrin. 

VI. 

Dans  l'Egîife  ancienne  le  Lecteur  ne  commençoit 
à  lire,  que  lors  que  le  Clergé  ,  &  le  peuple  étoient  venus;     a^ 
comme  on  le  peut  conjecturer  du  célèbre  paflfage  de  S,  Ju- 

ftin*  *  •Apolog. 

Parmi  les  Proteftans  de  France  à  peine  y  a-t-il  dix  prima,  qu» 
perfonnesaflemblées  ,  que  le  Lecteur  monte  en  chaire  ;  fifaifo  fecun- 
bienque  ceux  qui  viennent  en  fuite  n'entendent  l'Ecriture^, da  dicitur. 
que  fort  imparfaitement  ;  troublant  même  l'attention  de» 
ceux ,  qui  font  venus  les  premiers. 

VII. 
Dans  l'Egîife  ancienne  le  Pafteur  faifoit  une  exhorta- 
tion au  peuple,  furce  que  l'on  avoit  lu  de  l'Ecriture  j  &lepor- 
toit  à  pratiquer  les  enfe ignemens  ;  qu'il  venoit  d'ouïr,  46". 

Parmi 


47« 


79  2<  PAtoUe  de  /'  Eglife  ancienne 

Parmi  les  Proteftans  de  France  le  Miniftre  prend 
deux  mots  de  texte,qu'il  épluche  fort  au  long  j  &  fou  vent  mê- 
me d'une  manière  peu  proportionnée  à  Ton  auditoire.  Il  fi- 
nit en  fuite  par  une  courte  Exhortation» 

VIII. 

Dans  I'Eglife  ancienne  on  faifoit  quelquefois  le  Pa- 
négyrique delà fainte  Vierge  ,  de  faines  Apôtres&defaints 
Martyrs. 

Parmi  lesProteftans  deFrance  cesPanégyriques  font 
inconnus  j  &  ce  que  l'on  y  dit  de  la  Vierge  ,  des  Apôtres,  & 
des  Martyrs,  eftfi  vague  &  fi  indéterminé  que  les  peuples  n' 
en  font  ni  touchées  ni  inftruits. 

IX. 


Dans  I'Eglife  ancienne  les  Prières ,  ou  les  Collectes 

*llfautenêtoient  pour  T ordinaire  afles  courtes.     *  Je  n'excepte  pas 

PriérÏÏe*  même  la  générale,  que  l'on  faifoit  après  l'Exhortation  5  dans 

confecrati.  laquelle  on  prioit  pour  toute  forte  de  perfonnes,  même  pour 

on,  qui  étoit  les  ennemis  de  I'Eglife. 

fort  longue,  Parmi  les  Proteftans  de  France  on  fait  une  priéro 

comme       g^.  jonp-ue     apr£s  ie  Sermon  i   dans  laquelle  bien  loin», 

nous    1  ap-  ,  .     °  .  r  .  #"  1     •  »• 

prennent     "e  Prier  pour.Ies  ennemis,on  fulmine  toujours  centre  eux, 

S.  Jurtirt  X 

dans  fa  pre- 

miére  Apo-  Dans  I'Eglife  ancienneon  chantoit  les  Pfeaumes  en 

logic^mefiprofej  &  bien  qu'Apollinaris  les  eût  mis  envers  ,  ils  ne  fu- 
mai   nomeercntjamajsrCçCus. 

&  sfe  chr e>  Parmi  les  Proteftans  de  France  on  chante  les  Pfeau- 

fofto'me iràumes  en  vers  j  delà  verfion  de  Clément  Marot,  &deTheo- 
5.  libre  dudoredeBéze. 

facerdoce,& 

dansl'Homiliç  27.  fur  la  première  luxCojinthiens,  A  l'imitation  de  I'Eglife,  Marc  1' 
hérétique,  difciple  de  Valentin  prioit  ausfi  fort  long  tems  ,  célébrant  T'  Euchariftic, 
comme  remarque  S,  lre'nee  dans  S.  Epiphane,  héréfie  34. 


XI. 
*  ub  de  rjans  I'Eglife  ancienne  on  parloit  proprement,com- 

medit  Agobard  ,  *  plutôt  que  l'on  ne  chantoit  ,  afin  de  fo 
pouvoir  édifier  mutuélement.  Parmi 


Cantu  F.c- 
cleliafHoo 


#  de  celle  desProteflans  de  France.  7pj 

Parmi  les  Proteftans  de  France  on  chante  d"  une  ma-     4pt 
niere ,  qui  gueres  propre  à  édifier, 

xn. 

Dans  1  EgHfe  ancienne  on  commençoitla  célébra» 
tion  de TjEuchaniiie  par  une  Prière  fort  longue  ,  qui  con- 
facroir.  le  pain  &  le  vin. 

Parmi  les  Proteftans  de  France  on  commence  par 
quelques  paroles  de  S.  Paul,  qui  ne  font  rien  moins  qu'une-» 
Prière  de  consécration. 

xnr. 

Dans PEglife  ancienne  le  Pafteur  ayant  confacré  le 
pain  &  le  vin  ,   les  Diacres  préfentoient  ces  Symboles  au      50. 
peuple. 

Parmi  les  Proteftans  de  France,  ceux,  que  l'on  ap- 
pelleDiacres,  ne  communient  jamais  le  peuple. 

XIV. 

Dans  l'Eglife  ancienne  ondonnoit  IEuchariftie  aux 
mouransj  comme  le  juftifie  l'exemple  de  S.  Ambroife,  qui, 
au  raport  de  Paulin  dans  fa  vie,  reçeut  la  communion  de-» 
la  main  d'Honoré,  Prêtre  de  Verceil,  un  moment  avant  de 
mourir. 

Parmi  les  Proteftans  de  France  on  eft  Ci  éloigné  de-» 
cette  pratique  ,  qu'une  grande Princefle  (ceftjaqueline de  *  Thuanw 
Longvi  *  Duchefie  deMonpenfier)  étant  au  lit  de  la  mort, ad  a,  tjéi. 
&  ayant  demandé  à  communier  un  Miniftre  nommé  Malot     5 l* 
leluy  refufa  abfolumentj  fe  perfuadant  avec  Calvin  i  Quo 
c'étoit  une  chofe  foie  &inutile  de  communieras  mouransj 
car  c'eft  ainfi ,  que  Calvin  parle  dans  fa  fameufelnftitution. 
*  En  quoy  il  n'a  pourtant  pas  été  fuivi  par  de  Beze  ,  fcH**Lir,4.<y^ 
cher  collègue  ,  dont  voici  les  termes:  **  Au  commencement^-  3^ 

de  l'ancienne  Eglife  c'étoit  la  coutume  d 'envoyer  VEucbariftieparles'    J>-     ' 
Diacres  aux  malades  abfens  ,  ans  quels  ,  je  ne  doute  pas  ,   que  cela      s   * 
ri  apportât  une  grande  confolation.     Je  deft rerois  fort ,  que  cette  cou- 
tume fut  remife  en  ufage.       Calvin  luy  même  n'a  pas  toujours 

Hhhhh  blâmé 


7p4  Parallèle  de  /'  Eglife  ancienne 

$x.  blâmé  la  communion  des  mouraus ,  comme  il  paroit  par 
faLettreàGafparOlévian,  Théologien  d'Allemagne,  en», 
datte  de  l'an  ir  d  j. 

Dans  l'Eglife  ancienne  onfiniflbit  la  communion  par 
îaDoxologie,  Gloria  Vatriy  ou  par  quelque  autre  femblable. 

Parmi  lesProteftans  de  France  avant  l'action  de  grâ- 
ce on  fait  chanter  à  genoux  le  Cantique  de  Simeon;  qui  n* 
a  pas  grand  raport  à  cette  fainte  cérémonie.    Aufïi  n'ai-jo 
trouvé  dans  toute  l'antiquité  ,  qu'un  feul  exemple  de  cette-» 
pratique»     C'eft  celui  d'une  fille  nommée  Théocîifte,  *  qui, 
f ,        ayant  vécu  trente  cinq  ans  dans  un  defert  ,  vint  à  recontrer 
*Mctaphra  unChafteur  ,  quelle  pria  de  lui  aporter  la  Communion  Y 
ftesapud  su.  année  fuivante.     LeChafTeur  la  lui  ayantaportée  ,  elle  la_, 
rium  die  io.rereut  avec  refpeCt  5   après  quoi  elle  recita  le  Cantique  do 
Novembris*Siméon&  mourut. 

XVI. 

Dans  l'Eglife  ancienne  on  batifoit  en  plongeant  dans 

Ieau,  afin  que  les  fidèles  fuflent  enfevelis  avec  Jefus  Chrift, 

*Rom.5.4.comrneditS.Paul,  *  parleBatefme. 

&GoloiT.2.  Parmi  lesProteftans  de  France  on  ne  fait  ce,  que~> 

,2'  c'eft  que  de  plonger  j  &  l'on  fe  contente  de  jetter  quelques 

goûtes  d'eau  fur  le  vifagedeTEnfant. 

XVII. 

Dans  l'Eglife  ancienne  on  batifoit  en  plongeant 
trois  fois  j  &  Ion  tenoit  pour  Hérétiques  les  Eunomiens,  qui 
ne  plongeoient  qu'une. 

Ace  conte  >  les  Proteftans  deFance  feroientpîus 
Hérétiques ,  que  les  Eunomiens,puis  qu'outre  qu'ils  ne  plon- 
gent point  du  tout  >  ils  ne  verfent  de  l'eau ,  qu'une  fois  fur  lo 
viïa-ge  de  l'Enfant. 

xvnr. 

Dans  l'Eglife  ancienne  lesDiacres  a  voient  le  pouvoir 
debatifer. 

Parmi 


54. 


£f  de  celle  des  Proteftans  de  frdnce.  jçf 

Parmi  les  Proteftans  de  France  ceux  ,  que  l'on  ap- 
pelle Diacres,  n'oferoient  le  faire» 

XIX.  „, 

Dans  l'Egîife  ancienne  on  béniflbit  le  peuple  au 
nom  du  Père  ,  du  Fils  &  du  S.  Efprit. 

Parmi  les  Proteftans  de  France  on  donne  une  Bé- 
nédiction à  la  Judaïque  j  dans  laquelle  il  n'eft  fait  mention-, 
ni  du  Père,  ni  du  Fils,  ni  du  S.  Efprit» 

XX. 

Dans  l'Egîife  ancienne  il  y  avoit  des  Jûfnes  réglez 
&  de  Jûfnes  extraordinaires.  Mais  les  uns  &  lesautresnes* 
obfervoient  jamais  le  Dimanche;. 

Parmi  les  Proteftans  de  France  il  n  y  a  point  de  JuTneî 
reglez.lls'y  en  voit  d'extraordinaires,que  l'on  obferveméme 
le  Dimanche.    Ceft  ce  qui  fe  pratiqua  l'année  87.  trois  ou     f& 
quatre  Dimanch  es  de  fuite ,  en  quelques  villes  du  Royaume, 
fur  un  arrefté  d'un  Synode. 

XXI. 

La  Hiérarchie  a  toujours  fubfifté  dans  l'Egîife  depuis 
fonétabiiflement  ;  &  quelque  perfecution  ,  que  celle-ci  ait 
foufferte ,  ellenes'eft  jamais  veûe  fansEvefques ,  fansPre- 
flres&  fans  Diacres» 

Parmi  lesProteftans  deFrance  cetteHierarchie  eft  abo- 
lie 5  &  fi  S.  Chryfoftome  revenoit  au  monde,iî  ne  manqueroit 
pas  de  secrier  encore  avec  fon Eloquence  ordinaire:  Penfez  #Homi|  lf 

*  vous  y   dites  moi  y  qu'il '  fuffife  de  dire,  quils  [ont  Ortodoxes ,  /*»-inF.pift.ad  ° 
dant  que  la  Hiérarchie  nefubftfte  plus?  Jgue  leur  fervira  leur  creatt-      5-7. 
ce ,  s  ils  négligent  l'or dinationl  **  Crojts  moi  Fidèles ,  il ne  faut  pas  Ephef. 
moins  combattre  pour  l  ordination ,  que  pour  U  fou  **H  e  n  ryDod- 

vvcl,  Protc- 

Hhhhh    z  XXIL{Yntd'An- 

gletcrrc  , a 
publie  un 
Livre  ,  qui  a  fait  grand  bruït  ,     dans  lequel  il  prouve, qu'où  il  n'y  a  point  d'Ordination 
Epifcopale  il  n'y  a  point  de  véritable  EghTe,  poiat  deMiniftéie  ,  point  de  Sacremens& 
point  de  fa  lut. 


y$é  Parallèle  de  ï  Bglife  ancienne  (fe, 

XXII. 

Les  anciens  Chrétiens  faifoient  le  fîgne  de  la  Croix 

en  toutes  fortes  d'occafions.     Ils  marquoient  même  ,  dit  S. 

**  Lîbris  cyrilie  d'Alexandrie  *%  leurs  portes  &  leurs  maifons  de  ce 

contrajuha  figne]a>  (ant  jjs  \>  aVoient  en  grande  vénération. 

nunX  Aujourd'hui  les Proteftansde France lont dans  une 

*       telle  averfion  ,   qu'ils  tiennent  pour  des  fuperftitieux  tous 

ceux ,  qui  le  font. 

XXIII. 
Dans  l'Eglïfe  ancienne  on  ne  fe  marioit  point  pen- 
dant le  Carefme  j   fuivant  un  Canon  du  Concile  de  Laodi- 
cée. 

Parmi  les  Proteftans  de  France  l'on  fe  marioit  en  Ca- 
refme, avant  laDéclaraiion  du  Roy. 

XXIV. 

DansTEgîife  ancienne  la  Clergé  faifoit  les  fondions 
defon  Miniftêre  en  habits  blancs. 

Parmi  lesProteitansdeFrance  ks  M  iniftres  prêchent 
avec  des  robes  noires» 


F    I    N. 


LET- 


LIT  T  T  "D  I? 
JQi    1     i    n  th 

DE 

M.   COLOMIES 
M.  JUSTEL. 

Touchant  1  Hiftoire  Critique  du  Vieux  Te- 
flament  du  Père  Simon. 


798 


LETTRE  DE  M.  COLOMIES 


LETTRE 

M    JUSTEL 


Monfîeur, 


J'Achetayil  y  a  quelques  jours  lafameufe  Hiftoire  Criti- 
que du  Vieux  Teftament  ,  faite  par  le  Père  Richard  Si- 
mon, &  imprimée  à  Amflerdam  depuis  quelques  mois. 
Comme  cette  édition  eft  plus  exacte  &  plus  ample  que 
les  précédentes,  jel'ay  lue  avec  afTez  de  foin,  &  y  ay  trouvé 
d'abord  une  Préface  Apologétique,  dont  l'auteur,  quoyque 
l'onendife,  ne  peut  eftre  autre  que  le  Père  Simon.  Bien-, 
qu'il  ait  pris  à  tafche  des'ydeguifer ,  &  d1  y  parler  en  Prote- 
ftant  ,  ileftaifé  de  le  reconnoiftre  à  fes  manières;  &  pour 
peu  qu'on  ayt  lu  fes  autres  Ouvrages,  où  il  paroirt  fous  divers 
noms  &  fois  diférentes  formes  ,  on  n'aura  pas  de  peine  à 
tomber  dans  monfentiment.  Parmy  plufieurs  perfonnes 
qu'il  maltraite  dans  cette  Préface,  j'ay  efté  furpris  de  m'y 
rencontrer;  d'autant  plusquedans  ma  Lettre  à  M.Claude, 
aufujetde  laquelle  il  me  calomnie,  jen'ay  parlé  de  luy  qu' 
avec  grande  eftime.  Ainfi  je  ne  puis  deviner  d1  autre  caufo 
de  fon  chagrin  à  mon  égard  ,  que  les  louanges  que  j'ay  don- 
nées à  M  Vojjiui  en  plufieurs  endroits  de  mes  Livres.    Et  c'eft 

ce 


A    M.  JUSTEL.  799 

ce  que  le  Père  Simon  luy  m>efme  fembJe  avoiier,lor$  qu'  il  dit 

que  dans  mes  petits  livrets,  comme  il  les  appelle,  jeneparlepres' 
que  d'autre  chofe  que  du  grand  Fojftus,  D' OÙ  ce  bon  Père  con- 
clut, par  unejuftefle  de  raifonnement admirable,  que  je 
fuis  un  auteur  kjufteprix,  tf  gagné  par  M.  Votftuspour  faire  des  Li- 
vres. Il  eft  vray  ,  MONSIEUR,  que  j' ay  rendu  plusd'uno 
fois  juftice  au  mérite  de  cet  excellent  Homme  j  &que,quel- 
que  foible  que  fuft  ma  voix ,  je  n'  ay  pas  laifle  de  la  mêler  par- 
my  celles  detantdeSavans  qui  l'ont  couronné  de  leurs  élo- 
ges. Si  ces  louanges  déplaifent  au  Père  Simon  ,  je  ne  puis 
qu'y  faire  -,  Je  ne  fuis  pasrefclu  de  changer  de  ftile  pour  1' 
obliger:  Tout  ce  que  je  puis  luy  promettre,  c  eft  que  fi  à 
force  d'eftude  il  devient  aulîi  habile  homme  queleft  au- 
jourdhuy  M.  Voflius,jeluy  donnerayavec  joye  les  mefmes 
éloges.  Surcequilditque/V/"//^»»^^^^;'»^^^,  &  ga. 
g»éparMt  Vvffws  pour  fi ire  des  Livres  ,  il  me  feroit  fort  aifédo 
récriminer  :  Mais  je  fais  gloire  d' imiter  cette  Religieufe  Pay- 
enne  ,  qui difoit  autrefois  à  AIcibiade?  qu'elle  n' eftoit  pas 
faire  pour  maudire,  mais  bénir.  J'en  dis  autant  au  Pero 
Simon  5  qui  aprendra  par  mes  Raretez  d'eftude,  parmes 
Notes  fur  Quintilien,&  par  mes  Obfervations  Sacrées,  que  fi 
j'ay  loué  M.  Voftiusen  quelques  endroits,  je  l'ay  repris  libre- 
ment en  d'autres  :  Preuve  évidente  que  je  ne  fuis  pas  (1  efclave 
de  Tes  fentimens  que  ce  bon  Père  fe  l'imagine. 

Après  cette  Préface  Agologétique,  j'ay  parcouru  les 
petites  notes,  qui  retrouvent  au  bas  des  pages  de  l'Hiftoiro. 
Bien  q ue  ces  notes  foyent  fans  nom  d' auteur ,  je  n'ay  pas  eu  de 
peine  à  y  reconnoiftre le  Père  Simon,  qui  y  fait  le  mefmo 
perfonnage  que  dans  la  Préface ,  &  qui  femble  ne  s'y  eftre  ca- 
ché,que  pour  avoir  lieu  d'adoucir  onde  retracler  plus  libre- 
ment plufieurs  chofes,  qui  luy  paroiftoient  trop  fortement  di* 
tes  ou  peu  fotiteniies.  Quoy  qui  en  foit ,  j' ay  lu  ces  remar- 
ques avec  plaifir. 

Je  viens  maintenant.MONSIEUR  ,  à  F  Hiftoiro 
mefme,fur  laquelle  j'ay  fait  diverfes  obfervations,moins  pour 
réfuter  le  Père  Simon,  que  pour  illuftrer  fon  Ouvrage.  Dés 
rentrêc>  ce  Père  fait  une  faute  qui  luy  eft  commune  avec  bien 

des 


$oo  LETTRE  DE  M,  COLOMIES 

desSavans.  C'eft  lors  qu'il  prétend  que  Sunia  &  Freteîa ,  à 
qui  S.  Jkrème  écrit  ,  ayent  efté  des  Femmes.  Cependant 
voiçy  ce  qu'ont  d' anciens  Manufcripts  au  devant  del'  Epitro 
que  cite  ïe  Père  Simonfibarijfimis  Fratrïbus  Sunia  £T  FreteU.  Le 
premier  qui  m' a  fait  prendre  garde  à  cela ,  &  qui  m' a  tiré  en 
mefme  tems  de  l'erreur  où  j'eftoîs  avec  beaucoup  d'autres,e(l 
M.Fermnd,  Avocat  au  Parlement  de  Parti  ,  qui  vous  eftfans 
douteconnu,  &  qui  nousadonné  une  Paraphrafe&  des  Re- 
marques fur  les  Pfeaumes  qui  font  préférables ,  à  mon  avis,  à 
toutes  celles  quenous  avons. 

Pag,  ia*  Le  Père  Simon  parlant  en  fuite  aflezau  long  du  célè- 

bre ManufcritdeM.de  Béze,  quifevoid  aujourd'  huyà  d*n- 
brtgêy  m'a  fait  fouvenir  d'une  remarque  que  j'ay  faite  il  y  a  long 
tems.  Ceft  que  ce  Manufcrit,  auiïi  bien  que  le  Codex  CUro- 
«^««««.rdeMeflïeursDuPuy^ui  en  fait  l' autre  partie,saccor- 
de  ordinairement  avec  les  citations  de  S.  Irenée.D'où  )  i  nfére 
qu'ayant  efté  trouvé  à  Lion,  au  Monaftere  qui  porte  le  norru 
de  ce  S.  Doéteur ,  comme  le  dit  M.  deBeze,  cepourroit  bien 
avoir  efté  fon  exemplaire,  ou  pour  le  moins  une  copie.  Co 
pieux  Solitaire  du  voifinage  de  M.  l'Evesque  de  S.Jfapb,  qui 
nous  a  déjà  donné  de  favantesDifiTertations  fur  S.  CyprUn ,  & 
qui  travaille  prefentement  fur  S.  Irenée,  aparamment  ne  man- 
quera pas  de  remarquer  la  conformité  des  pafTages  aléguez 
par  ce  S.  Dodeur  avec  le  Manufcrit  de  M.  de  Beze.  Le  docle 
Pierre  Pithou  ,  quin'eftoitpas  moins  grand  Critique  qu'il 
eftoit  grand  Jurisconfulte,  &quiavoitvûdés  l'autre  (ïecleles 
deux  parties  de  ceManufcrit,en  parle  en  ces  termes  dans  fa  Dis- 
fertation  des  Interprètes  Latins  de  la  Bible  :  Vîdimus  altquando 
vetufiiffimum  exempUr  Evangeliorum,  littrti  tn/tjor'tbus  exaratum^^ 
adjefttièregione  GrœctitfUodoUmfuiJfe  dicebaturEcclefi*  Lugdunenfis. 
Pidimuî  (S  aliud  Epiftolarum  ejusdem  forma  &  œtztti,  ex  CorbeUma- 
jorti  GallU  Monaflerto,  que  ntnquam  [anïiiorti  antiquitatti  KeijxrjAix 
non  fine  religione  &  fujpicimus  &  veneramur. 

P.  no.  Il  eftvray  que  S.  Auguft'm  préfère  quelquefois  l'Hé- 

breu aux.Septante.Mais  l'endroit  qu'en  cite  le  Père  i/w0»,neft 
pas  fidèlement  raportê.  StAuguftin  au  i 8.  livre  de  la  Cité  do 
Dieu  chapitre  44,cxamiae  s'il  faut  lire  dans  le  Prophète  Jonas 

trait 


A  M.  JUSTEL;  801 

trois  jours,  commeil  y  a  dans  les  Septante*  ou  qttdmnte  jour  s  y 
comme  il  y  a  dans  l*  Hébreu.  Le  Père  Simon  au  contraire  ra- 
portant  cet  endroit  de  S  .Auguftin  ,  attribué  la  premieredo 
ces  deux  leçons  à  l' Hébreu,  &  l'autre  aux  Septante.  Il  fe  peut 
faire  aufïï  que  cette  erreur  là,foit  moins  du  Pcre  Simon  que  de-# 
fon  Copifte.  Quoy  qu'il  en  (oit,fi  S,  Auguflin  euft  eflé  allez  fa- 
vant  dans  la  langue  Grecque,pour  lire  les  Oeuvres  de  S.  Juftitr, 
il  y  auroit  trouvé  la  véritable  leçon  desSeptante,qui  eft  quaran» 
te  trois  jours,  &non  pas  trois  jour  s, comme  lifent  toutes  les  édi- 
tions, &  presque  tous  les  Peres,tant  Grecs  que  Latins. 

L'édition  desSeptante  àtRometR.  apurement  la  meil-  p.  %  io. 
leure  de  toutes  celles  que  nous  avonsj&  je  fuis  ici  plûtoft  du 
(entiment  duPereiï/»0»,que  de  celuy  deM./^r*/.  LePereFron- 
ton  du  Duc  Jefuite,&  f  un  des  plus  excellens  Hommes  de  cet 
Ordre  là,eftoit  aufïï  de  ce  mefme  avis,  ayant  choifi  i*  édition.» 
de  Rome  plutôt  qu'aucune  autre,  pour  la  faire  imprimer  plus 
correcte  qu'elleneftoit.  Pour  cela  ce  favant  Homme  avoitra- 
mafle  de  fort  belles  chofes;lors  que  s'a  vifant  d'écrire  aux  Jefui- 
tes  de  Rome  fes  confrères,  pour  les  prier  de  l' aider  dans  forL. 
deffein  j  ces  Pères,  bien  loin  de  répondre  a  fon  attente,  luy  r* 
écriverent ,  que  toutes  ces  di  verfes  leçons  de  Bible  caufoyent 
plus  de  trouble  que  d'édirkation,&,non  contens  de  luy  parler 
de  la  forte ,  ils  luy  ordonnèrent  mefme  d'envoyer  à  Rome  tous 
fes  papiers,  Quelque  répugnance  qu'euft  ce  pauvre  Père  à 
obéir  à  un  ordre  fi  rigoureux  ,  il  falut  pourtant  en  pafler 
par  là  ,  &  priver  en  mefme  tems  la  republique  des  lettres 
du  fruit  de  fes  longs  travaux.  Je  tiens  cette  hiftoire  de  feu 
M.  Sarrau  ,  Confeiller  au  Parlement  de  Paris  ,  qui  l'avoit 
aprifé  du  Père  Sirmond.  S'il  plaift  à  Dieu  de  continuer  à 
me  favorifer  de  fa  grâce  ,  je  tafeheray  de  fupléer  au  défaut  du 
PéreFronton  ,  en  donnant  l'Edition  desSeptante  de  Rome* 
avec  le  Nouveau  Teftament ,  corrigée  en  plufieurs  endroits, 
&  enrichie  d'un  grand  nombre  de  pafiages  paralléles,qui  tien- 
dront lieu  de  Commentaire ,  &  qui  juftineront  clairement 
que  la  plus  part  des  mots  fpécieux&  des  phrafes  particulières, 
qu'employent  les  Evangeliftes  &  les  Apôtres*  font  ordinaire- 
ment tirez  desSeptante*      , 

Iiiii  Je 


tbt  LETTRE  DE  M.  COLOMIES 

p  202#  Je  fuis aufiï  volontiers,  MONSIEVR,  dufentiment 

du  Père  Simon,  lors  qu'il  blâme  les  Proteftans  d'Angleterre  & 
d'Alemagne ,  d'avoir  changé  l'ordre  de  livres  entiers ,  fairant 
imprimer  les  Septante.  Mais  il  faut  autfy  qu'il  m'avoue,que  les 
Proteftans  ne  font  pas  les  feuls  coupables  de  ce  changement. 
Le  Père  Comitolus  Jéfuite  dans  fa  Chaîne  fur  le  Livre  de  Job , 
dit  que  dans  le  Manufcrit  des  Septante  du  Vatican,  ceLivro 
fe  trouve  après  le  Cantique  des  Cantiques  -,  &  cela  conformé- 
ment au  Catalogue  des  Livres  du  Vieux  Teftament ,  raportc 
par  Méliton  ,  par  le  Concile  de  Laodicée  &  par  S,  Athanaft*, 
Cependant  dans  l'édition  de  Rome ,  faite  fur  cet  exemplaire  du 
Vatican ,  ce  Livre  de  Job ,  eft  dans  un  autre  ordre. 

P.  315-»  Au  verfet  1 5 .  du  3 .  chapitre  de  la  Genéfe ,  Y  on  no 

peut  douter  qu'au  lieu  d'aCiz;,  il  ne  faille  lire  tt(m%  quoyque 
la  faute  foit  fi  ancienne  qu'elle  le  trouvait  mefme  dans  l'exem- 
plaire de  Philon,  J'avois  crû  d'abord  que  nous  devions  cette 
Correction  à  M.  Voflius  5  mais  depuis  je  l'ay  rencontrée  parmy 
plufieurs  diverfes  leçons,  à  la  fin  de  la  Bible  Grecque  imprimée 
àBaslel'anjy4f»  Pourlemot7^V«,  qui  eft  dans  le  mefme-» 
verfet  ,  iln'eft  pasbefoin  de  le  changer  en  celuyder«^V«, 
avec  le  Père  «SV/mo»,  nyenceluydeT^<r«  ,  avecM./^fo/*  C 
eft  ce  que  j'ay  fufifamment  prouvé  dans  mes  Obfervations  Sa- 
crées, &  ce  qu'a  mefme  enfin  reconnu  M.  Fojjhs,  dans  fa  Re- 
pliqueauPere  Simon, 
Pt  21c.  Au  verfet  21.  du  4p.  chapitre  au  lieu  ïarbrijfeAu  ,  jo 

traduirois/ww;  le  mot  sr'A^^qui  eft  dans  les  Septante,  li- 
gnifiant proprement  le  tronc  d' un  arbre.  De  là  vient  qu'en 
quelques  Provinces  de  France ,  comme  dans  le  Poitou >  P  oru 
appelle  une  bufche  eftelle ,  mot  apparemment  corrompu  do 
citex&i  comme  le  foupçonneingénieufement  le  docle  M. 
B  *j^,dans  fesNotes  fur  lesHymnes  deRonfard.275A€^^  figni- 
iie  la  mefme  chofe  dans  ce  paffage  dcJob,cb,i5.v.i$.  Ht/Aixia 
lia  yvj&oi  toQPtÇ  çitexfëh  Çowx&i  wAvuj  fâévov  /3tacr*y,  &  non 
pasJlirpsScJlemm*  ,  comme  femble  infinuer  Monfieur IE- 
vesque  à'pxfort  dans  fesNotes  fur  la  célèbre  Epitre  de  S.  de- 
ment.  Confultez,s'  il  vous  plaift,  dans  les  Septante  le  1  $*.;&.  de 
VSxode  v.  27. &  le  3  5  AçtNombres  v.  9.  &  vous  ne  croirez  pas  ai- 
fêment  qu'il  foit  fait  mention  du  Phœnix  dans  l'endroit  de  Job. 

Parmy 


A  M.  JUSTEL.  80 ; 

Parmy  les  anciens  Docleurs  qui  ont  blâmé  S  J^wopj^ 
d"  avoir  faic  une  Verfion  de  la  Bible  fur  l' Hébreu,  perfonne  ne 
s'eft  encore  avifçde  mettre  Thhdore  de  Mopfuefte,  Maiftredu 
grand  Tbtodoret  &  fi  eftimé  par  Facundus.  Cependant  fi  Ton 
vient  à  lire  avec  quelque  foin  la  page  3  oô\  de  la  Bibliothèque-» 
de  Pbotius  imprimée  à  Rouen ,  l'on  verra  que  cet  Evefque  par- 
lant de  S.  Jérôme  en  termes  couverts ,  le  blâme  fort  en  fuite  d* 
avoir  ofé  faire  une  Traduction  de  la  Bible  fur  l'Hébreu  ,  fans 
avoir  eu  d'autre  connoiflance  delà  Iangucque  celle  qu'il  ave  it 
tirée  de  quelques  miferables  Juifs.  Faifant  imprimer  il  y  a_* 
peu  de  jours  monSuplémentà  la  Bibliothèque  Eccléfiaftiquo 
de  M.  Cave ,  très  digne  Chanoine  de  Wïndfor,  j'y  inferayqueje 
ne  favois  perfonne  qui  euft  fait  avant  moy  cette  découverte^. 
Depuis ,  fueilletant  le  Marius  Mercator  du  Père  Garnier ,  j'ay 
trouvé  la  mefme  remarque  à  la  page  ro  1 . 

La  ciaufe,  ViditDeu  quod  effet  bonum,àu  verfet  10.  du  P.  %$Q* 
premier  Chapitre  de  la  Genéfe,ne  repond  point  à  la  créati- 
on du  fécond  jour  ,  comme  prétend  le  Père  Simon,  mais  bien 
àcelledutroiiiefme;  &  elle  s'y  rencontre  deux  fois,  parce  que 
Dieu  fit  deschofesdiférentes  le  troifiefme  jour»  Parla  mefme 
raifon  cette  mefme  ciaufe  fe  trouve  deux  fois  au  fixiefme  jour, 
Ainfi  je  crois  que  quand  les  Septante  ont  mis  une  approbation 
au  fécond  jour,  c'a  efté  fuivant  les  exemplaires  Hébreux  qu' 
ils  avoyent*  qui  eftoyent  plus  entiers  que  les  nôtres. 

Le  Verc  Simon  croit  que  le  changement  du  nom  do  P.if^. 
Sara  en  Sarra,  foit  une  erreur  qui  doit  eftre  rejettée  fur  les  Co- 
piftes  Grecs ,  bien  qtielle  foit ,  aujoute-t-il ,  fort  ancienne.  Mais 
pour  moy,  MONSIEUR,  jenevoudrois  pas  condanner  cet- 
te le(,.on  fi  facilement  $d  autant  plus  qu'elle  eftautorifée  parle 
Juif  Tryphon  dans  lEntretien  qucjuft in  Martyr  eut  avec  luy# 
J'ay  parlé  plus  au  long  de  cet  endroit  des  Septante  dans  ma^.  t 
LettreàM.C/W?. 

L'endroit  011  le  Père  Simon  parle  d'uneCongregation  p#  2o-g# 
ternie  à /to»*  l'an  1 5-7^.  qui  déclara  que  l'on  de  voit  fe  foufmet- 
tre  entièrement  à  la  Vulgate ,  mefme  jufqu'aux  poincls  &  aux 
virgules,  m'a  paru  tout  à  fait  plaifant,  &  m'a  fait  fouvenirco 
que  rap^rte  le  Jéfuite  Turrien  dans  fon  Apologie  pour  lesEpi- 
tres  des  Papes.        C  eft  que  quelques  années  avant  la  tenue-» 

I  i  i  i  i    x  do 


804  LETTRE    DE    H  COLOMIES. 

de  cette  Congrégation^!  fe  trouva  des  gens  à  itaw^qui  eftoy- 
ent  fi  enteftez  de  la  Vulgate ,  que  comme  on  voulut  y  impri- 
mer les  Oeuvres  de  S.  Cyprien  ,  ils  furent  d'avis  qu'au  lieu  des 
paflages  aléguez  par  ce  S.  Martir  fuivant  la  Verfion  faite  fur  les 
Septante,onymk  la  Verfion  Vulgate.  Mais  de  quoy  n'eft-on 
point  capable  à  Rome  ? 

p.^ij.  Depuis  S.  jVr<W jusqu'à Pagnin,   tePerc  Simonne 

fait  mention  de  perfonne,qui  ait  fait  une  verfionLatine  de  la», 
Bible  fur  l'Hébreu.  Cependant  un  Cardinal  Anglois,  nommé 
.^/d»2£y?0»,enavoit  fait  une  longtemps  avant  Pagnin.  Robert 
Wakfeld)  aufli Anglois,Chapelain  àuKoy  Henry  s.  &  affez  fa vant 
pour  (on  tems  dans  les  langues  Orientales,  dit  dans  fon  Traité 
de  la  fincerité  du  Texte  Hebreu,qu'il  pofledoit  laTraductioru 
de  ce  Cardinal^  qu  elle  luy  fut  dérobée,  avec  d'autres  Livres, 
par  un  Chartreux  nommé  Richard Colier. Balarus,  qui  a  fait  1  élo- 
gede  ce  Cardin w/,parle  auiïi  de  cette  Verfion. 

p#  *l£  Benoift  Arias  Te  nommoitiWi?»/»»«(,à  caufe  de  fon  pays. 

Ceft  ce  que  découvre  Cyprien  de  Valére  dans  fa  Préface  fur  la 
Bible  Efpagnole  :  Benito Arias  ^\t- W^naturalde  Frexenalde  laSier- 
ra-jpor  ejfo  fe  ïïama  Montano calquai  y >o  conoci  ejiudiando  en  SevîUa.]t 
fuis  aflez  du  fentiment  du  Père  Simon  touchant  BenoiftArias  & 
fes  Ouvrages.  Je  fouhaiterois  feulement  de  voir  fon  Apolo- 
gie, qu'il  écrivit  en  Efpagnoï,  &  que  Ion  garde  Manufcrite  à 
f)xford,ti  l'on  en  croit  Sixtinus  Amama  dans  fon  Antibarbare-» 
contre  la  Vulgate.  Comme  Arias  n'a  voit  pas  de  fujet  d'aimer 
lesjéfuites,aparamment  il  ne  les  épargne  pas  en  fe  défendant 
comme  il  ne  les  a  pas  épargnez  dans  fa  Lettre  à  Philippe  2.  pu- 
bliée par  linconftant  Scioppius. 

p„  ^ô\  L'auteur  Anglois,qui  à  mis  une  Préface  à  la  tefte  de  la  Bi- 

bleGrecque  imprimée  zCambrigceft.  rilluftreMonfieurP^r/ô», 
Evefque  de  Cbefter9Yun  des  plus  favans  Hommes  de  X Europe,  Si 
lePere  Simon  veut  prendre  la  peine  de  recueillir  ce  grand 
nombred'erreurSjqueS.  JmW ,à  fon  avis,a  doctement  remar- 
quées dans  les  Septante,&  dont  il  dit  qusWl.Pearfon  devoit  faire 
mention,  on  tafchera  de  défendre  ces  Interprètes. 

Pt  41  *♦  Je  cr°is  avec  Ie  Pere  Comitolns,  que  leDiacre  Olympto- 

doreeftrauteurdelaCompilationforleLivredejM;  &  jo 

trouve-» 


A  M.  JUSTEL,  fio£ 

trouve  qu'  il  apuye  Ton  fentîment  de  fortes  raifons  >  fur  tout 
dans  la  féconde  édition  de  cetteChaîne,faite  à  Venife  l'an  ij  8  7 
in  quartoXe  Père  iï»0»femble  n'avoir  pas  vu  cette  féconde-» 
édition,non  plus  que  Patrice  Junius,qui  nous  a  donné  celle  de 
Londres,& qui  n'auroit pas  manqué,s' il l'avoit  vue,  d' inférer 
dans  fon  édition  plufieurs  beaux  fragmens  qui  fe  trouvent 
dans  celle-cy,tirez  de  diverfes  Chaînes  Manufcrites  fur  Job  ;  ou 
de  marquer  au  moins  dans  fa  Préface  qu'il  les  avoit  vus. 

Le  nom  deiWE  vesq  ue  de  Burgos,avant  qu'il  fe  fift Chré»  P.  4  '  f  • 
tien,eftoitiW0W0»z,m7*,auraportd'Abrabanel  fur  le  34.d'£« 
faie.  Maisjen'aypû  trouver  jusqu'içylenomd'un  autre  Juif, 
qui  fe  convertit  à  Rome,&  qui  fut  nommé  Jean  Baptifte$  dont  il 
y  a  dans  I  a  Bibliothèque  de  Lambeth  un  Livre  aflez  rare ,  dédié 
au  Cardinal  BernardinCarvajal,intitulé  ConfumtioHebmicdiSeft*, 
Je  ne  puis  découvrir  non  plus  quel  a  eîté  le  nom  Arabe  du  fa- 
meux Jean  Léon,  dont  nous  avons l'Hiftoïre d'Afrique;  &à 
moins  que  quelqu'  un  ne  déterre  le  ManufcritArabe  de  cette-» 
Hiftoire,que  poilédoit  autrefois  VincentPinelli,nous  courons 
rifque  d'ignorer  toujours  fon  premier  nom.Mais,il  n'eft  pas  dt- 
ticiledes'enconfoler ,  d'autant  plus  qu'il  yena  bien  d'autres, 
qu'il  eft  impoflible  de  découvrir,  fpécifiez  par  ce  grandBiblio- 
thecaireM,Naude,dans  fon  Apologie  pourleCardinal«ft/^jr/» 
p.  97. 

Walton  n'eft  pas  le  feulProteftantqui  ayt  dit,que  SJéromeV.'^çi, 
avoit tournél'Ecrituredansla langue  des Dalmatesj  mais  gé- 
néralement tous  les  Dodeursdu  mefmcparty  font  tombez 
dans  la  mefme  erreur.  Et,entre  lesCathoîiques  Romains,  le 
Cardinal  Hofius,  Alfonfe  de  Caftro,Sixte  de  Sienne  &Frédéric 
Furius,Efpagnol,dansfbndoc'te&  pieux  Traité  contre  Bono- 
nia,pour  les  Verfions  de  la  Bible  en  langue  vulgaire.  Il  eft 
étonnant,que  tant  de  perfonnes  fe  foyent  comme  donné  la_» 
main  pour  fuivre  l'égarement  d'Erafme  ;  d' autant  plus  que  les 
paroles  de  SJérSme  dans  fon  EpitreàSophronius,  fepeuvent 
très  clairement  expliquer  par  une  autre  à  S.  Augustin  qui  eft  la_» 
8?.  &  par  fon  fécond  lrvre  contre  Rufin. 

Quelque  eftime  quele  PapeGrégoire  1 3  .témoigne  faire  P«  J  «7* 
dans  fa  Lettre  à Philippe  z.de  la  Bible  Royale  d'Anvers,on  no 

lîiii    $  laiiïa 


loô  LETTRE  DE  M.  COLOMIES 

laifla  pas  quelque  temps  après  de  tenir  une  Congrégation  en_. 
préfencedecemefmePape  ,  oùilfutréfolu  que  l'on  fufpen- 
droit  la  publication  de  la  BibleRoyale,jusqu'  à  ce  qu'  on  en  euft 
retranché  la  ParaphrafeChaldaique:  La  commifiîon  en  ayant 
efté  donnée  à  Bellarmin  ,  avant  fa  promotion  au  Cardinalat.  C 
eft  ce  que  nous  aprend  un  Moine  Italien  nommé  Fortuné,  (  à 
quiBcllarmln  luy  mefme  l'avoit  écrit)dans  laPreface  de  faBible, 
imprimée  à  Venife  l'an  1 609.  Je  ne  fçay  qui  empefcha  depuis 
quel'  on  ne  retranchait  cette  Paraphrafe. 
ci  5*.  Le  Pereiï*»0»,&,avant  luy,  le  Cardinal  Bona  dans  fèsLi- 

'      turgiques,  aflurent  qu'il  ne  nous  refte  plus  rien  de  l'ancienne-» 
Vulgate,qui  a  efté  en  ufage  dans  l'Occident  dès  les  premiers 
fiecles  du Chrifttanifme.    Cependant  le docte  Pierre  Pithou, 
dansfaDiflertationdes  Interprètes  Latins  de  la  Bible,  dit  que 
prefque  toute  cette  Vulgate  fe  trouve  Manufcrite  en  menus 
caractères  au  Monaftére  de  ^.Germain  des  Prez  à  Parti.     A  qui 
des  deux  croirons  nous,  MONSIEUR,  auPere.5/w<9//ouà  Pi- 
thou? Ce  dernier  ajoute,  que  Ton  void  dans  le  mefmeMona- 
ftérelePfaurierdeS.G^>7»4/«Evefquede/Wtf,écrit  en  lettres 
capitales  d'argent  5  &  le  Père  du  Breul,  Bénédictin,   dans  Tes 
Antiquitezde^y^p.  576.  remarque  parlant  de  ce Pfautier, 
qu'au  lieu  que  dans  l'édition  commune  au  Pfaume  73.  il  y  a, 
Pofuerunt  Hierufalem  inpomorumcuflodiam  ,   le  FfiUtier  de  S.  Ger- 
mainîiin  cafam  pomariif(]u'\cft-,  àmonavis,  la  véritable  verfi- 
on  du  mot  cV^o<puAû4XJ3i/ des  Septante.     Ceftc  qu*  Hefychi- 
us  confirme,  expliquant  ce  mot  là  par  celuy  de  onlutq  ou  do 
HctKvQii  §  (Ç>vX*<x>on(&>  $  où  il  faut  fupîéer,  avec  le  docte  Pri-, 
canis, tkç  oTrùjpyç.     Il  feroit  à  fouhaîWr  que  nous  euflions  co 
Pfautier  imprimé;  qui  eft  peut  eftre  mieux  tourné  du  Grec,quc 
ceux  que  nous  a  donné  Jaques  le  Févre. 
p,,.  Quand  le  Père  *S>wo»dit,que  Ion  attribué  une  Verfionlr- 

}y  landoife  du  Nouveau Teftament  à  Z7^W«*,  il  n'y  a  perfonno 
qui  ne  porte  fa  penfée  au  favant  litferitu  Archevesque  dAr- 
mach,  dont  nous av®ns  plulieurs  Ouvrages.  Cependant  Bjo- 
tius,  Médecin  Hollandois,que  le  Père  Simon  a  iey  copié,  parlo 
dans  fes  Animadveriions  Sacrées  de  GuiUauwcll(feriiu^  Cheva- 
lier d' Irlande  j  de  qui  il  dit  qu'il  fit  traduire  par  un  favant  hom- 
me 


A  M,  JUSTEL;  807 

me  leNouveauTeftament  en  Irlandoû.  Ce  favant  homtne,que 
Bootius  n'a  pas  nommé  ,  eft  Guillaume  Daniel  ou  O^Donnel  ,  qui 
futenfuiteArchevefqueder»4wen//-/4^,  auraport  duChe- 
valier  Wartus,  dans  fon  bel  Ouvrage  des  Prélats  &  Irlande. 

Comme  lePere&W»promettoituneHiftoireCritiqueduP»  f  34- 
Nouveau  Teftament,  il  fe  peut  faire  qu'il  n'ait  dit  dans  celle- 
cy,de  deflein  formé,que  deux  mots  de  François  de  Enzinas. 
Mais  comme  il  n'eft  pas  refolu,  à  ce  que  j' aprens,  de  nous  te- 
nir fa  parole,  je  parîeray  icyunpeu  plus  au  long  de  cetEfpa- 
gnol.  De  Enzinas  ne  fignifie  pas  en  Françoise  Cbefne,  com- 
me plufieurs  Te  font  imaginez,mais  du  Houx$  arbre  nommé 
par  les  Latins  Aquifolium>ou  Aquifoliajk  par  les  Grecs ,  tantoft 
cY*»'A«t£,  tantoft  cpi7koê}vç,  tantoft d^W^  comme  là  remar- 
qué, après  Théophrafte,  Sepulveda ,  dans  une  de  Tes  Lettres  à 
Pincianus ,  le  plus  grand  Critique  de  l'Efpagne.  Ainfi  Fran- 
çois de  Enzinas,  eft  François  duHoux.  Cet  Efpagnol  ayant  tra- 
duit le  Noveau  Teftament  en  fa  langue,  il  le  dédia  à  X  Empe- 
reur Charles  Quint.  Comme  fa  Traduction  luy  caufa  do 
grands  démêlez  avec  les  Théologiens  des  Pais-Bas,  il  en  écri- 
vit l' Hiftoire  en  Latin,adreflée  à  fhil.Mélanfthon,  qu'il  appello 
fon  Maiftre.Camérarius  dans  la  Vie  àçMelaniïkon,  &  Melanfthon 
luy  mefme  dans  Tes  Lettres,publiêespar  feu  M.spanbeim,  par- 
lent de  luy  avec  éloge  fous  le  nom  de  François  Dryander.  Les 
Catholiques  Romains,&  fur  tout  les  Efpagnols  fes  compatrio- 
tes, ou  ne  parlent  point  du  tout  de  luy,ou  n'en  parlent  que 
fort  feichement ,  comme  à  fait  depuis  peu  Nicolas  Antoniç,Chz* 
noine  de  Se ™'#f,dans  fa  Bibliothèque  Efpagnole.Tous  ayant  eu 
pour  but  déteindre  la  mémoire  de  ce  GrandHomme,  de  qui 
le  courage  &  la  pieté  ne  mourront  jamais.  Il  eftoit  frère  de 
Jean  de  Enzinas,qu\  fut  brûlé  à  Romey  fuivant  la  Politique  de  ce-» 
pais  là,  pour  a  voir  efté  trop  bon  Chêt  ien. 

Il  femble  que  le  Père  Simon  ait  vu  les  endroits  êçSelden.où  p.  5*4-1 . 
il  parle  du  Manufcrit  de  Léon  de  Modé»e,qui  eftoit  plus  ample 
que  les  imprimez,  &  quiluy  fut  donné  par  Guillaume  Boswefy 
Ambafladeur  d' Angleterre  à  VeniÇe,     Mais  il  femble  aufîy  que  p.  1 1 0. 
ce  Père  n'ayt  pas  eu  a  (fez  de  courage  pour  inférer,  dans  laTra- 
dudion  qu  il  à  faite  de  ceRabin,&  qu'il  à  dédiée  àM,deMeaux, 

ces 


808  LETTRE  DE  M.  COLOMIES  Sccl 

ces  paroles  confidérables,  qui  eftoyent  dans  le  Manufcrit  do 
Léon  ,  autrement  que  dans  les  imprimez:  GV  è  tecito^  dit-il 
parlant  des  Jmfcipigtiar  piu  d'una  è  quante  moglie  vonnO)fe  non  i*_» 
cajo  chs  non  babbia  con  la  prima  figliolï>cbe  conofca  cbe  lofaciper  qucfloy 
edin  Imlia  banno  ufato  cbidieme  lieenza  & pigliare  difrenfa  dal  Papa» 
Cet  endroiteft  d'autant  plus  remarquable,  que  Buxtorfe  le 
fils,  Ci'  entens  le  Père  du  do&e  Buxtorfe  d'aujourd'huy)  hom- 
me extraordinairement  verfé  dans  les  Couftumes  des  Juifs,  à 
écritdansfaSynagogue,dediéearEvesque  JFalton  ,  que  la- 
Polygamie,  ou  la  Digamie,  n'eftoit  plus  en  ufage,  nymefme 
permife,parmy  les  Juifs  de  Y  Europe, 
p,  210,  Auguftin  Jufiinien  n'eft  pas  l'auteur  de  la  VerfionLatine  du 

MoreNevokim  de  Rambam,comme  dit  le  Père  Simon,  Ce  Pré- 
lat n'eft  que  l'éditeur  de  cette  Verfion,  dont  l'auteur  vivoit 
long -tems  avant  luy.  Ceft  ce  que  le  Père *#»**&  trouvera-, 
dans  i'Epitre  dédicatoire  à  Eftienne  Poncher,  Archévefque  de 

Sens» 

En  voila  afTez,MONSIEUR,pour  juftifier,comme  je  lay 
dit  dés  l'entrée  ,  que  mon  deffein  dans  cette  Lettre,  eftoit 
moins  de  réfoter  le  Père  Simon  9  que  d' illuftrer  fon  Hiftoire. 
Ainfys'il  luy  prenoitparhazard  envie  de  répondre  un  de  ces 
jours  à  ma  Lcttre,je  luy  déclare  par  avance  que  je  ne  luy  repli- 
queray  point,  aymant  mieux  fueilleter  mes  Livres,  qutreci- 
frocareferram  inutilement»  Je  fuis  avec  beaucoup  de  pafli- 
on  &  deftime, 

Du  Palais  Archicpifcopal  de  Lamheth^ 
k  j.ofl.  i*8f. 

Votre   très  bumble 

&  très  obeifant  Serviteur 

.  COLOMIES, 
COLO- 


COLOMESIANA 

OU 

MELANGES 

HISTORIQUES 

DE 

Mn  COLOMIES 


Selon  hdkion  qui  a  parue 

à 

Orange,   M,    DC,    LXXV* 

Avec  quelques  additions  de  F  Auteur,  &  des  re- 
marques nouvellement  ajoutées  par  un 
Anonyme^. 


Kkkkk 


8io 


MELANGE 


LE  Bonhomme  Jaque  s  le  Févrc  ci'  Eftaples  en  Picardie,  qui 
êtoit  un  des  plus  Savans  hommes  de  Ton  Siècle  ,  fo 
voyant  cruellement  perfecutè  à  Paru  par  les  Sorboni* 
(les,  fe  retira  à  AteW  auprès  de  Marguerite  Reine  do 
Navarre  ,  Sœur  du  Roi  Françau  [.  Cette  Princeiïe>quiaimoit 
les  Lettres,  reçut  ce  bon  Vieillard  avec  joye,  &s'  entretenoit 
fouvent  avec  lui  de  plufieurs  chofes  graves  &  relevées.  Un_» 
jour  ajant  fait  deflein  de  dîner  chez  lui ,  elle  y  attira  quantité 
de  perfonnes  do&es.  Durant  le  repas  ce  Bon-homme  parut 
forttrifte,  &verfoit  même  par  fois  des  larmes.  La  Reino 
s'en  étant  apperçûe  ,  lui  en  demanda  le  fujet ,  le  raillant  do 
marquer  de  la  criftefie  ,  aulieudecontribueràfon  divertifle- 
ment.  Hélas ,  Madame  !  lui  répondit  ce  bon  Vieillard,  Com- 
mentpourroisje  avoir  de  la  joye ,  ou  contribuer  à  celle  des  autres ,  étant 
le  pltumtchint  homme  qui  [oit fur  la  terre  ?  „Quel  fi  grand  pechè 
„pouvez-vous  avoir  commis  ,  répliqua  la  Reine,  vous  qui 
^femblez  avoir  mené  dès  vôtre  bas  âge  une  vie  fi  fainte  &  fi 
j,innocente?  u  Madame,  dit-il,  je me  vois  en  /'  âge  de  cent  un  an-») 
fans  avoir  touché  de  Femme ,  &je  ne  me  fouviens  point  d'avêir  fait  au- 
cune faute  dont  ma  Confcience puijfe  être  chargée  en  laiffant  le  mondes, 
firioi  une  feule ,  que  je  crois  qui  ne  fepeut  expier.  La  Reine  l' ayant 
prelTé  le  la  lui  Jéc<  uvrir  j  Madame,  dit  ce  bon  homme  en_» 
pi-  :ir  i  KWjomme  pourrai- je  fubftfler  devant  leTribunalde  Dieu, moi  qui 
aytnt  en  feigne  en  toute  pureté l  Evangile  de  fon  Fils  à  tant de perfora 
pe^qui  ont  fouffert  la  mort  pour  cela,l'ai  cependant  toujours  évitee,dans 
nn  âge  même  ù  >  bien  loin  de  la  devoir  craindre ,je  la  devois plutôt  defirer? 
La  i\eine  qui  étoit  naturellement  éloquente,  &  qui  nïgnoroit 
pas  l'Ecriture  Sainte,  lui  fit  là  defius  un  fort  beauDifcours,lui 
montrant  par  divers  exemples  ,,quelamêmechofeétoitar- 
„rivéeàplu(ieurs  bons&Saints  Perfonn.iges  qui  régnoient 
*avecDieudansleCiel  ,  &  ajoutant  que  quelque  grand  Pé- 
cheur 


CURIEUX.  %tt 

cheur  que  1'  on  fe  trouvât  ,  il  ne  faloit  jamais  defefpé-w 

rerdela  Mifericorde  &  de  la  Bonté  de  Dieu.,»        Ceux  qui 

étoient   à    table  joignirent   leurs   confolations  à  celles 

de  cette  Princefle  j  de  quoi  ce  bon  Vieillard  étant  fortifié; 

Une  me  refte  donc  plus,  à\t-\\,apres  avoir  fait  mon  Teflament,  que  des 

m'en  aller  à  Dieu,  car  je  Cens  qu'il  m' appelle;  atnfijenedQispasd'tffé* 

rer.    Enfuite  jettant  les  yeux  fur  la  Reine  ,  Madame  ,  dit-ilt 

je  vous  fais  mon  héritière.     Je  donne  mes  Livres  à  M,  Gitnrd  le  Roux, 

\  (c'étoit  Ton  Prédicateur  ordinaire,  quelle  fit  depuisEvé-fOn/?**^ 

que  d' Oleron,)     Je  donne  mes  habits  (S  ce  que  je  pojjede  ,  aux  Pau-  **.  H  ayoit 

vres.     Je  recommande  le  refte  a  Dieu.     La  Reine  foûriant  alors,  Jté  Jacob,fl. 

„que  me   reviendra-t-il,  lui  dit-elle  ,  de  l'hérédité?"  Ma-„arg*î™ 

dame,  repondit  ce  Bon-homme,  le  foin  de  diftribuer  ce  que  fai,  \c  défroqua, 

aux  Pauvres.    „  Je  le  veux ,  répliqua  la  Reine,  &  je  vous  ju-"  comme  pi«i- 
re  que  j'ai  plus  de  joye  de  cela  ,  que  fi  le  Roi  mon  frère  m'<c  fieurs  au~ 
avoit  fait  fon  héritière.4'        Ce  bon  Vieillard  paroiflant?"'/^?* 

.  •  »••     1  •  r«  -~    »         r  ,.     ...       OC   S  te  Aiar- 

alors  plusjoyeuxquilnavoit  encore  fait  $  Madame,  dît-il/^  f(,e  ont  fait 

befoin  de  quelque  repos,  &  àceuxqui  étoient  àtable>   AdieuMeS-fo   vie  dans 

fteurs.    Enfuite  il  s'alla  mettre  fur  un  Lit,  &  lors  qu'on  s'ima-lcur  fran. 
ginoit  qu'il  dormoit,  il  paffa  de  cette  Vie  à  une  meilleure,fans^  chre- 
avoirdonné  aucunes  marques  d'indifpofition.    Etant  mort, &y  Erh 
la  Reine  le  fit  enterrer  magnifiquement,voulantméme  qu'il  parie  de  lui 
fut  couvert  du  Marbre  qu'elle  avoit  fait  tailler  pour  elle.Tel-dans  une  de 
le  fut  la  fin  de  ce  grand  Perlonnage  ,  dont  cette  Princefle  en-  fcs  Lettres à 
tretenoit  h  Paris  Frédéric  II.  Eledeur  Palatin,  lors  qu'il  y  toià*-***" 
ba  malade  au  retour  de  fon  Voyage  à' Efpagne  vers  Charles-vre' 
guint.    L'Hiftoirede  ce  Voyage  a  été  écrite  enLatin,parun 
des  Confeillersde  cet  Electeur,  nommé  Hubert  Thomas  do 
Liège,  à  qui  je  dois  tout  ce  que  je  viens  de  dire  de  la  mort  de-» 
Jaquei  le  Févre. 

lA.BouiUaud  ,  qui  fe  nomme  en  Latin  Bullialdut ,  fa- 
vant  homme  &  grand  Mathématicien  publia  à  Paru  l'an  165-7. 
une  Diflfertation  Latine  touchant  le  St.  Bénin  de  Dijon  ,  qu'il 
avoit  faite  plufieurs  années  auparavant  :  Sedea  de  reftbi  méditât  a 
edere  tune  veritus  <?/?,ditMr.  Sarrau  dans  une  de  Tes  LETTRES  t.  f  p.  159; 
Ce  Mr.  Bouillaud  étant  en  Pologne  ,  comme  on  le  trai- 
toit  fou  vent  D  EXCELLENCE,  vint  à  s'en  fâcher,  difant 
qu'il  ne  méritoit  pas  ce  nom-là.      Quelcun  alors  lui 

Kkkkk    %  repli* 


Six  MELANGE 

répliqua  qu'il  ne  devoit  pas  s'en  fâcher  ,  qu'en  Pologne  onîo 
donnoitàtout  le  monde» 

Dans  le  premier  Volume  des  MEMOIRESTousCjéw 
*  pag  52.  /^IX.imprimez  l'an  1*76.  fe  lit  *  une  Harangue  faite  au  Roi 
au  nom  de  plufieurs  Princes  ^Allemagne  ,  le  23.  Décembre-» 
1 J70.  que  je  conjecture  être  d'un  Gentil-homme  Bourguignon 
|  pag.32.de  nommé  Hubert  Languet.  Voici  commeil  parle  écrivant  fà 
fc$  ïq*1T"p ^on  ^ros Philippe Sydnê  ,  de  £>V»»? le  [♦Janvier  1574.  £*^" 
édition  C àcplum  fytft0^  ^  Ektfione  Polonica,  quamtibioflenderam,  nonputo 
Lejde.  Vc-mebabere,  fedfiejufmodi  ineptiis  deletlaris ,  dabo  opérant  ut  habe a* 
yez  au&te.Orationem,quam  nomme  altquot  /V/tf^w/tfGermanicorum  bdbui* 
?-  Î4-  *##/  adregem  Galliae  *»ff  triennium  :   in  quafmt  qutdam  ha  libéré 

ditfa,  ut  in  tumultu  Parifienfi  valdè  metuerlm,hé  ea  res  effet  mibi  exi* 
tio,  Mr.de7fo//au47.  Livre  de  fon  HISTOIRE  rapporro 
ce«e  Harangue  en  abrégé  ,  mais  il  n'en  marque  point  l'Au- 
teur* 

J'ai  appris  de  Mr.  Voffius  r  que  Mr.  àeSaumaîfe  étant 
àPares,  évitoit  autant  qu'il  pouvoit  de  fe  rencontrer  en  vifîte 
aveeMr.-B/Wi?/,  parce  que  celui-ci  étoit  un  grand  caufeur,  0* 
omnia  innumerato  babebat ,  etiamheof  integrostAuclorum\  auiieu 
quel'autre,quoi  qu'il  eût  une  prodigieufe  mémoire  ,  fepe  fi- 
.îebat, 

s  A  la  fin  du  JUGEMENT  ùeMklancbthsn  touchant  1" 
Eucbarijlie  envoyé  à  l'Electeur  Palatin  &  imprimé  Tan  rj6o.  fe 
trouve  une  Lettre  du  même  Mélanchtbon  écrite  J.  C.  D.  M.  Vr. 
C-'ert:  à  d  ire  y  comme  je  crois  y  Joanni  Cratoni  Doïïorr  Media  Vra- 
ûrlœvknfi.  Ce  jugement  &  cet  ie  Lettre  ont  donné  lieu  aux 
Difciples  de  Mélanchtbon  de  le  déchirer  après  fa  mort. 

Q^elcun  difant  un  jour  à  Mr.  refus  le  Père ,  qu'il  ne 
penfoit  pas  qu'il  y  eut  rien  dans  la  Pxépublique  des  Lettres  qu  il 
ignorât  ;  Vous  vow  trompez  fort  ^x±\  répondit-il  ,  je  ne  {ai  pas  le* 
quart  dès  ebofes  quun  jeune  Minière  croit  {avoir. 

\J  Auteur  de  la  Pî  éFace  des  LETTRES  de  Grotius  ad 
Gaïlos,  eft  Mr.  Sarratij  comme  il  le  découvre  dans  uneLettre 
Sraneoife  àMr.  de  S*f*mai[ey  qui  n'a  jamais,  vûle  jour ,  que  Mr. 

Gudias 


CURIEUX,  gi> 

Gudius  me  cummuniqua  à  la  Haye*    J'ai  raportè  un  beau  Frag- 
ment de  cette  Lettre  dans  ma  FRANCE    ORIENTALE, 

pag.^8- 

l'ai  toujours  crû  que  le  grand  ca/aubon  n'avoit  pas 
moins  de  pieté  que  de  doctrine  5  &j'ai  été  marri  de  voirie^ 
contraire  dans  un  des  Ouvrages  de  Mr.  Claude.  Qui  eft-ce  en  ; 
effet  qui  viendra  à  lire  avec  quelque  foin  &fans  préjugé  ,  ks 
EXERCITaTIONS  contre  Baronius  de  cet  excellent  homme, 
h  Lettre  auVtre  Fronton  du  Duc  Jéfuite,  &cellequ'il  écrivitau 
Cardinal  âuPerron  par  le  commandement  du  Roi  Jaques ,  fans 
admirer  en  même  tems  le  zélé  &  la  pieté  qu'il  y  fait  paroître? 
J'avoue  qu'il  n'eft  pas  de  ces  Ecrivains  de  feu  ,  à  qui  l'Empor- 
tement tient  lieu  de  Raifons,  &  qu'il  garde  dans  fes  Ecrits  une 
Modération  particulière.  Mais  cette  Modèration,loin,de  le-» 
flétrir,comme  on  le  prétend,  fait  toute  fa  Gloire  ;  puisqu'el- 
le le  rend  Difciple  de  Jtjus-Cbrifl*  Je  devois  ces  deux  mots  cV 
Apologie ,  à  la  mémoire  d'un  homme  ,  dont  j'ai  lu  &  lis  en» 
coreaujourd'hui  les  Livres,  avec  une  extrême  utilité.  Jfc-» 
parle  de  lui  &  de  ks  Ecrits  plus  amplement  dans  fa  VIE  >  d'où 
je  ne  faurois  m'empêcher  de  tirer  un  témoignage  d'un  célèbre 
Catholique  Romain ,  Confeiller  de  la  Grand'Cbambre,nom- 
mé  Jaques  Gillot,  pour  en  faire  part  au  Lecteur.  Voicidonc 
ce  que  ce  grave  Sénateur  dit  de  Cafaubon  ,  écrivant  à  Scaltger, 
de  Farts  le  7.  Juillet  1  j-  pp.  C.eft  à  ce  coup  que  Mr.  Cafaubon  efi 
toutanous,  ti  fortrefolu  de  vivre  &  mourir  /J  Paris,  Mr Je  Premier 
frtfident ,  qui  l'aime  commefa  Vertu  le  mérite ,  Valogk  bravement 
&  affez  près  de  nous.  Le  Roi  avant  hier  lui  fit  grand'' -chère  ,  lui  re- 
prochant qu'il  aroit  eu  volonté  de  lelaiffcr  ,  mais  quil  ne  trouver  oit 
jamais  un  filon  Martre ,  £T  qui  l  ''aimât  comme  lui.  Quil  voulait 
qu  il  fîit  en  fa  Librairie  ^  que  celui  qui  l'avait  ,  ne  pouvoir  plus  vivrez 
qu'un  an.  Qu'il  verroit  (es  beaux  Livres  (S  lui  dirait  ce  qui  etoit^  de- 
dans oh  Un  entendait  rien.  Bref  il  lui  fit  bien  de  h  faveur  £T  de  C  hon- 
neur. Il  Coup  a  hier  avec  moi  qui  l'ai  fort  confirmé ,  & '  fommes  encore 
ici  a'jez  de  gens  admirateurs  de  lui  &  honoransfa  Vertu  ,  pour  l'ajjte- 
ter  qu'il  ne  manquera  de  rien.  Je  fuis  certain  quil  fe  contentera  des 
nous.  Quoique  nous  puiffions  faire ,  nous  ne  le  méritons  pas  ni  ne  le 
mériteront  jamais,  &  je  ne  fai  fi 7*  France -efi  digne 'd'un tel homme, 

Kkkkk     j  (ut 


8H  MELANGE 

frit  que  Von  regarde  fa  Dotlrine ,  frit  fes  Mœurs.  J'aurai  l'honneur 
&  le  bien  de  le  voir  [auvent  &  profiterai  en  (a  Compagnie.  Jamais  je 
ne  me  ftp  are  d'avec  lui  que  je  n'en  vaille  mieux, 

Selden  étoit  prodigieufement  Pavant,  mais  il  écrivoit 
d'une  manière  un  peu  dégoûtante.  Ceft  le  plus  grand  hom- 
me que  X Angleterre  ait  jamais  eu  pour  les  Belles-Lettres.  Il 
mourut  Tan  1654.  âgéde^o.ans.  Voici  de  beaux  Vers  qui 
fc  lifent  fous  fon  Portrait  : 

Taîemfè  oretulit  ,   quem  Gens  non  barbara  quavis 
J^uantovis  pretiomallet  babere  fuum. 

Qualis  at  Ingemo ,  velquantus  ab  Arte ,  loquentur 
Dlque  ipfi  &  LAPIDES  ,  fitaceant  homines. 

Le  fensdu  dernier  Diftiqueefl:  ,  que  fi  les  hommes 
viennent  à  fe  taire  de  Selden ,  les  DIEUX  (c'eft  à  dire  (on  Trai- 
té DES  DIEUX  DES  SYRIENS;  &  les  PIERRES  (c'eft  à  di- 
re les  MARBRES  DARUMDEL  ,  qu'il  a  fupplées  &  expli- 
quées)parleront  à  jamaiSde  lui.  [Les  Vers  que  je  viensde  rap- 
porter font  de  Gérard  Langbaine,  (àofte  Commentateur  de  Lon- 
£/'»)comme  me  l'a  appris  le  célèbre  Mr.Smith  Docteur  duCol- 
lége  de  la  Magdelaine  à  Oxford."] 

REMARQUE» 

Mï.CoJâm/e'f  auroit  pu  trouver  cette  Particularité  avec  plusieurs 
autres»  dans  le  Livre  Latin  de  Mr.  Wbod  %  imprimé  en  1674  &  intitule  HL 
STORIA  ET  ANTIQUITATES  UNIVF.RSITAT1S  OXONjENSlS.  Le 
même  Mr.  Weodz. publie  (en  \6yi.)  un  autre  Livre  en  Anglois  fous  le  Titre  D' 
AIHEN/E  OXONIENf>ES  ,  an  exael  Htfiory  cf  ail  the  \V<iters  andBishops 
•vvho  hâve  had  their  Education  in  the  Univer/îty  ef  Oxford  ,  frem  the  Tear 
\^o.tothe  Year  itfcpo.  L'Article  de  Selden  eft  fi  défectueux  dans  MOAERl, 
que  je  profite  agréablement  de  cette  Occafion  ,  pour  faire  un  peu  mieux 
connoitre  ce  grand  homme.  Le  dernier  Livre  de  Mr.  Wbod  me  fournira 
prcfque  tout  ce  que  j'en  dirai. 

JR.AN  SELDEN  naquit  le  \6.  AeDecembre  IC84.  dans  un  petit 
Village  du  Comte  AzSuffix  appelle  Salv inton.  Son  Père,  quie'toitunPayfan 
ailez  riche,  l'envoya  d'abord  à  Chtchtfler  où  il  commença  lesF.tudes,  Se  en- 
fuite  (ea  1600)  iOxford  ou  il  étudia  laPhilofophic  pendant  trois  ans  qu'il 

y  de- 


CURIEUX.  8if 

y  demeura.  11  fe  retira  après  cela  zuTtmpîe pour  y  étudier  les  I.oix  d An- 
gleterre ,  &  il  y  fit  de  fi  grands  progrès,  auffi  bien  qu'en  toute  forte  deSci- 
cnce&  d'Erudition  qu'on  le  rcgardo:t  comme  un  Prodige  11  s'atach* 
même  àlaPoefie  dmslavûe  de  rendre  fon  Stile  plus  doux  &  plus  poli.  H 
publia  en  i$i8  fon  HISTOIRE  DES  OIXMES  en  Anglois,  qui  fit  beaucoup 
de  bruit,  &  qui  lui  attira  bien-tôt  la  haine  du  Clergé.  Il  fut  cité  devant  la 
GranJeCo>nm>Jfic,n,8c obligé  de  fe  rétracter  ;  ce  qui  le  mortifia  cruellement. 
On  le  choifit  Membre  de  tous  lesParlcmens,  qui  s'afiemblerent  depuis  1613. 
jufqu'à  laMort  dcCharles  I:  maiss'étant  fervi  de  quelquesFxprelfions  trop  libres 
eontre  la  Cour  dans  le  I  arlementde  162s  ,  il  futmisenPrifon,  &  il  y  demeu- 
ra plufieursMois.  Le  dernier  Affront  joint  à  celui  qu'il  avoit  déjà  reçu  lui 
firent  fupnmcr  fon  MARE  CLAUSUM  qu'il  avoit compofé  contre  le  MARE 
LIBERUM  deGroftus.  La  Cour  en  ayant  été  informée  fentit  la  faute  qu'on 
avoit  faite  de  le  ménager  fi  peu,  &rcfolutde  n'oublier  rien  pour  le  gagner  t 
l'Archevêque  Laudk  chargea  de  le  ramener.  &  yréùflïtenfin.  Le  Livre  fut 
imprimé  en  1 63  r ,  &  le  Roi  ordonna  qu'il  fut  porté  aux  Barons  de  l'Echiquier 
afin  qu'ils  le  miffent  parmi  les  Regîtres  de  l'Etat.  Selden  éto\t  alors  fi  bien 
à  la  Cour  qu'il  ne  tint  qu'a  lui  de  s'élever  aux  premiers  Emplois  :  mais  il  leur 
préféra  le  Plaifir  de  pouvoir  fe  donner  tout  entier  à  l'Etude.  Cependant  la 
Guerre  Civile  s'etant  allumée,  il  fe  déclara  pour  le  Parlement,  &  devint  la  Mai- 
treffeRou'é  du  Parti  II  fut  un  des  Laiques  que  le  Parlement  choifit  (en  1643.) 
pour  ziXiHetÀV  AJJev,ble'e  de  s  Théologiens  ,  qui  établit  le  Presbyterianifme  fur 
les  ruines  de  l'F.pifcopat.  Deux  Ans  après  le  Parlement  le  fit  Garde  des  Regî- 
tres de  la  Tour,  &  un  des  Commiiïàires  de  l'Amirauté*  ;  &  l'année  fuivante  il 
ordonna  qu'on  luidonneroit  foco  Livres  fterlin,  pour  le  dédommager  de  ce 
qu'il  avoit  foutfert  en  1523.  *  Au  milieu  de  toutes  ces  Difiraétions  il  ne  hiifa,*Ilyade£,4»-- 
pas  de  continuer  fes  Etudes  jufqu'à  fa  Mort,  qui  arriva  le  dernier  âeNovem-  ttttrsqui  di- 
i>t  1 6r4.  On  l'enterradans  l'Eglife  du  Templeavcc  toute  laPompe  &Magnifi-/f«/  quilre- 
cence  poflible.  Voici  le  Titre  de  fes  Ouvrages  Latins  ,  félon  l'ordre  qu'ils  ç^nt  cette 
ont  été  publiés.  >fommex  mais 

Jani  dnglorum  faciès  altéra.     Lond.  Itficinf^.  d'autres  fou. 

jinaleHZiV  Anglo-Bnt ann/'c ùv £$ 't ;  Lib  l\.  Francof.  itfl^.  in  4.  tiennent  au 

De  Dits  Syrts  Syntagmataino.        Lond  \>\7  in  8-  L'Edition  revue  par  <4ndr.  il /are fn^i 

Eeyer  eft  la  meilleure.  •  gènereufe* 

Sf>icilcginm  in  Er/meartV.  Libres  Hiflcriarum.      Lond.  l62J ,  infol^  ment. 

Marmara  Arundilliana  cttm  altaaot  Infcriptionibus  veteris  Latii.  Lond.  I  628.  in 

4.  Le  Dr.  Hnmph.  Prideaux  a  inféré  cet  Ouvrage  dans  fon  Alarmer  10 

Oxon'tenfia. 
De  Succe/fion/é/ts  in  Bona  deftm&ijtcHndum  Leges  Hebrtorum.       Lond.  16 3  J.  ia 

8  imprimé  avec 
De  Succejjisne  in  Pc.nttjicatum  Hebraorttm  Lib  II. 
De  furenaturali '& gentium jnxta  Dtfiiplinam  HebraerumLib,  VU,  Lond.  1640 

in  fol. 
Verfio  ($  Comment.  adEtttyrhit Eccùjta  AlexandrinaOrigines.      Lond. KJ42.il! 

4.  Onyajoiut  les  ANNALES  è!  Eutyrhins  arec  les  Note*  faVecoii^ 
De  Aaoo  dvili  £«?  Calendario  fudasco.  Lond.  1 644.  in  4. 

Uxor 


8i£  MELANGE 

Uxor  Hebraicd)  Jtvede  Nttptiis  ac  Divortiis  Lit.  jII.Lond.  1 646.  in  4, 

Fkta  ,  feu  Comment.  JurisAnglicaniftc  nuncupatus.  Lond-  1 647.  in  4.  impri- 
mé avec  les  deux  fuivans  : 

Tra&atus  Gallicanus  Fet  afTavoir  d/3»s  de  agendi  excipiendic^ue  fi»  midis. 

DtJJertatio  Hijlorica  WFletam. 

Prtfatio  ad  Hiflori*  Anglican*  Scrjptores  decem.  Lônd.  \6)2.  in  fol, 

DeSynedriis  &  Pr&fe8uris  feterum  Hcljr*orKm  Lib.  III.  Lond.  itf  fO.  in  4,  L* 
Edition d'Amfterdam  1 679*  eft  plus  correéte  que  celle  de  Londres. 

Vmdtci*  ficundum  integritatem  exifiimattoms  fit*  fer  con-uittum  deS'rit>tionz_j 
Maris  clattfi,  Lond.  i 673.  ic  4.  U y  aplufieufs  Particularités  delaVic 
deSelden  dans  cet  Ouvrage. 

De  Nummis  çic.  )  , 

Bibl.nttmmaria^^'^^^A. 

La  bibliothèque  de  SELDEN  fait  partie  de  celle  de  PUniverfité  d' 
Oxford.  Voici  l'Epitaphe  qu'il  fe  fit  lui- même  ,  &  qu'on  a  gravée  fur  im 
Marbre  attaché  à  la  Muraille  au  deflusds  fon Tombeau: 

Joannes  Seldenus  heic  juxta  fitus  natus  efi  XVI.  Decemhr'tt 
MDLXXXIV.  Salvintoniac,  qui  viculus  efl  Terring  occidental!;  in  Suiïcxiae 
maritimis ;  Parentièrts  honfJi,is]oar\ne  Seldeno  TwomTsflio,  e quinis fecunJo y 
dn.  MDXLI,  nato  •  £5?  Margaretha  fîlia  &  Harcdt  n^ica  Thomse  Bakcri  de 
Rushington/x.E^wf/P/T'Bakeriorum  /«Gantio  familiatfilius  è  cunis  fùpfrflttttm 
Hâtent  atatis  ferè  LXX.  sinnorum.  Denatus  eft  altimo  die  Novcmbris  An, 
Salut is  réparât*  MDCL1V.  per  qnam  (xpeeJat  heic  RefurreStenem  felictm, 

Mr.  Patin  m'a  afluré  que  le  VkrtPtmu  lui  avoit  dit  au 

lit  de  la  mort ,  que  s'il  eut  vu,  av/tnt  que  d  écrire  contre  Scaliger,fes 

divines  EPITRES,  (ce  font  les  termes  du  JêfuiteJ  Une  l 'aaroit 

iamais  attaqua. 

*L 'Auteur  Parlant  un  \ouvïMv,VoffiusàçSleidan  ,  &  lui  louant 

THEOSE    cefHiftorien  comme   fort  fidellej  il  me  dit,  que  l'Empereur 

de  Rttard     Charles-Quint  l aceufoit  d' avoir  dit  beaucoup  de faujfetcs  en  faifant 

VtpperChan-mention  de  lui*. Sur  quoi  répliquant  àMr.  J^w,,que  nous  ne,fa- 

celier  de  r  „vions  cela  que  fur  le  rapport  dujefuite  Ponmnus  dans  Tes  NO- 

Univerfitc    yES  fur  Cantacuzëne  §.  'Cela  e(l  vmL  me  répondit-il,   &  je  fenfoit 

de  LoHvatn  *'       1  r     1       <      ir  /  '  r 

g7.  de  1'    etre  teleulqut eujje  trouve  cette  ntretç. 
édition  de  Mademoifelle  de  Scburman  avoit  pris  pour  faDevifo 

F^w^r.ditces  belles  paroles  de  S.Ignace  f  >  mon  amour  ed  crucifié.  Le 
que  partes- chancelier  dç  rHofpital*  Sifratlusillabatur  orbis,  impavidum^ 
««T/ï/f"^ rui**m  $ean  ^'"gfi Archevêque  de Cantorbery,^/»- 
Sn"geteTt  citquipatitur.)  Mr.duPlefiïs,  Arte  &  Marte.  George  Cas- 
contraire*  {màtriguandomndem?  Jean  Cal  vin ,  Prompte  tS  fiveerè.     Ja- 

Sleidan.  qUCS 

§.  P,  990.         t  Dans  foH  EPI T RE  aus  Romain*, 


CURIEUX.       '  817 

ques  STm'mmîy  Botta confcicMUP4mdif(tf.    Pierre  Scrivérius, 

Légende  &fcribtndo,  Daniel  Heinfius,  Quantum  eftquod  nefci- 
mut!  Hugues  Grotius,  Ruitbont.  Jean  McurCiuSyAlternimem 
cQgim.  Jufte Lipfe,  Moribus antiquis,  Jean  Douza  le  Père,  Dul* 
tes  <inte  omnia  Muf<e> 

Dans  la  Bibliothèque  du  Roi  fevoic  un  ÏNSTRU- 
MENTUM  SECUR1TATIS,  du  tems  de  l'Empereur  Ju/li- 
i»/V»,écrit  fur  de  l'écorce  d'arbre.Le  Président  Brijfon ,  dans  fon 
Livre  DE  FORMULIS  *,  produit  une  Copie  de  cette  Pie- 
ce,  qui  lui  avoit  été  communiquée  par  Gofeilnlc  Bibliothé- 
quaire.  Ce  qu  a  ignoré  Gabriel  Naudé,  qui  en  publia  une  au- 
tre à  Rome  l'an  1 6  jo.  croyant  quelle  n'eût  jamais  paru.  Ayant 
conféré  à  Paris  ces  deux  Copies,  je  trouve  que  celle  du  Prê- 
fident Brijfon  ei\  un  peu  meilleure  que  l'autre,  qui  vient  pour- 
tant du  même  lieu,  mais  qui  n'a  pas  été  faite  avec  tant  de 
foin,  bien  que  c'ait  été  par  l'ordre  du  Cardinal  deBagny.  (  Le 
fayant  Ufferius  Archevêque  d1  Armach  a  aufii  fait  imprimer 
deux  Poèmes  d'Hi/debertdeLavardinEvèqvlC  du  Mans  ,  à  la  fin 
defaDifTertationDE  SYMBOLLS,  qu'il  croyoit  n'avoir  point 
été  imprimés.  Cependant  ces  deux  Poèmes  fe  trouvent  au 
zr.  livre  du  MIROIR  HISTORIAL  de  Pincent  de  Beauvais, 
mais  un  peu  moins  corrects  qu'Uferiuj  ne  les  adonnés.) 

REMARQUE. 

Vit.Colomiet  fc  trompe  lors  qu'il  dit  que  l'INSTRUMENTUM  PLENA- 
RI^LSECURlTATIS&c.fut  publié  à  fl«*w*  par  les  foins  de  Mr.  Naude en  1630. 
Cène  futqu'cn  1  $41«  Voyez  les  Additions  au  NAUDEANA,p,2f  4. 

M.  Fojfius  m' a  dit  que  M.  de  Saumaife  lui  avoit  dédié 
un  de  fes  Livres  fans  le  nommer.  Ceft  celui  de  AnnuUu  Au 
«kvantde  la  Dédicace  felifent  ces  Mots:  Amicus  Leiden/is  Ami* 
coAmftelodamenfi^  ceft-àdire,  Claudiut  Sâlmafm-,  IfaacoP'osJîo. 

Cêtoit  une  aflez  plaifante  Coutume  que  celle  qui 
S'obfervoit  autrefois  dans  \zBearn.  Lors  qu'une  Femme  étoit 
accouchée,  ellefe  levoit ,  &fon  Mari  fiimettoit  au  Lit  fai- 
fant  la  Commère.    Je  crois  que  les  Bearmïs  «voient  tiré  cette 

Lllll  Cou- 


gi8 


MELANGE 


Coutume  des  Efpagmls  ,  de  qui  Strabon  dit  la  même  chofe  au 
3.  livre  de  fa  GEOGRAPHIE.  La  même  Coutume  feprati- 
qBoit  chez  les  Tibarèmens  ,  au  rapport  de  Nympbodore  dans  IV 
excellent  Scholiafte  &  Apollonius  leRbodien  liv.  2.  &  chez  les  r<*r- 
tares ,  fuivant  le  témoignage  de  Marc  Paul  Vénitien  au  ch.  4 1. 
du  z.  livre  deies  VOYAGES  5  qui  ne  paflent  plus  pour  fabu- 
leux, depuis  que  de  nouvelles  Relations  ont  confirmé  ce  qu' 
ilsnousapprênent. 

Le  fameux  Père  Merfenne  Religieux  Minime  ,  apprit 
àmon  Père  l'étant  venu  voir  ,  que  Jean  du  Verger  d'Haurannt* 
Abbé  de  S.  Cyran  a  voit  fait  un  Livre  fous  le  nom  d' Alexandre  de 
l'Excluft  ,  intitulé  SOMME  DES  FAVTES  ET  FAUSSE- 
TEZ  DE  LA  SOMME  THEOLOG1Q11E  DE  GARASSE, 
imprimé  à  Paru  l'an  1616  Jn  quarto. 

L'Antiquité  tenoit  pour  la  plus  heureufe  detoutes 
les  Femmes  une  Lacédémonienne  nommée  Lampito  ,  parco 
qu'elle  avoit  été  fille  de  Roi  ,  Femme  de  Roi  &  Mère  de  Roi. 
Le  bonheur  ày Anne  Marie  Maurhetted"  Autriche  de  gloneufe  mé- 
moire a  été  encore  plus  grand  \  car  elle  étok  Fille  de  Philippe.» 
III.  Roi  d'Efpagne,  Sœur  de  PhWppeW.  Femme  de  Louis  XllI. 
&  Mère  de  Louis  XIV*  nôtre  triomphant  Monarque. 

L'Auteur  de  ia  Traduction  Latine  del'HISTOIRE 
DU  CONCILE  DE  TRENTE  de  Fra-Paoby  eft  Adam  Neuton 
Ecoflbis ,  Précepteur  du  SéréniiTifne/&»r/  Prince  de  Galles,  à 
qui  le  Roi  Jaques  adrelTefon  PRESENT  ROYAL,  &nonpas 
^Charles  I.  comme  récrit  le  dofte&  poli  Sarafm  dans  fa  DilTer- 
tationduJEU  DES  ECHECS.  (La  plus  belle  Traduclion_, 
de  1  HISTOIRE  DU  CONCILE  DE  TRENTE  du  Péro 
JPaul,  eft  celle  que  nous  a  donné  en  François  Mr.  Amelotdcla-» 
Houjfaye  ,  fous  le  nom  de  la  Mothe  Joffeval  ,  qui  eft  fon  Ana- 
gramme. Dieu  foit  loué ,  que  dans  un  tems  où  les  Proteftans 
font  fi  maltraités ,  il  fe  foit  trouvé  un  Catholique  Romain,  qui 
ait  ofé  publier  leur  Apologie.  Jappelle  ainfi  PHISTOIRE  du 
FereP4«A) 

Beaucoup 


CURIEUX.  $ip 

Beaucoup  degens  parlent  du   Livre  DE  TRIBUS 
IMPOSTORIBUS,  Mofe,Chri(lo,  VMubammede',  mais  il  n'y  a 
perfonne  que  je  fâche  qui  dife  l' avoir  vu.     A  propos  de  quoi 
je  remarquerai  que  Grothu  s'eft  trompé,  écrivant  dansTAP- 
PENDICEdefon  Traité  DE  L"  ANTECHRIST  *  que  les  *p.e4.ak 
ennemis  de  1'  Empereur  Frédéric  Barbcrouffè  lui  attr^buoienrcet^  de  r" 
Ouvrage.    Car  ce  ne  fut  pasFréderic  Barberouffe que  Ton  faifoit  |NO  gES  fuc 
Auteur  de  ce  Livre-là,  mais  Frédéric  II»  comme  il  paroît  par  |es#    vangt~ 
lesEPlTRES  6s  Pierre  des  lignes  §,  fon  Secrétaire  &   fon^S  p.  zn.st 
Chancelier,  &commei'êcrit  Grotius lui-même,  dansfesOB-fu'Mel'edi- 
SERV  ATIONS  for  la  troifiéme  Partie  de  la  PHILOSOPHIE  tj°°    dc 
REELLE  de  Frère  Thomas  Clochette,  dit  en  Latin  CampaneUa  f.    ffj™^ 

De  tous  les  Sonnets  de  Malherbe ,  voici  celui  qui  lui  fc  trompe  ' 
plaifoit  davantage:  auflidan? 

fon  Traite 

Beaux  &  grands  Bâtiment  d' éternelle /Irutlure,  E>E  L'ORI- 

Superbes  de  matière,  ff  d  '  ouvrage  divers,  G ,  N  E   DES 

Ou  le  plus  digne  Roi  qui  (oit  en  l'Univers  LIERS  iPa- 

Aux  miracles  de/'  Art  fait  céder  la  Nature,  r$s  isoo.  p. 

_        _         _.,.  _      ,.  ,  ,  ,.  1 6,  attribu- 

ez*» Parc  o  beaux  Jardins,  qui  dans  cette  clôture,  ant  un  cou. 

Avez  toujours  des  Fleurs  &  des  Ombrages  perds,  plet     de 

Non  fans  quelque  Démon,  qui  défend  aux  Hyvers  Chanfon    à 

Jfen  effacer  jamais  l  '  agréab le  peinture,  Fredenc  //, 

Lieux,  qui  donnez  aux  Cœurs  tant  d'aimables  de/îrs}  Frédéric  r. 

Bois,  Fontaines,  Canaux,  fi parmi  vos plaifir s  iurnomme 

Mon  humeur  efl  chagrine  o  mon  vif  âge  trift-e  : 

Ce  n  efl  pas  qtf  en  effet  vous  n'ayîez  des  appas , 

Mais,  quoi  que  vous  ayiez,  vous  n  avezpoint  Califte. 

Et  moi,  je  ne  voi  rien  quand  je  ne  la  voipas. 

Marin  le  Roi  Sieur  de  Gomberviîle  a  imité  les  deux  tercets  de  CO 
Sonnet  dans  celui-ci: 

effroyables  De  fer  t  s,  pleins  d 'ombre  &  de  filence. 
Où  la  Peur  &  l'Hyverfont  tternellement, 

L  II  1 1     2  Rochers 


*ao  MELANGE 

Rochers  affreux  &  nuds,  oui' on  voit  feulement 
Le  Tonnerre  (S  les  Vents  montrer  leur  infolence. 

En  quelque  part  des  deux,  que  le  Soleil  i*  élance 
Vous  êtes  toujours  pleins  d'un  froid  aveuglement* 
£t  vos  petits  ruiffeaux  malgré  leur  élément 
Font  monter  jusqu'aux  Airs  leurfoible  violence. 

Lieux  y  où  jamais  l 'Amour  ne  vint  tendre  fes  retsf 
TorrenSy  Cavernes ,  Tronc s,  fi  parmi  ces  Forêts, 
Je  me  tiens  fi  content  &  je  vous  aime  encore  : 

Ce  rieftpas  qtieneffet  vous  ayiez des  appas y 
Mais  puis  que  vous  avez  la  Beauté  quef  adore, 
Puis -je  avoir  ce  bon-heur,  &  ne  vous  aimer  pas? 


fe 


Nousdifons  tous  les  jours  en  commun  Proverbe» 

fyâtles  Honneurs  changent  les  Mœurs*  En  voici  un  exempte  as* 
ezrare.  Baudoin,  qui  de  (impie  Moine  étoit  devenu  Arche- 
vêque de  Cantorbery  ,  venant  à  changer  de  condition-., 
changea  aufïi  de  façons  de  faire.  Ce  qui  obligea  le  Papo 
Urbain  II.  à  lui  envoyer  une  £*vwdontfafu(criprion  étoit  tel- 
le: Balduino,Monachoferventijjbm^  Abbaticalido,  Epifcopo  tepidoy 

JZ**t  *'*W«r"  "Ma- 
rins autre-  ^es  *"**£**  prétendent  qtf  un  Vafcus  Lobera  foit  ÎC-» 
ment  cv«»- premier  Auteurdu  Romain  d' AMADÏS  ,  qui  a  été  misen_> 
brenfis^  dans  François  par  le  Seigneur  des  Effars.  Je  ne  fai  pourquoi  Lipfe 
fon  ,TiNE- dans  une  de  fes  Lettres  t  biâmefi  fort  ce  Roman.  Voyez 
raire  hv.lofavant  Ux.Huet  dans  fon  TRAITE  DE  r  ORIGINE  DES 

tCent4.ROMANS, 

«fifceH.  Ep.  Mr.  Vbfiius  m'a  dit  que  Mr.  fon  Père  étoit  Auteur  cf 

7*-  un  Livre  intitulé  ,  CONSILIUM  GREGORIO  XV.  EX- 

HIB1TUM  CUM   PRiEFATlONE  ET  CENSURA  G.  J.V. 

C'eft-à-die  GcrardiJoannuVojfii,  imprimé  à  Leyde  l'an  l6zy.   iw 

quarto.    Ce  Livre  eft  rare. 

Detousles  Critiques  de  nôtre tems  (je n' excepte-» 
pas  même  Mr.de.fe»0iM//?)J€jVenvoi  aucun  de  qui  les  con- 
jeclures  foient  fi  certaine»    que   celles  de  Jofias  le  Mercier, 

5  ou 


ORIENTA* 
LE, 


C  U.R  I  EUX.  «ai 

§  cnMtrceruh  comme  il  fe  nomme  en  Latin.    J'ai  trouvés  il  étokûh 
dans  Ton  nom,  Carier  es  Mufis  :  Anagramme  qui  lui  convient dc  f*.**  k 
fort.    Geft  dommage  qu'il  ait  fi  peu  écrit,  &  qu'ayant  tant  ^fc™/e 'd*  *j 
de  génie  pour  les  Lettres,  il  ait  donné  le  meilleur  de  fon»,  pautreficdc 
tems  aux  grandes  affaires  où  il  etoit  employé.      Son  princi-  pour  la  con- 
pal  Ouvrage  ciï  Nonius  Marcellus,  qu'il  a  divinement  corrigé,  noiflànce de 
Sti  autres  Pièces  font  des  NOTES  fur  Ari/ténety7a(fte,Diciys  de  J*  Langu* 
Crète,  &  furleLivred' ^/>»/é<DE  DEO  SOCRATIS.    11  a-jî^™^ 
aufTi  fait  l' Sloge  de  Pierre  Pithoufo  il  y  a  des  Lettres  de  lui  dans  fcs  Eloges 
le  RECUEIL  de  Goldaft.     Mr.  de  Saumai/l;  qui  étoit  fon  Gen-  dans  ma 
dre,  promettoitfaVie.     Mais  la  mort  l'a  empêché  de  nous  francb 
tenir  fa  parole. 

Naudi  dans  le  JUGEMENT  qu'il  fait  de  Cardan  &  de 
fes  Ouvrages  ,  dit  que  Gaurhus  a  voit  prédit  au  Roi  Henri  II, 
qu'il  mourroit  en  bonne  Vieillenre&  de  Maladie  fort  douco. 
En  quoi  il  n  eft  pas  d'accord  avec  les  Hiftoriens ,  qui  dépofenc 
que  ce  Devin  avoit  prédit  au  Roi  qu'il  mourroit  dans  un  com- 
bat fingulier.  Ce  qui  ne  fe  trouva  que  trop  véritable  5  le  bra- 
ve Gabriel  de  Lorge  Comte  de  Mongommery  ayant  eu  le  malheur 
de  b  lelîer  à  mort  fon  Prince  ,  après  s'être  long  tems  exeufé  de 
jouter  contre  lui.  Dans  le  RECUEIL  DE  LETTRES  AUX 
PRINCES  ,  fait  par  Rufcetli  ,  &  traduit  d'Italien  en  François 
par  Belle fore/l  y  il  y  en  a  une  fort  belle  pour  la  juftificationdu 
Comte  de  Mongommery,  écrite  à  Corneille  Aftr/xEvêque  de  Bitonte 
par  TEvêque  de  Treyes  en  Champagne  ,  qui  étoit  alors  le  docle-» 
Jean  Antoine  Caracciole,  (fils  du  Prince  de  Afelfejqm  fe  fit  enfuite 
Proteftant.  Le  Comte  de  Mongommery  ayant  pris  les  armes 
plufieurs  années  après  pour  la  dèfenfe  de  ceux  de  fon  partout 
appréhendé  à  Damfront,  &  eut  la  Tête  tranchée  à  Paris,  àla^* 
follicitation  de  la  Reine  Mère.  Comme  on  leconduifoit  au 
Supplice  y  un  Cordelier  voulantle  faire  charger  de  Religion* 
commença  à  lui  dire  qu'il  avoit  été  abufê  j  Mongommery  le  re- 
gardant alors  fermement,  Comment  abufe  ,  lui  répondit  il ,  fi 
je  l'ai  et ê ,  c'a  et  t  par  ceux  de  vôtre  Ordre  ;  carie  premier  qui  mu 
bailla  jamais  une  Bible  en  François ,  t$  qui  me  la  fit  lire  ,  ee  fut  un  Cor" 
délier  comme  vous,  (f  là  dedans  j'ai  appris  la  Religion  que  je  tiens,qui 
feule  eft  la  vrap  y  &  en  laquelle  ayant  depuis  vkcu  5  je  veux  par  la~* 

Lllll     3  «        gntee 


Su  MELANGE 

grâce  de  Dieu  y mourir  aujourd'hui.  Etant  Venu  fur  l'EchafFaut 
dans  la  Place  de  Grève  ,  il  pria  !e  peuple  de  prier  Dieu  pour 
lui,  recita  tout  haut  le  Symbole  ,  en  la  confefïion  duquel  il 
protefta  de  mourir,  &  ayant  recommandé  Ton  ameàDieu, 
le  Bourreau  lui  trancha  la  tête. 

Il  y  a  peu  de  Livres  dont  la  deftinée  ait  été  plus  avan- 
tagée que  celle  du  TRAITE  DE  LA  VERITE  DE  LA 
RELIGION  CHRETIENNE  ,  compote  par  Hugues  Groeius. 
Outre  les  deux  Verfions  François  qui  s' en  font  faites ,  il  a  été 
mis  en  Grec,  en  Arabe,  en  AngIois&  en  Allemand.  Ceft 
un  admirable  Livre  ,  qui  devroit  ctrelcPade  mecum  detous 
les  Chrétiens.  Je  l'ai  lu  plufieurs  fois ,  mais  toujours  avec 
un  nouveau  plaifir.  Le  TRAITE  du  Marquis  de  Pianejfetfi 
fort  au  deflbus  de  celui  de  Grotius ,  &  fans  la  belle  Traduction 
Françoife  qu'en  a  fait  le  Père  Bouhours  Jtiuitc ,  il  feroit  lu  do 
peudeperfonnes. 

REMARQUE. 

Mr.  Le  feunea.  public  cnitfpi, une  nouvelle  Tradition  Françoife 
du  Traite  de  Gretius,  de  la  VERITE  DE  LA  RELIGION  CHRETIENNE. 

L' Amiral  de  CbktiUon  avoit  écrit  une  Hiftoire  des 
chofes  les  plus  mémorables  de  fon  tems.  On  l'aporta  après 
fa  mort  à  Charles  IX.  Ceux  qui  étoient  auprès  de  lui  la  trou  ve- 
rentfort  bien  faite,  &  trèsdigne  d'être  imprimée,  &  hï\%Al- 
bertdeGondy  Maréchal  de  Retz  ,  qui  en  détourna  le  Roi  &  qui 
lajettadans  le  feu,  le  Public auroitpoffédé  cet  Ouvrage. 

Ceft  avec  grande  raifon  que  Mr.  Bignon  dans  fes  NO- 

*P.2yi.delaTES  fur  les  FORMULES  àcMarculfe  *,   appelle  le  Préfï- 

de'rnicre       dent  SAVARON  Arvernorum  decus.        Il  létoit  en  effet ,  & 

édition.      il  n'y  avoit  point  de  fon  tems  de  gens  dans  1*  Auvergne  fi  doctes 

que  lui,  fur  tout  dans  les  Auteurs  Latins  du  bas  fiecle.    Il  nous 

a  donné  des  Traités  du  DUEL  ,   des  CONFRERIES  ,  dela^ 

SAINTETE  DE  CLOVIS  ,  &  de  LA  SOUVERAINETE 

de  NOS  ROIS.     Il  a  auffi  écrit  contre  les  M  ASQUES,  &  fait 

des  NOTES  fur  Cornélius  Nepos  &  fur  une  HOMELIE  de  St.  Au- 

guflin 


CURIEUX.  8z$ 

gufiinDB  CALENDIS  JANUARIIS.  Ses  deux  principaux 
Ouvrages  font  les  ANTIQUITES  D'AUVERGNE  &  un_. 
COMMENTAIRE  fur  Sidonius.  Danscedernier,  il  fe  plaint 
de  quelques  perfonnes  qui  le  vouloient  déférer  comme  cri- 
minel deLeze-Sainteté,  (fi  j'ofeainfi  dire)  pour  avoir  donné 
le  nom  de  PAPE  à  François  de  laGuesle  Archevêque  de  Tours* 
En  quoi  je  ne  trouve  pasqu'ilyeûtgrand  mal.  Carbien~. 
que  par  l' Arrêté  de  Grégoire  VII.  il  foit  défendu  de  donner  lo 
nom  de  Pape  à  d'autres  qu'à  l'Evêque  de  Romey  cet  Arrêté  no 
fut  pourtant  pas  enfuite  univerfellement  fui vi.  De  vrai  ne-* 
lifons-nous  pas  qu  llrbainll.  qui  eft  venu  depuis  Grégoire  VII, 
donnant  le  Pallium  à  Anfelme  Archevêque  àzCantorbery ,  l'ap- 
pel la  PapamalteriusOrbis  t  nonobftant  le  Décret  de  fon  Prêdé- 
cefieur?  Ceft  ce  qui  fe  trouve  dans  un  Manufcrit,  quiapour 
titre  Imaginatio ,  dont  l' Auteur  eft  un  Moine  Bénédictin  nom- 
mé Gervais  de  Melkelaya,  autrement  Gervais  de  Cantorbery.  De 
plus  Savaron  donnant  le  nom  de  Pape  à  l'Archevêque  de  loursy 
ne  le  fit,  comme  il  dit  lui-même  ,  qu'à  limitation  de  fon_» 
Sidonius)  du  tems  de  qui  l'on  appelloit  PAPES  ,  tous  les  Êvè* 

que  s. 

LeRoi.fikw/IV.  avant  que  de  haranguer  fon  Parle- 
ment le  8.  Janvier  \  599.  lui  tint  ce  Difcours-  Devant  que  par- 
ler de  ce  pourquoi  je  vous  ai  mandez,  je  vous  veux  dire  une  bifioirz^r 
que  je  viens  de  ramentevoirau  Maréchal  de  la  Châtre.  Incontinent 
après  la  St.  Barthelemi  quatre  qui  jouions  aux  Dezfur  une  Table ,  vi» 
me$  paroïtre  des  goûtes  de  fang ,  &  voyant  quêtant  effuyées  par  deux 
fois ,  elles  revenoientpour  la  troifîéme ,  je  dis  que  je  ne  jouer  ois  plus  & 
que  cttoit  un  augure  contre  ceux  quiïavoient  rtpandu,  Mr.  de  GuK 
fe  e'tâit  de  la  troupe* 

Ce  prodige  parut  Pan  1 574.  à  Avignon ,  au  Lr  gis  d1 
un  nommé  Grillon  y  comme  le  remarque  Louis  Fidel  dans  l'HI- 
STOIRE  DU  CONNETABLE  LESDIGUIERES.  *  Voici* Liv.i.c.n 
fes  termes  :  Z/»/0*r  ^Lesdiguiercs  avoit  dépêché  à  Avignon^ 
au  Roi  de  Navarre  un  Gentilhomme  exprès  ,  pour  recevoir  quelques 
Avis',  celui  ci  ne  pouvant  T  aborder  acaufe  que  ce  Prince  étoit  éclairé 
de  toutes  parts  ,  &  particulièrement  de  Henri  de  Lorraine  Duc  de~> 
Guife,  qui  pour  mieux  dtcowrir  fon  Cœur  ,  s  "étoit  fait  fon  compa- 
gnon 


gî,4  MELANGE 

gnon  de  table  &  de  lit  ;  il  avlnt  que  jouant  aux  Dez  Vun  contré  V  au*  v 
tre ,  au  logis  de  Grillon ,  fur  une  Table  de  marbre,  il  y  jaillit  du  fang 
qui  leur  couvrit  les  mains,  fans  qu'on  fût  d'où  il  venait ,  perfonnt* 
des  ajfiftans  n'ayant  été  blefjk,  dequoi  l'on  fit  tout  à  l'heure  uneexatle 
recherche  :  Et  tomme  ce  prodige  fut  interprété  des  uns  à  un  reproche^» 
que  leCielfaifoit  au  Duc  de  Guife  du  fang  qu'il  apoit  fait  répandre* 
Zi.Sr.Barthcle.mi)  &  des  autres  aunpré/age  de  celui  qui  fe  répan- 
droit  à  caufe'de  la  querelle  de  ces  deux  Princes  5  ayant  la  de  fus  quit- 
ta le  jeu  y  le  Gentilhomme  de  Lesdiguieres  s'approcha  du  Roi  ^Na- 
varre >  &  communiqua  avec  lui  fans  témoin, 

[Madame  Rente  de  France  ,  Veuve  &  Douairiero 
àeFerrare  ,  Princefle  fort  zélée  pour  la  Religion  ProteftanteT 
voyant  un  jour  \eR.o\CbarleslX,  trifte&  penfif ,  elle  le  pria.., 
pour  l'obliger  à  fe  réjouir  ,  de  vouloir  chanter  quelque  nou- 
vel Air  de  Cour.  A  quoi  le  Roi  repartit  tout  en  colère  » 
„Ma  Tante ,  je  n'en  fais  qu'un  que  vous  m'avez  apris  ; 

Dès  ma  jeune ffè  ils  m'ont  fait  mille  maux, 
Et  fin  ont  pu  me  vaincre  ni  détruire: 

Qui  eft  la  Verfion  du  fécond  Verfet  du  Pfaume  1  ip»  Répon- 
fe  piquante  à  quoi  la  Duchefle  ne  répliqua  point.  Je  tiens 
cette  Hiftoire  de  Favin  dans  celle  qu'il  a  écrite  du  Royaume  de 
Maples.] 

IBarleus  fameux  Poète  de  la  ïtoUande,  dît  dans  uno 
de  fes  Lettres  quilavoit  apris  de  fon  Père  ,  que  l'Empereur 
C^/*/-,<£«Mtffaifantfon  entrée  dans  Anvers,  falua  fort  civile* 
ment  les  Magiftrats  de  la  Ville  5  mais  que />&<%' IL  Ton  Fils» 
qui  êtoit  alors  âgé  de  dix  à  douze  ans ,  ne  fe  découvrit  point 
du  tout.  Ce  que  l'Empereur  ayant  remarqué ,  il  s' emporta 
fi  fort  contre  lui,  qu'en  préfence  des  Magiftrats  &  du  Peuple-» 
il  lui  donna  un  fouflet, ajoutant  enfuite  ces  paroles  :  Bft-ce  là  ce 
que  vous  avez  aprùde  Vives.] 

Nos  Théologiens  ont  fait  trop  de  mépris  d*  uno 
Verfion  que  les  Apôtres  ont  eftimée»  J'entens  la  VERSION 


CURIEUX.  gif 

DES  SEPTANTEjpar  le  moyen  de  laquelle  on  peut  corriger 
un  très-grand  nombre  de  partages  dans  la  VerfionFrançoifo 
de  nos  Bibles»  Mr.  Vofius  étant  allé  voir  à  Paris  Mv.àcMarcai 
ce  Prélat,  quf  étoitalorsmalade,  après  avoir  louélAPÔLO- 
GIE  pour  les  Septante  que  Mr.  Vosftus  venoit  de  publier  ,  V 
afiiïra  qu'il  étoit  entièrement  de  Ton  opinion,  &  que  fi  Dieu 
luiredonnoit  la  fanté,  il  écritoitfur  cette  matière.  Mr.  de 
Marca  mourut  peu  de  jours  après ,  en  réputation  du  plus  fa- 
vantEvêquede  France. 

J'ai  remarqué  dans  l'Hiftoire,  que  les  troisSeigneurs 
qui  avoientleplusd'averfion  pour  les  Huguenots,ont  eu  tous 
trois  des  Femmes  Huguenotes.     Louis  de  BourbonDuz  deMont- 
pen/ier  Jaquette  de  Longpy,  de  l'ancienne  Maifon  de  Givry}  qui 
inftruifitdans  fa  Religion  Charlotte  de  Montpenfier  fafille,mariée 
kGuiUaume  deNajfau  Prince  d'  Orange.     François  de  Lorraine  DlIC 
âcGuife  êpoufa  drwe d'S/l, qui  étoitFilledefa  mère  *  ,  c  eft*  v°J€*~i 
àdire  de  cette  fage  &  Chrétienne  Princeffe  Renée  de  Franc e^,~ETiRES 
Duchefle  de  Ferrare,  fille  de  Louis  Xlljaquci  d'Albon  aVGIt  pour  va"^c  ^*^ 
femme  Marguerite  de   Lujtrac  ,     qui  epoufa  en  fécondes  noces  enne   nom- 
Godefroi  de  Caumont,  qui  avoit  été  Abbé  de  Clerac ,   mais  qui  mecotjmpt* 
depuis  la  mort  de  Ton  Frère  aine   quitta  la  Robe  &  pritT^^"  Me- 
Epée»  rata  *  I48- 

Il  y  a  eu  deux  Jcromes  de  Prague  tous  deux  fort  ver-au  24   livre 
(es  dans  les  faintes  Lettres,  &  tous  deux  très-éloquens.     Le  de  (on  hi- 
premier  a  été  celui  qui  fut  brûlé  à  Confiance  par  un  Décret  duSTOiR-E, 
Concile,  nonobstant  leSaufconduit  de l'Empereur,  le  30» 
de  Mai  1416.  &dontlaMorta  été  fi   élégamment  décrito 
par  Pogge  Florentin  dans  une  Lettre  à  Ton  Ami  Léonard  Brunut 
à'Arczzo,  qui  fetreuve  au  Livre  intitulé,  FASCICULUS  RE- 
RUM  EXPETENDARUM,     L' autre  a  été  un  Hermue,  qui 
après  avoir  demeuré  vingt  ans  dans  la  Solitude  de  Camaldoli 
zxivc\oï\k.  Apennin ,  s' en  alla  dans  la  Lithuanien  où  il  convertit 
quantité  de  gens  au  Chriftianifme.     Eneas  Syhiut  phcolhomini% 
qui  fut  Pape  fous  le  nom  de  Pie  //.parle  avec  éloge  de  ces  deux 
Jéromesy  du  premier  dans  1*  HISTOIRE  DE  BOHEME  ,  & 
de  l'autre,  qui  vivoit  l'an  1430.  dans  la  DESCRIPTION   DE 
L'  EUROPE. 

M  m  m  m  m  Auteurs 


H6  MELANGE 

'dateurs  dêguifts  découverts'. 

ABydems  CoraUus  :  Ulric  Hutten.     Alexius  à  Mafjalia  :  Clau- 
de Saumaife.     Amandus  Flavianus\  David  Blondel.     Are» 
tins  Felinus  :  Martin  Bucer.        Ariftoteles  deBenediïïti\  PierrCj 
Antoine Spinelli.    Benedittus  Pajfavantius  :  Théodore  deBé- 
ze.     Bomni  de  Boninit  :  Pierre  Paul  Vergerio.      Gains  Tilebome» 
nui  :  Jaques  Mentel.       David  Leidbrefirus  :  Didier  Héraud, 
Didymm  Faventinus  :  Philippe  Mélanchthon.     Dominicus  Lopez: 
Faille Socin-     Elias Pbilyra:  Jean  du  Tillet.     Eutycbius Myonl 
Wolphgang  Mufcule.     Félix  Turpio Urbevetanus  :  Faufte Socin. 
Firmianui  Chlorm  :  Pierre    Viret.     Gafpar  CabaUinuj  :  Charles 
du  Moulin.     Gcorgitts  Erhardus:  Michel  Gafpar  Lundorpius. 
Gregorius  Veîleius  :  George  Reveau.    Gulielmtu  Single  ton:  Léo- 
nard Leflius.    GuftavusSeleniu:  Augufte  Duc  de  Lunebourg. 
Helias  PandocbtHS  :    Guillaume  Poftel.        Hieronymus  Marins  \ 
CcelhlsSecundusCurio.     Hippolyttu  Fronto  Caracotta  :  Pierre-» 
du  Moulin.    Hippopbilus Melangtus  :  Philippe  Mélanchthon_i. 
Honorins  Reggius :George  Hornius,     Horatius  Graffius  :  Lot  h  ai» 
re  Sarfîus.      Janus  Ntcius  Erythrœus  :  Giovanni  Vittorio  Roiïî. 
J<Pacidius  :  Jaques  Godefroi.     (  Jérôme  a  Cofta  :  Richard  Si- 
mon.)    Joannes  Rolegravius\  Jean  Graverol.        IrenxusPbih- 
delpbus;  Louis  du  Moulin.      Irenaus*.   CœliusSecundusCu- 
rio.     JulianusRosbecius:  Dominique  Baudius.     LatinusPacatm\ 
Dominique  Baudius.     {Licentius  Evangelus\  Beatus  Rhenanus.) 
Jjidionneut  Colvinus  ;    Louis  du  Moulin.       Lyfimacbus  Nicanor: 
Jean  Leffius.      M.  Antonius  Conftantius   :  Etienne  Gardiner. 
MartintésBcUins:  Scbaftien  Caftalio.     MattbsusTortus\  Robert 
Bellarmin.     Merlinus  Coccaius;  Théophile Folengi.     Modem- 
taFonto:  Modefta  Pozzo.        Nadabus  Agmonius  :  François  du 
Jon.      Natbanaè'l  Nezekins  :  Théodore  'de  Béze.     PafcajiusGro* 
jtppun  Gafpar  Scioppius.      Petrns Bellotirius  :    Pierre Danés, 
Profper  Dyfid*us  :  Faufte  Socin.     Rena/us  Ferdœus  :  And  ré  Rivet* 
Stepbamu  JumiisBrutm  \  Hubert  Languet.        SJrr.plicitu  /  erinus  : 
Claude  Saumaife.     Tû*laffiuséàfihdeï\  Marin  le  Roi.       Fera- 
nins Modefius Paùmontanns  :  George  Caffander.     Wado MeflalU- 

nus  : 


CURIEUX.  8*7 

nus\  Claude  Saumaife,       Zacharias  Fttrnefterut  :  Hugues  Do- 
neau. 

Mr.  dcBézeÇc  pouvoit  pafier  de  tourner  en  vers 
François  les  cent  PSAUMES  qui  n'a  voient  pas  été  traduits  par 
Marot  j  puis  que  dès  l'an  l  f  j i,  Jean  Poitevin  Chantre  àtSainte 
Rddegondeàc  Poitiers ,  les  avoit  tournés  d'une  manière  aufïï fi- 
dèle qu'édifiante,  &  les  avoit  fait  imprimer  la  même  année 
avec  le  Privilège  d'Henri II.  Sept  ans  après  Phihbert  Jambe  de-» 
fer»  Lyonnois,  les  mit  en  Mufique,  auraportde  U  Croix  du 
Maine  dans  fa  BIBLIOTHEQUE,  Ce  Traducteur  fuit  prin- 
cipalement les  Sef 'tante. 

REMARQUE. 

Voici leTitre  de  ces  PSAUMES  ,  de  l'Edition  de?  ax\s  i  ff8.  <h(t,N, 
élu  Chemin  ;  fitns  Privilège  :  Les  cent  Pfeaumes  de  David  c^ù  reftoient  à  tra- 
duire (en  rithme  Françoife)  avec  les  XXII.  Octonaires  du  FfaumeCXlX  ;  & 
ics  Lamentations  de  Jeremie;  traduits  par  M.  Jean  Poitevin  ;  &  autres.  Mis 
en  Mufique  par  Phikbert  Jambe  de  Fer ,  Lyonnois.  Cet  Onxuage  cfl  dédié  au 
Cardinal  de  LORRAINE,  Confiderant,  Monfcigneur,  lui  ait  Pot  te  vin  %  en 
quelle  faveur  ont  été  receus  les  cinquante  Pfeaumes  de  David  ,  traduits  en 
nofire  vulgaire  par  Clt ment  Marot  :  J'ai  bien  voulu  parachever  le  refte  da 
Pfaultier  :  Nonpour  me  mefurer  àPoëte  fi  excellent,  mais  afin  que  continu- 
ant l'entreprife  (  laquelle  prévenu  de  mort,  iln'avoit  entièrement  exécutée) 
je  peufie  faire  quelque  fruicl,  au  contentement  des  amateurs  de  l'Ecriture  fain- 
te  :  Etencela  ,  me  défiant  du  peu  de  mon  jugement  ,  j'ai  fuivi  les  anciens 
interprètes  ,  Hebricux  ,  Grecs  ,  &  Latins  ,  de  faine  &aprouve'e  opinion, 
Monfeigneur  je  dédie  Scconfacre  ee  mien  labeur  à  V.  R.  S  Et  ores  que  le 
prefant  foitpetil&c.  LesVers  de  cet  Auteur  jont  ajfez,  doux  Ç$  naturels.  U 
y  a  ï  la  fin  de mon  Edition  les  cinquante  Pfii  urnes  de  Mar  ot  imprimés  a  part  fius 
ceTitre:  Cinquante  Pfeaumes  de  David  ,  traduicls  par  Clément  Marot  ,  avec 
plufieurs  Cantiques  ,  Oraifons  ,  Prières  &  autres  Oeuvres  adjuutées  de  nou- 
veau, tant  de  la  Compofition  dudit  Auteur  que  d'autres ....  Le  tout  mis  en 
mufique  douce  &harmonieufe,  félon  le  chant  vulgaire  j a  ufitc,  A  Paris  cfc 
l'Imprimerie  de  Nicolas  duChemin  1 560.  Le  chant  de  ces  Pfàumes  efi  à  peu  prés 
le  même  dont  onfèfèrt  encore  aprefènt  :  toute  la  différence  qu'il  y  a  varie  plu- 
tôt l'Air  qu'elle  ne  le  change.  LesTermes  de  Chant  vulgaire  \l\lÇitcJêmilene 
infinuer  que  Guillaume  Franc  * 'en  efi pas le  premier  Auteur,  Peut-être  n'y  fit- 
il  que  quelque:  Ckangtmens.  Voyez,  dans  le  D ICTION  AIRE  de  Mr%  Bayle  / *  Ar- 
ticle MAROT  >  avec  Us  Additions  &  Corrections, 

Mmmmm     ^  J'ai 


gi8  MELANGE 

J'ai  découvert  que  l'Auteur  d'un  Livre  quia  pour  ti- 
tre, PENSEES  D'UN  GENTILHOMME,  quia  paffétaplus 
grande  Partie,  de  fa  Vie  ,  dans  la  Cour  £f  dans  la  Guerre ?,ètoit  Mon- 
iteur de  Bourdonné,  Panfien,  Gouverneurde/454/é^  &en- 
fu  i  t  e  d  e  Moy envie, 

Mr.  Bfondehvoh  un  frère  nommé  Moyfe  Blondel ,  qui 
a  fait  un  petit  Livre  intitulé  ,  ROME  AU  SECOURS  DE 
GENEVE.  (Ilenavoitauffi  unautre  àLondres,  à  qui  il  écrit 
le  10.  d'Août  64s.  en  ces  termes  :)  J'ai  apris  dès  l'an  1640. 
que  Marc  Velfer  l'un  des  principaux  Magifirats  //'Ausbourg  ayant 
envoyé  Pan  1601.  aux  Jtfuites  de  Mayence  un  Manufcrit  d'à nalta- 
fe  pour  le  fi tire  mettre  fous  la  prcfje  j  ils  prièrent  MarquardFreher 
Concilier  de  (on  Altejje  Electorale  à  Heidel  berg  ,  de  les  aider  en  ce.» 
[ujet  ;  fous  lapromefje  qu'ils  faifoient  de  donner  au  Public  de  bonne  foi 
ce  qui  leur  f  croit  communique  ,  il  leur  envoya  deux  Manufcrit  s  d"* 
Anaftafe ,  où  la  Vie  de  la  prétendue  Papeffe  fe  trouvoit  :  mais  (e  con- 
tentant de  faire  tirer  deux  Exemplaires  de  cette  forte  ,  *//  fuppri- 
merent  dans  le  refle  de  l 'Edition  ce  qui  leur  avoit  été  fourni  s  tellement 
qu'il  n'a  point  paru  ~y  &  Mr.  Freher  a  ht  contraint  de  fe  plaindre  par 
une  e/pece  de  Mamfefle  imprimé  du  tour  qui  lui  avoit  itkioùé. 

Mr.  Blonde /tenoit  cette  Hiftoire  de  Mr.  de  Saumaîfe, 
qui  êtoit  à  Paru  l'an  1 640.  &  qui  l' avoit  auffi  contée  à  Mr.  Ri- 
vet de  Hollande,  commecelui-ci  nous  laffûre  dans  fon  CRI- 
*Liv.  3.cb.yicus  saCER  *  ,  impriméTan  1641.     Outre  ces  4na/la- 
14,  (es  d' Allemagne  qui  avoient  la  Vie  de  la  Papeffe  \  je  vois  quo 

Mr.  Sarrau  écrivant  à  Mr.  àeSaumaife  ,  lui  envoyé  cette  mê- 
me Vie  qu'  il  avoit  extraite  d'un  Anaftafe  MS.  de  laBibliotbéque 
duRiiij  8iëcrivantàRo>neàMr.NicolasHeinfîuf)  il  lepriedo 
voir  les  Anafiafes  du  Vatican,  fur  ce  qu'un  defes  Amis,  àquiil 
avoit  fait  autrefois  la  même  prière,  lui  avoit  mandé  que  les 
Anafiafes  qu'il  y  avoit  feuilletés,  êtoienttous  défectueux  dans 
l'endroit  ùdevoit  être  la  Vie  de  la  Papeffe  5  &qu*ii  en  avoit 
tû  un  à  Milan  dans  la  Bibliothèque  Ambrofsenne,  où  cette  Vio 
ferencontroitj  mais  qu'il  n'avoitpù  en  avoir  la  Copte.  De 
tous  ces  divers  Manufcritsd'  Anaftafe,  je  recueille  que  la  Pa- 
peffe 


.     CURIEUX.  2i9 

fejfejearmenktk',  quelques  raifons ,  qu'allègue  Mr.  Blonde/, 
qui  s' eft  fort  trompé  croyant  que  la  Vie  de  cette  Femme^, 
telle  qu'elle  eft  dans  Wtnafiafe de  la  Bibliothèque  du  Roi  ,  foit 
tiflue  des  propres  paroles  de  Martinm  Polonais  Car  comment 
cela  peut-il  être  ?  vu  que  Gtrvtfiw  Tiikerienfîs,  Auteur  plus  an- 
cien de  cent  ans  que  Martinm  Polonuft  dans  un  Ouvrage  intitu- 
lé, OTIA  IMPERIALIA,  fait  pour  le  divertiflementde  1* 
Empereur  Otbon  IV.  que  j'ai  lu  MS.  chez  Mr.  i  offttu  (&  que-» 
Mx.Madertu  a  depuis  fait  imprimer  jj  rapporte  la  Vie  de  la_» 
Papefle  en  mêmes  termes  que  1*  Anaftafe  de  la  Bibliothèque^» 
du  Roy;  ajoutant  feulement  que  cette  Papefle  fetrouvoit  en 
peu  de  ChtomquçSiEtwpaucisCbromcif)  dit-il,  invenitur.  Si 
Wix.  Blonde lzx&  vu  cet  Auteur  ,  peut-être  auroit-il  retenu  fa_» 
plume  5  mais  il  ne  lui  a  pas  été  plus  connu  <\\x  Amabicus  Auge- 
rii->  qui  vivoit  l'an  1362.  &  qui  a  fait  une  Chronique  des  Papes 
dédiée  à  UrbamV.où  il  parle  de  la  Papefle  en  ces  termes:  Jo- 
annes <//##/  Anglicus^natione wagnaninius{]tQXo\%  qu'il  faut  lirO 
Jkfaguntwus)  pofi  Dominum  Leonem  Papam  /»Romanum-P<w*- 
featum  fuit  /tffumptusj  tfpoftB,  Petrum  Apofiolum  ponitur  Papous 
centeftmus  deùmus.  Le  docte  Scrbkrius  avoit  cetHiftorien  ma- 
nuferit.  Je  remarquerai  pour  la  fin  que  BemardGamucci dans 
fesANTlQUlTES  DE  ROME  de  l'Edition  de  Ibomas  Ponac* 
(bi-\y  femble  parler  (fuivant  la  conjecture  de  mon  Père)  du  fPaS-^ 
Tombeau  de  la  Papefle,  quand  il  dit  :  Nella  Cbieja  inPallara  è 
iafèpoltura  diPapa  Giovanni  Ottavo  fenzaalcuno  artipeio  o  arebi- 
tettura  \  edinfomma  molto  différente  da  quelle  di  molti  altri  Pontefi- 
ii}  cbefono  in Roma. 

REMARQUE. 

Feu  Mr.  Spa»heîm  a  fait  une  DfSSER  1 ATION  Latine  pour  prou- 
ver qu'il  y  a  eu  une  Papejfe  ftanne  ;  8c  cet  Ouvrage  a  été  traduit  en  François 
par  Mr.  Lenfant.  Mais  Mr.  Baytr,qm  a  examina  à  fonds  &  fans  Préjugés  cette 
matière  ;  promet  de  nous  faire  voir  dans  fon  SUPLt.MEN  l"  que  tout  ce  qu'on 
a  débité  là  defïus  eft  imaginaire  &qu'il  n'y  eût  jamais  de  PAPESSE  JEAN- 
NE. Voyez  la  CONTINUATION  DES  PENoEES  DIVERSES  SUR  LES 
COMETES.  7bme.\.  jM/. 

Mmmmm    $  L'on 


%$o  MELANGE 

L*  on  ne  fait  pas  au  vrai  qui  eft  l'Auteur  du  Livre  intitulé, 
FORTALITIUM  FIDEI.  Quelques-uns  croyent  que  ce  foir 
Guillaume  Totanus  :  D'autres  Barthelemi  de Spina ,  Dominicain. 
Grotius  dans  une  Lettre  manufcrite,  que  j'ai  lue  chez  Mr.  Voi- 
fus  ,  l'appelle  Thomas  Barbarienfis,  Le  Jèfuite Mariana  dans 
fon  HISTOIRE  D'ESPAGNEliv.n.ch.  ij.ditque  c'eftun 
Cordelier  nommé  Alfonfe  Spina  y  qui  aflïftaàla  mort  ce  grand 
Capitaine  Alvare  de  Lune,    Ce  Livre  eft  fait  contre  les  Juifs. 

LePéreVavafleur  dans  fesEPIGRAMMES: 

Hat  Matho  mendicis  fecit  juftijfimus  <edes  ; 
Ho  s  &  mendie  os  fecerat  an  te  M  a  tho. 

Cefavant  Jêfuite  ,  faifanc  cette  Epigramme ,  Terri- 
ble avoir  penfé  au  trait  que  donna  Louis  X  l.  au  Chancelier  Ro- 
tin, que  Mr.  de  Couvrellesra porte  en  ces  termes ,  dans  fes  Vo- 
yages MSS.  Beaune^/?  une  ville  fort  renommée  pour  le  bel  Hôpital  qt? 
y  a  fait  bâtir  Meffire  Nicolas  Roi  in  Chancelier  de  BourgongnO» 
quieflfibeau  que  je  nepenfe  pas  qu'il  s  en  trouve  unfemblable  en  ton» 
te  la  Chrétienté ,  principalement  pour  la  netteté  j  cette  Mai/on  rejfen- 
tant  plutôt  un  Hôtel  de  Prince  qu  un  Hôpital.  Jcnefaurois  oublier  à 
ce  propos  l' aiguë'  réponfe  que  fit  le  Roi  Louis  XL  à  un  qui  lui  faifant 
voir  ledit  Hôpital ,  lui  loûoit  la  charité  de  Mr.  Rolin  j  car  il  lus  dit 
qu'ilëtoit  bien  raijonnable  qu'ayant  fait  tant  de  pauvres  en  fa  vie ,  il 
fit  faire  devant  mourir  une  Maifonpour  les  loger, 

Le  Baptême  des  petits  Enfansn'eft  pas  d'Inftitution 
divine,  &  n'a  eu  lieu  dans  TEglife,  que  vers  la  fin  du  fécond 
Siècle.  Auparavant,  1  on  ne  bapiifoitque  ceux  qui  pou- 
vaient rendre  raiibn  de  leur  Foi.  C'eft  ce  qu'a  reconnu,  par- 
mi les  Anciens  ,  Walafridus  Strabo  ,  au  i6.  ch.  de  fon  Traité 
DES  CHOSES  ECCLESIASTIQUES  $&  parmi  les  Moder- 
nes,/:?*// Vives ,  écrivant  fur  le27.  ch.du  i.Iiv.  de  la  CITE 
DE  DIEU  de  St.  Augufinj  Erafme  dans  le  Fragment  d'une^ 
Lettre,  qui  fe  trouve  parmi  celles  que  Paul  Mer ula  publia., 
l'an  1607.  Hugues  Grotius  écrivant  à  M  de  cordes  le  30.  d' 
Octobre  1654.  &  Mr.de  Saumaife  dans  fon  Traité  DE  LA 
TRANSUBSTANTIATIONpag.4p4.fc  fuiv.Aufiï  ks  Albi- 
geois 


CURIEUX  831 

geoU  (qui  faifoientprofeflion  de  tenir  leur  Religion  de  J.  C 
&  de  fes  Apôtres  )  n'approuvoient-ils  point  le  Baptême  des 
petits  Enfans.  Ecoutons  ce  que  dit  Jean  chafjanion  Miniftro 
au  6.  ch.dui.  Livre  de  L'HISTOIRE  de  ces  Gens-là:  Cequi 
méfait  croire  que  les  Albigeois» approuvaient  point  le  Baptême  des 
fetitt  Enfant,  c'e/i  qu'en  VHiftoire  de  la  ville  de  Trie  ves ,  iteft  dit  qtï 
ÀYvoy  duDiocefe  de  Trieves  »  aucuns  nioient  le  Sacramcnt  du  Ba- 
ptême profiter  à  fa  lut  aux  En  fans.  Enoutrey  une  Catherine  Sau- 
ne, qui  fut  brûlée  à  Montpellier  la»  1 4 1 7.  pour  ne  croire  les  Tradu 
tions  de  l EglifeRomaine,  avoit  cette  opinion  du  Baptême  des  petit  s  En~ 
fans,  félon  qu'il  e(i  écrit  au  livre  de  la  Maifon  de  ladite  ville  dç^ 
Montpellier* 

REMARQUE. 

Mr,  Cahmî's  avoit  retranché  cet  Article  en  corrigeant  ce  petit 
Ouvrage  •'  mais  comme  les  Raifons  qu'il  pouvoit  avoir  de  l'ôter  ne  fubfiftant 
plus ,  j'ai  crû  devoir  le  laiflcr. 

J'ai  vu  àla/tojtfdans  la  Bibliothèque  de  Mr.  de  Ben* 
ning  les  OEUVRES  de  Thiodore  Volcard Kornbert,  en  Flamand. 
C'étoit  un  Enthoufiafte  qui  avoit  l'Efprit  fort  aifè.  Il  apprit 
de  lui-même  à  l1  âge  de  40.  ans  le  Grec  &  le  Latin,  &  fit  de  fi 
grands  progrès  dans  ces  deux  Langues ,  qu'il  tournok  en  Fla- 
mand quel  Auteur  il  vouloit.  Il  compofa  plusieurs  Traités 
de  Théologie,  dont  quelques-uns  ont  été  refutés  par Calvin-» 
&pzrDaneau.  Il  écrivit  même  contre  Lipje^  qui  lui  répon- 
dit dans  fon  Livre  DE  UNA  RELIGIONE.  Les  Hollandais 
en  parlent  comme  d'un  miracle.  Il  mourut  l'an  1  foo.  âgé 
de  6 g.  ans,  (On  tient  que  les  Etats  de /MW*  à  la  fo llicita- 
tion  des  Miniftres  firent  fuprimer  fes  Ouvrages  5  parce  qu'il 
nioic  le  Péché  originel  &  defaprouvoit  toutes  les  Affemblées 
des  Chrétiens,) 

REMARQUE, 

Vous  trouverez  dans  le  DICT1QNAIRE  àslAt.Bayle unAkregê 
cxaadelaViede  KOORNHERT. 

Pline  traduifant  Démocrite  dit  *  que  le  Chamélkon  efl:  ch*  ^f*  *&• 
fait  comme  le  Crocodile,  &  qu'il  eftaufli  gros  que  luit     En  quoi c  * 

il 


8$i  MELANGE 

il s'eft lourdement  trompé  ;  carie  mot  CROCODEILOS , 
dont  s'cRkrviDémocrîteÇuivant  le  langage  des  Joniens  ,  no 
fignifie  pas  un  Crocodile  ,  mais  un  Lè/ard,  comme  nous  V  ap- 
prend Hérodote  &  après  lui  Mr.  de  Sattmaife  dans  fesEXERCI- 

jPag.873  TATlONSfur^//»  t-  Ainfic'eft  à  tortquedeuxMmwV^du 
Mont  Liban  (je  Veux  dire  Gabriel  de  Sion  &  Jean  Efronite)  dans 

xhap.p-  jeurTraitéDES  COUTUMES  DES  ORIENTAUX  *,  blâ- 
ment Déntocrite  fur  le  témoignage  de  Pline  ,  d'avoir  écrit  que 
leChamêlêon  étoitde  la  grandeur  du  Crocodile. 

Gérard  Fo/Jius?  ère  de  Mr.  Vos fms  chez  qui  j'étoisen_* 
Hollande,  &  Gérard Vofiiut  de  Tungren  ,  qui  a  donné  au  public 
les  Ouvrages  de  quelques  Pérès  de  TEglife  ,  étoient  proches 
Parens.  Leur  nom  efl:  Vos ,  qui  en  Flamand  fignifie  la  mê- 
me chofe  que  FUCHS  en  Allemand  ,  eeft-à-dire  Renard» 
Àuffi  étoient  ils  parens  de  Léonard Fucb/ius ,  favant Médecin-. 
&Botanifte,  qui  mourut  à  lubinge  l'an  i$"66.  LorsqueGérW 
Voifiui  Père  de  Mr.  F&sftus  ècrivoit  certaines  Lettres  ,  oùilne 
vouloit  pas  que  fon  nom  parût ,  au  lieu  de  Vosftus  ,  il  fignoit 
ALOPEKIOS  ,  comme  je  le  puisjuftifier  par  une  que  je  gar- 
de» écrite  à  un  Théologien  de  Brème,  nommé  Matthias  Mar* 
ùnius.  Dès  l'an  1417.  je  trouve  un  Cowadt  deVos  au  Catalogue 
des  Bourguemeftres  de  la  ville  de  Groningue„ 

Je  lifois  il  y  a  quelques  jours  avec  étonnement  dans 
un  docte  &  éloquentPlaidoyé  pour  leDroit  de  nos  Rois  &  pour 
l'indépendance  de  leur  Couronne ,  fait  par  Meiîîre  Jaques  de 
la  Guesle  Procureur  Général,(Frére  de  l'Archevêque  de  Tours 
dont  j'ai  parlé  ci-deflus)  &  inféré  par  Laurent  Bouchel  danslo 
Corps  desOecrets  de  l'EglifeGallicanejquedepuis^w^^Virr 
jsfquesenl'anif^i.  perfonnen'avoitfoûtenuen/^w-^quele 
Pape  étoit  au  deffus  du  Roi  pour  le  temporel.  Eft  il  pofnble 
que  M.  delà  Guesle  ignorât  ce  qui  arriva  fous  Louis  XII.  très» 
juftementappellélePERE  DU  PEUPLE?  Un  Frère  Jean-* 
de  Bonnecourcy  ,  Cordelierdu  Convent  de  Lucquesewlmliey 
ayant  mis  cette  afiertion  en  fesThéfes  de  tentative  ,  fut  par 
Arrêt  de  la  Cour  de  Parlement  condamné  à  être  dépouillé  de 
fon  habit  de  Cordelier  par  le  Bourreau  >  &  revêtu  par  le  mê- 
me 


CURIEUX.  83? 

med'unhabit  féculier,  mi-parti  de  jaune  &  de  verd  -7  puis 
étant  conduit  devant  limage  de  la  Vierge  du  portail  de  laSte» 
Chapelle  bafie,tenant  en  fa  main  une  torche  ardente  de  deux 
livres  de  cire  bigarrée  de  ces  deux  couleurs ,  àfaireamendo 
honorable,  &  à  déclarer  à  genoux  la  corde  aucou,qu'/>»/>/V#- 
fement  &  contre  les  Commandement  dehieu  &  les  maximes  orthodoxes, 
ilavoit  tenu  de pernicieufc s  erreurs dont  iïferepentoit,  en  crioit merci  à 
Dieu  &  en  demandait  pardon  au  Roi,  à  la  Juftice  if  au  Public.  Cet- 
te exécution  faite,  il  fut  conduit  par  le  Bourreau  en  ce  même 
état  juïques  h  Fille -Juifve,où  fon  habit  de  Cordelier  lui  fut  ren- 
du, &oùcn  lui  fournit  trente  livres  pour  fe  retirer  où  il  vou- 
droit,  avec  défenfes  de  retourner  jamais  dans  le  Royaume^ 
à  peine  d'y  être  pendu  &  étranglé.  Cetexemple  eitd' autant 
plus  remarquable  que  ceux  qui  ont  depuis  foûtenu  la  mémo 
Proportion,  comme  JeanTanqucrel  Bachelier  en  Théologio, 
fous  Charles  IX.  &  Frère  Florentin  Jacob ,  Auguftin  ,  fous  Henri  le 
Gr4sJ,n'Qïit  pas  été  traités  Ci  fevérement. 

Le  Père Schottus]c(uhctai voit  fouvent  à  nos  gens. 
Voici  la  Copie  dune  Lettre  (dont  je  gardel  Original)  qu  if 
écrivoit  à  Mr.  Fo/futs  le  Père  où  il  n'  a  ofé  fe  nommer* 

Do&isjtmo  Vtro 

GERARDO  JOANNI  VOSSIO, 

s.    P. 

Lug.  Bat. 

INcidi nuper,doc~lif[iweVQS&\,dum  Officinas identidempertranfeo,in 
Opustuum  DE  HISTORICIS  GRiECIS,  eruditum faneV ad 
meumgujlum.  Co'èmi,  dumqueinve/ligo  quœin  limine  Cuna^US 
J.C.  aitde  ArteHiftorU  kteprœmij[aef[c,  non  hic  repperi ,  negantque 
fibivifa.  Siexiit  annis  prioribus  ,  jubé  ut  Elzevirii  mihi  curent. 
Narro  tibiapudmecoïletla  efje  ,  veluti  n,m[r  agii  fcalmos  ,  Ftterum 
HiftoricorumGrœcorum  Fragmenta  ,  ut  Latinorum  edidit  &  FuIviuS 
Urfinus,  ab  Ant.  Auguftino  collecfat  ut  nofti,  &  Ant.  Riccobo- 
nus.     Si  put  ai  ijlic  tua  opéra  cvnlgari  pojfe  ,  non  meo  appoj/tenomi- 

Nnnnn  nc7 


gJ4  MELANGE 

ne ,  (hac  lege)  mittam  Ad  te  fer  Tabellartum,  eut  tantnm  portanâiper» 

folve/  laborem  ,  pr<eterea  nibiL     Rbetores  adh<ec  antiquos  collettos  ba* 

bco,  & '  nonnibil  illu/lratos  ;    qui  &  tuam  implorant  opem,  quiaRhe- 

toricatamexcellenter  femel  iterumqueedenda  curafti,  ut  &  de  PRI- 

SCIS    RHETOR1BUS  LibeUum ,  quem  legi  libenter,  ut  an  te  a  Trd- 

gicorum  Teterum  Lttinorum  à  te  digeftas  Relliquias,     Mactepirro,  & 

Gr&cot  Latinosque  Scriptores,  utcœpifii,  iliuftmre  ,  accompingerz.* 

*  J'ai  allégué perge.      FELICITER.     Vale.  Salutdt  te  tenebrio  * ,  qui  PHOTI- 

cet  endroit   UM  -\  dédit  Latine,      Antverpise  14..  Maji  1624. 

dans  mes  Le  j>£rçSchottus  mourut  l'an  i  ^36.  âgé  de  84.  ans, 

LES1SC  2  aPrès  avoir  donné  au  public  plufieurs  beaux  Ouvrages.  Mr. 
de  r  Edition  Vofîm  garde  dans  fa  Bibliothèque  les  Lyriques  Grecs  de  Fulvius 
de  cramoify,Urfint4s ,  apoftillés  de  la  main  de  ce  Jefuite  &  de  la  mienne. 

Talent  Maynard dans  fes  POESIES  : 

fedéric  Me.  Je  ne  dois  pas  encore  attendre 

tîus  avoient  Que  tu  fois  un  de  mes  Lelhurs  : 

auffi  tourne  Tu  n"  approuves  que  les  Auteurs* 

la  Btbltûthe-  _         ,  rjL       .         '  ,     ,  j 

que  de/W-  *****  U  lombe Zarde  U  tendre' , 

«x:mais  leur  Ton  puiffant  EJprit  m  a  ebarmi, 

travail   n'a  Et  V  honneur  d\en  être  efi'tmé 

jamais  paru.  Jlfi  le  plus  grand  que  je  demande*. 

Mais  GUY  ET  pour  me  T  aquerir* 

Ma  Vanitk.  rieft  pas  fi  grande 

Que  je  me  bâte  de  mourir, 

Martial  dit  la  même  choie  dans  cette  Epigramme: 

Mirarit  Veteres,  Vacerra  ,  (olois 
Nec  laudas  nlfimortuos  Poêlas, 
Jgnofcas  petimus,  Vacerra  :  mnti 
Non  ejl  ut  placeam  tibi ,  perire. 

Je  ne  vois  properement  quefixThéoIogiensPro- 
teftans ,  (  je  parle  de  ceux  qui  ont  écrk)  qui  ayent  été  d' uno 
grande  Litérature;  Rainold,Ujferiust  &  Gaaker  en  Angleterre; 
Blondel,  Petit,  &  Bocbart en  France.  Maiscomme  il  n'y  a_, 
point  de  fi  beau  vifage  qui  n'ait  Tes  taches  5  cesgranshommes 
ne  font  pas  aufïi  fans  défauts.  [^/wWcftun  peu  trop  zélé 
pour  le  Calvinifme  :]  ujferim  n'  a  pas  le  Difcernement  fort  fin: 

Gam* 


CURIEUX.  8j; 

Gamkev  a  un  Stile  trop  affefté  :  Blondd  parle  fort  mal ,  &  fait 
très  fouvent  des  hmesiPeeit  conjedture  peu  heureufemen  t  j  & 
Boebarts'ttcaà  trop  à  prouver  des  chofes  communes. 

REMARQUE. 

Le  Rainold  dont  parle  ici  Colomiés  s'appelloit  Jean.  Il  avoir,  un 
Frerc  nommé  Gu-Uaume  ,  qui  fe  rendit  fameux  aufii  bien  que-  lui  par  Ton  Eru- 
dition &  par  fesOuvrages  de  Controverfe.  l-ls  furent  élevés  l'un  &  l'autre  dans 
les  Principes  de  la  Réformation;  triais' j&*ri  ayant  pafle  twFtance  y  changea 
de  Reli°  ion  &  fe  fit  Prêtre.  Guillaume  en  fut  fi  touché  qu'il  refoliu  de  l'aller 
voir  pour  tâcher  de  le  ramener  à  i'F.glife  Anglicane.  Ils  difputercnt  avec 
tant  de  chaleur,  &  pouiîerent  fi  loin  les  difficultés  de  part  &d'autre,que  cha- 
cun fe  trouvant  accablé  fou?  le  poids  de  celles  de  fon  Adver  faire  ,  les  reduifi-t 
en  Preuves  directes,  Se  pafla  dans  Ion  fentiment,  ^tan  auita  lePapifme& 
revint  ttxAngletetre^  où  il  a  été  un  des  plus  zèles  Defenfeurs  de  la  Réformaïionj 
de  Guillaume  demeura  de  là  la  Mer,  où  il  a  écrit  contre  les  Réformés  avec  tout 
1'  emportement  &  toute  l'aigreur  imaginable.  Un  Evénement  fi  extraordi- 
naire donna  occafion  au  Doéteur  Alabafter  de  faire  l'Epigramme  fui  vante  : 
Bdl't  mter  géminés  plusquam  civiiia  Fratres , 

Traxerat  ambiguus  Rtiigicnis  apex', 
lllt  Reformât  a  Fidet pro  parti  bu  s  tnflœt  ; 
Ijle  rt  formandam  denegat  ejfe  Fidem. 
Vropoptis  eau  fi  rationibus  alterutrinque  , 

Concurrtre pares ,   f$  cecidert  pares, 
Quodfuit  in  -vêtis  ,  Fratrem  capit  alteruterque  ; 

Qttédfuit  injatis ,  perdît  uttrque  Fidem. 
Captivi gemint  fine  captivante  fuerunt , 
Et  vicier  vicJi  trantfuga  caflra  petit. 
i\uod genus hccpugtt&eji ub'njtElus  gaudet  uterefue , 
Et  tamen  alteruterftfuperaffe  dolefi. 
Voila  le  fait3tel  qu'il  eft  raporté  par  TierreB<jljn  dans  fa  COSMOGRAPHIE  ,& 
par  plufieurs  autres  Auteurs,     Cependant  Mr.  ï^orfprétend  que  la  chofe  ne 
fe  pafla  pas  de  cette  manière.       Il  dit  feulement  *  que  le  Comte  de  Leiiefler      *  Anton. a 
étant  allé  (en  If  84.)  vifiter  l'Univerfité  d'Oxford  dont  il  e'toit  Chancelier ,  vou-  JVeod,  HIST. 
lut  bien  affilier  le  matin  aux  Leçons  publiques,  Se  Papres-diné  à  une  Difpute  ET  AN- 
de  Théologie,   qui  fut  remarquable  par  la  chaleur   avec  laquelle  difputerent  TIQAJNIV. 
Jfean  ScEdmund  Rasnoldsïtcies  :  le  premierdefendant  P  Eglife  Anglicane,  8c  OXON.Lib. 
ï'  autre  foûtenant  le  Papifme.  Jl  ajoute  que  cet  Edmund  qui  étoit  Cadet  de  I,  pag.  ^c.o. 

jfi?<*»,mourut  dans  la  Communion  Romaine,  après.avoir  vécu  d'une  manière 
fortobfcure. 

J'auroisfouhaitéque  Mr.  WbodÇz  fut  donné  la  peine  de  réfuter  l'Hi- 
ftoire  du  Dr.  Hejlyn  ,  &  de  répondre  à  quelques  difficultés  qui  naiflent  de  la 
fienne  :  mais  il  fe  contente  de  dire  en  général  que  tous  ceux  qui  l'ont  crue  fe 
trompent.  En  attendant  que  quclcun  traite  à  fonds  cette  matière  ,  je  préfé- 
rerai le  Narré  du  Dr.  Heyljn  à  celui  de  Me.  Wbod.       Cnr  1.  on  ne  fauroitapli- 

N  n  n  n  n     2  quet 


gt<5  MELANGE 

quer  les  Vers  rfu  Dr.  Alabafier  qui  vivait  actuellement  dans  ce  tems-là  >  àl'Hy- 
pothefedeMr  \\\od.  Ils  diient  pofitivement  que  chaque  Frère  changea  de 
fentiment  ,  &pa(Tadins  le  parti  de  fon  Adverfaire  :  au  lieu  que  Mr.Wotd 
foûtient  qu'on  ne  pouvoit  pas  dire  qu'ils  euflent  eu  aucun  avantage  l'un  fur  1* 
autre.  DehisperperamfertW)  Antagomjiam  m  fntentiam  Juam  utrumauç^, 
pertraxijje',  "vtlttationtbtti  entm  fis  >  quant  Km  ader u dit ionemjpe Bat ,  itajunt 
ptrjunfti ,  ut  ntuter  alttri  palmam  vtdcauirpr&ripu'tffi.  z  Tout  ce  qu'il  dit  là 
deffus  n'eft  fonde  que  fur  je  ne  fai  quel  Manufcrit  inconnu  ;  &  fur  le  témoi- 

T^trr    /S.naee  du  Jefuite  Varftn,  qui  avoit  intérêt  de  désuifer  la  chofe.  7,  Mr»TPW!ui 
i  • /•         ,   même  varie  dans  fes  Narras:  il  raporte  ce  Fait  dans  un  autre  endroit  y  a  peu 
..        "'      'près  de  la  même  manière  que  l'a  écrit  le  Dr.  Heylyn,  4.  Enfin quoique   les  deux 
*?/  ,  •  Livres  *  de  M. J^W foient  très-curieux&  très-dignes  d'être  lus;  il  faut  pour- 

j  rr   '  tant  fc  fouvenir  que  cet  Auteur  ne  pane  pas  pour  fort  judicieux  ;   qu'iin'apas 

°'  'examine  avec  auez  de  difeernement  les  Mémoires  qu'on  lui  a  fournis  ;  qu'il  fait 
perpétuellement  le  Panégyrique  des  Auteurs  Papiftes,  &  qu'il  fedéchaine  vio« 
îemment  contre  les  Puritains  &  les  Non-Conformiftes  :  il  n'a  même  pas  épar- 
gné plufieursPcrfonnesllluflres  de  fEglife  Anglicane, 

*tiorim»»£  pierre  Gallh,  Efpagnol  *,  mérite  que  Ton  tire  (bru 

^f^nènNoni  de  l'oubli.  Cétoit  un  favant  perfonnage,qui  ayant  été 
au ch.  13  dt  mis  à  la  gêne  dans  Rome  pour  avoir  été  foupçonnê  de  laReli- 
fon  Traite  gion,y  perdit  un  œil  Depuisétantvenuà6V»^Tilyenfeigna 
de  L'AN!!-  ja  philofophie,&  fut  quelque  tems  après  Recteur  du  Collégo 
CHRisi  y    ^  Gu,enne  à  Bourdeaux.     D'où  étant  forti  à  caufe  de  Tenvie  quT 

mais  11  le  .    ;  ...    .m  1     „  1,  _,       ,  •>         * 

trompe.        on  ',J'  PortoIt  >  "  'ai"a  'a  France  pour  aller  en  Flandre  j  OU  ayant 
été  découvert  de  la  Religion,  &  mis  entre  les  mains  desEfpa» 
gnols fes  Compatriotes,  le  plus  doux  traitement  qu'il  en  re- 
çût, fut  d1  être  brûlé  par  un  Décret  de  Y  InquUition.  [  Le  Pero 
Schottus,  qui  étoit  Flamand  &  qui  pour  l'honneur  de  fonPays, 
a  peut  être  voulu  diflimuler  cette  trifte  Mort ,  en  conte  l'Hi- 
ftoire  autrement  dans  fa  BIBLIOTHEQUE  ESPAGNOLE  p. 
61 2. Voici  fes  termes  :  Petr\jsG?Aei]u$Pbilo[opbiayGr£carumLis<- 
±„     y**     terarum  ac  Jurit-prudentU  (iudio  Romae^  /«Gallia  chruity  Burdî* 
f7.^t^epFc{i.galamque,  «^  AQu\tan\coGymnafiopr<t(j[ct,  f/?lario  publico  acci- 
tion  de  ce-   tusrfUA  tempejlatebello  civilijœdcrato  Gai  lia  flagrabat,  militari  manu 
x*ve  ihrDL  cum  Cor/juge  rapt  us  in  Pyren&is  exfpirœffe  fertur,  amijja  in  f  g  ni  Gr*co- 
egene  taërtt  rum ,.Xentplarhrum  Bibliotheca.']      Ce  Gales  avoit  de  bons  Livres, 
p* f9  93'  o  (&  même,comme  vient  de  dire  le  Père  Schottus,  plufieurs  Ma- 

309     1  1  8  oc        r      .  »■  -i«  •  \/  11  r 

iip.  de  r  nuferirs  )  Cafaubon,  qui  P  avoit  connu  a  Genève,  parledansles 
«'dit.  if94.  Ouvrages  f  de  quelques- uns  qu'il  lui  avoit  communiqués, & 
forskfta»t  [0ije  même  (es  conjectures.     Qtjas  dans  fes  OBSERVAT!- 

p-P&dans  ONS, 

fa  Préface     . 
ï\xs.  Athen«e  „ 


CURIEUX»  S37 

ONS  t  1* appelle doclijfimum&  acutiffirnump'trum,  à l'OCCaflorL»     +  Liy  i&- 
d' un  Privilège  de  l'Empereur  Ju(Hmenç\ï£\\  lui  avoit  fourni  ;  &  ch  n.  ' 
ie  Père  I^é  dans  fa  BIBLIOTHEQUE  DE  MANUSCRITS, 
eite  *  Oricnùi  Montai  in  Eibliotheca  Galefiana  repertn.  *  Pag.  tf£ 

J'aivûdansla  Bibliothèque  de  Mr.  J^a/  un  Manu- 
ferit  Latin  in  foiio,  fort  gros  ,  quicontenoit  tout  ce  qu'avoit 
fait  chaque  jour  Léon  X.  durant  le  temsdefon  Pontificat.  Mr. 
Poffius  faifoit  grand  cas  de  ceMS.à  caufe  des  chofes  très-particu- 
lières qui  s'y  lifoient&  que  l'on  ne  trouvoit  point  ailleurs.  Jo 
crois  que  le  célèbre  Mr.de  Peïrefc  poffédoit  un  pareil  Livro  j 
au  moins  me  fouviens-jed' avoir  vûdans  le  Catalogue  de  fes 

ManufcritS,Z)/W7tfw  Pontificatus  Leonit  X. 

Mr. Golius,  que  je  vis  kLeyde,  où  il  étoitProfeffeur 
en  Arabe  en  la  place  de  Mv.Erpénius  ,  étoit  fort  intelligent 
dans  les  Langues  &  dans  les  Mathématiques  -,  mais  il  avoit  en- 
core plus  de  génie  que  d'érudition.  Il  aquit  beaucoup  d'  hon- 
neur au  Voyageqinlfitdans  l'Orient  l'an  1 6zi*  &  furtoutà 
Maroc,  avec  un  Ambafladeurdes  Etats  &  un  Ecuyer  du  Prince 
ÙOrange.  Comme  ils  furent  arrivés  dans  cette  Ville  ,  ils  allè- 
rent faire  la  révérence  au  Roi, qui  fe  nommoit  Mouley  Zidams^ 
&  qui  les  reçût  avec  leurs  préfens  fort  obligeamment.  Il  té- 
moigna particulièrement  être  fort  content  du  préfentquo 
lui  avoit  envoyé  Mr.  Erpenius,  qui  étoit  un  grt'nd  ATLAS  & 
un  NOUVEAU  TESTAMENT  Arabe,  dans  lequel  il  lifoit 
enfuitefouvent»  L'AmbafiTadeur  des  Etats  venant  às'eni>  uyer 
de  ce  qu'on  ne  lui  donnoit  point  fon  expédition,  fut  confeillé 
^eprefenter  au  Roi  une  Requête,  queMr  Golius  fît  en  écritu- 
re &  en  langue  Arabesque,&  en  Stile  Chrétien,  extraordinai- 
re en  ce  Pays-là.  Le  Roi  demeura  étonné  de  cette  Requête, 
foit pour  l'Ecriture,  (oit  pour  le  Langage,  foitpour  leStilej 
&  ayant  mandé  les  Talips  ou  Ecrivains,  il  leur  montra  cetto 
Requête  qu'ils  admirèrent.  Jlfitaufli-tôt  venir  T  Ambafla- 
denr,àqui  H  demanda  qui  avoit  dreffé  cette  Requête.  L'Am- 
bafiTadeur lui  ayant  dit  que  c'étoit  Mr  Golius  ,  Difciple  &  En- 
voyé tie  Mr.  Erpenius,  il  le  voulut  voir,  &  lui  parla  en  Arabe. 
Mr. Golius  lui  répondit  en  Efpagnol  qu'il  entendoit  fort  bierL-, 
ce  qu'il  lui  difoit,mais  qu'il  ne  pouvoit  lui  répondre  en  Arabe, 

N  n  n  n  n    3  parce 


838  MELANGE 

parcçquela  gorge  ne  lui  aidoitpoint.  Le  Roy  ,  qui  enten- 
doit  VEfpagnol ,  reçût  Ton  excufe,  &  ayant  accordé  à  1*  Ambas- 
fadeur  les  fins  de  fa  Requête,  le  fit  promtementexpédier.  Je^» 
dois  toutes  ces  particularités  à  la  Relation  de  feu  Mr.  le  Gendre 
Marchand  àzRoû?n><\u\  fe  trouva  alors  ïMaroc, M. Briot  en  garde 
une  Copie,  qu'il  me  fit  la  faveur  de  me  communiquer  à  Paris. 
Ajoutons  encore  un  mot  an  fujet  de  Mr.  Golius.  Il  étoit  frère 
àt Pierre  Golius,  très-favant  aufli  dans  lesLanguesOrientales, 
qui  a  tourné  de  Latin  en  Arabe  le  Livre  de  1«  IMITATION 
de  J»C  de  Thomas  à  Kempis ,  &  qui  s' étant  fait  de  l'Ordre  des 
Carmes  dêchauffés,  prit  le  nom  de  PéreCélefrin  de  St.  Lid* 
iriue.  Ces  deux  dignes  Frères  étoient  Neveux  d'un  Chanoine 
d'^»:w/,nommé  Hemelar,  qui  a  fait  un  beau  Livre  deMêdail- 
les,  qui  ne  fe  trouve  pas  aifément. 

Jean  Léon  à*  Afrique  eft  un  excellent  Hiftorien,  Il 
écrivit  premièrement  fonHîSTOIRE  en  fa  Langue.  L'Origi- 
nal s'eft  vu  dans  la  riche  Bibliothèque  du  SzignzurVtnce ntPinel* 
//,1e  PéredesMufesde  X  Italie.  Depuis,s  étant  fait  Chrêtien,il  la 
mit  à  Rome  en  langue  Italienne  $  d'où  elle  fut  traduite  en  Latin 
par  Jean  Fleurian  ,  mais  peu  fidèlement  \  &en  François  par 
Jean  Temporal.  J'ai  remarqué  que  Marmol  la  copie  presque 
partout,  fans  nommer  l'Auteur  une  feule  fois.  Jean  Léon.* 
a  auflï  écrit  un  petit  Traité  Latin  DES  SA  VANS  QUI  ONT 
ETE  PARMI  LES  ARABES  ,  qu'Hottinger  fit  imprimer  à 
Zurhh  l'an  1 664.  dans  fon  BIBLIOTHEQUAIRE,fur  une  Co- 
pie que  Cavalcantes  lui  avoit  auflî  envoyée  de  Florence.  II  avoit 
aufli  compofé  une  GRAMMAIRE  ARABE  ,  que  poffédoit 
un  Médecin  Juif  nommé  Jacob  Mantin,  au  rapport  de  Ramufio. 
Dans  fon  HISTOIRE  il  parle  de  quelques  autres  Ouvrages 
de  fa  façon,  que  nous  n'avons  jamais  vus.  Ceft  dommage-» 
qu'il  foit  retourné  au  Mahométifme.  Je  ne  fâche  que  W\& 
manfiadius  qui  marque  cette  particularité ,  dans  fa  belle  Epure 
à  l'Empereur  Ferdinand  fur  le  N.  T.  Syriaque,  imprimé  à  Vienne 
ranitff.     (Voici  (es  termes:  ^EgidiumViterbienfemJ>»4- 

torem  doclisfimum  Arabie*  lingua  préceptes  ad  hoc  diligenter  compofi- 
tis  Romae  Léo  Eliberitanus  inftituit,   Sedpoflquam  hic  Catholicafi- 

de-, 


CURIEUX.  ly> 

de  cum  PunicAtommutdtalLWï\nÇtZVC\migraj]et,  Arabicarum  litte* 
rarum  dignitatem  inter  Chriflianos  jEgidius  propè  folus  tuetur.) 

Mr.de«£*aw*//*afaitdeuxbevûês  aflez  confidéra- 
blés:  lune  dans  Ton  Traité  DE  LA  TRANSSUBSTAN- 
TIATION f  ?  où  il  dit  que  les  Catholiques  Romains  no+  pa„  30I# 
mêlent  point  d'Eau  avec  le  Vin  dans  la  célébration  de  l'Eu- 
chariftiej  vu  que  leur  pratique  fait  voir  le  contraire.  L'au- 
tre dans  un  endroit  de  Tes  NOTES  fur  l'HISTOIRE  AUGU- 
STE (c'eftlapagejoé.  )  où  il  dit  qu'  un  Moine  àzRbeims 
nommé  Azelln  mit  en  Vers  il  y  a  quelques  Siècles  le  petit 
Traité  DE  LA  CENE  DU  SEIGNEUR,  attribué  à StCyprien. 
Cependant  il  n'eft  rien  de  plus  faux  que  cela  ;  puis  queMr.de 
Saumai/e  nous  apprend  lui-même  par  quelques  Fragmens  qu' 
il  apporte  du  Poème  d' Azdin  en  d'autres  endroits  de  ces  mê- 
mes Notes,  que  la  Paraphrafe  que  fit  ce  Moine  étoit d'un-» 
autrelivre  auffi  attribué  à  St.  Cyprien,  intitulé  COENA,  qui  fe 
trouve  à  la  fin  des  OEUVRES  de  ce  St.  Martyr,  de  l'édition  dé 
Morel&t  de  Pamelius,  Habebat  hoc  hr  ille  incomparabilU >  (  dit 

fort  bien  Gronovius  dans  fon  Livre  des  SESTERCES  *  }  utuber-  *  p.  46, 
rimo  ingenio  nulla  [ufficeret  manus ,   &  ubi  inflituerat  fcribere  ,  nec 
rerum  necverborum  modumnoffet.     Sicfaftumeft,  utmulm  illi  ex* 
ciderint,  quœ  norat  ipfenieliufy   &  retlius  alio  die  tradiderat  tradî~ 
bat  que  :  qu*,fipau\ulum  modo  attendiffet  animum,  facile  vitaffet. 

Erafme  a  écrit  fa  Vie.  François  Juniui  la  fienne.  Louis  le 
Roi,  diten Latin  Regius, celle deGUILLAUME  BL1DE.  Juli- 
tnBrodeauccWcdc  CHARLES  DU  MOULIN.  Le  Cardi- 
nal Polus  celle  de  CHRISTOPHLE  DE  LONGUEIL.  Guy 
Patin  celle  de  Mr.  PIETRE  ,  inférée  dans  les  ELOGES  DES 
HOMMES  ILLUSTRES  de  Papire Mafjon.  Le O/i  celle  des 
Cardinaux  BEMBE  &  CONTAREN.  Laurent  Humphreàz* 
celle  de  JEAN  1 WEL.  Béze  &  Mr.  Drelincourt  celle  de  ME- 
LANCHTHON.  Les  Théologiens  de  Strasbourg  celle  do 
BUCER  &de  PAUL  FAGIUS.  J*/^.y™%r  celle  de  JULE 
CESAR  SCALIGER  Cm  Père.  (Samuel  Przhcovius)  Chtva* 
lier  Poîonois  celle  de  FAUSTE  SOCIN.  George  Pfluegerus 
celled" ERASME,  de  CAPNION  &  de  FRISCHLIN.  (*//- 
tersbufius  celle  de  PIRKE  YMERUS.  ;    Un  Miniftre  de  Genève 

nommé 


3'4<>  MELANGE 

nommé  UPayé  celle  de  BEZE.     Jofias  Simler  celle  de  PIERRE 
MARTYR,de  CONRARD  GESNER  &  d'HENKl  BULLIN- 
GER.     Jean  Sturme  celle  de  BEATUS  RHENANUS.     Nico- 
las Gerbelius  celle  de CUSPINIEN.  Paul  Gualdo  celle  de  VIN- 
CENT PINELLI.  Jaques Fuligatti  ceiîe  de  BEULARMIN.  An- 
toine Florebellus  ceîlede  SADOLET.      (Mcric)  Cafaubon  celio 
de  fon  Pere  ,  dans  le  Livre  intitulé  PIETAS.      René  Mor eau 
celle  de  JAQUES  DU  BOIS  dit  en  Latin  SILVIUS,  (Scel- 
le de  PERDULCIS.)     Aubère  Miré  celle  de  LIPSE.       Nicolas 
Rigault  celle  de  PIERRE  DU  PUY.    Le  Pere  Fulgence  celle-, 
du  P.  PAUL.     Pierre  Gafendi  celle  de  TYCHO  BRAHE,do 
COPERNIC  &  de  Mr.de  PEIRESC     Antoine   Clément çdlo 
deMr.deSAUMAISE.     Charles  Pafchal  celle  de   Mr.  dePY- 
BRAC     Gérard  Vofpus  celle  de  THOMAS  ERPENIUS.  (> 
achint  Paflorius  ab  Hirtensberg  (quideSocinien  fefitCatholique) 
celle  de  CRELLIUS.)     Mr. Baluze celle  de  Mr.de  MARCA. 
Le  Manfo  celle  du  TASSE.  MoyfeAmyrauh  celle  àzh\rt  de  LA 
NOUE.  Mr.  /fc/^tf*/ celle  de  Mr.duPLESSIS.     Daniel  Tous- 
/*/»  celle  de  BUXTORFE  lePere.  lucGernhr celle  de  BUX- 
TORFE  le  Fils.      Everdrd  Vorft'ms  celle  de  CHARLES  del' 
ESCLUSE  dit  en  Latin  CLUSIUS.   Abraham  Heidanus  ccllo 
de  FREDERIC  SPANHEIM.  Adolphe  Vorftiu  s  celle  de   PIER- 
RE CUNiEUS.     Zaiharie Scbafferus  celle    de  GUILLAUME 
SCHICKARD.    HaacW&ke  celle  de  JEAN  RAINOLD.tt»- 
r/V<?JW<wcelleduP.PETAU.     CARDAN  &  Mr.de  THOU 
la  leur.  Mr.deMAROLLES  la  (ienne.    Claude  Binée  celle  de 
RONSARD.    François  le  Bègue  celledeNIC.  LE  FEVRE.  Le 
Pere  Jacob  celle  de  NAUDE.    PapireMajfon  celle  de  CUJAS. 
Mr.  Bord  celle  de  DESCARTES.  Mr.  ZW£  celle  defon  Pe- 
re.    LePere/><w™»celledeMr.BIGNON.     LeVerelAlle- 
mand celle  du  PereFRONTEAU.     (  Mr.  Amcldus  celle  do 
VELSER.     UxAe  Valois  celle  de  HENRI  de  VALOIS  fon_, 
Frère.     UuMorin  celle  de  Mr.  PAULMIER  de  GRENTE- 
MESNIL.     Gabriel  Michel  de  la  Roche-Maillet  celle  de  SCEVO- 
LEDESTE.  MARTHE.  Jean  François  Pic  celle  de  JEAN  PIC 
ComtedelaMIRANDOLE  fon  Oncle,  &celle  de  SAVO- 
NAROLA.    LeoAUatius  celle  de  JULES  CESAR  LAGAL- 

LA. 


CURIEUX.  S4, 

LA.  PierreGaUandius  celle  de  PIERRE  CASTELLANUS.  An* 
dréDudithiusctWtàu  Cardinal  POLUS.)  &  moi  celle  du  P. 
SIRMOND. 

Mr.  Ménage  dans  fes  POESIES  Françoifes  : 

Ce  Portrait  rejfemblc  à  la  Belle  , 
Ilefl  infenfible  comme  elle. 

LedivertiiTantCo^/f/àlapag.  24.de  fonDISCOURS 
DE  L'EPIGRAMME ,  loue  celle-ci  commutant  de  l'inven- 
tion de  Mr.  Ménage,  Pour  moi ,  j'ai  de  la  peine  à  croire  qu'il 
n'ait  pas  penfé  en  la  faifant  à  ce  Sizain  de  Mr.  de  ÏBJloile  : 

Pour  Cloris  on  fit  ce  Portrait , 

Mais  on  n'y  peut  voir  aucun  trait 

De  ceux  qui  la  rendent  fi  belle  \ 

Il  lui  refjemble  feulement 

Pour  être  infenfible  comme  elle 

AuxPajfions  de  [on  Amant, 

REMARQUE, 

Les  Amis  de  Mr.  Ménage  prétendent  que  cette  Penfee  peut  naturel- 
lement fc  préfenteràplus  d'une  perfonne;  &  ils  ont  fans  doute  raifon.  Mais 
à  quoi  bon  ce  détour»  puis  qu'ils  font  convenir  Mr.  Ménage  lui  même  de  la  Re- 
marque de  Mr.  Colomtes%  Voyez  le  I.  Tome  du  MENAGIANA  pag.  525.  delà 
féconde  Edition  de  Hcllande.  Au  refle  tout  le  monde  n'accordera  pas  à  ces 
Meffieurs  que  les  deux  Vers  de  Mr,  Ménage  vaillent  incomparablement  mieux 
que  lesfixde  Mr.  de  VEfiode. 

Celui  à  qui  la  Reine  Marguerite  adrefTe  fes  MEMOI- 
RES ,  n'eft  pas  Mefiire  Charles  de  Vivonne ,  Baron  de  la  Cbaftai- 
gncrayey  comme  prétend  Auger  de  Mauléon  Sieur  de  Graniery  qui 
les  a  donnés  au  Public  ;  mzkMeftire  Pierre  de  Boardeille  ,  Sei- 
gneur de  Brantôme ,  l'un  des  plus  dignes  hommes  de  Ton  temsj 
qui  a  fait  un  DISCOURS  fur  la  Vie  de  la  Reine  Marguerite^  in- 
féré dans  fes  FEMMES  ILLUSTRES ,  où  il  parle  aflez  au  long 
de  Pau ,  du  Voyage  de  la  Reine  en  France  ,  du  Maréchal  do 
Biron ,  à'Agen  ,  &  de  la  fortie  du  Marquis  de  CaniUac  du  Châ- 
teau Suffon  en  Auvergne,  Si  l'on  fe  donne  la  peine  de  compa» 
rertous  ces  endroits  avec  ce  que  dit  la  Reine  Marguerite  dés  le 
commencement  &  dans  la  fuite  de  fes  MEMOIRES ,  j'ofe  me 
perfnader  qu'il  yaurapeudeperfonnes  qui  n'approuvent  ma 
conjecture.     Il  paroît  en  effet  par  les  MEMOIRES  de  cette 

O  0  o  o  o  Prin- 


84*  MELANGE 

PrincefTe,  qu'elle  y  réfute  indirectement  quelques  endroits 
du  DISCOURS  de  Mr.  àt  Brantôme.     Et  plût  à  Dieu  que  nous 
euftions  ces  MEMOIRES  un  peu  plus  entiers  qu'on  ne  les  a 
publiés!  Nous  y  verrions  ,  fui vant la  promette  de  cette  Rei- 
ne ,  de  quelle  façon  elle  détruit  ce  que  dit  fi  galamment  Mr. 
de  Brantôme  delà  fortie  du  Marquis  de  CaniUac  du  Château  d* 
UjJonQn  Auvergne .Mais  pour  autorifer  davantage  ma  conjectu- 
re ,  le  Lecteur  remarquera  que  cette  Princefïe  appelle  dans 
fes  MEMOIRES  Madame  de  Dampierre  ,    Tante  de  celui  à  qui 
elle  parle,-  Madame  de  Retz,  faCoufine}  &  Monlieur  d  ^r- 
delay ,  Ton  brave  Frère.     Ce  qui  convient  precifement  à  Mr. 
et  Brantôme,  qui  nomme  fouvent  dans  fes  MEMOIRES  Ma- 
\Dianede dame  de  Dampierre  f,  fa  Tante  j    Madame  de  Retz  ,   dans  îa^ 
MercdcMa  VIE  du  Maréchal  de  i?i™«,  faCoufine;  &cM.à'Ardelay  *  ,au 
dame  de    DISCOURS   DES   COLONELS  ,  fon Frère  ;  qui  fut  tué, 
Retz,,  qui  fe  comme  il  dit,dans  Chartres,çn  le  défendant  très- vaillamment. 
nommoit     Après  cela  je  ne  dirai  point,  que  Mr.  de  Brantôme  etoit  parîicu- 
cuude  f7^- jjerernent  connu  decette  PrincefTe,  qu'il recevoit  detemsen 

thtrtne  (le  JJ  -  .  ».  /•  .._.  r 

ckrmor.t  &tems  de  fesLettres,&  qu  il  lui  a  dédie  par  reconnoiilance  les 
qui  époufe HOMMES  ILLUSTRES  ETRANGERS.  J'ajouterai  feu- 
en  Secondes  ]ement  que  je  nefaurois  m'empecher  de  croire,  quec'eft  de 
Sfow  Ma' cem^me  Seigneur  »  dont  veut  parler  cette  grande  Reino, 
xLhl\J  dc~  à*n$  ces  belles  &  magnifiques  paroles  :  Mon  Hifloire  (croit  digne 
Retz,  d 'être  écrite  par  an  Cavalier  d'honneur ,  vrai  François ,   né  d 'illuftrtjt 

*  fean  de  Mai  (on ,  nourri  des  Rois  mes  Père  (S  Mère  ,  Parent  &  familier  Ami 
Bourdetlle.  de  s  plus  galantes  tf  honnêtes  Femmes  de  notre  tems  ,  de  la  Compagnie 
de  f  quelle  s  f  ai  eu  ce  bonheur  d'être.  Produifonsici»  avant  que 
définir,  un  FRAGMENTde  MEMOIRES  de  cette  Princes- 
fe,  qui  ne  fe  trouve  point  dans  les  Imprimés ,  tirç  des  COM- 
MENTAIRES de  Thcveneau  fur  les  PRECEPTES  de  St.  Louis  à 
|p.  421,  Philippe  III.  fon  Fils:  La  Reine  Marguerite,  dit-il  t»  alaijfépar 
hifloire  de  la  Cour  écrite  à  la  main  ,  &  qui  efl  tombée  entre  les  mienne  s  % 
que  (ur  toutes  chofes  la  Reine  Catherine  fit  Mère  avoit  pris  garde  qut^ 
fes  Enfans  ne  (u/fent  abreuvez  des  dogmes  de  Calvin  j  &  qu  un  jour 
elle  tira  des  pochettes  de  Henri  II.  les  PSEAUMES^  la  Ver  fonde.* 
Marot  f  &  chaffa  ceux  qui  etoient  près  de  lui  ,  (S' quis'efforfoiene 
de  lui  faire gokter  le  breuvage  dîme  nouvelle  Defirive. 

Scipion 


CURIEUX.  845 

Sctpïon  Tetti Napolitain  a  fort  peu  écrit.       Nous  n'  *Dans  fa  Bî 
avons  de  lui  qu'une  Diflertation  DE  APOLLODOR1S ,  quir,i  iothh  ' 
eft  au  devant  de  la  BIBLIOTHEQUE  d'  APOLLODOREdoQUHdeMA- 
Benedièlus  JSgtus  ;  &unCATALOGUE  DE  MANUSCRITS NUSCRITî- 
des  meilleures  Bibliothèques  à' Italie  ,   que  lePereL^^afaitj53.^155,  & 
imprimer  *.  Mr.  ôeTbou  çtzntk  Rome  apprit  de  Muret  quece_> 
7>m' avoit  été  envoyé  aux  Galères  pour  avoir  mal  parlé  delà  . 
Divinité.       31  eft  loué  par  AlâeManuce  Fils  dçPaul  dans  (on 
Traité  DE  L'ORTHOGRAPHE  |.  *p,  37f. 

LenomdeCOLOMIES  eftarTez  ancien  dans  lHi-    j  Dans  fa 
ftoire.     Dès  l'an  izop.  je  trouve  un  Guidon  de  Colomiês  dans  l'mêmc  Hi- 
HISTOIRE  DE  MELUN  de  Rouillard  *  ,  &l'an  1x97»  un^J^P^ 
&/»<?  <&  Colomih  entre  les  Prévôts  Royaux  de  Melun  f.  L'an_.zié^nesTo°^ 
I  220.  vivoit  un  Pierre  de  Colomiês^  dit  en  Latin/V/;'#/^C0//<?w<?'duRECUEil 
dio,  (que  les  uns  font    François  ^  les    autres  Italien ,  )  dont  de  nom  l«* 
parlent  les  Hiftoriens  àt  France  àz  du  CbeÇne,  &  laCHRONO-^'  -*Afy 
LOG1E  H1STORIALE  des  Arche  vêques'de  Rouen  écrite  par  M°ineIk'T 
jeanDadrc.       II  rut  d  abord  au  lervice  de  /J^»^//^Evequedotrouve  un 
Nonpieçn  Angleterre  5  entuite  Prevôtde  l'Eglife  de  St.  Orner  en_»  Accord  de  r 
ArtoU^  depuis  Archevêque  de  Rouen  *,  &  enfin  Cardinal  du  an  i2j7.en- 
mrtiï Albane  ,  àcaufedequoi  il  efl nommé Petrus  Albanen/îs  ,trc  <**  Ar~ 
dans  la  Bulle  **  d7*»^dV.pour  ladépofïtion  de  l'Empe-j^^* 
reur Frédéric  II.  ïl  mourut  l'an  uy*.  une  marche  du  degré  parne5   de  st. 
où  il  palïbit  s'étant  afïailTée  ,   &  l'ayant  accablé  fous  fes  ruï- «m^»  de 
nés.    Son  Eloge  fe  voit  dans  les  Vers  fuivans:  vomoife. 

to  **CetteBul- 

HaneSedem-\  Petrus  medio  de  colle  fubivit  le  eft  difte- 

In  quo  Jus  ,  Pietas ,  Ratio ,  Le x,  Gratia  falftt ,  remmena 

Ortu  Campanus,  Senfu  CatO-,Dâpmatû  canus*  rapportée 

Cujwl.irg^manus^  adfu?»manegotia]^nUS>  Varis     dans 

Indjttis  Athleta  Fidei , propria  nece  (prêta,  fonHlSTOi- 

Sulcans  cla(fe fréta,  fuit  hofliprœdaquieta,  RE  ,  &par 

More  rapaxpardL  tulit  bunc  Urbs  &  Rbi  Cardi-  Scbardius  au 

1      /    .  •  »  .        r,,r  commence.. 

nalem  fectt  eum,  vtdu<e  rapiens Ehf<eum,  ment  des  E- 

Les  ANNALES  DE  HAlNAUTde>^/^^«//>font^TRE,sdc. 
mention  d'un  Guy  df  Colomiês  Evêque  dcd»^,(queMeflieurs  "™    ;  " 
dcStc Martbs &C'Ug b élli  ïont Italien,)  '    '  \Rothoma- 

Ooooo    i  DANSW?'»  foi 

licet. 


S44  MELANGE    CURIEUX. 

DANS  la  Gafcogne  du  côté  àtToubufe,  j'apprens  qu'il  y 

a'éu&y  a  encore  aujourd'hui  plufieurs  familles  aiïez  confide- 

*  „        o  râbles  du  nom  de  Colomlés,    Le  Prêfident  Gramondàzn*  fon  HI- 

s'4     STOIRE  DE  FRANCE  *  parleavec  éloge  d'un  Mr.  deCW*- 

mits  qui  commandoit  pour  le  Roi  au  Siège  de  Montauban. 

DANSle£^r»le  plus  ancien  que  je  trouve  qui  ait 
porté  le  nom  de  Colomiks,  eft  un  Juge  tfOleron,  lotie  ^zxOlbagA- 
t P*g.  H2- ,47  dans  Ton  HISTOIRE  DE  NAVARRE  p 

La  Maifon  de  Colomibs  tïmearn  (d'où  je  fuis  Compor- 
te de  gueules,  au  Château  fommé  de  trois  Tours  d'argent. 

Les  Juifs  modernes,  au  raport  de  Buxtorfe  le  Fils  dans 
|Ch.  4f.fà  SYNAGOGUE  de  la  dernière  Edition  fcj  difent  que  pour 
cafter  la  Fièvre  quarte,  il  ne  faut  que  prononcer  le  motABR A- 
CALAN  en  diminuant  toujours  d' une  Lettre.  Jutiut  Afrhanut 
dans  fon  grand  Ouvrage  intitulé  KESTOÏ,  qui  fe  trouve  Ma- 
nufcrit  dans  la  Bibliothèque  du  Roi  d'EfpagneySc  Serenus  Samoni- 
tus  dans  fon  PoëmeDE  MEDICINA,attrïbuent  le  même  effet 
au  mot  ABRACADABRAainfi  prononcé.  Il  fe  peut  faire  que 
les  Juifs  ayent  tiré  leur  recette  de  l'un  de  ces  deux  Auteurs. 

Erafme  eft  un  des  plus  grans  Théologiens  qui  ait  vécu 
depuis  les  Apôtres.     Ses  PARAPHRASES  SUR  LE  NOU- 
VEAU TESTAMENT  font  fi  belles,que  peu  s'en  faut  que  jo 
ne  les  tienne  divinement  infpirées.        Elles  valent  tous  nos 
*  ^^Commentaires  *,  fans  excepter  ceuxdeC^/p/»,  qui  lésa  fui- 
Jandlesc  vies  en  plufieurs  endroits  fort  utilement  j  mais  qui  s'en  éloi- 
UGERANAgne  en  d'autres,  aufïi  bien  que  Bkze,  fans  grande  rai  fon.     Son 
p.  7  5  jama-  Stile  n'eft  pas  moins  doux  ni  moins  agréable  que  fon  raifonne- 
$'spapifte,    ment  eft  touchant.  SesADAGES  marquent  un  grand  Savoir, 
Lutherîen,  &  res  EPITRES  un  rare  Génie.     Sa  Pieté  brille  dans  tous  fes 
il££  Ecrits jmaisparticulicrcmcntdaiisfesCOMMENTAIRES fur 
nnlntlumr  quelques  Pfeaumes  ,&  dans  fon  Traité  intitulé  LE  PREDICA- 
jL/VejM>/««TEUR.  Ses  Ennemis  furent  en  grand  nombre  i  mais  il  en  fût 
iUgant  q»  triompher  avec  tant  d'adrefTe,qu'iI  ravit  même  quelques  uns  d' 
FHRASE^euxen  admiration.  Enfin£™/î»*fiit  l'Ornement  de  lonSiecle, 
Erafmcyir  & Ie feroitfans douteencoredu  nôtre,  fi  nous  Iifions  fes  Ou- 
un,  t.       vrages  avecunEfprit  moins  préoccupé. 

CATA- 


MSS.  Codicum 

"Do&isjimi  rOiri 

ISAACI   VOSSlh 

concinnatus 

» 

PAULO   COLOMESIO 


84<* 


CATALOGUS   MSTORUM 


L1BRORUM 


MSS. 

*Z)iri  nofîro  œvo  Doclisjîmi 

ISAACI  VOSSIL 

Canonici  Vindeforienfis  Catalogus, 
Rfverendifl.  P  a  tris 

G  VIL   SANCRQFTI 

Cantuarieniis  Archiepifcopi  ac  totius  Anglia:  Pri- 
matis  juiïii  confe&us 

PAULO    CÔLOMESIO 

Rupellenfi, 

Ecclefise  Anglicane  animo  &affechi 
filia 

Continu  autem  eximia  hœc  Bibliotbeca  codices  Gr\s- 
cos  CCXIV.  Latinos  CCCXXXVII.  Dialeiïi 
recmtioris  XL  Item  libres  Grœcos  cumMSS.  col- 
lato  s  emendatosveLXV  Xatinos  woCXXXV. 
fummatim  DCGLXII. 

CODI- 


ISAACI    VOSSII. 

Codices  Graeci, 


S  47 


x.  Suidas  éditis  non  paulo  me- 

lior.     Autorem  iflum  auro 

contra  non  carum  fuperio- 

ri   feculo  infinitif  bas  cor- 

rexit  ac  illuft  ravit  virexqui- 

firœ   erudhionis  tiadrianus 

Junius ,  ipfo  te/le  in  Epifto- 

lis    Dordrechti     vulgatis. 

Ghùd  de  eo  Suida  faïïumfity 

juxta  cumignarisfimis  fcio» 

Seàfiquando,  quemdudum 

molitur  in  lucem  emittat  Jo- 

annet  Pearfon ,   magnus  Ole 

Ceflrienfium  Antifles^Junia- 

no  Suida  facile  carebimus> 

Alla  de  Suida  Lexico  dixi- 

mus  in  dijjertati&ne  de  dtt- 

biis  aliquot  feriptoribus  ha- 

Benus  médita. 

i.  Hermiae  Philofophi  Com- 

mentariorum    in   Phae- 

drum  Platonis  librilIL 

3.  Athenseusde  machinisbel- 

licis. 

BkonisPoliorcetïca  organa» 

Heronis  Chirobaliftrica  & 

campeftria. 
Ejusdem  Belopoeica. 
Apollodori  Poliorceticar 
Anonymus  de  munimen- 

torum  conftruclione» 
Julii  Africani  Strategica  & 
Cefti,  opus  fie  dïlhtm  à  re» 


ruminas  continet^  varieta* 
te^dutta  attneris*ceftoftmi- *  In  Cat-ll°- 
iitudine,     .Africanum  hum  S's ^ lbrorum 
eundemputat  docït[f.  Jft  Vos-  ^nalisc  & 
fiusp.  $0.  adCattiîlum  curn^  Hibernise 
Julio  Africano  CbronograAc^itut  Dh- 
pbo  CbrifiianOj  contra  quam  nes' 
Henr.  Valefius  vir  fummus 
adHift.  Ecclef.  Eufebù, 

Anonymus  'zseiciv&.yKTX. 
Anonymus  alterde  ftratê- 

gematicis. 
Nicephorus  ?s&  Gfytfyt/AÎjc, 

&aliacomplura  ad  rem 

bellicamfpeclantia. 

4.  Anonymus  de   Aitrono- 

mia    variisque  (iderum 
effeclibus. 

Aridoxeni  Elementa  Har- 
monica, 
•    Michaelis    Glycae    Sicuti 
Chronica. 

Fragmentum  de  unguentis 
quibusdam. 

B.  Andreae  vita,  auctoreNiU 
cephoro  Callifti. 

5.  Vita  Piotini. 
PlotiniEnneades» 
Autolycusdeortu  &  occa- 

fu  fiderum,  cum  fcholiis. 
Hypficlis  Aiexandrini  Ana- 
phoricus. 
ô\  CatenaGraecorumPatrum 

in 


«48 


CATALOGUS  MSTORUM 


in  Pentateuchumjofuâ, 
Judices  &  librum  Ruth. 
Pœnitentia  fivc  é£o^oAo^- 
criç  ^dyia  KuTtçicu/îi.De  quA 
iegendus  vit  pietate  ac  eru- 
ditionc  inftgnis  JobannesPtU, 
Oxonienfn  Epifcopus  in  no- 
vijfima  Cypriani  editione, 

y,  Herennii  Philonis  Com- 
mentarii    in  Ariftotelis 
Metaphyfica. 
Procli  Theologia. 

g.  EuftratiiNicâenfisExegefis 
in  Ethica   Nicomachia 
Ariftotelis. 
Afpafîi  Philofophi  Hypo» 

mnemataineadem. 
MichaelEphefius  in  eadem. 

tj,  David  Philofophi  interpre- 
tatio  quinque  vocuitl». 
Davidi/le  Nicetas  AzJvQçij 
vocatur  in  Codice  Auguflano 
Parapbrafi^  quant  fcripfit 
verfuumGregorii  Nazianze- 
ni  in  obitum  BaJî/iiMagni, 
AoiJi>lo()(&>  autem  fuit  Pa* 
phlagonU  urbs ,  Davidts  bu- 
jus, ut  opinor^patria^ProAct- 
J6@çx  in  editis  libris  §"Aa- 
@ii/egi  aitoptimus  Hœfcbe- 
lius.Male.Pasfim  enim  /jl_» 
we/ioris  nota  codicibus  MSS, 
Pbilofopbus  ijle  David  ctiam 
vocatur. 
Interprétation? ;toi>7ï  (puvcL* 
autore  Porphyrio,  cum.» 
aliis  ejusdem. 


Ifaaci     Argyri  Methodus 

Aftronomica. 
Gemiftus  Pletho  de  rébus 

geftis  in  Peloponnefo. 
io.  Eufebi^de  locis  facris,cum 

ExpofitioneHieronymi, 

&   prolixis  Pétri  Bertii 

Commentariis  ha&enus 

ineditis. 
il.  AnonymiExpofitioThe- 

ologiac  &  Philofophiac 

Platonicae. 
il.  Marmorum  ,  Infcriptio- 

num ,  antiquorum  vafo- 

rum  &c.defcriptio  &  de- 

lineatio. 

1 3 .  Hippocratis  opéra  omnia, 

cum  expo(inonibus  Ga- 
leni.  tomisIV. 

14.  Pauli  iEginetae  Periodeu- 

tx  (  de  bac  voce  Salmafius 
in  opère  de primat u^5 'Mena,* 
gius  inAmœnitntibm  Jurû) 
h.  e.  Medici  opéra. 
ij,  PappiAlexandriniquaefu- 
perfunt omnia,  àmedio 
libri  fecundi  usque  ad  fi- 
nem. 

16.  Galeni  Anatomica. 

17.  Matthaei  Blaftaris  Hiero- 
monachi(h.e.  presbyte- 
ri)  fcholia  in  Concilia-, 
generalia. 

18.  Kvçv  mçx,xe/x  liber  de 
pulfibus. 

Avicennadeiisdem. 

iElii 


ISAACÏ     VOSSM. 


U9 


Mû  Promoti  Quaeftiones 
Iatro-Phyficae. 
ip.  jEfchyliTragœdiacjCurn 
fcholiis  maxima  ex  par- 
te ineditis» 
20.  Urbirii  Taftica. 

Anonymi  cujusdatn  capita 
aîiquot  Tatfica. 

VariorumStratagemata» 

Naumachia,  &  complura_, 
alia  ad  rem  militarem-i 
pertinentia. 
2.1 .  Bafilii  èAaxka^y4<rsiÇ  in 
Greg.Nazianz.orationes 
ad  Conftantinum  Por- 
phyrogennetam»  hacle- 
nus  ineditae.  Liber eft in-* 
folio  pulcherrime  exaratw* 
In  bii  expoÇitiombus  Bafdius 
ifte  kowuvov  qcy  ovcm&r®* 
ti&l  B^ova  Baflii  Mt  fe  dicit. 
Harum  fragmenta  duo  ajfert 
Seberut  ad Pollucem p.  pç,  (f 
îo  j.  Plura  de  hoc  Bafïtio  in^» 
opujculis  noftris* 
22.  Aftuarii  opéra  ômnia,  à 
Jacobo  Goupilo  popula- 
rimeodefcripta,  &  cum 
alîisexemplaribus  colla- 
laca&ad  editionempa. 
rata.  GoupHut  i(le  (  quod 
obiter  dicîum  fit)  autor  efi 
iibellimfcripti:  Avium,  pi» 
ftium ,  plantzirum  &c.  nomi' 
na  Latina^Grmca^  Gallica^ 
Pari  fis  à  Rob.  Stephano  ex  • 
cufi ,  ut  ad  Aufonium  monuit 
Elias  Fine  tut  Santo. 


23.  Catalogua  Codicum 
Graecorum  Bibliothçcac 
Regiae  Parif* 

24.  PalladiiHiftoriaLaufïaca, 
triplofereauctior  editi- 
oneMeurfij,  cum  alïis 
multis  de  Eremitaruau 
vita  in  j£gypto. 

Patrum  colleéhnea  «■©**- 

7Ztl>t/jr£CûÇ. 

Athanafîi   fyntagma  o\â*- 

(tkciXikq»  ad  Monachos, 

Laicos ,  &  omnes  Chri- 

ftianos. 
Vitae  Prophetarum  Epipha- 

nioaudore,  velquovis 

alio,  abeditis  longe  dis- 

crepantes. 
Dorotheus  Tyri  Epifcopus, 

vel  quis  alius,de  vita& 

fcriptis     difcipuloruma 

Chrifti. 
2<$%Procli  Diadochi  coramen- 

tarius  in  Alcîbiadem  Pla- 

tonis. 
16*  Joh.  Chryfoftomi  horni- 

liae  ino»aGas^^Davidis. 
Ejusd.  fynopfis   hiftorica_» 

omnium  librorum  V.  T. 

nunquam  édita. 
Andreae  Caefareae  ArchiEp. 

Commentarius  inApo- 

caîypfin. 
'27.  Johannes  Nicaeae  Archi- 

Epifcopus  de  nataliChrî- 

Ej.Oratio  contraArmenos. 
Ppppp  Lepniî 


zs° 


CATALOGUS  MSTORUM 


Leonis  Byzantii  fcholia  ad 
Hift.Ecclefiafticam  per* 
tinentia,  quae  decem  ab- 
folvuntur  capitibus. 

Euthymii  Zigabeni  Hifto- 
ria  Bogomilorum. 

Sophronii  Patriarche  Hie- 
rofolymitani     mvo^K^f 

Gregorii  Thavmaturgi 
Connmentarius  de  ani- 
ma. 

DialogusNeftorii  &CyrilIi. 

Euthymii  Archimandrite 
çjjXit&tikoç  contra  im- 
pietatem  QxvSaytjuv. 
28.  SphaeraCleomedis  cutTL. 
Joh.  Pediafimi  com- 
mentario. 

jEfopi  fabula?. 
2p.Nomocanones  Alexii  Ari- 
fteni. 

30.  Anonymusde  urinis. 

jï.  Heliodorus  de   menfuris 

&  ponderibus. 
Democritus  de  Sympathia 

&  Antipathia. 
Remédia  ad  varia  fympto- 

mata. 

31.  Synefii  velanonymi  po- 

tius  liber diverforum  ad 

diverfos  morbos  reme- 

diorum. 
Gloffarium  Medicum. 
'33.  Bafilicorum  fynopfis  alia 

abedita. 
Bafilicadigefla  ordine  Al- 

phabetico. 


Anonymi  variae  queftiones 

Juridice,cum  fuis  foluti- 

onibus. 
Legis  nauticseRhodiorum 

Synopfis. 
34.  Heronis  de  Geometria_. 

commentant 
Anatolii  Geometrica. 
HeronisStereometrica. 
Didy  mus  Alexandrinus  zs& 

fACLÇfJMPUV        y^Lf      7TKIT0MV 

Heronis  liber  de  menfuris 

&  ponderibus* 

Ejusd.Evthymetrica,  Em- 

badometrica,&  denique 

variorum  corporumdi- 

menfiones  &  aree. 

Mich.  Pfelli  cœleftium  re- 

volutionum  liber,  conti- 

nens  capita  quinquaginta, 

35".  S.  Ephraemjfive,  ut   He- 

braei&Syri  vocant,Ephra- 

im,Homiliae.  De  hoc  [cri- 

ptore    inter  altos  legendas 

Andréas  Ma  fins ,  vir  egregi» 

w  JLpijïolapr  tfatoria  in  Mo- 

fen  BarCepba  de  paradifa. 

3^.0rigenisPhi!ocalia.   (dix. 

37»  Euripidis  aliqnot  tragce- 

Hefiodus* 
38.  Mich.  Pfellus  de  eflficacia 
Dxmonum^ue  fuù  Ttmo- 
tbei  nomine  latidat  Fu/viia 
UrfintiSyLyricitGrœcis^  quia 
tjimirum  Timothetcs  umu  c[i 
ex  collocutQribtu  in  hoc  opère. 

Macarii 


ISAACI    VOSSII. 


8fi 


Macarii  yEpyptii  homilia?. 
Anonymi     traclatus      de 

mortuis. 
Anonymi  homilias. 
Colieftaneaex  Origene,& 

aliamulta. 

39.  Julius Africanusdeappa- 
ratubellicocapp,79. 

40.  Olympiodori  fcholiain_j 
Phxdonern  Platonis./tf/*- 

us  ab  eo  elî  OlympiodorusDia* 
conuîfjobi  interpretuwfaci* 
leprinceps.  Audio  integrurn 
extare  inBlbl.  Vatican  a. 
4U  Gregorii  Nyfleni  Apolo- 
geticus  &c. 

41.  Anonymi  Geometria. 
Heronis  Geometria. 

43.  StephaniByzantii  Com- 

mentarius   in  Ariftote- 
lemde  anima. 

44.  Euftathius  Antiochenus 
Epifc.  in  Hexaêmeron. 

Bafiliusin  Hexaêmeron. 
4 y.  Stephanus  Byzantius  de 
Urbibus.  De  eo  fufe  egimus 
in  Bibl,  feletla  G  alliée  fcriptUi. 

46.  Aé'tii   Amydeni  opera_, 
omnia. 

Colle&anea    ex    antiquis 

Medicis. 
Delapidibus&  gemmisea- 

rumque  coloribus. 
Tractatus  aliquot  Galeni. 
Diofcoridishiftoria  planta- 

rum. 

47.  Demofthenis    orationes 
Judiciales. 


jEfchinis  oratorisEpiftoIa^ 

PlatonisEpiftolar. 

Lyfidis    Pythagorici    Epi- 

ftola. 
Chilonis  Epiflolae. 
48.  Nicetaecognomento  Da- 
vid, Philofophi,  in  Pfal- 
mosexpofitio.     Deeafu- 
pranumt  pt 
49»  Ariftotelesde  Cœlo. 
j-o.  Leonis  Imp.  Tadica  & 

Naumachica. 
51.  Galeni  librî  duo  adGlau- 
conem. 
Ejusd.  de   locis  affeclisli- 
bri  6. 
y  2,  PtolemœiHarmonicorum 

libri  3. 
53.  Porphyrii  in  Harmonica 
PtolemaH    Commema- 
riûs. 
Bacchii  Ifagogae  Mufica?. 
Ariftidis  Quindliliani  Mu- 
fica. 
f  4.  Ariftoxeni  Harmonica. 
Nicomachi  Gerafeni  Har- 
monicorum  compendi- 
um. 
fy  PachymeriiHarmonica. 
j6.  Hiftoria  Anonymi  ,  in- 
cipiensàDavide,&  defi- 
nens  inNicephoroîmp. 
57,  Diofcoridesdeplantis>or- 
dine  Alphabetico  dige- 
ftus,&  multumab  editis 
diferepans. 


Ppppp 


Idem 


t?i 


CATALOGUS    MSTORUM 


Idem  de  venenatis  &Alexi- 
pharmacis. 

Dedivifione  partium  &  fta- 
tionum  anni,  &  quamam 
medicinae  fmgulis  con- 
veniant  temporibus  fe- 
cundum^Egyptios,  au- 
tore,  ut  videmr,Michaë- 
le  Pfello. 

Dedifcrepantia  pulfuutrij, 
quorum  cognitio  clari* 
or  facta  poft  Galenum_». 
Horum  fingulas  formas 
&  figura:  in  fingulis  de- 
fcribunturmorbis. 

Ad  varias  morbos  remédia 
«nliffima. 
jg.Joh.  Chryfoftomi  homi- 

toaein  Evangelia. 
S%  Po)kcisOnomafticon,Se- 
beriano  auclius  &  emen- 
datius.     Animadverfioitum 
fpecimenin  hune  auftorsm-* 
ediditjoach .  KubniusGerma- 
nus  ,    vir  do3us  &  ingenio- 
fus.     Ut  in  dm  in  totumPol- 
lucemfcripfiffet  !  P  Itéra  fup- 
feditabit  Bibliotheca  mfira 
feteiïa. 
tfo.  Strabonisfragmentum. 

Scriptum  rîe  bono  &  malo. 

Glofiai  ium  Grxcum* 

Lexicon     Hippocraticum 
Galenr. 
tfi.Jofepbi  Antiquit3tum  Iî- 
bri  pofteriores  decem)& 
vita  ejusdem, 


é  2.  Afta  Synodi  Florentine 

6$ .  Mofchopuîi  Lexicon  Atti- 
cum. 

éT4.  Jofephus  de  bellojudaico* 

6$.  PJatonisMinos. 

Ejusd.  libri  de  legibus,& 
Epinomis. 

dé.Varietas  lectîonum  in_» 
Opéra  Plutarchi» 

67.  Chryfococae  mvctjr  tmw* 
pu)»  7roXtùâv,  addita  k>ngt- 
tudine  &  latitudine  fin- 
gularumurbium. 

6gtEuthymiiZigabeni  Com- 
menrarius  in  Pfalmcs 
Grxcc, Latine  t  An  tu  m  ad- 
hue  éditas, 

ô*o.  Homeri  Ilias,cum  (choliïs 
antiquisineditis  ,  quo- 
rû  faepe  mentionem  facit 
EuftathittS .  Stholia  ifia  etia 
laudat  magnus  Scaliger  ad 
Afaniltum,  Cedex  Euftathio , 
iicet  nomen  dijjimulet.  Lù- 
euso-ccurrit  adlliad.  0. 

70»  Hermogenis  opéra  Rhe- 
torica*cum  fcholiis  anti- 
quis. 
Joh.TzetzisRhetorica  cen- 
tra Hermogenem. 

71.  Rufi  Epheïii  Monobi- 
blondehis  quae  purgare 
oporret ,  & quando  ,  & 
quibus  .medica  mentis. 
Idem  de  morbis  veficas  & 
renum. 

7i,i£fchyliPrometheuî,  Se- 

ptem 


ISAACï    VOSSII. 


8/* 


ptêm  adThebas,&Perfar, 
cum  fcholiis  antiquis. 

Pindarus  cum  fcholiis  iti- 
dem  antiquis. 
/}.  iïfchyli     &    Sophoclis 
aliquot  tragœdiae ,  cum 
fcholiis  antiquiffimis  & 
copiofiffimis. 
74.  Heronis  Poliorcetica. 
7j.Arift0t.elis  de  anima  libri 
très,  cum  fcholiis» 

Ejusd.departibus  animali- 
um  &  inceîîu  libri,  iti- 
dem  cum  fcholiis» 

Anonymus  de  divifione& 
differentiis  afFecluunu 
anima?. 

Ariftotelis  Metaphyfica» 
7  6.  A  r  i  fto  t.  P  h  y  fi  cas  duçoriretç. 

Ejusd»  Phyficorum  libri 
omnes,  viz»decœlo,de 
generatione  &  corrupti- 
one  ,  denique  libri  do 
Meteorrs  y  omniacurru 
fcholiis  Graecis, 

77.  Mille  &  trecentae  Libanii 

Epiftolae,  omnes  médi- 
tât, (omnia* 
Juliani     Apoftata*    opéra 

78.  Anonymi  cujusdam  Col- 

leclanea  antiqua  r  hifto- 

rica  prarfertim. 
7?,  Ariftophanis    Lyfifirata, 

cum    fcholiis    antiquis 

ineditis, 
go.  Anaftafii    Sinaitae     com- 

memarius    de  operibus 

fex  dierum. 


81«  Gregorii  Nazianzêni  ad 
Cledonium  Epiftolas 
duae,cum  fcholiis  Graecis 
ineditis. 

Sz.Gloflae  Dofithei,  qui  fub 
Hadriano  floruit>  cujus 
complura  recenfet  a» 
pophthegmata,pIurima- 
que  alia  hiftorica,  omnia 
inedita,  &  Grarco  latira. 

Sj.Pentateuchus,  &  pars  Jo- 
fuac,  &Judicum,  cum^» 
Origenis  afterifcis,  lem- 
nifcis,obelifcis  &c.  Scri- 
ptus  literis  uncialibus  & 
antiquiflimis»  Codex 
ifte  aequat, fi  non  fuperatj 
aetatem  Codicis  Alexan- 
drin! in  Bibl.  Regia  fer- 
vati. 

#4.  Plutarchi  opéra  Moralia-»? 
Tom.  z* 

$r •  Harmonica  Ptoîemaei  iib, 
$♦  delcripti  manu  celé* 
berrimi  Angeli  Bergitii 
Cretenfisj  cujus  Epitapbi- 
umfsrrpfit  Petrus  RonCavdus 
noftras,  Angeii  hujus  ma- 
nu Parifiis  in  Bibl.  Régi  al* 
Oppianum  vidimus  elegân^ 
tijfirne  exaratum  ?  cujus  m 
margîne  babentur  atiimjfi~ 
um  effigiestfuorum  dp  ua  An- 
tore  m  memiofit  ?  abAngelf 
filia  ad  vivumpitla. 

g£.  Afclepiodoti  Philofopfoi 
Taclica. 

Ppppp    3  87. 


%H 


CATALOGUS    MSTORUM 


87.  OrigenisEpiftola  adAfri- 
canum,  à  Cl.  Wetftenio 
Helvetio  cum  aliis  Ori- 
genis  opufculis  édita, 
88«  Stephani  Papae  Rom.  ad 
Bafilium  Imp.dePhotio 
Epiftola*  (piftolae. 

Photii  &  aliorum  aliquotE* 

Zonaraequaedam. 

Dionyfii  Papae  Alexandrini 
adPaulumSamofatenum 
Epiltola. 

Odae  aliquot  antiqua?,&alia 
excerpta. 

Ifidori  TheffalonicenfisAr- 

chi  Epifcopi  homilia:. 

89.  Euclidis   elementorurru 

Gecmetricorû  libri  XV. 

c;o,Certamen  Homeri&He- 

fiodi.  (tum. 

Apophthegmata     fapien- 

AnacreontisOdae. 

Anonymicujusdam  homi' 
lia, 

Comparatio  Demofthenis 
&  iEfchinis, 

Anducendafituxor  ? 

Variorum  Epiftolae  &  Epi- 
grammata. 

Demetr  us  Pepagomenus 
depodagra. 

Philoftrati  Lemnii  imagi- 
nes,cum  fcholiis  Graecis. 
ot.  Galeniarsparva. 
yz.Mich.  Syncelli  encomi- 
uminDionyfium  Areo- 
pagitanijCum  ejusdeiTL» 
martyrio. 


p$.  Nicomachi         Gerafeni 

Arithmeticorum      libri 

duo,cum  fcholiisGraecis. 
Ariftotelis  de  phyficoaudi- 

tu ,  demiffione  fangui- 

nis,  mulierum  morbis,& 

alia  quxdam. 
04.  Amphilochius,  vel  quis 

alius,devitaS.  Bafilii. 
Juftini  Marryris  epiftola». 

adDiognetum, 
EuftathiiPhy  fiologta  inHe- 

xaêmeron. 
Euthymii  quaedam. 
Homilia  de  non  recipien- 

dain  templum  meretri- 

cis  mercede» 
py.  Joh.  Grammatici    Conv 

mentariusin  Hefiodurm 
pô\  Theophraftus  de  igno, 

ventis,    lapidibus,  odo- 

ribus  ,   fudore  ,     pifci- 

bus  &c.fci 
Arifloteles  de  Xenophane, 

Gorgia  &Zenone. 
Idem  de  mirabilibus  audi- 

ribus,devento,&Mecha- 

nicaejusdem. 
Alexander  Aphrodifarus  de 

fato. 
97.  In  omniaLuciani  opéra 

antique  &  erudita  fcho- 

lia,  nunquam  édita,  qux 

puto  breviprodibunt. 

og.HeronisSpiritaba,  cum-. 

figuris  accuratillimis.de- 

fcripta  manu  Angeli  Ber- 

gitii 


ISAACI   vossir. 


8n 


gitii  Creten fis ,  de  quofu* 
peranum.  8j. 
9p,  Apophthegmata&  acuto 
dicta  P'hilofophorutrL., 
Poëtarum,  &Rhetorum 
Graecorum. 

Hermiae  Philofophi  Jrrifio 
Philofophorum  Gentili- 
um. 

Eunomii  haereticiCateche- 
fisReligionisChriftianae. 

Dialogus  Bafilii  &  Gi  egorii 
Theologi. 

Oratio  Régis  Agrippa:  ad 
Judaros, 

Compellatio'ad  Conftanti- 
num  Porphyrogenne- 
tam. 

A\b'\nuî(forte A/cinoui^ut  re- 
reponendum  cenfet  Jofias 
Simlerm  in  Bib/iotbecœGes- 
neriant  Epi  tome  )  Philo- 
fophus,  deordine  lifcro- 
rum  Platonis. 
loo»  Etymologicon^é^  lon- 
ge audius edito,  &  alius, 
utvidetur,au(froris.  Co- 
dex fuit  Henrici  Sté- 
phanie 

Aliud  Etymologicon  ,  fed 
continens  tantum  lite- 
ram  A. 

Origenis,  feuPhilonis,ex- 
pofîtio  nominum  He- 
braicorum. 

Gregorii  E  pifcopi  Corinthi 
fcriptum  de  dialeftis. 


Georgius  Chœrobofcus  de 

tropis  Poêtarum. 
Tryphonis  &  aliorum  fcri- 

ptaGrammatica. 
Lexicon    ex    Tryphono, 
Chœrobofco,  Theodo- 
rito,&  aliis  collectum. 

ioi.  Jamblickus de  myfteriis 
^gyptiorum. 

102.  Adamantii  phyfiogno- 
monica,  ad  Conftan- 
tium. 

105.  Johannis  Damafceni 
Cantica,five  liber  qui  di- 
citurOcîoechus  velofto 
fonorum,  cumprolego- 
menis  &  Commentariis 
Cy.  iTheodori,&Johan- 
nis  Zonara% 

104,  Georgii  Pifidar,  vel,  ut 
alia  exemplaria,  B.  Cy- 
rilli,  carminade  mundi 
opificior 

Anonymusde  providentïa 
loy-Thefaurus  canonum  lin- 

guaeGrarcae  Ariftarchi. 
io6\Hippiatrica  cum  figuris, 

&  mukum  difcrepantia-, 

abeditis, 
107.  Nicetae  Choniatae  The- 

faurus  omnium  haerefi- 

um  cum  verfioneFede- 

rici  Morelli. 

105.  OlympiodoriProblema- 
taPIatonica. 

Ktio^ou  Stratonis ,  &  alio- 
rum e  variis  collecta. 

109, 


ts* 


CATALOGUS    MSTORUM 


top,  HoloboliRhetoris  expo- 
fitio  in  Poëmatia  Dofia- 
dx.  De  bscRbctore  dixi- 
mus  in  opufculis  (S  in  anim- 
adverjiombus  ad  Gyraldi 
Pû'êtas  propedietn   edendis, 

Fragmentum  Stephani 
dellrbibus,  àSam.Ten- 
nulio  è  Bibliotheca  Se- 
guieriana  vulgatum. 
ixo.  Procli  Platonici  Expofi- 
tio  in  Cratylum  Plato- 
nis. 
ui,Anonymi  Commenta- 
rius  in  Rhetorica  Ari- 
ftotelis. 

EpiftolaeCratetis  ,  Dioge- 
nis  ,  Juliani  Apoftatar, 
Dionylii  SophifbeAntio- 
chenî ,  &Procopii  Ga- 
zad. 
ha.  Orphci  Argonautica» 

Ejusdem  Hymni. 

Pythagorae  aurea  carmina. 

Callimachus. 

Ariftophanis  Epigramma_* 
in  Oedipum. 
Scholia  inBcectiamHomeri. 

Mufzei  carmen  de  Herono 
&Leandro. 

Hefiodi  fcutum  Herculis. 

Verfus  in  Labyrinthum. 

PhocylidisCarmina. 

Arati  Phamomena. 

NicandriTheriaca,&Alexi* 
pharmaca. 
il j.  Thomae  MagiftriLexicoa 
^tticum. 


114.  Anonymi  Grammatïcs 

Graeca, 
11;.  Demofthenis  orationes 
Olynthiacat. 
Ejusdem  de  pace&  contra 

Philippum. 
Mithridatis  colledio  Epi- 

ftolarumBrutû 
Bafilius  contra  Graecos, 
Phocylidis  carmina. 

116.  Ariftotelis  de  generatione 

animalium,  &  ejusdem 
departibus  animalium^ 
libri. 

1 1 7,  Dionyfii  Thracis  Gram- 
matica  ,  &  in  eam  corn- 
plurium  Grammatico- 
rum  fcholia. 

n8.Antiqua  in  Lyfiftratamj 
Ariftophanis  fcholia» 

119,  Joh.  Camateri  fynopfîs 
Aftrologica  ,  carmino 
confcripta  adConftanti- 
num  Porphyrogennc- 
tam. 

110.  Juftiniani  Imp.Leges  & 
Conftitutiones  circa  res 
facras  &  politicas. 

1  a,  Theophraftus  de  fenfu. 

Idem  de  Igné.  (nica, 

Ariftotelis  Phyfiognomo- 

Epiftote    Platonis  ,  Chi- 

onis    ,     jEfchinis   So- 

cratici,  Apollonii,  Dio- 

genis,  Cratetis,  Thea- 

nûs,  Artaxerxis,  yEfchi- 

çisRhetoris,  Amafidis, 

Nici»; 


ISAACI    VOSSIÏ, 


«57 


Niciae,  Paufaniae ,  Xer- 

xis   ,    Synefii  &  Lyfidis 

Pythagorici, 
m.Mœridis  Atticiftae  Lexi- 

conAtticum. 
113.  Euripidis  Tragœdiae  ali- 

quot,  cum  fcholiis  &  pa- 

raphrafiantiqua. 
124.    Gregorii    Nazianzeni 

Poëmata. 
uj.Joh.  Tzetzae   LexicorLj 

vocumrariomm. 
Planudis&  aliorum  fcripta 

aliquat  Grammatica, 
izô\Ariftoteies  de  arte  Poë- 

tica. 
117.  iL*7*£M«Ylfaaci  Syri, 
Canones  Apoftolorum  & 

Conciliorum  univcrfali- 

um. 
Variorum   contra  Latinos 

fcripta. 
Epicleti  Enchiridîon. 
Idem  in  ufumChriftian>o- 

rum    reformatum. 
Syllogifmi  Cabafilat. 
De  AzymiscontraLatinos. 
Liber  Job, 
Theonis  Smyrnan  Arith- 

metica. 
Tèchnologia  Grammatica. 
Georgius  Lecapenus   do 

epiftolis  fcribendis. 
Departibushumanicorpo- 

ris. 
Mich.  Syncelli  Syntaxis. 
Trypho  depaffionibusvo- 

cabulorum. 


PaulusSHentiarius  de  aquis 

calidis'inPythiiSji  çunu 

fcholiis  antiquis. 
Epigrammata  Gra:ca,currLi 

fcholiis. 
Manuelis         Mofchopul». 

Grammatica, 
DefinitionesPlatoniSj&alia 

nonnulla. 
izg.  Lexicon  vocabulorurru 

Atticorum  ordine  Al- 

phabetico. 
119.  TheonisSmyrna'iCano- 

nés  Aftronomici  &Chro- 

nologici. 
SextiEmpirici  fragmcntum 

de  Aftrologia, 
Heron-is  praefatio  in  Pnev- 

matica. 
Theophrafti  de  igné  frag- 
mentum. 
Theodori        Meliteniotae 

Preœmium  inAftrono- 

miam. 
Idem  de  origine  &  progref- 

fu  Aftronomiae. 
GeorgiusScholarius  de  fen- 

fu  Ariftotelis  circa  ant- 

mam. 
Idem  de  ratîone  fyîîogi- 

fmorum  Arjftotelis. 
IfaaciArgyri Tabula  Aûro- 

nomica. 
Gabrïlopuli  adCydonium, 

&Cydonii  adGabrilopu- 

lumEpiftola,  cumCano- 

nibusad  captandas  um- 
Qq  q  q  g  bras 


%5$ 


CATALOGUS    MSTORUM 


bras  acquaîes  &  masquâ- 
tes. 

De  menfuris  nonnnulla. 

Calecas  ad  Joannicium  Epi- 
ftolct\ 
ijo»  Pindari  Oîympia,cum-> 

fcholiïs&  Paraphrafi. 
i3i.Eorum,  qua?  in  Eclogis 
Phyficis  Stobatà  defunr, 
colle&io  y  ab  Andréa 
Schotto  defcripta  ex  Bi- 
blîotheca  Antonii  Augu- 
ftini. 
i$z.  Galenus  de  differentia^» 
morborum,  de  eorutiu 
caufïs,  de  pracnotiono 
qui  Tint  purgandi ,  quo- 
moda  coarguendi  qui 
fingunt  morbos  >  quo* 
modo  per  fomnia  digno» 
fcendum,de  crifibos  librt 
j.defeftione  Venac. 
133.  i£(opi  admonitiones  ad 
filtum. 

Demetrii  Phalcret  apopfo- 
thegmata  7.  fapientum* 

Dofiades  de  iisdem. 
IJ4.  Geoponica  grarca. 
13  f.Gregentiidifputatio  cura 
Herbano  Judarcn 

Johannis  Zonarae  adMa- 
nuelem  Comnenum 
5  o.  quxft  iones,  cum  ea  • 
rum  folutione. 

Ariftoteîes  de  anima  cum 
fcholiîs. 


i3ô.HerenniusPbiIo  (quivul* 

goAmmoniui^vel  Symeon&t 
in  MS.  fu&legebat  Fulvius 
Urfînufjpjo  te/le /td  Lyricot 
Grœcas  ,  p>2pp.  &  jiâ.  de 
difFerentia  fignificatio- 
num  ordinealphabetico. 
De  hocSymeone  ne  ygv  qmdem 
Lea  Alldtiu47vir  diligentiffi- 
mtu y» dîAtriba  de  Symeoni- 
bus ,  qui  Grâce  aliqnid  feri» 
pfere. 

137.  Lesbonax  de  fchemati- 
bus. 

138,  Hefïodi  opéra  &  dies, 
cum  Scholiis  Graecis. 

13p.  Origenis  Lexicon>cum 
interpretatione  vocum-i 
Hebraicarum. 

140.  Hippocratis  ,  Juliant 
Apoftatac,  &  Phalaridis 
Epiftola:. 

Pindari  Pythionîca  & 
01ympionica,cum  fcho- 
liis.  Pythionîca  irquanL* 
&  Clymftonica,  fie  enim  le- 
gendum  effe  dudum  ntonuit 
Caf/tttbonuf  ad  Theocritum 
f.z ,  6.  editionU  1604.  Stpoft 
Cafaubonum  Schottus  Je  fut' 
ta  adproverbiaGrœca  f.  no. 

Theocriti  Idyliia. 

141.  Plutarchi  Apophtheg- 
mata  Regum» 

Excerpta  ex  prarparatione 
EvangelicaEufebii. 


Théo- 


ISAACI    VOSSII. 


8& 


Theophrafti    Charaderes 
Ethid. 
142*  Mard    Archi  Epifcopi 
Ephefini  orationes  do 
Latinorum   purgatorio, 
ac  de  iis  quar  tradlata  fue- 
re  in  Synodo  Florenti- 
na.     Ex  hit  orationibus  col- 
ligo^Anonymi  orationem  de_j 
furgatorioy  à  Salmafio  operi 
de  primat u  Pap<£  fubnexmm^ 
Marci  Epbefini  non  ejfe ,  ut 
nuper  (cripfi  inObfervationi- 
btu  fatris  &  in  Bibliotheca—» 
fekiïa,     Quarendum  itafa 
cujus  b&coratio  fit  autorts* 
4l'ù  fane  Nico/aû  CabafiU, 
AÏit  Nilo  Tbeflalonicenfi  eam 
tribuunt» 

Juliani  ApoftatxEpiftoIae. 


147.  Varïi  TraftafuJs  Chemic* 
fub  nomine  Oftanis,  De- 
mocriti,  Cleopatra,  Ar- 
chelai,  Porphyrii&ali- 
Grum,  una  cum  expofï- 
fcone  vocabuîorumChe- 
micorum. 

148.  Tragoediae  aîiquot  JEuri- 
pidis,  cum  expofîtiono 
interlineari,  &  Scholii* 
Graecis. 

i4p,Georgii  Gemifti  Epïto- 
me  hiltoriarura  Diodori 
Siculi. 
De  divifîone  anni  apud  Ro- 
manes. 

ijo.B.  IgnatiiEpiftoIae,èCo- 
dice  Mediceo  defcripta% 

iji.Mich.  Pfellus  in  Pfycho- 
goniam  Platonis. 


43,  Arriani ,  Xcnophontis  i/2,OppianifeupotiusDiony- 


Juniorisdifti,  Cynege 
tJCUS.  De  bot  autore  dixi- 
mut  in  dijjertutione  dedubi- 
ts  Aliquot  feriptoribus \ 

Periplus    Maeotidis   palu- 

dis. 
144,  VitaTheodori  Studitae 

(§  r  <?x3iui>qyx$ui£  )    à 

Theodoro  Magiftro,  qui 

vulgo  AoiCyomxtijc  y  con- 

feripta. 
145*.  HeronisiUexandriniAu« 

tomata  feu  Neurofpafti- 

ca, 
1  j.ô\Sententi«e  &  Apophte- 

gmata  Grarcorum  Philo - 

fophorum» 


fiiPeriegetae  trium,quos 
deAucupio  fcripfit,libro- 
rîïParaphrafis.  Hujusfrag» 
mentum  exfilii ,  pato^Çodict 
ddducitGerardus  Job  Anne  s 
Vôjfius  in  libeïïo  dt  Poetis 
Gratis  pt  yz, 

ijj.Damiani  HeliodoriPhi- 
lofophiOpticorum  libri 
duo. 

1 14,  Africanus  de  expugnaa- 
disurbibus. 
Philo  Byzantius  de  ma- 

chinis  bellicis. 
Nicephorus  ïmp.  7tsp)  *&%*.- 
Jçopw,  cumaliis   frag- 

Qqqqq  1  men- 


%6o 


CATALOG11S  MSTORUM 


mentis  ad  res  belîicas 
perrinentibus. 

iyj.  BlemmidaeDiatriba  do 
anima. 
Theodorus  Gsza  de  Fato, 

i  f6.  Ritus  &Liturgiae  Ecclefias 
Graeca?, 

ij7.  Alexandra  Lycophro- 
nis. 

I  j8*  Afta  Apoftolorum ,  Epi- 
ftolsePauliomnes  ;  item 
Jacobi,  Pétri Joannis& 
Judae. 
Ordo  antiquus  obfervatus 
inEçclefiisGraecis  legen- 
di  fcripta  Evangelica., 
pertotumannura. 

*S9'  JoannisXiphilini  Archi- 
Epifcopi  CPol.  Homiliae 
inMatthaeum.  Harum^ 
fragmenta  quatuor  affert 
Henr,  Stcpbanuspr<efat.  in—* 
DionisCaffù  Epitomen^  au- 
tlore  JoanneXiphilmo.  Ejm- 
dem-)  opinor^Xiphiiini  [er  ma- 
rient eiç  ibJj  rè  çavpii  vpoc 
ftvvqtnv  ex  Bihiiotbeca  Bava* 
rie  a  edidit  Gr  et  feras  ,  T.  z. 
deCrucep,  jip. 

160,  Achmetdefomniis ,  Ri. 
galtianoauclior. 

>di,Fragmentum  Stephani 
de  urbibus  èBibliotheca 
Segeieriana.  Edidit pofî- 
ea  cum  verfione  &  notis  Sa  - 
muel  Tennulitts,  Stepba- 
vus  Glojfograjtbui  idem  for  te 


cum  Stepbano  Geographô  in 
Expofttione  iv&ctSéruv  ypa- 
ÇcùvMS.  laudatur  à  Reveren~ 
difftmo  Pearfonio  prœfatione 
apoiogetica  pro  70.  intsrpre* 
tibus  contra  Hieronymum^y 
Bibliis  Grtcis  Cantaùrigiœ 
excttfisprœfixa, 

161»  AnthoIogiaGraecaT  ha- 
tfenus  inedita,àFr.SyI- 
burgio  elegantifiime  de- 
fcripta,  ècodiceBiblio- 
thecaePalatina:,qu3f  poft> 
ea  Vaticanam  auxit.  De 
variis  Epigrammatum  Gr<£~ 
corumCollettionibus  a  de  un  - 
dus  Erancifcus  Vavaffor  Je- 
fuit  a  ,  in  leciiffimo  opère  de 
Epigrammate, 

163.  Fragmentum  Topogra- 
phie Chriftianae  Cofmae 
Indopleuftae ,  qui  Jufti- 
ni  Imp.  artate  vixit,à  viro 
prarftantifiimo  Nicolao 
MelchifedecoTheveno- 
tio,  amiconoftro,  poft- 
ea  editum.  Operis  bu- 
jus  meminit fagacis  vir  inge- 
n'ri  Petrus  Gyllius  tum  iris 
lopûgrapbia  Confîantinopo- 
leo s ,  tum  in  iibcllo  in  Ger- 
mania  edito  de  ëlepbanttj, 
4b  botCosma  an  alius  (JtCos- 
mas  Indicopleuftes  àGefnero 
in  Bibliotbeca  memoratus , 
qui  prologumGrtcum  inPfal- 
mos leripfh ,  difpiciant  c  ru- 
diti. 


ISAACI    VOSSIL 


$61 


diti,  ExD,  FûffJo  audivi, 
Cofm*  Indopleuftœ  Topogra  - 
pbiam  fere  integram  extare 
in  Bibliotheca  Vaticana, 

Conftantini  Porphyrogen- 
netae  Im  p.Tacîica  &Nau- 
machica. 

Fulgentii  expofïtio  anti- 
quorum verborunveditâ 
auctior&  emendatior. 

Plutarchi  Proverbia  A'ex- 
andrina.MSS,  laudatAlex* 
Morus  in  loca  quœdam  Novi 
pœderis  p.  ijé.tf  Moroprior 
Erafmus  in  adagio  Fefiinas 
lente,  Plutarchi  ejjenegat 
Andréas  Schottus  prœfat.  in 
ddagiaGrœca  ,  &  cent,  3. 
adagio  g  7.  CoUeclionis  Vati- 
can* ,  bis  rationibus  nixus* 
Primo  quod  proverbia  qui- 
dam in  iis  deprebendantur  è 
S,  BibliU  defumta  ',  dein~* 
quodPlutarchi  ScriptoruïïL^ 
Sytlabus ,  autlore  Lampria, 
de  iis  file  at  }  qu&ultimard' 
tio  nullius  efî  moment  i  T  cum 
PlutarchiOperum  Catalogué 
magna  fui  parte  mutilas  ba- 
beatur.  Laudat  tamcti-M 
bœc  proverbia  fub  Plutarchi 
nomine  idem  Si  bottas  p.  21, 
eorundem  Adagiorum. 

Bafilii  Patricii  Cubicularii 
Naumachica. 

Anonymus  de  vita  &  fcri- 
ptisAriftotelis, 


Demetrius  Tridinius  do 
maculis  Lunae, 

164.  Anonymi  Geomctrica. 

i6;.DefinitionesPhiIofophi' 
cae,  au&oreJoh.Dama- 
fceno, 

i^d.Athenaeus,  Biton,ApoI- 
lodorus ,  &  alii  de  Ma- 
chinis  bellicis. 

i67.Jamblichus  de  myfteriis 
iEgyptiorum,  inAnglia 
ante  paucos  annos  edi» 
tus. 

1(58»  Fragmenta  ex  Damafce* 
no  ,  Euftathio  Antio- 
cheno,  (  ex  quo  fuppleri 
poiïunt  aliquot  Lacunae 
in  editione  Allariana_>> 
Gregorio  Theologo  & 
aliîs. 

169.  PortoUno ,  five  Portuum 
quorundam  defcriptio. 

170.  Joh.  Swbaei  Ecloga?,  ab 
editis  difcrepantes. 

171.  Anonymus  de  reGram- 
matica, 

172.  Liber  Precum  &Canti- 
corum>  cum  Hierofoly- 
morum  defcriptione. 

i73.j£Iia-nus  de  varia  hifto- 

ria. 
174»  ExcerptaexGeorgii  Ge- 

midi  Geographicis» 
•ijy.Dcmofthenis  oratio  t^a- 

176.  Anonymus  de  Puerperis, 

&  de  calcula  renum. 
Qqqqq     j  Orphc* 


Bôz 


CATALOGUS  MSTORUM 


Orpheus  fea  Trismegiftus 

de  terras  motibus. 
177.  Libellus    de    virtutibus 

Herbarum  ex  fignisZo- 

diacù 
178-  Excerpta   ex    Apollonii 

Dyfcoii  Grammatica. 
179.  DidymiAlexandrini^à 

(legendum  (Air^oi)  ixa^fx-x- 

Eufebii  Pamphili  Fragmen- 
rum  de  menfuris&  pon- 
deribus. 

\%  o.LongiSophiftaePaftoralia. 

iSr»  Agathemeri  Orthonis 
Géographie  HypotypQ- 
[\S.EdiditSatnuelTennulius. 

i8i.DionyfiiThracis  Gram- 
matica, {banc  fe  editurunts 
olim  minât  us  e/t  Maujfacus 
Prœfies)  cumSchoIiisGe- 
orgiî  Cherobofci,  Dio- 
medisScholaftici,  Theo- 
dofii,  Porphyrii,&alio- 
rum« 

18 5.  Epigrammata  Graeca. 
i84.SecundiPhiIofophiVita  & 

Sententia?,  Holftenianis 
longe  aucliores. 
i8f.  Hieroclis  facetiae,  nun- 
quam  édita?. 

186.  Hippocratis  opufculum 

i37.Gregorii  Nazianzenifcri- 
pta  pleraque  poetica, 

188.  Anonymi  diflercatio  de 
Achille  Tatio  &  Hclio- 


doro,uter  melior. 
Fragmentum  ex  quarto  li- 
broHiftoriarum  Ephorî» 
Hodœporicon  ab  IndiaRo- 

mam  usque» 
Polycarpi  &  Barnabae  Epi- 
ftola?.    Polycarpi  Epiftolam 
edim   autliorem    habuert^ 
prancifcus    Turrianus  Jefui* 
ta,($  clarijfimus RuUus ,  De 
Turriano  Baronium  adiitts 
MartyrolGgtoadzâ  ]anuarii. 
De  RuUoaffer'u  Emericus 
Bigotius»   viradornandas 
literax  inter  paucos  naîus, 
inquadam  EptfiolaMS, 
18?.  Anonymusdemenfuris 
&  ponderibus. 
Varia  Epigrammata  Arith- 

metica. 
Anonymus  de  ventis. 
Dionyfii  Byzantii  Frag- 
mentum de  Bofpho- 
ro  Thracio,  e  Biblio- 
theca  Florentina  à  D. 
Voflioexfcriptum,  Lau- 
dat  cjus  Par  eus  Ger  ardus 
Jobannes  rojfius  in  adden- 
da opcri  de  bifioricU  Grxcù. 
Integrum  opus  babuit  Pe- 
trusG)  iliu$iqui  multa  inBof- 
phero  Tbracie  hoc  è  libro  ci- 
tat,etiam  amplumfatUFrag' 
tnentumy  cujus  pauca  addu- 
cit  Stepbanus  in  £çvcv?niAiçt 
Extat  quo^g  Periplus  ific  itL-» 
Qblwkec*  RegU  Chrifîia» 
nifmiy 


ISAACI    VOSSÎL 


86} 


tiijjimi,fijonjtofides  in  Corn- 
mentnrio  de  Scriptoribus  Hi- 
ftorUPhilofophic*  p,  154.  Sed 
faliitur,  Occurr'ittnntum  in 
eafmgmenturn  Fosfianumjt 
cujus  initiurn  ;  ei  point  avv- 

ra  de  hoc  Periplo  vir  eximius 
Pet  rus  Gaflendus  in  vit  a  Pet- 
reskiiadAn.  1627» 

Defcriptio  Circi  Romani. 
Fragmenta  varia  hiftorica  ex 
libroqui  dicitur  MelilTa. 

Theopbili      xjzszvuvay&rf 

Compendium  Géogra- 
phie. 

Anonymusdedieramlon- 
gitudine. 

Apollinarius  de  fafpendio 
Juda;. 

Dicsearchidefcnptto  mort- 
tis  Petit. 

190,  Maximi  Planudis  Pro- 
gnoftica  de  Urinis. 

Chronicus  canon  de  anti- 
quis  Cbalda?orum  tem- 
portbus, 
i?i.  Xenocratis  de  morto 
Dialogus, 

191.  Photius  de  Epiîcopis, 
Metropolitis  &c  Graece 
&  Latine,interprete  Pa- 
triciojunïo» 

lpj.Oppianivita?&ejusderrLf 
liber  primus  de  pifcatio- 
ne,  eurn  fcboliis  imer- 
fiiiearibus. 


194,  Lyfidis  Pythagorici  ad 
HipparchumEpiftola. 

iof-Gregorit  Cyprii  Paroe- 
mizs  ordineAlphabetico» 

iotf.Fragmenîum  de  geftiî 
Herculis» 

ip7.Eufebii  de  préparations 
Evangelica  liber  nonus, 
ex  quo  muka  reftitui  pof- 
funt  in  editis  depravata» 

1^3,  Athena-i  fragmenttmij  , 
quodprimus  edidit  Gu- 
îielmus  Cantcrus,ThôO- 
dori  frater. 

ip^.Anonymi  cujusdarn  dé- 
clamation 

2oo,Georgius  Gemilïus  do 
virtutibus. 

201.  Heronis  Automata. 

ioi,Galeni  Therapeutïco- 
rum  libri  10. &  12» frag- 
menta ,  cum  libro  u»- 
decimointegro. 

4  o }.  Fragmenrum  zSt  vroXicp- 

204.  Anonymes  de  re  Grsm- 

matica. 
2o^..Nicephorus.    Imp-'    ϐ* 

zc6.  Arïonymus  de  re  medi- 
ca. 

207.  Arrftophanrs  Aviunij 
fragmentum,cum  fcbo- 
liis Grarci r. 

203.Origenis  ad  AfricansiBi-» 


a* 


200, 


8^4 


CATALOGUS    MSTORUM 


2cp.Anonymi  Collectanea_, 

hiftorica. 
2  ï  o,  Damafcii  ProIegemena_> 

in  librum  primum  Ari- 

ftotelis  deCœlo. 
Ejusdem  Synopfis. 
*i ï,  Appiani  Ulyrica  abHœ- 


fchelioedita.cum  excer- 

ptis  de  legatc.  quod  viri 

docti  nefcivere. 
2ï2,  Heronis  Automata, 
21  j.Galenus  de  partu  Septi- 

meftri. 
2i4.P£olemaei  Geographica. 


Codices  Latini. 


ï.  Piinii  fecundi  hiftoria  na- 
turalisa 
2.  S.  Auguftinus  de  Civitato 
Dei,  antenongentos  an- 
nos  fcriptus. 
j.Pauli  Diaconi  prarfatio  ad 
Carolum  Magnum. 
Caroli  M.  Capitulum  fuper 
colleclionem     homilia- 
rum  &leelionum  per  to- 
tum  annum. 
Piinii  hiftoriae  libri  quatuor, 
fecundi  pars  fcilicet,  ter- 
tius,quart^&  quinti  pars. 
Chronicon      ab    Adamo 

ad  Julium  Caefarem» 
Liber  degefHsPontificum 
fub    Damafi     nomine. 

Huic  imrnerito  tribut  inter 
Pcrjtiftcios  agnofcit  Papirius 
Myjonus  in  opère  deEpifco- 
pif  urbis.  Majjonus  ifte 
(quodobiter  diclutn  fit)  [ra- 
ter fuit  Johann) s  Majfoni 
Eajocenfis  in  Neuflria  Archî* 
diaconi ,  qui  Lugduni  Quin- 


ttim  Curîium  raro  obvium_* 
tdiditj  cum  r'mnymi  (is  efl 
Frar.cifcus  Pctrarcba  )  fup- 
pkmentis. 

j.Guillieîmi  deCcnchisPhi- 

lofophia. 

Aulus  Geliius,  definens  iru 
libro  vsgelimo  tertio. 

Anony  mi  Chriftiani  Epifto- 
la  contraMulieres5?^w, 
opinory  cum  dijjuafionibus  ad 
Rufînum  ne  ducat  uxorem-* 
fui)  Valcrii  Maximi  nomine^ 
inter  Hier  on)  mi  opéra, 

6.Chirurgia  Guidonis  deCau- 
liaco. 

7.Rabanus  Maurus  dénatura 
rerum. 

g.  Index  Statuarum  ,  Numis- 
matum&c:  in  Graecia^, 
Roms,  &  inPyrrhiLy- 
gorii  libris  extantiurn. 

9.  S.  AUguftinus  in  Pfalmos. 

10.  M.  Tullii  Ciceronis  Tu- 

fculanze  quœftiones,  de 
Officiis,de  Amickia  &c. 

Ht 


1SAACI    VOSSlï. 


96? 


H  jEgidius  Romanus  de  ré- 
gi mine  Principum. 
,1 1.  Orofius  &  Juftinus. 

13.  Valerius  Maxim  us. 

14.  Gregorii  Turonenfis  hi- 

ftoriaFrancorum.  /«_• 
hanc  ante  bienniù  notas  ern- 
ditds  fcripjit  Ladinus  ab  ait  4 
Serra  ,  Jurifconjultus  Ta- 
lof  anus. 
ï/.  Ferdinandi  Oliverii  an 
nautica. 

16.  Catalogus  Codicum  MSS. 

à  Cardinale  BefTariono 
Reipublicae  Venetae  le- 
gatorum,  Hacdereextat 
Beffarionis  epiftoU  leftu  di* 
gniffîma,  Italie  c  -,  front  es 
çpiflolarum  adPrincipes  ,  k 
Rufceliio  colle  ftarumfé  Lati- 
ne in  limine  epiftolarunt-» 
Philologie  arum  >  editorc~> 
Goldafio. 

17.  Hieronymi  variae  Epîftolae. 

1 8.  Martialis. 
ip.SenecacEpiftoIae. 
lO.Verecundus  Presbyter  in 

Cantica  Canticorum. 

Phoebadius  contra    Aria* 
nos. 
ii,  Fragmentum     Ciceronis 
orationis  pro  P.Seftio. 

Liber  Hiftoriarum  Philip- 
picarum.  (num„ 

Sedulius  Scotusin  Prifcia- 

Prifciani  Periegefîs. 

Anonymi  Chriftiani  ver- 
tus. 


Brève  ChronïcondePapa- 
rum  ac  Imperatorurru 
Romanorum  tempori- 
bus. 

aa.  NoniusMarcelIus  de  pro- 
prietate  fermonum.  Sx 
quo  emendari  poffunt pluri- 
ma  loca  in  ediùone  Mercc- 
riana^  lie  et  praftantiffima. 

aj.FrontiniStratagemata» 
Vegetius  de  re  militarijCum 
variis  ieclionibus  iru 
margine. 
Traclatus  de  eodem  argu- 
mente, excerptusè  Sc- 
cretis  Secretorum  Ari* 
ftotelis. 

14.  Senecarum  Tragœdiae. 

zj.FabiiQuincliliani  InftkB* 
tiones  oratoriat. 

z6.  yEthici  Cofmographia» 

17.  Juvenilis  Satyrac,  cumJ 
fchoJiis  antiquis. 

i8.Seneca?Epiftola?. 

zo.Procli  latine  verfi  inTl» 
marum  Platonis  très  pri- 
mi  libri  èquinque  quos 
fcripfitProclus. 

30«  Abbo  Floriacenfis  de  ge* 
ftis  Pontificum  Roma- 
norum» 
Libellusdevita  &  moribus 
Imperatorum  Romano- 
rum. 
Excerpta  ex  fex  libris  Aurtf- 
relii  Viclorini  ,  fou  ut 
alii  vocantViCtoris. 

Rrrrr  Adonis 


%66 


CATALOGVS  MSTORUM 


Adonis  Viennenfis  Archi- 
epifcopi  Breviarium-i 
chronicorum. 

Brève  chronicon  de  Regi- 
bus Francôrum. 

Fulgentii  expofitio  fermO' 

num  antiquorum. 

Fragmenta  exMacrobii  libris 

de  differentia  ftellarum, 

&  de  magnitudine  folis. 

rf»!.  Juvenalis   Satyrae    cum_> 

Scholiisantiquïs. 
32.  Gervafii  TilleberienfisO- 
tia  Imperialia,  five  Orbis 
defcriptio   ad   recrean- 
dum  Othonem  quartum 
Imperatorem.       De  hoc 
Gervafîo  utRbemtnfi  in  Gai- 
liaCanonico  Radulpbus  An- 
glus  monachus  Cogeibâlen- 
fis  in  biftoria  MS.  prxter 
Gervafii  fcripta  a  Vbsjïo  irL* 
biftoricis  latinis  memorata, 
meminit      Tbeodoricus     à 
Nier»  in  opère  de  SchiÇmate 
Liht'dimetricide  Balneorum 
Puteoîanorum  viribut% 
3  3.  Fragmentum  Gloflarii. 
Ciceronis  liber  de  feneclute. 

Macrobius  in  Somnium_i 
Scipionis, 

Fragmentum  libri  fecundi 
Aratoris  Subdiaconi  de 
vita  D.Pauli,metrice. 

O&aviani  Caefarisc  armen 
de  Virgilio. 

Conftantini  lmperatoris 
conftitutum  de  Tua  cou- 


ver fione  ab  idolofumj 
cultuadChrifti  fidem. 
Quae  civitates  fint  Métro- 

politanae  in  Galliis. 
Nomina  omnium  Provin- 

ciarum  Romanarum. 
DivifioTheodofiana  orbis 

terrarum. 
Codicis  Juftiniani  liber  fe- 

cundus  de  credendo. 
Juftiniani  liber primus  deS. 
Trinitate ,  &de  fide  ortho- 
\     doxa.        (Lemovicenfïs. 
Vita  S.  Martialis  Epifcopi 
34.  D.Auguftini vita,aucto- 
re  Poffidio. 
Hieronymi  vita. 
Gregorii  M.  vita,  auctoro 

Joanne  Diacono. 
PaffioS.  Dionyfii  &Socioriï. 
Vita  S.  Ambrofii ,   audore 

Paulino. 

S.Martialis  Epifcopi  tranfi- 

tus.  forum. 

Pafiîo  S.  Euftachii  >  &  Soci- 

VitaS.  Pelagiar,  quaepecca- 

trixappellatur. 
Vita  S.  MariaevEgyptiacar. 
'  LibellusdenativitateB.Ma- 
riae  Virginis,  fub  Hiero- 
nymi nomine» 
Sermo  de   quodam  Théo- 
philo  Vicedomino,  qui 
Deumnegavir,&  poftea 
flendo  pœnituit. 
3  S .  PaffioS.  MarciEvangeliftac. 
Pafïîo  S.  Satumini. 
VitaS.Eparchii.        Marbo- 


ISAACI    VOSSII. 


8^7 


Marbodeus  Rhedonenfis 
Antilles  de  gemmis^cj 
quo  adeundus  Joh,  Ifdaciu 
Ponmnut  adMacrobium  cdi- 
tïonis  \ecttnd<£, 

y6.  Anonymi  GlolTae, 
Eucherii  GlolTae  ,     literis 
Longobardicis. 

$7.  Gregorii  M.homiliae  iru 
Ezechielem. 

j  8.  Gloflaria  varia,  fi  ve  diver- 
fa  diverforum  vocabu- 
lorum  in  diverfis  linguis 
interprétation 

$?.  Vetuftiffimum  exempter 
Serviiin  Virgiliurru 

40»  Hieronymi  Epiftolae,àMa- 
riano  Viclorio  editis 
longe  emendatiores. 

41.  ValeriusMaximus. 

42.  Orofii  Chronicaj  Opiuîl- 

lud  Hormeftam  appeîlari  vi» 
deo  in  (peculo  Vincentii  Bello- 
•uacenfu  tumTrithemiotGeS" 
tiero,  aliis  ,  qu*  vox  doïïiffi* 
tnum  Foflium  t  or  fit,  tum  iru* 
biftoria  Pelagiana^  tum  hu> 
Hiftoriçis  Latin  if,  Pro  Hor- 
mefia  ,  orchefiram  appellat 
(agacijjitnu*  Juretus  adSym- 
machump.73.  meo  quidem-j 
judich  reftius. 

45,  Lwcretiioptimus  Codex. 

44»  T.  Livii  très  prima  déca- 
des. 

4f .  Spéculum  hiftoriale. 

4ô\I(îdori  HifpalenlisEtymo- 
logiae,  R 


47,  Francifci  JuniiOnomafti- 

conHebrasoLatinum  dc- 
(înens  inliteraP. 

48.  Floridus   de   creationo 

mundi. 

Odonis  Cameracenfis  Epi- 
fcopidifputatio  cum  Le- 
one JudcEO  de  incarnati- 
oneChrifti.  D'^umuonis 
hujut  meminït  AndreasThc- 
petu*,  CûfmographU  Tom,  ^> 
p.â%L 

Gilberti  Abbatis  Weftmo- 
nafterii  difputatio  curru 
Judaro. 

Dialogus  Malchi  ad  JefurrLi 
Presbyterum. 

De  aetate  mundi  ab  Adamo 
ad  Salomonem. 

Pœnitentia  Salomonis. 

De  Alexandro  Judsorimu 
Regeultimo. 

Anglorum  hiftoria  Bedar. 

Genealogiae  Regum  Fran* 
corum,quiorti  de  ftkpe 
Paradifi 

Alia  Genealogia  Regurru 
Francorum,&  divifioRe- 
gniinterfilios, 

Genealogia  Comitum  Ble- 
fenfium,  &  Normanno- 
rum. 

Orofiigefta  Romanorum-. 
Imperatorum  usque  ad 
Theodofium  Juniorem. 

ChronicaMarcelliniComi- 
tis. 
rrrr    z  GeÛa 


m 


CATALOGUS  MSTORUM 


Gefta  Normannorum. 
pefta  RomanorumPontifi- 

cum  usque  ad  Calixtunu 

fecundum. 
Freculphus  de  JudarorutrLi 

Judicibus&  Regibus. 
Ejusdem  Chronologia. 
Flores  Anfelmi  Cantuari- 

enfis. 
Orofii  Chronrca. 
Daretis  Phrygii  hiftoria_» 

Trojana. 
De  Alexandre  M.&  Patro 

ejus  NeclanebojEgypu- 

qrum  mago. 
Alexandrr  M.  Epiftola  ad 

Ariftotdem  de  praeliis 

fuis  &  mirabilibus  India% 
Gefta  Francorum  Hieru- 

falem  expugnatiumFol- 

ceri  Carnotenfis. 
Conftantini   PrivilegiutTLi 

Sylveftro  Papa:  conces- 

mm. 
Verfus  deCrimine  Simonï- 

acb  cari*  Romanar,  &  de 

pfuribns  aliis  rébus. 
Miranda  Britanniae  Ma-jo- 

ri?. 
GenealogiaComkuroNor- 

mannorum. 
DeAntiChrifto,ejus  gene- 

tlone&  progrefltK 
YifioCardi  Calvi  Franco- 

rum  Régis  ,   antequarrt 

amififfet  ImperiumRo- 

raanurrr. 


Alexandri  Régis  ad  Dindi- 
mum  Regem  Epiftola^ 
cum  Dindimi  refponfto- 
ne. 

Methodius  Eprfcopus  do 
creatione  &  procéda 
mundt. 

GenealogiaComirumFIan- 
drix. 

Senecae  fententrac. 

Vita  Chriftu 

Concordia  Evangeliorum* 

Europae,  Aftx  &  Afrieae  gén- 
ies. 

iErates  mtmdf. 

Ordo  Ventorumv 

SphaeraMacrobiï.. 

Martyrologium. 

SphaeraApuIeji  vîtae  &  mor* 

Calendarium  perpetuumv 
Imperatores   Romani   ab 

Oclavio  ad  Phocam. 
Fontifîces  Romani  à  Petro 

adCaltxtym  feeundum. 
Notitia  Epifcopatuum  Gai- 

liasv 
Dequinque  famofîs  civita- 

tibus,Babylonia  antiqua 

feilicer,  Babylonia  iEgy- 

pîi,Ecbatana,  Ninive& 

Roma. 
Nomma    Provincrarotru, 

Gentiurn,Urbium,  Infu- 

larum,  &ç. 
Chriftt  nomina  Graeca  & 

Latina, 

De 


ÏSAACI    VOSSIL 


8*9 


De  Conjugto  Mo  fis. 
Proverbia  rufticorumv 
Tract  atus  Aftrologiae, 
De  gradibus  &  officiis  Ec- 

clelïafticii. 
De  Idolis  Gentiumv 
De  ponderibus  &  menfa- 

rif. 
De  Sibyllis,  &  verfus  Sym- 

machi#SibyHae. 
Ifidorus  denaturis  beftia- 

rum. 
Idemdeîapïdibus. 
Reges  &  Duces  Britanniae 

Beda% 
Gregorii  Papa;  dialogus» 
Bedaf  vifio  Procolini, 
Tra&atusAftroIogiar. 
Arbor  confanguinitais  r  & 

varïi  canones  concilie»- 

rumde  nuptiis. 
Orbis  terras  deferrptia. 
Comitatus,Urbes,  Abbatiar 

&  alia  ad  Flandria:  hifto- 

riam  fpeclantia. 
Epiftola  jobannïs  Tïifcula:- 

ni  Epifcopide  captiono 

Pafchalis  Papa?yad  Ricap- 

dum  Epifcoptun  Àlba- 

num, 
Reconcfliafio  interPafcha- 

lem  Papam  &  Henricum 

Imperatorem. 
Epiftola  Parehalis  Papa;  ad 

GuidonemArchiepifco* 

pum  Viennenfem. 
Excommunicatio  Henrici 

R 


Imperatoris  per  Cond- 
lium  Viennenfe. 

Epiftola  Guidonis  ad  Pa> 
fchalem  Papam  pro  con- 
firmatione  Conciiii  Vi- 
ennenfîî. 
Dearboribus. 

Excerpta  ex  pluribus  auclo- 
ribus, 

Epiftola  Clememis  quart* 
ad  Palaeologtimlmp.  de 
reconciliatione  Grasccw 
rom. 

Epiftola  Urbani  quarti  ad 
Decamim  &  Capitulusru 
Eboracenfe,- 

Ejusdem  Epiftola  decorpo* 
re  Cbriftir 

Epiftola  CaroU  Siciliae  Ré- 
gis ad  Clementern  quar- 
tum  de  Victoria  fua-  cor*- 
tra  Conradinum  ann©* 
1167. 

Ejusdem  Epiftola  ad  Cardi- 
nale* de  capta  Lucheri» 
Sacracenorumv 

Laurent  ii  verfus  de  diflua* 
fîone  conjugii, 

Chronologia  ab-  exordio 
mundiadChriftur»  pa** 
fum. 

ConftitHtiones     Gregori* 

decimi  in  GeneraliCorï- 

dlioLugdunenfi, 

49,  Prifcianus  deoclo  pambP" 

Qratianis&conftruCrione, 

Super     duodecim      ver- 
rrrr    2  fat 


%  7° 


CATALOGUS     MSTORUM 


fus/EneidosVirgilii  liber 
unus 

70.  Variae&  faciles  molendi- 
na  conftruendi  invent- 
ories,auclore  Oclavio  de 
Strada- 

-ri.HiftoriaEpifcoporum  Ul- 
trajeclenfium,  auctoro 
WillhelmoHeda. 

ji.Plinii  hiftoria  naturalis. 

yj.TulliiCiceronis  Tufcula- 
nx  quaeftiones. 

$■4.  Hieronymus  de  Hebraicis 
quaeftionibus  inGenefin, 
demanfionibus  filiorum 
Kraël  ,  de  diftantiis  lo- 
corum ,  liber  Interpre- 
tationum  Hebraicorum 
nominum  ,  notaedivi- 
nae  legi  neceflariae ,  do 
quaeftionibus  in  lib.  Re- 
gum  &  Paralipomen. 
De  decem  tentationi- 
bus,  Canticum  Deborar, 
lamentationesHieremiae 
Prophetae,de  inftrumen- 
tismuficis,  de  partibus 
minus  notis  veteris  Te- 
ftamenti  ,  fententiaeex- 
cerptae  ex  variisopufcu- 
lis,  defphatra  cœli ,  de 
duodecim  lapidibus,  de 
menfuris. 

S  s»  Dudonis  NeuftriiHiftoria 
Normannorum. 

jô\  Macrobii  Theodofii  Sa- 
turnalia. 


S7,  Senecarum  Tragœdiar, 
cum  fcholiis. 

f  8.  Ordo  Leclionum  inHccIc- 
fia  per  totum  annum. 

5"o,Gloflarium. 

éo.  Idatii  JEpifcopi  Chroni- 
c«n. 

éi.Chalcidius  in  Timaeunu 
Platonis.c^/f/^^cfcr/- 
ftianus  fuit  (S  Ecclefa  Car- 
tbaginenfis  Diacomts,  Com- 
mentarios  fuos  dicatOJioCor' 
dubenfi*  Ad hune ,  opinor, 
Chalcidium  extat  Vulger.ùi 
PUnciadis  liber  deprifeofer- 
mone, 
Ciceronis  difputatio  inTi- 

macum  Platonis. 
Mercurii  Trifmegifti  diaïo- 
gus,  Apulejo  interprè- 
te. 
Apulejusde  dogmatePIa» 

tonis. 
Idem  de  Phtlofophia» 
Ejusdem  deCofmographia. 
IdemdeDeo  Socracis. 

6z,  Infcriptiones  antiquae. 

6$,  Hiftoria  Jacobi  de  Vitria- 
co  ,  ab  édita  valde  di- 
ferepans. 

04.  Martianus  Capella,  cum_» 
fcholiis. 

67.  S.  Cypriani  opéra. 

66.  Ifidorus  in  Vêtus  Tefta- 
mentum. 
Paulini  Epiftola  ad  Seve- 


rum. 


Cicero 


ISAACI    VOSSIL 


87t 


Cicero    de  Senedute    & 

amicitia. 
Beda  fuper  Tabernaculum 

Teftimonii, 
<$7.LucasdePenna  inValeri- 

um  Maximum.       Idem-* 

eft  cum  eo  qui  inCodicem  fcri- 

fftt. 

£tf.T.  Livii  pars  de  bello  Ma- 
cedonico. 

4.ç.  M.  Tullius  de  natura  Deo- 
rum,de  paradoxis  Stoi- 
corû,  de  divinatione  &c. 

70.  Pcolemaei  Cofmographia. 

71.  Plinii  hiftoria  naturalis. 

Codex  praeftantilïimus. 
72.Commentarius   antiquus 

înVirgilium. 
73  ♦  Defcriptio  Maris  Méditer- 

ranei  &Infularum.Acce- 

dunt  varias  mappacreli- 

quarum  obis  partium. 
74.  Auclores  varii  de  limiti- 

bus  agrorum,  cum  figu- 

ris, 
7  j,  Notitia  Imperii  cum  figu- 

ris. 
7<5.  Anonymi  homiliœ. 

77.  Senecae  Epiftola?. 
IdemdeCIementia. 

-;.  Excerptaex  ejusdem  libris 
debeneficiis. 

78.  Senecaedeclamationes. 
Idem  de  beneficiis&de  cle- 

mentia. 
Ejusdem  quarftiones  natu- 
rales,&  epiftolae  ad  Luci- 
lium. 


79.  Ciceronis  epiftolae  ad  fa- 
miliares ,  pulcherrime 
exarata?. 
8o.Virgilius  cumexpofitione 
interlineari     &     notis 
marginalibus, 
8 1 ,  Galenus  de  arte  curativa_» 
adGlaucqnem. 
Gregorii  NazianzeniApo- 
logeticus  ,  &  in  eurru 
Chryfoftomi  Prasfatio. 
Aimoinus  Monachus    do 
translationeS.  Vincentii 
ad  Bernonem. 
Idem  deeadem  translatio- 
ne,ver(ibus,ad  Teotge- 
rum, 
8î.  Martialis. 
g$»Vitruvius  de  Architeftu- 

ra. 
84.  itthici  Cosmographia. 
Hiftoria  Apollonii   Régis 

Tyri. 
Hiftoria   Trojana   Daretis 

Phrygii. 
Fragmentum  paffionis  $S. 
Apoftolorum  Simonis  & 
Judac,  &hymnus. 
Paffio  S.  Matthias    &    hy- 

mnus. 
D.  Auguftinus  de  agono 

Chriftiano. 
Idem  adverfus  quinque  hac- 

refes. 
DeVka  Chriftiana. 
De  (ïtu  orbis. 
8;.Solinicolleftanea. 

Epifc 


67* 


CATALOGUS  MSTORUM 


Cenforinus  de  die  natali, 
PomponiusMela* 
Apophthegmata    à  Fran- 
cisco Philelpho  latino 
verfa. 
tf6.  Julii  Caefarîs  commenta- 
nt. 
#7.Perfius  &Juvenalis,cunu 
notis  uberioribusPhilip- 
pini  Itali  poëtae  ,   nun- 
quam,opinor,editis. 
88.Ciceroni$  Oraciones   va- 
riz» 
89.  Julii  Cxfaris  commenta- 

rii. 
oo.Excerpta  exPIinio. 
©1.  Boëchius  in  TopicaCice- 
renis* 
IdeminAriftotelis  librum-» 

de  interprétations 
Ariftotelis   Catégorie    ab 

Auguftino  translata:. 
Ciccronis  Rhetorica. 
MacrobiusdePalliis.  Haec 

fiant  lapidum  nomina. 
GloiïaeinEpiftolasS.Pauli. 
Epiftola  Alcuini  Abbatis. 
Seneca?  quadamEpiftolac. 
Fragmentum  Gloflar  ii. 
Chronicon  ab  initio  mun- 
diad  A.Chriftiii70.. 
p7.Ifidori  HifpalenGsEtymo- 
logia?,cum  Epiftola  prae- 
fatoria  ad  BraulionerrL» 
Epifcopum  Caefaraugu- 
ftanum. 
Ql>  Hieronymus  de  Scripto- 
ribus  EccleGafticis. 


Idem  de  duodecim  Ecclé« 
fiacScriptoribus. 

Gennadiusde  viris  illuftri- 
bus, 

Ifidorusde  viris  illuftribufé 

Çaflîodoridivina;  inftituti- 
ones. 

Auguftini  Hbri  retradatio- 
num. 

Excerpta  ex  Hiftorta  Eccle- 
fiafticaAnglorum  de  fcri- 
ptis  Beda?. 
94.  Cafliodorus  de  anima. 

Liber  ad  Vigilium  de  Ju- 
darorum  incredulitato 
fub  Cypriani  nomine. 

Ejusd.  Cypriani  aliaopus-. 
cul  a. 

Tertulitani  Apologeticus. 

Sermoinfeftivitatè  S.  Cy- 
priani.] 

Ejusd.Opufcula. 

Paflio  S.  Aufonii  Engolit- 
menfis  Epifcopi ,  *//*,  ni 
fallor,  ab  ea  quam  eetidit  il" 
lufirijf.  Bofquetus  antepau* 
cos  annos  Monfpelienfis  An* 
tifos. 

Origenis  homilia  injohan- 
nem>  qudtOrigenis  efjenon 
fotc fi,  îneaenimntminau* 
tur  Art  ont. 

Hieronymus,  vel  quis  alius, 

deaffumtione  B.  Maria?. 

5  f ,  Vitruvius  de  Architeclu- 

ra. 
96,  Grcgorii  îvi  Epiftola?  >cum 

viri 


ÎSAACI    VOSSIÏ.1 


87f 


virî  docli  notis  margi' 
naîibus, 

97.  Fulberti  Carnbtenfis  Epi- 
fcopi  Epiftolae  &  Sermo- 
nes, 
Excerpta  è  Jibris  Glaudiani 

Mamerti  de  anima. 
Catalogus    Pontificum  & 

Impp.  Rom. 

Fragmenta  è  Gregorii  Tu- 

ron.  hiitoria  Francorum. 

De  diverfa  obfervationo 

Quadragefimx,ex  colla- 

tione  prima  Theona;  ap. 

Catfian.  collar.  21.  edi- 

tionis  Romansep.  ^73. 

Fragmentum  è  Civitato 

Dei  S.  Auguftini. 
Fortunati  verfus. 

98. S.  Cypriani opéra. 

P9.Lucanuscum  fcholiis. 

loo.Joh.  Brodaei  Mifcellane- 
orum  liber  VII.  &  nota; 
in  fex  primosAëtii  libros, 
hadîenus ,  puto,  inedita% 
His  praefixa  eftejusd.Bro- 
dari  Epiftola  Galîica  ad 
amicum>ad  quemMifcdl- 
laneafua  &  notas  mittit. 
Ad  calcem  voluminis  au- 
tographum  habes  Epi- 
ftolar  Francifci  Danielis, 
Pétri, inter  eruditos  no- 
tiffimi,  fratris,  ad  Joh. 
BrodaeumTuronenfem-j 
Canonicum.  Plura  dt* 
Brodto  &  ejus  fcriptis  dixi- 
mus  in  GallU  Orientale, 


101  Joh.Brodad  Mifcellaneo- 
rum  lib.X.  cap.22. 

102.  Ifidori  Etymôlogiae  & 
GlofTarium. 

103.  Seneca?  fuaforiae. 

1  o^HiftoriaNormanniarDu- 
cum,Guil.Gemeticenfif» 

Gaufridus  Monumetenfis. 

Caroli  M,  vita  per  Eginhar- 
dum. 

Francorum  brevis  hiftorial 

Acle  de  paix  entre  S.  Lo- 
vis  &  Henry  Roy  d-  An- 
gleterrel'ani2f9. 

Citatio,  excufatio  &  conde- 
mnatio  Guidonis  dc> 
Monteforti  per  Grego- 
riumX. 

Regum  Francise  ad  S.  Lu- 
dovicum  usque  anno- 
rum  fynopfis. 

De  Imperatorum  Eîectio- 
ne. 

Fr.Johannis  de  Piano  Car- 
pini  ord.Minorum  Hi- 
ftoria  Mongalorum  feu 
Tartarorum. 

Fr.  Wilhejmi  de  Rubino  a 
S.  Ludovico  adTartaros 
miffi  ad  eundcm  Ludo- 
vicum  deTartaris  narra- 
tio. 
1 05*.  Auli  Gellii  nocles  Attica?; 

106.  Diofcorides  latine  verfuJ 
&  juxça  Alphabeti  feri- 
emdigeftus. 

107.  Lucanus. 

Sssss  10%. 


*74 


CATALOGUS   MSTORUM 


io8«PetriCiacconii  notacin-. 

Varronem  de  re  ruftica, 

nunquameditae. 
109»  PIautiAulularia,Capti- 

vi>Curculio,Cafina,  Ci- 

ftellaria&Epidicus. 
îio.  CiceronisRhetoricorum 

libri  duo  cum  fcholiis. 
Rhythmus  de  communio- 

ne&differentiaRhetori- 

ces  &  Dialeftices. 
Anonymi  verfus. 
Perfii    prologus  &  fatyra, 

una  cum  fcholiis. 
Ar$  Donati   Grammatica 

cum  expofitione. 
Lactantius,vel  potiusTheo- 

dulphus     Aurelianenfis 

Epifcopus,de  Phœnice. 
Prifcianus    in  duodecim-» 

verfus  Virgilii  iEneidos. 
Verfus  Rufini  Grammatici 

de  metris  Terentii,Plau- 

ti&  caeterorum. 
Verfus  de  duodecim  vernis» 
Prifciani  Periegefîs. 
QuintiSereni  verfus  de  me- 

dicina. 
Dionyfii  Catonis  difticha, 

fub    nomine     Catonis 

Philofophi. 
Excerpta  ex  Grammaticis 

antiquis>àClemente  quo- 

dam  colleda. 
VerfusScoti,nefçio  cujus,de 

Alphabeto. 
1 1  i.Ciceronis  Epiftolae ad  fa- 
0  ïwiliares. 


m,  Macrobiw  in  fomniurn 
Scipionisjcum  fcholiis. 

113.  Cornélius  Nepos  de  ex - 
cellentibus  ducibus,fub 
jEmiliiProbi  nomine. 

114.  Iiîdorus  Junior  (fie  appel- 
la  tuf, ut  diftinguatur  ab  l[i* 
doroCordubenfiy  qui  vixit  cir- 
ca  A.  400.)Hifpaleniîs  de 
proprietate  rerum. 

Excerpta  ex  Eutropio  &0- 

roilo. 
1 15-.  Vegetius  de  re  veterina- 

ria ,  editis    auclior  & 

emendatior. 
Gargilius  Martialis ,  (cujttt 

meminït  Lamprtditu  in  Alex. 

Severo)  de  cura  bourru, 

ha&enus  ineditus. 
1 1 6.  Anonymi  homiliae. 
n7.Chronicon  vêtus  Britan- 

nicum. 
1 1 8.Hiftoria  antiqua  Saxonîî. 
119.  Anonymi    quaeftiones 

Theologicae. 
îiq.Anony  mus  de  bello  facro, 

inquo  plurima  occur- 

runt  aliis  hiftoricis  indi- 
.     tfa. 

1 2 1  .Lucanus  cum  Scholiis. 
îiz»  OvidiiMetamorphofis> 

cum  fcholiis, 
n^.Ovidiifaftorum  libri. 
1x4.  Feftus,feu  potius  Paulus 

Diaconus,  de  verborû  fi- 

gnificatione. 
NoniusMarcell?  de  proprie- 
tate fermon.  m         ixj* 


ISAACI  vossir. 


«7? 


ïij.  Hiftoria  EcclefiafticaSo- 
cratis,Sozomeni&Theo- 
doretijEpiphanio  Scho- 
laftico  interprète, 
lié.  Auguftini  Euchiridion  ad 
Laurentium. 
Ejusd.  fèrmones  aliquot» 
1 27.  Auguftinus  de  dodrina^ 
Chriftiana. 
Ejusd,  Epiftola  ad  Darda- 

num. 
Idem  contra  Donatiftas. 
Idem  de  baptifmo|parvulo- 
rum. 
1 18.  AuguftiniConfeffiones. 

129.  Anglorum  hiftoria  Be- 
dac. 

Idem  de  natura  rerum,&de 
quadrifario  Dei  opère. 

130.  In  fularum  liber  ,    eu  nu 
figuris. 

131.  Anonymus  de  fpharra. 
Anonymi  tradatus  Aftro- 

logicus. 
1 }  2.Quincliliani  declamatio- 

nes. 
iJ3.Chronicon  brève  Ano- 
nymi. 
134.  Remedfarum  five  reme- 

diorum  thefaurus. 
1$$;  .<Egidius    Romanus  do 

informatione      Princi- 

purru 
ijd.  Medii  aevi  feriptor  do 

herbis  &  plantis. 
137.  Caetar  de  bello  gallico» 
13  g.  SynodusRhemenfisGer- 

bertijqui  pofteaPapafuit 


fub  nomme  Sylveftrill. 

cum  ejusd.  Epiftolis. 
Refcripta   ad  Conciliurru 

Africanum  Cyrilli  Alex» 
Concilii   Nicaeni    Cano- 

nes. 

139.  Damafi  Pontificale. 

140.  Gregorii  Turonenfis  hi- 
ftoria Francorum. 

141.  Catalogus  Codicunu 
MSS.  Bibliothecx  Peta- 
viana; ,  h.e.  Pauli  Peta- 
viiSenatorisParifien(ls,& 
Alexandri  filii  itiderru 
Senatoris. 

i4i.LucanuscumnotulisaIi- 
quotmarginalibus. 

143.  AratorisSubdiaconi  Hi- 
ftoria Apoftolica» 

Profperi  Epigrammata. 
Tertullianus,vel  quis  aliùf* 

de  Sodoma  &  de  Jona» 
Catonis  libri  quatuor. 
Martialis     Epigrammata^» 

quaedam. 
VerfusSapientum* 
Alcimi  Aviti  libri  fex. 
Ars  Ifidori. 

144.  Julius  Solinus  Polyhi- 
ftor. 

14 j.  Martialis    Epigramma* 

ta. 
146,  Plinii  junioris  Epifto- 

lar. 
i47»PIauti,vel  cujusdam  alte- 

riuSjAulularia  ,  quarru 

poftea  Petrus  Daniel ,  de 
SSSSS     Z  qUO 


«7 '$ 


GATALOGUS  MSTORUM 


quofupra,  vcl  alii  cum 
notis  edidere.  Hutcco- 
dicî  praefixi  funt  Geor- 
gii  Buchanani  verfus  in 
laudem  Pétri  Danielis. 

i48.Eufebii  Chronicon  ab 
Hieronymo  latine  ver* 
fum  &auéliim. 

i40.Pomponii  Mêlas  Cofmo- 
graphia. 

15-0,  Vegetius  de  re  militari, 

1  y  1.  Dyclis  Cretenfts. 

152.  Cypriani  tractatus.. 

iJi»  Veteris  Grammatici 
(Vulcatii  pnto>  de  quo 
Hieronymus  Apologia__. 
prima  contra  Rufmum) 
in  aliquot  M.  Tullii  Ora- 
tiones  fragmenta  nun- 
quam  édita» 

1  74,  Hiftoria  Jacobi  de  Vitria- 
co,  editis  aucflior. 

1  /5".  Eutychis  Grammatiea. 
Ifidori  etymologiarum  li- 
ber prknus. 

^jôWariaeleâionesin  Anto* 
nini  Itinerariarè  codice 
MS  Nicolai  Cufani  Car- 
dinalis. 
Galliarum  provincia*  & 
urbes,  cum  privilegiis 
fuis. 
De  origine  &(î tu  urbisRo- 

mac. 
Verfus  de  EecîefiaB  Marti- 
ni Turonenfis. 
Gloflàrium  pracftantifîîmû, 

if  7«Lucreciu$  optinwe  notac. 


ij  8«  Martini  ,  Poloni  vulgo 
dicli,  Chronicon.  6b- 
(ervatPetrusLâmbeciusyCt- 
faretBibl.  nuper  prafeftus 
l'ibro  2.  Bibl.  Vindob.  Marti' 
num  ipfum  in  prtf.  codicit 
MS,  cujuidam  BibLViennen- 
fis  y  feipfttm  dicere  de  regno 
Bobemî*  oriundxm ,  patria 
Opintenfem  ,  vel  ut  in  alio 
MS.  ut  &  codice  Monaflerii 
Gamingenfis  reiïiuslegitur7 
Oppavienfem.  H'mc  refel- 
iendi  ,  qui  Polonuvt  ,  vel 
Scatum  y  vel  Carfulanunt-» 
apud  lïmbros  faciunt, 

1  fp.  Auguftinitra&atusvarii. 

160.  Pomponius  Mêla. 

1 6 1 .  PetriComeftorisHiftoria 
Scholaftica.         (ftoria. 

itfi.Aitoni  fîve  AithoniiHi- 

16$,  Fefti  reliquiae. 

1  64,  Tibullus,  Catullus  &  alii, 

idj.  CatalogusGraccorum  co- 
dicum  Bibliotheca»  Pe- 
triBourdelotiiJohannis, 
qui  in  Lucianum ,  Petro- 
nium  ac  Heliodorunu 
fcripfit ,  coghati. 

1 6d.  Crellius  de  Spiritu  S, 

1 67.  Horatius  cum  expofitio- 
ne  inter  lineari  &  Scholi- 
is  antiquis. 
Ovidii  IbU, 

i6g.VitaS.  Nicolai. 
Vita  S.  Martini  autore  Sul- 
picioSevero. 

Vitac 


ISAACI,   VOSSÏL 


Î77 


Vitse  S.  Briccii  Turonenfis 
Epifcopi,  &  aliorum. 

169.  Plauti  Comœdiae  varia?. 

170.  Valerius  Maximus,cum-> 
Schohis. 

i7i.TlieodtiIphiAureliancnfis 

Epifcopi  verfus. 
Aimoini   hiftoriae  Franco- 

rum  fragmentum. 
Ejusd.  verfus  de  transîatio- 

ne  S.  Bencdicli. 
Fkviacenfis       Monafterii 

chartseduze. 
Yjz.  M.  Tuliii  Ciceronis  do 

natura  Deorum,  dedi- 

vinatione,   defato,  de 

legibus&c. 
i7j.Ca(ïiodorus  de  anima. 
Augufïinus  de  anima. 
Ejusd.SoJiloquia. 
Idem  contra  Judaros. 
Idem  de  difciplinaChriftia- 

norum, 
Excerptum  de  Aftrologia, 
Priiciani  verfus  de  fideri- 

bus. 
Diverforum  Cdnciiicrum 

Canones, 
Liber  de  quadrifario  Dei 

opère. 
Verfus  de  prxdpuis  cotius 

anni  feftivitatibus. 
Auguftinusde  origine  ani- 

maf. 
Hieronymi  Epiftoîae  adHe- 

liodorum    &  Nepotia- 

num» 


1 74.  Gefta  Pontirkum  Traje- 
cleniiurn. 

i7y,Senecae  nota:  cum  corn- 
m*entario. 
Provinciale, 
Traité  du  Régine  de  vivre. 
176.  Ciceronis  Epifiols  ad  fa- 

miîiares. 
177.QXurtiihift.oria, 
178.  Cicerodelegibus. 
17p.  Auguftini  fermo  de  de» 
cemchordis. 
Idem  de  agoneChridiano. 
Ejusd.  Epiftola  ad  Darda- 

num,. 
Idem  de  cura  pro  mortuis. 
Idem  contra  Manichseo.s. 
Eugippi  excerpta  e  libris 

Auguftini. 
Hieronymi  Epiftola  adPrse- 
fjdiumDiaconum. 
igc.  Alexandri    Epiftola    ad 
Ariftotelem  de  mirabils- 
bus  India*, 
Alexandri  M.  Geifo, 
iEthici  Cofmographia,  ab 
Hieronymo,ut  pnr  (e  fert 
tituîus,  latine  translata. 
SoliniColledanea. 
i83-  Paftio  S.  Theodori  mi- 
noris, 
Chromatii  &  Heliodori  ai 
Hieron.   Epiftola,  curru 
Hieronymi  refcripto. 
GcftaSalvatoris  noftri,  in  co* 
dicibus  publias  inventa. 


Sssss    5 


Ses,- 


875 


CATALOGUS     MSTORUM 


Sermo   de    afïumtioneB, 
Mariae. 

De  puero  Judaeo  ,  exGre- 
gorioTuronenfi. 

Pcenitentia  Theophili. 

Sermo  de  nativitate  B.  Ma- 
ria?. 

Vita    Ildephonfi  Epifcopi 
Toletani. 

Variitermones. 

Fragmenta  è  GregoriiTu- 

ronenfis  libro  miraculorû. 

i'Si.  Enchiridion  Sexti ,  vel, 

ut  Hieronymus    vocat, 

Xyfti  Pythagorici. 

Somnium  Scipionis. 

Probaeverfus. 

Hervei   Natalis   Biitonis, 
ord.  Praedicatorum  tra- 
ftatus  de   poteftate  Pa- 
par.     Huk  Herveo  falfo  ad- 
feribunt  BeUarmintu  (S  alii 
comment  arios  in  S.Pauluntj 
Anfelmo  Cantttarienfi  vulgo 
tribut  os  ,  (unt  enim  Hervti 
Doletifis  inBiturigibutMonA- 
cbi  )  quiilaruit  tircAA.C 
1150.  monente  Phil,  Ltbbé 
Je  fuît  a  diligenti/fimo. 
185.  MartialisEpigrammata. 
184«  Vita   &   çonverfatioD. 
Ludgeri  per  Alfridum, 
cum  variis  chartulis. 
1 8  $•  Senecae  declamationes. 
i8ô.  Profperi  Epiftola  ad  D, 
Auguftinum. 

Hilarii  Arelatenfis  Epiftola 
ad  eundem. 


Auguftinus  de  praedeftîna- 

tione  fanctorum. 
Idem  de  cura  pro  mortuis. 
Idem  deconjugiisadulteri- 
nis. 

i87.Donatus  in  Terentium. 

îgg.  Ifaaci  Lingonenfis  Epi- 
fcopi canones.  Edidit^ 
Aut  fallor  ,  Domnus  Lucas 
T?  Achery  Monachus  Bene- 
diiïinus  in  veterum  feripto* 
rumfpicilegio. 

1 8p.  Ovidii  Metamorphofis, 
cumSchoîiis 

ipo.Terentius,&  in  cum  Eu* 
graphius. 

ipi.Êugraphius  in  Terenti- 
um. , 

\f)i,  Aufonius. 

ipj.  Liber  de  venenis &  eo- 
rummedicinis,  qui  vul- 
go Confiliator,  àMagi- 
ftro  Petro  de  Aîbano 
editus,&  Johanni  XXII. 
Pontifici  transmiflus. 

IV4.  Hiftoriarum  Philippica- 
num  liber. 

ipj-.  SenecarumTragœdia*. 

196  Pontificale Damafî. 

197.  Virgilius  cum  Scholiiî 
antiquis. 

ipS.Quincliliani  Inftitutiones 
OratoriaeinCharta. 

i99#QuindrilianiIn(titutionet 
Oratoriae  in  membranis. 

200.  Acron  in  Horatium. 

zoi.SoliniPolyhiftor. 

201, 


ISAACI    VOSSII, 


*79 


202,  Liber  SibyllaeTiburtinac 

Prudentii,  Fortunati ,  Eu- 

genii  &  aliorum  hy mni. 

Gloflae  veteres. 

Excerpta  ex  Hieron»  &  Au- 

guftino. 

20$.  Ciceronis  Epiftolae  ad  fa- 

miliares. 
ao4.Terentiu$optimae  nota:, 

cum  figuris. 
205*.  Vegetiusdere  militari. 
20d.  Chronici  S.  Hieronymi 
fragmentum. 
Q.Curtii  hiftoria» 
Breviarium  exOrofii  libris 
colleclum. 
207»  Antonius  Mufa  de  beto- 
nica. 
Excerpta  ex  ConcilioTo- 

letano&aiiis. 
Oliverii  Epiftola  adElgel- 
bertam    Cotonienfem-i 
Archi  Epifc.  deoblidione 
Damiat<et 
Notitia  provincïarumjEpt- 
fcopatuum  ,    &  Archi 
Epifcopatuum  orbis. 
Perfii  Satyrae  cum  Scholiis. 
208.  Excerpta  de  geftis  Ponti- 
ficumHamaburgenfïum.. 
209«  Antiquarum  legum  col- 

ie&io. 
2io.Geographia  vêtus  Gothi 

cujusdam  Ravennatis. 
2ii.Medici,nefciocujus,  re- 
média  ad  varios  morbos. 
Antonius  Mufa  debetoni- 
ca,  adAuguftum. 


Apulejus  de  herbis,ante  an- 
nos  mille  ducentos  lue- 
ris  uncialibus  fcriptus, 
cum  figuris  elegantifiî- 
mis. 

212.  Liber  antiquas  mappas 
Geographicas  conti- 
nens. 

2 1  3 ♦  Liber  antiquus  de  fimpli- 
ciMedicina. 

2i4,Martialis  Epigrammata. 

2 1  f.  Boé'thii  Arithmetica. 

216,  Varrodelingua  latinâ. 

2i7.Prifcianus  de  octo  parti- 
bus  orationis. 

218.  Carminum  collectio» 

2io.Demonftris&  belluis  li- 
bri  duo. 
Les  Obres  dal  Poeta  Cata- 
lan Aufias  Mareth. 

22C.PetrusCiacconius  &Joh. 
Nunnefius  in  Pomponi- 
um  Melam. 

221.  Aufonius* 

222.Claudianus  cum  notulis 
marginalibus. 

22_j.Plinii  hiftoria?  libri  fe- 
cundi&tertiipars,  liber 
quartus  &  quintipars. 

224.  Liber  fabularum  jfcfopû 
Liber  integumentorum. 
Callifthenes  Philofoph?  de 
metaïlorum  transmuta- 
tione. 
Vincentii      Bellovacenfîs 
utriusqueAlchemiac   li- 
bellus. 

Arnoldi 


8So 


CATALOGUS    MSTORUM 


Arnoldi  de  villa  nova  do- 
drinae  pradicae  libellus. 
Cabalifticae  artis  ex  divinis 

ruderibus  libellus. 
GilgitisChak  i  ienfisAlchy- 

miae  praclicas  libellus. 
Excerpta  ex  variis  autoribus 

dearte  Cabaliftica. 
Ars  pra&ica  ad  cognofcen- 
dum  futura. 
225*.  Pompeji  Mvit?,  autorc> 
Plutarcho ,   interpreto 
Joh.Angelo. 
226.Statius,cum  expofitioho 
interlineari  ,   &    notis 
marginalibus. 
2  27.  PomponiusMeb. 
Vibius  Sequefter  de  flumi- 
nibus,  fontibus  ,  lacu- 
bus&c. 
Facillima  compofitio  ho- 
rologiihorizontalis» 
ng.Lucanus. 
2  2p.CommodianiInftrudio- 

nes» 
230. Martialis  Epigrammata. 
23  i.jEmiliusProbus,  vel  potius 
Cornélius  Nepos  de  ex- 
cellentibus  Imperatori- 
bus. 
232.  Martïalis  Epigrammata» 
235,  Sàluftius. 
2^4.Varrode  lingualatina. 

Phocas  de  re  Grammatica. 
23;.  Diogenes   Laertius    de 

vifis  Philofophorum. 
*36.JacchieiChriftiani&Apol- 


lonii  Philofophi  a  Iterî- 
catio. 
2  3  7.  Macrobius  Theodofïus. 
238.  Epigrammata    vetera-# 

nunquam  édita, 
2?p.Lucanus. 

24o.DefinitioConciliiChalc«- 
donenlisdefide. 
Concilium  Ephefinum  pri- 

mum. 
Definitio  fidei  infexta  Sy- 

nodo  CPolirana. 
Leonis  Papœ  Epiftola  ad  Ju- 
lianum  Epifcopum  Co- 
enfem. 
Ejusdem  Epiftola  ad  Fia  via- 
numEpifcopumCPolita- 
num,  édita  auclior. 
Excerpta  exAuguftini  librîj 

deS.Trinitate. 
LiberartisDialefticar. 
Qusftiones   de    libroGe* 
nefeos. 
241.  Manilii  Aftronomicon. 

Hygini  Aftronomica. 
242. Ifidorus  junior  de  legib?. 
Theodofiani  Codiciscom- 
pendiûjubente  Alarico; 
LegesSalica:  Ripuariorum* 
Alemannorum  &c. 
243.  Manilii  Aftronomicon. 
HyginiAftronomica.     (vus. 
LiberSomniorum  Salomo- 
Oratio    de    prsftanria  & 

utilitateMedicinac. 
CentiloquiumPtolemaei. 
244.QuinclilianiDeclamatio- 
nes.  247. 


ISAACI    VOSSIL 


83ï 


14?.  Cornélius  Nepos  deex- 
celkntibus  Imperatoribus. 

246.  Statii  Sylvae. 

247.  Ciceronis  Phih'ppicae  & 
Catilinariae  orationes» 

i48.PetrusMonboiferius,Clu- 
niacenfis  Abbasjde  mi- 
raculis. 
l4p.  Auguftinus   de  opère» 
Monachomm. 
Ejusd.  Soliloquia. 
Idem  de  origine  anima?» 
ifo.MartiaîisEpigrammata. 
2ji.  Ovidius  dearteamandi 
&  de  remedio  amoris. 
Ejusdem  vita,    autore  Bo- 
no  Accurfio  Pifano. 
2f2»  Martialis  Epigrammata» 
25"2,LibelIusdediverfisfabri- 
cisarchitectonica?. 
Sécréta  varia  cum  diverfis 
compofïtionibus. 
3  f3.Variorum  hymni  Eccle- 

fiaftici. 
2£4.Catalogus  Codicum  MS. 
Bibliothecae  Scorialenfis 
àMartino  Lafarinae  Ab- 
bate  concinnatus„ 
257.  Ovidii  Epiftolae. 

Idem  de  remedio  Amoris. 
Pulex.  (chia. 

Homeri  Batrachomyoma- 
Ovidius  de  Baccho. 
xfô.Catalogus  Codicum  MS. 
Bibliothjac.  A.  Thuani. 
257.Catonisdifticha. 
Avieni  Fabulae. 


2^8.  Plinius,  vel  quis  alius,  de 
viris  illuffcribus. 

2jp.  MichaelManterne  do 
origine  nobilitatis» 

2^o.Glofla?ex  Prifciano. 
Ars  GrammaticaConfentii. 
Anonymusdere  Gramma- 

tica. 
Excerpta  exFeftodeverbo- 

rum  fignificatione» 
Servati  Lupi  Epifcopi  libel- 
lus  de  tribus  quaeftioni- 
bus. 

161.  TerentiiComœdiae. 

2^2.Cicero  defînibus  bono- 
rum  &malorum. 

263.  Léo  Africanus  de  viris  il- 
luftribus,  qui  apud  Ara- 
bes fuere.Edidit  inBibli- 
othecarioex  Cavalcantis 
Apographo  Joh.  Henr» 
Hottingerus.  Libellurru 
hune  laudat  ipfe  Léo  li- 
libro  tertio  Africae  To- 
pographiae. 

164.  Senecae  naturales  qusc- 
ftiones, 

2  6j-.Operis  de  regrammatica 
fragmentum. 

166.  Saluftius. 

267.  T.  Livii  breviarium3au- 
cloreLucio  Floro. 

2d8.FlorusdegemsRomano- 
rum,cum  ejusdemEpito- 
me. 

2<5p.  PetroniiSatyricon» 

Catullus» 
Ttttt  Ovidii 


83x 


CATALOGUS    MSTORUM 


Ovidii  Epiflolas  aîiquot>& 
alia. 
170.  Ciceronis  orationes  pro 
Dejotaro  ,  pro  Ligario 
&  pro  Marcello. 
Quincliliani  inftitutionum 
oratoriarum  fragmenta. 
27i.Qvidii  Metamorphofes. 
Z7i.Sercnones  ex  variis  l'atri- 
busexcerpth 
Traclatus  demetallorum-» 

transmutatione. 
Tra&atus  de  Aftrolabio. 
Lanfrancus  de  corpore  & 
fanguineChrifù. 
173-Hygini  Aftronomica, 
274.  OptimaeGlofiae. 
Auguftinidialeâica. 
Profperi  Epigrammata. 
Sententias  quorundamPoé- 
tarum. 
275".  Serviusin  Virgilitjm. 
270".  Vaierios  Maximus. 
277.  ïnfcriptiones  antique  à 
Bartholomaeo  Juft.  Mi- 
caeno  delineatae  ac  de- 
fcriptar. 
278.JuIii  CaefarisChronica. 
27p.   Prifciani  fragmentum, 
cum  aliis  ejusdem  Dpus- 
cuîis. 
280.  Cicerode  feneclute. 
Philofophus   quidam     de 

verbis  fupinis. 
Marius  Plotiusfacerdos  de 

metrisverfuum. 
CentimetrumAlbino  dica- 
tum. 


28  !♦  Canones  antiqui  de  rô- 

bus  Ecclefiafticis, 
2?2.Vocabularium  vêtus. 
283«  ValeriusCatullus. 
284.  iïmiiius  MacerdeHer- 
bis,  velpotius  Odoqui- 
damMedicus,ut  fe  in  ve* 
teri  codice  legifle  tefta- 
tur  GaudentiusMeruIa_, 
libro  primo  capite  ulti- 
timo  antiquitatum  Gal- 
liae  Cifalpinse. 
285  Flori  Hiftoria  Romana. 
236.  Ovidii,  Virgilii,  Nicolai 
Clarelli&  aliarum  opu- 
fcula. 
287.  Propertii  Elegiae. 
3§8.Hieronymus&Gennadi- 
us  de  fcriptoribus  Eccle- 
fiafticis. 
AbecedariumB.  Auguftini 

deDonatiftis. 
Abecedarium  S.  Fulgentii 
Rufpenfis  apudAfrosEpi- 
fcopi. 
Provinciale  Romanum. 
GaufrediAnglici  Poetica-, 
nova. 
2g9.SenecaeEpi(tolae  quardam. 
2C/0.  Epigramata  veteranun- 

quam  édita. 
20 1 .  De  origine  &  geftis  Fran- 
corum. 
Forma  diclaminis  Epiftola- 

rum. 
Leges  Salicae. 
Devota:  orationes. 

Libri 


ISAACI    VOSSII. 


88$ 


LibriTobias  fragmentum. 
2?2.Eutropii  Hiftoria. 
2s>$.PropertiiElegiaî. 
294.  Epiftola  Romuli  ad  Ti- 

berium  filium. 
Hymnus  in  S.  Benedidtum, 
Symphofii  amigmata. 
Anonymi  Epigrammata. 
Theodofii  (imo  Avieni  ad 

Macrobium   Theodofi- 

um)  Fabulse. 
Epigrammata  de  undecim 

laboribus  Herculis. 
Hilarii  Martyres» 
Remnius  Fannius  depon- 

deribus  &  menfuris. 
Ejusdem  PeriegefeoseDio- 

nyfio  particula. 
Donati  quardam. 
Anonymi  gloflàe. 
Aliarum  gloflarum    frag- 
mentum. 
Bedae  Martyrologium. 
Virgiliusdevere&  hyeme. 
Virgilii    Epitaphium    per 

duodecim  Poctas. 
Scholia  quaedam,utvidetur, 

in  Perfium. 
Hymnus  Chrifti. 
Prudentii  -VvxofJtcixïci. 
Carmen  deSpharra. 
Dionyfii  Catonis  difticho- 

rum  prologus. 
Gloflaein  S.Scripturam. 
Profperi  Epigrammata. 
Prifciani  praeexercitamina. 
Nomenclatura  univerfalis. 


Marii  Victorini  excerpta. 
Chronicon. 
yEnigmata  Adhelmi. 
Idem  de  arte  metrica. 
Hygini  Aftronomica. 
z?5.  Excerpta    ex   Dialogîs 
Gregorii  Papae. 
Codices.MSS.  Gottorpiani. 

296.  Julii  Landi  narratiodo 
infulaMateria,  quaevul- 
go  Madera,ubidiu  exul 
ab  aula  Romanavixit. 

297.  Horatius  cumexpofitio- 
ne  interlineari  &notis 
marginalibus» 

298.CIaudianus. 
299.  Roberti  Capitonis  Lin- 
colnienfisEpifcopîSphaera 
Hiftoria   ab  orbe  çondito 

adannum  1227. 
De  origine  Saracenorum-», 
cumMahommedis  Hifto- 
ria. 
Notitia  Epifcopatuum  or- 
bis.  (Orbis. 
Traclatus   delnfulis  totius 
Excerpta  ex  Methodio  & 
MSS.  Patribus  de  Anti- 
Chrifto. 
Catalogus  Pontifkum  Ro- 
manorumà  S.Petroai 
Alexandrum  IV. 
Catalogus  Patriarcharurru 

Hierofolymitanorum. 
Syllabus  Regum  Franco- 
rum    àPliaramundo  ad 
S.Ludovicum» 
Ttttt    2  De 


884 


CATALOGUS  MSTORUM 


Deofficio&  ordine  Miflae» 
Verfus  de  miraculisChriftn 
Notae  (uperEvangelia. 
Jani  Lafcaris  Epigramma- 

tum  ad  verbum  Expofi- 

tio, 

300.  Arati  Pha?nomena,Lati- 
nis  verfibus  reddita, 
cum  figuris  elegantifiî- 
mis,  quas  expretfit  H. 
Grotius,tunc  quatuorde- 
eimaut  fexdecim  anno- 
rumpuer,in  fyntagmate 
Arateorum. 

301.  Tibullielegiac. 

301.  FloriEpitome  Liviana_.» 

303.  M.  TulliiRhetorica,& 
Topica. 

304.  Auguftinusde  parvulo- 
rumbaptifmo. 

Ejusdem  fermo  de  patien- 

tia. 
Ambrofius,vel  quis  alius,de 

Sacramentis. 
Auguftinusde  perfeclione 

juftitix  hominis,de  natu- 

ra  &  gratia,de  libero  ar- 

bitrio,  &c. 
3oj\  SS.  Patrum  Collationes» 
3o6.M.Tullii  orationes  varia?. 

307,  Hieronymus  &  Genna- 
dius  deviris  Illtiftribus. 

308.  FloriHiftoriaRomana. 
30p.   Catulli, Tibulli &  alio- 

rum  verfus. 
310.  Ars  computatoria   per 
digitosjincerti  autoris. 


3 1  x .  Aratoris  hiftoria  Apoftp- 

lica. 
3 1  z.  Anonymi  verfus. 

313.  M.Tuliius  deofficiis. 

314.  Liber  Legum  Régis  Ho- 
vvel  cognomine  Boni. 

315-.  Hieronymus  adverfus 
Luciferianos. 
Athanafii  Altercatio  cum 
AriOjSabellio&Photino. 
Sententiajudicis  Probiinter 
Athanafium,Arium,  Sa- 
bellium&  Photinum. 

3 1 6.  Acron  in  Horatium. 

3 1 7.  Gloflarium  Latino  Grae- 
cum. 

3  i8juIiusFirmicusdeMathe- 
fî. 
Hyginus  deAftronomia. 
3 1 9.  Symphofii  «enigmata, 
3  zo.PompejusTrogus  à  Jufti- 

no  contraclus. 
32 1. M.  Tullius  deofficiis. 
322.  Francifcus  Barbarusdo 
reuxoria- 
Plutarch?  de  liberis  educan- 

dis,interpreteGvarino. 
PetrusPaulusVergerius  fe- 
nior  de  ingenuis  moribus 
&Iiberalibus  ftudiisAdo- 
lefcentiac. 
313.  DeMetrrs. 
Sermo  miflus  ad  Walteri- 
umTuronenfem  Epifco- 
pum.  (fidium. 

Hieroymi  Epiftolaad  Prar,- 
Verfus  aliquot. 

Wallo- 


ISAACI    VOSSII. 


88* 


Wallonis  Epifcopi  Epiftola  Gerberti  reguîae  de  divifio- 

ad  Erifridum,  nibus. 

Plinius  parvus.  $34.  Hiftoria  Gothorum  in_i 

Gloflte  in  Prudentiutn.  Hifpania.               (mus. 

}24.Apicius,velquis  alius5de  32f.Irenaei  codex  antiquiflî- 

re  culinaria.  3 j  ^.PetriGyllii  E  piftola  de  iti- 

Petri  de  Alliaco  imago  nerefuo  Afiatico,hacle« 


mundi  feu  orbis  defcri- 
ptio. 
Linguarumaliquot   orien- 
talium  Alphabetà,&  alia 
quidam. 
320".  Ovidii  Faftorum  libri. 
3  27.  Martianus  Capella. 
}28»Ifjdori  Etymologiarunij 

libri  decem. 
329  ClaudianusMino^ciim-» 
expofitione  interlineari 
&  notis  marginalibus. 
jjO.Rhetorica  ad  Herennium. 
^ji.Veteres  nota», 
3 32.  Martini  vita  a  Venantio 
Fortunato  verfibus  defcri- 
pta. 

Idem  de  laude  virginitatis. 
Declamationes. 
3  3.  ïficïori  fragmentum  e  li- 
bris  originum» 
Anonymus  de  notis. 


nusinedita.  Hujus  Epi- 
ftolae  fragmenta  adducit 
Ortelius  in  Thefauro 
geogrcphico  vocibus 
Dafcuta ,  Nicomedienjes  & 
alibi. 
537,  Scintillarius  >  vel  liber 
Scintillarum  in  titulos 
digeft^a  Francifcojunio 
Fr.  Filio  e  G.  J.  Voffii  co« 
dice  membranaceo  de- 
fcriptus.  Alius  extat 
Scintillarius  in  titulos 
itidem  digeftus  inBiblio- 
theca  Regia  Londinenfi. 
Ex  eo  pauca  quéedam_» 
olim  defcriplïtD.  Junius, 
fed  tantacura  glotfata,  ut 
non  putaret  ufpiam  re- 
periri  aliam  interlineatt- 
onem  pari  ftudio  judici- 
oqxieelaboratam.. 


Codices  Lufitanici  &  Italie^ 


1.  Dialoguo  das  grandeas  do 

Brazil,&  alia  quaedarrL. 
hiftorica. 

2.  Avifo  del  Signor  Origel- 

cheres  alla  Majefta  del 
Re  Philippo  quarto  di 
Spagna,circa  la  facilita», 
délia  conquifta  delRe- 


gno  di  Napoli. 
3.  Vaierio  Mariani  délia  Mi- 

niatura, 
4.,ReIationadeSpagnadeISî- 

gnor  Leonardo  Moro,. 

Ambre  dellaRepublica_> 

de  Veneria  Tanno  1  ^27, 
Ttttt    3  Co- 


,8<5 


CATALOGUS    MSTORUM 


Codices  Gallicn 
t.  Le  Mirroir  hiftorical  tra-  4.     Une 


duitenFrancois>avec  des 
belles  figures  in  Minia- 
ture. 2,  Vol. 
2,Abohaly  de  la  lignification 
des  Planètes. 


vieille     Chroni- 
que. 
?.  LeSonge  du  Verger, 
6.  Obfervations   fur  la  corn- 
pofition    des    mouve- 
mens. 


3,  L' hiftoire  deFroifard,  plus   7,  Antiquitez  de  la  ville  d'Ar- 
ampîe  &  plus  corredo  les,  par  L.  D,  R.avec  plu- 

que  les  imprimez,*.  Vol.  fieurslnfcriptions. 

LibriGr^ciàviris  do&is  cum  ÏVISS*  collatl,  emer> 
dati,  vel  alio  quovis  modo  notatn 

1.  Eufebii  Chronicon  Scali-  ?.TrallianusGoupiîi,  notatus 

gerianum,cumMSS.col-  manu  Renati  Moraei  Pa- 

latum    manu    Cornelii  rifienfis  Medici  celeber- 

Tollii,  qui  Palafphatum-.  rimi. 

&    Cinnamum     cum_»  icJfocratesediticnisAIdinœ, 


verfione  &  notis  edidit. 


cum  viridocli  notis. 


i.  Biblia  70.  interpretum  edi-   1 1.  Xenophon  editionis  Aldi- 


tionis  Romanae,cumva- 
riis  ledionibus  &  notis 
manuFr.  Junii, 
j.PIutarchi  opufcula,curn  va- 
riis leclionibus. 


nx,  cum  variis  leftioni- 
bus. 
12,  Polybii  Hiftoria  editionis 
Hagenoenfis,  cum  variis 
lectionibus. 


4.  Jofephus  de  bello  Judaico,    1 3 »  Jofephus  edit.  Bafil.  cum-» 

cum  MSS.collatus.  variis  lect. 

y.  Stephanus  Xylandri,  curru   i^HefychiuseditionisAldina?, 


virorum  doftorum  no« 

tis. 
tf.Hippocrates  editionis  Aldi- 

naecum  MSS.  collatus, 
7-Jofephi  Antiquitates  Judai- 

cae  edit,  Bafil,  cumMSS, 

collata?» 
8»  Xenophon  editionis  Aldi- 

nac  cumMSS,  collatus. 


cum  emendationibus 
ThomaeBrunonis,  Win- 
deforienfis  Canonici , 
viri  doctiffimi  juxta  ac 
elegantifîimi.  Hujus 
fcripta  multalegimus,fed 
majori  ex  parte  tantum 
inchoata. 


ISAACI    VOSSIL 


w 


i  f  ♦Stephanus  Xylandri,cum_, 
viri  eruditiffimi  emen- 
dationibus. 

iô\  Stobaei  Eclogae  edirionis 
Genevenfis,  Grotii  ma- 
nu emen  datée  &auctae. 

17.  Diclionariorum  Grseco- 
rum  Cinnus  viri  do&i 
manu  emendatus  &  au- 
clus. 

18  Plutarchi  opufcula  editi- 
onis  Aldinae,  cum  variis 
leclionibus  &  conjectu- 
risDonati  Jannoclii, 

19,  jEfchylusHenr.Stephani, 
cum  viri  dodti  notis. 

ao.  jEfchylus  Henr.Stephani, 
cum      emendarionibus 
manu  Jofephi  Scaligeri. 
Aratus   &  Kyginus   cuitl» 
MSS,col!ati. 

n.Onofander  Rigaltii  cum 
MSS*  collatus. 

Tzi\  Xenophontis  Cyri  Pa?dia_, 
ab  Angelo  Bergitio  Cre- 
tenficumMSS.  coîlata. 
Angeli  hujus  meminitlf. 
Cafaubonus  initio  nota- 
rum  adiEneaeTaclica,alia 
deeofupradiximus. 

23.Theophraftus  de  odoribus, 
cum  emcndationibus  & 
notis. 

24.  Theophraftus  de  caufis 
plantarum  cum  emcn- 
dationibus &  notis. 

zy.Ariftotelesjvel  quisalius? 


de  mundo  cum  uberiori» 
bus  notis  Anonymi. 

2^.EuripidisTragœdiae  qua- 
tuor,cum  variis  leclioni- 
bus,  ac  notis  manu  Me- 
riciCafauboni,  Ifaaci  fi- 
lii  CantuarienfisCano- 
nici, 

27»Diofcorides  editionis  Aï- 
dinae ,  cum  viri  docti 
emendationibus. 

28»Stobaeus  Grotii,  longe  aa- 
ctiormanu  Thomae  Ga~ 
takeri  Londinatis,  viri 
in  autoribus  diligenter 
&  accurate  traclandis 
nulli  fecundi. 

2p.  Excerpta  Grotiana  exTra- 
gicis  &  Comicis  graecis 
altéra  parte  au$iora_* 
manu  Thomas  Gatake- 
ri;  horum  excerptorum 
a  fe  auctorum  meminit 
Gataker.  Mifcellan.  cX. 

3o,StobaeusGrotii,ipfius  manu 
emendatus  &audus. 

31.  Excerpta  Grotiana  ex  tra* 

gicis&  comicis  Graecis, 
Grotii     ipfius      manu 
emendata  &aucla. 
3 1»  HephaeftionisEnchiridion 
cum  variis  Le&ionibus. 

32.  Ariftoteles  de  animalibus 

editionis  Florentins.  Et 
alia  ejusdem  opufcula^» 
omnia  cwm  MSS.  col- 
lata. 

54» 


S83 


CATALOGUS    MSTORUM 


$4.  Anthologie  H.  Stephani 

cum  vin  docli  notis. 
jj.EpiphaniusdeProphetarû 

vitis,  cum  variis  lect. 
Hieronymus  &  Gennadi- 

usde  virisilluftribuSjCum 

MSS.collati. 
$6,  Diverforum  Philofopho- 

rum,Rhetorum  &c.  epi- 

ftolae  cum  variis  lcclio- 

nibus. 
37»Leonis  Tadica  editionis 

Meurfianar,  cum     viri 

docli  emendationibus. 
ç8.Simplicius  in  Epicletum_» 

cum  MSS.  collatus. 

39.  iEfchylus    cum  emenda- 

tionibus &  notis. 

40.  Simplicius  in  Epicleturru 

editionis  Venetae    cum 

MSS.  collatus. 
4i,Theophrafti  &  Plutarchi 

opufcula  cum  MSS.  col- 

lata. 
4z.Lyrici  graeciFuIvii  Urfini, 

cum  notis  &  acceflTioni- 

bus  Andreae  Schotti  & 

Pauli  Colomefii. 
4j,  Plutarchi  vitae  cumemen- 

dationib?  manuMureti. 
44  AriftophanesGryphiicum 

emendationibus   manu 

Andrée  Dudithii,  viri  in 

Rep.literaria  notifiimi. 
45.  Q.  Calaber&Tryphiodo- 

rus  editionisAldine,Frid» 


Sylburgii  manu  emcn- 
dati. 

46.  Longinus  Tanaqu.Fabri  a 
viro  eruditiffimo  emen- 
datus. 

47.iEfchylus  editionisAldinac 
cum  emendationibus. 

4k\Orphei  Argonautica Edi- 
tionis Aldinse  cum  variis 
Lecl» 

4?,MarcianusScylax ,  &alii 
Geographi  editionis 
Hœfcheliane  >  cum-» 
emendat.  &  notis. 

50.Erotiani,veI  cupvisalteri?» 
Lexicon  Medicum  edi- 
tionis H>  Stephani,  cum 
notis  &emen'dationibus 
manu  Bonaventurae  Vul- 
canii. 

f  i.'Ariftotelis  Ethica,Politica 
&  œconomica,  editionis 
Bafileenfis,cum  emenda- 
tionibus &notisviri  im- 
mortalitatedigniffimiFr. 
JuniiF.Fi.quem,ut  dû  vi- 
veret,veneratione  fingu- 
lari  coluimus,ita  nunc  fa- 
tofunclum  cum  omni- 
bus bonis  Iugemus. 

52.  Plutarchi  opufcula  edi- 
tionis H.  Stephanij  cum 
MSS.  collata  a  Claudio 
Cafpare  Bacheto  Mezi- 
riaco ,  Mythologo  prae- 

ftantiflimo 


ISAACI    VOSSII. 


889 


ftantiflfimo,  qui  Plutar- 
chum  integrumpoftA- 
miotum  Gallice  vertit 
cum  uberioribus  anno- 
tationibus  $  hujus  ope- 
ris  editionem  avide  ex- 
pectamus. 

y  $.  Q.  Calaber  editionis  Bafi- 
leenfis, cum  variis  lecli- 
onibus. 

$4,  HierodesinPythagoraeo- 
rum  carmina  editionis 
Curterianœcum  duobus 
MSS.RegisGalliasàSte- 
phano  Huberto  collatus. 

5*4.  Phurnutus  &  Palaephatus 
editionis  Bafileenfis  cum 
MSS.  collati  Sylburgii 
manu. 

jf. Phurnutus  editionis  itidem 
Bafil.cum  MSS,  collatus. 

j&  Afchylus  editionis  Aldi- 
nac,  cum  emendationi- 
bus* 

77.  Codinus  de  originibus 
C  o  n,  ft  a  n  t  i  nopolitanis 
cum  emendationibus  & 
notis  manu  Jof.  Scali- 
geri. 

y  8,  Philoftrati  imagines 
editionis  Venetae  cum 
MSS,  collatac  manu  Fr. 
Junii,  F.F. 

yo\DiogenesLaertius  Cafau- 
boni,Fr.  Junii  F.F,  manu 
collatus. 


do,  Achillis   Tatii    amores 

editionis      Commelini 

cum  MS  collati. 
6u  Sapientia  Syrach  Joach. 

Camerarii  cum   Palati- 

tinae  Bibliothecae  MSS. 

collata  ,    manu  Jacobi 

Kimedoncii  Fiiii. 
éz,  Phalaridis    Epiftolae   Fr. 

Junii  Fr,F.  manu  collatae, 
d$.  PindarusH,  Stephani,vi- 

ri  docli  manu  notatus. 
64.  PolyaenusCafaubonicum 

MSS.  collatus. 
6j.  Polyaenus  Cafauboni,Fr* 

Junii  Fr.F.  manu  cuiru 

MSS.  collatus. 
66.   Homerus  Crifpini   viri 

docli  manu  notatus. 
6j.  Novum  Teftamentum-i 

editionis     Elzeviriana?, 

Thomas  Brunonis  manu 

notatum, 
68,Euripides  G.  Cantericum 

MSS.  collatus. 
dp.  Euripides    Canteri,  viri 

doctiiïimi  manuemen- 

datus. 
70.  Biblia    Graeca  editionis 

Bafileenfis,  à  Paulo  Co- 

lomefio  partim     cuitl» 

codice  Alexandrino   & 

aliiscollata,partim  notis 

illuftrata» 


VVVVY 


Libri 


ÎÇ>o 


CATALOGVS    MSTORUM 


Libri  Latini  cum  MSS.  collati,  emendati  vel  alio 

quovis  modo  à  viris  do&is 

notati» 


I.  Seneca  Vincentii  Pralli 
cum  emendat.  &  no* 
tis. 

2„  Tertullianus  Pamelii  ac< 
curatiûime  collatus  cum 
MSS.  Agobardi,  a  viro 
magno  Jof.  Mercero, 
Joannis  Filio  &  Salma- 
fiiSocero, 

3,  Tertullianus  Fr.  Junii, 
cum  caftigationibus  & 
notis  Jof  Scaligeri,  ex 
Autographe  defcriptis 
manu  Dominici  Bau- 
dii. 

4»  Aulus  Gellius  editionïs 
Italicas  anni  1472.it!  do- 
mo  Pétri  deMaximis,qui 
gentilis  fuit  CamiUi  de 
Maximis  Cardinalis,  & 
-Antiquariorû  hodieMœ- 
cenatis.  Hujus  Pétri  de 
Maximis  mentio  occur- 
"  rit  apudFuîviumUrfmû 
in  illuftrium  imaginibus. 
Gelîii  codex  collatuseft 
cum  MSS.  manu  Fr.  Ju- 
nii Fr.  F. 

j.  Nomus  Marcellus  cum_» 
MSS.  collatus  Scaligeri 
manu. 


é.  Juîii  Celfi  Carfaris  brevia- 
toris  commentarii  anti- 
que editionis,  cum  notis 
manu  Gerhardi  Jo.Vofiii 
&aliorum. 

7.  Seneca  Gruteri,cum  variis 

ledtionibus  &  notis. 

8.  Hyginus,Fulgentius  &aîii, 

cum  emendationibus  & 
notis. 

0.  Robertus  Monachus  Gai* 
lusdebellofacrQ,  nono 
&  decimo  Hbro  editis 
auftior,  opère  Andréas 
Severini  Velleji. 

io.  Martialis  Domitii  Calde- 
rini  (cujus  verum  no- 
men  fuit  Dominicus  de 
Caldariis  )  cum  MSS, 
collatus. 

1 1.  Pauli  Diaconi  hi(toria_> 
editionis  Bafiieenfis,ma- 
nu  H.  Grotii  cum  MSS» 
collata. 

l'a.  Poetae  veteres  Chriftiani 
editionis  Georgii  Fabri- 
ciicumMS.collatî,manu 
FrancifciRaphelengii. 

13.  iïmilius  Probus  Lambi- 
ne cum  emendationibus 
&  notis.. 


I* 


ISAACI    VOSSII. 


8?< 


14. 


IJ. 


Hiftoriae  Auguftse  fcripto- 
res,cum  notis  Cafauboni 
ipfius  manu  longe  au- 
cîioribus» 

Virgiîius    Servit ,   cum_i/ 


26.  Tertullianus  ad  natio- 
nes,ex  codiceAgobardi, 
Saimafiimanu  notatus. 

2.7»  Vegetius  de  re  militari 
cum  MSS.  collatus. 


emendationibus  &  no-   ag.S,  Cyprianusveteris  editi- 


tisinberviurn. 

16.  Pompon  jus  Mêla  Andr. 
Schotticum  MSS.  colla- 
tus manu  Gerardi  Vofïii, 
Gerardi  Fiiii. 

17.  Frontini  Stratagemata^, 
cum  Bibliothecae  Palati- 
ns MSS.  collata  manu 
Gruteri. 

1%.  Vegetii  Mulo  Medicina 
cumMSS.coIlata. 

ip.  Grammatici  veteres  Put- 
fchii,cum  emendationi- 
bus aiiquot  Salmafii  ma- 
nu. 

20.  Vitruvius  Phtlandri,  cum 

MSS.  collatus. 

21.  MartialiseditionisFerra- 
rienfis  147-1.  cum  notis 
aliquotv 

22.  PlautusTaubmanni,cum 


onisParifienfis  cumMSS. 
collatus. 
2p.  Pomponius  Mêla  Editio- 
ns Mediolanenfis  147U 
à  Crucejo  emendatus. 

30,  Cornélius  Gallus,vel  Ma- 
.  ximianus  potius,editio- 

nis  if 05.    cum    MSS. 
collatus. 

31.  Palladius  de  re  ru(tica_. 

cum  MSS,  collatus. 
32.JuftinusThy(îi  cum  MSS. 

collatus. 
33,Lucanus  GrotiicumMSS, 

collatus  manu  Fr.  Junii 

Fr.F. 
34vFeftus    Scaligeri,     cum_» 

emendationibus  &  no- 
tis. 
3  y.  Florus  Salmafii  cum  M5S, 

collatus. 


emendationibus  &notis   36,  Scioppii  Priapeja,  ciimj 


manu  Salmafii. 
13.  Suetonins  Torrentiicum 

MSS.  collatus.  37. 

24,  SuetoniusTorrentiiCau- 

fauboni  manu  paiïiiTL» 

notatus.  38» 

2j.  Manilius  Scaligeri  à  Bce- 

clero  editus,cumemen« 

dationibus  &  notis. 

Vvvvv 


variis  leâionibus  &  no- 
tis. 

Catullusj  Tibullus,  Pro- 
pertius  èditionisVeneta; 
cum  MSS  collati. 
Nonius  Marcellus  Jofiae 
Mercericum  MSS.  col- 
latus. 

99 


$91 


CATALOGUS  MSTORUM      * 


3?.  Quinclilianus  Gryphii 
cum  MSS.  collatus  manu 
Fr.JuniiFr.f» 

40.  Valerius  Flaccus  Carrio 

nis,  cum  emendationi- 
bus. 

41.  Jornandis  &  Ifidori 
Chronicon  cum  MSS. 
collatum  manuGrotii. 

42.  Nota  doclorum  virorum 

in  Feftum  cumaliis,ma- 
nu  Andrea?Schc)ttf» 

4$.  CatullusMureticum.viri 
docti  notis. 

44«  P-  Syri  Mimi,edit,  Vene- 
ta?,cum  emendationibus 
&  notis. 

4f.  PomponiusMela  Oliva- 
rii,  cum  variis  leftio- 
nibus. 

4<5.  Veterum  Poêtarum  Cata- 
lefta  editionis  Aldinae 
cum  MSS.  collata. 

47.Catullus,Tibullus>Proper- 
tius  Scaligeri  editionis 
fecundaNCum  emendati- 
onibus &  notis. 

48,  Horatius  Plantini  ,    Ca- 

fauboni   manu  pafïïm-i 
notatus. 

49.  MartialisGruteri  ,   îpfius 

manu  cum  MSS.  colla- 
rus. 
jo.  Aulus  Gellius  editionis 
Genevenfis,  cum  variis 
leftionibus  manu  Ger. 
VoftiiGcrardiFiliù 


Si,  Frontinus  Scriverii  cunu 

MSS.  collatus* 
jz.  Catullus,Tibullus,Proper- 

tius  edit.  Plantini,currL* 

MSS.  collati>manuGru- 

teri. 
5"j.Florentius   Wigornienfis 

cum  MSS.  collatus» 
J4.  Conftantinus   Porphyro- 

genneta  editionis  Meur- 

fianse  cum  MSS.  collatus» 
y j.  Idem  cum  notulis  manu 

Th.  Brunonis. 
^d.Caefar  Fulvii  Urfini,currL» 

variis  MSS.  codicibusa-. 

Grutero  collatus. 
57.  CenforinusCarrionis  cum 

variis  ledionibus. 
58»  Aftronomica    veterurru 

fcripta,  cum  emendatio- 
nibus &  notis. 

59.  Theocritus  Commelini 
cum  notis  MSS.  colla- 
tus» 

60.  Plautus  editionis  Ba- 
il leenfîs,  cum  emendati- 
onibus &  notis  Scaligeri 
manu» 

61.  LaclantiusThomafiicum 

variis  MSS.  collatus. 
6z.  Virgilii  opufcula  editio- 
nis   Gryphianse      cum 
MSS.  collata. 

63.  Eadem  editionis  Leyden- 

fis  cum  MSS.  collata, 

64.  Martialis  Farnabii,  eu  nu 
variis  ledionibus. 

6f. 


ISAACI    VOSSII. 


S?J 


6s*  Aulus  Gèllius  editionis 
Lugdunenfis  viri  docti 
manu  pafiim  notatus. 

66*  Fragmenta  vett.  Poeta- 
rum  latinorum  H.  Ste- 
phani,G.J.  Voflii  &  H. 
Grotii  manu  pafiim  no- 
tata. 

67,  Lucrètius  Gifanii  curru 
MSS.  collatus  manu 
Francifci  Nanfii  &  If. 
VoflTii. 

6s*  Antonini  ïtinerariumj 
cum  notis  Suritx  ,  cum 
MSS.  collatum. 

6p.  VcteresTragici  Scriverii 
&Vofïii,ipfîusVofïii  ma- 
nu auctiores,  praefertim 
in  notis. 

70.  Mythologici  latiniCom- 

melini  cumMSS.colIati. 

71.  Caefar  Scaligeri    ,     licet 

frons  libri  ditfimulet, 
cum  viri  eruditiffimi  no- 
tis. 

71.  Feftus  Scaligeri  cum  MSS. 
eollatusmanuG.  J.  Vos- 
fii. 

7$.  Caefar  Scaligeri  ,  Diony- 
fii  Voiïii  Gerardi  Fiîii 
manu,puto,  notatus. 

74.  Juftinus  Berneggeri  cum 
MSS.  collatus, 

7f.  Virgiiius  Commelini 
cum  MSS.  collatus. 

76.  Manilius  Scaligeri  &  Fr* 


Junii,  cumvariisleclio- 
nibus&  notis. 

77.  Theophrafti  Characle- 
resCafauboni,cum  MSS» 
collati. 

78.  Perfius  &  Juvenalis  P.  Pi- 

thœi  cum  MSS.  collati. 

79.  Apulejus  Col vii ,  euro  Bi- 
bliothecae  Palatinae  co- 
dice  Gruteri  manu  col- 
latus. 

80.  Martianus  Capella  Gro- 
tii viri  docliffimi  manu 
cum  MSS.  collatus. 

83,  Martialis  editionis  Gry- 
phianac  cum  MSS»  colla- 
tus. 

82.  Catullus  &c.  Scaligeri 
cumMSS.colIati. 

gj.  Sofipater  Charifius 
editionis  Bafileenfis  , 
viri  docti  manu  nota- 
tus. 

84.  Salluftius  Edit.Bafil.cum 
MSS.  collatus. 

8^.  Itinerarium  a  Burdegala 
Hierufalem  usque  a_> 
Petro  Pithœo  editum-r 
cum  viri  docti  emenda- 
tiombus. 

$6.  Panegyrici  vereres  Live- 
neji  cum  MSS.  colla- 
ti. 

87.  Aratus  a  Germanico  ver- 
fus,cum  MSS.  collatus. 


V  v  v  v  v    $ 


n> 


894 


CATALOGUS  MSTORUM 


88»  Feftus  Scaligeri  ,   cujtl» 

viridoctinotis. 
8?,  GeîliusH.Stephanicumj 

MS.collatus. 
90.  Nonius  Marcellus  Hadr. 

Junu  ad  MSS.  fidem  fe- 

rio  caftigatus. 
9i.QyinétiIianus  edit.  1517. 

Merici  Cafauboni  manu 

coilatus. 
92.  Seneca  tragicus  Gruteri 

cumMSS.  coilatus. 
9$.  Hiftoricorum  fragmenta 

cumMSS.collata. 
94.  Adonis  Chronicon  edit. 

Bafil.   cumMSS.  colla- 

tum. 
$f.     Sidonius      Apolîimris 

Edit.  Lugdunenlis ,  Sca- 
ligeri manu  emendatus, 

in    carminibus    impri- 

mis. 

96,  Querolus  fub  Plauti  no- 
mine  edit.  Rittershufia- 
nxf  viridoclimanuno- 
tatus. 

97.  PubliusSyrusEdit.  Parif. 
cum  G.  J.  Vofîii  notis, 

92,  Amniianus  Marcellinus 
cum  iMSS.  coilatus. 

^9.  Veterum  ac  recentium 
Medicorum  vita?,  Auto- 
re  Petro  Ca(telIano,a 
DionyfioVoflio  Gerardi 
filio  aucliores  facra?. 

100.  Virgilius  Erythraei  cum 
MSS,  coilatus. 


ioi.  Q.  CurtiusErarmi,  Me- 
rici Cafauboni  manu  no- 
tatus. 

102.  Catullus  &c.  Mure- 
ti  viri  do&ifîïmi  manu 
cumMSS.coliati. 

10$.  Orofius  edit.  Colonien- 
fis  viri  docli  manu  no» 
ta  tus. 

104.  Cornélius  Celfus  edir; 
Lugdunenfis ,  Scaligeri 
manu  emendatus  &  illu- 
ftratus. 

ioj.  Pliniihiftoria  edit.  Elze- 
virianaecum  MS.collata. 

106.  Vaîerius  Flaccus  edit. 
Florentiria?,cum  variisle- 
clionibus. 

107.  ApulejusVulcanii,  G.  J. 
Voffii  manu  cum  MSS. 
coilatus. 

108.  PJiniiPanegyricuscumj 
MS.collatus. 

109.  Florus  Zevecotii  cum 
MSS.  Coilatus. 

ne.  Claudianus  Pulmanni, 
Scaligeri  manu  emenda- 
tus. 

in.  Plinius  junior  H.  Ste~ 
phani  ,  Fr.  Junii  F.  F. 
manu  cum  MSS.  coila- 
tus. 

112.  Vaîerius  Maximus  edit. 
Parif.  cum  MSS.  colla^. 
tus. 

113.  Cornélius  Celfuseditio- 
nis  LugdunenC  Cafaubo- 
ni 


ISAACI    VOSSIÏ. 


*9+ 


ni  manu  pafïim    nota- 
tus. 

114»  Cornélius  Celfus  edit. 
1574.  cum  MSS.  colla- 
tus. 

iij.  VeterumPoetarumCata- 
lecla  edit.ParincumMSS. 
collata. 

n6>  Picherdïi  opufcula_, 
Theologica,ab  And.  Ri- 
veto  (ut  ex  ejus  inExo- 
dum  conimentario  didi- 
cimus)  inlucem  edita_,, 
Magni  Grotii  manu  au- 
cliora ,  ex  collationo 
cum  autographe 

1 1 7.  Juftinus  Boxhornii  cum 
MSS.  collatus. 

112.  PlauuH  Plantini  a  Scaîi- 
geroemendatus.  Emen- 
dationes  defcripfit  H. 
Commelinus  &  J.  Gru- 
terus. 

11  p.Ovidius  edit.EIzeviriana:, 
cum  MSS.  collatus. 

120.  Statius  editionis  Rhoto- 
magenfis  cum  MSS.  col- 
latus 

121.  Juftinus  Gryphii  cum 
MSS^coîîatus. 

iiz,  Valerius  Flaccus  Car- 
rionis ,  Seaiigen  manu 
emendatus. 

ïij.  Lucretius  Gryphii ,  Ca- 
fauboni  manu  notatus. 

124»    Silius    Icalicus    Gry- 


phii ,  Cafauboni  manu 
notatus. 
125-,  Martialis  Scriverii  cum 
MSS.  collatus. 

126.  Svetonius  Cafauboni 
cum  MSS.  collatus. 

127.  Martialis  Raphelengii 
Fr.  JuniiF.F.manucum 
MSS»  collatus. 

128.  Ciceronis  Epiftoîa:  ad 
Atticum  editionis  Gry- 
phianae,  AndreaeSchotti 
manu  paflim  notatae. 

12p.  Silius  Italicus  Hcinfiî, 
cum  MSS.  collatus. 

150.  Catullus  &c.  Edit» 
Amft.  Fr. Junii  Fr.  F.  ma- 
nu cum  MSS.  collati. 

131.  Juftinus  Raphelengii,  Fr.1 
Junii  Fr.F.  manu  curru 
MSS.  collatus. 

ij  2.  Martialis  editionis  Coli- 
naei,Gruteri  manu  cum 
MSS.  collatus. 

133.  Ovidius  edit.  Amfterd» 
cum  MSS»  collatus. 

i$4.Bibliotheca  Cordefiana_,, 
fivecatalogus  librorum 
Cordefii  Lemovicenfis 
Canonici>àGabrieleNau- 
àxo  confeftus ,  &  Pauli 
Colomefîi  manu  paflim 
notatus. 

1 5  ; .  CorneîiusNeposSavaro- 
nis,  Scaiigeri  manu  nota- 
tus. 

Adden- 


addenda  quidam  y  ex  edit.  t^/TmJlelodatnenfîÇolomeJîd' 
norum-)  qua  inferja  funt  Opufculis  Evremonii. 

/ld  p<tg.  3  W.poft-v.  11.  Gilbert  Gaulmin  fut  premièrement  Maître  des  Requêtes  &  enfuitc 
Conseiller  d'Etat.  Le  Roi  le  fit  Intendant  duNivernois  en  1549.  "  étoit excellent 
Critique,  bon  Poète,  &  très  habile  dans  la  langue  Grecque*  l'Hebraique,  l'Arabe, 
la  Turque^  &  la  Perfane.  Il  a  fait  quelques  Ouvrages  dont  on  trouvera  le  titre 
dans  les  Jugemens  des  Savans  deMr.Baillet.  On  croit  qu  il  mourut  en  16S7.  age 
de  plus  de  go.  ans.  Mr.  de  St.  Evremondm'a  ditque  Gaulmin  avoitfurla  Religion  des 
idées  bien  différentes  des  fentimens  ordinaires,  Voyez  fa  féconde  lettre  à  Mr.Juftel. 
P.  \i%.  pofl  v.  1  j.  Touchant  ce  vers  rétrograde  voyez  le  L'ère  Rofvveidus  Jefuite  dans  fes 

Notes  fur  St.  Paulin. 
T,izo.f>ojiv,  23.  Voyez  la  lettrequeMr.  Chapelein  écrivit  fur  lesFragmcnsde  Tite  Liveâ 
Mr.Colomiés,&queceluici  a-inferée  dans  fa  Bibliothèque  Choifiep  3 1.  Le  Chevalier 
Robert  Cotton  étant  allé  chez  un  tailleur  trouva  qu'il  alloit  faire  desmefures  de  la 
Grande  Chartre  d'Angleterre  en  Original  avec  les  Seings  Se  tous  les  Sceaux.     Il  eut 
pour  quatre  fous  cette  rare  pièce ,  qu'on  avoit  crû  fi  long  tems  perdue  ,  &  qu'on  nr 
efperoit  pas  de  pouvoir  jamais  retrouver. 
P.  32t  .pojiv.  10.  Le  dofté  Lambecius  dans  le  Catalogue  des  Manufcrits  de  la  Bibl-del' 
Empereur  parle  fort  au  long  de  ce  Diofcoride.     Voyez  aulïi  leDiariurn  Italicum  &  la 
Paléographie  du  Père  Dom  Bernard  de  Montfaucon, 
V.  Izi.pofiv.  zy.  Ces  deux  derniers  livres^le  Ménage  n'ont  point  encore  paru.     Voyez  la 
Catalogue  de  fes  ouvrages  tant  imprimes  que  Manufcrits,  à  la  tête  du  premier  tome 
duMenagiana. 
P.  3 1 3 .  v.  2  G.  1  i  fez  t  plufîeurs  volumes  Scv.lt.  dont  nous  avons  l  'itinera/jfHeSi  Allemand- 
_ poftv.  16.  Charles  de  I' Efclufe  dans  fes  notes  fur  les  fmgularités  de  Belon  ,  &  le  Je- 
fuite Gretfer  dans  fon  traite  des  pèlerinages  apportent  quelques  fragmens  du  Voya- 
ge de  Ravvoif  traduits  en  latin. 
P.  izl.pojl  v.  2  s.  il  y  a  dix  Ans  que  la  féconde  édition  du  livre  de  piéVura  veterum  eft  impri- 
mée, Mr.  Grzevius  a  compofé  la  Vie  de  l'Auteur,  &  l'a  mife  à  la  tête  de  cette  impres- 
fion.     Je  remarquerois  icy  les  fautes  qu'il  y  a  faites, fije  ne  les  avois  pas  déjà  com- 
muniquées à  Mr.  Bayle,  qui  enferaapparemment  ufage  dans  le  fupplement  de  fon 
Dictionnaire. 
_-..-  v.  3i.lifez:  étoit  Albert  Ruhtns^Jîls  de  Pierre ,  qui étoit grandpetntre . 
P.  3  2  S-p'ft  v,  s.  On  trouvera  à  la  fin  duNaudaeanaimprcffionde  Hollande  >  une  lifte  exacte 
de  tous  les  ouvrages  de  Naude'. 

, pofl  v.  20. 11  eft  très  fur  que  Ferrante'Palavicini  eft  l'Auteur  du  Divortio  celefte  Se  du  correrio  fua- 

liggiato.    Voyez  le  premier  tome  des  mélanges  d'Hiftoire  8c de  littérature  deVigneul  Marville> 
ou  vous  trouverez  plufieurs  particularités  curieufes  delà  Vie  dePallavicin. 
P-  326.  poft  1/.  4.  Mr.  Bigot  Ta  pubhe'e  en  |68o.fous  ce  titre  :  Palla  dii  Epifcopi  Helenopolitani  de  Vita  S. 

Chryibftomi  dialogus. 
—  poft  v.  9. 5c  avant  Pricxus  &  Boxhomius ,  Barthius  dans  Tes  Adveifaria. 

P.  327. />«/?.  ^.34.  Melchior  Goldaftainferé  ce  traite'  dans  fon  premier  tome  de  laMonarchic  de  l'Em- 
pire Romain. 
P>  328.  poft  v.jz.  U  eft  vrai  que  d'Aubigne'  parloit  ainfi  lors  qu'il  publia  la  première  édition  de  fonHiftoi- 
re  en  1616.  mais  il  fe  retrafta  dans  la  féconde  faite  en  I6î6  ck  déclara  que  Hubert  Languct  étoit  le 
véritable  Auteur  de  ce  livre,  &  que  du  Pleflïs  Mornai  n'avoit  fait  que  lui  donner  le  jour.Mr.  Bayle  a 
traite' cette  matière  àfonds,dans  unediflertation  qu'il  a  mile  à  la  fin  de  fon  Diftonnaire. 
P.  Ity.poft  ^.32.  Apre's  quoi  je  m'e'tohne  fort  que  le  Père  Alexandre  ,  Jacobin ,  ait  ofé  dire  d«ns  fon  Hi« 

ftoire Ecclefiaftique,  parlant  delà Papefle,  que  fa  ftatûenefubfiftoitplus. 
F.  330.Vt  24.  lifez  :  un  jichmet  des  Songes  &c  v,  33.  fur  un  MS,  de  la  Eibl.  de  Mr.  Sertner* 

FINIS. 


BINDI^G        p  g  jgg^ 


Colomies,  Paul 

Opéra,   theologici,    critici, 
&  historici.   Ed.   hy  J.A.Fabricio 


PLEASE  DO  NOT  REMOVE 
CARDS  OR  SLIPS  FROM  THIS  POCKET 

UNIVERSITY  OF  TORONTO  LIBRARY