Full text of "Orientis graeci inscriptiones selectae. Supplementum Sylloges inscriptionum graecarum"

See other formats

ἜΣ σοῖς 
m. 


cBYE 
ἘΣ 
nope 


AT 
en 


AL MELDE 
vr y^. 
(CN M Aoi 


mL 
do 
mde M 


S 


s ἣν "us 


M 


ü 13 ; 
MAINS 

ER PN YSA Re^ 
Myr ARE 


e 
ASIN AMEN 
m MN 5 Ur 
D 


COT SA Ἴδῃ A 
ἐν τὰ τὴ MILD ss 
kA in ANO aes 


CN βῆναι Art iia 
EM PUN ds 
har m p ὧν dst i fils 


E 


HELD 
UE LL 
Ad: τὰ 

ἘΣ 


E 


E 
AAT 
τῷ 
fAÓ 


5A 


ἘΞ ἈΤᾺ 


H 
Y 

H 
bi 
t 
τὰ 
Y 
7 
* 


3: 

ΦΟΡΆΣ, e 
Elit 
QU 


Ve. 
ΦᾺΣ 


Ej 
AR 
LR 


n 
CUNT EIE yn 
us: TTE Hi 1 
ἐν es Sd í τὰ RA^ 
M ^ b Vuoi: ἊΝ u me 
n AH MES 


BN NUS | 
UR 


pu 


"m 
Ne 
FA 
yip 
H EE ΤΗΣ 
SEL DELATI 

rh PERTINET 


ue ciiu* 
ESAE, 
SUP 2d E 
Ἰκ 18}. Mi 
τ ΠΥ Σ᾽] 
apta Zu" ARA 


εἶν, 
mm 
Tie (ur ἢ] 
nme, et fo. 


AC ULL } «n teat 
Ἀν Mol ult ou. (Eie 


ὑπῆν Hr m 


e E 


Vat page 
M [Ab ELA oe o LR 1A Toti 2Mg^^ 


et n d ^t VE MED 
dw 
A Ἧ 
Ld 1444: 
Me Vues 
AEN ! 
ia Het 


1 t 
fr) hy 
tits de 
i 
qe 


HW 


WE ΠΕ t eel 
D n ast ymts, 
ran : M ΠΝ "au 


» 
wii í dogs J 
nm KUnE ἡ "tr Posi reti o 
" γῆν Hs " 
ταν PET ἴα, et 


4e 
1 $a nés 
NO " 
i mn HIM 
EI 43 H n 
ΣῈ DPI 
&tt1:35:4 


" AL à : Ὃ , 
- ^ - —- " | 
: UPON E 
m m sana 
-- ---  -- ᾿ --- ------- 


DIR 
VIN. 
Lu 


MN 
τ 


P 


T TUA ion di" 
UN 


AM W 
] LM 
ν᾽ 
ΜΉΝ 

P 


ORIENTIS GRAECI 


INSCRIPTIONES SELECTA E. 


SUPPLEMENTUM SYLLOGES INSCRIPTIONUM GRAECARUM 


EDIDIT 


WILHELMUS DITTENBERGER. 


VOLUMEN PRIUS. 


JA P. 
T rt. 
LIPSIAE de 


APUD S. HIRZEL 
MDCCCCIII. 


Ἔν ΤΙ 


PRAEFATIO. 


Cum Sylloges Inscriptionum Graecarum alteram editionem 
adornarem, haud paucos titulos, partim et ambitu et argumenti 
gravitate insignes, quos in priorem receperam, secludendos existi- 
mavi, quia habebant quidem etiam aliquam eum rebus nationis 
Graecae necessitudinem, sed praecipua tamen eorum utilitas in 
regnorum quae ex illo Alexandri Magni orbis terrarum imperio 
nata erant easibus et vicissitudinibus illustrandis posita erat. Quae 
res ut summi momenti est, ita ab illius tamen collectionis eon- 
silio aliena erat. Apparebat igitur, illa monumenta epigraphica 
argumenti similitudine arctius conexa esse eum talibus, quae ne 
in primam quidem editionem recepissem, quia tota in illorum 
regnorum rebus versarentur neque ulla ex parte Graeciam anti- 
quam attingerent. Sed quod fore suspicabar, cum illos titulos 
exulare iuberem, ut tamen nonnulli qui altera editione uterentur 
eis aegre carerent, id re vera usu venisse ex censuris illius 
editionis intellexi. Quae res non poterat non confirmare consi- 
lium, quod iam in praefatione significaveram, parandi eollectio- 
nem titulorum Graecorum, quorum maximum momentum esset in 
cognoscendis rebus regnorum orientalium suecessorum Alexandri 
earumque provinciarum imperii Romani, quae ex illis natae es- 
sent. De utilitate eiusmodi sylloges homines doctos vix dubi- 
taturos sperabam, eum quia hodie multo clarius quam olim per- 
Spicitur quanti momenti sint et litterae et instituta et res gestae 
illius aetatis, cuius indolem et rationes primus J. G. Droysen 
feliei Hellenismi appellatione significavit, tum quia propter me- 
moriae litterariae maneam ae miseram condicionem testimoniorum 
epigraphicorum hie ni fallor maior utilitas est quam in ulla alia 


IV PRAEFATIO. 


litterarum antiquarum provincia. Quare non supervacaneam 
operam mihi videor in hoe deleetu eondendo collocasse. 

At ne illud quidem me fugit, difficultates non uno nomine 
in hoe conamine maiores esse quam in antiquiore sylloge fuerint. 
Etenim necessario mihi hie passim res attingendae erant, quarum 
plena et aecurata cognitione me earere sentiebam. Neque enim 
ea litterarum orientalium cognitio in me est, qua ad res 
illarum terrarum aetatumque ab omni parte recte intellegendas 
sine dubio opus est. Sed cum reputarem, eos qui hae quidem 
ex parte multo aptiores eiusmodi operi videri deberent, pleros- 
que rursus aliis nominibus ad traetanda monumenta epigraphiea 
Graeea minus paratos esse neque sperari licere quemquam ex eis 
tali conatui se aecineturum esse, non verebar levitatis crimen, 
si paullulum in alienam provinciam progressus diligenter et 
prudenter aliorum inventa in usum meum converterem eft erro- 
rum, quos plane vitari non potuisse probe mihi conseius eram, 
a lectoribus veniam peterem. Sponte patet, haec quae in uni- 
versum de diffieultatibus operis dixerim, praecipue in titulis 
Aegyptiis valere; sed tamen non caeco mearum rerum studio 
abripi me existimo, si ad hos quoque restituendos et interpre- 
tandos hic illie aliquid utile de meo attulisse mihi videar. 

Terminis haec collectio circumsceribitur temporum quidem 
Alexandri Magni et Iustiniani Augusti regnis, locorum vero eis 
Asiae et Afrieae partibus, per quas inde ab Alexandri aetate 
reges civitates magistratus omnesque cultioris ingenii homines 
Graeco sermone uti solebant. Atque hoe quidem volumen 
regna continet, alterum, quod propediem prelo subici posse 
Spero, provincias Romanas; sed ex earum ingenti inscriptionum 
multitudine modicum monumentorum gravissimorum numerum 
elegi, ita ut alterum volumen, quod etiam indices continebit, 
tamen vix ad huius quod nune editur ambitum extensum iri 
probabile sit. 


Quae de titulorum huius voluminis aetate, supplementis, ἢ 
interpretatione post singulas plagulas expressas accesserunt ad- | 
notanda vel emendanda, ex quibus haud exigua pars papyris 
Tebtuni inventis debetur, statim huic volumini subiungenda statui ;[ 


PRAEFATIO. Y 


quae ne neglegant rogatos velim quieumque hoe libro usuri 
sunt. At quae per hoe proximum biennium aecesserunt in- 
Seriptiones tanti momenti, ut eis colleetionem meam  earere 
nolim, appendici alterius voluminis reservare malui. Nam cum 
sperandum sit, etiam dum illud prelum exerceat alia monu- 
menta epigraphicea accessura esse, haec omnia uno loco, non 
duobus invenire leetori commodius erit. 


Seribebam Halis Saxonum 
pridie calendas Octobres a. MDCCCCIIL. 


W. DITTENBERGER. 


| Conspeetus eorum quae hoe volumine continentur. 


| 1. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi (n. 4—415) . . p. 4 


II. Regaum Lagidarum (n.46—198) . . . . . . . ....-.. p. 46 

III. Nubia et Aethiopia (n. 499—240) . . . . . . τ, κως. : p. 284 

IV. Regnum Seleucidarum (n. 244—363) . . . . .. . . . ... p. 848 

| V. Regnum Attalidarum (n. 264—889) |... . .. ... .. .. p. 426 
, VI. Regna Asiana minora. 

Los (m 110—190 . ... Le. 4er f p. 544 

| EM (8. 161—949) .—. . 11.6 23E^A o. 9C oi es n p. 556 

8. Cappadocia (n. 850—364) . . . ...... s. p. 559 

| "Ero S 60—198 ......4-9.-. rw. s p. 573 

EDEN MI. Vo d. νον XUR C SE RU ( o». .«» 86 

6. Armenia et Media Atropatene (n. 880—382). . . . . . . p. 588 

TLpommapene (188—443) ... τὺ τ ρος τ on nr p. 594 

8. Iudaea (n. 444—429) . . .. ..... RUP UE TRUM «2 p.487 

| VII. Regna Arsacidarum et Sasanidarum (n. 430—434) . . . . . . p. 640 


KNEE NM Com. (ou. S uo o omo ere x τ ἦν ps 


Ae ἜΣ 
1E eire 
Ns 5-5 


3 
i 


FAM 


I. 
Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimaoehi. 


1 In altera ex antis templi Minervae quod fuit Prienae, fracta 
in particulas sex, quae nunc asservantur in museo Britannico. 
Unam ex eis (v. 14—416) edd. Lebas-Waddington Inscr. III, 188, 
omnia E. L. Hicks Manual of Greek hist. inser. p. 207 n. 123. ed. 2 
p. 292 n. 155. Greek inscriptions in the British Museum III, 1 
p.8 n. CCCC. Cf. quae de titulo disputavit Th. Lenschau de rebus 
Prienensium, Leipziger Studien XII p. 196 sqq. 


Βασιλέως A[Ae£áv6]povt. 
Τῶν à» Ναυλόχωι2 [χατοιχούν]των ὅσοι pév? εἰσι [Πριηνεῖ!ς; 


5 αἰ[ὐτ]ο[ νόμους ε[ἶναι xai ἐλευϑ)έρους, | ἔχίοντ]ας [τὰ γήπεδα 
χ]αὶ τὰς oix(|ac τὰς ἐν [π]όλει 4 πασα]ς x«l τὴγ | χώραν, οἠΐ 


Litterae Ionicae volgares non dispositae στοιχηδόν. Supplementa omnia 
Hicksii sunt praeter ea quae nominatim aliis tribuuntur. 1 Prienen- 
ses anno 334 a. Chr. sua sponte in dicionem Alexandri venisse videntur, 
quare hoc decreto eis et tributum remisit (v. 43 sqq.) et alia honorifica con- 
cessit. Benevolentiam regis erga civitatem et fidem civium erga regem etiam 
templi dedicatio Syll? 458 testatur. 2 Cf. Plin. Nat. hist. V, 443: Znde 
mons Laímus, oppida Heraclea montis eius cognominis, Carice, Myuus 
quod primo condidisse Iones marrantur Athenas profecté, Naulochwm, Priene. 

"Ipsum nomen indicat portum (ἐπίνειον) Prienensium fuisse, situm ut Wad- 
dington perspexit ad ostium Maeandri. Eius heros eponymus Naulochus 
commemoratur in epigrammate Prienensi, C. 1. G. 2907. Ross Arch. Aufs. II 

— p. 548. Lebas-Waddington Inscr. III, 486. ἃ. Kaibel Epigr. Gr. 774, 2: 

- NaóAoyoy εἶδεν ὄναρ Θεσμοφόρους τε ἁγνὰς ποτνίας ἐμ. φάρεσι Aeoxotc. In 

i eiusmodi loco multos cum cives Prienenses tum peregrinos domicilium 

A . habuisse consentaneum est. Hicks. 3 Huic μὲν respondere δὲ quod suppletum 

t est v. 7 vidit Wachsmuthius apud Lenschavium, cum in Hicksii restitutione 

d 5) illud nihil habuisset quo referretur. 4 Prienae, non Naulochi. Nam 

1 -hoc quidem, etsi a Plinio (not. 9) inter oppéda recensetur, civitatem sui 
juris non fuisse hic ipse titulus docet. Etenim omnium qui Naulochi domi- 
 Cilium habent (τῶν κατοιχούντων ἐν Ναυλόχῳ) duo modo. sunt genera, civium 
j Dittenberger, Orientis Gr. inscr. 1. 4 


92 L Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. M— 


δὲ] Πριηνέίων πάροιχοιδ | ------- ] αἷς ἂν δέωνται ἀτελεῖς.] | 
10 τὸ δὲ -- xal Mogo[--- xai -------- | κ]αὶ πίᾶσαν τὴν πέριξ] 
χώραϊν | γ]Πνώσχω ἐμὴν εἶναι, τοὺς δὲ χαϊτοιχοῦντας ἐν ταῖς 
χώμαις ταύταις φέρειν τοὺς φόρους8, τῆς | δὲ συντάξεως 9 
15 ἀφίημι τὴμ Πριηϊέωμ πόλιν, xol τὴμ φρου[ρὰ]ν 19 £g t[t... 
. εἰϊσάγειν --- | ------- ] διὰ ---|----oppuamo τὰς δίχας 

20 --|--------- vet. ὑμᾶς | --------------- διχαστήριον | --- 


Prienensium et eorum qui Prienae inquilini sunt. Ipsius Naulochi cives 
igitur nulli fuerunt, ut appareat Naulochum ἐν τῇ [Ιριηνίδι situm fuisse ut 
Piraeea vel Phalerum ἐν τῇ ᾿Αττιχῇ. Cavetur igitur hic, ne cuiquam Prienen- 
sium fraudi sit quod Naulochi habitet. Scilicet cum portus in Alexandri 
potestatem venisset, rex iura antiqua Prienensium hoc rescripto confirmanda 
existimavit. 5 Supplevit Lenschau. ot δὲ [lgrgwe[ic] Hicks. At manifesto 
inter se opponi ὅσοι μὲν v.3 et ot δὲ v.7, ut nullo modo utrobique de 
eisdem Prienensibus dici possit, perspexit Wachsmuth. Quid vero proximis 
versibus de his inquilinis praeceptum fuerit, non assequor. Etenim quod 
Hicks scripserat οἰχούντων | ἐν κώμαις] αἷς ἂν δέωϊνται ἀτελεῖς], id Lenschavius 
quidem etiam cum sua ipsius sententia conciliari posse iudicavit, sed de 
hac quidem re ni plane fallor erravit. Nam primum accedentibus octo lit- 
teris (πάροιχοι) illi supplemento spatium necessarium non relinquitur, deinde 
vero quid hoc sibi vult qui inquilini Prienensium Naulochi habitant, eis 
liceat habitare in quo volent pago?" In oppido Naulocho solis Prienensibus, 
in pagis agri eius etiam inquilinis domicilium habere licere sibi persuasit L. 
At pagi agri Naulochi nulli sunt, quia Naulochum non civitas est quae 
agrum pagosque habeat, sed ipsum in agro Prienensi situm est (not. 4) De 
pagis territorii Prienensis vero hic non dici sponte patet. 6 Supplevi. 
7 Haec igitur est βασιλική χώρα, quae ab agro civitatis, in quo etiam Nau- 
lochum est, discernitur ut n. 221, 44. 68. 8 Omnes, etiam Prienenses, 
quia haec non suní intra fines eorum. 9 Videmus eandem vocem, qua 
Athenienses in foedere anni 378/7 usi sunt ad evitandam φόρος vocabuli in- 
vidiam, etiam Alexandrum pensionibus quas a sociis civitatibus exigebat im- 
posuisse. 10 Commate ante hanc vocem distinxi ut appareret non prae- 
sidium una cum civitate tributo levari, qua ex re Lenschavius nonnulla de 
eius praesidii natura colligere posse sibi visus est, sed aliud quid de eo 
scriptum fuisse, quod propter fracturam lapidis quale fuerit ignoramus. 


2 Magna stela marmoris fusci fracta in duas partes, ex quibus 
superior versuum 1—415 medias, inferior eademque maior versuum 
7—9 sinistras partes continet; nusquam nisi a sinistra exstat 
margo. Mytilenis in museo gymnasii Fragmentum maius edd. 
Dodwell Classical Tour III (1819) p. 519. Richter Wallfahrten im 


2] Alexandri decreta de Priene, Res Mytilenaeorum. 3 


Morgenl. 18229 p. 548 n. 37. Didot Voyages p. 370 sq. Ex Pro- 
keschii schedis Boeckh C. I. G. 24166. Apographi Kiepertiani lectio- 
nes apposuit idem C. I. G. Vol. II Add. p. 1022. Fragmentum minus 
ed. A. Conze Reisen auf der Insel Lesbos tab. VIIL, 9. Coniunxit 
F. Blass Hermae XIII p. 38^ sq. Totum titulum, adhibito maioris 
fragmenti ectypo Newtoniano, ed. E. L. Hicks Manual of Gr. hist. 
inscr. p. 295 n. 134. ed. 2 p. 310 n. 164. (F. Bechtel ap. Collitz 
Gr. Dialektinschr. I p. 8& n. 2414. P. Cauer Delectus Inscr. Gr. ed. 2 
p. 265 n. 428). Ectypis Newtoni denuo collatis, adhibita maioris 
partis collatione Lollingiana (Mitth. des arch. Inst. in Athen XI 
p. 272) O. Hoffmann die gr. Dialekte II p. 55 n. 83. Ex lapide 
et ectypis Newtonianis W. R. Paton Inscr. ins. mar. Aeg. II p. 4 n. 6 
(Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 274 n. 356). Cf. quae expo- 
suerunt F. Blass Gótting. gel. Anz. 1882 p. 792 sq. W. Hünerwadel 
Forschungen zur Geschichte des Kónigs Lysimachos p. 114. 


r 


[-------- xal oi β]ασ[ίληες προστίϑ]ησίϑον 1 τῶι χατεληλύϑον τι 
ὡς τέχναν τεχνα]μέϊνω τ]ῶ ἐν τᾶν] πόλι πρόσϑε [ἔοντος 2. αἱ δέ 
xé τις τῶν χατεληλυϑόν]των μὴ ἐμμένη ἐν ταῖς διαλυσί[ε]σσι 
ταύϊταισι, | μὴ ------------ Ἰεζέσϑωϑ πὰρ τᾶς πόλιος χτή- 


Litterae Ionicae volgares praeter €OOQ minore mensura exaratas, dispo- 
Sitae στοιχηδόν. ^ 41 Totius tituli argumentum versatur in controversiis inter 
cives qui in urbe remanserunt et exules restitutos (oi ἐν τᾷ πόλι πρόσϑε 
ἔοντες — οἱ κατεληλύϑοντες) componendis ex decreto regio (ἐν τα]ῖς διαλυσίεσσι 
ταὶς ὁ βασίλευς ἐπέκριννε ν. 38). Quod quin ad Alexandri Magni rescriptum 
illud nobilissimum Olympiis anno 324 a. Chr. a Nicanore recitatum de civi- 
tatium Graecarum exulibus revocandis (cf. n. 816) spectaret iure meritoque 
nemo ex editoribus dubitavit. 2 Apparet hunc esse finem praecepti ali- 
cuius quod accurate responderit illi quod legimus v. 2—14, nisi quod hoc 
quidem ad pactionem dolo malo violatam ab exule restituto, illud prius vero 
ad idem delictum ab uno ex eis qui in urbe remanserant commissum spec- 
tabat. 3 LXEEZOQ Paton, qui tamen minusculis litteris -εἰζέσϑω expres- 
sit, sicut priores quoque ζῆτα, non ξῖ legerunt, ut typothetae errore X pro X 
positum esse probabile sit. Utique primae litterae relliquiis a Patone 
enotatis refutantur supplementa Caueri [οὗτος μὴ μεταλαϊζέσϑω et Hoffmanni 
[ὑνηδέ ποτε ἐπιλα]ζέσϑω; verbum Aeolicum ceteroquin plane ignotum fuisse 
probabiliter statuit Paton, et cum de ἕζεσϑαι aut aliquo ex compositis cogi- 
fíandum non sit, nescio an forte etiam apud Aeolenses aliquando -ἔζω pro 
τίζω in usu fuerit, ut apud Thessalos cum illis arctissima necessitudine 
coniunctos fuisse item uno modo titulo Mitth. des Arch. Inst. in Athen 
XIV p.59 n.40 comprobatur, qui bis (v. 10. 44) habet participium ἀπελευ- 
ϑερεσϑές pro ἀπελευϑερισϑείς (ἀπελευϑερωϑείς), septiens ἀπελευϑερεσϑένσα. 

4 


4 [. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [2 


5 μᾶατος μήδενος p[fóe στειχέτω ἐπὶ μή]δεν vOp παρεχώρησαν 
αὔτωι οἱ ἐν τᾶι πόλι πρόϊσϑε | ἔοντες, ἄλλα σ]τείχοντον ^ ἐπὶ 
ταῦτα τὰ χτήματα οἱ παρχωρήσαϊίντιες αὔτωιδ Ex τῶν] ἐν τᾷι 
πόλι πρόσϑε ἐόντων, xal οἱ στρόταγοι εἰς | [αὖϑις ἀποφέρο]ν- 
tov 9 ἐπὶ τὸν ἐν τᾶι πόλι πρόσϑε ἔοντα τὰ χτημάτα | [ὡς μὴ 
συναλλαγ]μένω τῶ χατεληλύϑοντος᾽ xai οἱ βασίληες προστί!- 

10 [ϑησϑον τῶι ἐν τ]ᾶν πόλι πρόσϑε ἔοντι ὡς τέχναν τεχναμένω 

τῶ χα[[τεληλύϑοντος.] μηδ᾽ αἴ χέ τις δίχαν γράφηται περὶ τ[ο]ύ- 

των, μὴ εἰσάϊγοντον οἱ περίδρομοι xal οἱ διχάσχοποι μήδε 

[ἄλλ]α ἄρχα μηδεΐα. [[ἐπιμέλεσϑαιϑ δὲ] τοὶς στροτάγοις xol 

tole β[ασίλ]ηας xal volg πε[ριδρόμοις xal τ]οὶς διχασχόποις xal 

ταὶς [ἄλλα]ις ἄρχαις αἴ xe | [μὴ γίνηται ἄπαν]τα 9 ὡς ἐν τῶι d[a- 

φίσματι γέγραπτ]αι, χατάγρεντον 19 | [δὲ τὸν ἀϑέτεντά τι τῶν 

ἐν τῶι ψαφίσματι γεγραμμένων, ὥς χε μήδι[εν διάφορον εἴη 
τοῖς χατεληλυϑόντεσσι π]ρὸς τοὶς ἐν τᾶι πόλι | [πρόσϑε ἔοντας, 
ἀλλὰ διάγοιεν οἱ διαλε]λύμενοι πάντες 11 πρὸς ἀλϊλάλοις ἀνυ- 

20 πόπτως xai ἀνεπιβουλεύ]τως 12 xal ἐμμένοιεν ἐν τᾶι ἀϊ[ποχρίσι 
τᾶι τῶ βασίληος xai ἐν τᾶ]. διαλύσι τᾶν ἐν τούτωι τῶι ψα!- 
[φίσματι. διαλλάχταις 13 δ᾽ ἔλεσϑ]αι τὸν δᾶμον ἄνδρας εἴχοσι, 


-— 
σι 


4 Correpta vocalis etiam v. 8. 15. 23. 33 est, producta in plurali nusquam, 
quare recte editores ubicumque terminatio intercidit, illam restituerunt. 
5 Supplevit Paton; πρότερον Bechtel, quod spatio lacunae non convenit. 
6 Supplevit Bechtel μετενίχαϊντον Cauer, quod displicet quoniam praeterea 
ubique praesentis imperativi leguntur, quia haec omnia in universum prae- 
cipiuntur de quolibet tempore et homine. 7 Sic Paton. [ταῦτα ὡς ceyva]- 
μένω Bechtel Cauer Hoffmann; supplemento abstinuerunt Hicks et Michel. 
Patonis supplementum recepi, quia in illo altero desideraveris τέχναν collato 
v. 10. 8 Supplevit Cauer, quem sequuntur Hoffmann et Michel, integrum 
reliquerunt Hicks Bechtel Paton. 9 Supplevi. [μὴ φυλάσσηται πάν]τα 
Cauer Michel, quod duabus litteris excedit lacunae spatium. Intactum reli- 
querunt locum Bechtel Hicks Paton. 10 Aeolice pro χαϑαιρούντων. Hinc 
cernitur fere eandem vim hanc vocem apud Aeolenses habuisse, quae apud 
eosdem et finitimos Ionas in simili verbo χαταλαμβάνειν fuisset (cf. n. 89). 
11 Vs.16—48 ita exhibeo, ut Paton eos restituit, sed vix opus est monere 
hic singula verba praestari non posse. Priorum editorum supplementa, quae 
sententia quidem non multum discrepant a Patonianis, exscribere non opus 
est. 12 Supplevit Paton. πρὸς ἀλ[λάλοις οἰχήσειαν (δὲ Be. Ca.) τὰν πόλιν 
ἀτρέσ]τως Hicks Bechtel Cauer. πρὸς ἀλ[λάλοις τά τε χτήματα ἔχοιεν ἀφϑο- 
νήτως Hoffmann Michel. At neque ἀτρέστως neque ἀφϑονήτως sermoni 
eiusmodi actorum publicorum convenire mihi videntur. 13 Supplevi. 
Cum de ψα[φίσματι et de ἔλεσϑ]αι inter omnes conveniat, plerique editores 
post illud substantivum desiderant participium, et deinde demum ἃ xoi 


97 Res Mytilenaeorum. 5 


δέχα | [μὲν ix τῶν χατελθϑόντων, δέχα] δὲ Ex τῶν ἐν τᾶι πόλι 
πρόσϑε ἐόντων. | [οὖτοι δὲ πρῶτον μὲν: φυλάσσ]οντον καὶ 
ἐπιμέλεσϑον ὡς μήδεν ἔσσεται διάφορον τοῖς χατε]λϑόντεσσι 
25 χαὶ τοῖς ἐν τᾶν πόλι πρόσ᾽[ὃε ἐόντεσσι. πράξοισι 02]!5 xal περὶ 
τῶν ἀμφισβατημένων χτημάτων | [óc οἵ τε χατέλϑοντες 16 χ]αὶ 
πρὸς τοὶς ἐν toi πόλι ἔοντας xai πρὸς | [ἀλλάλοις 17 μάλιστα 
υαἹὲ[ν]18. διαλυϑήσονται, αἱ δὲ μή, ἔσσονται ὡς διχ[[αιότατοι 19, 


ἔλεσϑ]αι novum  enuntiatum incipiunt. At Caueri Micheliique γραφείσαι 
propter tempus minus placet, Hoffmanni τεϑεμέναι propter verbum.  Deside- 
ratur γεγραμμέναι, sed huic repugnat spatium lacunae. Bechtel ὠμολογη- 
υέναι, ἔλεσ]ϑαι, ut hic incipiat apodosis, id quod supplementum priorum ver- 
suum minus probabile postulat. Quare cum Patone post ψαφίσματι periodum 
finiri statuo et initio proximi enuntiati, quod ille intactum reliquit, nomen 
repono quod et horum hominum officium recte indicet et simili vi usur- 
petur in titulo Attico Syll? 544, 34. 34. Cf. etiam huius collectionis n. 43, 2. 
14 Retinui Patonis supplementum, incertum sane. Etiam quod Cauer et 
Michel scripserunt ἐς δύναμιν, itemque quod Hicks et Bechtel habent σπου- 
δαίως sententiae et usui accommodata sunt; minus placet Hoffmanni ὡς 
υάλιστα. 15 Supplevit Bechtel assentiente Cauero. χρίννοντες Hicks; at 
hic nondum de iudicio vel arbitrio dici demonstrant v. 26 μάλιστα p]i[v] δια- 


λυϑήσονται. --- χαὶ τὰ ἄλλα] xci Hoffmann et Michel, qui hoc ad priora trahunt, 


per se non inepte, sed quae deinde sequuntur sic multo minus commode 
restituuntur quam probato Bechtelii supplemento. Subiectum verbi πράξοισι 
vigintiviros esse, non exules, vix est quod moneam.  Paton sibi persuasit 
a verbis xoi περὶ τῶν ἀμφισβατημένων χτημάτων novam plane partem decreti 
incipere; nam antea quidem de exulibus restitutis et antiquis civibus qui 
in patria remansissent dici, hic vero de tertio genere eorum qui etiamtum 
in exilio versarentur. Quod probare nequeo praesertim quia transitus ad 
aliud plane hominum genus profecto non potuit verbis «ei περὶ τῶν ἀμφισ- 
βατημένων χτημάτων fieri, sed longe aliter indicandus erat. 16 Supplevi. 
Huie τε respondet xai initio versus 28. Nam usque ad illum locum exules 
reduces subiecti locum tenent, proxima vero non possunt non de utraque 
civitatis parte coniunctim intellegi. πρός τε χατέλϑοντας χ]αὶ Cauer articulo 
praeter sermonis leges omisso, πρὸς coi; χατέλθϑοντας x]ai Bechtel, quod am- 
bitum lacunae excedit, [ταῦτα δὲ πράσσοντον x]oi Hoffmann Michel. 41 Sup- 
plevit Paton. Facile fieri potuisse ut de fundo aliquo etiam inter duos 
exules controversia oreretur, concedes si reputaveris tum una omnes qui 
per longinquum temporis spatium variis de causis solum. vertere coacti 
essent regis iussu restitutos esse. 48 Perbene supplevit Hicks, quem 
sequuntur Bechtel Cauer Paton. 19 Supplevi. ὡς δίχ[[ασται Hicks, quod 
probarunt Bechtel, Cauer, Hoffmann, Michel. Sed cum μάλιστα pé» —, ai 
δὲ μὴ inter se accurate respondeant neque in alterutro enuntiato subiectum 
definite enuntietur, non licet ἔσσονται ad vigintiviros referri, sed manifesto 
hoec ut διαλυϑήσονται ad eos inter quos controversiae de agris sunt spectat. 


θ IL. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [2 


x«i ἐν τα]ῖς διαλυσίεσσι ταὶς ὁ βασίλευς ἐπέχριννε | [χαὶ 29 ἐν 
80 τᾶν συναλλάγ]αι ἐμμενέοισι πάντες xal οἰχήσοισι τὰμ πόλιν 
xai τὰγ χώραν ὀ]μονόεντες πρὸς ἀλλάλοις, χαὶ περὶ χρημάτων | 
[μετὰ τὸ παραδέδεχ]ϑαι ταὶς διαλύσις 2: ὡς πλεῖστα x«i περὶ 
ὄρχω [|[τόγ χε ἀπομόσσωισι 22 oi] πολῖται, περὶ τούτων πάντων, 
ὄσσα xe ὀμο[[λογέωισι23 πρὸς ἀλλάλο]ις, οἱ ἀγρέϑεντες ἄνδρες 
φέροντον ἐπὶ τίν δᾶμον. ὁ δὲ δᾶμος ἀχο]ύσαις, ἄν2: χε 
35 ἄγηται συμφέρην βολλευέτω 35, | [αἱ δέ χε ὁ δᾶμος ἄγηται τὰ] 
ὀμολογήμενα πρὸς ἀλλάλοις συμφέρον [τα, ψαφίσασϑαι χαὶ 2 
τοῖς χα]τελθϑόντεσσι ἐπὶ Σμιϑίνα προτάνιος | [ὄσσα χε τοῖς 
λοίποισι 27 ψαφ]ίσϑη 233, αἱ δὲ xé τι ἐνδεύη τῶ ψαφίσματος, | 


Quare Paton διχ[[αζόμιενοι] scripsit, qua in lectione et ὡς offensioni est, quia 
re vera illi litigant, et circumlocutio omnino insolita. Maxime quidem id 
agendum est vigintiviris ut cives de agris litigantes in gratiam reducant; 
quod nisi effici poterit, proximum est ut ne vi et armis, sed iusta et legi- 
tima ratione, i. e. in iudicio ius suum persequi nitantur. Qui non ignorat 
'quantae turbae saepe in Graecia ab exulibus restitutis excitatae sint, hoc 
praeceptum non mirabitur. 20 Cf. not. 46. 21 Cum OAITAIZ in lapide 
esse nunc constet, Patonis supplementa recipienda erant spretis priorum 
conatibus, qui nominativum singularis & διάλυσις agnoscere sibi videbantur. 
22 Supplevit Paton, ex parte secutus Blassium, qui ὄρχωϊϊν, ὄττινας ἀπομό- 
cotct ol] πολῖται proposuerat. Hicks non curans spatii rationes scripsit óp- 
χω [ν τοῖς (debebat certe aut τοὶς aut τοῖσι) ὀρχισϑήσονται ol] πολῖται, Cauer 
ópxo|[v, ὄττινάς χε συμφέρην ἄγωνται, quod et ἃ sermone (debebat enim ἀγέ- 
ὠνται esse) et a sententia (neque enim in iureiurando recte de utilitate quae- 
ritur) habet quod displiceat, et Patonis apographo refutatur. 23 Supplevi. 
ὀμολογήσωισι Bechtel Cauer Michel, sed id una littera spatium lacunae ex- 
cedit. ὀμολογήμενα (praesens, non perfectum) Paton. At participii usus 
subaudito verbo substantivo displicet. 24 Sic (i.e. ἦι) scribere malui 
quam cum omnibus editoribus αἴ χε (ἐάν). Nam utrumque quidem recte 
dicitur, et δὲ populus utilia iudicabit ea de quibus inter illos convenit, 
ea, deereto suo confirmabit! et ut populus utile iudicabit, £y decermet/, sed 
eam vim quae in priore sententia desideratur, in verbo βολλεύω inesse 
nego. Quare enuntiatum condicionale ita modo tolerandum esset, si post 
βολλευέτω aliquid sequeretur quod inde penderet; quae est opinio Bechteli 
qui supplet | [πότερον δόχη χυρώϑην τὰ] ὀμολογήμενα. At si populus iam 
utilia iudicaverit quae convenerunt, quid amplius deliberandum est utrum 
ea confirmanda sint necne? Quare quin voce βολλευέτω enuntiatum ter- 
minetur non dubito. 25 Cf. not. 24. 26 Supplevi. 27 Sup- 
plevi secutus verissimam  F. Blassii apud Bechtelium observationem, hic 
distingui eos qui Smithina prytane redierint a reliquis exulibus et constitui, 
ut his quoque eadem iura concedantur atque illis ^ Ni fallor Smithinas 
ipsius anni quo haec decreta sunt magistratus fuit. Iam. cum in priore 


OM σαδδαοῖὺιν US? 


2] Res Mytilenaeorum. 7 


[περὶ τούτω ἀ χρίσις ἔστω im] τᾶι βόλλαι. χυρώϑεντος δὲ τῶ 
ψαφίοσί[ματος ὑπὸ τῶ δάμω σύμπαντα] 9 τὸν δᾶμον ἐν τᾶι 
40. eix[ó] (D ovat9? τῶ μῆννος | [μετὰ τὰν ϑυσίαν 31 εὔξασϑαι τ]οῖς 
ϑέοισι ἐπὶ σωτηρίαι καὶ εὐδαι [μονίαι τῶν πολίταν πάντων] 32 
γένεσϑαι τὰν διάλυσιν τοῖς χατελ[[ϑόντεσσι xai τοῖς πρόσϑε] 
ἐν τᾶι πόλι ἐόντεσσι, τοὶ[ς δ]ὲ ἴρηας τ|[ε xol ἰροποίοις πάντας 38 
χαὶ] ταὶς ἰρείαις ὀείγην 83 τίοὶ]ς ναύοις xal | [αὔτοις πρὸς τὰ 


parte decreti de eis modo verba fiant, qui iam redierunt (χατέλθϑοντες, 
χατενηλύϑοντες) hic cavetur ut etiam eis qui huius legis commodis permoti 
antiquam patriam repetituri sunt, beneficiis legis frui liceat, dummodo ante 


anni exitum redierint. 28 Sic, non ἐψαφ]ίσϑη, scribendum fuit, quia etiam 
de reliquis exulibus hic denuo ut singillatim populus decernat statuitur; 
cf. v. 34 ὁ δὲ δᾶμος — βολλευέτω. 29 Haec vox in Patonis supplemento 


ceteroqui satis certo dubia videtur. [ὑπὸ τᾶς βόλλας, πάντα] τὸν δᾶμον Hoff- 
mann Michel. [πὰρ τῶι δάμῶι, αὔτιχα] τὸν δᾶμον Bechtel. Ex quibus illud 
non satisfacit, quia χυροῦν ψήφισμα populi est, non senatus, hoc quia ple- 
biscita fiunt ὑπὸ τοῦ δήμου aut ἐν τῷ δήμῳ, neque vero παρὰ τῷ δήμῳ. Item 


-Caueri τῶ ψαφίσματος τούτω τᾷ ἐχχλησίαι] τὸν δᾶμον a sermonis usu ab- 


horret. 30 EIK DIZTA! lapis ex Patonis testimonio, ut utique Blassii et 
Bechtelii emendatio ἐχχλησίαι abicienda sit et vicesimum mensis diem indi- 
cari constet. Neque tamen cum Patone et Michelio εἰχοίσται retinuerim, nam 
hoc ΟἹ nullam habet probabilem explicationem neque ei ulla intercedit simi- 
litudo cum reliquis exemplis diphthongorum at et ot ab Aeolensibus praeter 
morem reliquarum dialectorum usurpatarum. Adde quod Aeolicum εἴχοστος 
testatum habemus (Cf. O. Hoffmann Gr. Dial. Il p. 590). Quare praestat | ad 
errorem lapicidae referre. 34 Supplevit Paton. Sacrificium statum fuit 
illo mensis die, per cuius occasionem vota fieri ob concordiam civium resti- 
tutam iubentur. Priorum supplementa enumerare longum est; non recte 
[ϑύσασϑαι «ci (ἐπ)εύξασϑαι] restituere conantur Hoffmann et Michel; nam 
notum est medium verbi ϑύειν non usurpari nisi de certo quodam sacri- 
fieiorum genere, quod hic quidem in censum non venit. 32 Supplemen- 
tum Patonis recepi; per se aeque bene se habet quod Bechtelius scripsit 
εὐδαι[[μιονίαι χαὶ τύχαι τᾶς πόλιος γ]ένεσϑαι, sed una littera spatium lacunae 
excedit. 33 Supplevit Bechtel, quem sequitur Cauer. τῶν 9éov πάντων 
χαὶ] Hicks neglectis ut alibi spatii rationibus. «|[oig τῶν ϑέων τῶν πάντων καὶ] 
Hoffmann, Michel. Sed oi ϑεοὶ οἱ πάντες ab usu abhorret. «|[oig δαμοσίοις 
ἄπαντας (9) xoi] Paton. 34 Cum Boeckhius ταὶς ἐν legisset, H. L. Ahrens 
de dialectis I p. 442 not. 8 ex antiquiorum apographorum lectionibus cor- 
ruptis (OEIFHI, OEITEN, OEIFNI) restituit infinitivum ὀείγην, de sententia 
provocans ad Hom. Z, 89 οἴξασα χληΐϊδι ϑύρας ἱεροῖο δόμοιο. Trisyllaba 
forma defenditur exemplis Homericis ὥϊξε Z, 298 et alibi. ὥϊξαν wv, 370. 
c, 504. ὠΐγνυντο B, 809. 0, 58, diphthongus εἰ non ad inferioris aetatis pra- 
vam consuetudinem, cuius nulladum hic occurrunt vestigia, sed ad dialecti 
proprietatem referenda videtur. Iam cum OEIFHN in lapide esse constet, 


8 Ι, Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [2— 


ἔδεα mpocíA]üwv?5. τὰ δέ ipa, τὰ ὁ δᾶμος [εἸὔξατο ὄτε 

A5 ἐξ! ἐπεμψε8θ τοὶς ἀγγέλοις πρὸς] τὸν βασίληα, ἀπυδόμεναι τοῖς 
βασί[[ληος γενεϑλίοισι xaT ἐνίαυ]τον. παρέμμεναι δὲ τᾶι ϑυ- 
σίαι καὶ [ro|l; εἴχοσι ἄνδρας 37 xal τοὶς ἀγγέλοις toic πρὸς 
τὸν βασίληα πέ[μῳϑεντας 88 col; ἀπὺ τῶν πρόσϑε ἐν τᾶι πόλι 
ἐόντων χαὶ τοὶς ἀϊπὺ τῶν | χατελϑόντων. τὸ δὲ ψάφισμα 
τ]οῦτο ἀναγράψαντας τοὶς ταμίαις | ------------- ] 


de Caueri lectione ϑείγην (i. e. ϑειοῦν sulphure purgare), non uno nomine 
improbabili illa quidem, non est quod fusius disputetur. 35 Supplevi 
non sine haesitatione, duo praecepta hic haberi ratus, primum ut populo 
delubra aperiant sacerdotes, deinde ut ipsi ad simulacra deorum accedant 
cum precibus et votis. Quod si quis non satis distincte nudo verbo προσ- 
ἐλϑην enuntiari iudicet, monuerim vocabulorum πρόσοδος, προστροπῇ usu 
in sacris pervulgato eam reprehensionem refelli. Tamen etiam aliud latere 
posse me non fugit. |[xi παῖσαν càp. πόλιν προσέλ]ϑην Hoffmann Michel. 
χ[ αἱ πάντας πρὸς εὔχαν συνέλ]ϑην Bechtel, quod mihi ambiguitatis crimine 
carere non videtur, siquidem proclive est πάντας ad sacerdotes referri, qui 
tamen manifesto non una coibant sed in suo quisque fano manebant. πρὶν 
δᾶμον πρὸς εὔχαν συνέλ]ϑην Cauer, qua in lectione male habet articulus ante 
δᾶμον omissus. 36 Patonis supplementum necessario recepi, quia eius 
testimonio Ez in lapide esse constat, qua re antiquiorum conatus redar- 
guuntur. 37 Supplevit Hoffmann (nisi quod τοὶς ἄνδρας εἴχοσι habet prava 
verborum collocatione, quam emendavit Paton) ἱτοὶς ὑπὸ cà δάμω ἀγρέϑεντας 
ἀγ]γέλοις Bechtel Cauer Michel. xai [το[ῖς ἴροις xoi τᾶι εὔχαι cole ἀγ)γέλοις Hicks. 
38 Sic Hoffmann et Paton. πε[μῳϑησομένοις Hicks, Bechtel, Cauer, Michel. 


3 Bargyliae in gymnasio. Ed. Lebas-Waddington Inscr. 
III, 490. 


Θεὸν | ᾿Αλέξανδρον 1 [ἡ πόλις | ἀνενεώσατο. 


Litterae ΘΘ ΠΕ. 4 Sacra Alexandri regis ut alibi sic etiam Bargyliae 
iam ipso superstite. instituta esse consentaneum est, etsi hunc quidem titu- 
lum aliquot saeculis illo recentiorem esse (not. 2) litteratura indicio est. 
2 Fieri potest, ut simulacrum modo propter vetustatem instauratum hic in- 
tellegatur, sed probabilius est ipsa sacra magis magisque in desuetudinem 
venisse, sed aliquando resuscitata et per hanc occasionem etiam statuam 
refectam esse. Quod cum utique secundo aut tertio p. Chr. n. saeculo fac- 
tum litterarum formae indicent, perquam probabilis est Waddingtoni con- 
iectura ad Severi Alexandri (222—235 p. Chr.) principatum hoc referentis, 
nisi quod eodem iure etiam de M. Antonini (Caracallae) imperio (242—217 
p. Chr.) cogitare licet, quippe quem constet eximia veneratione illum mag- 
num regem prosecutum esse (Cassius Dio LXXVII, 9, 4 οὗτος οὖν ὁ φιλαλε- 


4] Alexandri sacra apud Bargylietas. 9 


ξανδρότατος Ἀντωνῖνος. P. von Rohden ap. Pauly-Wissowa Realencyklopaedie 
IL 2 p. 2453. Alterum testimonium de cultu Alexandri tum temporis reno- 
vato Wadd. attulit ex titulo Erythraeo Lebas Inscr. ΠῚ, 57. Τί(ίτον) Φλί(άουιον) 
Αὐρή(λιον) Ἀλέξανδρον — τὸν μιμαντοβάτην wal ἱερέα ϑεοῦ Ἀλεξάνδρου, quem 
nominum gentilium cumulatio primae parti tertii p. Chr. n. saeculi vindicat. 
Quod vero de communi omnium Ionum Alexandreo Wadd. cogitat, errare 
videtur. Nam ex Strabonis descriptione apparet, illud non in Erythraeorum, 
sed Teiorum agro fuisse. Cf. Strab. XIV, 4, 84 p. 644 Cas.: τὸ μὲν γὰρ νότιον 
τοῦ ἰσϑμοῦ πλευρὸν ἔχουσι Τήιοι, τοὺς Χαλχιδέας, có δὲ πρόσβορρον KAato- 
μένιοι, χαϑ' ὃ συνάπτουσι τῇ Ἐρυϑραίᾳ. (Teiorum igitur territorium in illo 
isthmo non attingebat Erythraeos) --- ὑπέρχειται δὲ τῶν Χαλκιδέων ἄλσος 
χαϑιερωμένον Ἀλεξάνδρῳ τῷ Φίλιππου, καὶ ἀγὼν ὑπὸ τοῦ χοινοῦ ᾿Ιῴώνων ᾿Αλε- 
ξάνδρεια καταγγέλλεται συντελούμενος ἐνταῦϑα. Paullo post ἀπὸ τοῦ ᾿Αλεξαν- 
δρείου xai τῶν Χαλχιδέων dicitur, ut appareat haec loca proxime vicina 
fuisse; itaque non potest alter in Teiorum finibus situs fuisse, alter in agro 
Erythraeo qui illos ne attingebat quidem. Quare non communia Ionum, 
sed propria civitatis Erythraeorum sacra Alexandri regis intellegenda sunt, 
de quibus testimonium habes Syll? 600, 441. 


4 Stela marmoris caerulei supra mutila, ἃ duobus lateribus in- 
scripta, Nesi (Moschom?és?) in ecclesia S. Trinitatis. Edd. 'lóvtoc 
᾿Ανϑολογία I p. 134 (Boeckh C. 1. G. II Add. p. 103 n. 2166 c). 
Earinos Μουσεῖον καὶ βιβλιοϑήχη τῆς ἐν Σμύρνῃ εὐαγγ. σχολῆς Π 
p. 127 (1. G. Droysen Gesch. des Hellenismus II? p. 375. E. L. Hicks 
Manual of Gr. hist. inscr. p. 235 n. 138. ed. 2 p. 294 n. 157. 
F. Bechtel ap. Collitz Gr. Dialektinschr. I p. 111 n. 304. P. Cauer 
Delectus Inscr. Gr. p. 267 n. 429. Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. 
p. 279 n. 363. Ο. Hoffmann die gr. Dialekte II p. 92 n. 429). 
W. R. Paton Inscr. Gr. mar. Aeg. II p. 432 n. 645. Cf. quae dis- 
putavit H. Swoboda Die griechischen Volksbeschlüsse p. 120. 


[------xa]| ᾿Αλέξανδροϊς | --------------------- χ]ώρας τᾶν 
πόλι: xal | [------------ , ὅτα δὲ] ᾿Αλέξανδρος διάλ[λα]ξεν 
ὅ τὸμ μετ ἀνθρώ]πων2 βίον, Φίλιππος δὲ [ὁ [[|Φιλίππω xal] 


Litterae volgares Ionicae praeter Z et OOQO minore modulo exaratas, 
dispositae στοιχηδόν, nisi quod nonnunquam binae singularum loca tenent. 
| Etsi restitui nequit hoc enuntiatum, tamen de beneficiis quibus Thersip- 
pus iam superstite Alexandro Magno patriam civitatem affecisset hic verba 
facta esse apparet. 2 Supplevi. ἐξ ἀνθρῴώϊπων Droysen, παρ ἀνϑρώπων 
editores plerique. Non nego, utrumque si traditum esset ferri posse, sed 
multo simplicius tamen illud videtur quod posui. 


- 


10 I. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [4 


Ἀλέξανδρος ὁ ᾿Αλεξάνδρω «[à|p facust(u» παρέλαβον, Θέρ- 
σιππος, ἔων | [τοῖς βασ]ιλήεσσι φίλος xal τοῖς στροτ[ά᾽γοισι] 
xai τοῖς ἄλλοισι Μαχεδόνεσσι!, μ[εἰγάλ]ων ἀγάϑων αἴτιος γέγονε 
10 τᾶι πόλι. ᾿Αἰν|τιπ]άτρω γὰρ ἐπιτάξαντος χρήματα εἰς | τὸμ, πό- 
.Aepov5 εἰσφέρην, πάντων τῶν ἄλλων | εἰσφερόντων Θέρσιππος 
παργενόμενος | πρὸς τοὶς βασίληας xai ᾿Αντίπατρον ἐχο[ύ] φισσε 
15 τὰμ, πόλιν. ἔπραξε δὲ xal πρὸς KAs[i]vjov 9 περὶ τᾶς εἰς Κύπρον 
στρατείας xal ἐϊίχ] μεγάλας δαπάνας εἰς μῖχρον συνάγαγε. | 


3 Anno 323 a. Chr. n. 4 Cum hine appareat, Thersippum patria re- 
licta ad regem Macedoniae se contulisse eique haud exigua officia praesti- 
tisse, admodum verisimilis est Droyseni coniectura, eundem esse legatum 
Alexandri post victoriam Issensem ad Dareum missum apud Arrianum II, 44, 4: 
πρὸς ταῦτα ἀντιγράφει ᾿Αλέξανδρος καὶ ξυμπέμπει τοῖς παρὰ Δαρείου ἐλϑοῦσι 
θέρσιππον, παραγγείλας τὴν ἐπιστολὴν δοῦναι Δαρείῳ, αὐτὸν δὲ μὴ διαλέγεσϑαι ὑπὲρ 
υἱηδενός. — 5 Cum L G. Droysen Gesch. des Hellenismus 11,1 p. 116 hic de 
bello anno 324 a. Chr. ab Antipatro contra Eumenem fidelem Perdiccae 
asseclam gesto dici statuisset, Th. Lenschau De rebus Prienensium, Leipziger 
Studien XII p. 190 n. 3 monuit, tum Philippum Philippi f. et Alexandrum Ale- 
xandri f. etiam in tutela Perdiccae fuisse, cum hic manifesto iam Antipater 
regni administrator regumque tutor sit, ut appareat post Perdiccae necem 
demum et divisionem imperii Triparadisi factam (Diodor. XVIII, 39, 4. 3. 5 sqq.) 
i. e. post auctumnum anni 324 a. Chr. haec gesta esse. 6 Clitus Macedo, 
probe distinguendus ille quidem a Dropidae filio quem Alexander inter- 
emit, anno 327 a. Chr. in India primo uni ex phalangibus praefuit (Arrian. 
IV, 22, 7. V, 12, 2), postea equitum praefectura functus est (Arrian. V, 22, 6. 
VI, 6, 4. Anno 324 a. Chr. in eorum numero erat, quibus rex veteranos in 
patriam reducendos mandavit (Iustin. XII, 42, 8). Defuncto rege per belli 
Lamiaci tempora navibus Macedonum praefuit et Euetiona Atheniensem proe- 
lio navali fugavit (Diodor. XVIII, 415, 8. 9. Syll? 4879). Anno 324 a. Chr. 
Perdiccae auspiciis classi in mari Aegaeo praefuit (Iustin. XIII, 6, 16), sed 
brevi ad Antipatrum transiit, cuius a partibus hic eum stare videmus. 
Tum Lydiae satrapia ei mandata est (Diodor. XVIII, 39, 6, sed cum anno 
319 a. Chr. Antigonus ea regione potiri conaretur, Clitus cessit (Diodor. 
XVIII, 52, 5) et rursus classis Macedonicae imperium suscepit. At post 
varias fortunae vicissitudines anno 3418 a. Chr. ad Byzantium ab Antigono 
fusus et in fuga a Lysimachi militibus occisus est (Diodor. XVIII, 72, 4 sqq. 
Polyaen. Strat. IV, 6, 8). 7 Expeditionem Cypriam anno 324 a. Chr. vin- 
dicare conatur Droysen Gesch. des Hellenismus Il, 4 p. 135 not. 2. Sed eis 
de causis quae expositae sunt not. 5 Th. Lenschau eam proximo potius anno 
320 a. Chr., eodem fere tempore cum eo bello quod Antigonus Antipatri iussu 
contra Attalum Alcetam Eumenem Perdiccae socios gessit susceptam statuit. 
Utique anno 3418/7 posterior esse non posse propter ea quae de Cliti rebus 
(not. 6) tradita sint. Utrum ad hanc expeditionem, ut Droysenus vult, referen- 
dus sit tituli Attici locus (Syll.? 2413, 6) neene in medio relinquendum videtur. 


πεν κ τ, Ὑπιεως ΧΘΩΝ 


4] | Honores Thersippi. 11 


[ἐγένετ]οϑ δὲ xal περὶ τὰν σιτόδειαν ἄνη[ρ | ἄγαϑος]8 xal πὰρ 
τῶν σαδράπανϑ9 εἰσαγώγοϊν | σίτω 19 χα]τεσχεύασσε. ἔδωχε δὲ 
20 xal τᾶι πόλι [{[χρήματ]α εἰς σωτηρίαν xal τόχοις ἐλάσσο᾽νας 11 
ἄντ]ησε τῶγ χατεσταχόντων 12, ἐβαϑόη 15.) [δὲ χρη]μάτεσσι xal 


8 Supplevit F. Blass Mus. Rhen. XXXVI p. 609 not. 4. 9 Praeter 
usitatum σατράπης etiam alias apud Graecas usitatas fuisse vocis for- 
mas ex parte ad Persicam Ahéatrapáüvan propius accedentes notum est 
(Syll.2 95, 2. 48. 33 ἐξαιϑραπεύοντος. 573, 3 ἐξσατραπεύοντος. Lebas-Waddington 
Inscr. III, 388, 3 [ἐϊξατράπης. Theopompus apud Photium Bibl. cod. 477 
p.420 a 24 Bk. Αὐτοφραδάτην τὸν Λυδίας ἐξατράπην. At media pro tenui 
vel aspirata quod sciam nusquam alibi legitur in hac quidem voce. 
Sed alia exempla haud pauca praesto sunt quae sensim hane mutationem 
irrepsisse probent in linguam Persicam aliasque dialectos Iranicas. Sic 
antiquior forma ᾿Αρτάπανος vel ᾿Αρταπάνης quarto a. Chr. saeculo occur- 
rit apud Ctesiam et Aristotelem, sed iam Herodotus IV, 83. 443. VII, 40 sqq. 
46 sqq. 66. 75. 82. VIII, 26 ᾿Αρτάβανος habet, quae scriptura deinde Par- 
thorum aetate, quorum quinque reges hoc nomen gesserunt, una usitata fuit; 
Persae recentiores vero etiam priore media mutata Ardawün» pronuntiabant. 
Cf. F. Cauer ap. Pauly-Wissowa Realencyklopedie II 4. p. 1294. Regio 'Arpo- 
πατηνῇ ab Atropate satrape denominata apud Persas Ádhárbadhgán vel 
Ádhárbaigán (Graece ᾿Αδαρβιγάν apud Procopium et Theophylactum) appella- 
tur; cf. Th. Nóldeke apud Bezzenberger Beitr. IV p. 50 not. 2. Regum duo- 
rum Sasanidarum nomen Καβάτης, quod in litterarum a Cavate II Shéróe ad 
Heraclium imperatorem anno 628 p. Chr. datarum exemplo Graeco Chronico 
Paschali inserto per tenuem scribitur, alibi iam post annum 500 constanter 
apud Syros Graecosque mediam habere (Καβάδης, Κουάδης, ΚΚωάδης) monuit 
Nüóldeke ibid. p. 33. Praeterea cf. quae infra n. 3917 de ᾿Ορόντης et ' Apods- 
once, n. 4329*6 de scripturis .Ardaschir et Pabak, n. 4343 de Sabár (Σαβώ- 
pe sim.) annotantur. In universum quidem illa vicissitudo consonarum 
hoc titulo multo recentior est; sed in nonnullis vocibus iam saeculo a. Chr. n. 
quinto fluctuari coepisse demonstrant quae supra de nomine quod est 


Ἀρτάβανος adnotavi. 10 Supplevit Paton, cum ante eum omnes [συγχα]- 
τεσχεύασσε Scripsissent. Sed illud cum sententiae accommodatius est, tum 
spatio accurate convenire ex Patonis apographo apparet. 14 Supplevit 


Paton lacunae ambitu accurate observato, ut appareat eos qui breviorem 
formam reponere conarentur (ἐλάσσους Earinos Droysen Cauer, ἐλάσσως 
Bechtel, ἐλάσσοις Hoffmann Michel) erravisse. 12 Cf. Demosth. XXXIV, 39 
ὅτε δ᾽ ὁ σῖτος ἐπετιμιήϑη τὸ πρότερον xol ἐγένετο ἑχχαίδεχα δραχμῶν, εἰσαγα- 
γόντες πλείους ἢ μυρίους μεδίμνους πυρῶν διεμετρήσαμεν ὑμῖν τῆς χαϑεστηχυίας 
τιμῆς, πέντε δραχμῶν τὸν μέδιμνον.  Usitatum pretium, i. e. non quod quo- 
que tempore obtinet, sed quod plerumque numeratur cum neque praeter 
solitum vile neque carum est frumentum, indicari apparet; item hic usitatum 
faenus intellegitur. 13 Hoc quod in levi priorum exemplorum corruptela 
agnoverat Kirchhoff apud Cauerum, in lapide integrum exstare testatur Paton. 
À βοαϑόος descendit βοαϑοέω, quod integrum servavit dialectus Dorica (I. G. 


12 I. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [4 


τοῖς πολίταισι εἰς [σιϊτωνίαν]. xai [Πολυπέρχοντος 14 εἰς τὰν 
25 ᾿Ασίαν  στάλε]ντος 15 διώιχησε φίλον αὖτον τᾶν πόϊ[λι ὑπά]ρχην. 
παρεσχεύασσε δὲ xal Ἀρραβαῖ[[ον 16 xal] cole ἄλλοις τοὶς ἐπί 
τινων τεταϊγμένο]ις ὑπὸ τῶν βασιλήων φίλοις τᾶι πόϊλι, xa] 
τἄλλα πράσσει μετ᾽ εὐνοίας πρὸς | [τὸν δ]ᾶμον πάντα δέδοσθαι 
30 αὔτω ἀτέλειζαν | πάντων τὸμ πάντα χρόνον xol αὔτω xol 
[ἐχ γόν]οισι. στᾶσαι δὲ αὔτω xal εἴχονα χαλ[χίαν] 17, δέδοσθαι 
δὲ xal σίτησιν ἐμ προτανη[ί]ω, κ]αὶ ὅτα χε ἀ πόλις ἰροπόηται, 
35 μέρις δ[ἰδό]σϑω Θερσίππω xol τῶν ἐχγόνων ἄϊ τῶ γ[εἸραι͵τάτω 15. 


Sept. I, 488, 16. 189, 25 cum Addendis p. 748 βοαϑοήσαντι, βοαϑοήσαντας), 
duabus prioris vocalibus contractis in βαϑοέω vel rectius βαϑόημι convertit 
Aeolis, quod praeter hunc titulum etiam n. 8, 27. 76 (βαϑόεντι) legitur. 
Contra las et Atthis cum ex βοηϑόος factum esset βοηϑός, inde βοηϑέω deri- 
varunt. 14 Hanc veram esse nominis scripturam tituli (praeter hunc cf. 
n. 5, 39. C. I. Att. II, 723, 7) et papyri (Notices et extraits des manuscrits 
XVIII, 2, 1865 p. 444 n. 5 col. 30, 5 Πολυπέρχωντος. p.218 n. 45 col. I, 3. 4 
Πολυπέρχοντος τοῦ ᾿Αμμωνίου τῶν χατοίχων ἱππέων) demonstrant; atque eorum 
testimonium confirmatur scriptorum Latinorum usu, quorum codices ut in 
aspiratione neglegenda aut adhibenda (Polyperehon Polypercom) variant, ita 
summa constantia littera c carent (Cornel. Nepos Phocion 3, 1. 2. 3. Cur- 
tius IV, 43, 7. 28. V, 5, 20. VIII, 5, 2. 29. 6, 4. 41, 4. Iustin. XII, 40, 4. 12, 8. 
XII, 6, 9. 8, 5. 7. XIV, 5, 4. XV, 4, 4. Pomp. Trog. prol. 44, 7. 45, 4. Oro- 
sius IIT, 23, 22. 30. 33). Graecorum scriptorum exemplaria typis exscripta 
pleraque quidem invasit lectio Πολυσπέρχων, neque negari licet hanc cor- 
ruptelam perfrequentem esse in libris manuscriptis, at vera forma in eis 
neutiquam inaudita est. Immo haud paucis locis definite enotatur ab edi- 
toribus (cf. Plut. Phocion.341. 32. 33. Dion. 58. Diodor. XVII, 57,2. XVIII, 47,4), 
neque dubium est quin etiam multo plura eius exempla proditura sint me- 
moria codicum accuratius quam adhuc factum est pervestigata. Cf. B. Niese 
Gesch. der griech. und maked. Staaten I p. 234 not. 4. 45 Supplevit 
Paton. ἔλϑο]ντος Earinos Cauer Michel Hoffmann, πέμψαϊντος Droysen. 
16 Eundem hominem, qui apud Diodorum XVIII, 3, 5. 26, 1. 98, 2. 36, 6 
39, 4. 6. 54,4. 7. 52,3. 4. 5. 72, 2 et Iustinum constanter sane Arrhidaeus 
vocaretur, hic designari coniecit Droysen Gesch. des Hellenismus II, 4 p. 18 
not. 2, monens verae formae, quam titulus praeberet, vestigium exstare apud 
Polyaenum VII, 30 in scriptura codicum ' Apiatoc, ᾿Αρριβαῖος. At A. Wilhelm 
Mitth. des arch. Inst. in Athen XXII 4897 p. 196 librorum manuscriptorum 
lectionem Ἀριδαῖος vindicavit testimonio fragmenti marmoris Parii nuper eruti, 
V. 44 χαὶ ἀπὸ τῆς ἐγ Κυζίχωι πολιουρχίας, ἣν ἐπολιούρχησεν ᾿Αριδαῖος: In 
titulo igitur alius homo ceteroqui plane ignotus intellegendus est. 17 Sup- 
plevit Bechtel, quem secuti sunt Cauer et Michel. χ[ρυσίαν] Hoffmann, sed 
Patonis apographo illud comprobatum est. 48 Supplevit Bechtel, quem 
iure sequuntur Cauer Hoffmann Paton. Nam τὠγγυτάτω (Droysen) non uno 
nomine intolerabile est, τῷ (π)ρεσβυ]τάτω vero, quod sollemne est, cum pro- 


REL 


4] » Honores Thersippi. 13 


χάλησϑαι δὲ xol εἰς προεδρίαν. | [στε]ρανώτω δὲ αὖτον ὁ yopo- 
στάτας di ὁ ἐν[έϊων 19 ἐῆν τῶ ἄγωνι329 xal ὀγχαρυσσέτω ἀνδρα- 
γίαίϑῆας ἔνεχα xai εὐνοίας τᾶς πρὸς τὸν δᾶ[μον,] tva γινώ- 
40 σχωισι2: πάντες ὄτι ὁ δᾶμος ὁ | [Να]σιώταν 22 τοὶς ἀγάϑοις 
ἄνδρας [χ]αὶ εὐε[ρ[γέϊταις τίϊ[μαι] καὶ σώϑεντος αὔτω ἐστεφαί[να]- 
φόρησεν ἀμέραις τρῖς xal εὐαγγέλια | xat σωτήρια ἐϑ]υσε καὶ 
παν[άγυρ]ινν συνάγαγε δαμοτέλην 23. xal νῦν τίμαι δικάως. 
45 ἀϊναγράψαι δὲ τοὶς ταμίαις τοὶς μετ Ἢραϊχλείτω τὸ [ψ]άφισμα 
εἰς στάλαν λιϑίναν | τῶ &x Θέρμας 33 λίϑω xal στᾶσαι ὄππα 
χε Θε[ρ]] σίππω συνα[ρ]έσχη μέχρι llopvomtac?5. ἐξέ[σ]τω δὲ 
50 Θερσί[π]πω xal ἄλλα ὄππα χε ϑέλη τῶν] | ἴρων στᾶσα[ι] τὸ 


pterea scribi non licet, quia postremam versus 34 litteram [^ esse plane 
constat, tum propter spatii rationes. 19 Cave hoc coniungas cum ἐν τῷ 
ἄγωνι, quod potius a στεφανώτω pendet; ad ἐνέων vero mente supplendum 
est ἐν τᾶ ἄρχα, ut haud infrequenter in titulis legitur ἀεὶ ὁ ἔναρχος. 20 Dio- 
nysiorum. 21 Coniunctivum PPHEOQOIZIN in titulo Chio (F. Bechtel Inscr. 
des ion. Dialekts p. 106 n. 474, 46) confert Cauer. 22 Inter Lesbum et 
continentem insulae sitae erant quae volgo Ἑχατόννησοι vocabantur. Maxi- 
mam ex eis, ubi hic lapis inventus est, Strabo quidem XIII, 2, 5. 6 p. 648. 49 
Cas. Πορδοσελήνην nomen habuisse, sed nonnullos ut melius sonaret Πορο- 
σελήνην dicere maluisse refert. Sed haec videntur inferioris aetatis fuisse, 
cum (titulus doceat antiquitus insulam cum oppidulo in ea sito simpliciter 
Νᾷᾶσον, cives Νασιώτας appellari solitos. Cf. C. 1. Att. I, 357: [' ΑἸλκχίβιος ἀνέ- 
ϑηχεν χιϑαρωιδὸς Νησιώτης. Nam insulanum hic dici appellative a solemni 
originis indicandae more abhorret. 23 De hoc Aeolici sermonis meta- 
plasmo Cf. Ahrens Dial.I p. 113. Meister Dial. I p. 444. O. Hoffmann Dial. II 
p. 548. 24 Locus insulae Lesbi prope Mytilenas septentrionem versus 
insignis aquis calidis, ad quas singulari studio a Lesbiis colebantur 'AzóA- 
λων Θέρμιος (Inscr. ins. mar. Aeg. II, 404, 2) et Ἄρτεμις Θερμία (II 67, 44. 
101, 2. 103, 3. 105, 4), quibus feriae magnificae habebantur (Θερμιάχα πανά- 
49pte Inscr. ins. mar. Aeg. II, 942, 7. 245, 7. 941, 8. 248,40. 949, 7. 250, 40. 
251, 6. 253, 6). De lapicidinis eo potissimum loco insulae sitis nihil quod 
sciam alibi traditum est, sed in universum lapidem Lesbium magni aesti- 
matum esse docet Syll? 583, 9 et Philostrati locus quem ibi attuli not. 4. 
25 Cf. Strabo XIII, 4, 64 p. 618 Cas. παρ Αἰολεῦσι δὲ τοῖς ἐν ᾿Ασίᾳ μείς τις 
χαλεῖται Πορνοπίων, οὕτω τοὺς πάρνοπας χαλούντων Βοιωτῶν, xoi ϑυσία συντε- 
λεῖται Πορνοπίωνι (immo Πορνοπίωι) ᾿Απόλλωνι. ΑὉ huius dei sacris locus 
quidam insulae Nasi nomen traxerat. Sed μέχρι obscurum, nisi forte in 


— vwocis πλᾶάν vim transiit, quia hac exceptione quasi terminus quidam statui- 


tur, ultra quem procedere non liceat. Cf. nostrum "bs auf^ eadem vi usur- 
patum. Certe xoi ἄλλα v. 49 non opponitur huic potissimum loci definitioni, 
sed cum de exemplari publice erigendo dictum sit, adiungitur Thersippo etiam 
alibi privatim decretum inscribere licere. 


14 I. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [4— 


ψάφισμα, xai xé τι ϑέλη [πρ] οσγράφην ἔμμεναι αὔτω τῶγ xcv 
εὐεργέϊτη τὰυ, πόλιν. 
ὃ 
:) APAUNIIC S BST τὰς |... t0 τοὶ[ς ἐϊξε]τάσταις [ἐπ|ιμέϊλεσϑα[ι" 
60 παρέχ]ην δὲ αἰὔτω | τὰ] ἰρήϊα [xal οἰΐν]ον xal τ[ἄλλ! α] τὰ 
περὶ τιν ἄν, a. ..|.......... QUAERAT | 


(041 X8 CAE Lis xt du 


70 ΠΙερὶ || &]v Ἔρ(γ)ων 26 ΠΙλειϊστ]άρχειο[ς 27 εἶϊπε, δ]ᾶμος ἔγνω | 
75 ...]atpto?8. [... | ἐγ χυ[ρ]ία ἐχ[λ{ησί]α 29. ταὶς δω[ρέαι]ς 
80 παίσαι[ς | τα]ὶς δεδομέ[ν[α]ις Ospotzz[o | ὑϊπὸ τῶ δάμω xa[t] 

ἐχγόνοισι ὃδ[[᾿αμ]ένην εἰς τὸν π]άντα χρόν[[ον,] χαϑίάϊπερ ὁ 
8ὅ &j[&p]o[c] ἔδωχε, χα δ μὴ ἔ]υμεναι [π|ὰρ τ]αῦτα 8 μῆτε | 
90 [ἄϊρχοντι προϑ [ἔμεναι fce ὑ [τορι εἶπαι μ{{η]τε ἐπιμηνί[ω | 

ἐ]σένιχαι 81: αἱ ὃ[[ἐ] χέ τις ἣ ῥήτω[[ρ] εἴπη ἣ ἄρχων | [ἐσ]αγάγη 
95 [ἢ [[|ἐπ]ιμήνιος ἐσ εν]ίχη, ἄχυρά τί[ε] ἔστω xal ὀφεϊ[λ]λέτω 
100 ἔχαστο[[ς(] στάτηρας τρί[ιτα]χοσίοις tpl[ot]c τῶ ᾿Ασχλαπ[[ίω] καὶ 
105 ἐπάρατ[[ος] ἔστω xal ἄτι[[μος] χαὶ γένος | [ε]ὶς τὸν πάντα | 

[χρ]όνον xoi ἐν[[εχ]έστωϑ2 τῶ νόμῳ π]ερὶ τῶ καλλ [ύο]ντος 38 


26 ΕΡΕΩΝ lapis. Emendavi. (Κ)ρέων Paton, sed apparet E facilius pro 
F per errorem legi potuisse quam pro K. 27 Supplevi. 28 AAATPIO 
lapis. Fuit cum mensis nomen hoc esse putarem et [Aj(xp)ecpt(o) reponere 
conarer. Sed ita vocabulum pvóc per compendium scriptum fuisse sta- 
tuendum esset, quod nescio an in hoc titulo non liceat. 29 Scriptura 
in titulis variarum regionum perfrequens, ut non sit cur de lapsu lapicidae 
cogitemus, praesertim cum etiam titulus Eresius n. 8, 26. 126 eam habent. 
Cf. praeterea Syll? 226, 57. 67. 85. 180. 324, 29. 426, 43. 502, 14. 549, 4. 
30 Supplevit F. Blass Mus. Rhen. XXXVI p. 609 not. 4. 34 Tria roga- 
tionum genéra hic distingui prout aut a magistratu aut ab epimenio aut a 
privato homine ad populum ferrentur, sibi persuasit Swoboda. At mihi res 
longe aliter se habere videtur. Nempe in unaquaque rogatione suae cuius- 
que ex his tribus hominibus partes erant; qua de re imprimis Attici moris 
similitudo dubitari vix sinit, ex quo εἰπεῖν et ἐπιψηφίσαι vetantur. Illud 
hominis privati (δήτορος) est, hoc Athenis epistatae prytanum, postea proé- 
drorum, cui apud Nasiotas respondet epimenius. Quod hic tertius accedit 
ἄρχων, id indicio est nihil invitis magistratibus ad comitia ferri licuisse, ut 
hoc quidem nomine Nasiotarum respublica similior fuerit Romanae quam 
Atticae. 839 EN | .. EZTQ in lapide esse Patonis testimonio constat, quod 
nisi lapicidam errasse statuas aliter suppleri non potest ac fecit A. Führer 
über den lesb. Dialekt Progr. gymn. Arnsberg. 1881 p. 44. Sed T pro O for- 
tasse non tam ad sermonis proprietatem quam ad lapicidae socordiam 


5] Honores Thersippi. Antigoni epistula ad Scepsios. 15 


110 τὸν δᾶ! [μον]. τὸ δὲ ψάφι[σμ]α τοῦτο ἀνά [γρ]αψαι τοὶς [8|E]eca.- 
116 σταῖς εἰ[[ς] ταὶς στάλλα τς] ταὶς ὑπὲρ τῶν δ]ωρῆταν 84, χα[ὶ 
τὸ] ἀνάλωμα - | --------- 


referendum est. Certe non est cur contra spatii rationes cum Hoffmanno 
ἔν[τος] ἔστω aut cum Cauero £v[oyoc] ἔστω reponamus. 33 L e. χαταλύον- 
toc. Supplevit Bechtel. 34 De eis qui dona dederunt civitati. 


5 Tabula marmorea effossa in parietinis antiqui Scepsiorum 
oppidi (Jurschunlu-tepe) et delata in vicum vicinum Kourschunlu. 
Ed. I. A. ἢ. Munro Journal of Hell. stud. XIX (1899) p. 330 A. Cf. 
quae disputaverunt B. Haussoullier Revue de philol. XXIV (4900) 
p. 262sq. 1. P. Mahaffy Classical Review XIV (1900) p. 54. 
W. Dittenberger Hermae XXXVI p. 450. "W. Hünerwadel For- 
schungen zur Gesch. des Kónigs Lysimachos p. 129. U. Koehler 
Sitzungsberichte der Ak. zu Berlin 1901 n. XLIII p. 1057. 


[--------- , [πολλὴν δὲ σπουδὴν] ἐποιού[μ]εϑα [περὶ τῆς τῶν | 
“Ἑλλήνων ἐλ]ευϑερίας 1: ἄλλα τε οὐ μιχ[ρ]ὰ διὰ | τοῦτο συνχ]ω- 


d Y , Y 1 2 | LARUM. r 
pobvcec xat χρήματα πρὸς Ot|zouxac? xa] ὑπὲρ τούτων 


Litterae lonicae volgares praeter zZ£, dispositae στοιχηδόν, nisi quod 
aliquot locis τ cum alio elemento unum locum tenet. Distinctionem puncti 
duplicis, quae frequenter quidem sed neutiquam constanter usurpatur, ubi- 
cumque in lapide est retinui. 4| Cum primarium epistulae ab Antigono 
ad Scepsios datae argumentum sine controversia ad pacem anno 3114/0 a. Chr. 


| inter Antigonum Cassandrum Lysimachum Ptolemaeum factam (not. 8) 


spectet, sequitur ut initio (v. 1—8) priores Antigoni conatus libertatem 
civitatum Graecarum tutandi commemorati fuerint. Atque inde a v. 6 qui- 


᾿ς dem de Antigoni et Cassandri ad Hellespontum conventu (not. 5) dici mani- 


.— festum est. Priora vero Munro intellegit de legatione ab Antigono ad Cas- 
- sandrum missa priusquam ipsi convenirent; nam eiusmodi congressum 
| — principum non prius fieri quam de summa certe rerum per alios agitatum 
| - Sit rerum naturae accommodatum esse. At ea opinio mihi quidem non pro- 
ΤΠ batur cum propter particulam ἕως v. 4 usurpatam (not. 4) tum propter ea 
| quae initio eiusdem versus de legatis scripta sunt (not. 3. Immo per eadem 
E tempora, quibus Antigonus et Cassander ad Hellespontum convenerunt, le- 
gatio horum duorum principum cum tertio nescio quo egisse videtur. 
.2 Supplevit Munro, monens etiam δια [λύσεις] et δια[[δόσεις] spatio lacunae 


|. accommodata esse, Ex quibus hoc quidem minus placet quia merae muni- 


— fieentiae est neque impensas in certum aliquod negotium factas significat, 
. illud vero aeque aptum esse ac διαπομπάς non nego. Editor conferre iubet 
, Thuc. VL41,4 τῶν πρὸς τὰς πόλεις διαπομπῶν. — καὶ χρήματα προσδια[ι[ροῦντες 


16 I Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [5 


5 συναπεστείλαμείν | μετὰ Δημά)ρχουϑ Αἰσχύλον. ἕως ὃε covo- 
μολογ[εἴτό «v4 τ]ούτοις, τὴν ἔντευξιν ἐπὶ τοῦ “Ἑλλη[σπόντου] 
ἐπ[ο]ιούμεϑα 5 : xal εἰ μὴ χωλυταί τιΐνες ἐγένοντο, τότε dv 
συνετελέσϑη ταῦτα. [ [νῦν δὲ] γενομένων λόγων Κασσάνδρωι 

10 xai Πτο[λεμαί,ων ὑπὲρ [δ]ναλύσεων : xal πρὸς ἡμᾶς παϊραγέ]- 
νομένων : Πρεπελάου 1 χαὶ ᾿Αριστοδήμου 8 | [πὲ]ρ τούτων : χαίπερ 


χα]ὶ Koehler, quod verbum num vim habeat huius loci sententiae accom- 
modatam vehementer dubito. 3 Supplevit Munro monens in titulo Samio 
apud Ch. Michel Recueil p. 284 n. 367 (Syll? 4183), 3 sqq. esse Demarchum 
Taronis f. Lycium qui apud Philam Antigoni nurum commoratus Samios 
magnis beneficiis affecisset. At quod M. hie de duobus Antigoni legatis dici 
opinatur, manifesto fallitur. Etenim quis unquam, ut hoc significaret, dixit 
συν απεστείλαμεν μιετὰ Δημάρχου Αἰσχύλον, neque vero simpliciter ἀπεστείλαμεν 
Δήμαρχον καὶ Αἰσχύλον (cf. infra v. 44. 47. 48). Immo Demarchus ab alio 
nescio quo ad tertium nescio quem missus erat, sed prius mandatu illius 
Antigonum adierat petens ut is suum legatum una cum ipso eodem mitteret, 
cui desiderio Antigonus morem gessit. At ut haec certissima sunt, sic quis 
Demarchum miserit non magis constat quam quo illi duumviri ierint. A 
Cassandro ad civitates quasdam Graecas Demarchum legatum esse conieceris, 
sed pro certo eam coniecturam venditare nolim. Eandem interpretationem 
protulit Koehler, nisi quod confidenter ad Cassandrum refert. 4 Supplevi, 
non ignorans incertum esse. συνωμολογ[εῖτο, ἐν τ]ούτοις Munro, qui inter- 
punctione indicat se ἐν τούτοις de tempore (émierea) intellegere, qua vi sane 
singularis ἐν τούτῳ usitatior est. Neque illud συνωμολογεῖτο sine subiecto 
positum placet. Utique apparet, inter legatorum actiones et principum con- 
ventum aliam rationem intercedere ac Munro (not. 1) sibi persuaserit. Nam 
in ea non ἕως — συνωμολογεῖτο, sed necessimo ἐπειδὴ --- συνωμολογήϑη di- 
cendum fuit. 5 Anno 3183/2 a. Chr. Cf. Diodor. XIX, 75, 6: τῷ δὲ Kac- 
σάνδρῳ συνελϑὼν εἰς λόγους ὑπὲρ εἰρήνης περὶ τὸν Ἑλλήσποντον (Ἀντίγονος) 
ἀπῆλϑεν ἄπραχτος, οὐ δυναμένων αὐτῶν οὐδαμῶς συμφωνῆσαι. Nam quin hic 
potissimum conventus in titulo indicetur cum alia dubitari non sinunt tum 
loci significatio. Munro. 6 Alios homines ac Cassandrum significari 
ipsa verba docent. De Ptolemaeo et Polyperconte praecipue cogitat M. Αἱ 


iure Koehlerus negavit, Ptolemaeum omnino illis quae anno 313 a. Chr. n. a 


agitata essent inter Antigonum et Cassandrum se interposuisse. Immo 
nonnullos ex Cassandri familiaribus innui, quorum opera effectum esset ne 
inter illum et Antigonum conveniret. 7 Tum temporis Cassandrum 
Prepelao in variis negotiis cum civilibus tum militaribus usum esse praeter 
hunc titulum etiamzscriptores testantur. Cf. Diodor. XIX, 64, 3: ἃ δὴ πυϑό- 
μενος ὁ Κάσσανδρος ἔπεμψε πρὸς αὐτὸν (Ἀλεξανδρον τὸν Πολυπέρχοντος) Ilpe- 
πέλαον, ἀξιῶν Ἀντιγόνου μὲν ἀποστῆναι, συμμαχεῖν δ᾽ αὐτῷ γνησίως. Haec — 
gesta sunt archonte Athenis Praxibulo a. 845,4. a. Chr. XIX, 68, ὅ: Ασανὸρος | 


δὲ χαὶ Πρεπέλαος ἀφηγοῦντο μὲν τῆς ὑπὸ Κασσάνδρου (archonte Nicodoro, a. 3414/3 i 


a. Chr. πεμφϑείσης δυνάμεως εἰς τὴν Καρίαν. XX, 102, 1: Δημήτριος εἶχε 


5] Antigoni epistula ad Scepsios a. 341 a. Chr. 17 


ὁρῶντές τινα : ὧν ἠξίου] Κάσσανδρος ἐργωδέστερα ὄντα : ἐπεὶ 
15 τὰ .[ [π]ερὶ τοὺς “Ἕλληνας συνωμολογεῖτο; ἀναγ [χ]αῖον ὥιμεϑα 
εἶναι παριδεῖν : ἵνα τοῦϑ τὰ ὅλα συντελεσϑῆναι τὴν ταχίστην 19 : 
ἐπεὶ πρὸ | πολλοῦ γ᾽ ἂν ἐποιησάμεϑα ἅπαντα διοιχῆσα[ι] | τοῖς 
Ἕλλησιν χαϑὰ προειλόμεϑα [:]] διὰ τὸ δὲ | μαχρότερον τοῦτο 
20 γίνεσϑαι: ἐν δὲ τῶι χρονίζειν ἐνίοτε πολλὰ χαὶ παράλογα 
συμβαίνειν : φιλοτιμεῖσθαι δὲ ἐφ᾽ ἡμῶν τὰ πρὸς το[ὺὑς] [Ελλη- 
vae συντελεσϑῆναι ὥιμεϑα δεῖν μηδὲ | μιχρὰ χινδυνεῦσαι τὰ 
: ὅλα μὴ διοικηϑῆναι. | ὅσην δὲ σπουδὴν πεποήμεϑα περὶ ταῦτα, 
25 φανερὸν οἶμαι ἔσεσϑαι xat ὑμῖν xal τοῖς ἄλλοις | ἅπασιν ἐξ αὐ- 
τῶν τῶν διοιχημένων 11 : ὄντων δ᾽ [ἡ] μὴν τῶν πρὸς Κάσσανδρον 
xai Λυσίμαχον συντετελεσμένων : πρὸς (8)12 Πρεπέλαον ἔπεμψαν 


πρόϑεσιν πρὸς μὲν τοὺς περὶ Κάσσανδρον διαπολεμεῖν, τοὺς δ᾽ “Ἕλληνας ἐλευϑε- 
ροῦν, «ol πρῶτον τὰ χατὰ τὴν Ελλάδα διοιχεῖν, ἅμα μὲν νομίζων δόξαν οἴσειν 
αὐτῷ μεγάλην τὴν τῶν “Ἑλλήνων αὐτονομίαν, ἅμα δὲ καὶ τοὺς περὶ Πρεπέλαον 
ἡγεμόνας τοῦ Κασσάνδρου πρότερον συντρῖψαι χαὶ τότε προάγειν ἐπ᾿ αὐτὴν τὴν 
ἡγεμονίαν ἢ ἐπ᾽ αὐτὸν πορεύοιτο τὸν Κάσσανδρον. 103,4: ὁ δὲ Δημήτριος διοι- 
χῆσας τὰ περὶ τοὺς Σιχυωνίους ἀνέζευξε μετὰ πάσης τῆς δυνάμεως ἐπὶ τὴν Kó- 
ρινϑον, ἣν ἐφρούρει Πρεπέλαος Κασσάνδρου στρατηγός. ὃ. 4: xai Πρεπέλαος μὲν 
αἰσχρῶς &x τῆς Kopivüou πρὸς Κάσσανδρον ἀπεχώρησε. Haec spectant ad 
annum Leostrati archontis, 303/2 a. Chr. Paullo post apud Lysimachum eum 
videmus militantem anno 302/14 a. Chr. et res in Aeolide et Ionia ex parte 
quidem prospere gerentem (cf. n. 92. Syll? 486, 4 cum not. 4. Diodor. XX, 
107, 4), Sed iam antea, cum etiamtum apud Cassandrum versaretur, Lysi- 
.. machum illius socium fidei et sollertiae eius multum tribuisse ex communi 
ἢ utriusque legatione a Prepelao gesta (infra v. 28) colligitur. 8 Homo ce- 
| teroqui ignotus, sed utique distinguendus, ut monuit Koehler, ab eo quem 
[E infra habes v. 47. De eis quae inde ab hoc loco narrantur cf. Diodor. 
([ XIX, 405, 4: ἐπὶ ἄρχοντος δ᾽ ᾿Αϑήνησι Σιμωνίδου (anno 8110 a. Chr. — οἱ 
| peo Κάσσανδρον χαὶ Πτολεμαῖον καὶ Λυσίμαχον διαλύσεις ἐποιήσαντο πρὸς Ἀν- 
Π τίγονον καὶ συνϑήχας ἔγραψαν. ἐν δὲ ταύταις T» Κάσσανδρον μὲν εἶναι στρατη- 
᾿γὸν τῆς Εὐρώπης, μέχρι ἂν Ἀλέξανδρος ὁ ἐκ ἱΡωξάνης εἰς ἡλικίαν ἔλϑῃ, καὶ 
Λυσίμαχον μὸν τῆς Θράχης Ἐυῤίθδευν, Πτολεμαῖον δὲ τῆς Αἰγύπτου χαὶ τῶν συ 
|. νοριζουσῶν ταύτῃ πόλεων χατά τε τὴν Λιβύην καὶ τὴν Ἀραβίαν, Ἀντίγονον δὲ 
ἵ' ᾿ἀφηγεῖσϑαι τῆς Ἀσίας πάσης, τοὺς δ᾽ “Ἑλληνας αὐτονόμους εἶναι. De condicio- 
| "nibus pacis, praeter libertatem civitatium Graecarum, in hac epistula nihil 
legitur, reliqua Diodori narratio ea partim confirmatur, partim suppletur. 
Munro. 9 Singulari structura hic ἵνα ad exemplum adverbii ἕνεχα cum 
genetivo infinitivi coniungitur. Errorem lapicidae subesse non putaverim. 
40 Hic et in proximis Antigonum se excusare quod non omnia impetra- 
, verit a reliquiis principibus quae se perfecturum promisisset Graecis, hos 
(ipsos vero de ea re consolari apparet; sed ad quasnam condiciones pacis 
. hoc spectet obscurum est. 41 Cf. n. 83. 4265, 12 Supplevi. De eodem 


i Dittenberger, Orientis Gr. inscr. 1. 2 


18 L Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [5— 


30 αὐϊτοχράτορα : ἀπέστειλεν [Πτολεμαῖος πρὸς ἡμᾶς πρέσβεις, ἀξιῶν 
χαὶ τὰ πρὸς αὑτὸν διαλυίϑῆναι χαὶ εἰς τὴν αὐτὴν ὁμολογίαν 
γραφῆναι" | [ἡ]με(ῆς 13. δὲ οὐ μιχρὸν μὲν ἑ[ω]ρῶμεν τὸ μεταδιυ- 
δόϊναν φιλ]οτιμίας ó[z]ép ἧς πράγματα οὐχ ὀλίγα | ἐσχίήχαμεν 

35 χ]α [ἢ] χρήματα πολλὰ ἀνηλώχαμείν,] | x«l τα[ῦτ]α τῶν πρὸς 
Κά[σ]σανδρον χαὶ Λυσίίμα]χον ἡμῖν διωιχημένων : xai εὐχερε- 
σ[τέρας] οὔσης τῆς λοιπῆς π]ραγματείας : οὐ μὴν ἀλλὰ | διὰ 
τὸ ὑπολαμβάνειν xal τῶν πρὸς τοῦτον | συντελεσϑέ[ν]των : τὰ 

40 πρὸς Πολυπέρχοντα 14 | ϑᾶσσον ἂν διοιχηϑῆναι, μηϑενὸς αὐτῶι 
συνορχοῦντος 15 : x«l διὰ τὴν οἰχειότητα τὴν ὑπάρχουσαν ἡμῖν 
πρὸς αὐτόν : ἅμα δὲ χαὶ ὑμᾶς ὁρῶντες χα[ὶ] τοὺς ἄλλους συμ- 
μάχους ἐνοχλουμένους ὑπό τε τῆς στρατείας xai τῶν δαπανη- 

45 μάτων : ὥιμεϑα χαλῶς ἔχειν συνχωρῇσαι xai | τὰς δ]ιαλ[ύσΊεις 
ποήσασϑαι xai πρὸς τοῦτον 16, | σΓυνο]μολογησόμενον δὲ ἀπεστεί- 
λαμεν ᾿Αρισίτό[δ]ημον xai Αἰσχύλον xal Ἡγησίαν : οὗτοί | τε δὴ 

50 παρεγένοντο λαβόντες τὰ πιστὰ xal οἱ [παρὰ Πτολεμαίου οἱ 
περὶ ᾿Αριστόβουλον 17 ἤλ|ϑον ληψόμενοι παρ ἡμῶν : ἴστε οὖν 
συντετεϊλεσμένας τὰς διαλύσεις xol τὴν εἰρήνην γεγενημένην : 
γεγράφαμεν δὲ ἐν τῆι ὁμολογίαι | ὀμόσαι τοὺς “Ἕλληνας πάντας 

55 συνδιαφυλάσίσειν ἀλλήλοις τὴν ἐλευϑερίαν xal τὴν αὐτ[ο]ν]ομίαν, 
ὑπολαμβάνοντες ἐφ᾽ ἡμῶν μὲν ὅσα ἀν [ϑ]ρωπίνωι λογισμῶι δια- 


supplemento etiam Mahaffy cogitaverat, sed is maluit restituere πρὸς Ilpe- 
πέλαον, (ὃν) ἔπεμψαν abroxpdropa. Concedendum est, sic etiam facilius ori- 
ginem erroris explicari; sed male habere mihi videntur πρὸς Κάσσανδρον 
x«i Λυσίμαχον et πρὸς Πρεπέλαον sic ἐκ παραλλήλου posita in eodem enun- 
fiato, cum tamen ratio quae huic et illis cum eo negotio intercedit, diversa 
sit. Si id voluisset Antigonus, διὰ Πρεπελάου potius scripturum fuisse puta- 
verim. πρὸς [ὃ] Koehler. 13 . MEHZAE lapis; emendavit Munro. 14 De 
nominis scriptura cf. n. 44, 15 Quid sententia postulet apparet, nempe 
Polyperconta facilius in gratiam cum reliquis reduci posse, si nemo iam ab 


eius partibus stet. Iam cum QOPKOYNTO: in lapide agnoverit Munro, - 


nolui hoc mutare. Etenim cum omnia foedera iureiurando sancire mos 
fuerit, verbum συνορχεῖν legitime a cóvopxog derivatum pro συμμαχεῖν ali- 


quando usurpari potuisse non est quod praefracte negetur. Adde quod j ] 


nulla praesto est probabilis emendatio. Nam συνοιχεῖν a sententia omnino 


alienum, συνδιχεῖν vero a re iudiciali ad aliud plane genus translatum vix . 

minus durum videbitur quam συνορχεῖν. 16 Ptolemaeum, non Polyper- E 
conta intellegi vix est quod moneam. 17 Cogitaveris de Aristobulo Cas- 
sandrensi Alexandri Magni rerum gestarum scriptore, de quo cf. E. Schwartz | 
ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie II 4 p.911. Sed tam frequens est no- .: 


men et tam manca de illius rebus memoria ut nihil certi pronuntiare liceat. - 


6] Antigoni epistula. Scepsiorum decretum. 19 


φυλάσσεσϑαι ἂν τα[ῦὔτ]α : εἰς δὲ τὸν λοιπὸν χρόνον &vópxov 
60 γενοϊμένων τῶν τε ἱξλλήνων πάντων χαὶ τῶν ἐν τοῖς | [π]ράγ- 
μασιν ὄντων μᾶλλον ἂν xal ἀσφαλέστε[[ρ]ον διαμένειν τοῖς 
Ἕλλησιν τὴν ἐλευϑερίαν. | [χ]αὶ τὸ συνδιαφυλάξειν δὲ προσομ- 
γύναι ἃ ἡ [μ]εῖς ὡμολογήχαμεν πρὸς ἀλλήλους : οὐχ ἄδοϊξον 
65 οὐδὲ ἀσύμφορον τοῖς “λλησιν ἑωρῶμεν | ὄν : χαλῶς δή μοι 
M" y ^ , y 
δοχεῖ ἔχειν ὀμόσαι ὑμᾶς | τὸν Opxov ὃν ἀφεστάλχαμεν 18, πει- 
Y Y 5 bu » - 
ρασόμεϑα δὲ | xal εἰς τὸ λοιπόν, ὅτι ἂν ἔχωμεν τῶν συμφε!- 
τ κεν Y ῳ » σ / CON 
ρόντων xal ὑμῖν xai τοῖς ἄλλοις “Ελλησιν παϊρασχευάζειν : ὑπὲρ 
70 δὴ τούτων xal γράψαι μοι {|ἐδόχει xal ἀποστεῖλαι " Axtov. τὸν 
διαλεξόμεννον : φέρει δὲ ὑμῖν xat τῆς ὁμολογίας ἧς πεποήμεϑα 
χαὶ τοῦ ὅρχου ἀντίγραφα : ἔρρωσϑε. 


18 Cf. n. 64. 


6 Tabula marmorea omnibus nominibus plane gemina illius 
n. 9, cum qua una inventa est inter rudera antiqui Scepsiorum 
oppidi. Ed. I. A. ἢ, Munro Journal of Hell. stud. XIX (1899) 
p. 332 B. 


[----------- ἀφέσταλχεν] | " Axtov! [:] ὃς [ὑπάρχει τῆι πόλει 
ἡμῶν εἰς τὸ | x]àv? εὔνους xoi [τὴν πρ]ο[ϑυμίαν ἀεὶ διαφυ]:- 
λάσσων διατελεῖ, xal ἀ[ξιοῖ] αὐτῶι ἐμφα [ν]((ζ)ειν 8 ὧν ἂν δέηται 
5 ἡ πόλις : ἀφέσταλχ[ε “4 | 0] x«l τὰς ὁμολογίας τὰς πρὸς Kac- 
σαν]δρον xoi Πτολεμαῖον xal Λυσίμαχον αὐϊτῶι γεγενημένας xal 
τῶν ὅρχων ἀντίγραφα : x«t περὶ τῆς τῶν ᾿Ελλήνων εἰρήνης | xoi 
10 αὐτονομίας τὰ πεπραγμένα : δεδόϊ[χ]ϑαι τῶν δήμωι" ἐπειδὴ 
᾿Αντίγονος τῆι τε | [π]όλει καὶ τοῖς ἄλλοις “Ἑλλησιν μεγάλων | 
ἀγαϑῶν αἴτιος γεγένηται : ἐπαινέσαι [ μὲν Ἀντίγονον χαὶ συνησ- 
15 ϑῆναι αὐτῶι | ἐπὶ τοῖς πεπραγμένοις : συνησϑῆναι δὲ | τὴν πόλιν 
xal τοῖς “Ἕλλησιν ὅτι ἐλεύϑε[[ρ]οι xal αὐτόνομοι ὄντες ἐν εἰρήνηι | 
[εἰς] τὸ λοιπὸν διάξουσιν : ὅπως δ᾽ ἂν ᾿Αντίϊγονος τιμηϑῆι κατα- 


ES 


s peer RM ORC ca LT 


Litteratura eadem ac n. 5. Hic quoque in universum quidem litterae 
στοιγηδόν adornatae, sed is ordo multo frequentius neglegitur quam illic. 
4 Cf. n. 5, 70. 2 Supplevi. ὃς [πρότερόν ve ἦν τῆι πόλει περὶ | π]ᾶν εὔνους 
Munro. Sed huic πρότερον τε non satis accurate respondet alterum enun- 
tiati membrum. 3 IZEIN lapis, emendavit et supplevit Munro. 4 Cf. 
n. 5, 66. 944, 44. 920, 5. 265, 11. 319, 6. Syll.2 490,44. 250, 5. 259, 5. 263, 2. 
E. Schweizer Grammatik der pergamenischen Inschriften p. 119. 

9* 


20 IL Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [6— 


20 ξίως τῶμ, πεπραγμέϊνων : xal ὁ δῆμος φαίνηται χάριν ἀποδιδοὺς 
ὧν προείληφεν ἀγαϑῶνδὅ : ἀφορίσαι | αὐτῶι τέμενος xal βωμὸν 
ποῆσαι xal ἄγαλμα | στῆσαι ὡς κάλλιστον : τὴν δὲ ϑυσίαν χα[ἱ] | 
τὸν ἀγῶνα xal τὴν στεφανηφορίαν χαὶ | τὴν λοιπὴν παν[ἠγυριν 

25 γίνεσϑαι αὐτῶν | χαϑ' ἕκαστον ἔτίος, χα]ϑάπερ xal πρότεροϊν] | 
συνετελεῖτο. [στεφα]νῶσαι δὲ αὐτὸν χρυϊσῶν στεφάνων [ἀπὸ 
στατήρ]ων χρυσῶν éxa|vóv : στεφανῶσαι] δὲ χαὶ [Δημήτριον 

30 xai Φίλιππον 8, ἑχάτερον χρυσοῖς πεν]τήχοντα || ἀναγγεῖλαι δὲ 
τοὺς στεφάν[ους τῶ]. ἀγῶνι] | àv τῆν πανηγύρει : ϑῦσαι δὲ xal 
[εὐϊαγγέϊλια τὴν πόλιν ἐπὶ τοῖς ὑπ ᾿Αντιγόν[ου] | ἀφεσταλ- 
μένοις :] στεφανηφορῆσαι ὃ[ἐ] | xal τοὺς πολίτα[ς] πάντας : τὸ 

35 δὲ ἀνάλωμα δοῦναι τὸ εἰς τ]αῦτα τὸν ταμίαν. πέμψαι δὲ xal 
αὐ[τ]ῶι ξένια : τὰς δὲ ὁμολογίας xal τὰς ἐπ[ιϊστολὰς τὰς παρ᾽ 


5 Quod tot tantisque honoribus Scepsii extollunt Antigonum id non 
mera adulatione et simulatione, sed ex parte quidem sincero gaudio factum 
videtur, quia persuasum habebant illa de libertate civitatum Graecarum 
pactione sibi securitatem praestari, ne quando patriae urbis autonomia 
sublata alio migrare cogerentur, ut tum haud raro fiebat (cf. Syll? 477). 
Quae spes tamen eos fefellit. Nam ipse Antigonus cum Antigoneam Troadis 
conderet, illos quoque novo oppido attribuit; at Lysimachus cum urbem 
Alexandriae nomine imposito instauraret, Scepsiis patriam reddidit. Cf. 
Strabo XIII, 4, 52 p. 607 Cas.: εἴτ᾽ εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν συνεπόλισε τοὺς Σχη- 
ψίους Ἀντίγονος, εἴτ᾽ ἀπέλυσε Λυσίμαχος καὶ ἐπανῆλθον εἰς τὴν οἰχείαν. Munro. 
6 Cf. v. 33. 84, Ceterum Koehler Sitzungsber. der Ak. zu Berlin 1904 
n. XLIII p. 4067 recte monet, hoc decreto divinos honores tribui Antigono 
pro heroicis (ducta, ἀγών, στεφανηφορία, πανήγυρις) quibus eum iam ante 
affecissent; cuius mutationis in cultu successorum Alexandri etiam alia 
exempla occurrere, qua de re provocat ad E. Kornemanni disputationem 
(Beitr. zur alten Geschichte 1 p. 54 sqq.). 7 Demetrius Poliorcetes Anti- 
goni filius natu maior. 8 Philippus Antigoni filius natu minor (Plutarch. 
Demetr. 1) avi paterni (Arrian. I, 29, 3) nomen gerens, quem Diodorus XX, 19, 5 
archonte Athenis Hieromnemone (a. 810,9 a. Chr. n., annuo fere spatio post 
huius tituli tempus, a patre cum exercitu contra Phoenicem ducem mili- 
tum Polemaei (cf. Syll? 1842, qui ad Cassandrum defecerat, in regionem 
Hellespontiacam missum narrat. Mortuus est ante patrem et fratrem maio- 
rem Coroebo archonte (anno 306/5 a. Chr). Nam quod apud Diodorum 
XX, 73, 4 traditur ἐπὶ δὲ τούτων ᾿Αντίγονος ὁ βασιλεύς, τελευτήσαντος αὐτῷ τοῦ 
νεωτέρου τῶν υἱῶν Φοίνικος, τοῦτον μὲν βασιλικῶς ἔϑαψε, id non recte se ha- 
bere, sed Φοίνιχος pro Φιλίππου sive scriptoris sive librariorum errore scrip- 
tum esse perspexit Droysen Gesch. des Hellenismus II 2 p. 145 not. 4. Qui 
quod ex comparativo νεωτέρῳ itemque ex Plutarchi narratione Demetr. 2 
collegit, duos modo Antigono filios fuisse, Demetrium et Philippum, id hoc 
plebisciti Scepsii loco insigniter confirmatur. 


1 1] Scepsiorum decretum. Iudicia Cumana.  - 91 


᾿Αντιγόϊνου : καὶ τοὺς ὅρκους οὗς ἀπέστειλεν | ἀναγράψαι εἰς 
40 [σἸτήλην χαϑάπερ ᾿Αντίγοϊνος ἐφέστειλείνϑ, χ]αὶ ϑεῖναι εἰς τὸ 
ἱερὸν | τῆς ᾿Αϑηνᾶς 10 : ἐπ[ιμελη]ϑῆναι δὲ τὸν γραμ)ματέα : 
δοῦναι [δὲ] χαὶ εἰς ταῦτα τὸ ἀνάλωμα τὸν ταμίαν : [ὀμόσα]ι 
45 δὲ τοὺς πολίτας | πάντας τὸν Op[xov τὸν ἀφεσ]ταλμένον χα ϑάπερ 
᾿Αντί[γονος ἐφέστειλεν :] τοὺς δὲ | ἡιρημέϊνους -------------- 


9 Cave hane aspirationem confuderis cum ea quae in perfecto ἀφέ- 
σταλχα, ἀφέσταλμαι occurrit. Eam enim legitimam esse et frequentia usus 
et ratio originis docet, siquidem spiritus illic ex c natus est non minus 
quam in ἵστημι, ἕστηχα. Quod contra in augmentum syllabicum aoristi 
aspiratio ex illis perfecti formis non transfertur nisi perraro et mero errore, 
veluto ὑφέστη habes Syll? 414,6. Eadem ratione ex praesenti ἐφοράω, χαῦ- 
opáe aspiratio permanavit in aoristum. Cf. Oxyrhynchus papyri I p. 100 
n. XLIV,42. p.109 n. LL, 7. p. 414 n. LIIT, 7. 9. Berl. gr. Urk. II p. 812 n. 647,6, 
ubi legitur ἐφ(ε)ῖδον, ἐφιδεῖν, ἐφιδόντα. 10 In arce Scepsiorum Minervae 
templum fuit iam quarto a. Chr. n. saeculo ineunte; cf. Xenophon. Hellen. 
III, 4, 24: ὁ δὲ Δερχυλίδας ϑύσας τῇ ᾿Αϑηνᾷ ἐν τῇ τῶν Σχηψίων ἀχροπόλει τοὺς 
μὲν τοῦ Μειδίου φρουροὺς ἐξήγαγε, παραδοὺς δὲ τοῖς πολίταις τὴν πόλιν χαὶ 
παραχελευσάμενος ὥσπερ Ἐλληνας χαὶ ἐλευϑέρους χρὴ οὕτω πολιτεύειν ἐξελθὼν 
ἡγεῖτο ἐπὶ τὴν Τ᾿ έργιϑα. Munro. 


4 Marmor fractum infra et a dextra, inventum inter rudera 
Cumarum Aeolidis. Edd. S. Reinach Revue archóol. Troisiéme 
sér. VI (1885) p. 95. ἢ. Meister Berl. philol. Wochenschr. 1886 
p. 483 (Reinach Rev. arch. Tr. sér. VIII 4886 p. 91. Ch. Michel 
Recueil d'inscr. Gr. p. 379 n. 540). Ectypi chartacei a Reinachio 
iransmissi ope emendavit et supplevit A. Wilhelm Jahreshefte des 
Osterr. arch. Instituts III (1900) p. 53 n. XV. Cf. quae adnotavit 
idem Arch.-epigr. Mitth. aus Oesterreich XX (1897) p.58 et W. Hüner- 
wadel Forschungen zur Gesch. des Kónigs Lysimachos p. 113. 


ds 2s x 


"E8ofe τῷ δάμῳ: ἐπείδη τὸ διχαστήριον παργενόμείνον] | à 
Μαγνησίας χατὰ τὸ διάγραμμα τὸ ᾿Αντιγόνω | ἐπὶ ταὶς δίχαις 


ctu Panini nece εν ὁ dec m 


b ταὶς ἰδίαις ἐγδεδίχαχε παίσαι[ς] | αὐ(ϑ)ιτελέας 1 ἀνερ[ιϑ]εύτως ? 
Ji [ἀνεπιτιμάτ]ως ὃ, ἐπαινέσαι | --------------- ] 

m 

"T 

||... Littere volgares praeter 2£. — ! AYO!TEAEAR in lapide est, at 
i" αὐοιτελῆς, quod Meistero placuit, nihili vocabulum esse recte iudicavit 


Ed 


EUM, Ames 


22 Ι, Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [1— 


Wilhelm et lenissima mutatione restituit vocem, quae etsi ne ipsa quidem 
alibi legitur, tamen et simillimo αὐϑιγενῆς defenditur et notionem huic loco 
aptissimam habet. Omnes enim lites Cumis diiudicatas, nullam alio avocatam 
esse indicat. Cf. Syll? 727. 2 ANEP.CEYTOS distincte in ectypo agno- 
vit Wilhelm ideoque vocem restituit quae iudicium non corruptum signi- 
ficat, quam eandem sine dubio recte supplevit in titulo Pergameno Alterth. 
von Pergamon VII, 2 p. 485 n. 253, 8 et alia huius vocabuli exempla attulit 
Bechtel Inschr. d. ion. Dial. n. 1745, 25. Lebas-Waddington Inscr. ΠῚ, 407, 5. 
408, 7. C.IL. G. 2671, 45. Syll? 477, 45. Praeterea cf. Syll? 462, 26: οὐδὲ 
δίχαν ἐπαξέω ξενιχὰν τῶν πολιτᾶν οὐδενὶ ἐριϑεοτάν. 3 Supplevi sententias 
iudiceum indicari ratus quae nulli reprehensioni obnoxiae sint. Sed id 
certum non esse probe scio. 


8 Lapides duo quadrati eiusdem figurae, marmoris fusci. Alter 
A et in fronte (v) et in latere dextro (c) et in tergo (d) inscriptus 
est, alterius (B) unum dextrum latus (b) scripturam habet. Illum 
Eresi in ecclesia Beatae Virginis στὰ Χλιαρά vidit Newton, in 
ecclesia S. Irenes Conze, hunc ad eeelesiam Christi H. Kiepert. 
Nunc uterque in schola Graeca oppidi asservatur. — 5 edd. Boeckh 
C. I. G. II Add. p. 1023 n. 2166 b. Α. Conze Reisen auf der Insel 
Lesbos p. 29, «cd idem tab. XIL Totum monumentum primus 
composuit H. Sauppe Gótt. gel. Anz. 1863 p. 359. Commentariolum 
de duabus inscriptionibus Lesbiacis, Gottingae 1870 (A. Kirchhoff 
ap. Droysen Gesch. des Hellenismus II 2 p. 363 sqq. FF. Bechtel ap. 
Collitz Gr. Dialektinschriften I p. 103 n. 2841. P. Cauer Delectus 
Inscr. Gr. ed. 2 p. 270 n. 430). E. L. Hicks Manual of Greek hist. 
inscr. p. 208 n. 125 ex ectypis duobus a Newtono confectis. Ex 
eisdem O. Hoffmann die gr. Dialekte II p. 76 n. 449. (Ch. Michel 
Recueil d'inscr. Gr. p. 275 n. 358.) Ex ipso lapide, inspectis etiam 
ectypis Newtonianis, W. R. Paton Inscr. ins. mar. Aeg. Il p. 111 
n. 526, qui tam aecuratum et plenum proposuit tituli exemplum, 
ut priorum discrepantes lectiones enotare magna ex parte super- 
vacaneum sit. Cf. quae de titulo exposuerunt I. G. Droysen Gesch. 
des Hellenismus 1, 1 p. 198. 202. 272. 'W. Wald Additamenta ad 
dialectum et Lesbiorum et Thessalorum cognoscendam, Berolini 
1870 p. & sqq. Β΄. Bechtel ap. Bezzenberger Beitr. V p. 138 sqq. 
W. Hünerwadel Forschungen zur Geschichte des Kónigs Lysimachos 
p. 144 not. 3. 


Litterae Ionicae volgares praeter Ξ et OOQO minore modulo exaratas, 
adornatae στοιχηδὸν sed ita ut ordines non ubique accurate serventur. Apparet 


— - - T MM EN "^ 
pSDIIUISRGSRERC M Mauer aine 


—" 


“ὌΝ 


E 

A. 
/ 
4 


yr Or 


8] Iudicia Cumana.  Eresiorum tyranni. 23 


a 
I [---------- πολ]ιορχήϑείντας 1, | x&v ve? ἀϊχ[ρ]όπολιν [&]vorxo- 


septem in hoc lapide coniuncta esse documenta, scripta illa quidem diver- 
sis temporibus, sed omnia ad causam tyrannorum Eresiorum spectantia. 
I v. 4—32 Decretum de Agonippo qui tyrannus fuerat iudicando et ipsum 
iudicium. II v. 33—44 Decretum de priorum tyrannorum filiis nepoti- 
busque. IIl v. 42—74 Decretum de Eurysilao qui tyrannus fuerat iudi- 
cando, cui sine dubio sub finem, ubi mutilum est, ipsum iudicium subscriptum 
fuit ut illi alteri I v. 30— 32. IV v. 75—94 Formula iurisiurandi iudicum ; 
haec sine dubio ad Eurysilai aut fortasse ad huius simul et Agonippi iudicium 
spectabat, sed tamen separatim scripta fuisse videtur, ut non finem decreti 
n. III hic agnoscere liceat, quia sic desideraretur ipsum de Eurysilao iudicium, 
quod tamen non minus huic lapidi incidendum fuisse quam illud de Ago- 
nippo sponte patet. V v. 95—102 Rescriptum Philippi Arrhidaei regis. 
VI v.103—120 Epistula Antigoni regis. VII v. 421—456 Decretum Ere- 
siorum de omnibus priorum tyrannorum posteris non restituendis in in- 
legrum, sed lege quae eis perpetuum exilium irrogabat conservanda. De 
harum litterarum aetatibus cf. not. 4. 46. 26. 34. 35. 4| De urbe anno 
333 a. Chr. ἃ Memnone Rhodio Persarum duce obsessa summa cum pro- 
babilitate haec interpretatur Kirchhoff, ideoque in priore parte deleta de eis 
quae anno 334 proelii ad Granicum commissi tempore Eresi gesta essent 
expositum fuisse conicit. Fortasse tum Eurysilaum tyrannum fuisse, quo 
post Alexandri victoriam pulso brevi post Persarum opibus adiutum Ago- 
nippum rerum potitum esse. At ille etiam decretum III ad Agonippum 
referebat. Quod quoniam illie Eurysilai potius iudicium haberi demonstra- 
tum est (not. 26), accuratissima criminum quae illic v. 43—56 et hic v. 7—13 
enumerantur consensio dubitari non sinit, quin Agonippus et Eurysilaus non 
deinceps, sed una reipublicae gubernacula tenuerint; quod eo minus impro- 
babile erit, si eos fratres fuisse statuemus, ut Hermona Heraeum Apollo- 
dorum priores tyrannos (not. 418). Expulsi videntur fere 333 a. Chr. cuius 
rei mentionem facit Dem. XVII, 7: ἀλλὰ γὰρ εἴποιεν ἂν οἱ τυραννίζοντες οὗτοι, 
ὅτι πρὶν τὰς συνθϑήχας γενέσθαι ἐτυράννουν Μεσσηνίων οἱ Φιλιάδου παῖδες διὸ 
χοὶ χοατάγειν τὸν Ἀλέξανδρον αὐτούς. ἀλλὰ καταγέλαστος ὁ λόγος, τοὺς μὲν ἐκ 
Λέσβου τυράννους, οἷον ἐξ Ἀντίσσης x«i 'Epécou, ἐχβαλεῖν ὡς ἀδιχήματος ὄντος, 
οὐ πολιτεύματος, τοὺς πρὸ τῶν ὁμολογιῶν τυραννήσαντας, ἐν δὲ Μεσσήνῃ μηδὲν 
οἴεσθαι διαφέρειν, τῆς αὐτῆς δυσχερείας ὑπαρχούσης. Quo loco quod Alexander 
ipse expulisse dicitur tyrannos, nihil offensionis habet, siquidem de utroque 
homine ille iudicium civibus permisit (v. 59. 126), id quod eum etiam alibi 
fecisse refert Arrianus III, 2, 7: Ἀλέξανδρος δὲ τοὺς τυράννους μὲν τοὺς ἐχ τῶν 
πόλεων ἐς τὰς πόλεις πέμπει, χρήσασθαι ὅπως ἐθέλοιεν. Nam quod decretum I 
ab Eresiis non iussu ac permissu regis, sed sua sponte factum statuit K., 
id cohaeret cum opinione de iterato Agonippi iudicio (not. 26). Ceterum 
quinam potissimum casus participii aoristi passivi hic scriptus fuerit, in 
medio relinquendum est. 2 Priorum supplementa quia lectionibus minus 
reclis nituntur praetermitto. Paton vero cum scriberet πολ]ιορχήϑεϊντας | ic 


24 I Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi, [8 


[o]óp[n]os ? x«l τοὶϊς ποϊλίτα]ις δισμυρίοις στάτηρας εἰσέπραξε 
5 [xal | vol]; "EAAavac ἐλαΐζετ[ο] xal vole βώμοις ἀ[νέϊσ]χαψε τῶ 
Δίος τῶ [Φ]ιλιππί[ω], καὶ πόλεμον ἐξε[νι[χ]άμενος πρὸς ᾿Αλέξαν- 
ὃρον xal τοὶς EAAavac | τοὶς μὲν πολίταις παρελόμενος τὰ ὄπλα 
ἐξειχλάϊσε ἐχ τᾶς πόλιος [πα]νδάμι, ταὶς δὲ γύνα[ιϊϊκας xal ταὶς 
10 ϑυγάτερας συλλάβων xol ἔρξα[ις] | ἐν τᾶ ἀχροπόλι τρισχιλίοις 
xai διαχοσίο[ις] | στάτηρας εἰσέπραξε, τὰν δὲ πόλιν χαὶ τὰ 
ἴρ[α] | διαρπάσαιςδ μετὰ τῶν [λα]ΐσταν ἐνέπρησε xa[i] [σ[υ]γ- 
χατέχαυσε σώματα [τῶν] πολίταν, xol τὸ τ[ε]λεύταιον ἀφιχόμενος 
15 πρὸς ᾿Αλέξανδρον χατ[ε]] ψεύδετο xal διέβαλλε τοὶς πολίταις " 
χρῖναϊν | μ]ὲν αὖτον χρύπται ψάφιγγιδ ὀμόσσαντας περί | 
ϑ]ανάτω᾽ αἱ δέ χε χαταψαφίσϑη ϑάνατος, ἀντιτ[ι]}μασαμζένω 
᾿Αγωνίππω 7 δευτέραν διαφόρανβϑ | ποήσασϑαι, τίνα τρόϊπο]ν 


cà» ἀϊἸχ[ρ]όπολιν [ἀΪ]νοιχο[δ]όμνησε, verbo ἀνοιχοδομεῖν vim plane inauditam 
tribuisse videtur. Nam quid est ἀνοιχοδομεῖν τινα εἰς τὴν ἀκρόπολιν Quare 
praetuli supplementum quo participium illud ad protasin deletam refertur, 
apodosis vero de arce restituta intellegitur; quae quam per occasionem 
deleta fuerit ignoramus, sed proclivis est coniectura id factum esse cum 
priores tyranni imperio exuerentur. 3 Cf. διοιχημένων in titulo tempore 
suppari n. 5, 26. Alia augmenti temporalis in hae diphthongo neglecti ex- 
empla praebent E. Schweizer Grammatik der pergamen. Inschr. p.472 et 
K. Meisterhans Grammatik der attischen Inschr. ed. 3 cur. E. Schwyzer p. 172 
not. 4433. 4^ Sic, non ἐξενεικάμενος, scriptum fuisse spatii rationes docent. 
Quam scripturam neque in Aeolensium dialecto (cf. n. 4, 94 ἐσένιχαι. 95 ἐσίε- 
ν] χη) neque in aliis, veluti Boeotica (Syll? 420, 24 εἴνιξαν) et Ionica (Syll? 
877, 23 ἐξενιχϑεῖ) inauditam esse observavit F. Blass Mus. Rh. XXXVI p. 609. 
5 Hoc in lapide esse nunc constat cum Conzius inter ZAlIZ et €AIZ du- 
bius haeserit. 6 YAoOIZE! Hicksius Newtoni ectypis examinatis certum 
esse pronuntiavit. Sed in eisdem $Ao9IIT! potius agnoscit Hoffmann, id- 
que confirmat Paton. Vocem igitur Aeolicam ψᾶφιγξ pro ψᾶφος hic habe- 
mus plane geminam illam quidam illius λᾶιϊιγξ pro λᾶς quam legimus apud 
Homerum ε, 488: πρὸς χοτυληδονόφιν πυχιναὶ λάϊγγες ἔχονται. 0, 95: λάϊγγας 
ποτὶ χέρσον ἀποπλύνεσχε ϑάλασσα et Apollonium Rhodium I, 402 λάϊγγας ἁλὸς 
σχεδὸν ὀχλίζοντες νήεον ἐνθάδε βωμόν. IV, 4677 βαρείας ὀχλίζων λάϊγγας. Ut 
hanc vocem apud Homerum vim deminutivam habuisse, quam tamen Apol- 
lonius non iam perspexisset, recte statuitur, sic idem de illa suspiceris quia 
consentaneum est exiguos fuisse lapides quibus in suffragiis ferendis uteren- 
tur. 7 Non de poena capitali in universum, sed de genere modo mortis 
reo permissam fuisse ἀντιτίμησιν ordo verborum indicat. 8 Verbi δια- 
φέρειν usus de suffragio ferendo notus est. Cf. Herodot. IV, 438: ἦσαν δὲ 
οὗτοι οἱ διαφέροντές τε τὴν ψῆφον καὶ ἐόντες λόγου (Ὁ) πρὸς βασιλέος. Thuc. 
ΙΝ, 74, 3: ἀναγχάσαντες τὸν δῆμον Ψῆφον φανερὰν διενεγχεῖν. Nomen sic usur- 
patum alibi me legere non memini. 


8] Eresiorum tyranni. 25 


20 δεύει αὖτον ἀποθϑάϊνην᾽ αἱ δέ χε χαλλάφϑείν]τος 9 ᾿Αγωνίππω 
τᾶ δίχα | κατάγη τίς τινα τῶν ᾿Αγωνίππω 7, εἴπη 7, πρόϑη 19 | 
περὶ χαϑόδω ἢ τῶν χτημάτων ἀποδόσιος, χατάρατον ἔμμεναι 
xal αὖτον xol γένος τὸ χήνω, | [χ]αὶ τἄλλα ἔϊν]οχος ἔστω τῶ 

25 γνόμω ὡς τὰν στάλλαν [ἀνελόντα] τὰν περὶ τῶν τυράννων xal 
τῶν ἐχγ[όϊν]ων 11, ποήσασϑαι δὲ xai ἐπάραν ἐν τᾶ ἐχλησία 132 
α[ὔϊτιχ]α τῶ μὲν δικάζοντι xoi βαϑόεντι 18 cà πόλε[ι] | xal τᾷ 
δικαία εὖ ἔμμεναι, τοῖς δὲ παρὰ τὸ δίχα[ιίοἱν τὰν ψᾶφον 

ο΄ 80 φερόντεσσι τὰ ἐναντία τούτων. | ἐδικάσϑη᾽ ὀχταχόσιοι ὀγδοή- 

| χοντα τρεῖς 14" ἀπ[ὸ] | ταύταν ἀπέλυσαν ἔπτα, ai δὲ ἄλλαι 
χατεδίχασίσαν. 

II [Ἰ]γνω δᾶμ[ο]ς 156. περὶ ὧν οἱ πρέσβεες ἀπαγγέλλοισίι | ojt 

35 πρὸς ᾿Αλέξανδρον ἀποστάλεντες xal ᾿Αλέϊξανδρος τὰν διαγράφαν 

ἀπέπεμψε 16, ἀφιχομέϊνων πρὸς αὖτον τῶν πρότερον τυράννων 17 


9 Le. si condemnatus erit. Haec vocabuli χαταλαμβάνειν vis ab Athe- 
niensium sermone iudiciali aliena est sed Ionibus et ut hic videmus finiti- 
mis eorum Aeolensibus familiaris Cf. Syll? 523, 58. 546, 22. Antiph. II 
0, 9. 10. ὃ, 4. HIE q, 7. 44. ὃ, 9. IV9,8. 4,2. ὃ, 7. 9. F. Blass Att. Beredsam- 
keit I? p. 452 Anm. 6. W. Dittenberger Hermae XXXII p. 34. 10 Cf. 
n. 491, 11 Antiquiorem legem de tyrannorum eorumque subolis poenis, 
quae fortasse integro etiamtum hoc lapide primum locum supra n. I tene- 
bat, et hic et infra v. 448 innui apparet. Sane νόμος et στάλλα hic inter se 
distingui videntur; sed sine dubio tabula legem habebat, cuius pars extrema 
eis qui hanc tabulam deleret aut ea quae ibi scripta essent abrogaret gra- 
vissimas poenas minaretur. 12 Cf. n. 4?9, 43 Cf. n. 4 13, 44 Sc. 
ο΄ ψᾶφοι. Alias eiusmodi suffragiorum enumerationes vide Syll.? 344, 66. 438, 24. 
ο΄ 498, 44. 512, 83. 732, 44 et apud A. Wilhelm Arch.-epigr. Mitth. aus Oester- 
-— reich XX p. 79. 15 Eadem formula in duobus aliis decretis Aeolicis 
1 redit, Nasiotarum n. 4, 74 et Mytilenaeorum ap. O. Hoffmann Gr. Dialekte II 
ΤΡ. 62 n. 85,4. Cum constet .'N9AAM-Z in lapide esse, de Waldii supple- 
mento [ΑἸγνόδαμ[ο]ς ab Hicksio Kirchhoffioque comprobato, quod etiam aliis 
nominibus displicet, non iam est cur fusius disputetur. 16 Alexandrum 
a Kirchhoffius statuit aditum esse a priorum tyrannorum posteris fretis decreto 
|. illius quo exules omnium civitatum Graecarum in integrum restituebantur 
(Diodor. XVII, 409, 4. XVIII, 8, 4. Curtius X, 2, 4. Iustin. XIII, 5, 2. Quod 
| eum per ferias Olympiadis centesimae quartae, i.e. aestate anni 324 a. Chr. 
: a Nieanore Olympiae pronuntiatum sit, proximo temporis spatio populum 
—Eresiorum haec quae tenemus scivisse. At fieri potuisse, ut iam ante illud 
fj mpus Heroidas et Agesimenes regem adirent, nemo sanus negabit. Ac 
"re vera hoc decretum anni 333 potius quam 324 a. Chr. n. esse cum prop- 
' (der locum quem in lapide tenet probabile est, tum propter conexionem 
| quae inter Alexandri litteras de Agonippi et Eurysilai et de priorum 


26 I. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [8 


&xoy[ó]|wov Ἤρωΐδα τε τῶ Τερτιχωνείω τῶ Ἠραείω xo[t 


Α]]γησιμένεος τῶ ᾿Ἰἑρμησιδείω 18, xol ἐπαγγελλα[μέϊν]ων πρὸς 
40 ᾿Αλέξανδρον ὄτι ἔτοιμοί ἐστι 19 δίχίαν || ὀϊποσχέϑην 29 [π]ερὶ τῶν 


tyrannorum causis infra v.427—140 intercedit. Qui locus commodissime 
sic intellegitur ut in eodem regis rescripto utrumque fuisse statuatur; certe 
duas epistulas novem annorum spatio inter se distantes illic significari vix 
credibile est. Perperam utique τὰν διαγράφαν τῶ βασίλεος Ἀλεξάνδρω in hoc 
titulo de illis ipsis litteris regiis quas Nicanor recitasset intellexit Droysen 
Gesch. des Hellenismus I, 2 p. 276 not. 2; quae opinio cum huius loci tenore 
pugnat; nam hic manifesto rescriptum ad ipsos Eresios datum innuitur, 
quod illorum legati a rege rettulerint. 17 Qui ante Agonippi et Eurysilai 
dominationem aliquantisper rerum potiti erant. Donec Eresus foederi Attico 
intererat, populare imperium ibi fuisse consentanem est. Sed cum bello 
sociali (387—355 a. Chr.) defecisset, tyrannni ibi exstiterunt, de quibus hic 
dicitur. Quibus postea expulsis et libertate restituta, non magno ante 
Alexandri in Asiam transitum intervallo altera dominatio Agonippi et Eurysilai, 
quibus nullam cum illis necessitudinem intercessisse manifestum est, con- 
stituta est. Kirchhoff. 18 Ex v.135 apparet tres fuisse fratres Apollo- 
dorum, Hermona, Heraeum, qui illo priore tempore aut deinceps aut, id 
quod multo probabilius est, una imperarent. Ex eis Hermo et Heraeus quo 
tempore Alexander epistulam ad Eresios dedit etiamtum superstites erant, 
Apollodorus obierat relictis liberis. At illos, quippe qui fere triginta annis 
ante rerum potiti essent, tum senes exacta aetate fuisse vel inde perspicitur, 
quod utriusque nepos avi nomine populum Eresiorum adiit. Etenim Heroi- 
dam Heraei ex filio nepotem fuisse definite dicitur, Agesimenes quin item 
Hermonis nepos fuerit eo minus dubium est, quia illius pater item nomen 
a Mercurii dei appellatione deductum gessit. Cur ex Apollodori filiis nemo 
Eresum se contulerit latet. Nam quod Kirchhoffius coniecit eos nondum 
adulta aetate fuisse, id pro temporum et parentelae ratione admodum im- 
probabile est. Quis enim eodem tempore duorum fratrum nepotes iam 
puberes, tertii filios etiamtum infantes fuisse credet? 19 EZTI in lapide 
esse plane constat; retinuerunt Hoffmann et Paton, emendare conati sunt | 
reliqui. Ac si omnino error lapicidae statuendus esset, nullus dubitarem | 
éc(s) scribere, cum quia hoc Aeolicum esse ex Syll? 504, 4 scimus, tum 
quia sic una modo littera mutanda est, cum emendatio ε(ἰσ)ί, quae plerisque d 
editoribus placuit, duplicem errorem statuae cogat, é(v)t( vero cum dialecti : 
legibus pugnet. Sed quod O. Hoffmann die gr. Dialekte II p. 569 8 354 con- | 
iecit, Aeolenses aliquando hanc quae origine ad singularem pertinet formam | 
usu sermonis in pluralem numerum transtulisse, id mihi neutiquam in- | 
credibile videtur, et utique in re tam obscura praestat tradita servare. : 
20 Aeolice pro ὑποσχεϑῆναι. Attici sane sic activo ὑποσχεῖν utuntur, sed — 
quantopere in hoe genere dialecti varient notum est (cf. Hermae XXXII | 
p.33 5q.. Tenuis x pro aspirata y non ad neglegentiam lapicidae redire - 
videtur, sed dissimilatione nata propter proximae syllabae aspiratam; cf. 
Ἀγχιϑείδης, Ἀμπιϑάλης Syll.2 58829. 1 


— o MM TMSEUTMERNNE 


8] Eresiorum tyranni. 243 


ἐγχαλημένων ἐν τῶ δά[ίμω" | ἀγάϑα τύχα, δ]ε[δόϊχϑ[αι)] τῶ 
d δάμω 21, ἐπείδη ----- | ----- 


III [----- | παρ]ήλετο23 τὰ ὄπλ[α xol | ἐξ]εχλάϊσε ix τᾶς [πόΪλι]ος 
45 πανδάμι, ταὶς | δὲ] γύναιχας χαὶ τ[αὶς | ϑ]υγάτερας συλλάβ[ων | 
ἤ]ρξε εἰς τὰν ἀχρόπ[οίλ]ιν xal εἰσέπραξε | δισχιλίοις xal τρι[α]} 
50 χοσίοις στάτηρα(ς) 25, τὰν] | δὲ πόλιν xal τὰ ipo [διϊα]ϊρπάσαις 
55 μετὰ τῶν | [λ]αΐσταν Syr inde. | χ]αὶ y Led | σώματα 
τῶν moA(c]a[v* | χ]ρίνναι μὲν αὖτον | [χ]ρύπται Lie Ha [xa|c]à 
60 τὰν διαγράφαν τ[ῶ | β]ασίλεος Ἀλεξάνδ[ρω 325 | x]al τοὶς νόμοις" 
[αἱ δέ | χ]εὲ χαταψαφίσϑηι [χα]τ] αὔτω ϑάνατος, ἀ[ντι[τι]μασα- 
65 μένω Εὐρ[υσιϊλά]ω 25 τὰν δευτέραν [xpülo]w ποήσασϑαι διὰ | 
[χ]ειροτονίας, τίνα | [τ]ρόπον δεύει αὖτον [ἀϊπ]οϑάνην. λάβεσϑαι 
70 9[& | x]at. συναγόροις τάν] [πόλιν δέχα, οἴτινε[ς 21 ὀϊμόσσαντες 
᾿Απόλ[λω]ν]α Λύχειον ὄ[π]ν 28 σ[υναγ]ορήσοισι [τᾶ πόλι ὄπ|πω]ς 
χε δύναϊνται ----- | ---------- ] 


21 Quid decreverint Eresii, etsi reliqua pars huius populisciti intercidit, 
tamen propter titulum VII (v. 424 sqq.) dubium esse nequit. Nempe nolu- 
erunt precibus Heroidae et Agesimenis morem gerere, sed antiqua lege de 
tyrannis eorumque posteris standum iudicaverunt. 22 Cf. v. 7—43. Bis 
diversis temporibus plane eadem a duobus hominibus patrata esse omnino 
incredibile est, unde sequitur ut Agonippus et Eurysilaus una rerum potiti 
sint. 23 Consona finalis neglegentia lapicidae omissa. 24 Cf. not, 6 
Hoc quoque loco de lectione nune plane constat. 25 Cf. not. 16. Hic 
quoque litterae ab Alexandro de tyrannorum iudiciis ad Eresios datae in- 
tellegendae sunt, non illud universale de exulibus restituendis decretum, de 
quo Droysenus cogitavit. 26 EYP:..|. X9 distincte in lapide agnovit 
Paton, qua re opinio Droyseni, Kirchhoffli aliorumque, hic Agonippi nomen 
- reponendum, et I quidem ad priorem eius litem quam Eresii sua sponte ei 
-intenderint, III vero ad alteram Alexandri iussu institutam pertinere, refu- 
. tatur. Immo duos tyrannos propter scelera quae in communi dominatione 
una commisissent tamen separatim in ius vocatos esse, ut rei natura fere- 
- bat, hic videmus, neque dubium est quin ΠῚ ut I anni 333 a. Chr. sit. 
i .97 ὄ(τ)γτινες emendavit Bechtel, sed Ol in lapide esse certum est neque hic 
- titulus vestigiis volgaris sermonis caret. Cf. «pivot v. 45. 428, cum v. 56 
Bo et v. 181 ἔχριν[ν]ς sit. 28 O.A*...|. OPHZOIZI lapis ex Patonis 
testimonio, quo priorum supplendi conamina ad unum omnia refelluntur. 
: - Supplevi, sumens adverbium ὅππαι (ὅπηι) apud Aeolenses in finalem vim 

j biisse ut ὅπως apud Atticos. Nam praestare visum est futurum συναγορή- 
—9otet ad iusiurandi referre, quam οἴτινες — συναγορήσοισι coniungere. Iota 
1 , omissum legitimum est, simplex consona sane a dialecto aliena, sed vide 
"n pam inconstanter hic titulus in geminatione modo significanda modo 


pudencedtun aen 


28 I. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [8 


6 
IV75 [-------- τῷ μὲν διχ]αίω [ὑπ͵άρχο]ντι χαὶ βαϑόεν[[τι τὰ] πόλει 
80 xal τοῖς | [νόμο]ισι τὰ δίχαια εὖ | [ἔμμεϊναν χαὶ αὔτοισι 29 | 
[καὶ] ἐχγόνοισι, τῶ δὲ | [πα]ρὰ τοὶς νόμοις xo[l] | τὰ δίχαια 
85 διχαζόν,τεσσι τὰ ἐναντία. ὄϊμνυν δὲ τοὶς πολίταις] || τοὶς 
δικάζοντας" | [ Ν]αὶ διχάσσω τὰν [δίχαν | ὄ]σσα μὲν ἐν τοῖς 
90 [νόϊμ]οισι ἔνι, xàv τοὶ[ς νόϊμο]ις, τὰ δὲ ἄλλα &(x) [φιλο[π]ονίας 39 
ὡς ἄριστα χ[αὶ | δ]ικαίτατα 81, xal τιμά [σ]ω, at χε χατάγνω, 
ὄρϑω[ς] | καὶ δι(καί)ως 583, οὔτω ποήσω | ναὶ μὰ Δία xol 
" AXtoy 33, | 
V 95 Φιλίππωϑδ; 
Αἱ μὲν χατὰ τῶν φυγάδων χρίσεις αἱ χριϑε[τ]σαι ὑπὸ ᾽Αλε- 
100 ξάνδρου | χύριαι ἔστωσαν, xal | [ὧϊν χατέγνω φυγὴν φε[υγ]έ- 
τωσαμ, μὲν, ἀγώγιμοζι] | δὲ μὴ ἔστωσαν. | 


VI Πρότανις Μελίδωρος | 

105 Βασιλεὺς ᾿Αντίγονος 35 | "Epsotev τῆι βουλῆι | xal τῶι δήμωι 
χαίρειν" | παρεγένοντο πρὸς ἡμᾶς οἱ παρ᾽ ὑμῶν πρέ[σ] βεις xol 

110 διελέγοντ[ο.] | φάμενοι τὸν δῆμον | χομισάμενον τὴν παρ᾽ 
[ἡμῶν ἐπιστολήν, ἣν ἐγρ[άγψαμεν ὑπὲρ τῶν ᾿Αγωνίπ[[π]ου 

115 υἱῶν 36, ψήφισμά τε π[οήσ᾽ασϑαι, ὃ ἀνέγνωσαίν | ἡμῖν xol 
αὐτοὺς ἀπε | ------ ασσε -- | 


neglegenda versetur; v. 42. 54 διαρπάσαις. 16. 74 ὀμόσσαντα. 34 χατεδίχασσαν. — 
᾿ 86 διχάσσω. Cf. etiam not. 27. Paton ὄϊμ]α i. e. ὁμῆι, quod languidum et 


supervacaneum mihi videtur. 29 Et hic et infra v. 80. 83 numeri mutatio - 
ad meram lapicidae socordiam referenda videtur. 30 EN ....]. ONIAZ - 
lapis. 34 Fieri potest ut O errore omissum sit. Sed ne illud quidem - 


probabilitate caret, ad exemplum duplicis superlativi παλαιϊιότατος et παλαί- | 
πκατος ex διχαιότατος in illius aetatis et loci sermone factum esse διχαίτατος. | 
32 ΔΙΩΣ lapis manifesto errore. 33 Cf. n. 22932, Syll? 4611. 8373. 
34 Philippus IV Arrhidaeus (323—347 a. Chr. n... Ipsum decreti argumentum, - 
quo prioris regis iussum confirmatur, suadet üt id non multo post regni | 
initium factum statuamus. 35 Regio nomine hic usus et a. 306—304 
a. Chr. n. 36 Ipse Agonippus fere triginta annis ante supplicio affectus 
erat. Namque eum et Eurysilaum cum dominatio eorum everteretur a civibus 


comprehensos praesentes causam dixisse apparet ex v. 48 ἀντιτιμασαμένω | 


Ἀγωνίππω. v. 62 ἀντιτιμασαμένω Εὐρυσιλάω. Filii Agonippi, qui tum videntur - 
etiam impuberes fuisse, postea Antigonum regem precibus adierunt ut resti- - 
tuerentur, quos ille ut quondam Alexander fecerat ad Eresios reiecit. 


8] Eresiorum tyranni. 29 
120 ------ iu ds ναι --------- v Ἀλεξάν[δρων ἐν] τυγ[χ]ά- 
γίοντες --------- 1. ἔρρωσ([ϑε]58, | 


VII [ἜΤ ν[ω δᾶμος 89: περὶ ὧν à βό]λ[λα] προεβόλλε[υσε, ἢ ἔδοξ]ε ἢ 
[υ]ετέδίοξε τὰ βόλλα, xol οἱ] ἄνδ[ρ]ες οἱ χ[ειροτο ν]ἠ[ϑεν]τείς 
πάν]τα [τὰ γράφεντα] χατὰ τῶν τυρ[ἄν]νων [xa]t τ[ῶν ἐ]μ, πόλει 

- 138 οἰχηϑέντων 40 xal τῶν ἐχγ[ζόϊνω]ν [τῶν τούτων παρέχ]ονται 41 xoi 
ἱ ταὶς γράφαι[ς | ε]ἰσ[χομίζοισ]. εἰς τὰν ἐχλησίαν 42, ἐπείδη xal 
z[pó|:s]pov ὁ βασίλευς ᾿Αλέξανδρος διαγράφαν 485 ἀποσ᾿[τέ]λλαις 
iE π[ροσέτ]αξε [Ἐρ]εσίοις χρῖναι ὑπέρ τίς | ᾿Αγ]ωνίππω xoi 
- 180 Εὐ[ρυσ]ιλίά]ω, τί δεῖ πα[ϑ]ην αὔτοις, [ὁ | δὲ δᾶμος ἀχο]ύ[σ]αις 
τὰν] διαγράφαν διχαστήριοίν | χαϑί) σ)σα[ις “6 χ[ατὰ] τοὶς νόμοις 

ὃ Expw[v]e ᾿Αγώνι[π|π]ομ, μὲν χαὶ Εὐρυσίλ[αο]ν τε[ϑ]νάχην, τοὶς 

δὲ ἀπο[γόϊνοις] αὔτων ἐνόχοις [ἔμμε]ναι τῶ νόμω τῶ ἐν τᾶ | 

135 [στ]άλλα 456, τὰ [δ]ὲ ὑπάρχονίτα π]έπρασϑαι αὔτων χατὰ | [c]ov 
γόμον. ἐπιστέλλ[αντος] δὲ ᾿Αλεξάνδρω xal ὑπὲρ τῶν ᾿Απολλ[ο- 
δ]ωρε[ίων] παί(δων καὶ) 46 τῶν χασιγνήτων [αὔτ]ω Ἕρμωνος xal 


38 Ex hac voce F. Blass apud Bechtelium recte collegit, hic haberi finem 
eiusdem Antigoni epistulae, cuius initium in latere lapidis proximo legeretur 
infimo loco (VI) 39 De hac formula cf. not. 15. Hoc decreto responderi 
ad Antigoni epistulam (VI) manifestum est. 40 Hoc redit infra v. 447. 454. 
Quid sibi velit paullo obscurius est. Etenim cum cives patria extorres 
factos esse ab Agonippo et Eurysilao referatur v. 8. 43, proclive est de 
eorum sectatoribus aut mercennariis quibus ipsi in urbe deserta domicilia 
||. parassent haec interpretari. At obstant quae de urbe a tyrannis combusta 
|. v. 42. 54 leguntur. Quare nescio an ἐμ. πόλει, praesertim cum articulo careat, 
ΤΟ Attico more de arce intellegendum sit, quam illi eversam restituerunt (v. 2) 
||. et in quam mulieres et puellas captivas coniecerant (40. 47). Ibi suae secu- 
- ritatis causa asseclis suis habitationes praebuisse videntur. 44 Proximum 
igitur quod Antigoni litteris acceptis facerent Eresii id fuit, ut homines 
- eligerent qui superiora huius causae acta conquirerent et in comitiis pro- 
— ponerent; haec eadem sine dubio fuerunt quae supra in hoc ipso lapide 
— (I—V) incisa sunt. ἀφ Cf. not. 44. 43 Cf. not. 46. 44 Supplevi. 
|— EZA.z lapis. Inde Sauppius effecit [χαλ]έσα[ι]ς, neque simplex sibila secun- 
|. dum ea quae not. ?8 disputavi quicquam offensionis habet in hoc quidem 
| lapide. At obstant spatii rationes, quare Waldius, quem posteriores ad unum 
-— omnes sequuntur, [xaAí]|(s)sat; reposuit. At si iam E errore pro $ incisum 
|— aut exscriptum statuimus, nullam amplius video causam cur verbum inusi- 
- fatius praeferamus ei quod in hac re sollenne est. Aspiratam posui quia 
^ hie titulus neutiquam constanter psilosi Aeolica utitur. Cf. v. 22 χαϑόδω. 
|; Decretum de hoc iudicio constituendo habes supra I. III. 45 IL e. antiquae 
— legi quae est de tyrannorum poenis. Cf. not. 44. 46 I|PAITON lapis. 
| Priores editores (χ)αὶ pro ΤΑΙ emendasse contenti fuerunt. At neque ex 


90 Ι, Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [8— 


Ἠραίω 47 τῶν πρότερον τυραννησάντων τᾶς πόλιος x«l τῶν 
ἀπογόνων αὔτων γη[νῶ]ιναι τὸν δᾶμον πότεροίν δόχ]ει χατα- 
140 πορεύεσϑ[αι] | αὔτοις 7| μὴ; [ó] δὲ δᾶμος ἀχούσαις τᾶς δια- 
γράφαϊς] | δικαστήριόν τε αὔτοισι συνάγαγε χατὰ τὸν [νόΪμο]ν 
χαὶ τὰν διαγράφαν τῶ βασίλεος ᾿Αλεξάνδρζω 48, | ὃ ἔγνω 
λό[γ]ων ῥηθέντων παρ᾽ ἀμφοτέρων τόν τε ν[όϊμο]ν τὸν χατὰ 
145 τῶν τυράννων χύριον ἔμμεναι xo[t | φ]εύγην αὔτοις χὰτ [τὰ]μ, 
π[όλιν]" δέδοχϑαι τῶ δάμζω 49, | χ]ύριομ μὲν ἔμμεναι χατὰ [τῶν] 
τυράννων xal τῶϊν | ἐ]μ πόλι οἰχηϑέντων xal τῶν ἀπογόνων 
τῶν co[ó|t]ov τόν τε νόμον τὸμ, περὶ [τ]ῶν τυράννων γεγρά[μ|- 
150 μενον ἐν τᾶ στάλλα τᾶ [παλαί]α xal ταὶς διαγρά{[φ]αις τῶν 
βασιλέων ταὶς χατὰ τούτων xai τὰ ψαϊ[φ]ΐσματα τὰ πρότερον 
γράφεντα ὑπὸ τῶν προγό[ν]ων xal ταὶς ψαφοφο[ρ]ίαις ταὶς χατὰ 
τῶν τυράννων. [αἱ | 9]Í xí τις παρὰ ταῦτα ἀλίσχηται τῶν 
τυράννων 7] | τῶν ἐμ πόλι οἰχηϑέντωνδθ ἢ τῶν ἀπογόνων τῶν 
155 [τού]ΐτων τις ἐπιβαίνων ἐπὶ τὰν γᾶν τὰν "Epsotov .. [. ὠ, τὸν 
δᾷ[μον] βουλεύσασϑαι xal ----------- 


legitimo illo adiectivi usu (ἬἬρωϊΐδας Τερτιχκώνειος) statim sequitur etiam sub- 
stantive simpliciter ot Ἀπολλοδώρειοι dici licere pro ot Ἀπολλοδώρου παῖδες, 
neque probabile est |! pro K incisum esse. Quare recepi Patonis supple- 
mentum, quod facillimam habet erroris explicationem. 41 Cf. not. 48. 
48 Hoc est argumentum decreti Il, scriptum quondam post v. 44 δεδόχϑαι 
τῷ dp, ἐπείδη - ---. 49 Hinc iam incipit populiscitum annorum 306—304 
a. Chr., cui ansam dedit Antigoni epistula de Agonippi filiis, concinens illud 
quidem cum omnibus quae ante in hac similibusque causis a populo Eresio- 
rum facta erant. 50 Cf. not. 40. 


9 Lapis quondam collocatus in Artemisio Ephesiorum, postea 
translatus in theatrum et inaedificatus in proscaenio; nunc est in . 
museo Britannico. Edd. Wood Ephesus, Inscr. from the Temple . 
n. 95. E. L. Hicks Manual of Greek hist. inser. p. 256 n. 150. 
Greek inser. in the British Museum ΠΠ,| 2 p. 96 n. CCCCLH. — 
(Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 365 n. 491). Cf. quae adnotavit - 
W. Hünerwadel Forschungen zur Gesch. des Kónigs Lysimachos : 
p. 45 not. 1. 


Litterae Ionicae volgares, nisi quod paene omnes hastas curvas pro . 
rectis habent, non dispositae στοιχηδόν. 


O———— 
EE e 


9] Ephesiorum decretum de Archestrati honoribus. 31 


"Ἔδοξεν τῆι βουλῆν xat τῶν δήμωι Μητρᾶ[ς] εἶπεν ἐπειδὴ 
Ἀρχέστρατος Νίχωνος Μαχεδών!, οἰχεῖος ὧν τοῦ βασιλέως 
Δ[ηνητρίου -------------------------------------------- 
------------------------4-2----2------- xal γενόμενος] [ἐγ 
Κλαζομεναῖς στρατηγός2, πιστόν τε αὑτὸμ παρέσχηται εἰς τὰ 
τοῦ βασιλέως πράγματα 3 xol τῆι πόλει τὰ πλοῖα τὰ σιτ[αγωγὰ 
διέσωσε, δεδόχϑαι τῆν βουλῆι xai τῶι δήμωι, ἐπαινέσαι αὐτὸν 
ἀρετῆς ἕνεχεν χαὶ εὐνοίας ἣν ἔχει πρὸς τὸν βασιλέα] [ χαὶ τὸν 
δῆμον τὸν Ἐφεσίων 5, xai στεφανῶσαι χρυσέωι στεφάνωι xal 
ἀναγγεῖλαι τοῖς Διονυσίοις ἐν τῶι ϑεάτρωι᾽ τῆς [δὲ ἀναγγελίας 
τοῦ στεφάνου ἐπιμελεῖσθαι τὸν ἀγωνοθέτην. δοῦναι δὲ αὐτῶι 
xal πολιτείαν ἐφ᾽ ἵσηι xal ὁμοίαι. ἐπιχληρῶσαι δὲ] | xai εἰς 
φυλὴγ xal χιλιαστύν. εἶναι δὲ αὐτῶι xal προεδρίαν ἐν τοῖς 
ἀγῶσι xal ἀτέλειαν ὧν ἂν εἰσάγηται T, ἐξάγητίαι εἰς τὸν ἴδιον 
oixov5 xal ἐν πολέμωι xal ἐν εἰρήνη: xal χατὰ γῆν xal χατὰ 
5 ϑάλασσαν. ἀναγράψαι δὲ τόδε τὸ ψήφισμα] || τοὺς νεωποί(α)ς 5 
εἰς τὸ ἱερὸν τῆς ᾿Δρτέμιδος ὅπου xoi αἱ λοιπαὶ πολιτεῖαι 
ἀναγεγραμμέναι εἰσί, ὅπως ἅπαντίες εἰδῶσιν ὅτι ὁ δῆμος τιμᾶν 
τοὺς εὐεργετοῦντας αὑτὸν δωρεαῖς ταῖς προσηχούσαις. ἔλαχε 


φυλὴν ------ , χιλιαστὺν --------- ] 


1 Homo ceteroquin ignotus. 2 Anno 302 a. Chr. Prepelaus Lysimachi 
exercitus dux ad Aeolidis et Ioniae oppida Demetrio eripienda missus 
Ephesum quidem obsidione cepit, ex reliquis vero cum Teon et Colophona 
ad partes Lysimachi traduxisset, Erythris et Clazomenis potiri non potuit, quia 
mari auxilia illuc. mittebantur; cf. Diodor. XX, 407, 5: μετὰ δὲ ταῦτα Τηΐους 
μὲν χαὶ Κολοφωνίους προσηγάγετο, ᾿Ερυϑραίοις δὲ χαὶ Κλαζομενίοις ἐλϑούσης 
χατὰ ϑάλατταν βοηϑείας τὰς μὲν πόλεις ἑλεῖν οὐχ ἠδυνήϑη, τὴν δὲ χώραν αὐτῶν 
πορϑήσας ἀνέζευξεν ἐπὶ Σάρδεις. Tum praesidio Demetrii quo Clazomenae 
defendebantur Archestratum praefuisse perspexit Hicks. 3 Fides Arche- 


strati propterea tantopere praedicatur, quia per idem tempus duo alii duces 


ab Antigono ad Lysimachum defecerunt, Docimus et Phoenix. Cf. Diodor. 1. l. 
4^ Haec tum demum decreta esse, cum Ephesus rursus in Demetrii potesta- 
tem venisset, manifestum est; id vero etiamtum anno 302/4 a. Chr. usu 
venisse docet Diodorus XX, 444, 3: ὁ Δημήτριος — κατέπλευσεν εἰς Εφεσον. 
ἐχβιβάσας δὲ τὴν δύναμιν καὶ στρατοπεδεύσας πλησίον τῶν τειχῶν ἠνάγχασε τὴν 
πόλιν εἰς τὴν προὐύπάρχουσαν ἀποχαταστῆναι τάξιν, καὶ τὴν μὲν ὑπὸ Πρεπελάου 
τοῦ Λυσιμάχου στρατηγοῦ παρεισαχϑεῖσαν φρουρὰν ἀφῆχεν ὑπόσπονδον, ἰδίαν δὲ 
φυλαχὴν εἰς τὴν ἄχραν καταστήσας παρῆλϑεν εἰς Ἑλλήσποντον. 5 Cf. n. 40, 43. 
215, 5. Syll? n. 480, 4 cum not. 8. 6 NE9POolAZ. 


92 Il. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [40-- 


10 Lapis muri Artemisii Ephesiorum, ex templo antiquitus 
delatus in theatrum, ubi inventus est inaedificatus in proscaenio; 
nunc Londinii in museo. Edd. Wood Ephesus, append. Inscr. 
from the Temple n..7 (E. L. Hicks Manual of Greek hist. inscr. 
p. 958 n. 451. F. Bechtel Inschr. des ion. Dialektes p. 94 n. 147). 
E. L. Hicks Greek inscr. in the British museum III, 2 p. 96 
n. CCCCLIII. (Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 366 n. 492). Cf. 
quae adnotavit W. Hünerwadel Forschungen zur Geschichte des 
Kónigs Lysimachos p. 54. 


"Ἔδοξεν τῆι βουλῆι καὶ τῶν δήμωι" Φιλαίνετος Φιλόφρονος eixev: 
ἐπειδὴ | Νιχαγόρας Ἀριστάρχου ἱΡόδιος, ἀποσταλεὶς παρὰ τῶμ 
βασιλεών Δημητρίου | xal Σελεύχου: πρός τε τὸν δῆμον τὸν 
Ἐφεσίων xai τοὺς ἄλλους “Ἕλληνας,  χατασταϑεὶς εἰς τὸν δῆμον 
5 περί τε τῆς [οἠ]ϊκειότητος τῆς γεγενημένης [αὐτοῖς διελέχϑη 
xal περὶ τῆς εὐν[οία]ς ἣν ἔχοντες διατελοῦσιν εἰς | τοὺς “Ἑλλη- 
vac xal τὴμ φιλίαν τὴμ πρότερον ὑπάρχουσαν αὐτῶν | πρὸς τὴμ 
πόλιν ἀνενεώσατο, δ]εδόχϑαι τῆι βουλῆι xal τῶι δήμωι, | 
[ἐπ]αινέσαι τε Νιχαγόραν ἐπὶ [τῇ]. εὐνοίαι ἣν ἔχων διατελεῖ 
πρὸς τοὺς | [βα]σιλεῖς καὶ τὸν δῆμον, xal στεφανῶσαι αὐτὸγ 
10 χρυσέωι στεφάνων | [xal ἀ]ναγγεῖλαι τοῖς [Ἐφε]σείος 2 ἐν τῶι 


Litterae volgares Ionicae, nisi quod fere omnes lineae quae rectae esse 
solent, leniter incurvatae sunt; O minore modulo exarata, O et O non item. 
Scriptura non στοιχηδόν adornata. 4| Seleucus anno 299 cum Demetrio 
foedus fecit eiusque filiam Stratonicen (n. 14, 3) in matrimonium duxit 
(Plutarch, Demetrius 34. 32). Ephesios cum anno 302 a. Chr. a Demetrio 
Lysimachi dominatione liberati essent (cf. n. 99, triennio post etiamtum in 
iliius fide fuisse hic titulus docet. Ex altera parte ne recentior quidem 
anno 299 a. Chr. esse videtur inscriptio, quoniam constat concordiam inter 
socerum et generum per brevissimum modo temporis spatium mansisse (cf. 
Plut. Demetr. 88), Maxime probabile est ex illo conventu quem Rhossi habe- 
bant reges Nicagoram Ephesum ab eis missum esse. 2 Alibi (n. 9, 3. 
Gr. inscr. in the Brit. mus. IIl, 2 p. 99 n. CCCCLVII, 4) Dionysiis potius 
publice renuntiantur honores a populo Ephesiorum decreti. Sed ipsae Ephe- 
seorum feriae in titulis agonisticis haud raro commemorantur, praemisso 
aut subiuncto adiectivo τὰ μεγάλα (Gr. inscr. in the Brit. mus. HII, 2 p. 233 
n. DCV,3. 40, ubi additur 'Ececntót qu£. p. 237 n. DCXI, 4. p. 240 n. DCXVI, 6. 
Non ab omni parte certa sunt supplementa p. 204 n. DLXV, 4. 2. p. 237 
n. DCX, 2. Quod olim Guhlius Ephesiacorum p. 116 coniecerat, easdem 
ferias Ἀρτεμίσια et ᾿Εφέσια appellatas esse, id Hicks p. 79 refutavit titulo 
agonistico DCV allato, ubi iuxta" Exéoeta (v. 3. 10) recensentur Ἀρτεμείσια (v. 15) 
et Κοινὰ Ἀσίας ἐν ᾿Εφέσῳ, ut appareat haec tria sacra diversa inter se esse. 


: ; ; 

E141] Ephesiorum decretum de Nicagorae honoribus. 28 
| ϑεάτρωι. δοῦναι δὲ xal πολιτείαν [ἐφ᾿ tont] xol ὁμοίηι, χαϑάπερ 
| χαὶ τοῖς λοιποῖς εὐεργέταις. ὑπάρχειν δὲ αὐτῶι | [προεδρί]αν 
| ἐν τοῖς ἀγῶσιν xal εἴσπλουν xoi ἔχπλουν xal ἐμ, πολέμωι | [xoi 


ἐν εἰρήνη]. xai ἀτέλειαν ὧν ἂν εἰσάγην ἢ ἐξάγηι (3) εἰς τὸν 
ἴδιον oixov? | [xal ἔφοδον εἰς τὴ]μ βουλὴγ xol τὸν δῆμομ 
᾿ς 1ὅ πρώτων μετὰ τὰ ἱερά: ταῦτα δὲ εἶναι | [xol τοῖς ἐχγόνοις. 
ἀναγράψαι δὲ «à[c] δεδομένας αὐτῶι δωρεὰς τοὺς νεωποίας | 
[ὅπου xai τὰς ἄλλας ἀναγράφουσιν.) ἐπιχληρῶ[σ]αι δὲ αὐτὸγ 
xal εἰς φυλὴγ καὶ εἰς | [χιλιαστὺν τοὺς ἐσσῆνας 4, ὅπ]ως ἅπαντες 
᾿ εἰδῶσιν ὅτι ὁ δῆμος ὁ "Ecsotov | [cpi τοὺς εὐεργετοῦντας αὑτὸν 
| χ]αὶ εἰς τὰ αὑτοῦ πράγματα προθύμους ὄντας | [δωρεαῖς ταῖς 
l 20 προσηχού]σαις. ἀποστεῖλαι δὲ xat ξένια αὐτῶν τὸν || [otxovóp.ov 5. 
ὶ 

í 


ἔλαχε] φυλὴν '"Exsosóc9, χιλιαστὺν Λεβέδιος. 


3 Cf. n. 9. 4 De hoc Ephesiorum magistratu cf. Syll.2 475, 6. 548,8 

cum notis. 5 Supplevit Hicks ex populiscito de honoribus Demetrii regis 

Gr. inscr. in the Brit. Mus. III, 2 p. 94 n. CCCCXLVIII (Syll.2 475, 7. 44). 

| 6 Eadem tribus est Syll2486, 40. 470, 5 et in aliis titulis quos enumerat 

. Hicks p. 69. 7 Lebediorum chiliastyn partem tribus Ephesensium fuisse 
/ praeter hunc titulum etiam alius testatur Gr. inser. in the Brit. mus. III, 2 
Ι p. 240 n. DLXXIX ὁ, 44. 12: Διονύσίιος φυ(λὴν) | ᾿Ε]φεσεύς, χι(λιαστὺν) Λ[εβέδιος]. 


| 11 Lapides complures fracti, qui olim efficiebant partes antae 

- alterius templi Minervae Poliadis apud Prienenses. Nunc praeter 
- duo fragmenta (v. 6—15 et 297—931) sunt in museo Britannico. 
-Illa duo ex apographis a C. T. Newtono Prienae confectis, reliqua 
-ex ipso lapide ed. E. L. Hicks Greek inscr. in the British Museum 
Wi, | p. 9 n. CCCCL. 


Βασιλεῖ [Λυσιμάχωι!. 
"E8ofs τῶι δήμωι᾽ γνώμ[η στρατηγῶν" ἐπειδὴ ὁ βασιλεὺς 
Λυσίμαχος ἔν τε τοῖς πρότερον χρόνοις ἀεὶ] | ἐπιμέλειαν 
ὅ διετέλ[ει)] ποιούμενος τοῦ δήμου τοῦ []ριηϊϊνέων, xoi vov! 


] Litterae volgares Ionicae non dispositae στοιχηδόν. 4 Quo tempore 
Ν oec acta sint, accuratius definiri vix licet, nisi quod sponte patet post 1 re- 


| Qu a. Chr.) et hoc Prienensium populiscitum 3 δ AP qua rex ad id 
| respondit (n. 12) scripta esse. Anno 287/6 a. Chr. tribuit Hicks, quia tum 
| | potissimum pleraeque Asiae occidentalis civitates Graecae in fide Lysimachi 
. fuerint, neque ea sententia probabilitate caret. Plane certa tamen non est, 
Dittenberger, Orientis Gr. inser. 1. 3 


94 I. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [11— 


ἀποσ[τείὐλας Oóvap[ww &ml? τοὺς Μάγνητας 3] χαὶ τοὺς ἄλλους 
IIeütetc^ χατὰ γῆϊν διέσωσε | τὴν] πόλιν, δεδόχϑαι τῶ: δήμωι, 
ἑλέσϑαι πρεσβ[ευτὰς | &x πάντων Gp. πολιτῶν ἄνδρας δέχα, 
οἵτινες ἀφιχόμενοι] πρὸς αὐτὸν τό τε ψήφισμα ἀποδώσουσι 
10 xal συνησ  [ϑ]ῆσονται τῶι βασιλεῖ ὅτι αὐτός τε ἔρρωται xol ἡ 
δύναμις xal τὰ λοιπὰ πράσσει χατὰ γνώμην, καὶ ἐμφανιοῦσι | 
[τὴν εὔ]νοιαν ἣν ἔχων διατελεῖ ὁ δῆμος πρὸς τὸν βασιλέα | 
[Λυσ]ίμαχον x«i στεφαν(ώ)σουσιν 5 αὐτὸν στεφά[ν]ωι [χρυσῶν | 
15 ποιησάμενοι] ἀπὸ χρυσῶν χιλίων δ, στήσει δὲ [6] δῆμοίς | τοῦ 
βασιλέως] ἄγαλμα χαλχοῦν [ἐν τῆι ἀγορᾶι, xol π]αραστήσει ἐγ 
δε[ξ]ιᾶς αὐ[τῶν ------------------------------- ] | πλησίον 
{[--τ-τ---τ-τς---------------ο------------ ἱδρύσασϑ] αι δὲ χαὶ 
βωμὸν αὐτοῦ. ϑύειν δὲ xal πάντας 7 xaÜ ἕχασἾτον ἐνιαυτὸν 
20 τοὺς [ἱρεῖς ταὶ τὰς ἱρείας τὰς χατὰ 8] | cu πόλιν xai στεφα- 
[ν]ηφορεῖν το[ὺ]ς πολίτας ἅπαντας] | xal πομπὴν πέμπε[ιν το]ύς 
τε ἱρεῖς xal τὰς συναρχ[ίας 9] | xal τοὺς πολίτας πάϊντας τοῖς 


quia etiam antea, ac maxime quidem proximis temporibus ante proelium δά 
Ipsum commissum et post id (302—300 a. Chr.) permagnas fuisse in illis orae 
Asianae regionibus Lysimachi opes constat; de Priene vero singillatim nihil | 
traditum habemus. 2 Sic scribere malui quam πρὸς cum Hicksio, quia ' 
verba motum significantia, si de hostili aggressione dicitur, plerumque illam . 
praepositionem asciscunt. 3 Cf. n. 142, 44 sqq. Magnesiae ad Maeandrum 
cives intellegi, vicinos Prienensium, observat H., qui idem in medio relin- 
quendum existimat utrum ei sua sponte Prienensibus bellum intulerint, an — 
hae incursiones et rapinae cum discidio inter Lysimachum et Seleucum tum — 
ipsum nascente cohaereant. 4 1. e. incolae campi inter Mycalen et Lat- — 
mum montes fere sex miliariorum Anglicorum latitudine patentis, qui ab — 
Herodoto 1. 164, Thucydide III, 49, 2, Strabone XII, 8, 45 p. 577 Cas. τὸ 

Μαιάνδρου πεδίον appellatur. In alio decreto Prienensium Gr. inscr. in the. 
Brit. mus. ΠῚ 4 p. 24 n. CCCCX, 8—414 manifesto accuratiora de his incur- 
sionibus scripta erant: --- χαταχευάζειν, Πεδιεῦσ[ιν - - - -- - - - ἐϊδώχαμεν, Πεδιεῖς, 
δὲ | ----------- , καὶ πολλοὺς μὲν Πριηνέων | [ἀπέχτειναν, πολλὴν δὲ τῆς 
χώρ]ας διήρπασαν. Hicks. 8 στεφανήσουσιν ex Newtoni apographo Hicks, 
quod emendavi. Nam multo probabilius est, in incidendo aut in exscribendo- 
erratum, quam hoec uno loco in verbo cuius innumera exstant exempla | 
flexionem inauditam usurpatam esse. 6 Permagnum quidem esse pre- — 
tium, sed nequaquam incredibile, siquidem in titulo honorario Augusti τ 
Mytilenaeo (C. I. G. Voll. II add. p. 41025 n. 2467 d, 27 πεμφϑῆναι δὲ καὶ στέ- | 
φανον ἀπὸ χρυσῶν δισγιλίων) vel duplex summa compareret, monuit Hicks. 
7 Supplevi. Hic et in proximis versibus me non unumquodque verbum: 
praestare velle vix est quod dicam. Sed sententiae summam et enuntiatorum 
structuram tamen me assecutum esse confido. 8 Supplevi. 9 Cf 


| 12] Prienensium decretum de Lysimacho rege. 35 


γενεϑλίοις 19 βασιλέως] | Λυσιμάχου, συνεῖν[αι δὲ xal -------- 


--------------- δοῦΊνναν δὲ τὸν ἐπὶ τῆς δ[ι]οζιχήσεως εἰς τὰ 
25 ϑύματα τοῖς 11] | ἱεροποιοῖς τ[ῶ]μ, φυλ[ῶν 12. ἀργύριον ὅσον καὶ 13 
τοῖς {Πανα᾿]ϑηναίοις 14 δίδοται ---- -------------------- να] 
[---ο--------- ---.ο-ο.οοΟο------ς----.----- πάντων τῶν πολιτῶν | 
------------------------------- ἱερεῖα κατ᾽ ἐνιαυτὸν | ---- 
80 ------------------------ ] συντελῆι τὴν ϑυσίαν || ---------- 


-------------------- ἐν τῆι χώραι᾽5 xaza | [------------- 
------------.--- βωμὸν ἱδρύσα]σϑαι χαὶ ϑύειμ, Bal[cu.------ 


] 

| - ehum propter ipsum huius magistratus nomen incredibile est, et subiectum 
᾿ verbi δοῦναι manifesto est τὸν ἐπὶ τῆς διοιχήσεως. Quod contra suum quamque 
| E tribum hieropoeum habuisse optime quadrat in huius muneris naturam, qua- 
e alibi, ut Athenis (Syll.? 49613) fuisse cognitum habemus. 43 Supplevi. 


14. Minervae sacra apud Prienenses primaria fuisse docent scriptorum 
- (Pausan. VII, 5, 5. Vitruv. I, 4, 42. VII, 4, 2) et titulorum (Gr. inscr. in the 
Brit. museum III 4 p. 36 n. CCCCXIX, 27. p. 44 n. CCCCXXI, 34) testimonia. 


| et relliquiae simulacri a Pausania commemorati. Nummi Prienensium 
 ἈΑϑηνᾶς Νιχηφόρου nomen inscriptum habent, in templi dedicatione eadem 


Τ᾿ 12 Lapides mutili, qui olim ad alteram ex antis templi Miner- 
/»vae Poliadis Prienensis pertinebant. Nunc Londinii asservantur in 


E urrayi apographo Prienae confecto, reliqua ex ipso lapide ed. 
LE. L. Hicks Greek inser. in the Brit. mus. III, 4 p. 11 n. CCCCII. 
1 € f. quae adnotaverunt Th. Lenschau de rebus Prienensium, Leipziger 


g* 


36 L Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [12— 


[Βασιλεὺς Λυσίμαχος Πριηνέων τῆι βουλῆι | xai] τῶι δήμωι 
χαίρειν. οἱ map ὑμῶν πεμφϑέντες 1 | πρ]εσβευταὶ ᾿Αντισϑένηϊς | 
x«i οἱ pev αὐτοῦ | ἀφι]χίόμενοι2 τ]ό τε ψήφισμα 8 [ἀπέδοσαν] | — 
5 ἡμῖν x[al αὐτ]οὶ συνησϑέντες ἐ[πὶ τῶι] | ἐρρῶσϑαι ἡμᾶς τε xol 
τοὺς φίλ[ους xal τὰς] | δυνάμεις xal τ[ὰ] πράγματα χατὰ [πᾶσαν 
τὴν] [χώραν διελέγησαν παραπλησίως τοῖς ἐν τῶν | [ψηφίσματι 
10 γεγραμμένοις 4, ἐμφανίζοντες περί || [τε τῆ]ς εὐνοία[ς] ἧς ἔχει ὁ 
é[Z]uos εἰς ἡμᾶς xal ὅτι | ἐπιστειλάϊντ]ωϊν ἡμῶν πειϑαρχεῖν 
Σω[σϑένους ὅ τοῦ] | στρατηγοῦ ὁ [ὑπ]ήχουσεν προϑύμως xot 
ο[ὐδαμῶς] | ἀφίσταται τῶν ἡμῖν χρησίμων, χαίπίερ τεμνο]}}- - 
15 μένης τῆς [χ]ώρας ὑπό τε Μαγνήτω[ν 8 αὐτῶν | χ]αὶ τῶν 


4 Supplevi. πρὸς ἡμᾶς Hicks. At id a participio ἀφιχόμενοι quidem 
pendere nequit propter verborum collocationem, ad oí — πρεσβευταί relatum 
supervacaneum est et alienum a sermonis usu. 2 Malim hoc arcte con- 
iungere cum μετ αὐτοῦ ut sit "Antisthenes et qui cum eo venerant, etsi - 
eliam ad sequentia referri potest sic, 'cum venissent, plebiscitum nobis 
reddiderunt". 3 Quod habes supra ἢ. 11. De tempore quo haec acía 
sunt cf. ibi not. 4. 4 Cf. n. 44, 10 sqq. 5 Supplevit Hicks dubitanter. 
Ac sane sponderi non potest hoc potissimum nomen fuisse, sed utique in- 
geniosa est coniectura neque improbabilis, eundem Sosthenem, qui paucis 
annis post fortitudine et consilio suo Macedoniam a Gallorum funestis in- 
cursionibus liberasset (Diodor. XXII, 4. Euseb. Chron. I p. 236, 24 ed. 
Schoene, all. a Droyseno Gesch. des Hell. II, 2 p. 347 not. 2, qui diversam - 
Iustini XXIV, 6, 2 memoriam iure sprevit) ita ut eum tum iam rei militaris 
peritissimum fuisse appareat, Lysimachi auspiciis loniae praefuisse. 6 Cum 
ex titulo honorario Hippostrati Milesii (Syll? n. 489) sciamus, Lysimachum 
foedus illud tredecim civitatum Ionicarum, quod Alexandri et Antigoni tem- 
poribus fuerat, non sustulisse quidem, sed tamen praetore ex ipsius familia- 
ribus et ducibus illis praefecto (v. 3 sqq. φίλος ὧν τοῦ βασιλέως Λυσιμάχου 
χαὶ στρατηγὸς ἐπὶ vp. πόλε[ων] τῶν ᾿Ιάδων χατασταϑείς) in suam dicionem 
redegisse, perquam probabiliter Lenschau hunc quoque Sosthenem sive quo 
alio nomine fuit eadem praetura functum esse coniecit. Ceterum genetivus. 
a verbo πειϑαρχεῖν pendens ex Ionica dialecto (ut alia veluti ἱρεῖς n. 44, 21). 
resedisse videtur. Certe iam in Darei Hystaspis f. epistula ad Gadatam 
Syll.2 2, 5 sqq. legitur, cuius etsi non servatum est nisi exemplum inferiore | 
aetate Attico sermone conceptum, tamen in eo antiquioris lonici vestigia 
restant certissima. Inter quae quin hoc quoque habendum sit, non est 
dubium cum quia ab Atheniensium usu omnino alienum est, tum quia 
simillima structura πείθεσθαί τινος etiam apud scriptores Ionicos non semel 
occurrit. Inferiore quidem aetate etiam in Aegypto reperitur. Cf. Oxyrhyn- 
chos papyri II p. 237 n. CCLXV, 43 ὅσα δεῖ πειϑαρχεῖν γαμετὴν γυναῖχα ἀν 
ὃρός. 1 Aut hoc aut quod Hicks scripsit πορθουμένης in lapide fuit. 
8 Cf. n. 413. 


43] Lysimachi epistula ad Prienenses. 37 


στ[ρατιω]τῶν 9 τῶν συνεπιπορ[ευομένων. | βουλόμενοι:9 οὖν xol 
χοινῆι] πάντων x«i ἰδία[« | ἑχάστου ὑμῶν ἐπιμελεῖσϑαι, λυσι- 
t τ]ελὲς δὲ ἡμῖν | [ἡγούμενοι ὑμᾶς ἡμῖν ὥσπε]ρ xat πρότερον | 
᾿ς 20 φίλους εἶναι, συγχωροῦμεν 11, ὥ]σπερ ἠξίωσαν | οἱ map ὑμῶν 


πρεσβευταί:3, ------------- |------------- ] ἡμῖν 18 --------- 
------- |---------- τῆι τε ϑ[ε]ωρ[ίαι --------------- Ι---- 
Εὖ. .------- ] ὑμᾶς ποιουμ, -------------- |-------------- εὐχα- 
|. 85 ρίστους [------------- | ------------- ϑυγ]ατρὸς xol δῶϊν 14 


------------ |-------- φιλανϑρ]ώπων ao[U-------------- 


9 Apparet, qui hic praeter Magnetas commemorentur milites non posse 
I eosdem esse ac qui n. 44, 6 in eadem sane causa cum illis coniungantur 
! Pedienses. Nam campi proximi incolae non magis proprie στρατιῶται vocan- 
- tur quam ipsi Magnetes. Immo  mercennarii intellegendi sunt sive apud 
|. Seleucum militantes (cf. n. 118) sive tum temporis otiosi, quos dum ab alio 
- eonducerentur exspectantes paratissimos fuisse ad quamlibet praedandi oc- 
.easionem avide arripiendam consentaneum est. 10 Vs. 146—419, ubi Hicks 
-. non supplevit nisi perpauca vocabula, restituere conatus sum. 11 Ni 
- plane fallor, hic rex se permittere indicat, ut Prienenses se illis eximiis 
- honoribus afficiant, qui in decreto 14, 44 sqq. enumerantur. 42 Supplevit 
.:hRicks. 48 Fragmentum (d) quod versus 20—28 continet, eiusdem ac 
- reliqua lapidis esse admodum probabile quidem est, sed neutiquam certum. 
|. Hicks. 14 Si haec omnino ad Lysimachi epistulam spectent (cf. not. 43), 
- probabiliter ϑυγ]ατρὸς ad Arsinoén Lysimachi filiam referri observavit Hicks. 
Αἱ num idem recte ὑῶν ad filios ex Arsinoé Ptolemaei I filia procreatos, 
- Ptolemaeum (Trog. Prolog. XXIV. Iustin. XXIV, 2, 40), Lysimachum, Philip- 
D ^ pum (Iustin. XXIV, 3, 5) rettulerit, propter incertam tituli aetatem (n. 44 1) 
dn medio relinquendum est. Nam licet etiam de prioris uxoris Amastridis 


-filiis Agathocle et Alexandro cogitare. 
€ 


ls 13 Lapis ex insula Samo Oxonium delatus, ubi exstat in museo 
| Ashmoleano. Ed. Chandler Marm. Ox. II, 25 (Boeckh C. I. G. 2254). 
| Postquam H. Roehl, Schedae epigr. p. 7 iterum inspecto lapide 
᾿ Chandleri lectionem emendavit, E. L. Hicks totum titulum accurate 
| eum lapide collatum exhibuit Manual of Greek hist. inscr. p. 259 
li m. 152 (Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 46 n. 36). Cf. quae ad- 
|  notaverunt Th. Lenschau de rebus Prienensium, Leipziger Studien 
"XII p. 126. 202 cum not. 1—3 et A. Wilhelm Gótt. gel. Anz. 1898 
-n. 3 p. 208. 


38 I. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [18 


Βασιλεὺς Λυσίμαγος Σαυίων τὴν βουλῇ: χαὶ τῶι δήμων ylatl- -. 
pex ὰ ' i jp X 

, ^ , e 5 ^ 7 

pe[vi* | χατ]έστησαν ἐφ ἡμᾶς ot τε πρέσβεις oí map ὑμῶν 


Litteras volgares praeter ΘΠΞ exhibent editores antiquiores, incertum | 
qua fide. 4| Hac epistula Lysimachus cum Samiis communicat arbitrium 
suum de controversia antiquissima quae inter illos et Prienenses de terra 
in continenti sita agitata erat; quae terra hic quidem v. 12.24.28 ἡ Bazt- 
νῆτις χώρα, in Rhodiorum vero arbitrio (Greek inscr. in the British Museum 
III, 4 p. 42 n. CCCCIII, 402. 4125) τὸ Βατίνητον vocatur, sed illic v. 45 τὰν Βατίι- 
νάτιδα] perquam probabiliter supplevit Hicks. Origo huius litis redire videtur 
ad bellum (τὸμ. πόλεμον τὸμ, Με[λιαχόν] Gr. inscr. III, 4. p. 42 n. CCCCIII, 56) a 
Samiis et Prienensibus coniunctim contra Melienses (Μελιεῖς ibid. v. 47) - 
horum vicinos gestum, quibus victis oppidum quidem deletum, ager vero 
(& χώρα à Mec ibid. v. 55) inter victores divisus est. In ea divisione 
quondam illam agri partem, quae Batinetis vocabatur, utrique sibi potissi- - 
mum cessisse contendebant. Quae divisio sive fabulosa est sive re vera ali- - 
quando facta, utique non post saeculum a. Chr. n. septimum usu venisse 
potest, quandoquidem eam bellis et contentionibus quae hic v. 44 sqq. tan- 
guntur (de quorum temporibus v. not. 9. 47) certe antiquiorem esse tituli - 
docent. Quas lites Biantis Prienensis legatione ad Samios diremtas esse - 
luculentissime apparet ex v. 22—24; ac tum convenisse ut Prienenses tene- 
rent terram litigiosam ipsorum quidem legati narrabant regi Lysimacho 
(not. 20); at in possessionem illa aetate venisse non videntur. Quod bellum 
a. 440 ἃ. Chr. exortum est non inter Samios et Prienenses, sed inter Samios 
et Milesios de ipsius oppidi Prienes possessione (Thuc. I, 445, 2: ἕχτῳ δὲ 
ἔτει Σαμίοις καὶ Μιλησίοις πόλεμος ἐγένετο περὶ Πριήνης), quod nobilissimo 
illi Atheniensium contra Samios certamini ansam dedit, id perperam non- 
nulli homines docti ad hanc controversiam referunt. Nam tum quidem 
litem de agri finibus in censum venisse aut Samiorum clade quicquam mu- : 
latum esse in possessione terrae litigiosae neque memoriae proditum est . 
neque ulla ex parte probabile. Num Alexander Magnus quicquam de ea re 
statuerit, in medio relinquendum est. Neque enim locus arbitrii Rhodiorum 
v. 446: [Ἀλεξα]νδρου διαβάντος εἰς τὰν. Ἀσίαν ἐνέμοντο], quem affert Hicks, 
mihi sufficere videtur ad id probandum. Quod contra alterutram partem 
Antigonum regem (306—304 a. Chr.) adiisse recte ille collegit ex eiusdem 
tituli v. 444. 142: [ἐπὶ τᾶς Ἀντιγόνου βασιλείας ὅϑεν xal o[---------- ἀμφισ- 
βατ]οῦντας τοῖς Πριανεῦσι διότι παρορίζον[ται] Sed idem probabiliter statuit, 
tum non alterutris adiudicasse regem terram controversam, sed decrevisse 
ut in possessione manerent qui Alexandri in Asiam transitu eam tenuissent.. 
Cf. simile arbitrium inter Messenios et Lacedaemonios Syll? 344, 52. Sed 
utut hoc se habet, Lysimachi regno utique terram tenebant Samii; nam Prie- 
nenses priores (v. 3. 4) regem adierunt ut iuberet sibi reddi id quod iure ^ 
ipsorum esset. Iam ille utrisque auditis sententiam dixit. Quae propter 
mutilam lapidis condicionem non exstat, ita ut dissentiatur utris rex terram 
de qua controversia esset adiudicaverit; etenim Waddington et Lenschau 
secundum Samios, Hicks vero secundum Prienenses iudicatum esse statuit." 


—P" A 


| 43] Lysimachi epistula ad Samios. 89 


xai οἱ παρὰ τῶν Πρ[ιη]νέων ἀποσταλέντες ὑπὲρ τῆς χώρας ἧς 
ἐτύγχανον ἢμφ[ισ] βητηχότες m[pó]vepov ἐφ᾽ ἡμῶν. εἰ μὲν οὖν 
| 5 προείδειμεν2 ἡμεῖς τήν δε τὴν χώραν ὑμᾶς ἐκ τ]οσούτων ἐτῶν 
| ἔχειν xal νέμε[σ]ϑίαι, χαϑ'] | ὅλον οὐχ ἂν ἐπεσπασάμεϑα τὴγ 
t xpíow' νῦν δὲ ὑπελαμβάνομεν [ἐξ] | ὑπογύου τινὸς χρόνου. παν- 
| τελῶς γεγονέναι τὴν én([Baow?'  οἸὅτω γὰρ ἡμῖν ἐποιοῦντο τὴν 
μνείαν ἐν τοῖς πρότερον [λόγοις 4 οἱ] | τῶν ΠΡριηνέων πρέσβεις. 
10 οὐ μὴν ἀλλ ἐπειδὴ παρῆσαν οἵ τε map ὑμῶ[ν πρέσβεις | χ]αὶ 


Huius sententiam olim (Syll? 3454 probavi. Sed nunc aliter sentio. Nam 
honores Lysimacho a Prienensibus decreti (n. 44) hic in censum non veniunt 
cum quia manifesto non ad hoc arbitrium sed ad alia regis de civitate 
merita spectant, tum quia non constat, utrum ille titulus hoc prior sit an 
posterior Nam in universum de his quoque litteris eadem valent quae de 
— populisciti illius tempore disputata sunt n. 111, sed uter antiquior sit ex his 
|| titulis latet. Cur nunc Lysimachum secundum Samios dedisse existimem, 
ΠΤ primaria causa est, quam protulit Lenschau, quod aliter vix intellegeretur, 
cur rex initio (v. 4) fateatur si prius scivisset ex quam longinquo tempore 
Samii in possessione fuisset, se omnino de hac re arbitrium non susceptu- 
.— rum fuisse. Nam si haec causa sufficere ei videbatur ut omnino rem con- 
troversam esse negaret neque precibus Prienensium morem gereret, nonne 
eadem sufficiebat ut, cum iam arbitrium ad eum delatum esset, secundum 
||. Samios iudicaret? Accedit aliud; nempe non videtur ad casum redire, quod 
Prienae quidem duo arbitria Rhodiorum (Gr. inscr. in the Brit. mus. III, 4 
n. CCCCIII) et senatus Romani (ibid. CCCCV. Syll? 315) lapidi incisa inventa 
sunt, quae secundum Prienenses data sunt, neque vero ullum vestigium vel 
huius Lysimachi epistulae vel decreti Cn. Manlii Volsonis quo terra litigiosa 
Samiis reddita est, Sami vero hic lapis comparuit? An statuemus in tabu- 
lariis quidem utrobique omnes huius controversiae litteras diligenter con- 
servatas esse, sed lapidibus insculptas utramque civitatem eas modo pu- 
blice proposuisse, quas ipsius potissimum interesset omnibus notas esse? 
Ceterum Lysimachi decreto magna ex parte quidem finis impositus est 
longinquae liti. Nam quae postea facta sunt arbitria non ad totam Batine- 
tida spectabant, sed ad castellum in ea situm cum agris circumiacentibus 
ΠΤ (ef. not. 6. 20). 2 Pro προήϊιδειμεν, confusione diphthongorum per illa tem- 
|—. pora Athenis (K. Meisterhans Gramm. der att. Inschr.? p. 36sqq.) quidem 
[: frequentissima, alibi rariore quidem, sed tamen neutiquam inaudita. Cf. 
|. EK. Schweizer Grammatik der pergamenischen Inschriften p. 60. 3 Sup- 
- plevi; ἐπί[χτησιν] Boeckh et Hicks. Sed in hac quidem voce praepositio 
- locum non habet, ut praeterea ubique (v. 42. 17. 26. 28) simplex χτῆσις 
Scriptum fuisse apparet. At ἐπιβαίνειν sollenne est de eo qui in possessio- 
- nem fundi alicuius venit. & Primo uni Prienenses legationem ad regem 
. miserunt quae illam terram repeteret; quae hi legati apud regem verba fece- 
. runt, ea hic οἱ πρότεροι λόγοι sunt. Tum ille utrorumque legatos ad se evocavit 
. qui causam orarent. Ea quae Prienenses tum protulerunt, referuntur v.441 sqq. 


üENUADECOARGa A E ce cir 


40 I. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [3 


οἱ παρὰ τῶν ΠΙριηνέων, ἀναγχαῖον Ἦν διαχοῦσαι ἃ [λέγεται] 
παρ ἑϊχκατέϊρων. οἱ μὲν οὖν ΠΙριηνεῖς τὴν μὲν ἐξ ἀρχῆς γεγενη- 
μένην α[ὐ]τ[οἷς | χτῆσιϊν τῆς Βατινήτιδοςδ χώρας ἐπεδείχνυον 
ἔχ τε τῶν ἱστοριῶνό χίαὶ ἐχ τῶν ἄλ]λων μαρτυριῶν xal 
διχαιωμάτων [us]tà τῶν ἑξετῶν [σπονδῶν 7. | ὕστερ]ον 8 δὲ 
15 συνωμολόγουν Λυγδάμεως9 ἐπελθόντος ἐπὶ [τὴν χώϊραν μετὰ 


5 Cf. not. 4. 6 Samios quoque ad scriptores rerum gestarum pro- 
vocasse, id quod hic non legimus quia in mediis eorum argumentis fractura 
lapidis desinit titulus, ex arbitrio Rhodiorum discimus; cf. Gr. inscr. in the 
Brit. mus. IIT, 4 p. 42 n. CCCCIII, 404: οἱ δὲ Xdpto[t τά ce] τῶν ἱστ[ο]ρι[ο]γρά- 
eo[v] μαρτύρια ὑφαγ[ήσαντο!, χαϑὰ καὶ ἐπὶ τᾶς κρίσιος τᾶς ὑπὲρ τοῦ 
Βατινήτου, ἀπὸ τούτων πίειρώ]μενοι [δειχνύειν διότι] τὸ Κάριον xol ἁ περὶ 
αὐτὸ χῴρα αὐτοῖς ἐπι[χ]λαρωϑείη. Qui potissimum fuerint, non constat, nam 
quae in illo titulo sunt nomina, manifesto ad illud recentius Rhodiorum ar- 
bitrium pertinent. At eosdem ex parte quidem iam antea a litigantibus 
testes citatos esse consentaneum est. Illic primum v. 104. Maeandrii Milesii 
historiae commemorantur, deinde v. 148 haec leguntur: ἁμὲς δὲ ϑεωροῦντες 
τοὺς γράψαντας cop. [πόλεμον τὸμ] Μελιαχὸν xai τὰν διαίρεσιν τᾶς χώρας τοὺς 
μὲν ἄλλους πάντας φαμένους ἐκ τᾶς διαιρέσιος λ[αχ]όϊντας Σαμίους] Φύγελα, 
χαίπερ ὄντας τέσσερας μὲν Σαμίους Οὐλιάδην καὶ ᾿θλύμπιχον καὶ Δοῦριν καὶ 
Εὐάγωνα, δύο δὲ ᾿Εἰφεσίους Κρεώφυλον καὶ Εὐάλχη, Χῖον δὲ Θεύπομπον, --- μόνον 
δὲ ἐν ταῖς ἐπιγεγραμμέναις Μαιανδρίου τοῦ Μιλησίου ἱστορίαις χαταχεχωρισμένον 
διότι ἔλαχον Σάμιοι ΚΚάριον xai Δρυοῦσσαν, αἷς πολλοὶ τῶν συγγραφέων ἀντι- 
γράφοντι φάμενοι ψ[ευδεἸ]πιγράφους εἴμειν. Ex his nonnulli quidem post Lysi- 
machi tempora demum scripsisse videntur, veluti Duris Samius (cf. F. Suse- 
mihl Gesch. der gr. Litt. in der Alexandrinerzeit I p. 588 n. 328), antiquiorum 
vero testimonia iam tum allata esse propterea probabile est, quia Carium et 
Dryussa, de quibus Rhodii decernebant, partes erant Batinetidis. Cf. 
Syll.2 3154. 7 Ex narratione de bellis sexto a. Chr. n. saeculo gestis 
(not. 9) scimus septimo anno post prius bellum denuo arma sumpta esse; 
apparet igitur illud finitum esse indutiis in sex annos factis, quarum for- 
mula hic inter alia διχαιώματα singillatim recenseri videtur propter insignem 
dignitatem quae ei in hac lite diiudicanda tribuitur. Sane illud *in quibus 
etiam indutiae sexennes erant, praepositione σὺν potius quam μετὰ enun- 
tiari exspectaveris (cf. Syll? n. 649). Sed haec alibi non tam accurate dis- 
tingui solita esse quam Athenis constat. 8 Supplevit Wilhelm, cum hoc 
opponi videret illi τὴν μὲν ἐξ ἀργῆς χτῆσιν v. 12; apparet adverbium referri 
ad infinitivos ἐγλιπεῖν --- ἀπογωρῆσαι — ἀποδιδόναι, non ad verbum regens 
συνωμολόγουν. Haec interpretatio tam accommodata est ad persuadendum, 
ut neque Hicksii supplementum πρότερ]ον neque Michelii rationem, qui [με]τὰ 
τῶν ἑξετῶν [σπονδῶν] ad ea quae proxime sequuntur refert, refutare opus sit. 
9 Rerum gestarum quae hic tanguntur apud Plutarchum Quaest. Graec. 20 
p. 295 F sqq. narrationem habes hanc: Σάμιοι xai Πριηνεῖς πολεμοῦντες ἀλλήῆ- 
λοις τὰ μὲν ἄλλα μετρίως ἐβλάπτοντο χαὶ ἔβλαπτον, μάχης δὲ μεγάλης γενομένης 


13] Lysimachi epistula ad Samios. 41 


δυἡνάμεως τούς τε λοιποὺς ἐγλιπεῖν τὴν χώραν αὐτ[ούς τε 
Σαμίους εἰς τὴν ν]ῆσον ἀποχωρῆσαι. τὸν δὲ Λύγδαμιν 
χ]ατασχόντα [τὴν χώϊραν τήνδε π]άλιν ἀποδιδόναι τὰς αὐτὰς 
χ[τ]ήσεις, τοὺς δὲ [Πριηνέας ἀπὸ | τούτου νέμεσϑ]αι" Σαμίων 
δὲ οὐϑένα παραγενέσθαι παρ[άπαν 10, | πλὴν εἴ τις ἐ]τύγχανεν 


χιλίους Σαμίων οἱ Πριηνεῖς ἀπέχτειναν᾽ ἑβδόμῳ δ᾽ ὕστερον ἔτει (cf. not. 7) Μι- 
λησίοις συμβαλόντες παρὰ τὴν καλουμένην Δρῦν τοὺς ἀρίστους ὁμοῦ τι καὶ πρώ- 
τους ἀπέβαλον τῶν πολιτῶν ὅτε wai Βίας ὁ σοφὸς εἰς Σάμον ix Πριήνης πρεσ- 
βεύσας εὐδοχίμησε. ταῖς δὲ Πριηνέων γυναιξὶν ὠμοῦ τοῦ πάϑους τούτου «i τῆς 
συμφορᾶς ἐλεεινῆς γενομένης ἀρὰ κατέστη wol ὅρχος περὶ τῶν μεγίστων “ὁ παρὰ 
τῇ Apot σχότος᾽ διὰ τὸ παῖδας αὐτῶν καὶ πατέρας χαὶ ἄνδρας ἐκεῖ φονευϑῆναι. 
Quae accuratissime convenit cum huius tituli argumento itemque cum illo 
recentiore Rhodiorum arbitrio in quo funestae illius Prienensium cladis 
mentio fit, nisi quod inde discimus Samios Milesiorum socios et victoriae 
participes fuisse (Gr. inscr. in the Brit. mus. III, 4 p. 42 n. CCCCIIT, 108 
[μετὰ δὲ τὰν παράτ]αξιν τὰν γενομέναν αὐτοῖς ποτὶ IIptavete ἐπὶ Δρυΐ. At plane 
novum hic accedit testimonium de Lygdamidis cuiusdam per has contentio- 
nes partibus. Quem Boeckhius quidem et Hicksius Naxiorum tyrannum 
intellegunt, a quo cum Polycrates militibus adiutus sit cum rerum potiretur 
(Polyaen. I, 23, 2. μεταπεμψάμενος παρὰ Λυγδάμιδος τοῦ Ναξίων τυράννου στρα- 
τιώτας), probabile videri potest eundem se his Samiorum et Prienensium 
contentionibus interposuisse. At hanc sententiam Lenschau demonstravit et 
pugnare cum eis quae de Biantis aetate tradita essent (not. 47) et propterea 
ineredibilem esse, quia anno 545 vel 544 Prienen a Mazare Persarum duce 
funditus deletam esse et omnes cives sub corona veniisse constaret (Hero- 
dot. I, 4161) ut Polycratis aetate aut paullo post eum talia bella qualia a 
Plutarcho narrantur Prienenses gerere profecto non possent.  Antiquiore 
vero aetate, quam Biantis nomen monstraret, alium fuisse Lygdamin, Cim- 
meriorum ducem, quem in illas regiones penetrasse constat testimoniis 
Strabonis I, 3, 94 p. 61 Cas.: Λύγδαμις δὲ τοὺς αὑτοῦ ἄγων μέχρι Λυδίας ol 
᾿Ιωνίας ἤλασε xal Σάρδεις εἶλεν, ἐν Κιλιχίᾳ δὲ διεφϑάρη et Hesychii s. v. Aóq- 
δαμις" οὗτος ἔχαυσεν τὸν ναὸν τῆς Ἀρτέμιδος (Sc. τῆς Excciac). Quaestionem 
intrieatissimam de temporibus incursionum Cimmericarum retractare huius 
loci non est; sufficiat notasse, homines harum rerum peritissimos, quos 
etiam Lenschau sequitur, res a Lygdamide in Ionia et Lydia gestas ad me- 
dium saeculum a. Chr. n. septimum referre (cf. E. Meyer Gesch. des Alter- 
thums I p. 545. 548). Inde apparet, quae de bellis Samiorum et Prienensium, 
de sexennibus indutiis, de clade ad Dryn accepta, de Biantis legatione 
narrentur, non proximo post Lygdamin tempore gesta esse, sed fere dimi- 
dio saeculi interiecto. Nam ea propter Biantis aetatem (not. 417) non licere 
ultra annum 6900 a. Chr. removere. L. 10 Supplevi; sane apud scriptores 
Atticos hoc non videtur sine articulo usurpari. παρ[ὰ τούτοις] Boeckh et 
Hicks, sed si omnino tali additamento, quod facile mente suppletur, opus 
esset, loci potissimum definitio desideraretur. 


42 I. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. [13— 


20 παρ αὐτοῖς χατοιχῶν 11* τούτο[υς | δὲ τὸ ἀπὸ τῆς γῆς γιγνόμ]ε- 
γον 12 προσενέγχασϑαι 15. Πριηνεῦσιν. ὑποστ[ραϊφέντας 14 ὃς τοὺς 
ἐχπεσόντ]ας 1$ Σαμίους παρελέσϑαν τὴγ χώραν αἰ[ὐ]τῶν 16. | [πεμ- 
φϑῆναι οὖν παρὰ] [Πριηνέων Βίαντα 17 περὶ διαλύσεων τοῖς 


41 Nemo Samius per illaa tempora commoratus est in terra Βαίηο- 
tide, nisi si quis forte Prienae inquilinus habitabat. 12 Supplevi, dubi- 
tanter sane; sed id videtur significari, vectigalia ab illis qui in Batinetide 
arabant civibus Samiis qui Prienae inquilini essent pensa esse aerario Prie- 
nensium, ex quo appareret illos non dubitare quin Prienensis, non Samii 
agri esset illa terra. Cogitavi etiam de τὸν φόρον τὸν qt[vóp.]evov aut τὸ τέ- 
Aog τὸ 4t[vóp]evov. Boeckhius suppleverat τούτίων δὲ ὕστερον διὰ τὸ χατὰ 
πόλ]ε[μ]ον προσενέγχασϑαι Πριηνεῦσι, Hicksius τούτοί[υ δέ ἕνεχα ἀεὶ τὸν βουλό- 
p]evov προσενέγκασϑαι [Πριηνεῦσιν. Sed utrumque supplementum praeter alias 
causas propter verbi notionem (not. 43) mihi displicet. 13 Intransitive 
hoc dictum opinantur Boeckh et Hicks. Et sane sic perfrequenter accedendi 
ad aliquem aut consuetudinem cum aliquo habendi vi usurpatur προσφέρε- 
ciat. At in hac significatione futurum quidem προσοίσομαι est, aoristus vero 
quantum scio semper προσηνέχϑην, non προσηνεγχάμην. Quod contra aoristus 
medii transitivam ubique vim habet, cf. Aeschines I, 445 σῖτον προσενέγχα- 
σθαι. Et si hoec quidem loco aliquatenus discernitur medii vis ab activo, 
tamen et apud Platonem Respubl. VIIÍ p. 563 D «àv ὁτιοῦν δουλείας τις προσ- 
φέρηται plane idem valet ac si diceretur προσφέρηι, neque aliter iudicandum 
est de locis tituli Iliensis n. 221, 44: τὴν χώραν τὴν δεδομένην αὐτῷ — προσ- 
ενέγχασϑαι πρὸς τὴν ὑμετέραν πόλιν. 149: δεδώχαμεν Ἀριστοδιχίδῃ τῷ Ἀσσίῳ 
γῆς ἐργασίμου πλέϑρα προσενέγχασϑαι πρὸς τὴν ᾿Ιλιέων πόλιν ἢ Σκηψίων. 
A4; χαὶ ἐᾶσαι αὐτῷ προσενέγχασϑαι (SC. τὴν γῆν) πρὸς ἣν ἂμ, βούληται πόλιν 
τῶν ἐν τῇ χώρᾳ τε wol συμμαχίᾳ. 56 (eadem fere verba). 70: ἐᾶσαι δὲ mpoc- 
ενέγχασϑαι τὴν χώραν Ἀριστοδιχίδην πρὸς ἣν ἂν βούληται πόλιν. Quo minus 
dubito hic προσενέγχασϑαι de vectigalibus pendendis accipere, qua vi activum 
haud raro occurrit. Cf. Thuc. 1, 188, 5 Μαγνησίαν —, ἣ προσέφερε πεντήχοντα 
τάλαντα τοῦ ἐνιαυτοῦ. 14. Supplevi. ὑποστρέφεσϑαι redeundi vi est apud 
Xenophontem Anab. VII, 4, 48: τῶν δὲ Θυνῶν ὑποστραφέντες τινὲς ἐν τῷ σχότει 
τοὺς παρατρέχοντας παρ οἰχίαν καιομένην ἠχόντιζον εἰς τὸ φῶς ἐχ τοῦ σχότους. 
Possis etiam ὑποστ[ρέψαντας), nam etiam activum haud raro intransitivam 
vim habet. 415 Supplevi, de illis Samiis intellegens, qui per Lygdamidis 
expeditionem Batinetide relicta in insulam redire coacti erant (v. 45. 46). 
Πριηνεῦσιν [τοὺς Μιλησίους οὔσης στρατείας, id quod et per se insolite dictum 
est et ab errore de aoristi προσενέγχασϑαι vi (not. 43) pendet. ὑποστ[άντων 
δὲ τὰς μετέπειτα παϑ]άς (immo πάϑας) Hicks, in quo praecipue vocis πάϑη 
a sermone actorum publicorum alienae usus displicet. 16 Prienenses 
potius quam illos inquilinos, de quibus sane proxime superioribus versibus 
dicitur, hic intellegi putaverim. 17 De hoc homine eximia sapientiae 
fama florente ac potissimum propter iudiciorum iustitiam et subtilitatem ab 
antiquis laudibus celebrato cf. O. Crusius ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie 
III, 4 p. 383 sqq. De quo etsi narratiunculae multae circumferuntur quarum 


πετσὶ - 


πο πο Ort Keno τς σον οὐ qe mns 


44] Lysimachi epistula ad Samios. 43 


Σα[μίοις | , ἐλθόντα δὲ ἐχεῖσ]ε 18 διαλῦσαί τε τὰς πόλεις xal 
τοὺς οἰϊχοῦντας | ἐχεῖ. ὑπὲρ δὲ τῆς Βατ]ινήτιδος χώρας 

25 πρότερομ, μὲν δίρχων γενομένων Πριηνέας ἀεί τε ἐμμ]ένειν ἐν 
τούτοις χαὶ μέχρι τοῦ ἐσχάτου ypó[v|oui? τὴν γῆν διατελεῖν 
ἔχοντ]ας, νῦν δὲ ἠξίουν ἡμᾶς χατὰ τὴν περὶ τ]ῆζς χ[τήσεως | 
συνϑήχην29 δοῦναι αὐτοῖς τ] )7γ7 χώραν. οἱ δὲ map ὑμῶν 
ἀποσταλέντες [πρέσβεις τὴν χτῆσιν τὴ]ν [γε]γενημένην αὐτοῖς 
τῆς [Βατ]ινήτιδος | [χώρας ἔφασαν ἐχ προγόνων] παρειληφέναι. 

80 μετὰ δὲ τὴν Λυγδάμίεως [ἐσβολὴν ἐγλιπεῖν συνωμο]λόγουν, 
ὥσπερ xal οἱ λοιποί, xai αὐτοὶ | τὴν χώραν, ἀποχωρῆσαι δὲ 
εἰς] τὴν νῆσον᾽ ὕστερον δὲ [ἔφασαν | εἰσαγαγεῖν χιλίους [ἀ- 
ποίχους 21 ---] 


tempora nullo modo in unius hominis vitae spatium cogi possunt, tamen 
memoria fide dignissima eum ad Alyattis regis Lydorum aetatem (fere 
600—560 a. Chr. n.) refert. Neque hic titulus cum ea pugnat, dummodo de 
Lygdamide Lenschavii sententia (cf. not. 9) probetur. 48 Supplevi. [ὑπὲρ. 
τῆς χώρας ταύτης τὸν δ]ὲ Boeckh et Hicks. 19 Apparet hinc quoque, in 
possessione quidem tum fuisse Samios, sed in eo cardinem litis verti, utrum 
ea possessio antiquissima sit, ut ipsi Samii, an novicia, ut Prienenses dice- 
bant. Nam μέχρι τοῦ ἐσχάτου χρόνου nullo modo idem sibi velle potest ac 
μέχρι τοῦ νῦν χρόνου, sed Prienenses tempore proxime superiore possessione 
expulsos indicatur. 20 I.e. pacem a Biante conciliatam. Ea Prienenses 
quidem, ut hic videmus, terram litigiosam sibi concessam dicebant, Samii 
vero, ut ex Gr. inscr. in the Brit. mus. III 4 p. 42 n. CCCCII, 105 sqq. ap- 
paret, contendebant μετὰ τὰν παράταξιν τὰν γενομέναν αὑτοῖς ποτὶ [Πριανεῖς 
ἐπὶ Aput — ταύταν τὰν γώραν ἐν ταῖς συνθήχαις αὑτῶν γενέσϑαι, Apparet 
igitur, ipsum foederis tenorem non iam fuisse, ut de hac quaestione ad 
scriptorum testimonium confugiendum esset. Quod hic de Batinetide dici- 
tur, illic de Cario et Dryussa, nihil ad rem, quoniam has illius terrae par- 
tes fuisse constat (not. 6). 24 Supplementum Michelii recepi, quo utique 
sententia enuntiati probabiliter indicatur. Boeckh et Hicks hoc intactum 
reliquerunt. 


14 Lapis nunc deperditus, olim Neapoli in domo comitis de 
Matalona. Ex pluribus exemplis manuscriptis post J. Gruterum 
Thes. 288, 4 et I. Franzium C. I. G. 5795 ed. G. Kaibel Inser. Gr. 
Sic. et It. 727 (M. L. Strack die Dynastie der Ptolemaeer p. 924 
n. 29). Cf. quae de titulo exposuit J. G. Droysen Zeitschr. f. Alter- 
thumsw. 1843 n. 9 p. 65 sq. (Kleine Schriften I p. 326 sq.) et Gesch. 
des Hellenismus III, 4 p. 266 not. 4. 


44 I. Regna Alexandri, Antigoni, Demetrii, Lysimachi. A4— 


Βασίλισσαν 1 ᾿Αρσινόην βασιλέως | Πτολεμαίου xal βασιλίσσης 
Βερενίχης2  Στρατονίχη βασιλέως Δημητρίου 3. 


Litterae volgares praeter ΠΞ, si modo apographis fides habenda est. 
4 Regis nomen in regnis quae ex Alexandri imperio nata erant, nemo un- 
quam gessit nisi qui aut solus aut cum alio imperaret; at reginae appella- 
tionem non modo eis mulieribus tributam esse, quae aut ipsae regnarent auf 
regum uxores essent, sed aliquando etiam filiabus regum, certe in Lagida- 
rum gente, demonstrat titulus n. 56, 47 sqq.: τὴν ἐγ βασιλέως Πτολεμαίου 
καὶ βασιλίσσης Βερενίκης, ϑεῶν Εὐεργετῶν, γεγενημένην θυγατέρα xai ὀνομασϑεῖ- 
σαν Βερενίχην, ἣ xoi βασίλισσα εὐθέως ἀπεδείχϑη. Quem honorem illi Ptole- 
maei III Euergetae filiae quae anno 238 a. Chr. infans obiit aut uni aut certe 
primae obtigisse neque enuntiatur in illo titulo neque ulla ratione probari 
potest. Immo si reputaverimus Arsinoén Ptolemaeo Lagi f. primam ex matri- 
monio cum Berenice quam unice diligebat (cf. Theocr. XVII, 34 sq. Plut. 
Pyrrh. 4: τὴν δὲ Βερενίκην ὁρῶν μέγιστον δυναμένην καὶ πρωτεύουσαν ἀρετῇ 
χαὶ φρονῆσει τῶν Πτολεμαίου γυναικῶν all. ab U. Wilckeno ap. Pauly-Wissowa 
Realencyklop. III 4 p. 283) natam esse, ei tum cum pater regium nomen 
ascivit aut paullo post etiamtum virgini reginae appellationem impositam 
esse neutiquam incredibile est, praesertim cum in titulo honorario sororis 
eius n. 35, 4 legamus βασίλισσαν Φιλωτέραν. Ceterum plane gemina huius 
discriminis, quod in vocum βασιλέυς et βασίλισσα usu observatur, illa est 
ratio quam Th. Mommsen Róm. Staatsrecht.? 11, 2 p. 8214 sqq., certe inde a 
Domitiani imperio, inter Awgwusit? et Awgusiae nomina intercedere demon- 
stravit. Iniuria igitur ex hoc vocabulo collegerunt homines docti, monu- 
mentum utique non ante annum 299 a. Chr. n., quo illa prius matrimonium 
cum Lysimacho rege iniisset, dedicatum esse. 2 Arsinoé Il. Ptolemaeo 
Lagi f. ex Berenice nata est aut anno 316 a. Chr. aut paullo post (Droysen 
Gesch. des Hellenismus II, 2 p. 236 not. 2. U. Wilcken ap. Pauly-Wissowa 
Realencyklopáüdie II 4 p.41282). Quo tempore haec statua ei posita esset, 
Droysenus magna sagacitate enucleare studuit; ac per matrimonii cum Lysi- 
machi tempora (299—284 a. Chr.) id fieri potuisse negat, ita ut aut anno 
280 a. Chr. aut post alterum matrimonium cum fratre germano Ptolemaeo 
Philadelpho initum (274 a. Chr., cf. n. 273, id quod longe probabilius esset, 
statuam erectam esse appareret. Qua in re rationes quae per illa tempora 
inter harum reginarum maritos intercesserunt respexit, sed plane neglexit, 
quod in ipsius de aetate monumenti sententia permirum esse debebat, ma- 
trimonii nullam hic mentionem fieri. Quod ut in Arsinoé ita fortasse ex- 
plicari potest, ut medio tempori inter Lysimachi necem et alteras reginae 
nuptias titulus vindicetur — quamquam ipsi Droyseno quidem hoc incredi- 
bile videtur — ita in Stratonice (not. 3) nullam habet probabilem explica- 
tionem. Quare nullus dubito, quin paullo ante annum 299 a. Chr., utra- 
que adulta quidem sed nondum nupta, titulus dedicatus sit (cf. not. 4). 
3 Stratonice Demetrii Poliorcetae ex Phila filia, anno ut quidem videtur 
(Droysen Gesch. des Hellenismus II, 2 p. 238 not. 41) 299 a. Chr. Seleuco 
nupsit (Plut. Demetr. 34); postea is eius matrimonio cessit filio Antiocho I 


TRAE 
Yer 


148] Arsinoé Ptolemaei I filia. 45 


(Plut. Demetr. 38), id quod circiter anno 293 a. Chr. factum esse colligitur 
inde quod filium natu maximum ex hoc matrimonio susceptum Antiochum 11 
Deum fere anno 292 a. Chr. natum scimus (Droysen Gesch. des Hellenis- 
mus II, 2 p. 293 not). Iam Droysenus negavit, ex nomine βασίλισσα Arsinoae 
tributo, Stratonicae non item, ullo modo colligi licere, huius tituli tempore 
illam quidem iam nuptam fuisse, hanc vero etiamtum virginem, quando- 
quidem utriusque nuptiae priores in idem tempus incidissent. Recte 
hoc quidem ille; sed quaenam tandem illius discriminis causa esset, de- 
finire non est conatus, neque id facile fieri poterit, si utraque pridem in 
matrimonio versante hoc monumentum dedicatum statuemus. At si utraque 
virgo fuit, regium nomen honoris causa Arsinoae impositum (not. 1), cum 
Stratonice eo etiamtum careat, eo minus offensionis habet, quia omnino 
ignoramus num reliquorum regum in hac re eadem consuetudo fuerit ac 
Lagidarum. Quod vero maximi momenti est, quis tandem credet, si post 
annum 274 a. Chr. n., id quod Droyseno maxime probabile videtur, Strato- 
nice Antiochi uxor Arsinoae Ptolemaei Philadelphi coniugi statuam ponen- 
dam curasset, eam patris quidem qui multis annis ante in Seleuci captivi- 
tate misere et turpiter perierat, nomen suo adiuncturam fuisse, maritum 
vero regem opulentissimum, cuius amor erga ipsam paene in proverbium 
abiit, silentio praetermissuram? Quod et ab ipsius mente alienissimum esse 
debebat, et cum solenni illius aetatis more pugnabat (cf. n. 45, 2. 20, 4). 
Ceterum G. Lumbroso, Recherches sur l'économie politique de l'Egypte p.157 
cum hunc titulum inter testimonia commercii Ptolemaeorum cum Graecis 
Italiae Siciliaeque incolis referat, manifesto monumentum antiquitus Neapoli 
erectum fuisse existimat. At id nullo modo credibile est, etsi unde potis- 
Simum in possessionem illius principis Neapolitani (cf. lemma) pervenerit 
ignoratur. 


15 Samothracae in templo rotundo (Arsinoio) epistylium titu- 
lum habebat per sex lapides contiguos continuatam, sed ita ut 
primus a sinistra non haberet nisi duas litteras initiales versus 
primi, sextus ternas utriusque versus finales, reliqua vero scriptura 
quattuor mediorum lapidum latitudines totas expleret, non plane 
aequo litterarum numero. Anno 1842 H. Kiepert lapidem secun- 
dum et quintum invenit titulosque exscripsit, quos minusculis lit- 
teris ed. J. Franz Annali dell inst. arch. Rom. 1842 p. 139. Ipsa 
Kieperti apographa imagine accurata expresserunt A. Conze A. Hauser 
G. Niemann Archaeologische Untersuchungen auf Samothrake p. 46. 
Postea secundus lapis periit, quinti imaginem proposuerunt iidem 
tab. LVIII fig. 1. Totum titulum, quem ad Arsinoén primus rettulit 
Deville Archives des Missions IV p. 262, restituerunt eidem p. 16 
(inde Matz et von Duhn Bulletino dell' inst. arch. Rom. 1876 p. 110. 
J. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 436 cum not. 4) et 


46 II. Regnum Lagidarum. [15— 


rectius Neue arch. Unters. auf Samothrake p. 411 ex invento 
Wilamowitzii, quod ille cum in societate archaeologica Berolinensi 
(Archaeolog. Zeitung XXXIII 1876 p.174) brevi significasset, litteris 
ad Conzium datis accuratius exposuit. 


[Βασ]ίλισσα ('Ap)|owón!, βασιλέως IILoAsp]atoon? ϑυγάϊτηρ,] | 
βασιλέω[ς Λυσιμάχου 8 γυνή, εὐχὴν ϑ]εοῖς μεγάλ[οις]. 


Litterae volgares praeter Y et OO reliquis minores; hastae hic illic 
leviter incurvatae. lAIZZAAF Kiepert, emend. Deville. Etiam in super- 
stite lapide quinto initio versus prioris, ubi AloY esse Conzii testimonio con- 
Stat, Kiep. AloY legit. 4 Cf. n. 442, 2 Ptolemaeus I Soter, Lagi f. 
(806—285 a. Chr. n.). 3 Hic Ptolemaei II Philadelphi (285—246 a. Chr.) 
nomen restituendum opinabantur editores, cum sumerent reginam quae post 
foedam filiorum caedem a Ptolemaeo Cerauno patratam Samothracen con- 
fugerat (Iustin. XXIV, 3, 9. Droysen Gesch. des Hellenismus II, 2 p. 340 not. 4), 
postea hoc magnifico templo exstructo Samothracibus gratiam rettulisse. At 
Wilamowitzius monuit, Lysimachi potius prioris Arsinoes mariti (299—281 
a. Chr. nomen reponendum esse, maxime quia post alteras Arsinoés nuptias 
pater pridem defunctus vix simpliciter verbis βασιλέως Πτολεμαίου significa- 
tus esset, sed utique aut Σωτῆρος aut ϑεοῦ Σωτῆρος additum. Haud exiguum 
igitur temporis spatium intercedere inter hoc delubrum ab Arsinoé dedica- 
tum et alterum (n. 23) a Ptolemaeo Philadelpho, sine dubio post sororis ger- 
manae nuptias, exstructum. 4 Hoc loco hane vocem supplent editores 
spatii rationibus coacti, atque eam etsi usitatior collocatio in fine totius 
tituli sit, nonnunquam etiam ante deorum nomen inveniri probant allatis 
titulis C. I. Att. III 453 ᾿θνησίμη εὐχὴν Ad Ὑψίστῳ. C. 1. G. 2290, 2—4 [Ἀ]πόλ- 
λωνι [χ]αριστήριον ἐπ[η]χ[ό]ωι. C. I. G. 5877, 4 Γ(άϊος) Σάλουιος Ἀττιχιανὸς dp- 
χίατρος πόλεως ἀνάϑημα ϑεῷ Ἀσχληπιῷ. Rangabe Ant. Hell. 1205 δεχάταν 
Ἀπόλλωνι. 


II. 
Regnum Lagidarum. 


16 Marmor album inventum Halicarnassi, illatum in museum 
Britannicum. Edd. B. Haussoullier Bull. de corr. Hell. IV (1880) p. 400. 
G. Hirschfeld Greek inser. in the British museumIV, 1 p. 81 n. DCCCCCVI 
(M. L. Straek Die Dynastie der Ptolemaeer p. 249 n. 4. Ch. Michel 
Recueil d'inser. Gr. p. 852 n.1198). Cf. quae adnotaverunt U. Wilcken 
GOtt. gel. Anz. 1895 p. 140. 4. Kaerst Mus. Rhen. LII p. 49. 


DOT TSVETY 


16] Ptolemaeus I (306—285 a. Chr.). 47 


᾿Αγαϑῆνι τύχηι (τῆ. ἢ | Πτολεμαίου τοῦ | Σωτῆρος2 xal 


Litterae volgares praeter 2; ϑῆτα v.4 O est, νυ. 8 O, O minore modulo 
exaratum. 4 In lapide ΤΎΧΗΙ exstare testatur Hicks. Tribus numini- 
bus, Bonae Fortunae regis Ptolemaei, Sarapidi, Isidi commune delubrum de- 
dicari statuunt editores. Quam interpretationem tueri conetur quispiam 
exemplo vasis in Cyrenaica inventi cum titulo Θεῶν Ebepyeców, βασιλίσσης 
Βερενίχης (cf. n. 202, Ἀγαϑῆς τύχης. (Strack Mitth. des arch. Inst. in Athen 
XIX 41894 p.223. Die Dynastie der Ptolemaeer p. 235 n. 48). At illic non 
regis, reginae, filiae Bonae Fortunae consecrari donum indicatur, ut editores 
sane cum post Βερενίχης non distinguerent, intellexisse videntur, sed hi tres 
genetivi ἐχ παραλλήλου ponuntur, ut non regis cuiuspiam Roma Fortuna, 
sed Ἀγαϑὴ Τύχη in universum intellegenda sit. Alibi vero ubicumque regis 
numini aliquid dedicatur, non Bona Fortuna aut Genius regis nominatur, 
sed ipse rex (n. 24, 4. 62, 1. 63, 2. 82, 1 al). Quare sine dubio hic frequen- 
tissima formula agnoscenda est, a qua Graeci boni ominis causa ordiri so- 
lent, ut Romani ab illo suo "Quod bonum felix faustumque sit^. Nam in 
ea formula persaepe genetivum nominibus ἀγαθῇ τύχῃ adiungi, ut ἀγαθῇ 
τύχῃ τοῦ δήμου τοῦ Αϑηναίων aut τοῦ Σεβαστοῦ Καίσαρος, in volgus notum 
est. Quae formula vi non multum differt ab illa in Lagidarum titulis fre- 
quentissima ὑπὲρ βασιλέως (n. 48,2. 94,92. 28,4. 29, 1. 64, 4. 65,4. 83,4. 
84, 4. 85, 4. 86, 4. 87,4. 88,4. 89, 4. 91,1. 92, 4. 94,4. 95, 4. 96, 4. 97,1 al.). 
Nam utraque indicatur dedicationem pro salute et incolumnitate regis fieri. 
Sane illa multo rarior est in titulis Ptolemaeorum, sed neutiquam plane in- 
audita. Cf. n. 17, 7 cum not. 4. 3. Sacellum igitur duobus modo deis, Sara- 
pidi et Isidi, consecratum est ut n. 24, 3. 2 Quando hoc cognomen ac- 
ceperit Ptolemaeus Lagi f. dissentitur. Ac quod Stephanus Byz. habet 'O£»- 
δράχαι, ἔϑνος ᾿Ινδιχόν, ἀφ᾽ ὧν σώσας Ἀλέξανδρον Πτολεμαῖος σωτὴρ ἐχλήϑη᾽ ot 
δὲ ψεῦδος τὸ περὶ τῶν ᾿Οξυδραχῶν, id re vera fictum esse inde apparet, quod 
ab illa periculosissima cum Mallis, non Oxydracis, pugna Ptolemaeum om- 
nino afuisse testimonio ipsius (Arrian. VI, 44, 8: xoi αὐτὸς Πτολεμαῖος ἀνα- 
γέγραφεν οὐδὲ παραγενέσϑαι τούτῳ τῷ ἔργῳ᾽ ἀλλὰ στρατιᾶς γὰρ αὐτὸς ἡγούμενος 
ἄλλας μόάχεσϑαι μάχας καὶ πρὸς ἄλλους βαρβάρους) plane constat. Neque pro- 
babiliores sunt recentiorum coniecturae, qui originem appellationis ad proxi- 
mos post Alexandri obitum annos referunt. At ex altera parte non primos 
Rhodios obsidione liberatos illius ope anno 304 a. Chr. eum Servatorem ap- 
pellasse nunc ex titulo Syll.2 202, 27 sq.: τοῖς νησιώταις, τετιμιηχόσιμ, πρώϊτοις 
τ]ὸν σωτῆρα [Πτολεμαῖον ἰσοϑέοις τιμιαῖ[ς] apparet, ut bene observat W. Hüner- 
wadel Forschungen zur Geschichte des Kónigs Lysimachos p. 125 not. 4. 


| : Nam haec ad Antigoni dominationem per mare Aegaeum a Ptolemaeo frac- 


tam. (308 a. Chr.) spectare iam primus editor Delamarre perspexit. Illo 
igitur anno prior non est titulus, sed anno 306 a. Chr. non recentior. Nam 


|. quod Ptolemaeus hic regio nomine caret, nullam habere potest aliam cau- 


. sam nisi quod id tum temporis nondum gessit. Intra annorum 308—306 


a. Chr. spatium Halicarnassum aliquando in fide Ptolemaei fuisse traditum 


τ΄ «quidem non est, sed contrarium non magis. Nam quod 1. G. Droysen id 


48 IL. Regnum Lagidarum. Hésg 


5 9e00? | Eapánt4, "Iov5 ᾿Αρσινόη | τὸ ἱερὸν ἱδρύσατο | Χαιρήμο- 
voc γ(εωποιοῦντος) 7. : 


oppidum sub finem anni 309 a. Chr. a Ptolemaeo frustra obsessum dicit 
(Gesch. des Hellenismus II, 2 p. 84 not. 2), id ipsius coniectura modo nititur. 
Etenim Plutarchus Demetr. 7, qui unus rei a Diodoro silentio transmissae 
mentionem facit, eam anno 3412 a. Chr. n. accidisse narrat. 3 In Aegypto 
Ptolemaeum Sotera non ante annum 2641/0 a. Chr. deum vocatum esse con- 
stat (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p.128), at Graecos eum iam 
multo prius divinis hominibus affecisse tituli docent; in decreto insulanorum 
iam ἰσόϑεοι τιμαί propter res gestas anni 308 a. Chr. a communi insulano- 
rum ei tributi commemorantur (cf. not. 2). 4^ Cf. Tac. hist. IV, 83, qui 
de origine sacrorum Sarapidis notam fabulam narrat, ac temporis quidem 
notas has habet: Píolomaeo regi, qué Macedonum primus Aegypti opes firmavit, 
cum Alexandriae recens conditae moenéa templaque et religiones adderet. 
Hic sine dubio plus tribuendum est urbis recens conditae mentioni, quam 
regio nomini, ita ut paullo post quam Aegypto potitus sit (323 a. Chr) haec 
sacra Alexandriae instituisse videatur. Nihil igitur obstat quominus iam 
308—306 a. Chr. Halicarnassi sacellum Sarapidis et Isidis aedificatum existi- 
memus. V. etiam Plut. de Iside et Osiride 28 p. 364 F. Athenodorus ap. 
Clementem Alex. Protrept. p. 44 Sylb. (C. Müller Fr. hist. Gr. ΠῚ p. 487 fr. 4). 
δ. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 74 sqq. 5 In titulo Hali- 
carnassio Bull. de corr. Hell. XIV p. 444 n. 42, 4 sacerdotem Isidis comme- 
morari monet Hirschfeld. 6 Arsinoén Ptolemaei Soteris ex Berenice filiam, 
Philadelphi fratris germani uxorem intellegunt editores, ac quia regio nomine 
careat intra annorum 281, quo prior eius maritus Lysimachus necatus est, et 
274, quo frater eam in matrimonium duxit, spatium titulum dedicatum sta- 
tuunt Hirschfeld et Kaerst. At primum quidem per illos annos neutiquam 
caruisse existimanda est regio nomine, quod ei a patre iam antequam Lysi- 
macho nuberet datum erat (n. 443). Deinde vero titulum post annum 283 
a. Chr. omnino scriptum esse non posse praeter rationes not. 4 expositas 
etiam ideo certissimum est, quia pro bona fortuna hominis defuncti profecto 
nihil unquam dedicatum est. Quodsi per annos 308—306 haec incisa sunt, 
non est cur Arsinoén regio nomine carere miremur, siquidem ne pater qui- 
dem id iam tum habuit. Sed fortasse improbabile existimes puellae novem 
vel decem annorum nomine talem consecrationem factam esse, sine idonea 
causa si quid video. Certe de matre Ptolemaei, cui sane item Arsinoé no- 
men fuit (Eusebius Chron. I 464, 1 ed. Schoene. U. Wilcken ap. Pauly- 
Wissowa Realencyklopáüdie II, 4 p. 1281] n. 24) cogitare noluerim etsi fieri 
potuisse ut ea tum, viginti quattuor ante filii obitum annis, etiam superstes 
esset nemo facile negaverit. 7 Huius magistratus Halicarnassensium 
etiam in aliis titulis mentio fit. Cf. Syll? 40, 7. 44, 6. 604, 4. 


17 Titulus rupi incisus in insula Cypro prope Larnakam 
Lapethu. Edd. W. H. Waddington ap. Lebas inscr. ΠῚ, 29778. 


48] Ptolemaeus I (806---985 a. Chr.). 49 


de Vogüé Journal asiatique 1867 p. 120. G. Lumbroso Atti della 
r. acad. di Torino IV (1869) p. 715. (M. L. Strack Die Dynastie der 
Ptolemáer p. 220 n. 6). 


᾿Αϑηνᾶν | Σωτείρᾳ Νίχῃ | xoi βασιλέως! | Πτολεμαίου 2 | 
5 Πραξίδημος Σέσμαος | τὸν βω[μὸϊν ἀνέϑ[η]χεν | ἀγα[ϑ]ῆι 
τύχηιϑ. 


Litterae volgares praeter O et O minore modulo exaratas. | Dativi 
et genetivi coniunctio mira, neque omnino casus secundus huc quadrat; nam 
ab ἀνέϑηχεν pendere omnino nequit, si ad βωμόν referretur certe haec vox 
articulo carere debebat; ac iam uf uterque casus per se recte habeat, tamen 
per xai coniungi non possunt. Vix monendum opinor ne quis genetivum 
ab ἀγαϑῆι τύχηι Suspendat et monumentum una Minervae et bonae fortunae 
regis Ptotemaei dedicari statuat (n. 461). Nam luce clarius est hoc propter 
verborum ordinem non licere. Quare nescio an iam hic exemplum, per- 
antiquum sane, eius confusionis agnoscendum sit, quae principatus Romani 
tempore magis magisque gliscebat dum tertius casus plane in desuetudinem 
. venit. Cf. Olympia V p. 150 ad n. 64. p. 178 ad n. 89. p. 543 ad n. 450. Inscr. 
Gr. Sept. I, 4713. 2 Tituli n. 47. 18. 24 ab editoribus Ptolemaeo Lagi f. 
vindicantur cum quia simpliciter βασιλεὺς Πτολεμαῖος appellatur neque pa- 
ternae originis significatione neque ullo vocabulo honorifico adiuncto, tum 
etiam propter litteraturam. At utrumque argumentum probabilitatem qui- 
dem quandam habet, sed ut plane certum sit multum abest. 


18 Stela marmoris albi inventa anno 1876 Menuthi (Abukir). 
Edd. E. Miller Bull. de corr. Hell. IX (1885) p. 146 n. 7. Néroutsos 
Bey Revue archéol. Troisiéme sér. X (1887) p. 215 n. 47. L'an- 
cienne Alexandrie p. 126 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptole- 
màáer p. 219 n. 5). 


᾿Αρτέμιδι Σωτείραι 1 | ὑπὲρ βασιλέως | Πτολεμαίου 2 'Extxpácr« | 
5 ᾿Αϑηναῖος. 


Litteras volgares praeter OT! exhibet Miller, cum Ner. pro € quidem X 
habeat, pro illis vice versa antiquiores formas OT. Hic definite testatur, 
d litteraturam eam esse quae proximo post Alexandrum Magnum tempore in 
usu fuerit, quare de litterarum ϑῆτα et xi formis ei plus fidei habendum puto. 
..4 Zephyrium promunturium prope vicum hodiernum .Abwkér eis qui ab 
. oriente Alexandriam versus navigarent imprimis periculosum fuisse ideoque 
Dianae Sospitis delubrum habuisse, postea vero ibi Ἀφροδίτης Ἀρσινόης fanum 
. constitutum esse (cf. Posidippi epigrammata apud Athenaeum VII 348 d. et 
.in papyro nuper invento F. Blass Mus, Rhen, XXXV p. 90. Th. Preger 


Dittenberger, Orientis Gr. inser. I. Á 


50 II. Regnum Lagidarum. [18— 


Inscriptiones Graecae metricae ex scriptoribus praeter Anthologiam collectae 
p. 96 n. 144) adnotat Nér. 2 Cf. n. 472. Quod Néroutsos propter regium 
nomen anno 306 antiquius esse negat monumentum, id manifesto recte se 
habet; sed quod idem propter honoris vocabula 9:20; Σωτήρ, quae illi anno 
304 a. Chr. n. indita sint, hic omissa utique ante hunc annum dedicatum 
statuit, id iure reiecit Strack. Etenim in ipsa Aegypto Ptolemaei Lagi f. 
superstitis nomini ϑεός nunquam, Σωτήρ rarissime adiungitur (cf. n. 463, 491), 


19 Basis statuae, in museo suburbii G?zeh. Ex apographo ab 
A. Wiedemanno accepto ed. M. L. Strack Archiv für Papyrusfor- 
schung I (1890) p. 200 n. 4. 


Βασιλέα Πτολεμαῖον Σωτῇρα : Διόδοτος ᾿Αχαιοῦ. 


Infra hunc titulum eadem sermone Aegyptiaco, scriptura demotica quam 
dicunt exarata. 1 Ptolemaeus I (306—285 a. Chr.J. Nam qui praeterea 
hoc cognomine usus est Ptolemaeus X propter brevitatem et simplicitatem 
tituli hic in censum non venit. Cf. eius inscriptiones honorarias n. 467, 4. 2. 
169, 1. 2. 170, 2—5. 171,41. 2. 172, 3. 4. 4173, 2. 3. llli vero hoc nomen a 
Graecis civitatibus quidem iam prius quam regem se appellari voluit im- 
positum est. Cf. n. 162. At in Aegypto plerumque de defuncto demum usur- 
patur (cf. M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p.428). Sed Graecos illic 
degentes iam antea nonnunquam popularium suorum morem secutos esse 
hic titulus docet. Nam is utique superstite rege exaratus est. 


20 Lapis effossus inter rudera Citii et illatus in domum con- 
sulis Britannici in oppido Larnake. Edd. Sestini Viaggio da Con- 
stantinopoli a Bassora Il p. 144. Jos. von Hammer Topogr. Àn- 
sichten auf einer Reise in die Levante p. 176 n. 42 (Boeckh C. I. G. 
2614. M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 919 n. 3). Cf. 
quae disputaverunt J. G. Droysen Kl. Schriften II p. 398 not. 5 et 
U. Wilcken ibid. Addenda p. 439. 


[Β]ερενίκην 1 τὴν βασιλέως Πτολεμαίο[υ 2 | γ]υναῖχα Ποσείδιππος 


Litterae volgares praeter ΠΣ, si modo apographis fides habenda est. 
| Tres fuisse Berenicas regum Aegypti coniuges monet Droysen, Ptole- 
maei I Soteris, Ptolemaei III Euergetae, Ptolemaei XI Alexandri I; ex qui- 
bus tertiam hic designari videri. At Boeckh et Wilcken propter Boisci 


nomen maxime probabile existimant, ad Ptolemaei I Lagi f. coniugem - 


(n. 141) monumentum spectare. 2 Sestinius v. 4. 2. 3 fin. maiores lacunas 
indicat, Hammer non item, cui maior videtur fides habenda. 


—— m 


24] Ptolemaeus I (306—285 a. Chr.). 51 


φρούραρχος] | (xal) 3 χατὰ Κίτιον xoi Botoxoc* xal oi χυνη- 
γέ(ται)ὅ. 


3 Lapicidae errore ΚΑΙ pro KAT incisum existimo, deinde rectiorem 
lectionem statim adiunctam illa prava non deleta. Nam etiamsi Sestinio 
credendum esset v. 2 fin. aliquid excidisse, tamen quid id esse posset, non 
intellegerem. Nam φρουράρχου munere eundem hominem pluribus loci fungi 
natura rei vetat. 4 Callierates Boisci f. Samius magna apud Ptolemaeum 
Philadelphum eiusque uxorem Arsinoén gratia florebat (cf. n. 26,3. 27, ὃ. 
29, 3 cum notis. Syll? 2232. Pater iam Ptolemaei Lagi f. regno haud igno- 
bilem inter ministros locum tenuisse videtur. 5 KAIOIKYN - HL EMON 
Hammer KAIOIKYNAI...... Sestini. χυνηγίοί] Boeckh, sed mihi χυνηγέται 
propius abesse visum est a traditis. Nam etsi MON ab Hammero coniec- 
tura suppletum videtur, tamen vix in eam incidisset nisi HIE in lapide 
dispexisset. χαὶ οἱ (c)juvmyep(ó)vec, quod Viscontus apud Hammerum supple- 
vit, iure sprevisse videtur Boeckhius quia de littera K consentiunt apographa. 
Venatoribus regiis praeerat ἀρχικύνηγος, de quo vide n. 992, 


91 Alexandriae. Ex extypo chartaceo, quod illic asservatur in 
museo, ed. G. Botti Notice des monuments exposés au musée 
gréco-romain d'Alexandrie 125 (M. L. Strack Die Dynastie der 


Ptolemáüer p. 219 n. 4. 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου: | xai τῶν τέχνων2 | Σαράπιδι, 
5 Ἴσιδι | Νιχάνωρ xal Νίχανδρος | Néxovoc Πολυδεύχειοιϑ, 


4 Cf. n. 472. 2 Si modo titulus Ptolemaei I est, mireris liberos 
commemorari, uxorem non item. Nam Berenicen, quam unice diligebat 
(n. 442), per totum regni tempus (306—285 a. Chr), in quod utique huius 
tituli origo incidit, in matrimonio habuit. 3 Demum oppidi Alexandriae 
designari statuunt editores, neque dubito quin verum viderint. Fuit sane etiam 
in nomo Arsinoitico vicus Πολυδεύχεια (Fayüm towns and their papyri p. 446 
n. XXXIV, 3 χώμης Πολυδευχείας. Cf. etiam ibid. p. 248 n. LXXXVI, 9. p.259 


- n. CVIII, 44. 42. p. 344 n. CCCXLIII. CCCXLIV. | Flinders Petrie papyri II p.92 
n. XXVIII col. 7, 26. Berl. gr. Urk. I p. 8 n. 84 verso, 6). Sed ad eum referen- 
|^. dam esse hanc appellationem non est probabile, quia titulus Alexandriae 


repertus est. Atque illic quoque fuisse Πολυδευχείων demum eo minus a 


— veri specie abhorret, quia nominibus tribuum et demorum in civitatibus 
— Alexandria et Ptolemaide institutorum magna similitudo intercedit cum vicis 


nomi Arsinoitici; veluti Πτολεμαΐς tribus fuit et Alexandriae (Callimachus 
Epigr. 42, 3 ex Anth. Pal. VII, 520) et Ptolemaide Thebaidis (n. 49, 45), vicum 
eiusdem nominis habent papyri Berolinenses multis locis et Amherst papyr. II 
p.130 n.CII, 5. Gr. papyr. in the Brit. mus. I p. 9 n. XX, 14. Καρανεύς 


demoticum legitur in decreto Ptolemaeensium n. 48, 7, Καρανὶς χῴμη est 


τ᾿ 


59 Il. Regnum Lagidarum. [24 — 


Amherst papyri II p. 430 n. CII, 5. p. 444 n. CXVI, 4, Flinders Petri papyri II 
p. 96 n. XXVIII col. 44, 7 et perfrequenter in papyris Berolinensibus. Idem 
in Φιλωτέρειος demoticum (n. 48, 5) et Φιλωτερίς vicum (n. 352) cadit neque 
alia videtur demotici Δαναεύς causa esse, quod n. 48 ad demum Ptolemaeen- 
sium, Flinders Petri papyri I. p. 67 n. XXIV 2, 4 ad vicum pagi Arsinoitae 
refertur. Eandem rationem etiam inter Πολυδευχείους demum Alexandriae 
ceteroqui sane ignotum et [[ολυδεύχειαν pagum intercedere eo certius exis- 
timo, quia demoticon huius plane geminum ἰζαστόρειος in papyro inedito 
haberi testatur U. Wilcken Gr. Ostraka I p. 433 not. 3. De demis Alexandri- 
norum raro apud scriptores mentio fit, cf. tamen Steph. Byz. Λητωεύς δῆμος 
ἐν Ἀλεξανδρείᾳ, ὡς Τρύφων ἐν τῷ περὶ παρωνύμων, ὅτι παρὰ τὸ Λητῷος χτητι- 
χὸν σχηματίζεται. Theophilus ad Autolycum II p. 94 Σάτυρος, ἱστορῶν τοὺς 
δήμους Ἀλεξανδρέων (C. Müller Fragm. hist. Gr. III p. 164. fr. 24). Quod contra 
in titulis et papyris haud pauca demotica comparuerunt. Cf. G. Lumbroso 
L'Egitto dei Greci e dei Romani ed.2 p. 74 not.3. U. Wilcken Gótt. gel. 
Anz. 1895 p. 136 sqq. Gr. Ostraka l.l. Φιλομιητόρειος habes infra n. 169, 3. De 
Ptolemaidis civitatis demis cf. n. 482. 


22 Tabula marmorea, fracta a sinistra, Cyrenis inaedificata cum 
templum Apollinis reficeretur. Edd. Smith and Porcher, Discoveries 
at Cyrene n. 16 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 237 
n. 163. F. Blass ap. Collitz Gr. Dialektinschr. IIT, 2 p. 205 n. 4850). 


[Βασιλέα Πτ]ολ[εμ]αῖον, Σωτήρων | [oióv 1, Ἀρ]ίστων Λυσιφάνευς 2 
ἀνέϑηχε. 


Litterae volgares praeter Z. 4 Supplevi. Nam etsi nemo ex edito- 
ribus quisnam potissimum ex Ptolemaeis designaretur definire conatus est, 
tamen genetivus Σωτήρων dubitari nullo modo sinit, quin Philadelphi titulum 
teneamus. Quod vocabulum in eius parentibus significandis sic nude sine 
ϑεῶν usurpatum habes item in dedicatione Samothracia n. 23, 4. Sane illic 
accedunt nomina propria quae hic omitti singulare quidem est, sed propter 
spatii rationes certissimum. Neque defuerunt tempora per Ptolemaei Phila- 
delphi regnum, per quae Cyrenis illius monumentum honorarium erigi po- 
tuisse credibile esset. Quidni enim id tum factum esse statuamus, cum 
Ptolemaeus Philadelphus cum fratre Maga pacem fecisset, cuius filia etiam- 
tum infans Berenice per hane occasionem Ptolemaeo illius filio qui postea 
regnavit desponsa est. Cf. Iustin. XXVI, 8, 2 per idem tempus rex Cyrenarum 


Magas decedit, quà ante infirmitatem. Beronicen, unicam filiam, ad finjenda. ὦ 


cum  Ptiolomeo fratre certamina fiio eius desponderat. Tum Ptolemaei 
Philadelphi statuam Cyrenis dedicatam esse eo minus videbitur improbabile, 
quoniam de Arsinoé eius uxore idem usu venisse luculentissime testatur 
titulus n. 33. Quando illa pax inter Ptolemaeum et Magam facta sit, igno- 
ratur. Sed sunt quae suadeant ut intra annorum 265—260 a. Chr. spatium 
inter fratres convenisse statuamus (J. G. Droysen Gesch. des Heilenismus 


44] Ptolemaeus II Philadelphus (285—247 a. Chr.). 53 


ΠῚ p.275 not. 1. B. Niese Gesch. der gr. und makedon. Staaten II p. 142). 
Ceterum quem olim (Olympia V p. 438 n. 344) propter genetivos in -« ca- 
dentes item Cyrenaicum existimavi titulum regis Ptolemaei nescio cuius, de 
eo nunc minus confidenter iudico. Potest enim etiam Lesbius esse (cf. n. 78). 
2 Cyrenaeus sine dubio. Cf. n. 242. 


238 Templum Doricum Samothracae erutum, quod a conditoris 
nomine Ptolemaium vocari solet, et ab orientali et ab occidentali . 
parte in epistylio titulum dedicatorium habebat per quinos epistylii 
lapides ita divisum, ut primus versus per omnes percurreret, 
alter tertium lapidem, qui medius erat, totum occuparet. Sic prae- 
ter initium et finem versus prioris ubique duodenae litterae unius 
lapidis latitudinem explebant. Ex occidentali epistylio duo primi 
lapides ἃ sinistra cum duodeviginti litteris aetatem tulerunt, ex 
orientali omnia exstant praeter lapidem primum, ita ut ex utrius- 
que relliquiis totus titulus sine ullius litterae iactura componatur. 
Minuseulis titulum exhibent A. Conze A. Hauser Ὁ. Benndorf Neue 
archáol. Untersuchungen auf Samothrake p. 141, accurate delinea- 
tas utriusque epistylii imagines proposuerunt eidem tab. XXXV 
fig. 4. 2 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 224 n. 13). 


Βασιλεὺς Πτολεμαῖος : Πτολεμαίου xal Βερενίκης Σωτήρων 2 | 
ϑεοῖς μεγάλοις. 


i Litterae volgares praeter TT, 4 Ptolemaeus II Philadelphus (285—247 
E e. Chr. n. Hoe templum non videtur dedicasse ante nuptias sororis ger- 
manae Arsinoés (274 a. Chr. ἢ., cf. n. 273, qua cum deorum Samothracum 
— Sacris arctissima intercedebat necessitudo (cf. n. 1ὅ 8), Neque mirandum est, 
' -quod non uxor, quae ante ibidem aliud templum exstruxerat, hoc una cum 
- marito dedicavit. Immo ea ipsa re indicatur, regem hac dedicatione coniugi 
; dilectissimae gratificari voluisse. 2. Cf. n. 221, 


| 24 Horologium solarium effossum anno 1873 Heracleae ad 
" Latmum, delatum Parisios in museum (Louvre). Edd. M. G. Rayet 
Ann. de chim. et de phys. Sér. V T. VI Sept. 1875 p. 52sq. 60 sq. 
(C. Curtius Bursians Jahresber. IV 1874/5 p.294. E. Loewy Inschr. 
|." gr. Bildh. p. 998 ad n. 450) B. Haussoullier Revue de philolog. XXIII 
1899 p. 918 (XXIV p. 323. Études sur l'hist. de Milet p. 67). 

US 


Litterae volgares praeter O et z 


54 II. Regnum Lagidarum. [24 — 


Βασιλεῖ Πτολεμαίωι 1 ᾿Απολλζώνιος ᾿Απολλοδότου 2. 
Θεμισταγόρας Μενίσχου ᾿Αλεξανδρεὺς ὃ ἐποίει. 


4 Ptolemaeum II Philadelphum (285—247 a. Chr.) designari R. et H. 
inde colligunt, quod eius aetate aliquantisper in fide Ptolemaeorum fuisse 
Miletum luculentissime apparet ex Philoterae titulo n. 35. Deinde Timarchum 
Aetolum tyrannum rerum potitum esse, a quo Antiochus lI urbem liberas- 
set et in fidem suam recepisset, qua re Dei cognomen meruisset, scripto- 
rum testimoniis constat. Atqui Heracleotas per eandem fere aetatem ac 
finitimos eorum Milesios a partibus Ptolemaeorum stetisse probabile est, 
ita ut fere intra annorum 277—262 a. Chr. spatium hanc dedicationem fac- 
tam probabile sit. Hauss. 2 Propter ethnicum non additum hunc civem 
Heracleotam existimandum esse adnotat Hauss. 3 Cave hunc sculpto- 
rem esse putaveris. Nam artificiosa ornamenta nulla sunt, ut appareat eum 
potius intellegendum esse, qui ipsum horologium fecerit. Plane idem de horo- 
logio marmoreo Attico statuendum est, quod nunc in museo Britannico as- 
servatur. Id enim item nulla sculptoris arte ornatum est et tamen titulum 
habet Φαῖδρος Ζοωΐλου Παιανιεὺς ἐποίει C. I. A. III 427. Loewy. 


2358 Marmor Delium, Smyrnam ad Sherardum Britannorum 
consulem translatum. Ed. Chishull Ant. As. p. 201 (inde Boeckh 
C. 1. G. 2273. Syll: 453. M. L. Strack Die Dynastie der Ptole- 
máer p.292 n.15. Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 870 n. 1294). 


Βασιλέα llvoAspoiov! | Πτολεμαίου ZXwc7poc | oi νησιῶται 2 
ἀνέϑηχαν. 


Litterae volgares praeter ΘΠΣ, si modo apographo fides habenda est. 
| Ptolemaeus II Philadelphus (285—247 a. Chr.). 2 De communi insu- 
lanorum quod inde ab anno 308 fuit et certe usque ad medium saeculum 
a. Chr.n. tertium ita in potestate regum Aegypti mansit, ut vel princeps eorum : 
(νησίαρχος) non ipsorum suffragiis eligeretur, sed regis nutu eis imponeretur, 
cf. n. 40, 2. 7. 9. 67, 4. 6. 40. Syll.2 202, 4 sqq. 209, 6, 223,1. 224,2. 471,9.8. 
588, 74 cum adnotationibus. 


26. 27 Fragmenta plinthorum duarum marmoris Parii, quae. : 
pertinebant ad columnas striatas quibus statuae impositae erant, 
Olympiae. 97 edidi Arch. Zeitung XXXVI (1878) p. 174 n. 193 ex... 
apographo Weilii. Tituli 296 fragmenta ex exemplis ἃ. Furtwángleri 
et C. Purgoldii et cum eorum adnotationibus edita sunt ibid. XXX 
(1879) p. 143. 9144 (Utramque inscriptionem repetivi Syll. 4152). | 
Imaginem titulorum a Purgoldo delineatam habes Olympia V p. 434 - 


27] Ptolemaeus II Philadelphus (285—247 a. Chr.). 55 


n. 306. 307 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemüer p. 292 n. 47. 
Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 830 n. 1089). 


(26) 
Βασιλέα Il[coAepoiov βασιλέως] | [Πτολεμαίου xal βασ]ιλί[σσης 
Βερενίχης ἢ | Καλλιχ[ρ]άτης [Βοΐσχ]ου Σά[μιος]2 | Ad. [Ὀλυμ- 
π͵ίωι. 

(21) 
Βασ[ἤλισσαν Ἀ[ρσινόην βα]σιλέως | Πτολεμαίου [xoi βασιλίσσηϊς 
Βερενίχης 8 | Καλλιχράτηϊς Βοΐσχου] Σάμιος | Διὶ Ὀ[λυμπίωι!. 


Litterae volgares praeter Y; O minore quidem modulo quam reliquae 
exarata, sed non multo. £ brachia modo magis modo minus divergentia 
habet, sed nusquam tamen plane parallela. Hastarum fines plerumque ali- 
quantum dilatati. | Ptolemaeus II Philadelphus (285—247 a. Chr.). Mo- 
numenta utique post annum 274 a. Chr. n. facta sunt. Cf. not. 3. 2 Duo 
epigrammata (Athen. VII p. 348 d. Mus. Rhen. XXXV p. 90) Callicratem nau- 
archum Arsinoae sorori et coniugi Ptolemaei Philadelphi templum Zephyrii 
dedicasse demonstrant. Quem eundem esse hominem, etsi hic magistratus 
vocabulum non additur, apparet ex titulo Syll? 223: Οἱ νησιῶται τὸν ναύαρ- 
χον Καλλιχράτην Botoxou Σάμιον ἀνέϑηχαν. Nescio an tum cum hi tituli in- 
ciderentur, nondum praefectus classis fuerit. Nam epigrammata illa certe 
hoc monumento, quod Arsinoé etiamtum superstite positum est, recentiora 
sunt. Scimus enim illius templi exstructionem Philadelphi morte interpella- 
tam esse (cf Wilamowitz Antigonos von Karystos p. 338). Quod quoniam 
Callicratem usque ad Ptolemaei Euergetae regnum magna auctoritate floruisse 
constat, admodum dubium mihi videtur, num idem homo sit, quem Ptole- 
maeus Lagi f. anno 310 a. Chr. in insulam Cyprum misit (Diodor. XX, 24, 4. 
Wilamowitz Antigonos p. 88). 3 Sororem regis priusquam illi nuberet 
sic coniunctam cum eo monumentis plane paribus inter se et perquam con- 
spicuis ornatam esse omnino incredibile est. Quod matrimonii nulla fit 
mentio, id cave pugnare existimes cum eis quae n. 14? disputata sunt. Nam 
ipsa statuarum coniunctio sufficiebat ad id indicandum. De nuptiarum tem- 
pore cum olim gravissimae dissensiones inter homines doctos obtinuissent, 
stela hieroglyphis inscripta quae inter rudera oppidi Pithom eruta est, anno 
duodecimo regni (274/3 a. Chr. n.) Philadelphum iam sororem germanam in 
matrimonio habuisse docuit. Aut eodem igitur anno aut uno ex proxime 
superioribus eam uxorem duxisse existimandus est. Cf. U. Koehler Sitzungs- 
ber. der Kgl. Akademie zu Berlin 4895 XLI p. 971. U. Wilcken ap. Pauly- 
Wissowa Realencyklopádie II 1 p. 1283. B. Niese Gesch. der gr. τὶ. maked. 
Staaten II p. 99 not. 5. Decessit vere anni 270 a. Chr. n.,, id quod ex stelae 
Mendesiae fragmento cognitum est, cuius photographicam imaginem J. P. Ma- 
haffy Niesio misit. Cf. Niese Gesch. d. gr. ἃ. maked. Staates II p. 233 not. 5. 


56 II. Regnum Lagidarum. [28— 


28 Tabula exigua marmoris candidi. Anno 1896 erat apud 
mercatorem rerum antiquarum cui nomen Ali in oppido GZxeh. 
Ed. P. Jouguet Bull. de corr. Hell. XX (1896) p. 398 (M. L. Strack 
Archiv für Papyrusforschung I 1900 p. 200 n. 2). 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου | τοῦ [Πτολεμαίου xoi βασιλίσσης | 
Ἀρσινόης: Μόσχος ὁ ἱερὲυς | τὸν ναὸν xol τὸ τέμενος | 
5 ᾿Αγδίστει2 ἐπηχόωι | ἱδρύσατο. 


Litterae volgares praeter x; O et Ω reliquis minores. 1 Ptole- 
maeum lI Philadelphum et eius uxorem Arsinoén agnoscunt Jouguet et 
Strack propter litteraturam. Ac Strackius quidem se initio de genuina tituli 
origine dubitasse confitetur, sed A. Wiedemannum testem oculatum sibi 
confirmasse, scripturae genus nullam suspicioni ansam praebere. 2 De 
huius numinis Phrygii fabulis cf. Roscher Lexikon der gr. u. róm. Mytho- 
logie I p. 100. Knaack ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie I, 4 p. 767. 
Quorum uterque initio cognomen Cybeles fuisse statuit fretus testimoniis 
Strabonis X, 3, 42 p. 469 Cas.: οἱ δὲ Bepéxuvcec, Φρυγῶν τι φῦλον, xal ἁπλῶς 
ol Φρύγες καὶ τῶν Τρῴων oi περὶ τὴν Ἴδην κατοικοῦντες Ῥέαν μὲν καὶ αὐτοὶ 
τιμῶσι xal ὀργιάζουσι ταύτῃ, Μητέρα καλοῦντες ϑεῶν xol Ἄγδιστιν xol Φρυγίαν 
ϑεὸν μεγάλην, ἀπὸ δὲ τῶν τόπων ἾἸδαίαν χαὶ Δινδυμήνην χαὶ Σιπυλήνην καὶ 
Πεσσινουντίδα xoi Κυβέλην. XII, 5, 3 p. 567: Πεσσινοῦς δ᾽ ἐστὶν ἐμπόριον τῶν 
ταύτῃ μέγιστον, ἱερὸν ἔχον τῆς Μητρὸς τῶν ϑεῶν σεβασμοῦ μεγάλου τυγχάνον᾽ 
χαλοῦσι ὃ αὐτὴν ᾿Αγδιστιν. Hesychii ᾿Αγδιστις ἡ αὐτῇ τῇ μητρὶ τῶν ϑεῶν. Ac 
sane in titulo C. I. G. 6837, 1 Μητρὶ ϑεῶν ᾿Αγγίστει manifesto hoc nomen ἐπι- 
χλήσεως vim habet, cum C. I. G. 3886, 4 non [Μητρὸς] ϑεῶν ἈΑνγδίστεω[ς], sed 
ϑεῶν Ἀγγδίστεων sit (cf. Add. vol. III p. 1403). Strabonis vero locus mani- 
festo non ἐπιχλήσεις indicat, sed propria deae nomina quae alio loco alia 
fuerint, cum natura eius ubique illarum Asiae minoris regionum eadem esset. 
Quare nescio an temporum ratio diversa fuerit ab ea quam homines docti 
statuerunt, ita ut antiquiore tempore Agdistis numen simile quidem Matris 
deorum sed tamen loco certe ubi colebatur ab ea distinctum esset, postea 
demum cum . ea plane coalesceret ita ut nomen proprium in cognominis vim 
abiret. Sed utut hoc se habet, certe hic quidem non est cur cum Jougueto 
Cybeles cognomen interpretemur Agdistin. Sine dubio Moschus sacerdos ex 
illis Asiae minoris regionibus, unde Agdistidis sacra in alias terras propagata 
sunt, oriundus erat. 


29 Fragmentum stelae marmoris albi cum aétomate, in vico 
Mytilini insulae Sami in deversorio (χαφήνι) Demetrii Constantae. 
Fragmentum stelae marmoris albi cum aétomate. Edd. E. Fabricius 
Mitth. des arch. Inst. in Athen IX (1894) p. 196 n. 2 (M. L. Strack 
Die Dynastie der Ptolemáüer p. 222 n. 18). 


CU Wem RN 


ST LT«BSeP 
" T 


80] Ptolemaeus II Philadelphus (285—247 a. Chr.). 51 


[Ὑπὲρ Baeuéoct Πτολεμαί]ου τοῦ Πτολεμ[αίου | xai Βερενίχης 

Σωτήρων 2 xal] óxip ᾿Αρσινόγίς βασιλίσσης καὶ Καλλιχράτου 

τοῦ Βοΐσχου τοῦ [ναυάρ|χουῦ, --------- --------- Σάμ]ιος 9 
5᾽ ἀνέϑηχεν, || [εὐχῆς ἕνεχε]ν 1. 


Litterae volgares praeter Γ΄. 41 Hoc addendum existimavi, quia plane 
praeter morem in hac formula regium nomen omittitur [Ὑπὲρ Πτολεμαίου 
Fabricius et Strack. 2 Addidi propter spatii rationes, de quibus neces- 
sario versus primi supplemento edocemur. Cf. n. 22, 4. 23, 4 cum notis. 
8 Supplevi. τῆς | γυναιχός Fabricius, Strack. 4 Sic supplendum esse, 
non Καλλιχράϊτου Boicxou cum editoribus, usus sermonis illa quidem aetate 
a plerisque Graecis etiamtum religiose conservatus docet; spatium sufficere 
collatis duobus prioribus versibus apparet. 5 Cf.n. 262. Singulare qui- 
dem est hominem privatum quamvis nobilem in hac formula cum rege et 
regina coniungi. Sed non neglegendum est Sami in Callicratis patria monu- 
mentum dedicatum esse; cives vero de eximia popularis sui fortuna laetatos 
in honoribus tribuendis ultra solitum morem  progressos esse non mirabi- 
mur. 6 Supplevit Strack. 7 Supplere conatus sum non sine haesi- 
tatione. Utique quod Fabricius, ipse suo invento diffidens, proposuit [ἀρετῆς 
ἕγεχε]ν, probare nequeo. Etenim ut accusativo nominis praecedente hoc 
legitimum est, post dativum certe tolerabile, sic ὑπέρ τινος ἀρετῆς ἕνεχεν 
ἀνατιϑέναι ct vereor ut quisquam Graecus unquam dixerit. Quod ipse scripsi, 
aliis exemplis confirmare sane non possum, sed cum εὐχῆς χάριν, quod hic 
reponi non licet quia ΠΝ in lapide esse constat Fabricii testimonio, non in- 
usitatum sit, significatio vero horum adverbiorum fere eadem sit, nescio an 
ferri possit. Cogitaveram etiam de [ὁ δεῖνα ἐποίησε]ν, sed in simplici tabula 
nullis anaglyphis aliisve sculptoris artificiis exornata id vix locum habuerit. 


90 Ad templum antiquum situm prope edesije in Thebaide. 
Edd. J. Franz C. I. G. ΠῚ Add. p. 1215 n. 48365. Letronne Recueil 
— d'inscr. Gr. et Lat. Il 221. Accuratissime delineatam imaginem pro- 
- posuit R. Lepsius Denkmiüler aus Aegypten und Aethiopien XII 
- p. 81 n. 128 (W. Schwarz Jahrbücher für Phil. CLIII 4896 p. 167 
| m. 46. M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemüer p. 293 n. 26). 


᾿Αρσινόηι ϑεᾶι | Φιλαδέλφηι: || Σάτυρος. 


Litterae volgares, nisi quod σῖγμα in fine versus tertii £ est, duobus 
. reliquis locis L. 4 Feminini forma ceteroqui inaudita. 2 Quin hic 
idem sit qui Philoteram oppidum in ora Trogodytica condidit (n. 352) non 
. est dubitandum. Scriptor libri de demis urbis Alexandriae (n. 243) utrum 
idem sit an alius in medio relinquendum videtur. Utique Satyrus archi- 
| . tectus, quem Plinius N. hist. XXXVI, 67 commemorat, non recte a Schwarzio 


98 II. Regnum Lagidarum. [80— 


videtur ille homo haberi, qui Philoteram oppidum constituit. Neque enim 
urbes condere architectorum est, sed regum ipsorum et eorum qui ab illis 
in aliquam regionem cum imperio missi sunt. Cf. n. 444, 7 sqq.: ὑπὲρ Βοῆ- 
ϑου τοῦ Νικοστράτου Χρυσαορέως, τοῦ ἀ[ρ]χισω[μ]χτοφύλαχος χαὶ στρατηγοῦ 
xal [χτί]στου τῶν ἐν τῆ] Τριαχοντασχοίνῳ πόλεων Φιλομητορίδ[ος] καὶ Κλεοπά- 
τρας. lam cum familiaritas reginae rerum publicarum peritissimae multo 
magis in huius condicionis hominem cadat, quam in architectum, quin hic, 
non ille Satyrus hic intellegendus sit nullus dubito. 


31 Tabula exigua marmoris albi, Alexandriae in museo. Edd. 
G. Botti Notice des monuments exposés au musée gróco-romain 
d'Alexandrie n. 234. M. L. Strack Mitth. des arch. Inst. in Athen 
XIX (1894) p. 233 n. VI (Die Dynastie der Ptolemáer p. 224 n. 30). 


[Ἴσιδι "AJoswómt | [Φιλαδέϊλφωι Θέ[στίωρ! ὑπὲ]ρ αὑτοῦ xal | 
ὅ [τῆς γυ]ναιχὸς xai | [vv π]αιδίων. 


Litterae volgares praeter Σ. | Cf. n. 322, 


92 Basis lapidis granitae nigri, inventa Alexandriae inter parie- 
ünas Bruchii, nunc inaedificata infra columnam Pompei quae dici- 
tur. Ed. C. Wescher Revue archéol. Nouv. sér. IX (1864) p. 380. 
Bullettino dell' inst. arch. di Roma 1866 p. 44 (M. L. Strack Die 
Dynastie der Ptolem&er p. 224 n. 27). 


᾿Αρσινόην Φιλάδελφον | [Θ]έστωρ : Σατύρου 2 ᾿Αλεξανδρεύς. 


4 Eundem habes n. 34, 2. 2 Sine dubio Thestoris pater non alius 
atque ille Satyrus quem item Arsinoae opus aliquod dedicasse testatur titu- 


lus n. 80. 


39 Lapis insertus fundamentis templi, Ptolemaide in Cyrenaica. 
Ed. Pacho Itin. Marm. Cyren. tab. LXXIV (Letronne journal des 
savants 1828 p. 260 et apud Pach. p. 397. J. Franz C. I. G. 5184. 
J. G. Droysen Gesch. des Hellenismus III, 2 p. 333. M. L. Strack 
Die Dynastie der Ptolemàer p. 224 n. 28). Cf. quae disputavit 
J. G. Droysen Kl. Schriften II p. 398 sq. 


Litterae volgares praeter AZ; Ὁ et O modo minores reliquis, modo 
eiusdem mensurae. 


v^ ide Avandia Rin. d 25 


€ Κ΄ 


LARES Tum. Aa inpet yc p OE Wc Qu itii 


B dimi de nc 
M RA 2... 


34] Arsinoé Ptolemaei Philadelphi uxor. 59 


Βασίλισσαν Ἀρσινόην 9&à[v Φιλάδελφον",1] | τὴν Πτολεμαίου 
xal Βερενίχης, [ϑεῶν Σωτήρων23,] | ἡ πίό)λις, 


4 Supplevit Strack in universum quidem secutus Letronnium, qui 
tamen Ἀδελφῆν scripsit; at nunc constat, Philadelphum et uxorem coniunc- 
tos quidem post mortem ϑεῶν ᾿Αδελφῶν nomine cultos esse, sed reginam 
solam per se, sive addatur $ed (34, 2) sive non (n. 32, 4. 84. Strack Die 
Dynastie der Ptolemüer n. 24. 25. 34) semper Φιλάδελφον appellatam. At 
Droysenus negavit illam Arsinoén designari, de Ptolemaei IV Philopatoris 
(224—205 a. Chr.) potius uxore eademque sorore cogitans; quare hic ϑεὰϊν 
Φιλοπάτορα] scripsit. Sed qua una ratione nititur haec opinio, quod Phila- 
delphus Cyrenas nunquam tenuerit ideoque illic eius uxoris statua erigi non 
potuerit, eam refutat Strackius monens de pace inter Ptolemaeum et Magam 
facta huiusque filia illius filio desponsa (n. 2213). Quod quoniam per se de 
utraque regina cogitare liceat, tamen permulto frequentiora esse Arsinoés 
natu maioris monumenta honoraria, ut hic quoque illam agnoscere praestet. 
Haec nupsit fratri germano anno 274 a. Chr. aut paullo prius, supremum 
diem vero obiit anno 270 a. Chr. n. Cf. n. 273. Mortuae potius quam super- 
stiti haec statua posita videtur. 2 Supplevit Letronne. [ϑεῶν Ebepqecóv] 
Droysen. Cf. not.4 et n. 221, 3 POAIZ. 


94 Basis infra ornata margine, supra fracta, in vico Ἅγιος 
Tóyov insulae Cypri sito prope Amathunta, ante domum lanni 
Pappagiorgi. Ed. P. Perdrizet Bull. de corr. Hell. XX (1896) p. 358 
n. 7 (M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung I 1900 p. 203 n. 5). 


᾿Αρσινόης | Φιλαδέλφου t. 


Litterae volgares praeter ᾧ et O minore modulo exaratam. 4 Arsi- 
noén Ptolemaei Philadelphi sororem eandemque coniugem designari neque 
titulum tertio eius matrimonio, quod anno 274 a. Chr. initum esse videtur 
(cf. n. 273) antiquiorem esse posse luce clarius est. At magnopere dissentitur 
de monumenti natura. Etenim lapides cum eodem plane titulo passim per 
omnes regiones quae extra Aegyptum Ptolemaeorum imperio parebant in- 
venti sunt. In insula Cypro quattuor praeter hunc (Bull. de corr. Hell. XX 
p. 358 n. 8.9. 10. Lebas-Waddington Inscr. III, 2824), Therae unus (Inscr. Gr. 
mar. Aeg. III, 462), Pari unus (Bull. de corr. Hell. XXI 1897 p. 17), Amorgi 
duo (Mitth. des arch. Inst. in Athen I 4876 p. 336 n. 5. 6), Methymnae in in- 


sula Lesbo unus (Inscr. Gr. mar. Aeg. II, 543... Iam cum Weilius ad titulos 


Amorgios adnotasset, donis ab Arsinoa missis αὖ in dei cuiuspiam illius in- 
sulae delubro erigerentur haec subscripta fuisse, cui opinioni astipulati sunt 
M. L. Strack Mitth. des arch. Inst. zu Athen XIX p. 235. J. P. Mahaffy The 
empire of the Ptolemies p.436. 8. Reinach Traité d'épigr. p. 394, ab his 
dissensit Perdrizet, reginae quae divinis honoribus coleretur hic a privatis 


60 II. Regnum Lagidarum. - [84— 


hominibus dona offerri statuens. Genetivum utramque vim habere posse, 
sed utraque significatione satis rarum esse constat. Nec quicquam Perdrizeti 
sententiae auxilii accedit ex titulo incertae originis C. L G. 4959 Ἀρσινόης 
ϑεᾶς Φιλαδέλφου. Nam hunc alius generis esse atque illos decem ex illorum 
miro consensu apparet. Fuisse autem etiam dona ab Arsinoé deae oblata non 
est quod demonstretur (cf. n. 30, 4. 34, 4). At in eo numero non habendos 
esse lapides quos hic tractamus illa ipsa constantia docet, qua eadem tituli 
forma, ceteroqui neutiquam frequens sed quaesita quadam simplicitate a 
sollenni more dedicationum Graecarum aliquantum abhorrens, usquequaque 
redit. Quomodo enim inter tot homines Amorgios, Cyprios, Lesbios, The- 
raeos, Parios de eiusmodi re convenire poterat? Quod Perdr. et rusticam 
lapidum simplicitatem et nonnullorum locorum ubi eruti sint obscuritatem 
regiae munificentiae parum convenire existimat, haud absurde iudicat. At 
huius argumenti pondus infringitur si statuimus per unam eandemque oc- 
casionem reginam ad omnia Graecorum qui in Lagidarum fide essent delubra 
eiusdem generis dona misisse, quorum: tenuitas nescio an eandem modestiae 
affectationem habuerit quae in titulo observatur. Atque omnium quidem 
maxime probabile existimo, ipsas nuptias Ptolemaei et Arsinoés his mune- 
ribus offerendis ansam praebuisse. 


239 Basis magna ornata marginibus prominentibus supra et infra, 
eruta ante templum Apollinis Didymei. Ed. B. Haussoullier Rev. de 
phil. XXIV (1900) p. 393 (Études sur l'histoire de Milet p. 67). 


Βασίλισσαν 1! Φιλωτέραν 2 βασιλέως | [Πτολεμαίου ὁ δῆμος ὁ 
Μιλησίων | ᾿Αρτέμιδι Πυϑείῃ ?. 


| Cum nupíam fuisse Philoteram (not. 2) neque hic indicetur neque us- 
quam memoriae proditum sit (cf. J. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies 
p. 145), huic quoque regis filiae reginae appellationem virgini etiamtum ho- 
noris causa concessam esse apparet, quod idem in eius sorore natu maiore 
Arsinoé usu venisse demonstravi n. 441, Cf. etiam n. 3501, 2 Cf. Strabo 
XVI, 4, 5 p. 769 Cas.: ἀπὸ δὲ Ἡρῴώων πόλεως πλέουσι χατὰ τὴν Τρωγοδυτιχὴν 
(Ἀρτεμίδωρός φησι) πόλιν εἶναι Φιλωτέραν ἀπὸ τῆς ἀδελφῆς τοῦ δευτέρου Πτολε- 
μαίου προσαγορευϑεῖσαν. Schol. Theocr. XVII, 4123: xai Λύχος δὲ ἐν τῷ περὶ 
Νέστορος ᾿ἐποίησεν ὁ Φιλάδελφός", φησιν, “οὗτος, ὠικοδόμησε δὲ xol τῶν γονέων 
ἀμφοτέρων παμμεγέϑη γαόν, καὶ ταῖς ἀδελφαῖς Ἀρσινόῃ «oi Φιλωτέρᾳ (φωτῆρα 
cod. Emendavit Letronne Recueil des inscr. p. 482). Ex eius nomine ap- 
pellatae sunt duae urbes, ex quibus altera ad lacum Tiberiensem sita com- 
memoratur a Polybio V, 70, 3. 4: ἀναλαβὼν δὲ τὴν δύναμιν (Antiochus III 
anno 218 a. Chr.) αὐτὸς μὲν ἐποιεῖτο τὴν πορείαν ὡς ἐπὶ Φιλοτερίας" — 7j δὲ 
Φιλοτερία χεῖται παρ᾽ αὐτὴν τὴν λίμνην εἰς ἣν ὁ χαλούμενος ᾿Ιορδάνης ποταμὸς 
“εἰσβάλλων ἐξίησι πάλιν εἰς τα πεδία τὰ παρὰ τὴν Σχυϑῶν πόλιν προσαγορευομέ- 
“Νὴν et a Stephano Byzantio s. v. Φιλωτέρα: ἔστι xol κοίλης Συρίας Φιλωτέρα, 
ὡς Χάραξ ἐν ὀγδόῳ χρονικῶν" τὸ ἐθνικὸν ταύτης Φιλωτέριος διὰ τό τινας καὶ 


ἜΘ. 


86] Ptolemaeus II Philadelphus (285—247 ἃ, Chr.). 61 


Φιλωτερίαν (quam formam etiam apud Polybium restituit Dindorf, recte 
si quid video) αὐτὴν εἰρηχέναι. — Altera in Trogodytice sita apud eundem 
est: Φιλωτέρα, πόλις περὶ τὴν Τρωγοδυτιχήν, Σατύρου χτίσμα (cf. n. 802) 
Ἀπολλόδωρος δὲ Φιλωτερίδα χαλεῖ et apud Strabonem 1.1. Ab hàc Letronnius 
et Droysenus Gesch. des Hellenismus III, 2 p.340 iure distinguunt portum inter 
Μυὸς ὅρμον et Λευχὸν λιμένα situm cuius mentionem facit Ptolemaeus Geogr. 
IV, 5, 8 p. 687 cui Φιλωτέρας λιμήν nomen fuit. Inter vicos pagi Arsinoitae 
(F'ayám) uni Φιλωτερίς nomen fuit (Cat. of Greek papyri in the Brit. Mus. 
II p. 37, 35 all. ab U. Wilcken Archiv für Papyrusforschung I p.136. Fayüm 
tows and their papyri, Ind. p. 346). Denique demoticon Φιλωτέρειος civis 
Ptolemaeensis nomini additum habes n. 48, 5. 3 Cf. Revue de philo- 
logie XXIII p. 448 n. 29, 24: Ἀπόλλωνι Atbop(c)t καὶ Ἀρτέμιδι Πυϑείηι. Ulti- 
mae syllabae vocalis antiquae dialecti vestigium religiose conservatum est; 
quo minus paenultimae diphthongus ad socordiam inferioris aetatis refe- 
renda videtur, sed item ad illius regionis sermonis proprietatem. . Etenim 
alibi quoque pro volgari huius ἐπιχλήσεως forma [ló9to; aliae, veluti 
Πυϑαεύς, occurrunt. Ceterum quod hic non ut in illa altera dedicatione 
Apollo, primarius sacrorum Didymensium deus, cum sorore coniungitur, 
manifesto eo referendum est quod reginae virginis (not. 1) imago deae vir- 
gini praecipue convenire videbatur. 


96 Titulus atramento pictus in vase fictili; quod cineres de- 
functi continebat, invento in coemeterio antiquo orientem versus 
ab oppido Alexandria, Ed. A. C. Merriam American journal of ar- 
chaeology I (1855) p. 29 n. 6. 


5 L 9/1 Σωτίων | Κλέωνος | Δελφὸς | ϑεωρὸς τ τὰ àl Σωτήρια | 
ἐπανγέλλων ὅ, | διὰ Θεοδότου | ἀγοραστοῦ 4. 


Litterae non accurate pictae, simillimae scripturae papyrorum. Memo- 
rabiles formae àhÀeoArco. 4 Ptolemaei Philadelphi (283—247 a. Chr.). 
Cf. not. 3. 2 In eodem coemeterio etiam alii eiusdem aut similis con- 
dicionis homines sepulti erant. Cf. Am. journ. of arch. I p. 22 n. ὁ Aap[o- 
χλῆς] ΚΙ]έαρχου [ϑεω]ρὸς Βοιώτιος. p. 23 n. 7 Θαρσύφας ϑεωρὸς Κρὴς Ἀπολ- 
λώνιος. p.24 n.3 Ἀναξίλάου τοῦ Ἀριστέος Ἀχαιοῦ ἀρχιϑεώρου Δυμαίου. p. 99 
n. 5 Τιμασιϑέου τοῦ Διονυσίου ῬΡοδίου πρεσβευτοῦ. 3 De Soteriis cf. 
Syll? 6941, Theorum ad ea indicenda missum nono Ptotemaei Philadelphi 
anno (277/6 a. Chr. n.) Alexandriae decessisse per temporum rationes certe 
Statuere licet. Sane eiusmodi ferias panhellenicas quinquennales . etiam 
redeuntes semper theoriis quoqueversum dimissis indictas esse constat. Sed 
cum ex omnibus qui hic sepulti sunt theoris et legatis (not. 2) in hoc uno 
definite addatur quaenam mandata habuerit, eius negotium prae ceteris grave 
et memorabile fuisse apparet, ideoque quin recens instituta Soteria de- 
signentur non dubito. Itaque recte Merriam omnes qui in .his titulis 


602 II. Regnum Lagidarum. [36— 


inveniuntur annorum numeros ad Philadelphi regnum rettulisse mihi vide- 
tur. Idem probabiliter Sotiona filium Cleonis illius coniecit, qui ad eadem 
sacra indicenda Chium legatus erat Syll.? 206, 4. 4 Annis Philadelphi 
2—9, i. e. 284—276 a. Chr. n. omnibus huius generis titulis adiunctum est 
ἐπὶ Θεοδότου ἀγοραστοῦ (Journ. arch. I p. 21 u. 4. 2. 3. 4. 5), nisi quod in 
primo ex eis nomen appellativum omittitur. Postea annis quarto decimo 
(2372/4 a. Chr. n.) et vigesimo (266/5 a. Chr. n.) itemque uno et vigesimo 
(2664 a. Chr. n.) legitur διὰ Σαραπίωνος (p. 23 n. 7. 8 et infra n. 37, 2) omissa 
mentione officii, quod tamen procul dubio idem erat. De eo Merriam pro- 
vocavit ad Xenophontis Memor. I, 5, 2: δούλῳ δ᾽ ἀκρατεῖ ἐπιτρέψαιμεν ἂν ἢ 
βοσχήματα ἢ ταμιεῖα ἢ ἔργων ἐπιστασίαν; διάχονον δὲ xal ἀγοραστὴν τοιοῦτον 
ἐθελήσαιμεν ἂν προῖχα λαβεῖν; Ibi servum privatum intellegi, cuius negotium 
sit coómere quae dominus opus habeat; hic vero officialem regium eodem 
nomine appellari, qui legatis theorisque attributus sit ut omnia quae ad 
victum eorum pertinerent regis impensis emtione comparet. (Cui etiam si 
qui ex eorum numero vita functus esset, sumptum sepulturae parandae ex 
regis aerario praebendum fuisse. 


94 Titulus atramento pictus in vase fictili, quod cineres de- 
functi continebat, invento in coemeterio vetere orientem versus ab 
oppido Alexandria. Ed. A. C. Merriam American journal of ar- 
chaeology I (1885) p. 23 n. 9. 


"Exouc ἑνὸς xal εἰχοστοῦ μηνὸς Λώιου; | διὰ Σαραπίωνος 3. 
“ερωνίδης Λάμπωνος | Φωχαιεὺς ἀρχιϑέωροςϑ. 


Scriptura similis eius quam habet papyrus Eudoxi artem continens 
(Wattenbach, Scripturae Gr. spec. tab. I), sed aliquanto melior. Memorabiles 
litterarum formae AeeATICO. 4 Mense Iulio anni 264 a. Chr. n. Cf. 
n. 363. 2 Cf. n. 864. 3 Cf. n. 362, 


98 In templo prope .Redesieh Thebaidis, in columna pronai. 
Ex apographis Cailliaudi, Wilkinsoni, Nestoris L'Hóte ed. Letronne 
Rec. des inscr. Gr. et Lat. de l'Égypte II p.249 n. CLXXVII (J. Franz 
C. I. G. III Add. p. 1215 n. 48360). Plenius et accuratius R. Lepsius 
Denkmáler aus Aegypten und Aethiopien XII p. 81 n. 425 (W. Schwarz 
Jahrb. f. Philologie CLIII 41896 p. 152 n. 2). 


Litterae Zzl'[tZ. ἄλφα semel (v. 4 in nota numerali) A est, praeterea 
ubique A. 


e 


| 
| 


38] Ptolemaeus II Philadelphus (285—247 a. Chr.). 63 


[νλα΄ ! Ξανδιχοῦ ἐφρούρησαν | τῶν Νεοπτολέμου 2 στρατιῶται 
παρὰ | Πανὶ Εὐόδωιϑ: ὧν τὰ ὀνόματα | Κίλλης Μίδου 4, Φιλή- 
5 μωνὅ, Αἰσχύλος, | Δημήτριος, Ἀπολλώνιος, Δημήτριος, 'À ----- Ἢ 
Σῖμος, Πολέμαρχος, ΖΔώπυρος, Φιλῖνος, | Δημήτριος, Λεύχων, 
Ἄρ(ε)ιος 6, Ἀπολλόδωρος. 


4 Signum quod annum indicat hic aliam formam habet atque usita- 
tam L. Utra antiquior sit vix licebit certa ratione definiri. Annum unum 
et trigesimum ad Ptolemaeum II Philadelphum rettulit Schwarz, quae sen- 
tentia ut B. Niesio Gesch. der gr. u. maked. Staaten II p. 448 not. 2 pro- 
bata est, sic mihi quoque probatur. Nam ex prioribus quidem Ptolemaeis 
nemo praeter illum tot annos regnavit, ad Ptolemaeum VIII Euergetam II vero 
et annum 139 a. Chr. descendere vetant militum nomina, inter quae neque 
regium nomen Πτολεμαῖος inferiore aetate perfrequens neque ullum barbarae 
originis vestigium comparet. Quod Schwarzius etiam litteraturam tertio 
a. Chr. n. saeculo convenire dicit, in universum quidem recte se habet, ac 
maxime quidem [ Philadelphi aetate in aliis quoque titulis est (n. 29. 39). 
À& Z pro I tam antiquo tempore iure mireris, etsi hoc non sufficit ad 
rationes gravissimas quae titulum anno 254 a. Chr. n. vindicant evertendas. 
2 Neoptolemi nomen inter Macedones nobilissimum fuisse observavit Letronne. 
Hic cohortis (σπείρας) praefectum intellegi, cuius pars (σημεία) duce Cille 
Macedone (not. 4) ad templum Panis et puteum (ὕδρευμα, cf. titulum apud 
Schwarzium p.148 n. 4, 5) in deserto situm in praesidio collocata erat, pro- 
babilis est Schwarzii opinio. 3 Cf n. 70, 4. 74,3. Πανὶ Εὐόδῳ xoi 
᾿Επηχόῳ n. 72, 4. Lepsius XII p. 81 n. 464, 4. 466, 4. Πανὶ Σωτῆρι Lepsius 
XII p. 84 n. 443, 4. C. I. 6. 4836 h. Πανὶ Εὐάγρῳ Lepsius XII p. 84 n. 434. 
Principale cognomen Εὔοδος aptissimum esse deo qui ad viam periculosam 
per deserta colebatur sponte patet. Templum iam Pharaonum aetate ex- 
structum erat, inscriptiones parieti incisae duodesexaginta, quas plenissime 
et accuratissime exscripsit Lepsius, paene omnes Ptolemaeorum regno ex- 
aratae sunt, perpaucae per Romanorum principatus initia. Antiquissimae sunt 
n. 30. 38, quae ad Philadelphi imperium redeunt. 4 Hunc, quippe qui et 
primo loco recenseatur et unus inter omnes nomini paternae originis signi- 
ficationem adiungat, reliquis praeesse statuit Schwarz, recte si quid video. 
Incertius est quod idem a Cille Macedone duce exercitus Ptolemaei I (Diodor. 


- XIX, 93, 1, Plut. Demetr. 6) hunc ordinis ductorem nomen accepisse suspi- 


catur. 5 A Philemone, qui Ptolemaei 11 Philadelphi praefectus comme- 
moretur a Iuba apud Plinium Nat. hist. XXXVII, 408 (Fr. hist. Gr. III p. 480 
fr. 64), hunc denominatum statuit Schwarz. At id cum per se in tanta no- 
minis frequentia improbabile est, tum apud Plinium pro. Phe lemone ex 
optimis libris manuscriptis receptum est Plone. 6 APZIOZ Letronne, 
ΑΓΞΙΟΣ Lepsius. De Ἄρξιος cum iam Franzius dubitasset et vitium latere 
suspicatus esset, lenissima mutatione nomen Graecum atque in Aegypto po- 
tissimum haud infrequens restitui. 


θ4 II. Regnum Lagidarum. [89— 


99 Basis marmoris caerulei fracta utrimque, in delubro Veneris 
Paphiae. Edd. E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James Journal 
of Hell. stud. IX (14888) p. 255 n. 125 (M. L. Strack Die Dynastie 
der Ptolemáer p. 273 n. 459). 


[Β]ασιλεὺς [Πτολεμαῖος 1 | [Πυργ]οτέλην ΖΔώητος, ἀρχιτεχτονή- 
σαντα) | τὴν τριαχοντήρη xal εἰχ[οσήρη] 2. 


Litterae volgares praeter o[*. 4 Ptolemaeum IV Philopatora intelle- 
gunt editores Angli, inter hunc et Philadelphum ambiguus haeret Strack. 
At ex Athenaei testimonio (not. 2) luculentissime apparet unum Ptolemaeum II 
Philadelphum (285—247 a. Chr. hic in censum venire. 2 Cf. Athen. 
V,208c πολλῶν δὲ ὁ Φιλάδελφος βασιλέων πλούτῳ διέφερε xol περὶ πάντα 
ἐσπουδάχει τὰ κατασχευάσματα φιλοτίμως, ὥστε wal πλοίων πλήϑει πάντας ὑπερ- 
έβαλλεν. τὰ γοῦν μέγιστα τῶν πλοίων ἦν παρ᾽ αὐτῷ τριαχοντήρεις δύο, 
εἰκοσήρης μία, τέσσαρες δὲ τρισχαιδεχήρεις, δωδεχήρεις δύο, ἑνδεχήρεις be- 
χατέσσαρες, ἐννήρεις λ΄, ἑπτήρεις λζ΄, ἑξήρεις ε΄, πεντήρεις δεχαεπτά" τὰ δ᾽ ἀπὸ 
τετρήρους μέχρι τριημιολίας. διπλάσια τούτων. "Vides illorum duorum potissi- 
mum artificem ideo a rege statuae honore affectum esse, quia maxima 
omnium ad id tempus aedificatorum erant. Perperam de Philopatore ad 
Athenaeum V p. 203e—206d provocaverunt editores primi; nam quas ille 
duas naves permira magnitudine structura elegantia habuisse refertur, τεσ- 
σαραχοντήρη et ποτάμιον πλοῖον, τὴν ϑαλαμνηγὸν καλουμένην, ad eas hunc titu- 
lum neutiquam spectare ipsa nomina indicant. Ceterum post hanc Pyrgo- 
telis statuam erectam,  Philadelpho etiamtum vivo, alteram trigintaremem 
exstructam esse ex Athenaei loco apparet. 


40 Fragmentum tabulae marmoris albi inventum Deli meri- 
diem versus ἃ templo Apollinis. Ed. Th. Homolle Bull. de corr. 
Hell. IV (4880) p. 324 n. I (Syll. 154. Ch. Michel Recueil d'inscr. 
Gr. p. 288 n. 375). 


[Ἔδοξεν τ]οῖς συνέδροις τῶν | [νησ]ιωτῶν 1: ἐπειδὴ Θέων Ilo[p|- 
ὅ με]νίσχου Αἰγαεύς 32, τεταγμέϊνο]ς ὑπὸ τὸν βασιλέα Πτολεμαῖον 


Litterae volgares praeter z; O minore modulo exarata, € non parallela 


quidem habet brachia, sed leniter modo divergentia. 4 Cf. n. 252. Ὁ 
2 Eadem ethnici forma nusquam redit nisi in titulo Ephesio Gr. inscr. in the 
British Museum III, 2 p. 48! n. DXXVI, 5 πρὸς Αἰγαεῖς. 7 τοῖς Alyaéov. Qui —— 
lapis ut est magnopere mutilatus, sic tamen descriptionem finium territori —' 
Ephesii fuisse ex certissimis vestigiis collegit editor Hicks. Cf. potissimum 
v. 1. 29: ἀπὸ δὲ το[ῦ - -- - -- ἐπὶ] [τὸν Εὐδήμου τάς[ον]. v. 8: ---pevot τὰ ὅρια, 
διαλείπε[ιν]. Quare Αἰγαέων civitatem Ephesiis conterminam fuisse certum ] 


Uo LUN US CTS T.NT.SMYC CUN TEC 


44] Ptolemaeus II Philadelphus (285—247 a. Chr.). 65 


ἐν ᾿Αλεξανδρείαι, τῶ[1] | τε βασιλεῖ τὰ συμφέροντί[α] [πράττει 
xal τοῖς νησιώταις] | εὔνους ὧν xai φι[λάνϑρωπος 4 δι ατελΊεῖ, 
10 τοῖς δὲ [ἀφιχνουμένοις ὅ τῶν] νησιωτῶν ν------ 


est. Inter multas urbes quibus Αἰγαί nomen fuisse dicit Stephanus Byz. s. v., 
una τῆς Λυδίας est, sine dubio eadem quam et Ephesius titulus et hic Delius 
habent. Ethnicum Αἰγαεύς sane ignorat lexicographus; immo haec docet: 
τὸ ἐϑνιχὸν ἀπὸ μὲν δισυλλάβου Αἰγαῖος, ἀπὸ δὲ τρισυλλάβου (i. e. ab Αἰγεαί, 
cuius formae sane in hac quam tenemus epitoma Stephani supra mentio non 
facta est) εὕρηται xoi οὕτως Αἰγεάτης. Sed id nemo mirabitur qui illius 
librum cognoverit. 3 Aut Philadelphum (285—247 a. Chr.) aut Euergetam 
(247—224 a. Chr.) designari probabile est, quia horum praecipue temporibus 
commune insulanorum et floruisse et in regum Aegypti fide ac dicione fuisse 
constat. Cf. Syll.? 2242, 4 Supplevi. 5 Supplevi. 


41 Stela marmoris albi, prope vicum AKwmetka insulae Sami. 
Ed. P. Girard Bull. de corr. Hell. V (1881) p. 477 n. 1 (Ch. Michel 
Recueil d'inscr. Gr. p. 285 n. 370). Cf. quae de titulo exposuit 
M. Holleaux Revue des études Grecques X (1897) p. 24 sqq. 


"E&ote τῆι BooAZ. xal τῶι δήμωι" γνώμη | πρυτάνεων ὑ[πὲρ] 
ὧν ὁ δῆμος πρότερον ἐψηφίσαίτο᾽ ἐπ]ειδὴ Στράτων Στράτωνος, 
ὅ ἀποστ[αλε]ὶς ὑπὸ τοῦ βασιλέως [Πτολεμαίου ἐπὶ (τὸ)2 τὰς 
παραβολὰς τῶν | [διχ]ῶν 4 λαμβάνειν, ἐφ᾽ ἅ τε ἀπεστά[λ]η | 


Litterae lonicae volgares non dispositae στοιχηδόν, 4 Ptolemaeum 
- Philopatora (224—205 a. Chr.) intellegit Gir., sed recte Holl. hanc opinionem 
'Leerto fundamento niti negat. Immo cum Samum inde ab anno fere 280 
ἃ. Chr. (cf. Syll? 2024) certe usque ad 197 a. Chr. (Liv. XXXIII, 20, 42) in 
Ptolemaeorum fide fuisse constet, aequo iure ad unumquemque ex quinque 
-primis regibus referri posse. Sed ni fallor litteratura magis Philadelphi aut 
-Euergetae quam posteriorum regum aetati accommodata est. 2 Vocu- 
lam aut lapicidae aut eius qui exscripsit errore omissam supplevit Holl. 
ὃ Quae pecuniae ab hominibus litigantibus deponuntur, ut si vicerint, red- 
'|dantur, si causa ceciderint, aut adversario cedant aut in aerarium püblicum 
redigantur, eas non hoc eodem quidem vocabulo, sed admodum similibus 
"apud Graecos significari solitas esse monet Holl, provocans cum ad Athe- 
"niensium παραχαταβολήν (Boeckh Staatsh. d. Ath. I m 4T1. Meier et Schoemann 
Att. Proc. ed. Lipsius lI p. 814 sqq.), tum ad Pollucis locuni VIII, 63: τὸ δὲ 
παραχαταβαλλόμενον ἐπὶ τῶν ἐφέδεών, ὅπερ οἵ νῦν παράβόλιον χαλοῦσι, πα: 
ράβολον Ἀριστοτέλης λέγει. Ex hoc testimonio, quod neutiquam ad Athenien- 
sium instituta spectare videtur, ingeniose et probabiliter Holl. colligit, dum 
Samus in Piolemiaeorümr potestate esset, à Samiorum iudiciis, aut omnibus 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. 1. 5 


66 Il. Regnum Lagidarum. [M— 


[καλῶς χ]αὶ διχαίως οἰχονομῶν δια[τεϊλεῖ xal ἐν τοῖς] λοιποῖς 
εὔνουν xal πίρόϊϑυμον ἑαυτὸν παρέχ]εται τοῖς πολίϊταις ------ | 
10 ---------- εἰὶς τὸ Aewo[v ------------ |------ ]o8--------- 


aut certo eorum genere, appellationem (ἔφεσιν) ad regem concessam fuisse; 
ad quem qui provocassent, eos falem pecuniam deponere debuisse. Ex 
quibus pensionibus quae in fiscum regis redigerentur partes, eas Sami qui- 
dem asservatas, sed certis temporum intervallis a magistratu regio illuc 
misso Alexandriam transvectas esse. 4^ Supplevit Holl. Cf. not. 3. 


49 Tabula marmoris candidi, quondam pavimento balnei Tur- | 
cici inserta, nunc in domo Alexii Thymanakis in oppido Co. Ed. 
R. Herzog Mitth. des arch. Inst. in Athen XXIII (1889) p. 447 n. I. 


[----- ἐπειδὴ Καφισ]ο[φῶν!: ----- πολλῶγ xal χρη]σίμίζωγ | 
γέγονε τ]ᾶι πατρίδι παρα[ίτιος, καιρὸν οὐ]ϑένα | [παραλείϊπων 
εἰς τὸ μηϑενὸϊς τῶγ χρη)σίμων | [χκαϑυ]στερεῖν cà. πόλιν, ὑπὲρ 
5 ὧγ xa[i β]ασιλεὺς | [Πτολεμαῖος 2 ἔγραψε ὑπὲρ αὐτοῦ ἐϊΐν 
ἐἸπιστολᾶν | [δ]ν ἔπεμψε ποτὶ τὸν δᾶμον ὑπὲρ τᾶς ϑυσίας] | ἧς 
[ἐξ]απέσταλχε[ν] τῶν τε [Ἀ]σχλαπιῶι xal | τοῖς ἄλλοις ϑεοῖς ὃ 


L) 


Litterae volgares praeter £z, non dispositae στοιχηδόν. 1 Caphiso- 
phon civis Cous Alexandriae apud regem magno florebat favore, eoque usus 
erat ad patriam beneficiis afficiendam. Iam cum rex Aesculapio aliisque 
Coorum diis victimas mittere decrevisset, huic theoriae illum praefecit eique 
litteras ad civitatem scriptas dedit, quae merita eius testarentur. Quibus 
rebus permoti Coi illi honores decreverunt. Graecos homines a regibus ad 
ipsorum patrias civitates legatos mitti etiam alibi videmus, ut in epistula — 
Philippi Demetrii f. ad Nisyrios data Syll? 263, 2 ἀφεστάλχα Καλλίαν πρὸ — 
ὑμᾶς, ὄντα xal ἡμῖν συνήϑη καὶ ὑμέτερον πολίτην. Nomen Καφισοφῶν fortasse 
etiam apud Paton et Hicks Inscr. of Cos p. 110 n. 54, 2 fuit, Καφίσιος ΤΥ! 
nummo aheneo civitatis Coorum legitur (Paton et Hicks p. 810 n. 106). - 
Utrumque nomen ad mensem Caphisium redit, quem in fastis Coorum | 
fuisse constat (cf. Syll2 51219). Herzog. 2 Per illas regiones maris Aegaei - 
Ptolemaeorum potentiam priore parte tertii a. Chr. n. saeculi praecipue 
floruisse, sed iam primis Ptolemaei III Euergetae annis fractam esse scimus 
(cf. Syll.2 2242. Ac potissimum quidem Ptolemaeum II Philadelphum (285— 
247 a. Chr.) Coorum civitati favisse consentaneum est, quippe qui illic natus 
esset. Cf. Marmoris Parii fragmentum ab A. Wilhelmo editum Mitth. des. I 
arch. Inst. in Athen XXII 4897 p. 488 n. 23 ἀφ οὗ --- Πτολεμαῖος ὁ υἱὸς ἐγ — 
Κῶι ἐγένετο — [ἄρχοντος ᾿Αϑήν]ησίι Δημητρίου (309/8 a. Chr. n.. Theocr. - 
XVII, 58 sqq. καί σε Κόως ἀτίταλλε βρέφος νεογιλλὸν ἐόντα δεξαμένα παρὰ μα- 7 | 
τρός, ὅτε πρώταν ἴδες ἀῶ. ἔνϑα γὰρ Εἰλείϑυιαν ἐβώσατο λυσίζωνον Ἀντιγόνας 


48] Ptolemaeus II Philadelphus (285—247 a. Chr. n.). 67 


ἀπάγοντα Καφ[ισ]οφῶντα μετὰ τῶν συνϑεώρων, ἐμφαν]ίζων 
10 [αὐ]τὸν ἄξ[νον] | ἦμεν [τ]ᾶ[ς ἀπ]οστο[λᾶς]δ [δ].ἀ τε τὰν ἀρ]ε- 
[τ]ὰν 6 χ[αὶ] | τὰν π]ο[ϑ᾽ ἁμὲ πίστιν  χ]αὶ ----ἰγτ-ττ-- υον] ----- 


ϑυγάτηρ βεβαρημένα ὠδίνεσσιν. Callimachus hymn. IV, 460 sqq. lle igitur 
hie sine dubio intellegendus est. H. 3 Apud Herondam IV, 4, 3—9 cum 
Aesculapio quem Coi venerantur Coronis Hygiea Panace Epio lIaso Podali- 
rius Machaon nominantur, deinde v. 40. 44 additur χὥσοι ϑεοὶ σὴν ἑστίην 
χατοιχεῦσιν χαὶ eat, πάτερ Παιῆον. Η. ^ Rt re et verborum collocatione 
similem locum tituli n. 244, 45 ubi accusativos rem allatam significantes 
excipit illud unde ei pendent χομίζοντα [[Πολιάνϑην, attulit H. $6 Sup- 
plevit Herzog, non sine dubitatione. In lapide agnoscere sibi visus erat 
Bu crOSTQON*: 6 Supplere conatus sum. A'AP"ETAh.OE!ANK 
lapis ex Herzogii apographo. 7 ;:Supplevi. ΤΑ Οὐ δῖον εὐ ΑἹ lapis. 


48 Lapis integer a dextra, fractus a reliquis partibus, in op- 
pido Co in collectione Platanistae. Edd. Pantelidis Πανδώρα XVII 
p. 431. Sakkelion Ἐφ. ἀρχ. περίοδος β΄ ἀρ. 240. Paton and Hicks 
Inscriptions of Cos p. 31 n. 16. Cf. quae disputaverunt E. Sonne 
de arbitris externis p. 91 n. LXIII cum excursu 1 p. 92 et 
M. Holleaux Bull. de corr. Hell. XVIII p. 400 n. III. 


[Ἐπειδὴ Βάχχων Νιχήτου ὁ νησίαρχος: παρε γένετο εἰς τὴν 
πόλιν τὴν τῶν Κώιων χατὰ τὰ προσταχ ϑέντα ὑπὸ τοῦ βασι]- 
λέως Πτολεμαίου 2 xai το[ῦ χοινοῦ | τῶν νησιωτῶν ὃ xol ἠι]τήσατο 
διχαστὰς xal διαλ[λαϊχτῇρας, τοὺς διαχρι(ν)οῦνταςὅ περὶ τῶν 
ὅ ἀμφ[ιἰσβητουμέν]ων συμβολαίων, xai ἡ πόλις ἡ τῶν | [Κώιων 
ἀπέ]στειλεν ἄνδρας χαλοὺς χἀγαϑούς, | [οἱ ἀφιχ]όμενοι πρὸς 
ἡμᾶς περί τε τῶν ἀπὸ | [τῶν συμβολαίων ἀμφισβητήσεων χαὶ 
τῶν ἄλλων | [τῶν παρ]α[γγελϑέν]των αὐτοῖς ὑπὸ τῆς πόλεως | 


Litterae volgares praeter ΞΞ, non dispositae στοιχηδόν, 4 Supplevit 
Holleaux nomen hominis ex aliis titulis (cf. n. 67, 5. Syll? 2023, cum quia 
v. 15 nomen rarum Báxyow redit, tum quia Ptolemaei regis iussu homo de 
quo hic verba fiunt iudices insulanos Coos in aliam insulam Naxum adduxit, 
quae res et tempori et condicioni Bacchonis nesiarchi egregie convenit. 
Sonnii opinio, titulum neque anno 309 a. Chr. antiquiorem neque anno 239 


. &. Chr. recentiorem esse, hoc invento confirmatur et paullo accuratius de- 


HG rers 
PCT TEM 


finitur. Nam aut Ptolemaei I regno aut, quod mihi quidem probabilius 
videtur, prioribus Ptolemaei II Philadelphi annis incisum esse arguunt quae 
aliunde de Bacchone cognita habemus. 2 Cf. not. 4. 3 Cf. n. 25?. 
4 Cf. n. 2, 34 cum not. 43. 5 KPIMOYNTAZ. 


5* 


68 Il. Regnum Lagidarum. [43— 


10 [τοὺς μὲν mÀs(c]touc τῶν διαφερομένων ἀνα{[χαλούμενοι δ πολ]- 
λάχις ἐφ᾽ αὑτοὺς διέλυον συμφί[ερόντως, cob]; δὲ διέχρινομ, 
μετὰ πάσης δικαι[οσύνης᾽ πλείζονος δὲ αὐτοῖς τοῦ χρόνου 
γινομένου | τοῦ] τῶν χρίσεων, xal βουλομένων τῶν ὃ[ιχασίτῶν 

15 αὖϑις ἐπιστρέψ]αι7 πρὸς τὰ ἴδια, ὁ δῆμος [ὁ || τῶν Κώιων τοὺς 
δικαστὰς] τοὺς μετὰ Βάχχωνος | [παρεχάλεσεν αὐτόϑι παρα]- 
υείναντας xal τὰ λο[ιπὰ τὰ ἐπιτραπέντα αὐτοῖ]ς ἐξαγαγόντας 
ué|[ypt τέλους συμπαραγίνε]σθϑαι Ναξ[ίοιϊς, οἱ δὲ xa|[Aol xoi 

20 ἀγαϑοὶ ἄνδρες τενέϊσϑαι 8 βουλόμενοι | [nspl τὸν δῆμον ἡμῶν ϑ 
πᾶσαν σπου]δὴν ἐποιήσαντίο | ὅπως πάντα ἐξάγωσιν 10 ἀἸξίωϊς 
ἑχατέρων τῶν | πόλεων 11 ---------- ] 


6 Supplevit Paton; ἀνα[χρινάμ]ενοι Pant. Sakk. Sonne. Holleaux. Sed 
huic non accommodatum est iq αὑτοὺς quod proxime sequitur. 7 Sup- 
plevit Paton. Potest sane etiam ὑποστρέψ]αι (n. 4314) fuisse. 8 Supplevi. 
πείϑε]σϑαι Paton et Hicks. 9 Supplevi; priores editores haec intacta reli- 
querunt. 10 Supplevi. 11 Supplevi. 


44 Stela marmoris albi fracta supra et infra, laesa a dextra, 
Therae (Phira) in domo privata. Edd. L. Ross Inscr. Gr. inedd. 
fasc. III p. 14 n. 250 (Rangabé Ant. Hell. 764. K. Keil Sylloge inscr. 
Boeot. p. 22. E. Sonne de arbitris externis p. 55 n. LXXVI). Ex 
suo apographo edidit et partis versuum 141—415 imaginem photo- 
typam ex ectypo chartaceo confectam proposuit F. Hiller von 
Gártringen Inscr. mar. Aeg. III p. 70 n. 320 (F. Blass ap. Collitz 
Gr. Dialektinschr. III, 2 p. 151 n. 4693). 


------- χαὶ to------ | ------svaewti. αν χά[ρ]υγμία ὅτι | ὁ 
δᾶμος ὁ Θη]ραίων σ[τε]φανῶι Πάτροχλ[ον | Πάτρωνος ; χρυσ]έωι 


Litterae volgares praeter Ξ et COO reliquis minores. 4 Cf n. 45, 5, 
unde patris nomen hic repositum est a Wilamowitzio apud Hillerum. Quae 
apud scriptores de Patroclo traduntur, omnia ad belli Chremonidei quod 
dicitur tempora (fere 266—263 a. Chr. n.) spectant, per quae ille cum classe 
Atheniensibus sociisque eorum contra Antigonum Gonatam auxilio missus 
est a Ptolemaeo Philadelpho. Tum ad insulam Atticae vicinam stationem 
habuit, quae inde nomen [[ατρόκλου νῆσος (Pausan. I, 4, 1. 35, 4. Steph. Byz. 
s. v.) vel Πατρόκλου χάραξ (Strabo IX, 4, 24 p. 398 Cas.) accepit; ad Areum 
Lacedaemoniorum regem misit qui hortarentur ut quam primum castra mo- 
veret ad Athenas ab Antigono liberandas (Paus. IH], 6, 5). Etiam quae Phylar- 
chus apud Athenaeum VIII p. 334 a refert de ficubus et piscibus a Patroclo 


LEA δέν ταξχαρας 


iix » NS T " 
E d sns. " 


45] Ptolemaeus II Philadelphus (285—247 a. Chr.). 69 


5 στεφάνωι ἀπὸ δραχυ[ᾶν || δισχιλ]ήίω[ν] ὁμᾶν xat ἀ[ρ]ετᾶς ἕνεχα 
xai [εὐϊνοίας] ἃς ἐνδειγνύμε[ν]ος2 διατελεῖ ἔν τε | [vot]c ἔμπροσ- 
ὕεν χρόνοις xat νῦν ἐπιστάτίανϑ | τ]Ξ ἀποστ[είλας ᾿Απολλόδοτον 
xdi [δικ]ασ[τὰἀς] | ἐξ ᾿Ιουλίδος Μ...... v, Τιμόστρατον, GOp[aoc:]l- 

10 xóàny*, [Σ]ωμένη, KaA[A(ómpov, ot παρα[γενό]μενοι ἐς Θῆραν 
[τὰ] μὲν διέλυσαν, τὰ δὲ ἐδίχα]ξαν δ συμφερόντως πᾶσι παρα- 
γενόμενοι ἐς] | Θήραν. τὸ Os ψάφισμα τόδε xal τὸν στέφανον] | 

15 ἀναγέτω ὁ πρεσβευτὰς ὁ αἱρεϑὲς [ἐς ᾿Ιουϊλίδα εὐϑύ]ς, οἱ δὲ 
ταμίαι ἀναγί[ραψάντω τόδε τὸ ψάφισμα ---------- ] 


ad Antigonum missis manifesto per eiusdem belli occasionem evenerunt. 
Quod vero Sotadem poétam Cauni in manus Patrocli venisse et ab eo prop- 
ter petulantiam qua Ptolemaei et Arsinoés nuptias irriserat supplicio affec- 
tum legimus apud Athenaeum XIV p. 621a, qui Hegesandrum testem citat, 
id Droysen Gesch. des Hellenismus III, 4 p. 272 de eiusdem classis, quae 
Athenas navigatura erat, in illo Cariae oppido commoratione interpretatus 
est. Sane is illas nuptias tum recentes fuisse opinabatur, cum nunc iam 
sciamus eas octo aut adeo pluribus annis ante factas (n. 273). Sed nescio 
an tamen teneri possit illa de supplicii tempore sententia; etenim cum Sota- 
des Alexandria fugisse et periculum vitasse sibi visus esse dicatur, quidni 
eum per aliquot annos in regione quae Ptolemaei imperio non obnoxia 
esset securum vixisse statuamus? Etiam quae in hoc titulo legimus, com- 
modissime ita intelleguntur, Patroclum cum in Atticam navigaret paullisper 
Iulide (v. 9) commoratum cives eius oppidi ad lites componendas Theram, 
quae tum in regis Aegypti fide erat, misisse. 2 Cf. Syll? 935, 38 ἀπο- 
δείγνυσθϑαι. 3 Cf. disputationem acutissimam M. Holleauxii Bull. de corr. 
Hell. XVII (4893) p. 52, qui demonstravit vocem ἐπιστάτης ceteroqui satis am- 
᾿ς biguam in regnis orientis Macedonicis constanter usurpatam esse de homine 
a rege in civitatem aliquam misso ut toti rerum publicarum administrationi 
. praeesset, eademque vi etiam de Rhodiorum magistratibus in oppida 
Peraeae vicinarumque insularum quae in illorum dicione essent missis. Hi 
ἐπιστάται igitur fere eadem condicione utebantur atque Atheniensium prae- 
fecti (ἄρχοντες) in civitatibus sociorum. Cf. Syll? n. 93, 6. 49, 45. 54, 40. 
— 84, 49. 111, 19. 112, 4. 416, 24. Idem negotium sine dubio verbis ὁ ἐπὶ τῆς 
πόλεως (134, 2), ὁ τεταγμένος ἐπὶ Θήρας (102, 8. 110, 5) indicatur. 4 Nomen 


.— Ceorum proprium esse monuit Hiller provocans ad A. Fick et F. Bechtel Gr. 
|... Personennamen p. 184. 5 Supplevit P. Foucart in litteris ad Hillerum datis. 


45 Stela lapidis leucophaei, supra ornata margine prominente, 
inaedificata in casa sita inter rudera Itani Cretae (JZrémopolis), 
quae est monachorum vicini monasterii Toplu. Ed. F. Halbherr 
Museo Italiano di antichità classica III p. 568 n. 2 (Ch. Michel 
Recueil d'inser. Gr. p. 330 n. 444). 


70 II. Regnum Lagidarum. [4ὅ--- 


θεόϊς.] | Κόσμου γνώμα ἔδοξ[εν ἸἸτα]ϊνίων τᾶν βουλᾶι xal τᾶι 

ὅ ἐ[χ] χλησίαι ἐπειδὴ ΠΙάτροχλ[ος] [[ϊΠΠάτρωνος Μαχεδών 1, ἀπο- 
[σ]] ταλεὶς ὑπὸ βασιλέος Πτοϊλεμαίου2 στραταγὸς ὃ ἐς | Κρῆταν, 

10 ἀνὴρ ἀγαϑὸς xal δίκαιος ἐγένετο περὶ τὰν τῶν || 'Ixavieov πόλιν 4 
xai πολλὰ | συνήργησε τοῖς lcav(ow, δίπως τά τε χατὰ τὰν 
πόλιν ἀσφαλέως ἔχηι πολιτευομέϊνων τῶν ᾿Ιτανίων χατὰ τοὺς || 

15 νόμους, xol τὰν χώραν μετὰ | πάσας ἀσφαλείας νέμωνται, | 
δεδόχϑαι τοῖς ᾿Ιτανίοις, ποιή σ]ασϑαι αὐτὸν πρόξε[ν]οῖν | xai 
εὐεργέταν αὐτὸν χαὶ ἐχγόνους ----- ] 


Litterae volgares Ionicae praeter X, non dispositae στοιχηδόν. Vs.4 maio- 
ribus litteris exaratus. 4 Cf. n. 441, 2 Ptolemaeus II Philadelphus 
(285—247 a. Chr). Ab eo exercitum in Cretam missum esse ex hoc demum 
titulo cognitum est. Quando id factüm sit, ex Patrocli nomine colligi licet. 
Nam bello Chremonideo, cui eum interfuisse notum est, nonnullas Creten- 
sium civitates cum rege Ptolemaeo, Atheniensibus, Areo Lacedaemonio foe- 
dus fecisse didicimus ex plebiscito Attico Syll? 944, 25. 44: xai Κρηταέων 
altero loco Κρητί[αεῦσι]ν) ὅσοι εἰσὶν ἐν «ei συμμαχίαι τεῖ Λαχεδαιμονίων χαὶ 
(Ἀρέως. Patroclus priusquam in sinum Saronicum navigaret, illo se contu- 
lisse sociisque regis contra eos insulae populos qui a Macedonum partibus 
stabant opem tulisse videtur. 3 Apud Pausaniam 1, 4, 4 ναύαρχος appel- 
latur. Sed cave hoc discrimen ad diversum imperii genus rettuleris. 
Namque etiam apud Athenaeum VIII p. 334a. XIV 621a, etiamsi utrobique 
de tempore dicitur quo classi praefuit, ὁ Πτολεμαίου στρατηγὸς dicitur. 
Quare hoc pro sollenni officii nomine habendum est, cum voce ναύαρχος 
negotium tum potissimum ei mandatum indicetur. 4 ltanios in fide 
Ptolemaeorum non modo tum fuisse, sed etiam usque ad Ptolemaeum VI 
Philometora (181—146 a. Chr.) mansisse discimus ex Syll.? 929, 37 sqq. ᾿[τά- 
νῖοι — ϑλιβόμενοι κατά τινας χαιροὺς ὑπὸ τῶν παρορο(ύγντων Πραισίων ἐπεσπά- 
σαντο χάριν βοηϑείας χαὶ φυλαχῆς τῆς τε πόλεως καὶ τῆς χώρας, ἔτι δὲ χαὶ τῶν 
νήσων, τὸν Αἰγύπτου βασιλεύσαντα Πτολεμαῖον. ws. 48 sqq. τελευτήσαντος δὲ τοῦ 
Φιλομήτορος βασιλέως Πτολεμαίου, χαὶ τῶν ἀποστάλέντων ὑπ᾽ αὐτοῦ χάριν τοῦ 
συντηρεῖν Ἰτανίοις τῆν τε χώραν χαὶ τὰς νήσους ἀπαλλαγέντων. 


46 Marmor quadratum undique integrum, cui ἃ partibus su- 


periore et inferiore adiuncta erant alia quae interciderunt, Halicar- 
nasso, ubi inaedificatum erat in domo Turcica ad murum occiden- : 
talem periboli Maussolei, illatum in museum Britannicum. Edd. 
C. T. Newton Discoveries at Halicarnassos, Cnidos and Branchidae I 


p. 689 n. 3, tab. LXXXVI. . G. Hirschfeld Greek inser. in the 


Briüsh Museum IV, 4 p. 72 n. DCCCXCVII (Ch. Michel Recueil 
d'inser. Gr. p. 498 n. 595). Cf. quae adnotaverunt H. Usener 


46] Ptolemaeus II Philadelphus (285—247 a. Chr.). 71 


Mus. Rhen. XXIX p. 49. RH. Dareste Bull. de corr. Hell. IV (1880) 
p. 344 sqq. 


[-------- | ΚἸαλλιχλῆν 1 xo[te. τα]μίαις, οἱ δὲ τία]υίαι δότω[σαν] 
παραχρῆμα τοῖς ἐπι[με] ληταῖς 2, οἱ δὲ ἐπ[ιμελ]ηταὶ δότωσαν τοῖς 
ἐϊργώναις χατὰ τὰς διαγραίφάς. ὅπως δ᾽ ἂν οἱ προδανείσαντες 
εἰς τὴν στοὰν ἣν ὁ δῆμος ἀνατίϊϑησιν τῶι ᾿Απόλλωνι xal βασιλεῖ 
5 Πτολεμαίωιϑ φανεροὶ ὦσιν πᾶσιν, τοὺς || ἐξεταστάς, ἐφ᾽ &v(v)àv 
συντελεσϑῇ ἡ στοά, ὅσοι ἂν προδανείσωσιν | ἄτοχα μὴ ἔλασσον 
M r^ 5, ἀναγράψαι αὐτῶν τὰ ὀνόματα ἐν τῆι παρα στάδιδ τῆς 
στοδς argu προσγράψαντας ὅτι “οἵδε ἔδωχαν τῶι δήμωϊι | 


Litterae volgares Ἰοηΐϊοαθ praeter X. £i v.5 Ἐ est, v. 46. 48 Ξ, mi 
plerumque volgarem formam P habet, nonnunquam T![* est. Scriptura non 
disposita στοιχηδόν. 4 Lapis et supra et infra integer est, sed initium - 
et finis tituli in aliis similibus lapidibus fuerunt, qui intereiderunt. Apparet 
ante v. 4 de porticu Apollini et regi Ptolemaeo exstruenda deque pecunia 
a civibus munificis in praesentia mutua danda dictum fuisse. Iam sequun- 
tur praecepta de inscribendis illis hominibus (v. 3—9) et de hypothecis a 
civitate constituendis, quibus eis de recipiendo aere quod contulerint caveatur 
(v. 9—24). 2 Non perpetui magistratus hi esse videntur, sed huius ope- 
ris curatores. 3 Exiguo intervallo orientem versus a domo in qua hic 
lapis inventus est, pars epistylii comparuit cum titulo Ἀπόλλωνι «ol βασίι- 
Aet Πτολεμαίωι] | ὁ δῆμος τὴν στοὰν ἀνέϑηκχεν), manifesto ad idem aedificium 
spectans, de quo exstruendo hic decernitur. Ptolemaeum aut Philadelphum 
(285—247 a. Chr.) aut Euergetam (247—224 a. Chr.) esse recte statuunt edi- 
tores. Nam in utriusque potestate illas regiones fuisse constat (n. 53, 7. 
Polyb. V, 34, 7. Theocrit. XVII, 89) etsi a Seleucidis et Macedoniae regibus 
identidem illorum opes labefactatas esse scimus. (Cf. Gr. inscr. in the Brit. 
Mus. IV 4 p.14 n. DCCXCVII, 5.) Non recte sane H. Philadelphi imperii vestigia 
esse dicit duos titulos Halicarnassios a se editos p. 81 n. DCCCCVI. DCCCCVII, 
nam infra ipse illum Ptolemaeo I Soteri, hunc Ptolemaeo IV Philopatori 
tribuit, manifesto recte; sed alterum Aegyptiacae dominationis testimonium 
praebet inscriptio apud Newtonem Discoveries at Halicarnassos Cnidos et Bran- 
chidae I p. 687 n. 2, quae demonstrat neutiquam clementer tum habitos esse 


|. Haliearnassios a rege, quippe quibus ne gymnasium quidem aedificare liceret 


sine illius assensu, qui tamen in summa aerarii inopia nequaquam suis opi- 
bus eos adiuvaret. Usener. 4 1. e. δραχμῶν. 5 Etsi forma notae 
numeralis ab Attica ^ aliquantum discrepat, tamen vix est dubitandum quin 
recte Newton et Hirschfeld numerum quingenarium agno verint. 6 πα- 
ραστάς vel παστάς (ex παρστάς) idem significat ac προστάς, de quo dixi n. 5110, 
7 Cf. Syll? 246, 29 ὅπως ἀναγραφῇ τὸ ὄνομα αὐτοῦ π]ατρόϑεν ἐν τῇ στήλῃ. 
645, 41 ἀναγραψάντων --- τὸ ὄνομα τοῦ δανεισαμένου πατρόϑεν, 614, 82 ἀπογρα- 


 φέσϑων — τὸ ὄνομα πατριαστί, 


72 II. Regnum Lagidarum. [(4^6— 


ἄγτοχα χρήματα εἰς τὴν κατασχευὴν τῆς στοᾶς΄, ἀναγραφόντων 
δὲ πρῶτον τὸν πλεῖστον δόντα. ὅπως δ᾽ ἂν χομίσωνται οἱ 
10 προδανεισταί, πόϊρους ὑποχεῖσϑαι αὐτοῖς τούς τε ὑποτεϑέντας 
εἰς τὸ βουλευτήριον, | χομισαμένων οἷς πρότερον ὑπετέϑησαν᾽ 
ὑποχε[ἴ]σϑαι δὲ αὐτοῖς χαὶ | τοὺς ὑποτεϑέντας εἰς τὰς cixóvac?, 
τὴν πεντηχοστὴν 10 xol τὸ γραφίον 11 | τῶν ὅρχων 12, χομισαμένων 


8 Reditus civitatium pro aere alieno pignori opponi etiam alibi vide- 
mus. Cf. Pseudoaristotelis Oecon. II p. 13540, 5 sqq. 5b, 4sqq. Aeschines 
IH, 404: ἀναγκαζόμενοι δὲ οἱ ᾿Θρεῖται χαὶ οὐχ εὐποροῦντες, ὑπέϑεσαν αὐτῷ (An- 
υοσϑένει) τοῦ ταλάντου τὰς δημοσίας προσόδους. Boeckh Staatshaushaltung der 
Athener I? p. 767. Dareste. Cf. etiam Syll? 4264, 517 1t, 9 Male New- 
tonus haec tria τὰς εἰκόνας, τὴν πεντηχοστὴν χαὶ τὸ γραφίον posita ἐχ mapa- 
λήλου ad eandem praepositionem εἰς rettulit. Neque enim ipsum fallebat, 
Sic prave εἰς pro éx dici, atque inauditum esse reditum ex statuis prove- 
nientem. Immo πεντηχοστή et γραφίον vectigalia sunt, pignori data eis qui 
statuas conficiendas redemerunt. Itaque tum demum, cum illis omnia nu- 
merata erunt, ex his vectigalibus debita pecunia reddi poterit civibus 
qui eam ad stoam aedificandam mutuam dederunt sine usuris. Dareste. 
10 Quinquagesima omnium rerum quae importantur aut exportantur. Dareste. 
11 Hoc in lapide esse Hirschfeldius testatur, cum Newton γραφεῖον legisset, 
quod sane legibus linguae (cf. γραμματεῖον) accommodatius videtur. Nomen, 
quod scriptura inconstantissime inter γραφεῖον et γραφίον fluctuante perfrequens 
est in papyris Aegyptiacis, illic usurpatur de tabulariis a regibus Ptolemaeis 
institutis, quibus pacta inter privatos de quolibet negotio inferri debebant 
ut rata essent. Cf. Oxyrhynchus papyri II p. 484 n. CCXXXVII, 4—4 τοὺς 
ἔχοντας μετεώρους οἰχονομίας ἔν τε τῶι ἀγορανομίωι καὶ μνημονείωι χαὶ γραφίῳ. 
In nomo Arsinoita suum cuique vico γραφεῖον fuit. Cf. Fayüm towns and 
their papyri p.240 n. XCVIII, 28. 29 διὰ Ἥρωϊν]ος τοῦ πρὸς τῷ | [γρ]αφίῳ 
Εὐημερί[εί]ας. De totius instituti natura deque discrimine quod inter illud et 
ἀγορανόμιον intercedit, accurate exposuit L. Mitteis Hermae XXX p. 596 sqq. 
Hic de simili civitatis Halicarnassensium tabulario dici, neque vero ipsum 
nomine γραφίον indicari, sed vectigal quod pro unaquaque inscriptione pen- 
dendum erat, apparet. 12 Negotia et pacta iuris civilis intelleguntur (not. 44), 
ac maxime quidem emtiones venditiones. Neque vero τῶν ὠνῶν xal πρά- 
σεῶν vel τῶν συμβολαίων dicitur, quia iure iurando singula negotia ab emp- 
toribus et venditoribus confirmabantur, qua de re fusius disputat Theophra- 
stus περὶ συμβολαίων apud Stobaeum Floril. XLIV, 22: ὥσπερ ἐν τοῖς Αἰνίων 
(νόμοις). χελεύουσι γάρ, ἐὰν μέν τις οἰχίαν πρίηται, ϑύειν ἐπὶ τοῦ Ἀπόλλωνος 
τοῦ Ἐπιχωμαίου, ἐὰν δέ χωρίον, ἐπὶ τῆς χώμης ἡ αὐτὸς οἰχεῖ, wol ὀμνύειν 
ἐναντίον τῆς ἀρχῆς ἐγγραφούσης wal κωμητῶν τριῶν, 7) μιὴν ὠνεῖσϑαι διχαίως, 
υ»ηδὲν συγχαχουργοῦντα μῆτε τέχνῃ μῆτε μηχανῇ μηδεμιᾷ" τὸν αὐτὸν δὲ τρόπον 
χαὶ τὸν πωλοῦντα (SC. ὀμνύειν) πωλεῖν ἀδόλως" τὸν δὲ μὴ οἰχοῦντα ἐν ἄστει 
ϑύειν τὸν ὕρχον ἐπὶ τοῦ Διὸς τοῦ Ἀγοραίου, — ἄνευ δὲ τούτων μὴ ἐγγράφειν τὴν 
ἀρχήν' ἅμα καὶ ἐν τῷ ὅρχῳ προσορκίζειν αὐτήν, ἐὰν μὴ ὀμνύωσι, μηδὲ ἐγγρά- 
Ψψειν τὴν ὠνήν. Dareste. 


2A. Gt e m 


EX oen o EP PP E 


LL E deti MENO a WO die ΐφα, 


47] Ptolemaeus II Philadelphus (285—247 a. Chr.). 723 


οἷς πρότερον ἐψήφισίτ]αι᾽ ὑποχεῖσϑαι δὲ αὐϊτοῖς καὶ ἐχ τῆς 
15 οἰχονομίας 13 ἑχάστου ἐνιαυτοῦ τά[λ]αντον ὅταν ἐχχομίϊσωνται 
αὐτὸ xal τὸν τόχον οἱ δανείσαντες ἐπὶ τοῖς ὑποτεϑεῖσιν αὐϊτοῖς 
ἀπὸ τῆς οἰχονομίας ἕξ ταλάντοις, τὰ δὲ λοιπὰ ὑπάρχειν εἰς 
τὴν | οἰχονομίαν. προσυποχεῖσϑαι14 δὲ xal τὸ γενηϑὲν ἐχ τῆς 
στοᾶς πραϑέντων τῶν χιόνων xal τῶν ξύλων xal τοῦ χεράμου 
χαὶ τῶν πλίνϑων δ᾽ ἀποδόσίϑωσαν δὲ τοὺς μὲν χίονας τοὺς 
20 μέχρι τοῦ δι[χ]αστηρίου oi xal τὰ ἔργα μισϑοῦνίτες ἐν] τῆι 
αὐτῆι ἐχχλησίαι, ὁ δὲ πρ[ι]άμενος ἐν ἡμέραις τρ[ι[άχο]ντα τὸ 
[ἀργύριον χα]ταβαλέτω τοῖς τ[α]μίαις, οἱ δὲ ταμ[{{αἱ -------- ] 


13 Ex ordinariis reditibus annuis civitatis. Dar. 14 προὐποκχεῖσϑαι 
Newton, quod Dareste interpretatur de hypotheca quae primo loco sit. Ac 
sane id in hanc unam cadit, cum omnes quae antea commemoratae sunt post 
alios demum creditores illis munificis civibus concedantur. At num id in 
composito προὐποχεῖσθαι inesse possit vehementer dubito; neque opus est 
de ea re fusius disputare, siquidem Hirschfeldius testatur προσυποχεῖσϑαι 
potius in lapide esse, cuius vocis vis perspicua est. 15 Cum Newton 
haec de locatione intellexisset, rectius Dareste et Hirschfeld statuunt anti- 
quam porticum, fortasse vetustate plane collapsam et inutilem factam, de 
medio tolli ut nova exstruatur. Eius columnae, lateres, tegulae, trabes 
veneunt, et pretium quod inde redigetur creditoribus qui pecunias sine 
usura commodabunt oppigneratur. Qua de causa rectius Hischfeld de por- 
ticu a fundamentis nova exstruenda, quam Darestius de reficienda modo 
cogitare videtur. Nam in hoc quidem negotio lapides lateres ligna, quae 
etiamtum utilia essent, consumta potius esse quam vendita consentaneum est. 
Neque χατασχευάζειν, quo verbo Dar. nititur, hanc potissimum reficiendi vim 
habet, sed ἐπισχευάζειν. 


47 Stela lapidis syenitae cum aétomate, Ptolemaide (UMenshijeh); 
supra et a dextra lapis integer est, infra et a sinistra fractus. Ed. 
P.Jouguet Bulletin de corr. Hell. XXI (1897) p.188 n.II (M. L. Strack 
Archiv für Papyrusforschung I 1900 p. 204 n. 12). 


[Ἔδοξεν c]. βουλῆι xoi τῶι δήμωι | [Πτολεμαιέ]ων ' ἐπὶ δύο 


Litterae volgares praeter OQ reliquis minores. 41 Ptolemaida The- 
baidis a Ptolemaeo I Lagi f. conditam esse cum Droysenus coniecisset, postea 
probatum est titulo C. 1. G. 4925: Ἴσιδι χαρποτόχῳ Κέλσος τόδε qpdp[p] ἀν- 
έἐϑηχα | μνησϑεὶς ἧς ἀλόχου χαὶ τεχέων φιλίων | xoi πάτρης γλυχερῆς Πτολε- 
μαΐδος, ἣν ἐπό[λι]σσεν Σωτὴρ ᾿Ἑλλήνων Νιλογενὲς τέμενος. U. Wilcken apud 
Droysen Kl. Schriften Append. p. 435. De civitatis ordine et condicione cf. 


74 Il. Regnum Lagidarum. [41--- 


ἐχχλησίας 2’ | [ἐπειδὴ Νι]χομήδης Κτησιχλέους | [εὔνους] ὧν 
5 διατελεῖ βασιλεῖ | [Πτολεμα]ίωι5 xat τῆι Πτολεμαιέων | [πόλει 
xai προ]ϑυμίαν παρέχεται | ------ 


Strabo XVII, 1, 42 p. 813 Cas.: ἔπειτα IlcoAep.atwi) πόλις, μεγίστη τῶν ἐν τῇ 
Θηβαΐδι wol obw ἐλάττων Μέμφεως, ἔχουσα καὶ σύστημα πολιτιχὸν ἐν τῷ ᾿Ἐλ- 
ληνιχῷ τρόπῳ. | Quod Th. Mommsen quidem Róm. Geschichte V p. 557 not. 1 
ad civium in tribus discriptionem rettulit, senatum vero (βουλήν) Ptole- 
maeenses non magis habuisse quam Alexandrinos statuit. At tituli ab 
Jougueto editi docent non modo senatum fuisse Ptolemaide, sed etiam co- 
mitia populi (ἔδοξεν τῇ βουλῇ xai τῷ δήμῳ 47,4. 48,4. δεδόχϑαι τῷ δήμῳ 
49, 6. ἔν τε ταῖς βουλαῖς καὶ ἐν ταῖς ἐκκλησίαις 48, 10. ἐπὶ δύο ἐχχλησίας 47, 2. 
τὴν βουλὴν χαὶ τὰ διχαστήρια 48, 14. πρυτάνεις 48, 2. πρύτανιν διὰ βίου 50, 4. 
51, 3, ut nulla ex parte haec reipublicae forma differret ab ea, quae apud 
Graecos antiquitus usitata fuerat. Quid quod ne turbis quidem et dissen- 
sionibus civilibus, quales oriri consueverant in civitatibus Graeciae liberae, 
Ptolemaida caruisse discimus ex n. 48, 8 sqq. 2 Strackius conferri iubet 
titulum apud R. Heberdey et A. Wilhelm Reisen in Kilikien, Denkschr. der 
Ak. zu Wien 4896 p.107 tab. I, 47: τοῖσδε ἐδόϑησαν προξενίαι ἐπὶ μίαν ἐχ- 
χλησίαν. Quae etsi usus praepositionis ἐπὶ c. acc. insolitus est vix aliud 
significare possunt atque una eademque ecclesia de his proxeniis populum 
decrevisse. Hic igitur de Nicomedis honoribus per duas deinceps contiones 
decretum esse narratur, quod qua de causa quove pacto factum sit, prop- 
ter mutilam lapidis condicionem ignoramus. 3 Aut Ptolemaeus II Phila- 
delphus (285—247 a. Chr.) aut Ptolemaeus III Euergetes (247—221 a. Chr.) 
indicatur. Similitudo litteraturae quae inter hune titulum et n. 49 inter- 
cedit, certe non tanta est, ut pro certo pronuntiari liceat, hoc quoque de- 
cretum Euergetae aetatis esse.  - 


48 Stela marmorea cum aétomate. Supra titulum sex coronae. 
Ptolemaide (Menshéeh) Ed. P. Jouguet Bull. de corr. Hell. XXI 
(4897) p. 189 n. III (M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung ! 
1900 p. 202 n. 4). 


"E8otev τῆι βουλῆι χαὶ τῶι δήμωι: Ἕ[ρ]μᾶς | Δόρχωνος 
1 Ti εἰν pi p 
Μεγιστεὺς 2 εἶπεν: ἐπειδὴ πρυτάνεις | οἱ σὺν Διονυσίωι Μου- 


Litterae volgares praeter Aozo. 4 Cf. n. 471. 9 Pagos, non 
tribus Ptolemaidis his nominibus indicari recte statuit Jouguet; eadem plane 
consuetudo Alexandriae obtinebat. Cf. n. 243. Utramque sane divisionem 
populi ad Atheniensium exemplum et Alexandriae (φυλῆς Πτολεμαΐδος Calli- 
mach. Epigr. 42, 3) et Ptolemaide (infra n. 49, 415 cic φυλὴν Πτολεμαιίδα) fuisse 
constat, sed hac quoque in re Atticum morem secuti sunt, quod in solenni 
civis appellatione pagi, non tribus nomen locum habebat. Demoticum quod 


UM Itu. LUST NER 4...» 


vA adi Fabot en AN t aai 


Deas c Qu ry Ry 


48] Civitas Ptolemaeensium Thebaidis. 15 


σαίουϑ τοῦ ὀ[γ]δό[ο]υ ἔτους | Διονύσιος Μουσαίου Ὑλλεύςὅ, 
5 “Ἱπ[πία]ῖς Δίωνος Με[γιστεύς,. Κρατίος Προχρίτου Φιλωτέρειος 5, 
Κίσσος  Νεάρχου ᾿Ανἰδαγψιεύς 7, Ἡλιόδωρος Νιχομάχου Δα- 
ναεύς 8, Νεοπτόλεμος Θεοδώρου Kopavsóc?, καλῶς xai ἀξίως | 
τῆς πόλεως προέστησαν ὁδρῶντές τινὰς τῶν πολιτῶν | [μ]ὴ 
ὀρϑῶς ἀνα[στρ]ε[φ]ομένους xai ϑόρυβον οὐ τὸν τυχόντα map[d- 
10 χ]οντας ἐν τίαῖς] βουλαῖς [xai] ἐν ταῖς ἐχχλησίαις, [υ]άλιστα 
δὲ | ἐν ταῖς ἀρχαο[ιρεσίαις 10 μέχρι βίας 11 καὶ] ἀσ[ε]βείας 12, 


est Μεγιστεύς commodissime refertur ad Διὸς Μεγίστου sacra; certe ἐπίχλησις 
dei cuiuspiam subest, quandoquidem quaecunque novimus Ptolemaeensium 
demotica, aut ad regiam familiam (not. 6) redeunt aut ex deorum et heroum 


fabulis repetita sunt. 3 Idem homo etiam n. 50, 4 prytanis est, sed cum 
illic πρύτανιν διὰ βίου legatur, non est cur eiusdem anni esse existimemus 
haec duo monumenta. 4 Si ad Ptolemaei II Philadelphi regnum titulum 


referemus, annus octavus erit 278/7 a. Chr, si de Ptolemaeo IIl Euergeta 
cogitabimus, 240/39 a. Chr. Atqui hoc propterea praestat, quia hunc titulum 
et n. 50 non magno temporis spatio distineri vidimus (not. 3), ille vero prop- 
ter ϑεῶν ᾿Αδελφῶν mentionem utique anno 278 a. Chr. aliquanto recentior 
habendus est. 5 Cum Dorica Hyllensium tribu hoc nomen nullam habet 
necessitudinem nisi quod ipsum quoque ad Hyllum Herculis filium redit; 
neque vero propter Doricam partis civium originem electum videtur, sed 
quia Macedones regiam stirpem ad Hercule repetebant. Cf. Καρανεύς v. 7. 
6 Cf. n. 352. Praeterea ad regiam domum redeunt demotica Ἐερενιχεύς 
n. 49, 45 et Κλεοπάτρειος (Bull. de corr. Hell. XX. p. 398), quem pagum recen- 
tioris aetatis esse apparet, J. 7 Supplevit Jouguet, qui ex hoc demo- 
tico fortasse colligendum dicit, partem incolarum Ptolemaidis ex Messenia 
terra venisse. Sed cum nullum ex reliquis pagorum nominibus eiusmodi 
rationem habeat, malim hoc quoque nomen ad sacra referre; nescio an cum 
Cereris Proserpinaeque cultu Andaniensi (Syll.? 653) cohaereat. 8 Danaén 
Persei matrem pago civitatis Ptolemaeensium nomen dedisse propterea, quia 
in vicina urbe Chemmi sive Panopoli (hodie Ak») deus ab Aegyptiis 
magno studio cultus esset, quem Graeci Persea esse persuasum haberent 
(cf. Herodot. II, 94: ἔστι δὲ Χέμμις πόλις μεγάλη νομοῦ τοῦ Θηβαϊχοῦ ἐγγὺς 
Νέης πόλιος" ἐν ταύτῃ τῇ πόλι ἐστὶ Περσέος τοῦ Δανάης ἱρὸν τετράγωνον, πέριξ 


δὲ αὐτοῦ φοίνιχες πεφύχασι) perspexit Jouguet. 9 Pagus manifesto ἃ 
Carano Heraclida, qui regnum Macedonicum condidisse ferebatur, denomi- 
natus. J. 40 Supplevit J,, qui in lapide APXA..*AAK dispici notavit. 


Fuit cum de àpyo[ic] cogitarem. Sed non videntur isti turbulenti homines 
in magistratibus fuisse. Aliter enim v. 18 sqq. de mutata magistratum po- 
tius quam senatus et iudicum electione dici exspectaremus. 11 Supplevi. 
Cf. Syll? 737, 84: ἐὰν δέ τις ἄχρι πληγῶν ἔλθῃ. In reliquis comitiis clamore 
modo et rixationibus negotia publica interpellabant, tum vero cum magis- 
iratus eligendi essent, adeo manus conseruerunt. 12. Supplevi. [εἰς πᾶν 
ἀναιδ]είας aut ἀσελγείας Jouguet. At quae ille enotavit vestigia ^»' "zIAZ, 


16 Il. Regnum Lagidarum. [48— 


προεληλυϑότας, | ἐπέστησαν 15 τῆν χαχ[ίαι, χολάζοντ]ες 14 τοῖς] 
ἐχ τῶν νόμων ἐπιτίμοις, δι ὃ συμβέβηχεν τὴν πό[λ] ιν εὐνο- 
μωτέραν γεγοϊ]νέναι 15: [εἶτα] 16 xal ἐψηφίσαντο] | ἐξ ἐπιλέχτων 
ἀνδρῶν 11 τὴν βουλὴν [xal τὰ] δικαστή[ρια αἱρεῖσ]ϑαι" ἐφ᾽ o[tc] | 

15 παροξυνόμενοι οἱ νεώτεροι xul οἱ ἄλλοι πίολϊῖτ]αι ο[1] αἱρο[ύμε- 
νοι] βέλτιον π[ολιτίεύεσϑ]αι 15 «al περὶ ὧν ὑπελάμβανον συμφέρειν 
τῆι πόλει διο[ι]κηϑῆνα[. -------- -—[|-------------------- 
διο]ιχητήν 13, δὅ[π]ωίς 29 -------- ] 


neutri ex ipsius supplementis favent, cum meo accuratissime conveniant. 
Neque notio vocis ab hoc loco aliena, dummodo ἀσέβειαν intellegamus reve- 
rentiam erga regem regiamve domum neglectam, id quod in illorum sedi- 
tiosorum hominum conviciis facile fieri potuit. Cf. n. 54, 48 εὐσεβείας τῆς 
εἴς τε βασιλέα Πτολεμαῖον καὶ τὸν Διόνυσον χαὶ τοὺς ἄλλους ϑεούς. Similiter 
n. 90, 23. 26 homines seditiosi et rebelles ἀσεβεῖς appellantur. 13 Aoristus 
primus, 80. τὴν διάνοιαν. Animum adverterunt ad illorum malitiem (pryta- 
nes). 14 Supplevi. YE in lapide agnoscere sibi visus est Jouguet. 
45 Supplevi. 16 Supplevi. De ipso vocabulo dubitare licet. Sed sen- 
tentia utique ea est, primum castigatos esse turbarum auctores, deinde 
instituta reipublicae mutata ne denuo talia discidia orerentur. 47 le. 
non omnibus civibus aditum ad senatum et iudicia patere. 18 Ut con- 
sentaneum est, adulescentes potissimum aegre tulisse illam mutationem, 
ita permirum eis hic adiungi reliquos cives qui rempublicam bene adminis- 
trari vellent. Sed non necessario παροξυνόμενοι ad utrumque genus refer- 
tur, verbum regens vero, quod sane utique ad oi ἄλλοι πολῖται non minus 
spectabat quam ad οἱ νεώτεροι, quale fuerit ignoramus. Quare non utris- 
que eandem mentem fuisse, sed utrosque coniunctim egisse refertur. Quid 
vero egerint, obscurissimum est. 19 Non eum qui plerumque sic appel- 
latur summum totius administrationis pecuniarum regiarum praefectum 
(n. 58, 7. 59, 7), sed civitatis Ptolemaeensium magistratum, extraordinarium 
illum quidem si quid video, hic indicari vix est quod moneam. 30 Sup- 
plevi. O^IC in lapide agnovit Jouguet. 


49 Ptolemaide Aegypti (.Mensh?jeh) ^ Ed. P. Jouguet Bull. de 
corr. Hell. XXI (1897) p. 187 n. I (M. L. Strack Archiv für Papyrus- 
forschung 1 1900 p. 203 n. 11). 


2.00. . τὰ ---------- | πόλεως" ἀπ[ο]δέδωχ[ε]ν δὲ ᾿Αντίφιλος 
τὸν &y[G]va ἄξιον τοῦ τε βασιλέως xal τῆς πόλεως,  [ὅπ]ως 
5 φαίνηται ἡ πόλις φιλοτίμως xal ἀξίϊως ὑποδεχομένη τοὺς παρὰ 


Litterae AOZT!. 4 Ptolemaeus III Euergetes (285—247 a. Chr.) cf. 
not. 2. 


iis LEE UN 


50| Civitas Ptolemaeensium "Thebaidis. 71 


τοῦ βασιλέως | [παραγ]ινομένους, δεδόχϑαι τῶι δήμωι, σ[τ]ε [φα- 
ν]ῶσαι ᾿ἈἈντίφιλον ᾿Αγαϑάνορος χισσοῦ στε[[φ]άνωι πατρίων ἐν 
τῶν ϑε]άτρωι τῆι πέμπτηι | καὶ εἰχάδι τῆι τοῦ βασ[ι]λ[ζέ]ως 
10 ἡμέραι2 φιλοτιμ]ίας ἕνεχα τῆς εἰς τὸν [βασιλέα], xat εἶναι 
αὐ [τ]ὸν πολίτην τῆς Πτολεμαιέων πόλεως. | [δ]εδόσϑαι δ᾽ αὐτῶι 
xai ἐγγόνοις σίτησιν | [S] πρυτανείωι διὰ βίου xa[l] προεδρίαν 
15 ἐν τοῖς | ἀ[γ]ῶσιν, xal τοὺς πρυτάνεις καταχωρίσαι {[[α]ὐτὸν 
εἰς φυλὴν [᾿τολεμαιίδα xat δῆμον Β[ερε]νικέα 8, τὸν δὲ γραμ- 
ματέα τῆς βουλῆς ἀναγ[ράϊψαι τὸ] ψήφισμα τόδ ε] ἐν σ[τ]ηλη[{} 


MI 
χαὶ -------- 


2 Diem quo Ptolemaeus Euergetes rerum potitus sit quintum et vice- 
simum mensis Dii esse testatur titulus n. 56, 5: εἰς τὴν πέμπτην τοῦ Aou, 
ἐν ἣ ἄγεται τὰ γενέϑλια τοῦ βασιλέως, xal εἰς τὴν πέμπτην xol εἰχάδα, ἐν ἢ παρ- 
ἔλαβεν τὴν βασιλείαν παρὰ τοῦ πατρός. Quare non eius modo, sed omnium 
mensium dies quinti et vicesimi per sacra et caerimonias obibantur. Cf. 
n. 56, 34: ἐπειδὴ xol ἕκαστον μῆνα ἄγονται ἐν τοῖς ἱεροῖς ἑορταὶ τῶν Ebepye- 
τῶν ϑεῶν xarà τὸ πρότερον γραφὲν Ψήφισμα T, τε πέμπτη wol ἣ ἐνάτη καὶ ἣ 
πέμπτη ἐπὶ εἰκάδι. lllo igitur regnante haec decreta sunt. Jouguet. 3 Cf. 
n. 486. 


90 Lapis inventus die 27 m. Mart. a. 1884 in oppido Mensheh 
(Ptolemaide) apud Sheik Mekkéh. Ed. E. Miller Bull. de corr. 
Hell. IX (4885) p. 140 n. 2 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptole- 
màáer p. 225 n. 35. Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 813 n. 1018). 


y m M 

Εδοξεν τοῖς τεχνίταις τοῖς περὶ τὸν | Διόνυσον xai ϑεοὺς 

᾿Ἀδελφοὺς: xal τοῖς | τὴν σύνοδον νέμουσιν2, στεφανῶσαι | 
5 Διονύσιον Μουσαίουϑ πρύτανιν διὰ βίου“ [|χισσοῦ στεφάνωι 


Litterae volgares praeter IT; o minore modulo exarata. 4 Aut post- 
remis Philadelphi annis aut Euergetae regni initio titulum lapidi incisum esse 
hinc collegerunt editores. Atque hoc quidem praetulerim quia titulus n. 48 
cum hoc Dionysii prytanis nomine coniunctus anno 240 a. Chr. scriptus 
videtur. 2 IL e. iis qui praeterea synodo intersunt. Nam sponte patet, 
τὴν σύνοδον νέμειν in ipsos artifices vel maxime cadere. At iis hic adiungun- 
tur qui artifices quidem non sunt, sed cum studio et munificentia illos ad- 
iuvare vellent synodi participes facti sunt. Eidem sine dubio n. 54, 73 φι- 
᾿λοτεχνῖται appellantur. 3 Cf n. 48,3. 4. Demoticon 'YXAeóc illic additur, 


|| hie non item, quia illud Ptolemaeensium decretum est, hoc technitarum qui 


peregrini sunt. 4 Etsi n. 48 hoc non legitur, tamen cave inde colligas 
tum eum honorem nondum in Dionysium delatum fuisse. Nam illic non 


78 H. Regnum Lagidarum. [59— 


χατὰ τὰ πάτρια εὐνοίας | ἕνεχα τῆς εἰς τὴν πόλιν τῶν Πτολε- 
μαιέων | xal τοὺς τεχνίτας τοὺς [περὶ] τὸν μέγαν | Διόνυσον 
χαὶ ϑεοὺς ᾿Αδελφούς. | ἀναγίορε]ῦσαι δὲ τὸν στέφανον τοῖς | 

10 Διονυσίοις xal ἀναγραφῆναιὔ [τὸ] | ψήφισίμα)] τόδε εἰς στή[λ]ην 
[xai] ἀναϑεῖναν [πρὸ τοῦ νεὼ τοῦ Διονύσου. τὸ δὲ ἀνάλωμα | 
τὸ εἰς τὴν στήλην δοῦναι τὸν ol[xov]óuo|v]9 | Σωσίβιον. 


commemoratur nisi in totius prytanum collegii enumeratione, cui loco illud 
de perpetuo honore additamentum minus conveniebat quam huic, ubi ipsi 
praemium laudesque decernuntur. 5 Admodum durum passivum ἀναγρα- 
φῆναι interpositum activis ἀναγορεῦσαι et ἀναϑεῖναι, ex quibus hoc quidem 
ad eandem rem spectat. Tamen id tolerandum videtur neque de lapicidae 
errore cogitandum, cum quia non sine magna violentia emendari potest 
veluti (ἐν) ἀναγραφῇ (vat aut ἀναγράφ(ει)ν, tum quia ne sic quidem omnis 
difficultas tollitur; nam etiam praesentis infinitivus ἀναγράφειν inter aoristos 
ἀναγορεῦσαι et ἀναϑεῖναι non caret offensione. 6 Synodi technitarum, 
non civitatis. Cf. n. 51, 26. 


91 Stela lapidis calcarii albi cum aétomate, inventa Ptolemaide 
(Menshijeh) in domo iudicis (Kadz). Ed. E. Miller Bull. de corr. 
Hell. IX (1885) p. 131 n. 1 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptole- i 
máer p. 225 n. 36. Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 811 n. 1047). — 
Cf. quae adnotavit A. Wilhelm Góttinger gel. Anz. 1898 n. 3 p. 244. 


"E8otsv τεχνίταις τοῖς περὶ τὸν Διόνυσον xai | ϑεοὺς ᾿Αδελφούς t: 
ἐπειδὴ Λυσίμαχος Πτολεμαίου 2 Σωστρατεύς, ὁ ἱππάρχης χαὶἩ 


Litterae volgares praeter OITZ. Decretum (νϑ8. 1—26) per totam lapidis 
latitudinem scriptum; vs. 27. 28 duarum modo priorum columnarum (a 5) 
spatium in latitudinem explent, deinde sequuntur tres columnae una iuxta 
alteram scriptae (v b e v. 29—79). 4 Cf. n. 50, 4. Mira inconstantia 
Miller propter hanc appellationem titulum Philadelphi regno ascribit, quia 
aliter etiam divorum successorum nomen addituri fuerint technitae, ac tamen 
ipse refert non ante annum Euergetae nonum (239 a. Chr.) ϑεῶν Εὐεργετῶν 1 
sacra instituta esse. Quare utrum postremis Philadelphi an primis Euer- 
geíae annis haec decreta sint in medio relinquendum est. 2 Civem 
Ptolemaeensem indicari non minus quam n. 50, 4, ubi Dionysius Musaei f. 
eodem honore perpetui prytanis fungitur, in propatulo est. Quare recte 
Wilhelmus negare mihi videtur huic Lysimacho quicquam necessitudinis 

. intercedere cum illo Ptolemaeo Lysimachi f., cui Telmessensium oppidum ἃ 
rege Ptolemaeo traditum esse legimus n. 54, 7. Nam ille sine dubio regiae 
stirpis erat; eiusmodi hominem vero Ptolemaide honores municipales 


LAT YT ^n 


54] Civitas Ptolemaeensium Thebaidis. 19 


πρύτανις διὰ βίου δ, τήν τε | εἰς τὸν βασιλέα xai τοὺς τούτου 
5 γονεῖς εὔνοιαν || xal πρότερον μέν, ἔτι xal νῦν δὲ διὰ πλειόνων 
ἀπο[δέδειχταν xal πρὸς τὸν Διόνυσον xal τοὺς ἄλλους | ϑεοὺς 
εὐσεβῶς χαὶ ὁσίως διαχείμενος τυγχάνει | τοῖς τε τεχνίταις 
φιλανϑρώπως ἅπαντα χρῆται | «al xav ἰδίαν ἑκάστου xdi κατὰ 
10 χοινὸν πάντων ἀντιλαμβάνεται προϑύμως xal ἐχτενῶς ἑαυτὸν 
συν]επιδιδοὺς εἰς τὸ συναύξεσϑαι τὸ τεχνίτευμαϑ, | χαλῶς δ᾽ 
ἔχει τοὺς τοιούτους τῶν ἀνδρῶν ἐπιϊ[σημαινομένους 1 τιμᾶν ταῖς 
πρεπούσαις τιμαῖς,  δεδόχϑαι τῶι χοινῶι τῶν περὶ τὸν Διόνυσον 
15 τεχνιτῶν, | ὧν xal τὰ ὀνόματα ὑπογέγραπται, στεφανῶσαι | 
Λυσίμαχον χιττοῦ στ(ε)φάνωιβ8 χατὰ τὰ πάτρια | τῇ τα΄ τοῦ 
Περιτίου μηνὸς τοῖς Διονυσίοις ἀρετῆς | ἕνεχα xai εὐσεβείας 


capessere potuisse etsi praefracte negari non licet, tamen omnium maxime 
improbabile est. 8 Σωστράτευς Miller, qui hanc inauditam patronymici 
formam pro Σωστράτου aut Σωσιχράτευς errore lapicidae incisam iudicat. At 
demoticon Σωστρατεύς agnovit v. Wilamowitz-Móllendoríf Lectiones epigra- 
phicae p. 9. Cf. etiam papyrus ap. Grenfell An Alexandrian erotic fragment 
and other Greek papyri p. 22 n. X, 42 [τῷ δεῖνι Πα]μφίλου Σωστρατεῖ. Quod 
demoticum Jouguetus quidem Bull. de corr. Hell. XXI p. 498 ad Sostratum 
Cnidium architectum (n. 66, 2. 67, 3. 8. 68, 2) revocavit. Sed cum demotica 
ab hominum illius aetatis nominibus derivari non soleant, nisi si regiae 
domus sunt (n. 489, malim de heroé quodam qui exercitum servare crede- 
batur deductam statuere pagi appellationem. Οἱ, Σωσιχόσμειος Bull. corr. 
Hell XXI p. 197 not. 3. Ipsum Σώστρατον heroa novit Pausanias VII 47, 8 
a Dymaeis Achaiae cultum, qui sane in epigrammate apud Kaibelium Epigr. 
Gr. 790, 4 Πολύστρατος potius vocatur. 4 Exercitus regii potius quam 
civitatis Ptolemaeensium. Nam ut haec reliquis in rebus plane ad exemplum 
populorum liberorum Graeciae antiquae constituta erat, sic eam ut illas 
militares quoque magistratos, strategos, hipparchos, taxiarchos habuisse vix 
credibile est. 5 Cf.n.50,4. Sine idonea causa Millerum dubitasse utrum 
reipublicae Ptolemaeensium an synodi technitarum prytanis indicaretur, lucu- 
lentissime apparet ex n. 48, 3. 4 6 Vocem rarissimam esse, cuius unum 
exemplum, sed longe alia significatione, in Thesauro Stephani afferretur ex 
Maximo Tyrio 34, 3, adnotavit Miller. 7 Medium potius quam passivum 
esse videtur, relatum illud quidem ad subiectum verbi τιμᾶν, ut ἐπισημαινο- 
μένους τιμᾶν fere idem sit atque ἐπισημαίνεσθαι καὶ τιμᾶν. Namque hac pro- 
bandi laudandive notione medium usitatissimum est, activum nescio num 
ante principatus aetatem usquam inveniatur. Certe quae ex Polybio affe- 
runtur pridem emendationibus certissimis sublata sunt, IX, 9, 9 a Bekkero 
ἐπεσημηνάμην pro ἐπεσημήναμεν, X, 38, 3 a Reiskio ἐπεσημήναντο τὸ ῥηϑέν 
pro ἐπεσήμηναν τὸ ῥηϑέν. 8 ΣΤΣΦΑΝΩΙ. 9. Quartus anni Macedonici 
ab aequinoctio auctumnali incipientis mensis, respondens ille quidem Game- 


. lioni Atheniensium, quo Lenaea Bacchi sacra acta esse in volgus notum est. 


80 Il. Regnum Lagidarum. [54— 


τῆς εἴς τε βασιλέα [Πτολεμαῖον | xai τὸν Διόνυσον xoi τοὺς 
20 ἄλλους ϑεοὺς xci εὐνοίας [ τῆς εἰς τὸν βασιλέα xal τοὺς τούτου 
γονεῖς χαὶ τῆς | εἰς τοὺς τεχνίτας τύχηι τῆι ἀγαϑῆι. ἀναϑεῖναι 
δ᾽ αὐτ[οῦ] | xal εἰχόνα γραπτὴν ἐν τῇ προστάδι19 τοῦ πρυτα- 
νείου. | ἀναγράψαι δὲ xol τὸν γραμματέα τοῦ χοινοῦ | Δήμαρχον 1: 
25 τὸ ψήφισμα τόδε εἰς στήλην χαὶ ἀναϑεῖναν | πρὸ τοῦ νεὼ τοῦ 
Διονύσου τὸ δ᾽ εἰς ταῦτ᾽ ἀνάλωμα | δοῦναι τὸν οἰχονόμον 12 
Σωσίβιον. 
δ ώπυρος 1? ὁ πρὸς τοῖς ἱεροῖς τῆς τριετηρίδος xal | ἀμφιετηρίδος 14 
χαὶ τούτου ἀδελφοί 


ὦ Διονύσιος 15 Θεογένης 

80 Ταυρῖνος 15 40 ᾿Αρτεμίδωρος 
τραγῳδιῶν ποιηταί χιϑαρῳδός 
Φαίνιππος. Μένιππος 
Διόγνητος χιϑαριστῆς 
χωμῳιδιῶν ποιηταί Ἡράχλειτος 

35 Στράταγος 45 ὀρχηστής 
Μουσαῖος Πτολεμαῖος 19 
ἐπῶν ποιιτὶ ΘΠ -------- 
Δημαρχθξυ κὰν ca diea astu c o TA 


10 Cf. Hesych. προστάς" πρόστῳον. Photius Lex. s. προστασία" Δίδυμος 
τὴν προστασίαν φησὶ χεῖσϑαι (apud Aeschinem 11, 405) ἀντὶ τῆς προστάσεως, 
τουτέστι τῆς ὑπ᾽ ἐνίων προστάδος χαλουμένης. Etym. M. 688, 84: πρόδομος ἡἣ 
πρὸ τῆς οἰκίας στοά, ἣν χαὶ αἴϑουσαν καλεῖ “Ὅμηρος ἔνιοι μὲν παστάδα, τινὲς 
δὲ προστάδα προσαγορεύουσιν, ἣν “Ὅμηρος πρόδομον εἴρηκεν. — Vitruvius VI, 7, 4: 
4d peristylon 4n iribus partibus habet porticus 4nque ea, parte quae spectat 
ad meridiem duas anias 4nter se spatio. amplo distantes, 4n quibus trabes 
dnvehuntur, et. quantum. nter antas distat, ex eo teria ademta spatium datur 
énirorsus . hic locus apud nonnullos prostas, apud al?os pastas nominatur. 
41 Eundem hunc esse qui v. 38 poéta epicus recenseretur probabiliter con- 
iecit Miller. 49 Cf. n. 50, 42. 13 Plerumque sacerdotis synodi no- 
men praemittitur, neque ab eo officio magnopere differre existimandum est 
quod hic indicatur vocabulis ὁ πρὸς τοῖς ἱεροῖς. 44 Cf. Suidas ἀμφιετη- 
ple* ἑορτὴ κατ' ἔτος γινομένη.  Statuendum igitur est, quotannis quidem 
Dionysia acta esse, quorum caerimoniae sunt τὰ ἱερὰ τῆς ἀμφιετηρίδος, sed 
alternis annis his alias (τὰ ἱερὰ τῆς τριετηρίδος) accessisse. Eadem plane 
ratione inter se continentur ἣ πεντετηρὶς τῶν ᾿Ελευσινίων et ἣ τριετηρὶς τῶν 
Ἐλευσινίων in titulo Syll.2 587, 258. 259. 262. 415 Hi sunt Zopyri fratres 
qui eum sine dubio in caerimoniis peragendis adiuvabant. 16 In in- 
feriore parte huius columnae nomina rhapsodorum, quibus profecto non 
caruerint certamina Dionysiorum, intercidisse suspicatur Miller. 


Bibi: dex ^e 4i ro 


59] Civitas Ptolemaeensium Thebaidis. 81 


b τραγῳδός 


συναγωνισταὶ τραγιχοί 


Μητρόδωρος Ἀπολλωνίδης "Apbovoc 
χωμῳδοί Κλεῖτος 

50 Τελέμαχος [Π]τολεμαϊοζι)ς 
᾿Αγαϑόδωρος 60 [Ζώ]πυρος 
᾿Απολλώνιος [χορ]οδιδ & oxaA[oc] 
᾿Ασχληπιόδωρος Ἀπολλωνίου | ------------------ 
᾿Απολλώνιος 000000 000000000 2-I-I- 

55 Διόδωρος 

6 αὐλητὴς τραγιχός φιλοτεχνῖται 19 
Θραιχίδης Δημήτριος 

τς σαλπιχτῆς 75 Στέφανος 

65 Θρασύμαχος Λέων 
σχευοποιός᾽ Βάτων ᾿Ἀρρτεμίδωρος 
πρόξενοι 8 Δημήτριος 
Δημήτριος ᾿Αριστόνους 
Φαίδιμς. Γ΄ 6. ---------- 

70 Δρτεμίδωρο.. ὁ θὃ687}Ὺ»5ορὀὈλὅὄϑ:  ---οτ-ο-- 
ZwosBlaqd] —. 0509 3S tT 
Διονύσιος. 00 000 ---------- 


17 Hunc protagonistam, συναγωνιστὰς τραγιχούς v. 56—860 inferiorum ordi- 
num actores esse perquam probabiliter coniecit Miller, etsi haec unius protago- 
- mistae cum quattuor aliis histrionibus coniunctio longe alium atque Athenis 
- quinto quartoque a. Chr. n. saeculis fuit ludorum scaenicorum ordinem indi- 
€at. Probe tenendum est, non victores hic recenseri, sed omnes omnino qui 
. illi certamini interfuerint. 48 Ut civitates, sic etiam artificum Dionysiaco- 
- pum collegia homines de se bene meritos proxeniae honore afficere con- 
ὰ suevisse constat. 19 Similem honorem ac proxeniam hac voce indicari, 

-— euius sane praeterea nulla usquam  exstaret memoria, sibi persuasit Miller. 
||. At cum ex n. 50, 2. 3 appareat, fuisse etiam homines, qui synodo quidem 
- interessent neque tamen essent artifices, hos ipsos, quorum nomina. hic uti- 


|. que non licebat omitti, φιλοτεχνίτας appellari statuo nomine aptissimo quia 


- nulla alia re atque eximio erga artifices studio ac favore permotos esse pro- 
-babile est ut se in collegium cooptari cuperent vel certe sinerent. 


. $2 Lapis calearius inventus Ptolemaide (Menshijeh) Ex apo- 
grapho, quod miserat G. Maspero, ed. E. Miller Revue archéol. 
Troisiéme série II (1883) p. 174 n. 4. 


Litterae volgares praeter ΘΠΣ. 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. 1, 6 


. 89 II. Regnum Lagidarum. [59--- 


[-------------- £l τῆι Ἕπταχωμίαι: τὸ ἱερὸν xal τὰ oo[v]xó- 
pov[ra.?, | τὸ τέμε]ν(ο)ς ὃ καὶ τὸ προσὸν ἸΙσιεῖον καὶ τοὺς προσόντας 
ψιλοὺς τόπους | καὶ τὸν] ἐχτὸς τείχους τῆς πόλεως βωμὸν 'Ap- 
βάχτει4 xal ἹἹέρακιδ ϑε[ῶι | ------------ 6 χαὶ] Ἴσι [χ]αὶ τοῖς 
συννάοις. ἰ-. λγ΄ 7, Φαμενὼϑ γ΄ 8. 


4 Nomen ceteroqui ignotum septem agri Ptolemaeensis vicorum con- 
iunctionem significare videtur. Τριχωμία nomi Arsinoitae est in testis illic 
repertis Fayüm towns and their papyri p. 329 n. 35, 2. Berliner gr. Urk. II 
p.7 n. 862 V, 22. VI, 45. X, 29. 2 Supplevi coll. 55, 20. 65, 9. 92, 5. 
ZYI.IKYPON lapis, quod intactum reliquit Miller. 3 NEZ lapis. Sup- 
plevi e£ emendavi. Sententia certe convenit; cf. n. $4, 8sqq. τοὺς βωμοὺς 
χαὶ τὰ τεμένη χαὶ τὴν συνχύρουσαν αὐτοῖς γῆν. Scripturam τέμενες habes 
Syll.? 289, 31. 42, similiter in papyro (Oxyrhynchus pap. II p.462 n. CCXXXVII 
col. VIII, 45) scribitur ἢ οὐδὲν αὐτῷ τῆς τοιαύτης τέχνης ὄφελες ἔσται. Utrum 
consulto an mera neglegentia quadratarius hic E pro O inciderit difficile 
dictu est. 4 Pro 'Apfdxet errore exaratum opinatur Miller. Sed si modo 
recte se habet Aegyptiaca nominis forma Har-m-achwui?, quam E. Meyer ap. 
Roscher Lexikon der gr. ἃ. róm. Myth. I 2 p. 2746 affert, ipsa consona τ, 
quae Millero offensioni fuit, praeter solitum accurate hic peregrinum nomen 
Graecis litteris expressum testatur, cum alibi sane " Appaytc scribatur. Uti- 
que quin hoc Hori cognomen sit non est dubium. 5 Cum accipitris 
figura in monumentis Aegyptiacis Horum  effingi constet, nescio an hic 
᾿Αρβάχτει «oi 'lépaxt paullo neglegentius de uno eodemque deo pro 'Apfáx- 
τει ἱέρακι aut. ᾿Αρβάχτει. τῷ χαὶ ἱΙέρακι dicatur. 6 Nihil nisi ΣΠΛΗ͂Ι in 
Sinistra huius versus parte exstat, quo quid faciendum esset nec Millerus 
perspexit neque ipse video. 7 Si cum editore ad Philadelphum referas, 
annus a. Chr. n. 253 est. Sed nescio an alterius a. Chr. n. saeculi sit titulus. 
Tamen a reliquis Ptolemaeensibus eum divellere nolui. 8 Septimus 
fastorum Aegyptiorum mensis. 


59 Basis quadrata lapidis calcarii, quam Flinders Petrie anno 
1899 ex Aegypto detulit Cantabrigiam in museum Fitzwilliam. Ed. 
J. G. Milne Journal of Hellenic studies XXI (1901) p. 290 n. XI. 


᾿Απόλλωνι ᾿Ὑλάτηι!, [᾿Αρτέμιδι Φωσφόρωι2, | ᾿Αρτέμιδι "Evo- 


Litterae accuratissime et elegantissime incisae volgari optimae aetatis 
forma praeter Τ et £, quod brachia v. 2 paullulum modo divergentia, v. 6. 7 — - 
plane parallela habet. Scripturam alterius partis saeculi a. Chr. n. tertii - 
esse iudicat Milne, sed mihi primis Ptolemaei III Euergetae annis vix multo - 
recentior videtur. De origine lapidis non plane constat, sed Petrie vix du- ὁ 
bium existimat quin Copti (Kwf?) erutus sit. 4| Cognomen dei praecipue — 
in insula Cypro usitatum, sed etiam prope Magnesiam ad Maeandrum, ut 


β 
| 


54] Ptolemaeus 1Π Euergetes (285—247 a. Chr.). 83 


5 δίαιϑ, Λητοῖ Εὐτέχνωι4, | 'HpaxAet. Καλλινίχωιδ [᾿Απολλώνιος | 
διοιχητῆς ὅ. 


testatur Pausanias X, 32, 6: ἔστι δὲ xal τοῖς ἐπὶ ποταμῷ Ληϑαίῳ Μαγνησιν 
Ὗλαι χαλούμενον χωρίον" ἐνταῦϑα Ἀπόλλωνι ἀνεῖται σπήλαιον. Οἵ, K. Wernicke 
ap. Pauly-Wissowa Realencyklopádie IT, 4 p. 74. 2 Cf. K. Wernicke ap. 
Pauly-Wissowa Realencyklopádie II, 4 p. 4404, qui huius appellationis ex- 
empla affert ex sacris Atheniensium, Byzantiorum, Erythraeorum. 3 Epi- 
theton quod modo Dianae, modo Hecatae tribuitur, nonnunquam etiam per 
se ut proprium deae nomen ponitur, ita ut utra ex illis deabus designetur 
in medio relinquendum sit. Cf. K. Wernicke ap. Pauly-Wissowa Realencyklo- 
pádie II, 4. p. 1384. 4 Latonae εὐτεχνία celebrata erat imprimis illa nobi- 
lissima de Niobe et Niobidis fabula, in qua narranda hac ipsa voce utitur 
Apollodorus Bibl. IIl 5, 6, 2: εὔτεχνος δὲ οὖσα Νιόβη τῆς Λητοῦς εὐτεχνοτέρα 
εἶπεν ὑπάρχειν. Et quoniam dei eas potissimum virtutes eaque bona quibus 
ipsi excellunt etiam cultoribus suis praebere credebantur, Latonam orare 
solebant Graeci, ut sibi felicem prolem darent. Cf. Theocrit. XVIII, 50 sq.: 
Λατὼ μὲν δοίη, Λατὼ χουροτρόφος, ὕμμιν εὐτεχνίαν. 5 Cognomen Herculis 
inde ab Archilochi carmine nobilissimo (fr. 149 Bergk) apud Graecos fre- 
quentatum, neque a poétis modo usurpatum, sed etiam in solenni sacrorum 
usu. Aram Herculis Callinici fabulosam Apollodorus commemorat Bibl. 
Il, 6, 4, 3, sacerdotem eiusdem Pari fuisse comperimus ex titulo C. 1. G. 2385. 
Cf. Roscher Lexicon der gr. ἃ. róm. Mythologie Π 4 p. 927. Bull. de corr. 
Hell. IV (4880) p. 459 n. 8, 1 (Erythris): [Καλλίν]ειχον Ἡραχλέα. 6 Sum- 
mus per regnum Ptolemaeorum totius administrationis pecuniariae praefec- 
tus. Cf. n. 593. 


904 Aduli, qui tum erat portus gentis Axomitarum, Cosmas 
Indicopleustes sexto post Chr. n. saeculo se vidisse narrat in occi- 
dentali oppidi parte sellam marmoris albi, et post eam tabulam 
lapidis basanitae quadratam, supra ornatam aétomate triquetro, 
humi iacentem. In hac tabula titulus quem hic edimus, in sella 
n. 199. lam cum Elesbaon Axomitarum rex apographum ad se 
afferri iussisset, Asbas Adulidis praefectus per Cosmam et Menam 
quendam ad illum misit, sed aliud exemplum Cosmas retinuit et 
anno 545 p. Chr. Cosmographiae Christianae suae inseruit. At hic 
quidem miro errore eiusdem tituli initium in tabula, finem in sella 
haberi opinabatur; quem errorem refutavit Saltius in libro Voyages 
and travels to India, Ceylon, the red Sea, Abyssinia and Egypt, 
by George Lord Valentia, Lond. 1809. Vol. III p. 1929 sqq. Titu- 
lum, priusquam totus Cosmae liber typis exscriberetur, ex eius 


. €odice Vaticano separatim edidit Leo Allatius, Ptolemaei Euergetae 


6* 


84 II. Regnum Lagidarum. [54 


monumentum Adulitanum, Romae 1631. Ex Laurentiano libro 
Thevenot Relation de divers voyages curieux, Paris, 1666 T.I 
(Spon Misc. erud. ant. p. 358 sqq.. Tum Montfaucon totum opus 
publici iuris fecit Coll. nov. Patrum II p. 141 (titulum inde repetive- 
runt praeter alios Chishull Antiq. Asit. p. 73 sqq. —Letronne Maté- 
riaux pour l'histoire du Christianisme en Égypte, en Nubie et en 
Abyssinie p. 4&4 sq. J. Franz C. 1. G. 5127. E. L. Hicks Manual of 
Greek historical inscriptions p. 296 n. 173. M. L. Strack Die 
Dynastie der Ptolemáer p. 232 n. 39. Ch. Michel Recueil d'inscr. 
Gr. p. 860 n. 1239). Quae quondam ad genuinam tituli originem 
probandam aut in dubium vocandam scripta sunt, ea nunc enume- 
rare operae pretium non est, siquidem nemo sanus amplius de ea 
dubitare potest. Ceterum οἵ, quae disputaverunt J. G. Droysen 
Gesch. des Hellenismus III 2 p. 343 sq. A. v. Gutschmid ap. Sharpe 
Gesch. Egyptens I p. 225 not. 2 ed. Germ. J. P. Mahaffy The em- 
pire of the Ptolemies p. 199 sqq. B. Niese Gesch. der gr. u. maked. 
Staaten II p. 148 sqq. 


Βασιλεὺς μέγας [ΠΙτολεμαῖος 1, υἱὸς βασιλέως IlroAseuaíoo | xal 
βασιλίσσης "Apowónc ϑεῶν ᾿Αδελφῶν 2, τῶν Bacuéo(c)? [Πτο- 
λεμαίου xal βασιλίσσης Βερενίχης ϑεῶν Σωτήρων 4, | ἀπόγονος. 
5 τὰ μὲν ἀπὸ πατρὸς ἫἩραχλέους τοῦ Διόςδ, τὰ δὲ ἀπὸ μητρὸς | 


4 Ptolemaeus ΠῚ Euergetes (247—224 a. Chr. n. Mahaffy The em- 
pire of the Ptolemies p. 205 not. | neque hic neque n. 60, 1 regi nomen  . 
Εὐεργέτης dari propterea, quia nono demum anno (239/8 a. Chr.) id sacer- 
dotum decreto ei impositum esset, sibi persuasit. At e contrario illud ipsum 
decretum probat, ϑεῶν Eoepyecv sacra iam aliquanto ante instituta fuisse 
(n. 569), sed illa aetate in praescriptis titulorum, ubi regis nomen tempori 
indicando inservit, eiusmodi honorificas appellationes addere nondum moris 
fuit. Cf. etiam not. 45. 2 Ptolemaeus II Philadelphus (285—247) et eius 
Soror et coniunx Arsino&. 3 BACIA€QN. 4 Ptolemaeus I Soter 
(306—285 a. Chr. n.) et eius uxor Berenice. 5 Cf. Theocrit. XVII, 26 ἄμφω 
γὰρ (sc. Alexandro Magno et Ptolemaeo .Lagi f.) πρόγονός σφιν ὁ χαρτερὸς 
Ἡραχλείδας, ἀμφότεροι δ᾽ ἀριϑμεῦνται ἐς ἔσχατον Ἡραχλῆα. Lagidae sine du- — 
bio originem suam per antiquam stirpem regum Macedoniae ad Herculem 
referebant. Sed cave id intellexeris de narratiuncula quae Ptolemaeum I 
non a Lago, sed a rege Philippo Amyntae f. genitum significabat (Pausan. 
I, 6,2). Nam eam pridem perspectum est non modo ficticiam esse, sed ip- 
sius Ptolemaei aetate etiamtum ignotam, quia aliter sine dubio in discepta- 
tionibus de Alexandri successione ei aliquid momenti tributum esset. Immo Ὁ 
Satyri loco (not. 6) demonstratur qua parentelae ratione Arsinoé Lagi uxor, ! 


E n DTI ΟΝ 


Scu 
Moy ^ne 


ὅ4] Ptolemaei III titulus Adulitanus. 85 


Διονύσου τοῦ Awóc9, παραλαβὼν παρὰ τοῦ πατρὸς | τὴν βασι- 
λείαν Αἰγύπτου xai Λιβύης xal Συρίας | xat Φοινίχης xol 
Κύπρου xai Λυχίας xai Καρίας 8 xal τῶν | Κυχλάδων νήσωνϑ, 
ἐξεστράτευσεν εἰς τὴν ᾿Ασίαν 10 μετὰ | δυνάμεων πεζικῶν xal 
10 ἱππιχῶν xal ναυτιχοῦ στόλου || xai ἐλεφάντων Τρωγλοδυτιχῶν 11 
xai Αἰϑιοπικῶν, οὖς ὅ τε πατὴρ | αὐτοῦ 12 xal αὐτὸς πρῶτο(ι) 13 


Ptolemaei I mater, generis originem a regia domo repetiverit. Ceterum 
indidem apparet, distinctionem paternae et maternae originis hic non, ut 
primo aspectu ipsa verba indicare videntur, de Ptolemaei Euergetae ipsius 
parentibus intellegendam esse, sed de Hyllo totius stirpis auctore qui patre 
utebatur Hercule, matre Deianira. 6 Cf. Satyrus ap. C. Müller Fragm. 
hist. Gr. III p. 464 fr. 24: Διονύσου xai Ἀλϑαίας τῆς Θεστίου γεγενῆσϑαι Δηιά- 
νειραν᾽ τῆς δὲ καὶ "HpaxA£ouc τοῦ Διός, οἶμαι, Ὕλλον, τοῦ δὲ KAcobatov (codd. 
Κλεόδημον, em. Müller) τοῦ δὲ Ἀριστόμαχον, τοῦ δὲ Τήμενον, τοῦ δὲ Κεῖσον, 
τοῦ δὲ Μάρωνα, τοῦ δὲ Θέστιον, τοῦ δὲ Ἀχοόν, τοῦ δὲ Ἀριστοδαμίδαν, τοῦ δὲ 
Κάρανον, τοῦ δὲ Κοῖνον, τοῦ δὲ Τυρίμμαν, τοῦ δὲ Περδίχκαν, τοῦ δὲ Φίλιππον, 
τοῦ δὲ Ἀέροπον, τοῦ δὲ ᾿Ἀλχέταν, τοῦ δὲ Ἀμύνταν, τοῦ δὲ Βόχρον, τοῦ δὲ Με- 
λέαγρον, τοῦ δὲ Ἀρσινόην, τῆς δὲ χαὶ Λάγου Πτολεμαῖον τὸν χαὶ Σωτῆρα, τοῦ 
δὲ χαὶ Βερενίχης Πτολεμαῖον τὸν Φιλάδελφον, τοῦ δὲ καὶ Ἀρσινόης Πτολεμαῖον 
τὸν Εὐεργέτην, τοῦ δὲ καὶ Βερενίκης τῆς Μάγα τοῦ ἐν Κυρήνῃ βασιλεύοντος 
Πτολεμαῖον τὸν Φιλοπάτορα (sic corr. in margine pro Φιλάδελφον). ἡ μὲν 
οὖν πρὸς Διόνυσον τοῖς ἐν Ἀλεξανδρείᾳ βασιλεύσασι συγγένεια οὕτως περιέχει. 
7 Praecipue de Cyrenaica, quae iam a Ptolemaeo II Philadelpho recuperata 
et cum Aegypti regno coniuncta esset, hic cogitari observarunt I. Franz ad 
hunc titulum et B. Niese Gesch. der gr. ἃ. maked. Staaten II p. 444 not. 4. 
Etiam in sollenni administrationis Ptolemaeorum sermone Libyae nomine 
Cyrenaicam comprehendi apparet ex Polyb. XV, 25, 42: ποιήσας αὐτὸν λιβυάρ- 
χὴν τῶν χατὰ Κυρήνην τόπων. 8 Meridionalem oram Asiae minoris prae- 
ter Ciliciam et Pamphyliam tum in dicione Ptolemaeorum fuisse etiam tituli 
n. 55. 57. 58 produnt. 9 Cf. n. 252. 10 Bellum per ipsa regni initia 
ab Euergeta contra Seleucum II Callinicum gestum hic indicari manifestum 
est. Quae de huius belli eventu hic narrantur, ea pridem plerisque homi- 
nibus doctis vanitate et gloria exaggerata videbantur. Sed re accuratius 
examinata apparuit nihil hic scriptum esse cuius de fide iure meritoque du- 
bitaretur (cf. not. 46. 47. 49. 23. 24). 41 In ipso lapide sine dubio Τρωγο- 
δυτιχῶν scriptum fuit. Cf. n. 705. 12 Cf. Diodor. I, 37, 5: ἀπὸ γὰρ τῶν 
ἀρχαίων χρόνων ἄχρι Πτολεμαίου τοῦ Φιλαδέλφου προσαγορευϑέντος οὐχ ὅπως 
τινὲς τῶν Ἑλλήνων ὑπερέβαλον εἰς Αἰϑιοπίαν, ἀλλ᾽ οὐδὲ μέχρι τῶν ὅρων τῆς 
Αἰγύπτου προσανέβησαν οὕτως ἄξενα πάντα ἦν τὰ περὶ τοὺς τόπους τούτους καὶ 
παντελῶς ἐπικίνδυνα᾽ τοῦ δὲ προειρημένου βασιλέως μεϑ' ᾿Βλληνικῆς δυνάμεως 
εἰς Αἰϑιοπίαν πρώτου στρατεύσαντος ἐπεγνῴσϑη τὰ κατὰ τὴν χώραν ταύτην ἀχρι- 
βέστερον ἀπὸ τούτων τῶν χρόνων. Id. III, 36, 8. 18 ΠΡώΤΟΟ. Emendavi, 
| cum sumerem eodem modo ac v. 2 propter vicinum τῶν errore βασιλέων pro 
| βασιλέως exaratum esset, hic αὐτὸς singularem. ansam | dedisse πρῶτος pro 


80 II. Regnum Lagidarum. [54 


ἐχ τῶν χωρῶν τούτων ἐθήρευσαν | xal χαταγαγόντες εἰς 
Αἴγυπτον χατεσχεύασαν πρὸς τὴν | πολεμιχὴν χρείαν "4. χυρι- 
εύσας δὲ τῆς τε ἐντὸς Εὐφράτου | χώρας πάσης 15 xal Κιλιχίας 
15 xal Παμφυλίας 16 xal ᾿Ἰωνίας 17 xai τοῦ ᾿ΕλΙλησπόντου 13 xai 
Θράικης 19 xal τῶν δυνάμεων τῶν ἐν ταῖς χώραις | ταύταις 


πρῶτοι perperam incidendo. Nam quo pacto id quod iam ἃ Philadelpho 
factum esse hoc eodem loco praedicatur, Euergetes primus suscepisse dica- 
tur, non assequor. 44 De venationibus elephantorum cf. n. 823. 45 Cf. 
Appian. Syr. 65 «ai Πτολεμαῖος ὁ τοῦ Φιλαδέλφου — ἐς Συρίαν ἐνέβαλε καὶ ἐς 
Βαβυλῶνα ἤλασεν. Hieronymus in Daniel. XI, 8: 2n tantum ut Syriam caperet 
el Ciliciam superioresque partes trans Euphratem, et propemodum wunversam 
Asiam . cumque audisset 4n Aegyplo seditionem moveri, diripiens regnum 
Seleucé, quadraginta milia, talenta, argenté — et simulacra deorum. duo malia 
quingenta, 4n. quibus erant quae Cambyses capta, Aegypto in Persas aspor- 
laverat . denique gens Aegyptiorum, qua posi multos annos deos eorum 
reiulerat, Euergeten eum appellavit. Hoc postremum sane dubiae fidei est. 
De deorum simulacris recuperatis cf. not. 25. 16 Ciliciam tum Seleuco 
ereptam etiam Hieronymus (cf. not. 45) testatur, de Pamphylia eo minus 
dubitari licet, quod eam Ptolemaeus IV Philopator etiamtum tenuit. Cf. 
Polyb. V, 84, 7 παρέχειντο δὲ (Aegypti reges usque ad Philopatoris tempora) 
τοῖς χατὰ τὴν Ἀσίαν δυνάσταις, ὁμοίως δὲ καὶ ταῖς νήσοις, δεσπόζοντες τῶν ἐπι- 
φανεστάτων πόλεων xal τόπων χαὶ λιμένων χατὰ πᾶσαν τὴν παραλίαν ἀπὸ Παρμ- 
φυλίας ἕως Ἑλλησπόντου καὶ τῶν κατὰ Λυσιμάχειαν τόπων. Non nimium igitur 
est, quod hie refertur. Immo miretur quispiam, Pamphyliam et Ciliciam 
inter terras a Ptolemaeo Euergeta demum captas recenseri, cum Theocritus 
XVII, 87 iam de Philadelpho praedicet: Παμφύλοισί τε πᾶσι καὶ αἰχμιηταῖς 
Κιλίχεσσι σαμαίνει. | Sed id B. Niese Gesch. der gr. u. mak. Staaten II p. 439 


Mam" m A. 


not. 2 recte sic expedire conatur, ut pace anno 250 a. Chr. inter Ptolemaeum II i 


Philadelphum et Antiochum II Deum facta has regiones Seleucidis redditas, 


proximo vero bello a Ptolemaeo III Euergeta denuo Seleuco II Callinico : 
ereptas statueret. 17 Ephesum a Ptolemaeo II Philadelpho captam, sed | 


iam ab Antiocho II Deo recuperatam esse ex nonnullis scriptorum testi- 
moniis, sane paullo obscurioribus, cognoscitur (Polyaen. V, 48. Frontin. 
Strat. III, 9, 40). Utique cum Antiochus ibi mortuus sit, tum (246 a. Chr.) in 
Seleucidarum potestate fuit oppidum. Idem de Mileto certum est (995 35, 2263) 
neque ullam ex Ionicis civitatibus sub Euergetae initia in dicione regis 
Aegypti fuisse scimus. Cf. Niese Gesch. der gr. τ. mak. Staaten II p. 435 not. 6. 
Cum Euergetes Ioniam recepisset, pars certe eius etiam ab eius successore 
Philopatore tenebatur. Locupletissimus testis est Polybius, qui V, 35, 41 naves 
regis Sami stationem habuisse, militum vero multitudinem in praesidio Ephesi 
collocatam fuisse refert. 48 Cf. Polyb. V, 34,7 (not. 46). 19 In sa- 
cello quod fuit Latonpoli (Ésneh), cuius nunc nullum superest vestigium, 


anno 1829 Champollion et Rosellini titulum hieroglyphicum reppererunt, in 
quo regiones per illud bellum ab Euergeta subactae enumerabantur. Inter - E 


"Lh 


A ve Te 


MULA E E TE 


E 


X 


} 


54] Ptolemaei III titulus Adulitanus. 87 


πασῶν xal ἐλεφάντων Ἰνδιχῶν 20, χαὶ τοὺς μονάρχους 3, τοὺς 
ἐν [τοῖς τόποις πάντας ὑπηχόους χαταστήσας διέβη τὸν Εὐ- 
φράτην | ποταμὸν22 xal τὴν Μεσοποταμίαν χαὶ Βαβυλωνίαν 
xal Σουσιϊανὴν xal Περσίδα xai Μηδίαν28 xai τὴν λοιπὴν 
20 πᾶσαν ἕως | Βαχτριανῆς 23 ὑφ᾽ ἑαυτῶι ποιησάμενος xal ἀνα- 
ζητῆσας ὅσα [ ὑπὸ τῶν Περσῶν ἱερὰ ἐξ Αἰγύπτου ἐξήχϑη καὶ 


quas fuerunt Trak-su (Yhracia) οὐ Makaten (Macedonia), ut testatur R. Lepsius 
Das bilingue Dekret von Kanopos p. 5. Memorabile est, Macedoniam hic 
non haberi, Etenim si contuleris Polyb. V, 34, 8: ἐφήδρευον δὲ τοῖς ἐν τῇ 
Opdxq καὶ τοῖς ἐν Μακεδονίᾳ πράγμασι, τῶν xav Αἶνον καὶ Μαρώνειαν καὶ 
πορρώτερον ἔτι πόλεων χυριεύοντες, intelleges Thraciae quidem partem certe 
re vera tenuisse Ptolemaeum, Macedoniam vero non item.  Exaggeravit 
igitur ille tituli hieroglyphici auctor, non huius Graeci, nisi quod hic sim- 
pliciter totius terrae nomen posuit sine restrictione, cum tamen nihil nisi 
occidentalis pars orae maritimae in regis potestatem venerit. Cf. A. Schmidt, 
Abhandlungen zur alten Geschichte p. 143 sq. 20 Hinc fuerunt qui colli- 
gerent Indiae subactae gloriam affectasse regem. Id sane manifestum men- 
dacium esset, sed nihil eiusmodi hic legitur; etenim non capti in India a 
Ptolemaeo elephanti indicantur, sed per victoriae occasionem adversario 
adempti. Seleucidas magnam in exercitibus habuisse elephantorum Indico- 
rum multitudinem notum est. Cf. Polyb. V, 84, 6. v. Gutschmid. 241 Prin- 
cipes qui in nonnullis partibus regni Seleucidarum dominabantur ita ut 
summo regis imperio parerent. 22 Aliquantum igitur certe ultra Baby- 
lona ad orientem processit rex, id quod negat B. Niese Gesch. der gr. u. 
maked. Staaten II p. 448; sane regiones v. 48. 49 enumeratas vix omnes 
adiit, cum non improbabile sit, earum incolas plerosque sua sponte in de- 
ditionem venisse. Rebellione in Aegypto orta Ptolemaeum ex Asia revoca- 
tum esse sane constat (Hieronymus in Daniel. XI, 8. Iustin. XXVII, 4, 9: 
qui nsi 4n Aegyptum domestica seditione revocatus esset, totum  regnwm 
Seleuci occupasset), sed unde reverterit nusquam quod sciam definite enun- 
tiatur. 23 In sacello quod fuit Latonpoli (not. 49) Persw (Persis), Sos 
(Susa), Aramüà (Armenia) inter terras ab Euergeta subactas enumeratae erant. 
Ceterum hic non ultra veritatem augeri rem, apparet scriptorum locis com- 
paratis, qui multo pleniore ore loquuntur quam titulus. Polyaen. VIII, 50 
ἀπὸ τοῦ Ταύρου μέχρι τῆς ᾿Ινδικῆς χωρὶς πολέμου καὶ μάχης ἐχράτησε. 
Hieronymus 1. 1. super?oresque paries trans Euphratem. et. propemodum. wuni- 
versam Asiam. Cf. etiam Iustini locum allatum not. 22. Illarum regio- 
num praesidem discedens rex reliquit Xanthippum (Hieronymus 1. 1. 
Ciliciam. autem amico suo Antiocho gubernandam  tradid)t ei. Xantippo 
alteri duci provincias irams Euphratem). Quem Droysen Gesch. des Helle- 
nismus III, 4 p. 386 not. 2 eundem esse statuit, qui aliquot annis ante Car- 
thaginem feliciter ἃ Romanis defendisset. 24 Usque ad fines Bactrianae. 
Hanc regionem ipsam igitur a se subactam non esse indicat rex. v. Gut- 
schmid. 


58 II. Regnum Lagidarum. [54— 


àyaxo|pícac?5 μετὰ τῆς ἄλλης γάζης τῆς ἀπὸ τῶν τόπων εἰς 
Αἴγυπτον δυνάμεις ἀπέστειλεν διὰ τῶν ὀρυχϑέντων ποταμῶν 325 


25 Convenit hac de re titulo cum Hieronymo, qui adeo duo milia quin- 
genta simulacra deorum Ptolemaeum secum in Aegyptum tulisse refert (cf. 
not. 415); neque negari licet, fieri potuisse ut in Perside aliisque ultra Euphra- 
tem regionibus etiam nonnullas statuas deorum aliasque res sacras quondam 
a Persis ex Aegypto ablatas repperiret. At memorabile est, plane eandem 
laudem etiam duobus illis qui ante eum fuerint Ptolemaeis tribui. Etenim 
Ptolemaeus Lagi quidem quo tempore nondum rex erat, sed satrapa, anno 
810 a. Chr. n, decretum emisit hieroglyphis scriptum, quod publici iuris 
fecit et interpretatus est H. Brugsch Zeitschrift für aeg. Sprache IX (18741) 
Ῥ. 1544. Ibi haec leguntur: "reportavit simulacra deorum reperto, 4n. Asia 
et. supellectilem omnem. libros omnes templorum  Aegypté septentrionalis et 
meridionalis et reddidit 4n sua locg. Eius vero filius Ptolemaeus II Phila- 
delphus eadem fere eisdem verbis de se praedicat in stela Heroonpoli (Pithom) 
eruta. Cf. A. Wiedemann Gesch. Aegyptens p. 247. Quare admodum accom- 
modatum est ad persuadendum quod Mahaffy The empire of the Ptolemies 
p.126 coniecit, has laudes tralaticias esse et nulla rerum veritatis ratione 
habita ex antiquiorum regum titulis identidem repeti; quem morem iam 
Pharaonum aetate latissime patentem (Wiedemann Gesch. Aeg. p. 29 sqq.) in 
hac quidem causa, quippe quae ad sacra religionesque indigenarum spectaret, 
hne Ptolemaeos quidem aspernatos esse probabile est, neque vero de reliqui 
argumenti fide (not. 10) inde coniecturam facere licet. 26 Canales Euphra- 
tis et Tigridis, quos describunt Strabo XVI, 4, 9 p. 740 Cas. et Arrianus Anab. 
VII, 24, 1—3, intellexit Chishull, quem secutus Droysenus de expeditione 
Babylone in sinum Persicum missa, quae Arabiam pervestigaret et perdo- 
maret, cogitavit. Eandem vero innui a Plinio N. hist. IX, 6: Cadara appel- 
latur rubri maris paeninsula, 4ngens; hwius obiectu vastus efficitur sinus, 
XII dierum et noctówm. remigio enavigatus Ptolemaeo regi, quando nullius 
aurae recepit afflatum. ^t neque ulla est causa cur hic Ptolemaeum Euer- 
getam potissimum designari statuamus, neque Drovseni opinio de expedi- 
tione quam ille Babylone in Arabiam susceperit cum eis quae de rege se- 
ditione domestica in Aegyptum revocato legimus (not. 22) facile conciliatur. 
Quare malim cum Niesio Gesch. der gr. ἃ. mak. Staaten II p. 149 not. 4 de 
exercitu post reditum ex Aegypto per canales Nili misso hunc titulum 
interpretari. 


δῦ Stela marmoris albi fracta in duas partes accurate inter 
se contingentes, in oppido JMMal»?, quod Telmessi antiquae locum 
lenet, in domo privata. Ed. V. Bérard Bull. de corr. Hell. XIV 
(4890) p. 162 n. 4 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemàáer p. 236 
n. 94). Cf. quae disputaverunt M. Holleaux Revue de philologie 


τ - aem 


xe: Aen 


5*8 cO a Mii ot VA El o 


55] Ptolemaeus ΠῚ Euergetes (247—224 a. Chr.). 89 


XVII (1894) p. 149sqq. A. Wilhelm Góttinger gel. Anz. 1898 
p. 240 sqq. 7. P. Mahaffy Introduction to the Revenue papyrus 
p. LIII sqq. | 


᾿Αγαϑῆι τύχηι. | [Βα]σιλεύοντος [Πτολεμαίου τοῦ Πτολε[ μα]ίου 
xai ᾿Αρσινόηῆς ϑεῶν ᾿Αδελφῶν!, ἔτους | [ἑβδιόμου μηνὸς 
5 Aóct[p]ou?, ἐφ᾽ ἱερέως Θεοδόϊ[το]υ τοῦ “Ηραχλείδου, δευτέραι, 
ἐχχλησίας χυ[[ρί]ας γενομένης ἔδοξε Τελμησσέων | [τ]ῆι πόλει" 
ἐπειδὴ Πτολεμαῖος ὁ Λυσιμά[χο]υἍ, παραλαβὼν τὴν πόλιν παρὰ 
10 βασιλέϊως [Πτ]ολεμαίου τοῦ [Πτολεμαίου χαχῶς | [διαχειϊμένην 
διὰ τοὺς πολέμους ὅ, ἔν τε τοῖς ἄλλοις ἐπιμελόμενος διατε- 
[Aet] χοινῆι τε τῶν | [πολιτῶ]ν χαὶ ἰδίαι ἑχάστου, [χ]αὶ ὁρῶν 
ἐν πᾶσιν | [ϑλιβοϊμένους ὁ ἀφεῖχεν ἀτε[λεῖ]ς τῶν τε ξυλί[νων 


Litterae volgares praeter Ozz. 4 Ptolemaeus III Euergetes (247— 
224 a. Chr. n.). 2 Quintus anni Macedonici ab aequinoctio auctumnali 
incipientis mensis, respondens Atheniensium Anthesterioni, Romanorum fere 
Februario. Septimus Ptolemaei Euergetae annus 241/0 a. Chr. est, ita ut 
huius decreti origo ad m. Februarium anni 240 a. Chr. redeat. 3 Sacer- 
dotem Alexandri et regum Ptolemaeorum probabiliter interpretatur Bérard. 
4 Cum Ptolemaeus lII Euergetes fratrem Lysimachum habuerit (Polyb. 
XV, 25, 4. 2: Σωσίβιος ὁ ψευδεπίτροπος Πτολεμαίου ἐδόχει — πρώτῳ μὲν ἀρτῦ- 
σαι φόνον Λυσιμάχῳ, ὃς ἣν υἱὸς Ἀρσινόης τῆς Λυσιμάχου καὶ Πτολεμαίου), ille 
vero homo cuius honores hic habemus, regiae stirpis fuisse videatur, summa 
cum probabilitate A. Wilhelm 1. 1. statuit, Ptolemaeum regem fratris filio 
Telmessum concessisse. lam cum sub initia saeculi a. Chr. n. alterius etiam- 
tum Telmessus in dicione Ptolemaei cuiuspiam fuerit (Liv. XXXVII, 56, 4: 
Telmesson item. nominatim et castra Telmesséwm, praeter agrum quà Ptole- 
mae? Telmessi) fuisset — haec omnia, quae supra, seripta, sunt, regà Eumenis 
?ussa dari 189 a. Chr. n), propter semisaeculi spatium intercedens non eun- 


— dem hunc esse atque in titulo, sed eius filium cognominem coniecit Holleaux. 


At Wilhelmus monuit, in tabula Deliaca Syll? 588, 94 (cf. ibi not. 50) recen- 
seri phialam Il[coAepaíoo τοῦ Λυσιμάχου dedicatam hieropoeis Chaerea et 
Telestocrito, i. e. ipso illo anno 189 a. Chr. Tum igitur etiam superstes erat 
Ptolemaeus huius tituli, neque id mirum quoniam filium fratris minoris Ptole- 
maei Euergetae anno 240 a. Chr. cum ei a patruo Telmessus dono daretur, 


. adulescentulum fuisse certum est. Etenim avus eius paternus Ptolemaeus II 


Philadelphus anno 308 a. Chr. natus erat (n. 422), ita ut ipsius natales vix 


. anno 260 a. Chr. priores fuisse possint. Septuagenarius igitur Apollini Delio 


illam phialam dedicavit. Non confundendus hic cum alio item nobilissimae 


originis Ptolemaeo Lysimachi filio, quem habes infra n. 224, 5. 5 Prae- 


cipue de bello inter Ptolemaeum Euergetam et Seleucum Callinicum proxi- 
mis ante hoc decretum annis gesto (n. 54) hic dici apparet. 6 Supplevi. 
[ἐφϑαρ]μένους Bérard. 


90 II. Regnum Lagidarum. [55— 


15 χ]αρπῶνΤ xol évvopíov9* [ἐποίησε δὲ xol τῆς | [σιτ]ηρᾶς9 
ἀπομοίρας 19 xal ὀσπρίων πάντων xol xé[y|yp]oo xal ἐλύμου 
xal σησάμου xai ϑέρμων, πρόϊϊ[τε]ρον τελωνουμένους σχληρῶς, 
χατὰ τὸν | [νόΪμον 1! τελεῖν δεχάτην μετροῦντας νατα 12 | [τῶ]ι 

20 τε γεωργῶι xai τῶν δεχατώνηι, τῶν δὲ λο[[ὑπῶ]ν τῶν συνχυ- 
ρόντων τῆν σιτηρᾶν ἀπομζοίίραι}]13 ἀφῆχεν πάντων ἀτελεῖς" 
δεδόχϑαι Τε[λμιη]σσεῦσιν, ἐπαινέσαι Πτολεμαῖον ἐπιγ..|..»ν 1, 
εὐνοίας ἕνεχεν ἣν ἔχων διατελεῖ εἰς τὴν | [πόΪλιν τὴν Τελμησ- 

25 σέων, xai ἱδρύσασθαι ὑ{[πὲ]ρ αὐτοῦ Au Σωτῆρι βωμὸν ἐν τῆι 
ἀγορᾶι ἐν | [τῶ]. ἐπιφανεστάτων τόπωι, xal ϑύειν xac ἐνια[υ!- 
τὸ]ν ἐν μηνὶ Δύστρωι τῆι ἑνδεχάτηι 15 βοῦν τρι[έτ]ην, συμπο- 


7 Poma aliique arborum fructus; horum vectigal aliquando in Syria 


non minus quam 509/, fuisse (I Maccab. 40, 29) adnotat Mahaffy. 8 Pascuo- 
rum. 9 Supplevit Bérard. [οἰν]ηρᾶς Mahaffy, sed ex v. 20 mihi apparere 
videtur, iam antea σιτηρᾶς ἀπομοίρας mentionem factam esse. 10 Nomen 


perfrequens in Ptolemaei Philadelphi lege de reditibus (Col. 25, 42.45. 27, 3.47. 
28, 43. 30, 48. 20. 24. 31, 4. 3. 17. 30. De eius vi et usu cf. Mahaffy Intro- 
duction p. XXXII sqq. Grenfell Comment. p. 93. Vinearum (ἀμπελώνων) 
vectigal in universum quidem sexía pars messis erat, sed certis quidem 
generibus hominum (Col. 24, 5—410) concessum erat ut decimam modo da- 
rent; plerumque ipsi fructus dabantur, sed nonnunquam pro eis pretium 
solvendum erat (Col. 34, 4. 15). Contra hortorum (παραδείσων) semper sexta 
pars fructus danda erat et semper quidem pecunia numerabatur. De simili 
frumenti vectigali (σιτηρὰ &móp.otpa) in illa quidem lege nihil dicitur. 41 Ad 
proxime superiora haec refert Mahaffy. Sed neque attinebat dicere, ea quae 
adhuc pependissent legitima fuisse, neque probabile est publicanos nihil 
amplius exegisse, quam quod eis liceret: Quare mihi quidem hoc ad τελεῖν 
spectare videtur. Una decima lege instituta erat, quae praeterea exigeban- 
tur paullatim prava consuetudine et publicanorum avaritia irrepserant. 
19 NATA distincte in lapide legi asseverat Bérard, qui id recte obscurissi- 
mum iudicat. Quin error lapicidae subsit, non est dubium. "Verum quae 
Mahaffyo in mentem venerunt ANTA (adverbium), ITANTA, AYTA non pro- 
babilia sunt, neque quod illi maxime placet νεατά (i.e. arva, agros aratos, 
a verbo vedo), mihi arridet. Neque enim omnino μετροῦντας hic de agri 
magnitudine dimetienda et vectigali pro ea constituenda dici videtur, sed de 
ipsis frugibus metiendis. 13 Quae frumenti vectigalia praeter decimam 
ad id tempus exigi consueverant. Cf. not. 44. 14 Hoc non magis ex- 
pedio quam Bérardus. 45 Cf. Thucyd. II, 45, 4: « τὰ ἀρχαιότερα Διονύσια 
τῇ δωδεχάτῃ ποιεῖται ἐν μηνὶ ᾿ἈΑνϑεστηριῶνι, ubi editores sine idonea causa 
numerum diei expunxerunt. n. 242, 44 [τῆι δωδεχάτη]ι ἐν τῶι μηνὶ τῶι Σελευ- 
xe[itot]. Greek papyri in the British Museum II p. 108 n. CLXV, 2 ἐν μη(νὴ 
, 


Katcapetot ἡ. 


MEL EINE Er Ed s Well rdi tUup sU ans 


dein 


56] Ptolemaeus III Euergetes (247—224 a. Chr.) 91 


ρεύεσϑαι δὲ πάντας τοὺς m[o|À(]rac xol τοὺς παροίχους 16 ἐπὶ 

80 τὴν ϑυσίαν. ἐὰν | [δὲ] μὴ συντελῆι ὁ ἄρχων xol οἱ πολῖται 
τὴν | [ϑυσίίαν xac ἐνιαυτόν, ἁμαρτωλοὶ ἔστωσαν | [ϑεῶ]ν 
πάντων, xat ἀπο[τιϊνζέϊτω ὁ ἄρχων ἱερὰς | [τοῦ] Διὸς Σωτῆρος 
δραχμὰς χιλίας, ἐὰν μὴ] διὰ πόλεμον εἴζργη]ται τὴν ϑυσίαν 

35 συν[τελεῖῖν. τὸ δὲ ψήφισμα τοῦτο ἀναγραψάτω ὁ ἄρ[[χ]ων εἰς 
στήλην λιϑίνην xal στησάτω ἐν τῶι | [tz]; Ἀρτέμιδος ἱερῶι ἐν 
τῶι ἐπιφανεστάτωι τό[ϊπω]ι, τὸ δὲ γενόμενον ἀνήλωμα ἐνενχάτῳ | 
τ]ῆι πόλει. 


46 Inquilini, qui Athenis pécotxot, alibi etiam χάτοιχοι, ἔνοιχοι, σύνοιχοι, 
ἔποιχοι appellantur. Nomen zapoíxow etiam llii (cf. n. 24921, Tei, Ephesi, 
Rhodi usitatum fuisse observat G. Gilbert Gr. Staatsalterthümer II p. 294 
cum not. 4. 


96 Decreti eiusdem tria exempla aetatem tulerunt. — 4. Anno 
1866 ex ruderibus Tanis veteris (San) extractus est lapis, qui in 
fronte decretum sacerdotum habet superiore loco hieroglyphis 
exaratum per 37 versus, infraà idem Graeco sermone conceptum 
10 versibus; in latere, quod tum etiam latebat, eadem demotica 
scriptura incisa sunt. Cf. quae de monumento invento narraverunt 
R. Lepsius Ztschr. f. àgypt. Spr. IV (1866) p. 49 sqq. Reinisch et 
Roesler in editione sua p. 3 sqq. Nunc asservatur in museo op- 
pidi Caero. — .B. Anno 4884 inventus lapis calcarius in vico 
Kom-el-Hisn item hieroglyphicum, demoticum, Graecum decreti 
exemplum continens, qui ipse quoque in museum oppidi Ca?ro 
illatus est. Cf. quae rettulit E. Miller Comptes rendus de l'académie 
des inscr. et belles lettres Sér. IV Tom. XI 1883 p. 85 sqq. — 
C. Exemplum item trilingue, sed perquam mutilum, in quo Graeci 
potissimum decreti non exstant nisi hic illic pauca verba verborum- 
que particulae, inventum in urbe Ca?ro, exstat Parisiis in museo 
publico (Lowvre). Cf. Reinisch et Roesler in editione p.56. — Graeci 
exempli partem priorem (v. 1—20) ed. C. Wescher Revue archéo- 
logique Nouvelle série XIV (1866) p. 49 sqq. (inde E. L. Hicks Manual 
of Greek hist. inscr. p. 310 n. 179), totum una cum hieroglyphico 
ex lapide Tanitico solo L. Reinisch et R. Roesler, Die zweisprachige 
Inschrift von Tanis, Vindobonae 1866. Accuratissimam hieroglypho- 
rum et Graecorum imaginem ex eodem lapide proposuit R. Lepsius 
Das bilingue Dekret von Kanopos, Berolini 1866, adiecta praefatione 


92 II. Regnum Lagidarum. [56 


qua argumentum tituli perbene illustratur. (Repetivit J. P. Mahaffy 
The empire of the Ptolemies p. 229 sqq. cum notis utilissimis, sed 
quod mireris plane neglecto exemplo .B, quod tamen iam duodecim 
annis ante publici iuris factum erat). Exempli .B. Graeca accura- 
tissime photographica imagine repraesentavit E. Miller Journal des 
savants 41883 p. 214 sqq. cum versione Francogallica et adnota- 
tionibus nonnullis. (Repetiverunt M. L. Strack Die Dynastie der 
Ptolemüer p. 227 n. 38. Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 415 
n. 551). — Demotica edidit E. Revillout Chrestomathie démotique 
p. 125 sqq., hieroglyphica cum versione Francogallica comparativa 
exempli Graeci, demotici, hieroglyphici P. Perrin, le décret trilin- 
gue de Canope, Paris 1881. — Cf. quae de titulo exposuerunt 
A. J. H. Vincent, Mémoire sur le calendrier des Lagides, Revue 
archéol. Nouv. série XVII 1868 p. 1 sqq. A. von Gutschmid, Kleine 
Schriften I p. 375. E. Revillout, Étude historique sur les decrets 
de Rosette et de Canope, Revue archéol. Nouv. sér. XXXIV (1877) 
p. 326 sqq. Graff Revue égyptologique VI, 1 p. 13 sqq. Mahler in 
Transactions of the ninth international congress of the Orientalists, 
London 1893 II 3419 sqq. 7. P. Mahaffy The empire of the Ptole- 
mies p. 208 sqq. M. L. Strack Rh. Mus. LIII p. 406 sqq. U. Wilcken 
Gr. Ostraka I p. 783. B. Niese Gesch. der gr. u. maked. Staaten II 
p. 174. M. L. Strack Gótt. gel. Anz. 1900 n. 8 p. 648. Die Dynastie 


der Ptolemáer p. 125 sqq. E. Kornemann apud C. F. Lehmann Bei-- 


tráge zur alten Geschichte I p. 72 sqq. 


Exemplum A litterarum formas volgares habet, nisi quod pro A semel 
(v. 46) A, raro A legitur, pro B nonnunquam B B, pro H aliquotiens K; 
υὖ modo M M est, modo [1, νῦ plerumque N, & Ξ z, mi [* Π. erra 
v. 9. 36 formam I habet, v.22. 29 antiquam I. Per totum titulum ΘΟΩ 
reliquis litteris multo minores, nonnullis locis (v. 46. 48. 58. 64. 63) etiam A. 
Vacuum spatium unius litterae relictum est v. 7 post εἶπαν, duarum 
triumve v. 20 ante ἀγαϑῆι τύχηι. Versu 3 fere quinque litterae erasae sunt 
inter ΚΑΙ et AEKATHI itemque v. 58 inter KAIAE et KATHI.  Lapicidam 
tituli B multo severius etiam antiquiores formas litterarum tenuisse ex 
photographia apparet quam a Maspero missam publici iuris fecit Miller. 
Nam praeterquam quod X hic brachia parallela habet et inter P! et TT 
fluctuantur, pro K hic illic K legitur, fere nihil hic invenies quod a quarti 
a. Chr. n. saeculi usu discrepet. Inprimis memorabile est, X hic ubique 
hastam mediam directam habere, cum in exemplo .A eadem constantia ea 
careat. Exemplum .A integrum est, praeter paucissimas litteras quae in 
finibus versuum 53—56 evanuerunt. Quod contra lapis B a dextra mutilus 
est, ut cuiusque versus litterae 7—14 postremae desiderentur. Ceterum 


56] Ptolemaei III monumentum Canopium. 03 


Βασιλεύοντος Πτολεμαίου 1 τοῦ Πτολεμαίου xal ᾿Αρσινόης, ϑεῶν 
᾿Αδελφῶν 2, ἔτους ἐνάτου ὃ, ἐπὶ ἱερέως 4 ᾿Απολλωνίδου τοῦ | Moc- 
χίωνος ᾿Αλεξάνδρου xal ϑεῶν ᾿Αδελφῶν xal ϑεῶν Εἰὐεργετῶν ὅ, 
χανηφόρου Ἀρσινόης Φιλαδέλφου δ Μενεχρατείας | τῆς Φιλάμ- 


in versibus dividendis exemplum Taniticum (4) secutus sum. Cuius septua- 
ginta sex versibus in exemplari B respondent sexaginta quattuor. Lectiones 
vero paene ubique, si discrepant lapides, ex B recepi, quippe quod mani- 
festo multo maiore cum cura exaratum sit. Quocumque vero loco ex solo 
A lectionem discrepantem affero, id ipsum quod in tenore tituli proposui in 


lapide B esse sciendum est. 4 Ptolemaeus ΠῚ Euergetes (247—224 a. 
Chr. n.). 2 Cf. n. 602, 3 Nonus Ptolemaei Euergetae annus 239/8 
a. Chr. n. est. Cf. not. 9. 4 ἐφ᾽ ἱερέως A. 5 De sacerdotio an- 


nuo Alexandri et Ptolemaeorum divinis honoribus affectorum cf. Letronne 
Recueil des inscr. Gr. et Lat. de l'Égypte I p. 264. Haec sacra Alexandriae 
locum habebant, neque ulla eis intercedit necessitudo cum cultu deorum 
Aegyptiorum, quorum sacerdotes haec decreverunt. Quare non modo quem 
hic habemus, sed omnes omnino qui noti sunt eorum antistites, Graeca 
nomina gerunt. Memorabile est Philadelpho et Euergeta regibus nondum 
comparere inter divos maiores, quorum hoc sacerdotum est, Ptolemaeum I 
et Berenicen ϑεοὺς Σωτῆρας, qui posteriore aetate nunquam omittuntur. 
Lepsius p. 6. Quod contra cum haec sacra initio non fuissent nisi defunc- 
torum regum, primus Philadelphus se superstitem una cum uxore mortua 
Arsinoé ϑεῶν Ἀδελφῶν nomine coli passus est, deinde Euergeta rege primum 
rex et regina qui tum inter vivos erant maioribus qui decesserunt adiungi 
coeperunt, et sic deinceps omnes qui post illos regnaverunt. Iam Revillout 
probare posse sibi visus est, hoc demum sacerdotum decreto et appella- 
tionem Ebepyérnc regi tributam et ϑεῶν Εὐεργετῶν sacra constituta esse. 
Quod initio totius tituli haec honorifica appellatio regi non tribuitur, id 
sane neutram in partem quicquam valet. Nam eiusmodi cognomina in 
solenni temporis significatione quae titulis praemittitur, etiam post Euerge- 
iae tempora nonnunquam omittuntur. At verissime Kornemannus monuit, 
aliud antiquius decretum de deorum Euergetarum sacris infra commemorari 
(v. 20. 24 τάς τε προὐπαρχούσας τιμάς. 38 ἐπειδὴ xa ἕκαστον μῆνα ἄγονται 
ἐν τοῖς ἱεροῖς ἑορταὶ τῶν Εὐεργετῶν ϑεῶν χατὰ τὸ πρότερον γραφὲν Ψήφισμα). 
Illo igitur instituta, hoc aucta sunt sacra Deorum Beneficorum, ut appareat 
etiam ipsum cognomen Ebepryérrs anno 238 a. Chr. n. paullo certe antiquius 
esse. Cum Hieronymi testimonio (n. ὅ4 35), qui eum honorem a deorum 
simulacris quae Persae abstulerant in Aegyptum restitutis repetit, haec tem- 
poris definitio non male convenit; tamen quantum illi fidei habendum sit, 
in medio relinquendum videtur. 6 Huius sacerdotii primum mentio fit 
anno Ptolemai II Philadelphi undevigesimo (267/6) in papyro demotico. Cf. 
E. Revillout Revue égyptol. I p. 48. J. P. Mahaffy, The empire of the Ptole- 
mies p. 157 not. 4. Idem sacerdos et eadem canephorus etiamtum decimo 
Euergetae anno (238/7 a. Chr. n), quem definite adnotatur muneris eorum 


94 II. Regnum Lagidarum. [56 


povoc7, μηνὸς ᾿Απελλαίου 8 ἑβδόμηι, Αἰγυπτίων δὲ Τυβὶ énta- 
χαιδεχάτηι3᾽ ψήφισμα" οἱ ἀρχιερεῖς 19 xal προφῆται 11 xal οἱ 


alterum esse, praescribuntur testamentis quae edita sunt Flinders Petrie 
papyri I p. 43 n. XIV, 2—4. p. 47 n. XVI 4, 9. 40. p. 54 n. XVIII 2, 3—5. 
Cuius iterationis cum nullum exstet aliud exemplum, haud improbabiliter 
Mahaffy eam ad ipsam quae hoc decreto facta est sacrorum et fastorum 
mutationem rettulit. 7 Φιλάμμωνος Strack, errore sine dubio, nam O, 
non Q in lapide utroque esse Lepsii delineatione et Milleri photographia 
probatur. Cave de errore lapicidae cogitaveris, nam etiam papyri qui hunc 
Menecratiae sacerdotis patrem commemorant, constanter vocalem correptam 
habent; cf. Flinders Petrie paryri I p. 40 n. XIII, 4, 4. p. 43 n. XIV, 4. p. 45 
n. XV, 40, p. 47 n. XVI 4, 44. p. 49 n. XVII, 3, 4. p. 514 n. XVIII 2, 6. p. 59 
n. XXI, 8. Neque in aliis hominibus inaudita est haec orthographia; cf. 
n. 480, 22 Φιλάμμων Φιλάμμονος. 8 Alteri fastorum Macedonicorum mensi 
hoc nomen fuisse certissimum est, ac ne illud quidem dubium esse potest, 
quin apud Macedones annus civilis ab aequinoctio auctumnali initium ceperit. 
Sic Apellaeus Atheniensium Maemacterioni, Romanorum fere Novembri re- 
sponderet. At quomodo id conciliari posset cum eiusdem diei secundum 
fastos Aegyptios definitione (not. 9), frustra enucleare conati sunt homines 
docti. 9 Tybi quintus est anni Aegyptii mensis. lam ex anno solari 
mobili quem dicunt, trecentorum sexaginta quinque dierum sine intercala- 
tione, primus dies mensis Thoth, ἃ quo annus initium capiebat, nono Euer- 
getae anno incidebat in diem 22. mensis Octobris anni 239 a. Chr. n. Dies 
17. m. Tybi inde centesimus trigesimus sextus est, i. e. dies 7. m. Martii a. 
238 a. Chr. n. At quomodo is idem esse posset ac dies 7. mensis Apellaei 
(not. 8) nondum ut exploraretur contigit. Neque enim Gutschmidii et Strackii 
rationes, ut sunt acutissime excogitatae, probari possunt. Ex quibus ille non 
mobilem, sed Siriacum vel fixum annum hic agnoscit, quo sacerdotes iam 
usi essent in decreti, quo fastorum mutatio constitueretur, tempore defi- 
niendo; quare non diem 7. m. Martii 238 a. Chr., sed diem 2. m. Decembris 
eiusdem anni indicari. Namque a die 20. m. Iulii, quo Sirius oreretur, cen- 
tesimum trigesimum sextum hunc ipsum esse. Similis est Strackii sententia, 
nisi quod is etiam Macedonici anni per illa tempora duas formas, alteram 
ab aequinoctio verno, alterum ab auctumnali incipientem, in Aegypto usita- 
tas fuisse statuit. At primum quidem quam uterque sacerdotes secutos esse 
opinatur rationem in die decreti significando, tam perversa est, ut quem- 
quam qui sanae mentis esset ea usum esse ut credam a me impetrare non 
possim. Deinde vero eis quae infra v. 37 scripta sunt omnino refutatur. 
Namque in calendario Siriaco quidem dies 20. m. Iulii fastorum Iulianorum 
initium anni est, i.e. primus dies mensis Thoth; sic etiam Gutschmidius 
Statuit, cum diem septimum decimum mensis Tybi cum secundo mensis De- 
cembris eundem esse diceret. At infra anno Euergetae nono in primum diem 
mensis Payni potius ortum Sirii incidere enuntiatur. Hoc non quadrat nisi 
in annum antiquum Aegyptiacum intercalatione carentem (cf. not. 62). Quod 
vero Strackius dicit v. 36 annum ab ortu Sirii incipientem definite indicari, 


] 
1 
J 


56] Ptolemaei III monumentum Canopium. 05 


id ut verum sit tantum abest, ut contra ex illis verbis dilucide appareat, 
diem vigesimum mensis Iulii tum non fuisse initium anni civilis (cf. not. 64). 
De aliis anni fixi sive Siriaci per Pharaonum et Ptolemaeorum regna vesti- 
giis quae viri docti deprehendisse sibi visi sunt (cf. A. von Gutschmid Kl. 
Schriften I p. 388. 392 sqq.) quid statuendum sit deliberare neque mei iu- 
dicii est neque huius loci. Sufficiat indicasse, inter eos qui hodie harum 
rerum peritissimi iure meritoque habentur fere convenire de antiquo anno 
mobili usque ad Augusti aetatem conservato. Cf. U. Wilcken Gr. Ostraka I 
p.783: Auch sonst 4si dde praktische Benulxung eines fixem Jahres für die 
Ptolemüerxeit nicht erweislich. Utique nemini dum contigisse existimo, ut 
probabili ratione explicaret, quomodo huic decreto Apellaeus mensis prae- 
Scribi potuisset. Ceterum inde quod et hic et in titulo Rosettano /n. 90, 6) 
diei notatio ex Macedonum fastis repetita priorem locum tenet non modo 
in Graeco exemplo, sed etiam in hieroglyphico et demotico, Miller collegit 
haec Graecis verbis concepta ac postea demum in sermonem Aegyptiacum 
translata esse, quod idem de Rosettano monumento iam Letronnius statuerat. 
At Revilloutius cum observaret haud exiguum inter haec duo decreta inter- 
cedere discrimen, Canopium quidem Graece scriptum et Aegyptiace versum 
esse, Rosettanum vero sermone indigenarum conceptum et deinde Graece 
expressum sibi persuasit. Denique Mahaffy The empire of the Ptolemies 
p. 226—228 evincere conatur, utrumque instrumentum a sacerdotibus Aegyp- 
tiis vernacula lingua compositum esse, ita ut utrobique Graecum exemplum 
non Sit nisi interpretatio ab hominibus utriusque linguae peritis confecta. 
Àc primum quidem ordini, quo diei significatio Macedonica et Aegyptiaca 
hic se excipiunt, omnino nihil tribuendum est. Id enim maiestati regis 
datur, ut fasti quibus ipse utitur principem locum teneant; cui reverentiae 
aeque locum fuisse sive Graeco sive Aegyptiaco sermone haec primitus con- 
scripta essent nemo facile negabit. De summa totius quaestionis me, qui 
et linguae et scripturae Aegyptiacae imperitus sim, certum iudicium ferre 
plus quam temerarium esset. Quare unam observationem, quae sane meae 
provinciae est, proposuisse satis habeo, reliqua peritioribus relinquens. 
Quod singillatim verba formulaeque vere Graeci coloris passim in utroque 
decreto inveniuntur, id sane nullius momenti est. Nam non modo fieri pote- 
rat, ut etiam interpres litterarum Aegyptiacarum his uteretur, sed adeo aliter 
fieri vix poterat. Sed neutiquam idem cadit in illud εἶπαν — δεδόχϑαι (ἔδο- 
ξεν), quod utrobique legimus (hic v. 6. 19, n. 90 v. 8. 36. Nam hoc quidem 
ex more in Graecorum populiscitis usitato repetitum esse luce clarius est. 
At ab interprete demum invectum esse incredibile est primum quia cum 
totius decreti structura et dispositione cohaeret, deinde vero quia haec for- 
mula accuratius considerata in horum quidem decretorum naturam et ori- 
ginem omnino non quadrat (cf. not. 20). Sic ordinare titulum homini Graeco, 
qui illis populiscitorum formulis pridem assueverat et mandatum acceperat 
ut quae sacerdotes scivissent ab ipsis adiutus in formam sollennem decreti 

redigeret, facile in mentem venire poterat, sed profecto non poterat inter- 
- preti cui negotium Aegyptiaca in Graecum sermonem vertendi impositum 
erat. In Rosettano decreto (n. 90) Letronnius multum momenti ei rei tribuit, 
quod exemplum Aegyptiacum aliquot locis etiam verbosius est in laudibus 


96 II. Regnum Lagidarum. [56 


εἰς τὸ ἄδυτον εἰσπορεὔομενοι πρὸς τὸν στολισμὸν τῶν ϑεῶν 1? 
ὅ x«l πτεροφόραι 1? xal ἱερογραμματεῖς 14 χαὶ | οἱ ἄλλοι ἱερεῖς οἱ 


et praedicationibus regis quam Graecum. Ac sane pro illius aetatis ingenio 
eiusmodi ambages tumidas in interpretatione ab homine Aegyptio etiam 
auctas esse probabilius est, quam in brevius contractas a Graeco. Ceterum 
Canopii monumenti versio demotica hoc loco mensem diemque fastorum 
Aegyptiorum omittit, mera neglegentia, ut perspexit Mahaffy. 10 Cf. 
Herodot. II, 37: ἱρᾶται δὲ οὐχ εἷς éxdotou τῶν ϑεῶν ἀλλὰ πολλοί, τῶν εἷς ἐστιν 
ἀρχιέρεως (Sic A B C, ἀρχιρεύς P, ἀρχιερεύς R)* ἐπεὰν δέ τις ἀποϑάνῃ, τούτου ὃ 
παῖς ἀντιχατίσταται. Apud eundem II, 443. 454 item ἀρχιερεύς apud Aegyptios 
commemoratur. 11 Interpretes oraculorum et scriptorum sacrorum. Cf. 
Letronne ap. C. Müller Fr. hist. Gr. I Append. p. 4. προφήτης τοῦ Χνούβεως 
est infra n. 444, 18. προφήτης Σοχνοπαίου ϑεοῦ μεγάλου Amherst papyri II. p. 65 
n. LVI, 3. LVII, 2. προφήτης Ἴσιδος p. 456 n. CXXVIII, 56. 42 Cf. n. 44413, 
43 Cf. Diodor. I, 87, 8: τινὲς δέ φασιν ἐν τοῖς ἀρχαίοις χρόνοις ἱέραχα βιβλίον 
ἐνεγχεῖν εἰς Θήβας τοῖς ἱερεῦσι φοινιχῷ ῥάμματι περιειλημένον, ἔχον γεγραμμένας 
τὰς τῶν ϑεῶν ϑεραπείας τε καὶ τιμάς ᾿ διόπερ καὶ τοὺς ἱερογραμματεῖς φορεῖν qotyt- 
χοῦν ῥάμμα καὶ πτερὸν ἱέραχος ἐπὶ τῆς χεφαλῆς. Hesych. πτεροφόροι᾽ τέλος τι στρα- 
τιωτιχόν, ἢ ὡς διὰ τὴν ἐν τοῖς λόφοις πτέρωσιν. καλοῦνται δὲ οὕτως xol τῶν ἐν 
Αἰγύπτῳ ἱερέων τινές. Ex Diodori loco, quocum consentit Clemens Al. Strom. 
VI, 4, 68 p. 757 Pott., collegeris, plane eosdem esse ἱερογραμματέας et πτερο- 
φόρους; quod tamen hoc titulo et n. 90, 7 refutatur, etsi quid potissimum 
discriminis intercesserit ignoramus.  Drumannus Die Inschr. von Rosette 
p.144 sqq. demonstrare conatur, hoc sacerdotum genus omnino non a pennae 
insigni nomen habere, sed πτερόν etiam aediculam significare posse, qua de 
re provocat ad Hesychium πτερόν" σχηνή et καλύβη᾽ σχηνῆ, παστάς et Etym. 
M. 655, 44 παστός" ἡ &x πετασμάτων ποιχίλων χατεσχευασμένη σχηνῆ. Quibus 
ex locis apparere opinatur, πτερόν et παστόν idem esse, ideoque πτεροφόρους 
non diversos a pastophoris (Syll.2 5593). At num lexicographi de ea potissi- 
mum vocis vi cogitaverint, quam habet in composito παστοφόρος, valde 
dubito. Adde quod pastophori vix tam nobiles sunt, ut hic nominatim 
efferantur; immo hos appellatione oi ἄλλοι ἱερεῖς (v. 5) contineri probabiliter 
coniecit Letronne. De forma πτεροφόραι, quae etiam 90, 7 occurrit, Letron- 


nius dubitabat, sed nunc consensu testimoniorum comprobata est. Neque - 
quicquam miri habet, siquidem iam apud Aristophanem Eq. 1334 «cecttyo- τς 


φόρας metro cogente ex Hesychio τεττιγοφόρας Ἀττιχοὶ ἐπὶ τῶν τῆς κεφαλῆς 


τριχῶν εἰρομένων χρυσοῦς τέττιγας (ἐφόρουν) restituit Porsonius, itemque sap : 


φόρας habet idem Eq. 603, πελτοφόρας tironum catalogi Boeoticil. G.Sept.1,240,2. 
241,2. 214,9. 2745—2720. 2782. 2786—92789. 9809-- 9838, 3293. 4172 Ἵππο . | 
φόρας fluvii nomen in nummis Apolloniae esse (Eckhel D. N. ll p. 578) adnotat — . 


K. Keil Syll. Inscr. Boeot. p.48, βαχτροφόρας in epigrammate apud Diog. Laert. 


V1,76. Cf. etiam Lobeck ad Soph. Aiac. 604. Eadem vicissitudo in aliis — . 


strpibus cernitur, ut ἡμεροδρόμας (Syll? 456, 2), τειχομάχας, ἱππάρχης, ónko- — 
μάχης, quae recentiore aetate non fere rariora sunt quam illa quae in τὸς | 
cadunt. 414 Cf. Drumann, Die Inschrift von Rosette p. 122sqq. Is apud ^ | 


56) Ptolemaei III monumentum Canopium. 97 


συναντήσαντες &x τῶν xarà τὴν χώραν ἱερῶν 15 εἰς τὴν πέμπτην 
τοῦ Δίου, ἐν ἣν ἄγεται τὰ γενέϑλια τοῦ | βασιλέως, xai εἰς τὴν 
πέμπτην xat εἰχάδα τοῦ αὐτοῦ μηνός 16, ἐν ἣν παρέλαβεν τὴν 
βασιλείαν παρὰ τοῦ πατρός 17, συνεδρεύσαντες | ταύτηι τῆι 
ἡμέραι ἐν τῶι ἐν Κανώπωι:8 ἱερῶι τῶν Εἰὐεργετῶν ϑεῶν 19 


Herodotum quidem II, 28 ἐν Αἰγύπτῳ ἐν Σάϊ πόλι ὁ γραμματιστὴς τῶν ἱρῶν 
χρημάτων τῆς ᾿Αϑηναίης legi, sed neque classem aliquam ἱερογραμματέων ab 
eo commemorari neque illud officium huius simile fuisse observat; apud 
Diodorum demum nomen et negotium quod hic significetur redire I, 70, 9: 
μετὰ δὲ ταῦτα τοῦ βασιλέως ἱεροσχοπησαμένου μόσχῳ xal χαλλιερήσαντος, ὁ μὲν 
ἱερογραμματεὺς παρανεγίνωσχέ τινας συμβουλίας συμφερούσας xal πράξεις ἐχ τῶν 
ἱερῶν βίβλων χτλ. I, 87, 8 (cf. not. 43). Divinum vero huius officii exemplum 
Mercurium fuisse idem refert 1, 46, 2: χαὶ τοὺς “Ἕλληνας διδάξαι τοῦτον τὰ 
περὶ τὴν ἑρμηνείαν, ὑπὲρ ὧν Ἑρμῆν αὐτὸν ὠνομάσϑαι. καϑόλου δὲ τοὺς περὶ τὸν 
θσιριν τοῦτον ἔχοντας ἱερογραμματέα ἅπαντ᾽ αὐτῷ προσαναχοινοῦσϑαι xol μάλιστα 
χρῆσϑαι τῇ τούτου συμβουλίᾳ. Alibi ἱεροὶ γραμματεῖς legitur (Aelian XI, 40 
p.274, 3 Hercher) aut simpliciter γραμματεῖς. Ceterum egregiam eorum 
fuisse dignitatem et auctoritatem apparet ex Clementis Alexandrini (not. 43) 
narratione: ἑξῆς δὲ ὁ ἱερυγραμβματεὺς προέρχεται, ἔχων πτερὰ ἐπὶ τῆς χεφαλῆς, 
βιβλίον δὲ ἐν χερσὶ χαὶ κανόνα, ἐν ᾧ τό τε γραφικὸν μέλαν καὶ σχοῖνος ᾧ γρά- 
φουσι. τοῦτον τά τε ἱερογλυφιχὰ χαλούμενα περί τε τῆς χοσμογραφίας καὶ γεω- 
γραφίας, τῆς τάξεως τοῦ ἡλίου χαὶ τῆς σελήνης «ol περὶ τῶν ε΄ πλανωμένων, 
χωρογραφίαν τε τῆς Αἰγύπτου καὶ τῆς τοῦ Νείλου διαγραφῆς περί τε τῆς κατα- 
γραφῆς σχευῆς τῶν ἱερῶν χαὶ τῶν ἀφιερωμένων αὐτοῖς χωρίων, περί τε μέτρων 


χαὶ τῶν ἐν τοῖς ἱεροῖς χρησίμων εἰδέναι χρή. 45 Haec omnia ad verbum 
redeunt in decreto Rosettano n. 90, 6—8. 46 Cf. n. 49, 8Sq.: τῇ πέμπτῃ 
καὶ εἰχάδι τῇ τοῦ βασ[ι]λ[έϊως ἡμέρᾳ. 17 Ptolemaeum IIl Euergetam iam 


a patre Ptolemaeo II Philadelpho aliquot annis antequam ille fato fungere- 
tur regem constitutum esse coniecit Vincent (v. not. 62). At ea opinio pu- 
gnat cum rebus certissima memoria traditis, neque formula παρέλαβεν τὴν 
βασιλείαν παρὰ τοῦ πατρός de regno a superstite patre tradito modo usurpari 
potest, sed item de relicto iure hereditatis. Et hanc potissimum hic eius 
mentem esse probat versio demotica in qua legitur swm»no ?mperio potitus 
est post patrem swwm. Mabhaffy. Cf. etiam n. 90, 4. 18 Oppidum anti- 
quum, quod olim mercatura floruisse videtur, Alexandrea condita maxima- 
«ue incolarum parte illuc traducta tamen non plane desertum erat, ac po- 
tissimum fana et delubra non modo antiqua manserunt, sed etiam nova (not. 19) 
condita sunt. Nomen in hieroglyphico exemplo Pekofí est, unde Lepsius 
collegit errare qui ipsum K&vwroc nomen ex Aegyptiorum sermone explicare 
conarentur. 19 De Divis Beneficis cf. not. 5. Eorum templum Canopi 
fuisse negat Lepsius p. 7. Etenim v. 49. 50 decerni, ut Berenices infantis 
defunctae imago Canopi in templo Osiridis erigeretur; at si illic proprium 
parentum illius fanum fuisset, sine dubio futurum fuisse ut in eo filiae 
quoque statua dedicaretur. Illud vero Osiridis templum ex n. 60 discimus 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 7 


98 Hl. Regnum Lagidarum. [56 


eixay20: ἐπειδὴ βασιλεὺς Πτολεμαῖος Πτολεμαίου χαὶ Ἀρσινόης, 
ϑεῶν ᾿Αδελφῶν, | καὶ βασίλισσα Βερενίχη f$ ἀδελφὴ 22 αὐτοῦ 
χαὶ γυνή, ϑεοὶ Εἰὐεργέται 23, διατελοῦσιν πολλὰ χαὶ μεγάλα 
εὐεργετοῦντες τὰ χατὰ τὴν χώραν ἱερὰ xal | τὰς τιμὰς τῶν 
ϑεῶν ἐπὶ πλεῖον 28 αὔξοντες, τοῦ τε Ἄπιος xal τοῦ Μνηύιος 24 
χαὶ τῶν λοιπῶν ἐνλογίμων ἱερῶν ζώιων τῶν ἐν τῆι χώραι 329 


ab ipso Ptolemaeo Euergeta et Berenice conditum esse, quare hoc loco ἱερὸν 
τῶν Εὐεργετῶν dicitur, qui sine dubio in eo συννάους 9eobc Osiridis se ipsos 
constituerant. 20 Antiquo more civitatium Graecarum unus homo ro- 
gationem ferre solet, de qua deinde populus suffragiis suis decernit. In- 
veniuntur sane etiam exempla, ubi plures aut totum collegium his partibus 
funguntur, ut Syll? 226, 4. 2: oi ἄρχοντες «al oi ἑπτὰ εἶπαν. At nusquam 
eidem sunt qui ad concilium aliquod ferunt et qui suis suffragiis rem trans- 
igunt, quoniam id sine dubio sensu cassum est. Sed hic omnes sacerdotes 
rogant (εἶπαν) itemque omnes decernunt. Quod aliter explicari nequit nisi 
ex praepostera formularum consuetarum memoria, quae non cadit nisi in 
hominem Graecum (cf. not. 9). 24 Cf. n.603, 22 Cf.not.5. 248 πλέον A. 
24 Ridem boves sacri etiam v. 53, 54 et n. 90, 34 quasi principes inter omnia 
animalia, quae in deorum per Aepyptum delubris alebantur, nominatim  : 
efferuntur. De Api inde ab Herodoto II, 4153. III, 27 sqq. 33. 64 pervulgata | 
est inter Graecos fama, proximum vero post eum honoris locum tenebat 
Mnevis Heliopolitanus. Cf. Plut. de Iside et Osiride c. 33 p. 364 B: 6 9 ἐν 
Ἡλίου πόλει τρεφόμενος βοῦς, ὃν Μνεῦιν χαλοῦσιν (Οσίριδος δ᾽ ἱερόν, ἔνιοι δὲ 
χαὶ τοῦ Ἄπιδος πατέρα νομίζουσι), μέλας ἐστὶ χαὶ δευτέρας ἔχει τιμὰς μετὰ τὸν 
"Axe. Strabo XVII, 4, 27 p. 805 Cas.: ἐνταῦϑα δ᾽ ἐστὶν ἡ τοῦ Ἡλίου πόλις ἐπὶ 
χώματος ἀξιολόγου χειμένη, τὸ ἱερὸν ἔχουσα τοῦ ᾿Ηλίου xai τὸν βοῦν τὸν Μνεῦιν — 
ἐν σηχῷ τινι τρεφόμενον, ὃς παρ᾽ αὐτοῖς νενόμισται ϑεός, ὥσπερ xai ἐν Μέμφει — 
ὁ Ἄπις. Aelian. Hist. anim. XI, 44 p. 275, 24: ἀλλὰ Μνεῦιν βοῦν. καὶ τοῦτον 
Αἰγύπτιοι 'HAtou φασὶν ἱερόν, ἐπεὶ τόν γε "Antw ἀνάϑημα εἶναι Σελήνῃ λέγουσιν. — 
Drumann Die Inschrift von Rosette p. 184. 186. 25 Commemorantur apud  - 
scriptores praeterea boves sacri, apud Strabonem XVII, 4, 22 p. 803: oi δὲ E 
Μωμεμφῖται τὴν Ἀφροδίτην τιμῶσι, καὶ τρέφεται ϑήλεια βοῦς ἱερά, χαϑάπερ ν΄ 
Μέμφει ὁ ἾΑπις, ἐν Ἡλίου δὲ πόλει ὁ Μνεῦις. 4, 35 p. 809 εἶϑ᾽ ὁ Ἀφροδιτοπο- ἢ 
λίτης νομὸς xai ἡ ὁμώνυμος πόλις ἐν τῇ Ἀραβίᾳ, ἐν ἡ λευκὴ βοῦς ἱερὰ τρέφε- 
ται. 4,47 p. 847 Cas.: μετὰ δὲ Θήβας Ἑρμωνθϑὶς πόλις — τρέφεται δὲ xal év- — 
ταῦϑα βοῦς et Aelianum Hist. an. XII, 44 p. 298, 29 Hercher: σέβουσι δὲ 
Αἰγύπτιοι xol μέλανα ταῦρον, wol χαλοῦσιν "θνουφιν αὐτόν. χαὶ τὸ ὄνομα τοῦ 
χώρου ἔνϑα τρέφεται Αἰγύπτιοι λεγέτωσαν ἡμῖν λόγοι" τραχὺ γάρ. Drumann ll 
De aliis generibus praeter boves cf. Diodor. I, 84, 4: τὰ δὲ γινόμενα περὶ τὸν - 
? Ants τὸν ἐν Μέμφει χαὶ τὸν Μνεῦιν τὸν ἐν Ἡλίου πόλει, καὶ τὰ περὶ τὸν τράγον — | 
τὸν ἐν Μένδητι, πρὸς δὲ τούτοις τὸν χροχόδειλον τὸν κατὰ τὴν Μοίριδος λίμνην —- 
χαὶ τὸν λέοντα τὸν τρεφόμενον ἐν τῇ καλουμένη Λέοντων πόλει, καὶ πολλὰ τοιαῦϑ΄;ὁὉ 
ἕτερα, διηγήσασϑαι μὲν εὐχερές, ἀπαγγείλαντα δὲ πιστευϑῆναι παρὰ τοῖς μὴ b 
ϑεαμένοις δύσχολον. ὃ 


—— 


δ MMC 


56] Ptolemaei III monumentum Canopium. 99 


10 τὴν | ἐπιμέλειαν διὰ παντὸς ποιοῦνται μετὰ μεγάλης δαπάνης 
xai χορηγίας, xai τὰ ἐξενεγχϑέντα àx τῆς χώρας ἱερὰ ἀγάλματα 
ὑπὸ | τῶν Περσῶν ἐξστρατεύσας ὁ βασιλεὺς ἀνέσωισεν εἰς Αἴ- 
υπτον χαὶ ἀπέδωχεν εἰς τὰ ἱερά 26, ὅϑεν ἕχαστον ἐξ ἀρχῆς 
ἐξήχϑη, τὴν τε [χώραν ἐν εἰρήνην διατετήρηχεν προπολεμῶν 
ὑπὲρ αὐτῆς πρὸς πολλὰ ἔϑνη xoi τοὺς ἐν αὐτοῖς δυναστεύοντας, 
χαὶ τοῖς ἐν τῆι χώραι | πᾶσιν xal τοῖς ἄλλοις τοῖς ὑπὸ τὴν 
αὐτῶν βασιλείαν τασσομένοις τὴν εὐνομίαν παρέχουσιν 27, τοῦ 
τε ποταμοῦ mote?8 ἐνλιπέστερον29 ἀναβάντος xal πάντων τῶν 
ἐν τῆι χώραι χαταπεπληγμένων80 ἐπὶ τῶι συμβεβηχότι xol 

15 ἐνθυμουμένων τὴν γεγενημένην χαταφϑορὰν | ἐπί τινων τῶν 
πρότερον βεβασιλευχότων, ἐφ᾽ ὧν συνέβη ἀβροχίαις περιπεπτω- 
χέναι τοὺς τὴν χώραν χατοιχοῦντας 8ῖ, προστάντες χηδεμονιχῶς 
τῶν τε ἐν τοῖς ἱεροῖς χαὶ τῶν ἄλλων τῶν τὴν χώραν χατοιχούν- 
των, πολλὰ μὲν προνοηϑέντες, οὐχ ὀλίγα δὲ τῶν προσόδων 
ὑπεριδόντες 82 ἕνεχα τῆς τῶν ἀνθρώπων σωτηρίας, ἔχ τε Συρίας 
χαὶ Φοινίχης 88 xal Κύπρου 84 χαὶ ἐξ ἄλλων πλειόνων τόπων 
σῖτον μεταπεμψάμενοι εἰς τὴν χώραν τιμῶν μειζόνων 856 διέσωι- 


26 Cf. n. 5425, 27 Cum proximo enuntiato regis res per bellum 
egregie gestae praedicatae sint, hoc plurali ad utriusque coniugis laudes 
reditur. Quarum similes, sed multo minus meritas, in Epiphanis titulo 
Rosettano (n. 90, 20. 294) redire observat Mahaffy. 28 Ex hoc adverbio 
Mahaffy collegit, certe aliquot annorum spatium inter hanc calamitatem et 
annum Euergetae nonum intercessisse. Sed num recte coniecerit, eam non 
post annum tertium (245/4 a. Chr.) accidisse eaque regem ex medio cursu 
victoriae Asianae in Aegyptum revocatum esse, dubitaverim. | Neque 
enim esse videtur cur fidem non habeamus Trogo, qui reditum regis 
ad sed4tóionem. domesticam, potius refert (Iustin. XVII, 4, 9. Cf. n. 5422. 
49 ἐλλιπέστερον A. 30 ΓΠΕΓΙΛΗΓΗΕΝΩΝ A. 34 Et hic et postea non 
-arctiore vi (uf χάτοιχοι ἱππεῖς 428, 4 et similia, verbum usurpari, sed omnes 
omnino quicumque in Aegypto domicilium habeant intellegi adnotat Mahaffy. 
32 Cum in Euergeta sacerdotes hoc in universum indicasse satis habe- 
- ant, in Epiphanis laudibus accuratius enumerantur vectigalia a rege remissa 
- (90, 413 sqq.). Mah. 33 Cf. n. 54, 6. 7. 34 Versio demotica pro Cypro 
. nominat Salamina, quae tum inter insulae oppida principem locum tenuisse 
videtur. 35 Emit enim frumentum rex ab illarum regionum quae extra 
— Aegyptum ei parebant incolis, non imperavit. Mah. Inter reliquas regiones 
(χαὶ ἐξ ἄλλων πλειόνων τόπων) G. Lumbroso Recherches p. 156 probabiliter 
Anprimis Siciliam fuisse coniecit, ex qua iam Philadelphi regno per carita- 
"tem annonae frumentum Alexandriam devectum indicat Athenaeus V 209 b: 
Ἱέρων — διέγνω δῶρον αὐτὴν (τὴν ναῦν) ἀποστεῖλαι Πτολεμαίῳ τῷ βασιλεῖ εἰς 
Ἀλεξάνδρειαν: καὶ γὰρ ἦν σπάνις σίτου κατὰ τὴν Αἴγυπτον. 

7* 


100 II. Regnum Lagidarum. [56 


σαν τοὺς τὴν Αἴγυπτον χατοιχοῦντας, ἀϑάνατον εὐεργεσίαν xai 
τῆς αὐτῶν 86 ἀρετῆς | μέγιστον ὑπόμνημα χαταλείποντες τοῖς τε νῦν 
οὖσιν xal τοῖς ἐπιγινομένοις ἀνθ᾽ ὧν οἱ ϑεοὶ δεδώχασιν αὐτοῖς 
20 εὐσταϑοῦσαν τὴν βασιλείαν χαὶ δώσουσιν τἄλλα ἀγαϑὰ πάντα εἰς 
τὸν ἀεὶ χρόνον 9 * ἀγαϑῆι τύχηι, δεδόχϑαι8 τοῖς χατὰ τὴν χώραν 
ἱερεῦσιν τάς τε προὐπαρχούσας | τιμὰς ἐν τοῖς ἱεροῖς βασιλεῖ 
Πτολεμαίωι xal βασιλίσσηι Bepsv(xqu ϑεοῖς Εἰὐεργέταις, καὶ 
τοῖς γονεῦσιν αὐτῶν ϑεοῖς ᾿Αδελφοῖς xal τοῖς προγόνοις | ϑεοῖς 
Σωτῆρσιν αὔξειν 39, xal τοὺς ἱερεῖς 10 τοὺς ἐν ἑκάστωι τῶν χατὰ 
τὴν χώραν ἱερῶν προσονομάζεσϑαι ἱερεῖς xal τῶν Εἰὐεργετῶν 
ϑεῶν xal ἐνγράφείσϑαι ἐν πᾶσιν τοῖς χρηματισμοῖς 4: xal ἐν 
τοῖς δαχτυλίοις οἷς φοροῦσιν προσενχολάπτεσθϑαι42 xal τὴν 
ἱερεωσύνην 19 τῶν Εὐεργετῶν ϑεῶν᾽ προσαποδειχϑῆϊναι δὲ πρὸς 44 


36 Sic recte Strack, αὐτῶν Lepsius, Miller, Reinisch, Roesler, Michel. 
37 Cf. n. 90, 35. 36. Ceterum paullo ante TAAAATAOA A. 38 Hoc, 
quod Reinisch et Roesler perperam pro δεδόχται exaratum esse sibi persua- 
serunt, ab εἶπαν v. 7 potius pendere vidit Gutschmid; redit infinitivus infra 
v. 54. At decreti Rosettani auctor ἔδοξεν scribere maluit v. 36. 39 Fue- 
rant igitur iam antequam haec constituerentur honores divini non modo Divo- 
rum Servatorum et Divorum Fratrum, sed etiam Divorum Beneficorum, 
quorum sacra fuerunt qui hoc demum decreto condita opinarentur. Cf. not. 5. 
40 ἱερεῖς Α, ἱρεῖς B. 41 Idem redit infra n. 90, 54. In negotiorum pri- 
vatorum litteris (cf. Diodor. I, 78, 8 τῶν γραμματέων τῶν ψευδεῖς χρηματισμοὺς 
γραφόντων) praescribebantur sacerdotum nomina. Quod institutum, notum 
illud quidem ex papyris Aegyptiacis, primum commemoratur inter honores, 
quos Alexander M. Hephaestioni amico defuncto habuit; cf. Arrian. VII, 23, 7: 
χαὶ ὅπως ἐπιχρατήσῃ καλεῖσϑαι ἀπὸ Ἡφαιστίωνος, καὶ τοῖς συμβολαίοις xoi ὅσα 
οἱ ἔμποροι ἀλλήλοις ξυμβάλλουσιν ἐπιγράφεσϑαι τὸ ὄνομα Ἡφαιστίωνος. Idem 
etiam in Seleucidarum regno moris fuisse vides n. 224, 26: ἐπιγραφήσονται 
δὲ (αἱ ἀρχιέρειαι τῆς βασιλίσσης Λαοδίχης) χαὶ ἐν [τοῖς σ]υναλλάγμασι μ[ε]τὰ τοὺς 
τῶν [τε ϑε]ῶν xal ἡμῶν ἀρχιερεῖς. Cf. Lumbroso Recherches sur l'éc. pol. de 
l'Egypte p. 82. 42 προσεγχολάπτεσϑαι A. 43 Sic B, ἱερωσύνην A. 
Immerito melioris exempli lectionem hic spreverunt Miller, Strack, Michel. 
Nam ἱερεωσύνη antiquam et probam formam esse, ex qua recentior ἱερωσύνη 
contractione demum nata sit, cum ratio grammatica docet, siquidem non 


ab ἱερός, sed ab ἱερεύς descendit, unde natum iepn/--ocóvr eadem lege in - : 


ἱερεωσύνη abiit qua genetivus ἱερέως prodiit ex antiquo iepz,-oc, tum usus 


titulorum confirmat, qui etiamtum tertio et altero a. Chr. n. saeculo passim 


non Athenis modo sed etiam apud Graecos Asiaticos, in Aegypto vero adeo 


Romanorum aetate, ἱερεωσύνη exhibent (cf. n. 3314, 49. 32. 37. Syll2554, 22. 23. — 
605, 8. 684, 29. 728, 24. 729,10. 34. C.1. G. 5002, 4. 5009, 8. dpytepem- ——- 


cóyn 5014, 5. ἀρχιερεοσύνη 5004, 4. 5006, 8. Idem in nomen τὰ ἱερεώσυνα - 


(Syll.2 439, 4. 65. 628, 12) cadit, neque alia est ratio grammatica nominis 


86] Ptolemaei III monumentum Canopium. 101 


ταῖς νῦν ὑπαρχούσαις τέσσαρσι φυλαῖς τοῦ πλήϑους τῶν ἱερέων 
25 τῶν ἐν ἑχάστωι ἱερῶι xal ἄλλην, ἣ προσονομασϑήσεται πέμ[πτη 
φυλὴ τῶν Εἰὐεργετῶν “Ὁ ϑεῶν, ἐπεὶ χαὶ 46 σὺν τῆι ἀγαϑῆι τύχηι 
χαὶ τὴν γένεσιν βασιλέως Πτολεμαίου τοῦ τῶν ϑεῶν ᾿Αδελφῶν 
συμβέβηχεν | γενέσϑαι τῆι πέμπτηι 7 τοῦ Δίου, ἣ xal πολλῶν 
E - 1 I » ? , RU P 1 Y , 
ἀγαϑῶν ἀρχὴ γέγονεν πᾶσιν ἀνθρώποις εἰς δὲ τὴν φυλὴν ταύ- 
τὴν χαταλεχϑῆναι48 τοὺς ἀπὸ τοῦ πρώτου ἔτους γεγενημένους 
ἱερεῖς xai τοὺς προσχαταταγησομένους 49 ἕως μηνὸς Μεσορῇ ὅ9 
τοῦ ἐν τῶι ἐνάτωι ἔτει, xal τοὺς τούτων ἐχγόνους εἰς τὸν ἀεὶ | 
Xpóvov' τοὺς δὲ προὐπάρχοντας ἱερεῖς ἕως τοῦ πρώτου ἔτους 
εἶναι ὡσαύτως ἐν ταῖς αὐταῖς φυλαῖς, ἐν αἷς πρότερον ἦσαν᾽ 
ὁμοίως δὲ xal τοὺς | ἐχγόνους αὐτῶν ἀπὸ τοῦ νῦν καταχωρί- 
τ 3 Y , 7T [4 , , 5 ' 1 

ζεσϑαι εἰς τὰς αὐτᾶς φυλάς, ἐν αἷς ol πατέρες εἰσίν. ἀντὶ δὲ 
ἂν » À ^ ς ΄ 51 ^ ς / 2 Y 
30 τῶν εἴχοσι βουλευτῶν ἱερέων ὅ: τῶν αἱρουμένων | xav ἐνιαυτὸν 
ἐχ τῶν προὐπαρχουσῶν τεσσάρων φυλῶν, ἐξ ὧν πέντε ἀφ᾽ 
ἑχάστης 9? φυλῆς λαμβάνονται, εἴχοσι xal πέντε τοὺς βουλευτὰς | 
ἱερεῖς εἶναι, προσλαμβανομένων ix τῆς πέμπτης φυλῆς τῶν 
Εὐεργετῶν ϑεῶν ἄλλων πέντε. μετέχειν δὲ χαὶ τοὺς ἐχ τῆς πέμ- 
πτῆς | φυλῆς τῶν Εὐεργετῶν ϑεῶν τῶν ἁγνειῶν καὶ τῶν ἄλλων 
ἁπάντων τῶν ἐν τοῖς ἱεροῖς, χαὶ φύλαρχον αὐτῆς εἶναι, χαϑὰ χαὶ 
ἐπὶ τῶν ἄλλων τεσσάρων φυλῶν ὑπάρχει. χαὶ ἐπειδὴ χαϑ᾽ ἕχα- 


proprii Ἱερεωτέλης Mitth. d. arch. Inst. in Athen I 1876 p. 337 n. 74, 8. 
44 PPOIXZ A B. Utriusque exempli communem errorem habes etiam v. 59 
(not. 409). 45 EYPFETON A. De quinque tribubus sacerdotum cf. 
Greek papyri in the British Museum II p. 119 n. CCCLIII, 7 [τῶν πέν]τε 
ἱερέων πενταφυλίας Σοχνο[παίου ϑ]εοῦ [μεγάλου μεγάλου]. p. 191 n. CLXVIII, 4. 5. 
τῶν ς΄ ἡγουμένων τῆς € φυλίας (i. e. πενταφυλίας) Xoxvonatou ϑεοῦ μεγάλου μεγά- 
λου. Berliner gr. Urk. I p. 27 n. 46 τῶν ε΄ πρεσβυτέρων ἱερέων πενταφυλίας 
ϑεοῦ Σοχνοπαίου p. 168 n. 449, 6 ἱερεῦσι πενταφυλ(ίας) Σοχνοπαίου ϑεοῦ 
μεγάλου μεγάλου. 46 ΕΓΕΙΚΑΙ B, EPEIKAI 4. xai uncis inclusit 
Mahaffy, neque negandum est otiosam esse particulam. 47 Ineptum 
hunc lusum qui a numero quinario proficiscitur Lepsius p. 40 ad sacer- 


- dotes Aegyptios refert, quorum ingenio mihi sane tales argutiae melius con- 


venire videntur quam Graecorum menti. 48 AEXOHNAI A. 49 Ver- 
bum προσχατατάσσω in lexicis non recenseri, sed multa afferri posse simi- 
liter composita, ut προσχαταντλάω, προσχατερείδω, προσκατορϑόω, προσχαϑέψω, 
προσχαταγωνίζω,, προσχατανεύω, προσχαταξέω, προσχαταρραίνω, προσχαταφύο» mo- 
nuit Miller. 50 Duodecimus anni Aegyptiaci mensis, qui nono Euergetae 
anno a die 22 m. Septembris ad d. 24 m. Oetobris a. 238 a. Chr. n. pertine- 
bat. 54 Collegium quod de rebus cuiusque delubri administrandis con- 
sultabat. 52 ΞΚΑΣΤΗΣ A. 


102 Il. Regnum Lagíidarum. [56 


στον μῆνα ϑ ἄγονται ἐν τοῖς ἱεροῖς ἑορταὶ τῶν Eóepyeróv ϑεῶν 
CRAT ό ) t4 64 | αὶ ; 55 H 
χατὰ τὸ πρότερον γραφὲν ψήφισμαδέ | Z ve πέμπτη ὅδ xol ἡ 
bs y 56 | € , & 3 ὶ “ὃ 57 * » , 
ἐνάτη xai ἡ πέμπτη ἐπ εἰχάδιδ7, τοῖς τε ἄλλοις μεγίστοις 
ϑεοῖς 8. χατ᾽ ἐνιαυτὸν συντελοῦνται ἑορταὶ xai πανηγύρεις δη- 
35 μοτελεῖς, ἄγεσϑαι xwv ἐνιαυτὸν πανήγυριν δημοτελῇ ἔν τε τοῖς 
ἱεροῖς χαὶ xaÜ' ὅλην vn» 599 χώραν βασιλεῖ Πτολεμαίωι xal 
βασιλίσσηι: Βερενίκην | ϑεοῖς Εἰὐεργέταις τῆι ἡμέραι ἐν ἧι ἐπι- 
5» ^ y - —- 
τέλλει τὸ ἄστρον τὸ τῆς lotoc99, ἣ νομίζεται διὰ τῶν ἱερῶν 
, , y 7T 61 4 δὲ “ - & , 
γραμμάτων νέον ἔτος elvai 91, ἄγεται δὲ νῦν ἐν τῶι | ἐνάτωι 
ἔτει νουμηνίαι τοῦ [lavi μηνός θ2, ἐν ὧι xol τὰ ὰ Βου- 
i βηνῦς το ΧΡ sov 


53 Menstrua sacra natalicia regum etiam extra Aegyptum nonnunquam 
commemorantur. Cf n. 339, 35.56. 383,432.4133. 54 Cf.not.5. 55 Cf. v.5. 
56 Hic videtur reginae dies natalis esse. 57 Cf. not. 16. 47. Ceterum 
cum hic sacra quoque mense fieri iubeantur, sponte patet de Aegyptiorum 
mensibus cogitari. At causa cur quinto, nono, quinto et vigesimo potissi- 
mum mensis die res divina fiat, ab eis quae Macedonici mensis his die- 
bus facta sunt repetitur. Cf. Lepsius p. 9. 40. Kornemann p. 72 not. 4. 
58 Kornemann p. 74 not. 4 Euergetae maiores divinis honoribus affectos 
interpretatur, id quod mihi non ab omni parte certum videtur. 59 OAHN 
THNTHN A. 60 Sirius. Cf. Plut. de Iside et Osiride 24 p. 359 D: τὰς 
δὲ ψυχὰς ἐν οὐρανῷ λάμπειν ἄστρα, καὶ καλεῖσϑαι χύνα μὲν τὴν Ἴσιδος bg 'EA- 
λήνων, ὑπ᾽ Αἰγυπτίων δὲ Σῶϑιν. 92 p.359 E: xal τὸ πλοῖον, ὃ καλοῦσιν "EA- 
ληνες Ἀργώ, τῆς ᾿Οσίριδος νεὼς εἴδωλον ἐπὶ τιμῇ χατηστερισμένον, οὐ μακχρὰν 
φέρεσϑαι τοῦ ᾿Ωρίωνος καὶ τοῦ χυνός, ὧν τὸ μὲν Ὥρου τὸ ὃ Ἴσιδος ἱερὸν Αἰγύπ- 
τίοι νομίζουσιν. 88 p. 365 F: τῶν δ᾽ ἄστρων τὸν σείριον Ἴσιδος νομίζουσιν, δὸρα- 
γωγὸν ὄντα. 64 p. 376 A: Ἑλληνιστὶ χύων χέχληται τὸ ἄστρον, ὅπερ ἴδιον τῆς 
Ἴσιδος νομίζουσιν. In epitaphio Isidis apud Diodorum I, 27, 4 haec leguntur: 
ἐγώ εἰμι ἡ ἐν τῷ ἄστρῳ τῷ κυνὶ ἐπιτέλλουσα. 61 Suam de anno 
Siriaco sententiam (not. 9) his verbis egregie confirmari opinatur Strack, 
quippe quae definite annum ab ortu Sirii initium capere demonstrent. Qua 
in re eum plane falli non difficile est demonstratu. Nam quis unquam eius- 
modi dicendi formula usus est de anno civili, quem omnes norunt, quo 
omnes utuntur? Immo et ex toto enuntiato et ex mensis Payni (not. 62) 
mentione apparet, distingui hic anni formam quae sacerdotibus quidem 
probe nota sit neque vero ullum publice usum habeat a fastis civilibus, ad 
quos omnia per hunc titulum mensium nomina referenda sint. llle est annus 
Siriacus, hic antiquus Aegyptiorum annus sine intercalatione qui usque ad 
Augusti aetatem mansit. 62 Decimus anni Aegyptiaci mensis. Cuius 
primus dies cum totius anni ducentesimus septuagesimus unus 510, annus —— 
vero mobilis Aegyptiorum qui nonus erat Ptolemaei Euergetae (239/8 a. Chr.) : 
a die vigesimo altero mensis Octobris initium ceperit, sequitur ut ille in 3 | 
diem undevigesimum mensis Iulii incidat; at Sirii ortus potius die vigesimo - 
eiusdem mensis accidit. Quam differentiam unius diei Vincent quidem ita 


56] Ptolemaei ΠῚ monumentum. Canopium. 103 


βάστιαδδ xol τὰ μεγάλα Βουβάστια ἄγεται xal ἡ συναγωγὴ 
τῶν καρπῶν xai ἡ τοῦ | ποταμοῦ ἀνάβασις γίνεται. ἐὰν δὲ xal 
συμβαίνη: τὴν ἐπιτολὴν τοῦ ἄστρουδέ μεταβαίνειν εἰς ἑτέραν 
ἡμέραν διὰ τεσσάρων ἐτῶν δὅ, μὴ μετατίϊϑεσϑαι τὴν πανήγυριν 
ἀλλὰ δ ἄγεσϑαι ὁμοίως 7 τὴν νουμηνίαν τοῦ Παῦνί, ἐν ἧι xal 
ἐξ ἀρχῆς ἤχϑη ἐν τῶι ἐνάτωι ἔτει, xal συντελεῖν αὐτὴν ἐπὶ 
40 ἡμέρας || πέντε μετὰ στεφανηφορίας xal ϑυσιῶν xal σπονδῶν xal 
τῶν ἄλλων τῶν προσηχόντων 68, ὅπως δὲ xat αἱ ὧραι τὸ χαϑ- 
ἦχον ποιῶσιν6θ9 διὰ παντὸς xarà τὴν νῦν | οὖσαν χατάστασιν 7 
τοῦ χόσμου, xal μὴ συμβαίνηι τινὰς τῶν δημοτελῶν ἑορτῶν τῶν 


expedire conatur, ut statuat Euergetam iam aliquot annis ante patris obitum 
regem renuníiatum esse, ut nonus eius annus non 239/8, sed 243/9 a. Chr. n. 
esset. Quod cur ferri nequiret exposui not. 47. Sed utut haec difficultas 
toli potest, id tamen apparet, mensem Payni hic non posse anni Siriaci 
esse, sed mobilis. Nam in anno Siriaco ortus Sirii (20. m. Iulii) aut primus 
aut ut Rielio et Gutschmidio (Kl. Schr. I p. 390) placuit quintus decimus 
mensis Thoth est, neque aliter computare possunt qui septimum decimi 
mensis Tybi diem in initia Decembris incidere statuunt. Quod quoniam hic 
unus mensis Payni non potest non ad annum mobilem referri, tota eorum 
ratio qui annum Siriacum hic agnoscunt evertitur. Nam quis credet, in 
eodem titulo mensium nomina sine ulla distinctione usurpata partim (Παῦνί 
v. 397. 39) ad mobilem, alia (Τυβί v. 3. 55. 57. Mecop?; v. 26. Χοιάχ v. 54. 64) 
ad Siriacum annum referenda esse? 63 Cf. Lepsius p. 17. 48, qui eas- 
dem haud dubie ferias, quae hic Bubastiorum nomine indicarentur, ab 
Herodoto ΠῚ, 59: πανηγυρίζουσι δὲ Αἰγύπτιοι οὐχ ἅπαξ τοῦ ἐνιαυτοῦ, παν- 
ηγύριας δὲ συγνάς, μάλιστα μὲν χαὶ προϑυμότατα ἐς Βούβαστιν πόλιν τῇ Ἀρτέ- 
pit commemorari ac deinde c. 60 accuratius describi observavit. Distinctio- 
nem Bubastiorum minorum et maiorum, quae utraque eodem mense Payni 
haberentur, sane alibi non occurrere, sed in calendario in oppido .Esneh 
invento duobus eius mensis diebus, sexto decimo et trigesimo, sacra deae 
Bubastis (Bast vel Pat) recenseri. Illum videri minorum, hunc maiorum 
Bubastiorum diem esse. Cf. etiam Syll? 8431, In demotica versione pro 
minorum Bubastiorum nomine aliquid scriptum videtur Revilloutio quod 
caerimoniam 4» vede deae Bast patratam significet, ideoque discrimen hoc 
statuit inter minores, et maiores ferias, quod illae intra templum peractae 
essent, hae cum pompa sollenni in publico coniuncta fuissent. 64 AZTPoY A. 
65 Non 'per quattuor annos" ut intellexerunt Reinisch et Roesler, sed 'quat- 
tuor annorum intervallo', quarto quoque anno. von Gutschmid. 66 ΑΛ 
AAFEZOAI A. 67 Hane vocem omittit Α. 68 1. e. ita ut omnia 
fiant quae in magnis deorum feriis Graeco ritu peragendis usitata sunt. 
Eadem paene ab verbum redeunt n. 90, 49. 50. 69 Ut quasi officio suo 
fungantur anni tempora, i. e. suo quodque mense quotannis eadem redeant. 
70 KATAZTASZTAZIN A. 


104 II. Regnum Lagidarum. ἘΠῚ 


ἀγομένων ἐν τῶι χειμῶνι ἄγεσϑαί ποτε ἐν τῶι ϑέρει, τοῦ 
ἄστρου | μεταβαίνοντος μίαν ἡμέραν διὰ τεσσάρων ἐτῶν, ἑτέρας 
δὲ τῶν νῦν ἀγομένων ἐν τῶι ϑέρει ἄγεσϑαι ἐν τῶι χειμῶνι, 
ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα χαιροῖς χαϑάπερ πρόϊτερόν ve συμβέβηχεν 
γενέσϑαι χαὶ 71 νῦν ἂν ἐγίνετο τῆς συντάξεως τοῦ ἐνιαυτοῦ με- 
νούσης ἐχ τῶν τριαχοσίων ἑξήχοντα 72 ἡμερῶν χαὶ τῶν ὕστερον 
προσνομισϑεισῶν ἐπάγεσϑαι πέντε ἡμερῶν, ἀπὸ τοῦ νῦν μίαν 
ἡμέραν ἑορτὴν τῶν Εὐεργετῶν ϑεῶν ἐπάγεσϑαι διὰ τεσσάρων 
45 ἐτῶν 18 ἐπὶ ταῖς πέντε ταῖς | ἐπαγομέναις πρὸ τοῦ νέου ἔτους, 
ὅπως ἅπαντες εἰδῶσιν διότι τὸ ἐνλεῖπονϊ4 πρότερον περὶ τὴν 
σύνταξιν τῶν ὡρῶν xai τοῦ ἐνιαυτοῦ xal τῶν νομιζομένων 75 
περὶ τὴν ὅλην διαχόσμησιν τοῦ πόλου 76 διωρϑῶσϑαι xal ἀνα- 
πεπληρῶσϑαι συμβέβηχεν διὰ τῶν Εὐεργετῶν ϑεῶν 77. χαὶ 
ἐπειδὴ τὴν ἐγ βασιλέως Πτολεμαίου | xai βασιλίσσης Βερενίχης, 
ϑεῶν Εὐεργετῶν, γεγενημένην ϑυγατέρα xai ὀνομασϑεῖσαν Be- 
ρενίχην, ἣ xal βασίλισσα εὐθέως ἀπεδείχϑη 78, συνέβη ταύτην 


71 KA A. 729 τριαχοσίων χαὶ ἑξήχοντα 4. Antiquissimum annum 
trecentorum sexaginta modo dierum fuisse, sex epagomenas vero postea ac- 
cessisse etiam apud Plutarchum de Iside et Osiride 12 p. 355 D E traditur, qui 
hoc inventum Mercurio deo tribui dicit ab Aegyptiis. 73 Cf. not. 65. 
74 ἐλλεῖπον A. 75 NOMIZOjMENON A. 76 PoAoY A. 77 Quae 
hucusque descripta est fastorum Aegyptiorum mutatio, eam Graecae doctri- 
nae et sollertiae deberi sibi persuasit B. Niese Gesch. der gr. u. maked. 
Staaten II p. 474. Contra quem M. L. Strack Gótting. gel. Anz. 4900 n. 8 
p. 648 haud inepte monuit, etsi in universum de sacerdotum Aegyptiorum 
litteris et ingenio non nimis honorifice existimandum esset, de anni ordine 
eos neutiquam Graecis magistris opus habuisse, sed vice versa illos multa . 
ab ipsis demum didicisse. Quare non esse cur ad haec, quae a sacerdotibus 
decreta esse certum est, illos sua sponte aggressos esse negaremus. Qua 
re simul aliam rem satis miram expediri vidit U. Wilcken Gr. Ostraka I 
p. 788. Etenim, etsi A. von Gutschmid Kl. Schriften I p. 388 hunc ordinem 
anni Siriaci usque ad finem regni Lagidarum mansisse sibi persuasit, tamen 
nunc nemo amplius dubitat, quin haud ita magno post hoc decretum inter- 
vallo rursus abrogatus et antiquus annus mobilis restitutus sit. Quando id 
factum sit, sane ignoramus. Haud improbabilis videtur Lepsii p. 14 opinio, 
per Euergetae quidem regnum hoc decretum observatum esse, sed simulat- 
que Ptolemaeus IV Philopator rerum potitus esset (224 a. Chr. n.) antiquam 
consuetudinem revocatam. Certe ante annum 196 a. Chr. id factum esse 
demonstrat decretum Rosettanum in quo ipsi sacerdotes rursus anno anti- 
quo utuntur (9025. Quam rem Wilckenus inde repetit, quod non regio im- 
perio, sed decreto sacerdotum modo illa mutatio effecta esset. 78 Cf. 
n. 1441, In demotica versione legi quam reginam venuntiaturi erant^, ita ut 


56] Ptolemaei III monumentum Canopium. 105 


παρϑένον | οὖσαν ἐξαίφνης μετελϑεῖν εἰς τὸν ἀέναον χόσμον 
ἔτι ἐνδημούντων 79? παρὰ τῶι βασιλεῖ τῶν ix τῆς χώρας παρα- 
γινομένων πρὸς αὐτὸν χατ᾽ ἐνιαυτὸν ἱερέων, | οἱ μέγα μὲν 80 
πένϑος ἐπὶ τῶι συμβεβηχότι εὐϑέως 81 συνετέλεσαν, ἀξιώσαντες 82 
δὲ τὸν βασιλέα xai τὴν βασίλισσαν ἔπεισαν, χαϑιδρῦσαι τὴν 
50 ϑεὰν μετὰ τοῦ Ὀσίριος 88 ἐν τῶι | ἐν Κανώπωι ἱερῶι, ὃ οὐ 
μόνον ἐν τοῖς πρώτοις 84 ἱεροῖς 86 ἐστιν, ἀλλὰ xal ὑπὸ τοῦ βασι- 
λέως xal τῶν xatà τὴν χώραν πάντων ἐν τοῖς μάλιστα τιμω- 
μένοις ὑπάρχει, | xol ἡ ἀναγωγὴ τοῦ ἱεροῦ πλοίου τοῦ Ὀσεί- 
ριος εἰς τοῦτο τὸ ἱερὸν xav ἐνιαυτὸν γίνεται ἐχ τοῦ ἐν τῶι 
Ἡραχλείων ἱεροῦ 86 τῆι ἐνάτη: καὶ εἰχάδι τοῦ Χοιὰχϑ] τῶν ἐχ 
τῶν πρώϊτων ἱερῶν 88 πάντων ϑυσίας συντελούντων ἐπὶ τῶν ἱδρυ- 
μένων ὑπ᾽ αὐτῶν βωμῶν 89 ὑπὲρ ἑκάστου ἱεροῦ τῶν πρώτων ἐξ 


mortuam esse indicaretur infantem priusquam illa caerimonia perageretur, 
observat Revillout. Sic Graece desiderari εὐθέως ἂν ἀπεδείχϑη adnotat 
Mahaffy, neque vero quemquam hoc sic enuntiaturum fuisse existimo. 
Omnino non est, cur dubitemus quin re vera illi regium nomen impositum 
sit. 79 Cum sacerdotes ad regis natalicia et ad regni initi diem cele- 
brandum convenisse sciamus (v. 5. 6), inter quos dies viginti modo dierum 
intervallum est, consentaneum est eos per hoc tempus Alexandriae man- 
sisse; hoc ipso vero spatio Berenice decessit. Accuratiora de temporum 
computatione vide apud Lepsium p. 46. 80 Hanc vocem omittit 4, 
81 ΕΥ̓ΟΕΩΣ A. 82 Sollenne esse vocabulum de eis qui regem adeant 
quidlibet petentes monet Mahaffy. 83 Cf. not. 19. 84 Cf. not. 438. 
85 PPOTOoIXEPolX A. 86 Cf. Plut. de Iside et Osiride 22 p. 359 E τὸ 
πλοῖον, ὃ χαλοῦσιν Ἕλληνες Ἀργώ, τῆς ᾿Οσίριδος νεὼς εἴδωλον ἐπὶ τιμῇ χατηστε- 
ρισμένον, et nobilissimam fabulam de Osiridis navigio ibidem 43 p. 356 sqq. 
Illam igitur navem Canopi se habere gloriabantur, ut multas similes Osiridis 
 relliquias in delubris Aegyptiorum fuisse constat. De Heracleo cf. Strabo 
XVII, 4, 4 p. 788 Cas. χατὰ Κάνωβον xai τὸ πλησίον Ἡράχλειον προσαγορευόμε- 
voy et paullo infra: δύο μὲν οὖν ταῦτα τοῦ Νείλου στόματα, ὧν τὸ μὲν Πηλου- 
σιαχὸν χαλεῖται, τὸ δὲ Κανωβιχὸν xol Ἡραχλειωτιχόν. Diodor. I, 33, 7: Kavo- 
βικόν, ὅ τινες Ἡραχλεωτιχὸν ὀνομάζουσι. Strabo XVII, 1, 48 p. 8041 μετὰ δὲ 
τὸν Κάνωβόν ἐστι τὸ Ἡράχλειον, Ἡραχλέους ἔχον ἱερόν. 87 Mensis quar- 
ius anni Aegyptiorum, qui anno 239/8 a. Chr. n. a die 20. m. Ianuarii ad 
diem 48. m. Februarii pertinebat. Nominis scriptura fluctuat inter Χοιάχ et 
—Xowíx, Elephantinae hanc, Thebis illam frequentiorem fuisse observat 
. U. Wilcken Gr. Ostraka I p. 808. 88 Cf. not. 138. 89 Aras a sacer- 
dotibus omnium per totam terram ordinis primi delubrorum in fano Cano- 
: pio dedicatas indicio esse, non modo egregiam fuisse huius templi dignita- 
tem, sed etiam ab initio illud eiusmodi conciliis sacerdotalibus, quale hoe 
habemus, recipiendis destinatum fuisse observat Lepsius. 


106 IH. Regnum Lagidarum. [56 


ἀμφοτέρων τῶν μερῶν τοῦ Opópou99, | μετὰ δὲ ταῦτα τὰ 91 πρὸς 
τὴν ἐχϑέωσιν αὐτῆς νόμιμα χαὶ τὴν τοῦ πένϑους ἀπόλυσιν 92 
ἀπέδωχαν μεγαλοπρεπῶς χαὶ χηδεμονιχῶς, χαϑάπερ χαὶ ἐπὶ τῶι 
Ἄπει | xal. Μνηύει98 εἰϑισμένον ἐστὶν γίνεσϑαι, δεδόχϑαι συντε- 
λεῖν τῆι ἐκ τῶν Εἰὐεργετῶν ϑεῶν γεγενημένην βασιλίσσην Βερε- 
55 νίχην τιμὰς ἀϊδίους ἐν ἅπασι τοῖς | κατὰ 9^ τὴν χώραν ἱεροῖς, 
xai ἐπεὶ εἰς ϑεοὺς μετῆλϑενϑδ ἐν τῶι Τυβὶ μηνίϑθ, ἐν ᾧιπερ 


xal ἡ τοῦ Ἡλίου ϑυγάτηρϑ] ἐν ἀρχῆι μετήλλαξεν τὸν βίον, ἣν 


90 Ante introitum templi, quem ex relliquiis apparet fuisse a meridie, 
qua ex urbe Alexandria acceditur ad delubrum. De vocis δρόμος vi cf. 
n. 477 4, 94 Articulum omisit 4. . 92 Lepsius p. 16 in universum 
quidem luctus tempus usque ad exsequias peractas septuaginta duorum 
dierum fuisse monet (cf. Diodor. I, 72, 2), sed hic propter instantes ferias 
regni initi, etsi sepultura quidem non posset intra brevius spatium perfici, 
tamen luctum fere in quattuordecim dies contractum esse. Quod ut fieret, 
dispensatione quadam opus fuisse, quam sacerdotes una cum decreto de 
infante inter deos referenda (ἐχϑέωσις) tribuissent. Hanc intellegit ἀπόλυσιν 
τοῦ mévÜouc. At vox ipsa certe nullam eiusmodi licentiam, sed simpliciter 
finem luctus indicat. Cf. Diodor. I, 85, 3 ὅταν δ᾽ εὑρεϑῇ (ὁ "Az), τὰ μὲν 
πλήϑη τοῦ πένϑους ἀπολύεται. Neque vero de venia solito prius luctum de- 
ponendi sacerdotum suffragio concessa, sed de caerimoniis religionibusque 
quibus luctus solvatur hic cogitari vocabula μεγαλοπρεπῶς καὶ χηδεμονιχῶς 
testantur, quae ad simplex decretum de breviore lugendi tempore relata 
inepta ac paene ridicula essent. Quare nescio an τὴν τοῦ πένϑους ἀπόλυσιν 
non a verbo ἀπέδωχαν pendeat, sed a praepositione πρός, ut intellegatur 
"eum magnifice et religiose absolvissent ritus sollennes qui spectant ad re- 
ginam in deorum numerum recipiendam et ad luctum finiendum'. Qua cum 
interpretatione convenit quod hieroglyphicam versionem pro Graeco voca- 
bulo ἀπόλυσις purgationis notionem habere testantur Revillout et Pierret, 
atque ipse Lepsius in interlineari hieroglyphicorum versione *Sühwng' habet, 
quod profecto non cadit in decretum quo tempus lugendi in brevius con- 
trahitur. Luctu homines inquinari opinio est in permultarum gentium reli- 
gionibus pervulgata, etiam a Graecis neutiquam aliena; quare caerimoniis ex- 
piatoriis opus est, cum luctus finitur. 93 Ἄπει Μνηύει in B esse refert 


Strack idque recepit; sed hic error est, nam in tabula photographica apud . 
Millerum ΚΑΙ distincte agnoscitur, neque omnino quicquam hic est discre- - 
pantis lectionis, nisi quod in .A nomen Ἄπει praeter litteram initialem in - 
fine versus evanuit. De Api et Mnevi cf. not.24. — 9&4 TATA A. 95 For- 


mula de regum hominumque regiae stirpis obitu per omnia regna quae 


post Alexandrum fuerunt usitatissima, Cf. E. Kornemann in C. F. Lehmanni 
Beitráge zur alten Geschichte I p. 64 not. 4. Infra n. 339, 46: τῶν τε βασι- - 
λέων εἰς ϑεοὺς μεταστάντων. 96 Cf. not. 9. 97 Cf. Lepsius p. 46sq., 
qui monet in monumentis Aegyptiacis frequenter occurrere deam nomine | 


Tafne, quae paene semper filia dei Ee, i.e. Solis, appelletur, ut frater eius 


56] Ptolemaei ΠῚ monumentum Canopium. 107 


[4 


ὁ πατὴρ στέρξας ὠνόμασεν ὁτὲ μὲν βασιλείαν ὁτὲ 0898 ὅρασιν 99 
αὑτοῦ, χαὶ ἄγουσιν αὐτῆι ἑορτὴν χαὶ περίπλουν ἐν πλείοσιν ἱεροῖς 
τῶν πρώτων ἐν τούτωι τῶν μηνί, ἐν ὧι ἡ ἀποϑέωσις αὐτῆς | ἐν 
ἀρχῆι ἐγενήϑη, συντελεῖν xal βασιλίσσην Βερενίχηι τῆι ἐχ τῶν 
Εὐεργετῶν ϑεῶν ἐν ἅπασι τοῖς χατὰ τὴν χώραν ἱεροῖς ἐν τῶι 
Τυβὶ μηνὶ ἑορτὴν x«l περίπλουν ἐπὶ ἡμέρας 100 τέσσαρας ἀπὸ 
ἑπταχαιδεχάτης 101, ἐν Tu ὁ περίπλους xal Tj τοῦ πένϑους ἀπό- 
λυσις ἐγενήϑη αὐτῆι τὴν 102 ἀρχῆν᾽ συντελέσαι δ᾽ αὐτῆς xal | 
ἱερὸν ἄγαλμα χρυσοῦν διάλιϑον 108 ἐν ἑχάστωι 194 τῶν πρώτων 
xal δευτέρων ἱερῶν 105 xai χαϑιδρῦσαι ἐν τῶν ἁγίωι" ὃ ὁ mpo- 

60 φήτης 106 ἤ (τις) 101 τῶν εἰς 108 τὸ ἄδυτον εἱρημένων 109 || ἱερέων 
πρὸς τὸν στολισμὸν τῶν ϑεῶν 119 οἴσει ἐν ταῖς ἀγχάλαις, ὅταν 
αἱ ἐξοδεῖαι xal πανηγύρεις τῶν λοιπῶν ϑεῶν γίνωνται 111, ὅπως 
ὑπὸ πάντων ὁρώμενον | τιμᾶται xal προσχυνῆται, χαλούμενον 


Sw simili constantia filius Πα audiat. Atque etsi etiam multi alii dei 
Aegyptii multaeque deae aliquando filii filiaeque Solis dicantur, tamen in 
illud par hoc praecipue cadere, ita ut in regnis deorum enumerandis hi duo 
Solis successores recenseantur. Sacra fratris sororisque frequentissima 
fuisse per totam terram ac maxime quidem in Aegypto inferiore. Quod 
vero hic de obitu Taphnes legeretur plane novum esse, neque omnino prae- 
ter Osirin eiusque proximos de ullo ex deorum Aegyptiorum numero tales 
de morte aliisque humanis casibus fabulas notas. Sed huius decreti de 
mense mortis testimonium confirmari calendario in oppido .Esneh reperto, ubi 
primo huius mensis die perscripta esset panegyris deae Τα filiae dei ἴα. 
98 δὲ abest ab 4: sed iam priores editores particula careri non posse in- 
tellexerunt, quae deinde reperta est in exemplari B. 99 Etiam aliae 
deae, praecipue eponymi singularum urbium, hac honorifica oculi Solis ap- 
pellatione praedicari solent. Lepsius. 100 ἐφ᾿ ἡμέρας A. 104 ἕπτα- 
χαιδεχάτηι Α. 402 THX A. 103 Gemmis ornatum ac distinctum. Cf. 
SylL? 586,63. 588,4. 484.198. 104 ENAZTOI A. 4105 Cf.not.438. 106 ὁ 
δὲ προφήτης 4, ὃ ὁ προφήτης B. De prophetis cf. not. 44. 107 Prono- 
men, quod sane in utroque exemplari omittitur, desiderari monuit Miller. 
108 ΤΩΝῚΣ A. 109 EIPHMENON exemplum utrumque. Quod si εἰρη- 
μένων scribitur, ut faciunt editores omnes, utique sensu cassum est. Sed 
εἰρημένων pro ἡιρημένων 'ex eis qui electi vel constituti sunt ad deorum 
simulacra exornanda' non absurde dicitur. At sic quoque male habet εἰς 
τὸ ἄδυτον non relatum ad verbum eundi. Quare cum Lepsio reliquisque 
editoribus sane probabile existimo peccatum esse non quidem in his exem- 
plaribus incidendis, sed in archetypo unde haec exscripta sunt conficiendo. 
Quod si statuimus, certe non cum Reinischio et Roeslero ἐρχομένων, sed 
cum Lepsio ex v. 4 εἰσπορευομένων emendandum est. 410 Cf. not. 19. 
114 l'INONTA A. Eadem fere redeunt n. 90, 41. 42. 


108 Il. Regnum Lagidarum. [56 


Βερενίχης ἀνάσσης παρϑένων. εἶναι δὲ τὴν ἐπιτιϑεμένην βασι- 
λείαν 112 τῆι εἰχόνι αὐτῆς διαφέρουσαν τῆς ἐπιτιϑεμένης | ταῖς 
εἰχόσιν τῆς μητρὸς αὐτῆς βασιλίσσης Βερενίκης ἐχ σταχύων 
000113, ὧν ἀνὰ μέσον ἔσταν ἡ ἀσπιδοειδὴς 114 βασιλεία, ταύτης 
δ᾽ ὀπίσω σύμμετρον σχῆπτρον | παπυροειδές, ὃ εἰώϑασιν αἱ ϑεαὶ 
ἔχειν ἐν ταῖς χερσίν, περὶ 0115 xol ἡ οὐρὰ τῆς βασιλείας ἔσται 
περιειλημένη 116. ὥστε xai ix τῆς διαϑέσεως τῆς βασιλείας δια!- 
σαφεῖσϑαν τὸ Βερενίχης ὄνομα χατὰ τὰ ἐπίσημα τῆς ἱερᾶς 
ἡραμματικῇῆς. xal ὅταν τὰ Κικήλλια 111 ἄγηται ἐν τῶν Χοιὰχ 119 
65 μηνὶ πρὸ τοῦ περίπλου τοῦ Ὀσείριος 119, χαταϊσχευάσαι τὰς παρ- 
ϑένους τῶν ἱερέων 1290 ἄλλο ἄγαλμα Βερενίκης ἀνάσσης παρϑένων, 
ὧν συντελέσουσιν ὁμοίως ϑυσίαν χαὶ τἄλλα τὰ συντελούμενα 
νόϊμιμα τῆι ἑορτῆι ταύτηι. ἐξεῖναι δὲ χατὰ ταὐτὰ xal ταῖς 
ἄλλαις παρϑένοις ταῖς βουλομέναις συντελεῖν τὰ νόμιμα τῆι 
ϑεῶι" ὑμνεῖσϑαι δ᾽ αὐτὴν xal ὑϊπὸ τῶν ἐπιλεγομένων ἱερῶν 121 
παρϑένων χαὶ τὰς χρείας παρεχομένων 122 τοῖς ϑεοῖς, περιχει- 


112 Regni insigne quod capiti regis imponitur hic significat vocabulum; 
ab antiqua sermonis Graeci consuetudine hoc sane alienum est, sed in rerum 
Aegyptiacarum descriptione invenitur etiam apud Diodorum I, 47, 5: εἶναι δὲ 
χαὶ ἄλλην εἰχόνα τῆς μιητρὸς αὐτοῦ (Ὀσυμανδύου) xa) αὑτὴν πηχῶν εἴχοσι μο- 
νόλιϑον, ἔχουσαν δὲ τρεῖς βασιλείας ἐπὶ τῆς χεφαλῆς, ἃς διασημαίνειν ὅτι χαὶ 
ϑυγάτηρ καὶ μήτηρ χαὶ γυνὴ βασιλέως ὑπῆρξε. Plutarchus tamen maluit neu- 
iro uti de Iside et Osiride 419 p. 358 D: τὸν ὃ Ὧρον οὐ μετρίως ἐνεγχεῖν, ἀλλ᾽ 
ἐπιβαλόντα τῇ μητρὶ τὰς χεῖρας ἀποσπάσαι τῆς χεφαλῆς τὸ βασίλειον. nm. 90, 45 
βασίλειον de toto capitis ornamento regio, cuius partes sunt βασιλεῖαι, usur- 
patur; fortasse idem sibi vult apud Plutarchum. Cum interpretes volgo ex 
recentioris aetatis usu coronam. appellent, Letronnius in commentario ad 
decretum Rosettanum (n. 90) p. 34 monet, nullam illud Aegyptiorum ornà- 
mentum regium similitudinem habere cum corona, sed longe aliam esse eius 
figuram, quam accurata delineatione illustrat. 113 ΔΥΩΝ A. 414 Cf. 


n.90,44 cum adnotatione. 415 περὶ οὗ A. 416 περιειλημμένη A. 


117 Cum reliqui omnes se plane ignorare faterentur has ferias, Gutschmidius 
monuit, easdem commemorari ab Epiphanio II p. 482 Dindorf: ταύτην δὲ 
τὴν ἡμέραν ἑορτάζουσιν Ἕλληνες, φημὶ δὲ οἱ εἰδωλολάτραι, τῇ πρὸ ὀχτὼ Καλαν- 
δῶν ᾿Ιανουαρίων, τὴν παρὰ “Ρωμαίοις καλουμένην Σατουρναλίαν (-α ), παρ᾽ 
Αἰγυπτίοις δὲ Κρόνια, παρὰ Ἀλεξανδρεῦσι δὲ Κιχέλλια. 118 Cf. not. 87. 
419 Cf. v. 54. 120 In hieroglyphica et demotica versionibus praeter vir- 
gines (filias) sacerdotum etiam uxores eorundem commemorari observat 
Pierret. 124 ἱερειῶν A. 422 τῶν ἐπιλεγομένων — καὶ παρεχομένων 
ad easdem virgines spectare vidit Gutschmid, cum Reinisch-Roesler et Lepsius 
duo hic genera distingui sibi persuasissent. Nam si ita esset, xol τῶν τὰς 
χρείας παρεχομένων dicendum fuit. Cf. not. 135. 


Own ast OD d ν ΤῚΝ 


56] Ptolemaei III monumentum Canopium. 109 


μένων τὰς ἰδίας βασιλείας τῶν ϑεῶν ὧν 1328 ἱέρειαι νομίζονται | 
εἶναι 124. xol ὅταν ὁ πρώϊμος 126 σπόρος παραστῆι, ἀναφέρειν 126 
τὰς ἱερὰς παρϑένους στάχυς 127 τοὺς παρατεϑησομένους 128 τῶι 
ἀγάλματι τῆς ϑεοῦ, ἄιδειν δ᾽ εἰς αὐτὴν | χαϑ᾽ ἡμέραν xol ἐν 
ταῖς ἑορταῖς xal πανηγύρεσιν τῶν λοιπῶν ϑεῶν τούς τε ὠιδοὺς 
ἄνδρας xal τὰς γυναῖχας οὗς ἂν ὕμνους οἱ ἱερογραμματεῖς 129 
70 γράϊψαντες δῶσιν τῶι ὠιδοδιδασχάλωι, ὧν xal τὰ ἀντίγραφα 180 
χαταχωρισϑήσεται εἰς τὰς ἱερὰς βύβλους. καὶ ἐπειδὴ τοῖς 
ἱερεῦσιν 131. δίδονται αἱ τροφαὶ ἐκ τῶν | ἱερῶν ἐπὰν ἐπαχϑῶσιν 
εἰς τὸ πλῆϑος, δίδοσθαι ταῖς ϑυγατράσιν 132 τῶν ἱερέων ἐχ τῶν 
ἱερῶν προσόδων ἀφ᾽ ἧς ἂν ἡμέρας γένωνται τὴν συνχριϑησο- 
μέϊνην τροφὴν ὑπὸ τῶν βουλευτῶν ἱερέων τῶν ἐν ἑκάστωι 
ἱερῶι 138 χατὰ λόγον τῶν ἱερῶν προσόδων, xal τὸν διδόμενον 
ἄρτον ταῖς γυναιξὶν | τῶν ἱερέων ἔχειν ἴδιον 134 τύπον xol χα- 
λεῖσϑαι Βερενίχης ἄρτον. ὁ δὲ ἐν ἐχάστωι τῶν ἱερῶν χαϑε- 
στηχὼς ἐπιστάτης xal ἀρχιερεὺς 136 xal οἱ τοῦ ἱεροῦ | γραμμα- 
τεῖς1386 ἀγαγραψάτωσαν τοῦτο τὸ ψήφισμα εἰς στήλην λιϑίνην ἣ 
χαλχῆν ἱεροῖς γράμμασιν xol Αἰγυπτίοις 131 xal “Ἑλληνιχοῖς, xal 


123 Pronomen omisit A. 194 EIKAI A. 125 Sic B aptissime. 
lPPo9PIHoX 4, quod προωριῆος legunt Reinisch et Roesler, προώριμος Lepsius, 
recte sine dubio, quandoquidem H et H saepe in hoc titulo simillima sunt. 
At vocabulum ipsum vix aliud significare potest ac sementem quae ante 
iustum tempus fiat, id quod huius loci sententiae non convenire apparet. 
126 Comparare intellegit Lepsius, afferre Reinisch et Roesler. Quorum inter- 
pretationem ita probat Gutschmid, ut verbum compositum ad pompam a 
littore ad templum superiore loco situm procedentem referat, collato v. 54 
ἡ ἀναγωγὴ — εἰς τοῦτο τὸ ἱερόν. 4971 ΞΣΥΑΧΥΣ A. 428 παραϑησο- 
μένους Α. 129 Cf. not. 14. 480 τἀντίγραφα A. 4134 ΙΕΡΕΙΣΙΝ A. 
132 Hic quoque, ut v. 65, in demotica versione praeter filias uxores sacer- 
dotum commemorantur, neque esse videtur cur de solis filiabus hoc prae- 
cipiatur. Mahaffy. 488 ἐν ἑχάστωι τῶν ἱερῶν A. 134 Cum Reinisch 
et Roesler errore in .A legissent AION (nam illic ut in B IAION esse Lepsii 
testimonio constat), hoc *divinum' interpretati sunt, eosque secutus est Perrin. 
Οὐδ in re mireris hos triumviros neglexisse, divinum" Graece ϑεῖον esse, non 
δῖον. 135 Epistatam et summum sacerdotem duos homines esse puía- 
bant Reinisch-Roesler et Lepsius. Sed nisi unus idemque intellegeretur xoi 
ὃ ἀρχιερεὺς dicendum fuisse vidit Gutschmid. 136 Eidem esse videntur 
qui supra v. 4. 69 ἱερογραμματεῖς appellantur (not. 14) etsi sane hic eo officio 
funguntur quod ubique scribis iniungi solet, cum aliis testimoniis constet, 
Alorum scribarum sacrorum munus multo latius patuisse. 137 Quae 
"volgo demoticae appellantur. n. 90, 53 pro Αἰγυπτίοις est ἐγχωρίοις. 


110 Π, Regnum Lagidarum. [56— 


75 ἀναϑέϊτωσαν ἐν τῶι ἐπιφανεστάτωι τόπωι τῶν τε πρώτων ἱερῶν 
xal δευτέρων xal τρίτων 38, ὅπως οἱ xarà τὴν χώραν ἱερεῖς 
φαίνωνται τιμῶντες 139 τοὺς Εὐεργέτας ϑεοὺς xal τὰ τέχνα 
αὐτῶν, | χαϑάπερ δίκαιόν ἐστιν. 


138 Sic B, cum in A propter spatii angustias notae numerales τῶν τε 
a' ἱερῶν xol β΄ xoi γ΄ sint. Cum eadem legerentur in fine tituli Rosettani, 
sed mutila, Letronnius ambiguus haerebat utrum de tribus templorum an 
deorum ordinibus diceretur. Sed templorum quidem nusquam commemo- 
rari eiusmodi distributionem; nam Platonis praeceptum Legg. VI, 760 A: ca«- 
υἱας δὲ δὴ — αἱρεῖσϑαι μὲν ἐκ τῶν μεγίστων τιμημάτων τρεῖς εἰς τὰ μέγιστα 
ἱερά, δύο δ᾽ εἰς τὰ σμιχρότερα, πρὸς δὲ τὰ ἐμμελέστατα ἕνα num ab Aegyptiorum 
institutis penderet incertum esse; quod contra deorum {Γ658 ordines in 
Aegypto iam ab Herodoto commemorari Il, 445: παρ Αἰγυπτίοισι δὲ Πὰν μὲν 
ἀρχαιότατος καὶ τῶν ὀχτὼ τῶν πρώτων λεγομένων ϑεῶν, Ἡραχλέης δὲ τῶν δευ- 
τέρων τῶν δυώδεχα λεγομένων εἶναι, Διόνυσος δὲ τῶν τρίτων, οἱ ἐκ τῶν δυώδεχα 
ϑεῶν ἐγένοντο. Quare nisi versio hieroglyphica alteram commendaret resti- 
tutionem, ϑεῶν ad πρώτων, δευτέρων, τρίτων supplendum esse; iam integrum 
decretum Canopium omnem dubitationem eximit, quin numeri ordinales ad 
ἱερῶν spectent. Verum id rectissime iam Letronnius observavit, in summa 
sententiae nihil discriminis esse, siquidem manifesto primi, secundi, tertii P 
ordinis delubra ea ipsa essent, in quibus primi, secundi, tertii ordinis dei ἢ 
colerentur. 139 τιμῶντας A. 


57 Lapis muri antiqui inter reliquias oppiduli siti prope Lydas 
urbem Lyciae (Ptolem. V, 28), quinque miliariorum Anglicorum inter- 
vallo a littore maris. Ex Th. Bentii ectypo ed. E. L. Hicks Journal 
of Hell. stud. IX (4888) p. 88 n. 1 (Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. - 
p. 442 n. 548. M.L. Strack Die Dynastie der Ptolemüer p.236 π. 59). - 


Βασιλεύοντος Πτολεμαίου το[ῦ] Πτολ[εμ]α[ου 1, ἔτους ὀγδόου 2, 


Litteratura volgaris, nisi quod O et Q reliquis litteris aliquanto mino- 1 
res sunt. 4 Ptolemaeum ΠῚ Euergetam (246—221 a. Chr.) intellegunt - β 
Hicks et Strack, Ptolemaeum II Philadelphum (285—246 a. Chr. B. Νίοϑθ 
Gesch. der gr. u. maked. Staaten II p. 102 not. 3 et J. P. Mahaffy The empire - 
of the Ptolemies p. 487. Utique argumentum tituli nihil habet, quo haec 
lis dirimatur; nam Lyciam et Cariam Euergetes et a patre hereditate accepit 
(n. 54, 7) et per totum regnum tenuit. At simplicitatem formulae βασιλεύον- .— 
τος [Πτολεμαίου τοῦ Πτολεμαίου Niesius nihil dubii relinquere indicat, quia si 
Euergetae esset titulus, potius βασιλεύοντος Πτολεμαίου τοῦ Πτολεμαίου xol 
Ἀρσινόης ϑεῶν Ἀδελφῶν (ut 55, 2. 3. 56, 4. 60, 4. 2. 61, 1.2. 65, 2) legeremus. 
At hoc discrimen non tanti momenti esse mihi videtur, quia et in Philadelphi 
titulis mater modo commemoratur (n. 32, 4. 23,2. 26, 1. 9), modo tacetur | 


58] Ptolemaeus II aut III. 111 


μηνὸς ᾿Αρτεμισίουϑ, ἔδοξε ΛισσατῶνἪ τίῶι] δ ἡ]μω[ι], χυρί!ας 
ἐχχλησίας γενομένης" ἐπειδὴ Mevexpái[gk 0----«--9ooc | 
Λισσάτης ἀνὴρ ἀγαϑὸς ὧν διατελεῖ εἰς τὸν δῇ[μ]ον τὸν Λισ- 
5 σατῶν, [στεφανῶσαι αὐτὸν ϑαλλοῦ στεφάνωι ἀνδίραγα]ϑίας 
ἕνεχεν xal | εὐνοίας ἧς [ἔχ]ω[ν διατελεῖ] εἰς τὸν δῆμον τὸν 
Λισσ]ατῶν, xal | εἶναι αὐτὸν εὐεργ]έτ[ην] τοῦ [δήμου. ἀνα- 
γράψαι δ]ὴΣ τὸ ψήφισμα | Λισοίάτας ἐϊν ------------------- 


π-πτὴν συντ.|[αἱ ------ -τ-πετα----- 


(n. 25, 4. 2. 28, 1. 2), et in nonnullis posteriorum regum titulis, Philopatoris 
85,4. 2, Epiphanis 92, 4 simpliciter ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου τοῦ Πτολεμαίου 
legitur. Quare aliquantum probabilitatis habere Niesii et Mahaffyi senten- 
tiam non nego, sed certa mihi non videtur. 2 Aut 2787 aut 240/39 
ἃ. Chr. n. Cf. not. 4. 8 Septimus anni Macedonici ab aequinoctio auc- 
tumnali incipientis mensis, respondens Atheniensium Munychioni, fastorum 
Iulianorum fere Aprili. 4 Cives oppidi Λίσση vel Λίσσαι ceteroqui plane 
ignoti, sed manifesto illo Lyciae loco siti, ubi hi lapides eruti sunt. H. 


58 Lapis inventus eodem loco ac n. 57. Ex Th. Bentii ectypo 
ed. E. L. Hicks Journal of Hell. stud. IX (1888) p. 89 n. 2 (Ch. Michel 
Recueil d'inser. Gr. p. 413 n. 549. M. L. Strack Die Dynastie der 
Ptolemáer p. 236 n. 52). 


[Βασιλεύο]ντο[ς [Πτολεμαίου το]ῦ Πτολεμαίου 1, ἔτους ἑνδεχάτου2, | 
[υηνὸ]ς [-------- , ἐχχλησία]ς χυρίας γενομένης, ἔδοξε | Λισσα- 
τῶν 8 τῶ[ι] δήμωι" ἐπίειδἢ] ᾿Αγέπολις Λάμπωνος "Póütoc | ἀνὴρ 
χαλὸς xal [ἀγ]αϑὸς γ[έγονίεν si]; τὸν δῆμον τὸν Λισσατῶν, | 
5 [χ]αὶ χοινῆι xal ἰδίαι ἑχάστωι χ[ρ]εί[ α]ς [πα]ρεχόμενος, ἔδοξε 
τῶι δήμωι τῶι Λισσατῶν, στεφα[ν]ῶσ[αι αὐτὸν] ϑαλλοῦ στε- 
φάνωι | ἀρετῆς ἕνεχεν xal εὐνοίας, [ἧς] ἔχ[ων] διζατελΊεῖ εἰς 
τὸν] δῆμον | [τ]ὸν Λισσατῶν. δίδωσι δὲ πο[λι]τείαν α[ὐ]τῶι χαὶ 
ἐγγόνοις | [χ]αὶ ἀτέλειαν ἁπάντων ὁπ[όσ᾽] ἂν 4 εἰ[σάγ][.}. ἀνα- 
10 γράψαι | [8]& τὸ ψήφισμα τοῦτο εἰς] τὸ [τῆς Δήμ]ητρος [πρὸ 
πυ]λῶν ὃ συνεγ[δόντ]α[ς 1 χ](ο) νῇ.8 μετὰ τοῦ εἰρ]ηχότος 9. 


Litterae volgares praeter z[*z; O et Q reliquis minores. 4 Cf. 
n. 571, 2 Aut 275/4 aut 237/6 a. Chr. n. Cf. n. 571. 3 Cf. n. 574. 
ἡ Supplevi. óz[ó7] ἂν Hicks, ὃ z[or] ἂν Michel. 5 Supplevi. τὸ [ἱερὸν 
Δήμ]ητρος Hicks, at spatium ab ipso in exemplo maiusculo indicatum non 
Sufficit et articulo aegre caretur. 6 Supplevi non sine haesitatione. Hicks 
haec sic restituere conatur: [ἄλλων cove(z)utwes]d[vr]e[N μετὰ τοῦ ei]nxócoc. 


112 IIL. Regnum Lagidarum. [58— 


Sed quid attinet in re quam totus populus decrevit, addere etiam alios 
praeter rogatorem eam probasse? 7 Supplevi. Iubentur igitur civitatis 
magistratus una cum eo qui ad populum tulit decretum incidendum locare. 
Moleste sane accidit, quod subiectum verbi ἀναγράψαι ---- συνεγδόντας nus- 
quam definite enuntiatur. Sed hoc quidem incommodum, utut postremos 
versus suppleveris, vitare nullo modo poteris. 8 Hoc supplementum 
meum incertissimum esse non est quod dicam. In Hicksii exemplo nihil nisi 
Q est. 9 Supplevit Hicks. Cf. not. 6. 


59 Stela marmoris albi; in superiore planicie media exstant 
reliquiae fibulae ferreae. Infra titulum aliis manibus incisa 125 
militum nomina, quae omittimus. In lateribus dextro et sinistro 
alius militum index, unum nomen in planicie superiore. Ed. 
F. Hiller von Gürtringen in ephemeride hebdomadari Σαντορίνη ἀρ. 
A47, 11. ᾿Ιουλίου 1896 (Mitth. des arch. Inst. in Athen XXI p. 258) 
et cum illis nominum indicibus Inscr. Gr. mar. Aeg. III p. 75 n. 327 
cum Addendis p. 230. (M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung I 
1900 p. 204 n. 13.) Cf. quae exposuit B. Haussoullier Revue de 
philologie XXV (1901) p. 28 sq. 


Βασιλεὺς Πτολεμαῖος | ᾿Απολλωνίωι2 γαίρειν᾽ ἐχομισάμεϑα 
μ χαίρ μισάμε 


Litterae volgares praeter ΑἸΤ, Hastae extremae lineolis transversis or- 


natae. 4 Ptolemaeum III Euergetam (247—221 a. Chr.) intellegunt Hiller 


et Strack cum propter litteraturam tum quia sic responsio inter fastos 


Macedonicos et Aegyptios (cf. not. 7) optime expediatur. At 1. P. Mahaffy | 


History of Egypt IV. The Ptolemaic dynasty p. 60 not. 4 Ptolemaeo [1 
Lagi f. (306—285 a. Chr.) epistulam vindicat, quia inter tot militum nomina 
Πτολεμαῖος non compareat nisi semel. At huic rei nequeo tantum tribuere, 


praesertim quia nescio an hi milites mercennarii sint undique ex Graecia 


conducti, ubi Ptolemaei nomen vel Euergetae tempore perfrequens fuisse 


non est quod statuamus. Praeterea M. Smylyum ex ipsa duplici diei de- | 
finitione (not. 7) in commentatione nondum edita probasse dicit, Ptolemaei I - 


regno haec scripta esse. Utique litterae A non in ornata monumentorum 


scriptura, sed in eiusmodi documento constanter usurpata mihi tertii | 


potius quam primi regis aetati convenire videtur. 2 In latere lapidis 
post haec verba: (ἴδε εἰσήνενχαν τὴν γενομένην | δαπάνην εἰς τὴν ἐπισχευὴν 


- - , - . ἱ 
τοῦ | γυμνασίου, τὰς tc b, ἀπὸ τοῦ τη L [ἕως τοῦ xQ' L tria nomina cum 


patronymicis Ἀπολλώνιος Kotpdvoo, | Δικαίαρχος Ἀπολλωνίδου, | Σωσίπατρος 


lumnas disposita sequuntur reliquorum militum nomina, paternae originis 


4 


Ἀμμωνίου per totam lapidis latitudinem scripta sunt, deinde per duas co- 


" 
"d 
* 


u 
, 


significatione partim plane omissa partim per compendium indicata. Qui | 
scripturae ordo indicio est, illos tres homines duces esse, reliquos gregarios 


ἢ 
| 


59] Ptolemaeus III Euergetes (9417---991 ἃ. Chr.). 113 


τὴν ἐπιστολήν, ἐν Ti xal τοῦ δοϑέντος | ὑπομνήματος παρὰ τῶν 
5 ἐν θῆραι τασϊσομένων στρατιωτῶν τὸ ἀντίγραφον ὑπετετάχεις, 
xal χαϑάπερ ἠξίουν | προστετάχαμεν Διογένει τῶι διοιχηϊτῆιϑ 
δοῦναι αὐτοῖς τὰ ἀνειλημμένα ὑπὸ | τοῦ οἰχονόμου εἰς τὸ βασι- 
10 λικὸν χωρία, | τὸ Τεισαγόρειον xal τὸ Καρχίνειον xal | τὰ 
χαλούμενα Καλλιστράτεια xai ἃ εἶχε | Τιμαχρίταῦ, ἀφ᾽ ὧν τὰς 


atque inter illos quidem qui primum locum teneat, Apollonium Coerani f., 
totius praesidii praefectum. Ad eundem hanc regis epistulam datam esse 
existimat Hiller, recte si quid video. Nam quod Haussoullier dicit, eius- 
modi praefectum humilioris condicionis hominem esse quam ut regem ad 
eum litteras dedisse credibile sit, probare nequeo, siquidem epistula mani- 
festo ad res et condicionem militum qui Therae collocati erant spectat, ut 
inter eorum praefectum et regem de ea actum esse rei naturae accommo- 
. datum sit. Utique Ἀπολλώνιος Σωσιβίου Θηραῖος ἡγεμὼν τῶν ἔξω τάξεων 
(n. 69, 2), de quo H. cogitat, hic in censum non venit, nam eius officium ad 
aliam plane regionem spectat, neque inde quod Theraeus origine erat recte 
colligas eum cum apud regem militaret quicquam necessitudinis habuisse 
cum patriae insulae rebus. 3 Cf. G. Lumbroso Recherches sur l'éc. pol. 
p.339 sq. U. Wilcken Gr. Ostraka I p. 493. P. Meyer, Das Heerwesen der 
Ptolemáer in Aegypten p. 34 not. 109. p. 54 not. 4194. Omni per totum reg- 
num pecuniarum publicarum administrationi unum hominem praefuisse hoc 
mnomine appellatum cum Cicero testatur pro Rabirio Postumo 410, 28: Nam 
ui ventum. est Alexandriam, 4udices, haec una ratto a rege proposita Postumo 
est servandae peeuniae, s$ curationem. ei quasi dispensationem regiam. susce- 
pisset. Id autem facere mom poterat, n4sé déoeceles — hoe emm nomine 
uwtitur qui ea regit — esset constitutus, tum: confirmant tituli, papyri, ostraca. 
Droysen Kl. Schr. Il p. 397 non unum hominem, sed collegium τῶν ταμιῶν 
xal διοιχητῶν summum regimen administrationis pecuniariae habuisse statuit. 
Sed ex testimoniis quibus utitur, Ciceronis quidem locus, quem supra ex- 
Scripsimus, manifesto contrarium probat, Polyb. XXVII, 43, 2 αἰτούμενος πολ- 
Motte ὑπὸ τῶν βασιλιχῶν διοιχητῶν commodissime ad eos qui deinceps illo officio 
functi sunt refertur, reliqui vero loci neque huius magistratus appellationem 
habent neque quicquam omnino quod iure ad eum referatur. Id unum 
ambigitur, utrum praeter hunc etiam inferiores quidam magistratus quorum 
Offieium ad partes regni spectaret eodem vocabulo significati sint, quae est 
Wilekenii sententia, an ubique διοικητής illum summum administrationis 
praefectum significet, ut existimat Meyerus, cuius opinio mihi quidem pro- 
babilior videtur. Sed hic quidem illum totius regni dioecetam intellegi 
omnes consentiunt. 4 Cf n.893.41029, Non quaestorem militarem, sed 
praefectum administrationis pecuniariae per insulam Theram, subiectum illum 
| quidem dioecetae regio (not. 3), hic dici ipsius negotii descriptio luculen- 
lissime demonstrat. 5 Fundi a priorum dominorum nominibus appella- 
tionem acceperunt secundum consuetudinem apud antiquos latissime paten- 
| tem; eandem igitur vim haec adiectiva habent ac proxima ἃ εἶχε Τιμαχρίτα, 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 8 


114 II. Regnum Lagidarum. [59— 


προσόδους ἀπέφαινεν γίνεσϑαι κατ᾽ ἐνιαυτὸν Πτολε[μαϊχὰς 
15 F' pua 6, ὅπως ἔχωσιν εἴς τε τὰς ϑυϊσίας καὶ τὸ ἄλειμμα δαπανᾶν. | 
ἔρρωσο. ἔτους wj, Αὐδναίου ιε΄, Ἐπειφὶ ιε΄ 7, 


ubi adiectivum vitatum esse videtur quia Τιμαχρίτειον unusquisque lector 
ad viri nomen Τιμάκριτος retulisset. Ceterum utrum publicata sint bona 
hominum Theraeorum, quae est Haussoullieri sententia, an alia ratione, 
veluti emptione venditione, a privatis ad regem pervenerint, non poterit 
diiudicari. 6 MAIKAZYPIA lapis, quod cum Hillerus Πτολείμαϊκὰ Σύρια 
legisset, a me monitus hic potius summam pecuniae desiderari, perspexit V 
non 9$ ψιλόν esse, quod per totum titulum Y scribitur, sed drachmae signum leni- 
ter discrepans ab Attico b. Cf. ἀργυρίου ἐπισήμου Πτολεμαϊχοῦ νομίσματος ap. 
Leemans papyri Lugdun. I p. 77 pap. O, 40. 44, quod affert G. Lumbroso Re- 
cherches p. 29, et Oxyr. pap. II p. 234 n. CCLXIV, 8 ἀργυρίου Σεβαστοῦ xi 
Πτολεμαΐϊχοῦ νομίσματος δραχμὰς εἴχοσι. p. 246 n. CCLXVII, 4. $ ἀργυρίου Σε- 
βαστοῦ καὶ Πτολεμαϊκοῦ νομίσματος δραχμὰς τετταράχοντα. p.255 n. CCLXXI, 5. 6 
πρ[ἄ]ξιν χαὶ κομιδὴν ἀργυρίου Σεβαστοῦ καὶ ΠΙτολε]μαϊχοῦ νομίσμα[τ]ος δραχμῶν 
[δι]ακοσίων. 7 Si recte ad Ptolemaeum Euergetam relatus est titulus (cf. 
not.4) haec conveniunt in diem 29 m. Augusti a. 229 a. Chr. n. Cf. M. L. Strack 
Mus. Rh. LIII p. 404 not. 4. 420. Archiv für Papyrusforschung I p. 205. At 
vide quae not. 4 de Mahaffyi et Smylyi sententia adnotavi. 


60 Lamina aurea inventa inter rudera Canopi, tam tenuis ut 
litterae punctis incisae etiam ex aversa parte legantur. A Mehemed- 
Ali Aegypti praeside dono data Sidneyo Smithio Anglo pervenit in - 
museum Britannicum. Edd. Jomard Revue encyclop. V (1820) 
p. 268 sqq. Letronne Recherches pour servir à l'histoire de l'Egypte | 
p.6. Recueil d'inser. Gr. et Lat. de l'Egypte I p. 4, tab. Va (L Franz. 
Elementa epigr. Gr. p. 318 n. 81. C. I. G. 4694. M. L. Strack Die. 
Dynastie der Ptolemáer p. 233 n. 40. Ch. Michel Recueil d'inscr. 
Gr. p. 859 n. 1234). 


Βασιλεὺς Πτολεμαῖος 1 Πτολεμαίου xat [᾿Αρσινόης, ϑεῶν ᾿Δδελ- 
φῶν 3, xai βασίλισσα | Βερενίκη, ἡ ἀδελφὴ ὃ xai γυνὴ αὐτοῦ, | 
τὸ τέμενος! Ὀσίρει. 


Litterae AAeOAJATITCCO. Scripturae genus dissimillimum lapidariae. Ὁ 
4 Ptolemaeus III Euergetes (247—224 a. Chr. n.). 2 Natus quidem erat | 
Euergetes ex priore Philadelphi matrimonio, quod cum Arsinoé Lysimachi | 
filia inierat. Sed cum alteram Arsinoén, sororem germanam, uxorem du- : 
xisset, ab ea illius liberi, Ptolemaeus Euergetes, Lysimachus, Berenice, | 
adoptati sunt. Cf. Schol. Theocr. XVII, 128: «ol τὴν οἰχείαν ἀδελφὴν Ἀρσινόην | 


ἔγημε" χαὶ εἰσεποιήσατο αὐτῇ τοὺς Ex τῆς προτέρας Ἀρσινόης γεννηϑέντας παῖδας, 


62] Ptolemaeus III Euergetes (247—224 a. Chr.). 115 


ἢ γὰρ ἀδελφὴ ἄτεκνος ἀπέϑανεν. Quare et hic et n. 54, 9. 55, 8. 56, 4. 61, 4. 2. 
65, 2. 3. Archiv f. Papyrusforschung I p. 205 η. 16,2 Euergetes Ptolemaei 
et Arsinoés Divorum Fratrum filius perhibetur, Letr. cf. M. L. Strack Die 
Dynastie der Ptolemüer p. 192 not. 9. 3 Berenice Euergetae uxor Magae 
filia fuit, mariti non soror germana, sed patruelis. Neque hoc Graece ἀδελφή 
nomen significat, neque de errore lapicidae, quo hoc pro ἀδελφιδῇ incisum 
sit, cogitare licet propter aliorum lapidum testimonium (cf. n. 56,8. 64,3. 65,5. 
Archiv für Papyrusforschung I 41900 p. 205 n. 15, 4). Quare recte Letr. sta- 
tuit reginae, etiamsi.re vera non soror germana regis fuisset, honoris causa 
nomen quod est ἀδελφή tribui consuevisse in domo Lagidarum. Sed errasse 
videntur, qui eundem morem etiam apud Seleucidas usurpatum esse sibi 
persuaserunt. Cf. n. 249!7, Ceterum haud improbabiliter Letr. huc rettulit 
Catulli LXVI, 22 fratris cari flebile déscidéwm, etsi apud Latinos quidem 
fratrem patruelem simplici fratris appellatione designari non est negandum. 
 Niebuhrii errorem, qui Berenicen sororem uterinam Euergetae fuisse sibi 
persuaserat, refutavit J. G. Droysen Gesch. des Hellenismus III, 1 p. 274 not. 4. 
4 Non solum aream, sed templum ipsum una cum illa et cum reliquis si 
qua erant aedificiis significari, ita ut ab illo quod est ἱερόν vix discrepet, 
neque de dedicato modo aut instaurato delubro dici, sed de eo quod Euer- 
getes primus novum exsítrui iussisset, iure ex loco ubi titulus inventus est 
collegit Letr. Etenim haec lamina aurea inter duos lateres fundamenti 
interposita inventa est, ut hodie etiam fundamentis aedificiorum sacrorum et 
publicorum eiusmodi litterae inseri solent. 


. 6] Philis supra portam septentrionalem templi Isidis. Ed. 
J. P. Mahaffy History of Egypt IV p. 149 not. 4 (M. L. Strack Archiv 
für Papyrusforschung I 1900 p. 205 n. 44). 


Βασιλεὺς Πτολεμαῖος βασιλέως Πτολ(ε)μαίου: xai Ἀρσινόης, | 
ϑεῶν ᾿Αδελφῶν 2, xal βασίλισσα Βερενίχη, ἡ βασιλέως [Πτολε- 
μαίου ἀδελφὴ xal γυνήϑ, καὶ τὰ τούτων τέχνα τὸν ναὸν | Ἴσει 


xai Αρποχράτηι“. 


Mahaffy titulum litteris minusculis exhibet sine versuum distinctione, 
quam ex Strackii exemplo retinere utile visum est, etsi quae eius auctoritas 
Sit non perspicio. 4 mcoÀpatoo Mahaffy, fortasse typothetae culpa. 
2 Cf. n. 601.2, 3 Cf. n. 603, 4 Hic scripturam in libris veterum 
usitatam exhibet lapis secundum Mahaffyi testimonium; de reliquis formis 
"Apzoypdcmne et ᾿Αρφοχράτης, non raris illis quidem in titulis, cf. n. 623 et 
Syll? 5595, 


9 


—— 


| 


62 Lapis inaedificatus Philis in muro occidentali exteriore fori 
quod dicitur. Ex apographo Borchardtii, quod transmiserat F. de 
8 


116 II. Regnum Lagidarum. [62— 


Bissing, ed. M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung 1 1900 
p. 205 n. 17. 


Βασιλεῖ Πτολεμαίωι 1 | xol βασιλίσσηι Βερενίχηι 2, | ϑεοῖς Εὐερ- 
5 γέταις, | καὶ Ἴσιδι xal Σαράπιδι | καὶ Αρποχράτηι8 | Ταυρῖνος 
Ἡραχλείδου. 


4 Ptolemaeus III Euergetes (247— 224 a. Chr.). 2 Cf. n. 642. 3 Cf. 
n. 644, Syll25595, Haec scriptura accuratissime exprimit formam nominis 
Aegyptiaci Harpechrat. Recurrit infra n. 475, 5. 


63 Basis marmoris albi ex insula Cypro in museum Britanni- 
cum delata. Ed. C. T. Newton Greek inscriptions in the Brit. 
museum II p. 152 n. CCCLXXXIII (S. Reinach Revue arch. Troi- 
siéme sér. VI (4885) p.351. Chroniques d'Orient p. 183. M. L.Strack 
Die Dynastie der Ptolemüer p. 234 n. 45). 


Σαράπιδι, | βασιλεῖ Πτολ[εμαίωι, | βασ]ιλίσσηι Be[pevixqtt,] | 
5 ϑεοῖς Ευὐερ[γ]έ[ταις,] [Φιλῖνος Φιλοτί[μου] | ᾿Αϑηναῖοίς]. 


Litterae volgares. 4| Ptolemaeus III Euergetes (247—224 a. Chr.) cum 
uxore. 


64 Lapidem, Memphi ut quidem videbatur oriundum, in Aegypto 
vidit F. von Bissing, cuius ex apographo ed. von Prott Mitth. des 
arch. Inst. in Athen XXIII (1898) p. 367 (American journal of ar- 
chaeology Ser. II T. III 1899 p. 244. M. L. Strack Archiv für. 
Papyrusforschung I 1900 p. 203 n. 40). 


| 
“Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου xoi | βασιλίσσης Βερενίχης, 956v | | 
Εὐεργετῶν, xal τῶν τέχνων 1 Σαράπιδι, | Ἴσιδι τὸν ναὸν xal τὸν. 

5 περίβολον {[|᾿Απολλώνιος Φιλίωνος ᾿Αμμωνιεὺς2 | xol ἡ γυνὴ 
αὐτοῦ Δημητρία. 


| Cum Ptolemaeus III Euergetes Berenicen Magae filiam sub ipsum 
regni initium in matrimonium duxerit (a. 247 aut 246 a. Chr. n. cf. Catull. 
LXVI, 441. 42 qua rex tempestate novo auctus Hymenaeo vastatum fimis 4verat. 
Assyrios all. a M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemàer p.193 not. 412), hic 
titulus qui liberos plurali numero commemorat (novimus vero quattuor, 
Ptolemaeum Philopatora, Magam, Arsinoén, Berenicen, de qua cf. 56, 46 sqq.) | 
fieri vix potest ut hic titulus anno 244 a. Chr. antiquior habeatur. 2. Cum . 


| 


| 


65] Ptolemaeus III Euergetes (247—294 a. Chr.). 117 


de origine tituli nihil certi exploratum sit, in medio relinquendum videtur, 
utrum demoticum civitatis Alexandrinae (n. 243) aut Ptolemaeensis (n. 482) 
sit, an referatur ad illud suburbium Diospoleos Magnae sive Thebarum, 
quod a celeberrimo Ammonis delubro ibi sito Ἀμμωνιεῖον vocabatur (cf. 
n. 85, 5 φυλαχίτης τόπου Ἀμμωνιείου cum adnotatione mea). 


Οὔ Tabula exigua marmoris albi, inventa in loco S?wf prope 
amleh in vicinia Alexandriae, exstat Alexandriae in museo. Ed. 
G. Botti Rivista egiziana VI p. 24. 22 (M. L. Strack Die Dynastie 
der Ptolem&er p. 233 n. 43. Inde ἃ v. 6 ϑεοῖς repetivit J. P. Mahaffy 
History of Egypt IV, The Ptolemaic dynasty p. 124 not. 1). 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου: | τοῦ Πτολεμαίου xai ᾿Αρσινόης, | 
5 ϑεῶν ᾿Αδελφῶν, xal βασιλίσσης | Βερενίχης τῆς γυναιχὸς || καὶ 
ἀδελφῆς 2 τοῦ βασιλέως, | ϑεῶν Εἰὐεργετῶν : xal ϑεοῖς | ᾿Αδελ- 
φοῖς ὃ Διὶ Ὀλυμπίωι καὶ Ad | Συνωμοσίωι! τοὺς βωμοὺς | xai 
10 τὰ τεμένη xal τὴν συν κύρουσανδ αὐτοῖς γῆν Κλέων | xoi 
Ἀντίπατρος οἱ ἱερεῖς [τοῦ Διός. 


4 Ptolemaeus ΠῚ Euergetes (247—294 a. Chr. n. 2 Cf. n. 603, 
3 Sine dubio recte Mahaffy errore lapicidae x«i 9eoic Ἀδελφοῖς pro 9eoic 
Ἀδελφοῖς χαὶ incisum coniecit. 4^ Nomen ceteroqui ignotum, sed facile ad 
intellegendum dummodo memineris συνομνύναι et συνωμοσία plerumque qui- 
dem in malam partem accipi, sed neque originem neque usum horum vocabu- 
lorum impedire, quominus de re honestissima quoque, de pacto vel foedere 
quolibet iureiurandi sanctitate confirmando, dicantur. Mahaffy. Iovem vero 
in deorum numero, per quos iuratur, saepe principem locum tenere constat. 
Cf. Syll.2 404, 80. 464, 4. 462, 3. 463, 47 sqq. Soph. Philoct. 4324 Ζῆνα 9 
6pxtov χαλῶ. Eurip. Hippol. 4025 νῦν δ᾽ ὅρχιόν cot Ζῆνα καὶ πέδον χϑονὸς 
ὄμνυμι et multos scriptorum posteriorum locos ubi Ζεὺς ὅρκιος commemo- 
ratur. ὅ Etsi titulorum et papyrorum editores haud raro συγχυροῦσαν 
et alia huiuscemodi scribunt, tamen quin unum cuTxópo, non συγχυρέω in 
usu fuerit ex constanti scriptura earum formarum quae non ambiguae sunt 
luculentissime apparet. Cf. n. 52, 4. 55, 20. 92, 5. τὰ συνχύροντα legitur 
Flinders Petrie papyri II p. 150 n. XLVII b, 6. Greek papyri in the British 
Museum Il p.479 n. CLIV, 7. Berliner gr. Urk. I p. 489 n. 483, 46. p. 234 
n. 236, 4. p. 251 n. 251, 44. p.340 n. 350, 6. 20. τἄλλα συνχύροντα Grenfell 
Àn Alexandrian erotic fragment and other papyri p. 45 n. XXI, 8. τῶν συν- 
χυρόντων Oxyrhynchos papyri I p. 162 n. XCIX, 6. 47. II p.485 n. CCXLI, 24. 
p. 198 n. CCXLVII, 29. Greek papyri in the British Museum II p. 47 
n. CCCCI, 44. 45. p.177 n. CCLXII, 4. p.485 n. CCLXXXIX, 43. Fayüm towns 


and their papyri p. 242 n. C, 4. 


118 Il. Regnum Lagidarum. [66— 


66 Delphis ad thesaurum Cnidiorum. Edd. Th. Homolle et 
Bourguet Bull. de corr. Hell. XX (1896) p. 584 (J. Baunack ap. Collitz 
Gr. Dialektinschr. II p. 889 n. 2751). Cf. quae adnotavit P. Perdrizet 
Bull. de corr. Hell. XXIII (1899) p. 354. 


O[so]. | [Δ]ελφοὶ ἔδωχαν Σωστρ[άτων Δεξιφάνεος] Κνιδίων; 


Litterae volgares Ionicae praeter ΞΣ, non dispositae στοιχηδόν. 4 €f. 
n. 67, 6. 41. 68, 2. Strabo XVII, 4, 6 p. 794 Cas. ἔστι δὲ καὶ αὐτὸ τὸ τῆς νησῖ- 
$oc (Phari) d«pov πέτρα περίχλυστος, ἔχουσα πύργον ϑαυμαστῶς χατεσχευχσμένον 
λευχοῦ λίϑου πολυόροφον, ὁμώνυμον τῇ νήσῳ. τοῦτον δ᾽ ἀνέϑηχε Σώστρατος Κνίδιος, 
φίλος τῶν βασιλέων, τῆς τῶν πλωϊζομένων σωτηρίας γάριν, ὥς φησιν ἢ ἐπιγραφή. 
Plin. N. hist. XXXVI, 88: magnaficatur et alóa, turris a, rege facta 4n. insula 
Pharo portum optinente Alexandriae, quam. constitisse DCCC talentis tradunt, 
magno animo, ne quid omittamus, Ptolemaei regis, quo 4n ea, permiserit Sostrati 
Cnidit  archátecté structura, 4psa., momen 4nscribi. Steph. Byz. s. v. Φάρος" 
ἔστι xal νῆσος ἣ πρὸς τῇ Ἀλεξανδρείᾳ, ἐφ᾽ ἧς ὁ Σωστράτου τοῦ Δεξιφάνους πύργος 
ὁμωνύμως λεγόμενος. Suidas Φάρος" ἀρσενιχῶς λεγόμενος τὸν ἐν Ἀλεξανδρείᾳ 
Φάρον σημαίνει, ὃν ἀνέστησεν ἐπὶ Πτολεμαίου βασιλέως Αἰγύπτου Σώστρατος 
Δεξιφάνους Κνίδιος ἐν Φάρῳ τῇ νήσῳ Πρωτέως ὅτε xai Πύρρος ὁ ἀπὸ (ὑπὸ libri) 
Ἀγιλλέως τὴν δυναστείαν τῆς Ἠπείρου παρείληφε. Lucianus Quomodo hist. 
conscr. sit 62 ὁρᾷς τὸν Κνίδιον ἐκεῖνον ἀρχιτέχτονα, οἷον ἐποίησεν; οἰχοδομῆσας 
γὰρ τὸν ἐπὶ τῇ Φάρῳ πύργον, μέγιστον καὶ χάλλιστον ἔργων ἁπάντων, ὡς πυρ- 
σεύοιτο ἀπ᾽ αὐτοῦ τοῖς ναυτιλλομένοις ἐπὶ πολὺ τῆς ϑαλάττης καὶ μὴ καταφέ- 
ροιντο εἰς τὴν Παραιτονίαν --- οἰχοδομιῆσας οὖν τὸ ἔργον ἔνδοϑεν μὲν χατὰ τῶν 
λίϑων τὸ αὑτοῦ ὄνομα ἔγραψεν, ἐπιχρίσας δὲ τιτάνῳ καὶ ἐπιχαλύψας ἐπέγραψε 
τοὔνομα τοῦ τότε βασιλεύοντος, εἰδώς, ὅπερ χαὶ ἐγένετο, πάνυ ὀλίγου χρόνου 
συνεχπεσούμενα μὲν τῷ χρίσματι τὰ γράμματα, ἐχφανησόμενον δὲ “Σώστρατος 
Δεξιφάνους Κνίδιος ϑεοῖς Σωτῆρσιν ὑπὲρ τῶν πλωϊζομένων. Hippias 2 τοιοῦτον 
ἀκούομεν τὸν Ἀρχιμήδην γενέσϑαι xol τὸν Κνίδιον Σώστρατον, τὸν μὲν Πτολε- 
μαῖον χειρωσάμενον χαὶ τὴν Μέμφιν ἀποστροφῇ καὶ διαιρέσει τοῦ ποταμοῦ, τὸν 
δὲ τὰς τῶν πολεμίων τριήρεις καταφλέξαντα τῇ τέχνῃ. Amores 44 στοὰς δὲ 
Σωστράτου xol τἄλλα --- ἐχπεριελϑόντες (Cnidi).  Posidippi epigramma in pa- 
pyro Aegyptiaco repertum Mus. Rhen. XXXV p. 90: Ἑλλήνων σωτῆρα, Φάρου 
σχοπόν, ὦ ἄνα Πρωτεῦ, | Σώστρατος ἔστησεν Δεξιφάνους Κνίδιος" | οὐ γὰρ ἐν 
Αἰγύπτῳ σχοπαί, οὐ ῥίον, οἷ᾽ ἐπὶ νήσων, | ἀλλὰ χαμαὶ χηλὴ ναύλοχος ἐχτέτα- 


MM, 7 oerte 


tot. τοῦ χάριν eb8eidv τε xal ὄρϑιον αἰϑέρα τέμνων | πύργος ὅδ᾽ ἀπλάτων qal- — 


vet ἀπὸ σταδίων | ἤματι" παννύχιος δὲ ϑέων σὺν χύματι ναύτης | ὄψεται ἐκ 


χορυφῆς πῦρ μέγα χαιόμενον. [καί xev ἐπ᾽ αὐτὸ δράμοι Ταύρου χέρας, οὐδ᾽ ἂν 


ἁμάρτοι | Σωτῆρος, Πρωτεῦ, Ζηνὸς ὁ τῇδε πλέων. Sed ut de Sostrato eiusque 


opere satis accurata exstat memoria, sic de aetate nihil usquam certi . 


et fide digni traditur. Nam neque quae Lucianus refert de Nilo averso 


(quae memoriam sane perquam confusam rerum anni 3214 a. Chr. n. habere - 


videntur, cf. Droysen Gesch. des Hellenismus II, 4 p. 428), neque quae Suidas 


habet de turri eodem tempore exstructa quo Pyrrhus in Epiro rerum potitus - 


67] Sostratus Dexiphanis f. Cnidius. 119 


αὐτῶν χα[ὶ ἐχγόνο]ις [[π]ροξενίαν, ϑεαροδοχία[ν, προμαντείαν,] 
προδιχίαν, προεδ[ρίαν, ἀσ]υλίαν, | ἀ[τ]έλειαν πάντων, xal τ[ἄλλα 
5 ὅσα xal τοῖς] ἄλλοις προξένο[ις χα]ὶ εὐεργέταις 1 || ἄΐρ]χοντος 
Ὀρνιχίδα 2, βου[λευόντων Χαριξέ]νου, ᾿Ιππάρχου, Κα[λ]λιχράτεος. 


sit (295 a. Chr. n., cf. Droysen II 2 p. 260) ullius momenti sunt. Quare recte 
mihi videtur Th. Homolle ad titulum 67 pronuntiare, incertum esse quonam 
potissimum ex tribus primis Ptolemaeis (306—224 a. Chr. n.) regnante illud 
egregium opus effectum sit. Nam quod nonnulli homines docti (veluti 
J. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 185. B. Niese Gesch. der gr. 
u. maked. Staaten II p. 196. 197 cum not. 1). Philadelphi potissimum regno 
id vindicarunt, quia ϑεοὶ Σωτῆρες (Lucian. l. L) manifesto Ptolemaeus I et 
Berenice essent, id iure reiecit M. L. Strack Góttinger gel. Anzeigen 4900 n. 8 
p. 647, monens Dioscuros (ut in titulo Theraeo I. Gr. ins. mar. Aeg. III p. 404 
n. 492, 4 Διοσχούροις Σωτῆρσι ϑεοῖσιν) aut Cabiros potius intellegendos esse, 
recte sine dubio, nisi quod omnes omnino deos qui homines fluctibus ma- 
rinis iactatos servare credebantur, poéta significare voluisse mihi videtur, 
inter quos principem sine controversia locum tenet Zeb: Σωτήρ, propterea 
in Posidippi epigrammate v. 10 commemoratus. Neque recte Niesius ad 
Eusebii II p. 448 sq. Schoene testimonium provocat, ubi insula Pharus qui- 
dem ad annum Philadelphi primum commemoratur, sed in tenore narra- 
tionis de septuaginta interpretibus, neque vero quicquam de Sostrati turri 
legitur. Quod quoniam de illius structurae tempore incertissimum est 
iudicium, de titulis honorariis Sostrati etiam obscurior est res, quia nihil 
impedit quominus et ab illa aedificatione et inter se aliquot decenniorum 
intervallo distineantur. Atque antiquissimus quidem híc esse videtur 
(cf. not. 2); de reliquis duobus v. 675. 681. Is Sostratus, quem ἃ Ptole- 
maeo ad Antigonum missum refert Sextus Empir. adv. grammaticos 276 
utrum idem sit an alius vix diiudicari poterit. Cf. Niese Gesch. der gr. ἃ. 
mak. Staaten II p. 134 not. 2. 2 Certe eo archonte cognomini, qui est 
Syll? 4143, 6 (βουλεύων ibid. 440, 52. 142, 13) Philippi Amyntae f. aetate, hic 
aliquot decenniis recentior est. Sed hunc eundem redire Gr. Dialektinschriften II 
n.2834,10. 2842, 7 buleutarum nomina indicio sunt. Ex his vero tribus titulis 
unus (2834) accurate στοιχηδόν exaratus est, qua ex re Baunackius quidem 
collegit, eum quarto etiamtum saeculo a. Chr. n. incisum esse. Cui non sine 
causa obloquitur Perdrizet, praecipue quia hi ipsi tres tituli, etsi manifesto 
eiusdem anni sint, tamen admodum dissimili ratione dispositi et insculpti sint. 
Sed utique priori parti saeculi a. Chr. n. tertii Ornichidae magistratus vindican- 
dus est. 3 Supplerunt editores ex Gr. Dialektinschr. II n. 2834, 44. 2842, 8. 


67 Lapis fractus supra et infra, inventus Deli. Ed. A. Hauvette- 
Besnault Bull de corr. Hell VII 1883 p. 5 n. 1. Plenius initii 
(v. 1—5) apographum exhibuit Th. Homolle ibid. XV 1894 p. 120 
(Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 288 n. 374). 


120 I. Regnum Laegidarum. [o7— 


------ euo -----oÀt------- | ------ τάτου ---- νωτί---ἰτ]ά 
τε ἄλλα [μετ᾿ εὐἸνοία[ς: πάντα διεπράξατο] | τοῖς νησιώταις, 
5 ὅσα πρὸς (E)evéa[v ^ xal ----] || καὶ Βάχχωναδ --onoti$, τήν 


τε εὔνοιαν [ἣν δια] τελεῖ ἔχων Σώστρατος πρὸς τοὺς νησιώτας, | 
xai ὅτι χρείας παρέχεται τοῖς ἀφιχνο(υ)μένοις 5  [π]ρὸς τὸν 
βασιλέα μετὰ πάσης προϑυμίας xai | [λέγων] καὶ πράσσων ὅτι 
10 dv δύνηται ἀγαϑὸν ὑϊ[πὲρ τῶν νησιω]τῶν, δεδόχϑαι τοῖς συνέ- 
ὃροις, | [ἐπαινέσαι Σώ]στρατον Δεξιφάνους Κνίδιον | [ἀρετῆς 
ἕνεχα xal εὐν]οίας ἧς ἔχων διατελεῖ [πρὸς τοὺς νησιώτας xal 
β]ασιλέα Πτολεμαῖον | [τὸν Πτολεμαίου 9 xai στεφα]νῶσαι αὐτὸν 


15 χρυσῶι στεφάνωι ἀπὸ δραχμῶν ᾿Αλ]εξανδρείων | [----------- 
ἀναχηρῦξαιν δὲ τὸν στέφανον | ---------- 

Litterae volgares Ionicae praeter 2X , non dispositae στοιγηδόν, 4 Sup- 

plevi. . ATEAAAA ..... NOIA lapis ex Homollii testimonio. 2 Supplevi. 


3 De communi insulanorum cf. n. 252. Ceterum hoc enuntiatum ex particula 
ὅτι vel alio simili vocabulo suspensum fuisse statuo, ut se excipiant ὅτι — 
διεπράξατο, τὴν τε εὔνοιαν, — xal ὅτι χρείαν παρέχεται ab eodem verbo sen- 
tiendi pendentia. Sic enuntiata secundaria et accusativos obiecti ad idem 
verbum regens relata particulis copulativis inter se coniungi neutiquam rarum 


est in titulis. 4 Supplevi. l'POZENEA sine lacunae indicio Homolle. 
Inter hunc et Bacchona tertium nescio quem hominem commemoratum fuisse 
spatii rationes demonstrant. 8 Cf. n. 431, SylL?2023, Hoc nomine in- 


dicari videtur, titulum priore parte regni Ptolemaei Philadelphi incisum esse. 
6 OIOPl'OIOI lapis ex Homollii testimonio. Quibus litteris quid faciam 
nescio; nam etsi optativus praesentis verbi cum ποιεῖν compositi in structu- 
ram enuntiati haud male quadraret, tamen eiusmodi verbum quod et senten- 
tiae et litterarum vestigiis quae exstant respondeat ego quidem novi nullum. 
[^Jo[y]ozotot haud male quidem conveniet cum ductibus litterarum traditis, 
at id fabulandi magis notionem habet quam eam quae hic desideratur serio 
cum aliquo de aliqua re agendi vel consultandi. 7 Dexiphanis f. Cnidius. 
Cf. v. 44. n. 661. 8 AOIKNOMENO!Z lapis. Toleravit Hauvette, sed 
mihi emendandum videbatur; neque enim ullam video rationem qua ista 
flexio defendatur. 9 Supplevi. 


68 Basis rotunda marmoris albi, Deli ante templum Apollinis 
ab ea parte quae spectat inter septentriones et occidentem solem. 
Ed. Th. Homolle Bull. de corr. Hell. ΠῚ (1879) p. 368 n. 9. 


Litterae volgares praeter zZ. 


ὯΝ 


69] Sostratus Dexiphanis f. Cnidius. | 121 


Ὁ δῆμος ὁ Καυ[νίων 1 | Σώστρατον Δεξιφά[νο]ος [Kv(91ov?] | 
ἀρετῆς ἕνεχεν xal [εὐνοίας] | τῆς εἰς τὸν δῆμον. 


4 Caunus primum in Ptolemaei I potestatem pervenit anno 809,8 a. Chr. 
Cf. Diodor. XX, 27, 2: εἶτα τῇ Kaówp προσπλεύσας (Ptolemaeus Lagi f.) τὴν 
μὲν πόλιν παρέλαβε, τὰς δ᾽ ἀχροπόλεις φρουρουμένους τῇ βίᾳ κατισχύσας τὸ μὲν 
Ἡράχλειον ἐξεῖλε, τὸ δὲ Περσιχὸν παραδόντων τῶν στρατιωτῶν ὑποχείριον ἐποιῆ- 
σατο. Sed anno 285 a. Chr. oppidum in Demetrii Poliorcetae dicione fuisse 
ex Plutarcho Demetr. 49 discimus. Paullo post iterum a Ptolemaei militibus 
captum est, duce Philocle ut Polyaenus III, 46 refert; quem Philoclem Apollo- 
dori f. regem Sidoniorum fuisse summa cum probabilitate coniecit Th. Homolle 
Bull. de corr. Hell. IV p. 334. Cf. Syll.?2 176, 48. 27. 202,2. 9. 209,2.45.20. 22. 
588,9. Per belli Chremonidei tempora Caunum etiamtum Ptolemaeis pa- 
ruisse narratio de Sotade poéta illic a Patroclo classis praefecto necato 
(cf. n. 441) demonstrat. Inferiore aetate in Rhodiorum dicionem venit. 
Etenim apud Polybium XXXI, 7, 6 Astymedes Rhodiorum legatus Romae in 
senatu haec dicit: ἀλλὰ Καῦνον δήπου διαχοσίων ταλάντων ἐξηγοράσαμεν παρὰ 
τῶν Πτολεμαίου στρατηγῶν. Quam rem Droysenus quidem Gesch. des Helle- 
nismus III, 4 p. 275. 277 proximo post bellum Chremonideum tempore acci- 
disse putat, sed nullum eius sententiae argumentum affert. Quod enim 
dicit tum Ptolemaeum Philadelphum, ut Rhodiorum animos sibi conciliaret, 
Caunum eis vendidisse videri, id si quid video adversa fronte pugnat cum 
Polybii verbis παρὰ τῶν Πτολεμαίου στρατηγῶν, quae non a rege concessum 
oppidum Rhodiis indicant, sed ducum avaritia et infidelitate venumdatum. 
Quo vero tempore id acciderit, ignoramus, nisi ex Livii loco XXXIII, 20, 14.42, 
ubi Caunii anno 197 a. Chr. n. etiamtum inter e?e?ates socias Ptolemaei, 
quibus bellum ab Antiocho 4mminebat recensentur, conicias post saeculi 
a. Chr. alterius initia demum eos a Ptolemaei societate avolsos esse. Vides 


et Ptolemaeo Sotere et Philadelpho et Euergete regnante fieri potuisse, ut 
| 


populus Cauniorum hominis apud regem eximia gratia florentis statuam 
Deli erigendam curaret. 2 Cf. n. 661. 


69 Lapis calcarius flavus inventus Copti (Kwf!) die 6. m. 
Februarii 1883, translatus in museum oppidi Caro. Ed. E. Miller 
Revue archéol. Troisiéme série II (1883) p. 179 n. 3. Minusculis 
J. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 135 not. 2. 


Θεοῖς μεγάλοις Σαμοϑρᾶξι 1 | ᾿Απολλώνιος Σωσιβίου | Θηραῖος 3, 


| 

| Litterae volgares praeter OzTIZ. 4 Cf. Diodor. IV, 43, 4. 2: ἐπιγενο- 
μένου δὲ μεγάλου χειμῶνος xol τῶν ἀριστέων ἀπογινωσχόντων τὴν σωτηρίαν, 
φασὶν ᾿θρφέα, τῆς τελετῆς μόνον τῶν συμπλεόντων μετεσχηχότα, ποιήσασϑαι τοῖς 
Σαμοϑρᾷξι τὰς ὑπὲρ τῆς σωτηρίας εὐχάς. εὐθὺς δὲ τοῦ πνεύματος ἐνδόντος καὶ 
δυοῖν ἀστέροιν ἐπὶ τὰς τῶν Διοσχόρων χεφαλὰς ἐπιπεσόντων ἅπαντας μὲν 


| 
| 


129 IL Regnum Lagidarum. [69— 


5 $yeuov? τῶν | ἔξω τάξεων“, σωϑεὶς [ἐγ μεγάλων χινδύνων 
ἐχ᾿πλεύσαςὅ ἐχ τῆς ᾿Ερυϑρᾶς | ϑαλάσσης", | εὐχήν. 


ἐχπλαγῆναι τὸ παράδοξον, ὑπολαβεῖν δὲ ϑεῶν προνοίᾳ τῶν κινδύνων ἑαυτοὺς 
ἀπηλλάχϑαι. διὸ καὶ τοῖς ἐπιγινομένοις παραδοσίμου γεγενημένης τῆς περιπετείας, 
ἀεὶ τοὺς χειμαζομένους τῶν πλεόντων εὐχὰς μὲν τίϑεσϑαι τοῖς Σαμοϑρᾷξι, 
τὰς δὲ τῶν ἀστέρων παρουσίας ἀναπέμπειν εἰς τὴν τῶν Διοσχόρων ἐπιφάνειαν. 
Miller. 2 Therae Ptolemaei III Euergetae aetate praesidium firmum 
Aegyptiacum consedisse scimus ex titulo 59, quo minus mirum, ut alios 
permultos Graecos, sic Theraeum quoque hominem inter praefectos regios 
fuisse. Cf. P. Meyer Das Heerwesen der Ptolemáer und Rómer in Aegypten 
p.44 not. 36. Sane hunc titulum Euergetae potissimum aetatis esse non 
constat, nam etiam inferiore aetate Theram in fide Ptolemaeorum fuisse 
probant n. 402. 440. Quod vero Millerus dicit, Apollonium non alium 
fuisse videri ac nauarchum huius nominis, qui in Periplo maris Erythraei 
commemoraretur, id quid sibi velit non perspicio, quoniam in illo 
Periplo id nomen omnino non legitur. 3 Vocabulum non íam de- 
finitae notionis esse quam reliqua quibus officia militaria indicantur (στρα- 
τηγός, ἱππάρχης), sed plerumque ducem stratego subiunctum indicare pro- 
bavit P. Meyer Das Heerwesen der Ptolemáer und Rómer in Aegypten 
p.26sq. Atque eum quidem quem hic haberemus ducem sub imperio τοῦ 
στρατηγοῦ τοῦ ἐπὶ τὴν ϑήραν τῶν ἐλεφάντων (Meyer p. 17), cui tota regio ad 
Rubrum Mare sita pareret, fuisse. 4 Praesidiorum extra ipsam Aegyp- 
tum collocatorum: Οἵ, Polyb. V, 63, 8: τοὺς μισθοφόρους τοὺς ἐν ταῖς ἔξω 
πόλεσιν bm αὐτῶν μισϑοδοτουμένους. P. Meyer l. 1. 5 Cf. Strabo XVI, 4, 7 
p. 770 ci8 ὁ τῆς Σωτείρας λιμήν, ὃν ἐκ κινδύνων μεγάλων τινὲς σωϑέντες τῶν 
ἡγεμόνων ἀπὸ τοῦ συμβεβηχότος οὕτως ἐχάλεσαν, all. ἃ Mahaffyo. Situs fuit 
is portus ex Strabonis descriptione ad litus occidentale sinus Arabici inter 


Ophiode insulam et Ptolemaida τὴν πρὸς τῇ ϑήρᾳ τῶν ἐλεφάντων. Apollonium ὦ 


unum ex eis ducibus esse quorum Strabo mentionem facit non certum qui- 
dem,- sed probabile est. 6 Nomen etsi multo latiore vi apud veteres 


plerumque usurpari in volgus notum est, tamen hic manifesto unum sinum | 


Arabicum indicare luce clarius est. Quid enim de illa oceani parte quae | 
usque ad occidentalem Indiae oram pertinet sibi vellent ἐκχ πλεύσας ἐκ τῆς 


᾿Ερυϑρᾶς ϑαλάσσης, quae de sinu per angustum modo ostium cum oceano 


cohaerente rectissime dicuntur? Cf. etiam n. 4864, 49948, 


40 In templo quod est prope JRedes?eh in deserto Thebaidis. 
Ed. R. Lepsius Denkmáüler aus Aegypten und Aethiopien XII p. 84 
n. 170 (O. Puchstein Epigrammata Graeca in Aegypto reperta p. 53. 
W. Schwarz Jahrbücher für Philologie CLIII 41896 p. 156 n. 6. 
M. L. Strack Die Dynastie der Ptolem&er p. 236 ad n. 50). 


Litterae €oTico. 


11] Sacra Panis Eubodi in deserto. 193 


Πανὶ Εὐόδωι [Σωτῆρι 1 [Δρτεμίδωρος 2] [᾿Απολλωνίου Περγάοςϑ | 
σωϑεὶς ἐχ Τρωγοδυτῶν ὅ, 


4 Cf. n. 888, 2 Supplevit Strack ex eiusdem hominis dedicationibus 
duabus Theraeis, ex quibus altera ab ipso demum publici iuris facta sic se 
habet: Βωμὸν ἔτευξε Διυσχούροις Σωτῆρσι ϑεοῖσιν Περγαῖος Ἀρτεμίδωρος ἐπευ- 
χομένοισι βοηϑοῖς, altera versibus praemittit pedestri oratione formulam de- 
dicatoriam Ὑπὲρ β[ασ]ιλέως Πτολεμαίου ϑεοῖς A[o]ce[v.]to[o]oos Ἀπολλωνίο([υ] 
Περγαῖος, cum metrica inscriptio regnante Ptolemaeo ΠῚ Euergeta (247—224 
a. Chr.) illud opus consecratum testetur. Postea etiam alia eiusdem homi- 
nis monumenta epigraphica Theraea accesserunt. Cf. Inscr. ins. mar. Aeg. III 
n. 424. 422. 863. 3 Perge notum Pamphyliae oppidum, Dianae potissi- 
mum sacris insigne. Cf. Forbiger Handb. der alten Geographie II p. 269. 
Ceterum non recte Περγᾶος editores, siquidem manifesto correpta est vo- 
calis. De iota et huius diphthongi et similium et et ot subtracto excipiente 
vocali, qua re nihil est frequentius in titulis omnium temporum et omnium 


regionum, v. Syll? III p. 224 sqq. 4 1, e. postquam iter periculosum 
feliciter perfecit. Id perfrequenter legitur in titulis quos viatores illius 
templi parietibus insculpserunt. 5 Praepositionem ix vel ἀπὸ in eius- 


modi inscriptionibus nihil indicare nisi locum, ita ut vehementer erraverint, 
qui hic periculum a Trogodytarum gente potissimum viatoribus imminens 
significari statuerent, verissime monuit Schwarz. De molestiis et periculis 
per vastas regiones desertas iter faciendi potius cogitandum videtur. Scrip- 
tura Τρωγοδύται in his titulis constans est; nam ipsa quidem habetur apud 
Lepsium n. 457, 4. 158, 1, leves coruptelae, quae tamen item littera λάμβδα 
carent, Lepsius n. 4122 (nobis 71). 4133. Eandem constanter, si recentissimos 
nonnullos et minimae fidei codices excipias, conservat memoria scriptorum 
Latinorum. Graecorum exemplaria typis expressa sane plerumque adhuc 
Τρωγλοδύται tenent, sed neutiquam desunt gravissima alterius formae testi- 
monia, veluti Herodot. IV, 483: τρωγλοδύται] τρωγοδύται À1 Bi, Strabo Epit. 
XVI, 55 ὅτι Τρωγοδύται ἄνευ τοῦ λ λέγει ὁ Στράβων, etsi ipsius geographiae libri 
Τρωγλοδύται habent. Quare quin titulorum scriptura una vera sit non est 
dubitandum, neque magis quin n. 54, 40 Τρωγλοδυτιχῶν non Aápicidae sed 
Cosmae Indicopleustae debeatur. Schwarz. 


||. 41 In templo prope Jedesieh in Thebaide. Ed. R. Lepsius 

Denkmàáler aus Aegypten und Aethiopien XII p. 81 n. 122 (0. Puch- 
Stein epigrammata Graeca in Aegypto reperta p. 52. "W. Schwarz 
Jahrbücher für Philologie CLIII 41896 p. 156 n. 8). 


Litterae A (sed v. 2 semel A) OZXE. Infra v. 4, satis magno inter- 
vallo separata, vestigia scripturae quae non videntur ad hunc titulum per- 


| tinere. 


194 II. Regnum Lagidarum. [141— 


᾿Α[κέ]στιμος 1 Κρὴς | Κουρτωλιάος2 Πανὶ Εὐόδωιϑ | oo9cic* 2x 
Τρω(γο)δυτῶνϑ. 


4 Supplevi. ETIMoZ Lepsius. Ἀ[ρχ]έτιμος Puchstein, Schwarz. At cum 
plane eadem inconstantia in litterae σῖγμα formae etiam v. 4 COOEIZ oc- 
currat, neque omnino a saeculo tertio, quo utique non antiquior est titu- 
lus, illa recentior figura abhorreat (cf. n. 30, 4 APCINOHI. 3 CATYPOZ), non 
est cur litteram aut in lapide mutilatam aut a Lepsio male exscriptam 
statuamus. 2 KOYPTOAIIAOX. Emendavit Puchstein provocans ad 
titulum Creticum C. I. G. 2554, 452: χαὶ χατὰ ποταμὸν ἐς Κορδωΐλαν; quem 
locum etsi oppidum fuisse ex illa finium descriptione vix quisquam colle- 
gerit, tamen quin idem sit cuius hic ethnicum tenemus non videtur dubi- 
tandum. De terminatione -2oc pro -otoc; cf. n. 708, 3 Cf. n. 701. 
4 Cf. n. 704. 5 TPOGPAYTON lapis ex Lepsii testimonio. De vera vocis 
scriptura cf. n. 705. Ceterum n. 74—74, quia omnes quidem Ptolemaeorum 
aetatis sunt, singulorum vero tempora accuratius definiri nequeunt, propter 
loci e£ argumenti conexionem titulo 70 adiunxi. 


49 In templo quod est prope AZedes?eh in deserto Thebaidis. 
Edd. ex Wilkinsoni schedis Letronne Recueil des inscr. Gr. et Lat. 
de l'Egypte II p. 245 n. CLXXX (J. Franz (1. G. III Addenda p. 1217 
n. 4838 432). Accuratissime R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und 
Aethiopien XII p. 81 n. 167 (W. Schwarz Jahrbücher für Philologie 
CLIII 1896 p. 166 n. 42). 


5 Πανὶ | Εὐόδωι!: xoi | ᾿Επηχόωι2 | Καλλίμαχος ὑπὲρ | αὑτοῦ 


xal τῆς γυ ναιχός. 


Litterae €rICQ. 4 Cf. n. 701. 2 Etiam in tribus aliis illius | 
templi titulis hoc alterum cognomen accedit, Lepsius n. 464 (Schwarz n. 40): 


Πανὶ Eóóbot xoi ᾿Επηχόωι Λυκχίσχος ὑπὲρ αὑτοῦ. Lepsius n. 166 (Schwarz 


n. 4): Πανὶ Eóóbot καὶ ᾿Επηχόωι Σωφωνιναὸς (nomen corruptum, quod 
Schwarzius frustra defendere conatur) ὑπὲρ αὑτοῦ. Letronne Recueil ll p. 245 
n. CLXXXIV (C. 1. G. 4836. Schwarz n. 43): Πανὶ Εὐ[όδωι καὶ] '"Enz[nxóo] 
Ἄραϊτος ὑπὲρ τῆς 1]υ[ναι]χ[6ς]. Quid sibi velit inter homines doctos non con- - 
venit; nam Letronnius quidem votum pro bona valetudine cuiuspiam sus- - 


ceptum et solutum significari dicet. At cum ipsa ἐπίχλησις nihil nisi exau- 


diendi notionem contineat, plane non perspicio, cur non de quolibet alio 
voto intellegere liceat. Et si id licet, illo loco certe multo commodius de 


itineris felicitate interpretabimur. Id sane recte perspexit Schwarz. Sed 
nescio num iure ex hoc nomine colligat, viatores ex deserto ad Nilum re- 
deuntes, non illuc proficiscentes haec consecrasse. Etenim ἐπήχοον deum 


74] Sacra Panis Euhodi in deserto. 125 


vocare poterant homines et quia ipsos exaudiverat et quia se exauditum 
iri certissime confidebant. 


479 In templo quod est prope edesíeh in Thebaide. Ed. 
Letronne Revue de philologie I (1845) p. 304 (I. Franz C. I. G. 
4838 c). Accurate delineatam imaginem proposuit R. Lepsius Denk- 
máüler aus Aegypten und Aethiopien XII p. 81 n. 144 (W. Sehwarz 
Jahrbücher für Philologie CLIII 1896 p. 164 n. 28). 


Εὐλογεῖ τὸν 950v! | Πτολεμαῖος | Διονυσίου | ᾿Ιουδαῖος. 


— Litterae AAeec. 4 Haec formula in duobus aliis titulis Aegyptiacis 
recurrit, Letronne Rec. II p. 455 n. DVIII (C. I. G. 4705 5), 2: e[b]Aoy[à] . τὸν 
εὔο[δο]ν ϑεόν. Ibid. n. DIX (C. I. G. 4705 e), 2: εὐλογῶ [τ]ὴν Eicww, unde appa- 
ret, eam neutiquam Iudaeorum propriam fuisse. De appellativi 9eóc usu 
quae sagaciter excogitavit Letronnius, Iudaeos ne sibi fraudi esset quod Panis 
templo sui dei nomen insculpere ausi essent, hac voce usos, quam qui lege- 
rent de Pane necessario intellecturi essent, ipsi vero ad suae gentis deum 
referrent, ea iure Schwarzius reiecit, eo potissimum argumento usus, quod 
ex toto hoc genere titulorum pars modo in pariete templi, alii in rupe vicina 
insculpti essent, ubi superstitionis peregrinae vestigia neminem offendere 
possent. Gravius mihi illud videtur, quod omnino proprio dei nomine ab- 
stinere solebant Iudaei. Cf. n. 965. 


44 In templo quod est prope Hedeséeh in Thebaide. Ed. 
Letronne Revue de philologie I (1845) p. 304 (1. Franz C. I. G. 
4838 c). Accurate delineatam imaginem exhibet R. Lepsius Denk- 
máler aus Aegypten und Aethiopien XII p. 81 n. 136 (W. Schwarz 

Jahrbücher für Philologie CLIII 4896 p. 157 n. 10). 


Θεοῦ εὐλογία: | Θεύδοτος2 Δωρίωνος | ᾿Ιουδαῖος σωϑεὶς àx 
πεϊλ(άγ)ους 9. 
Litterae ec Gorrco. 4 Idem hoc sibi velle quod εὐλογεῖ τὸν ϑεόν 


(n. 731) in propatulo est, quare aptius Franzius et Schwarzius nominativum 
agnoverunt quam Letronnius dativum εὐλογίᾳ. . Abruptum dicendi genus 
nihil habet offensionis. 2 Primo G€YAOTOC incisum esse, deinde inter 
JY et A a superiore parte O additum,. Lepsii testimonio constat. Sed inde 
neutiquam Θευόδοτος, monstrum nominis, legi voluisse lapicidam colligen- 
dum est cum Schwarzio. Immo Θεύδοτος in Θεόδοτος mutare conatus est, 
qua in re Y delere neglexit, ut. perfrequenter in eiusmodi emendationibus 
accidit. 3 ITeJAOYC in lapide esse testatur Lepsius. . Qua re conamina 


126 II. Regnum Lagidarum. [74— 


Letronnii [Τρωγ]λο[δ]υ[τῶν] et Franzii [Τρωγ]λο[δ]υ[τιχῆς], quáe iam propter 
scripturam per λάμβδα (n. 705) suspectissima erant, plane evertuntur. [16- 
λουσ[ίου] Schwarz. At ut concedendum est, ε pro ἡ aliis exemplis defendi 
posse, sic tamen Pelusii mentionem ab hoc titulo alienam esse facile cst de- 
monstratu. Sane illo σωϑῆναι ἐκ vel ἀπὸ nihil nisi felicem reditum ex loco 
aliquo indicari, neque nomen a praepositione pendens rei periculosae signi- 
ficationem, veluti saevorum Trogodytarum morum habere, verissime dixit 
Schwarz (n. 709). Sed deorum benignitate se salvum redisse ex aliquo loco 
nemo in titulo praedicabit, nisi ex longinquo aut laborioso aut periculoso 
itinere redierit. Quare quod Schwarzius cum hoc confert exemplum tituli 
Lepsius n. 124 (Schwarz n. 9) Ζηνόδοτος σωϑεὶς γῆς ἀπὸ τῆς Zagatov, id neuti- 
quam simile est. Neque omnino intellego, quomodo quispiam Pelusio redux 
illum locum, quo titulus inventus est, attingere potuerit. Etenim via a 
Pelusio in Thebaida profecto non per illud desertum erat quo Nili vallis a 
sinu Arabico distinebatur. Quare πελ(άγ)γους emendavi. Cf. n. 69, 4 σωϑεὶς 
ἐγ μεγάλων κινδύνων ἐχπλεύσας ἐχ τῆς Ἐρυϑρᾶς ϑαλάσσης, Inscr. ins. mar. 
Aeg. II, 449: Γ(άϊος) Κορνήλι(οςς Χρηστίων, Κορνηλία᾽ Θάλλουσα, Γ(άϊος) Kopvf- 
λιος Σεχοῦνδος χειμασϑέντες ἐν πελάγει ϑεῷ ὑψίστῳ χρηστήριον. 


75 Basis marmoris caerulei, Salamine Cypri in prelo oleario. 
Ed. H. A. Tubbs Journal of Hell. stud. XII (1894) p. 177 n.7 
(M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 238 n. 63). 


[Β]ασ[ιλέα II]coAepatovy!, τὸν Πτολεμαί[ου | χ]αὶ Βερενίκης, 958v 
Ἐεργετ[ῶν,] | Πέλοψ ΠΙ[έλοπος]2. 


Litterae volgares praeter ΠΠ, Hastae quae rectae esse debebant sub- 
inde aliquantum incurvatae. 4 Rex hic cognomine Φιλοπάτωρ caret, id 
quod in ipsius decretis et dedicationibus quidem (n. 77, 4) sollenne est, sed 
in dedicationibus quae aut regi aut pro rege fiunt itemque in ipsius statuis 
imaginibusque plerumque illud additur. Sed extra Aegyptum haec non tam 
religiose servata esse etiam alia exempla (cf. n. 78, 4) docent. 2 Cf. 


Polyb. XV, 98, 18: μετὰ δὲ ταῦτα (Ἀγαϑοχλῆς) Πέλοπα μὲν ἐξέπεμψε «àv Ilé- — 


λοπος εἰς τὴν Ἀσίαν πρὸς Ἀντίοχον τὸν βασιλέα, παραχαλέσοντα συντηρεῖν τὴν 
φιλίαν καὶ μὴ παραβαίνειν τὰς πρὸς τὸν τοῦ παιδὸς πατέρα συνϑήῆχας. 


76 Lapis syenites ruber, qui cum alio deperdito a sinistra 
attingente basin statuae efficiebat, in vico Neomaras insulae Rhodi 
in scalis humilibus ante domum Fakri Paschae. Ed. F. Hiller von 
Gürtringen Inscr. Gr. ins. mar. Aeg. I p. 17 n. 37 (M. Strack Die 
Dynastie der Ptolemáer p. 238 n. 64. H. van Gelder ap. Collitz 
Gr. Dialektinschr. III p. 440 n. 3775). 


78] Ptolemaeus IV Philopator (224—205 ἃ. Chr.). 197 


[Βασιλέα Πτολε]μαῖον ϑεὸν Φιλοπάτο[ρα: | βασιλέως IlcoA]e- 
μαίου xai βασιλίσσα[ίς | Βερενίχας 3] ϑεῶν Εἰὐξεργετᾶν. 


Litterae volgares praeter ΕΣ. 4 Cf. n. 751, 2 Ad Ptolemaeum IX 
Ptolemaei VIII Euergetae II et Cleopatrae filium rettulit Hiller ideoque hic 
Κλεοπάτρας supplevit. Sed illum nunquam simpliciter Φιλοπάτορα vocari, 
neque Cleopatram sollenni additamento ἡ ἀδελφῇ carere posse monuit Strack, 
ideoque hic Βερενίχας supplevit de Ptolemaeo IV (221—205 a. Chr.) titulum 
interpretatus. 


44 Tabula votiva marmoris albi eruta anno 1876 Alexandriae 
e regione templi Khádra. Edd. Nerutsos-Bey Revue arch. Troisiéme 
série IX (1887) p. 208 n. 11. E. Miller Bull de corr. Hell. IX 
(4885) p. 146 n. 8 (Nerutsos-Bey L'ancienne Alexandrie p. 104. 
M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemüer p. 237 n. 53). 


Βασιλεὺς Πτολεμαῖος 1 βασιλέως Πτολεμαίου | xai βασιλίσσης 
5 Βερενίχης, | ϑεῶν Εὐεργετῶν, | Εἰὐοδίαι 3, 


Litterae volgares praeter OTT. 4 Philopator (224—205 a. Chr. n). 
De cognomine omisso cf. n. 751. 2 Anno 217 a. Chr. cum Ptolemaeus 
contra Antiochum III in Syriam proficisceretur hanc dedicationem factam 
recte statuunt editores. Nam non videtur iterum peregre profectus esse, 
ut Εὐοδίᾳ vota nuncupandi occasio daretur. 


48 Stela marmoris candidi, Methymnae (JMolyvo) in schola 
Graeca. Edd. Pottier et Hauvette-Besnault Bull. de corr. Hell. IV 
(1880) p. 433 n. 94. (F. Bechtel ap. Collitz Gr. Dialektinschr. I 
p. 102 n. 276. P. Cauer Delectus Inscr. Gr. ed. 2 p. 279 n. 433. 
0. Hoffmann Die gr. Dialekte II p. 73 n. 113. M. L. Strack Die 
Dynastie der Ptolemáer p.239 n. 68). W. R. Paton Inscr. Gr. mar. 
Aeg. II p. 100 n. 498. 


Βασιλεύοντος Πτολεμαίω τῶ | Πτολεμαίω xal Bepsvixac, 956v | 
Εὐεργέταν 1, ἀγάϑα τύχα, ἐπὶ πρυτάνιος | 'Apy(a* ἔδοξε τῶ χοίνω 


OO 


Litterae volgares praeter £. Ei semel (v. 5) X est, quater (v. 4. 49. 
20. 24) z. Scriptura adornata στοιχηδόν. 4 Ptolemaeus IV Philopator 
(221—205 a. Chr). De cognomine omisso cf. n. 751, Aliud monumentum 
ex quo Lesbum in Ptolemaeorum fide fuisse appareat, Eresi inventum est, 
Inscr. Gr. ins. mar. Aeg. II p. 446 n. 527, 25. 26: ἐν τοῖς γυμνίχοισι ἀγώνεσσι 


128 II. Regnum Lagidarum. [78— 


5 τῶν IIpecéov?: [[ἐπείδη [Πραξίχλης Guo, δείχϑεις 5 | χελλη- 
στυάρχας4, τὰν παῖσαν ἐπ[ι]μέλειαν ἐποιήσατο ὄπως χε τοῖς 
ϑ[ἐ]}οἱσι τοῖς πατρωΐοισι αἱ ϑυσίαι συνἰτελέσϑειεν xol & χέλλη- 

10 στυς [ἐν παίσα γένηται ἐπιμελεία, χ[αὶϊ] | εἰς ταῦτα πάντα ἐχ 
τῶν ἰδίων ἐχοϊράγησε ἀξίως τῶν ϑέων xal τᾶς  χελλήστυος᾽ 
15 ἀγάϑα τύχα, ἐψαφίσϑαι, | ἐπεί χε συντελέη à χέλληστυς || τοῖς 
ϑέοισι τὰ ipa, δίδων αὔτω xoi [ἐχγόνοισι (δ)ι[μοιρί]α[ν]ὅ xal 
σάρχαϑ πεντάϊμναιον &m[ó τῶ ἰβ]όος τῶ ϑυομένω τῷ | Al τῶ 
Σώ[τηρ]ι,) ἔως χε ζώωσι, καὶ ἀναϊχαρύσσην αὔτοις ὄτι & χέλλη- 
20 στὺς [[στεφάνοι ΠΡραξίχλην Φιλίνω xal ἐχγόϊνοις διμοιρία xal 
σάρχι βοεία πεντα[[μ]ἠναίω συντελέσσαντα τὰ ipa τοῖς | ϑέοισι 
25 x&v τὸν νόμον xal τᾶς χελἰλήστυος ἐπιμελήϑεντα ἀξίως. | [&va- 
χαρύσσην δὲ χ]αὶ ἐν τοῖς Πτολεί[μαίοισι --------- 1. 


οἷς συντέλ[η d πόλις d "Epeciov β]ασίλει Πτολεμαίω. Cuius tituli litteratura 
certe bene quadrat in Philopatoris regnum, sed certiora aetatis indicia non 
reperiuntur. . Apud scriptores etsi Lesbi nominatim mentio nunquam fit, 
tamen eam Philopatori.paruisse iure colligas ex eis quae Polybius habet 
V, 34, 7: δεσπόζοντες τῶν ἐπιφανεστάτων πόλεων wal τόπων xol λιμένων χατὰ 
πᾶσαν τὴν παραλίαν ἀπὸ Παμφυλίας ἕως Ἑλλησπόντου xol τῶν χατὰ Λυσιμά- 
χειαν τόπων. P. et H. Mytilenas sane anno 207 a. Chr. n. non in potestate 
Ptolemaei Philopatoris fuisse recte ex Polyb. XI, 4, 4 collegit B. Niese Gesch. 
der gr. ἃ. maked. Staaten II p. 357 not. 4, sed neque inde de Eresiorum et 
Methymnaeorum condicione coniecturam facere licet, neque per totum Ptole- 
maei regnum eandem semper mansisse rationem oppidorum Lesbiacorum 
certum est. 2 Haec est γέλληστυς (not. 4). Praeterea notae sunt Me- 
thymnaeorum chellestyes Ἐρυϑραίων (Inscr. ins. mar. Aeg. II p. 109 n. 545, 4), 
Σχυρέων (ibid. p. 403 n. 504, 8), Φωχέων (p.402 n. 502, 2. 503, 9. 44). 
3 Idem legitur Inscr. ins. mar. Aeg. II p. 402 n. 500, 3. 502, 3. p. 103 n. 503, 3. 
p.103 n. 504, 4, ut appareat apud Lesbios solenne fuisse simplex pro eo 


quod alibi hac vi usitatum erat composito ἀποδειχνύναι. 4 Et huius |. 


magistratus et corporis (χέλληστυς) cui ille praeest, perfrequens est memoria 
in titulis Lesbiis (cf. Patonis indicem Inscr. mar. Aeg. II p. 450). Praeterea 
χιλιαστύς apud unos Ionas et Dorienses Asianos occurrit. Cf. n. 9, 4. 40, 20. 
Syll.2 462, 30. 186, 9. 10. 329, 48. 470, 4. 5. 548, 8. 14. 616, 6.17. 637,2. 5. 6. 
5 Al lapis.  Emendaverunt et suppleverunt Pott. et Hauv. coll v. 24. 
6 Eundem vocis σάρξ pro χρέας usum habet titulus Amorgius Syll.? 645, 7: 
[παρατιϑέτω]σαν δὲ xal [ἐπ]ὶ τὴν τράϊπεζαν τῆι ϑεῶι — xol] γλῶσσαν xol σάρκας 
cpe[t]c. 7 Cf. quae not. 4 de Eresiorum feriis allata sunt. 


49 Tabula marmorea eruta Cnidi in theatro inferiore. Edd. 
C. T. Newton Discoveries at Halicarnassus, Cnidus and Branchidae 


: 


| 
J 


, E Gr. Sept. 1, 507 (Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 191 n. 223). 


80] Ptolemaeus IV Philopator (224—205 a. Chr.). 199 


p. 770 n. 57, tab. XCV. E. Loewy Insehr. gr. Bildhauer p. 133 
n.160. G. Hirschfeld Greek inscr. in the British Museum IV, 1 
p. 25 n. DCCCXIX (Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 851 n. 1193). 
Cf. quae disputavit P. Foucart Bull. de corr. Hell. IV (1880) p. 98. 


Σωσίβιον Διοσχουρίδου | ᾿Αλεξανδρέα t | ᾿Αγαϑόβουλος Νέωνος | 
5 ᾿Αλεξανδρεὺς || ϑεοῖς. 
[Ζη]νόδοτος xai Μένιππος Χῖοι2 ἐποίησαν. 


Litterae volgares praeter z. Ἐχίγθιηδθ hastarum partes latius et profun- 
dius incisae. 4 Sosibius, cuius pater et patria ex titulis demum inno- 
tuerunt, egregio apud Ptolemaeum. IV Philopatora (224—205 a. Chr.) favore 
florebat, sed ea potentia pessime usus est. Cf, Polyb. V, 35 sqq. VIII, 17, 2 sqq. 
18, 7. 19, 6. XV, 25. 32, 6. 34, 4, Plutarch. Cleomenes 33. Foucart. 2 Cf. 
Diog. Laert. VI, 404: γεγόνασι δὲ Μένιπποι && — τέταρτος ἀνδριαντοποιός. In 
duobus titulis Cnidiis Gr. inscr. in the Brit. mus. IV, 4 p. 26 n. DCCCXX, 6. 
p. 27 n. DCCCXXI, 6. Ζηνόδοτος Μενίππου Κνίδιος ἐποίησε legi monet Hirsch- 
feld. "Videtur igitur Sosibii statua a patre et filio coniuncto labore, illa 
monumenta Cnidia a nepote avitum nomen gerente confecta esse. Nam 
discrimen ethnici (Χῖος et Kvt?toc) nullius momenti est, quia artifices haud 
raro ibi ubi artem suam exercebant civitate donabantur neque omnino ab- 
horret a Graecorum legibus, eundem hominem in duabus aut pluribus ur- 
bibus civitatem habere. 


80 Decretum cum quinque similibus incisum. basi marmoris 
eaerulei, Tanagrae (Skimatari) in ecclesia S. Taxiarchi. Ed. C. Robert 
Hermae XI p. 97 (W. Larfeld Sylloge Inscr. Boeot. 492. R. Meister 
ap. Collitz Gr. Dialektinschriften I p. 283 n. 938. P. Cauer Delectus 
Inscr. Gr. ed. 2 p. 234 n. 365). Lapide denuo a Lollingio collato 


Εὐξιϑίω dpyovroci, μεινὸς Δαματρίω ὀγδόη ἱσταμένω, ἐπεψά- 


Litterae volgares praeter z. Versus lineis insculptis distinentur. 
.4 Tanagraeorum. Eodem tempore etiam Orchomenii eodem honore Sosibium 
. affecerunt, quorum decretum habes 1. G. Sept. I, 3466: θιὸς τούχαν ἀγαϑάν. 
| Aptorobdpes Μνασιγενείω ἄρχοντος" Ebbtxoc θίωνος ἔλεξε δεδόχϑη cot δάμοι, Σω- 
σίβιον Διοσχορίδαο Ἀλεξανδρεῖα πρόξενον εἴμεν χτλ. Foucartus Bull. 46 corr. Hell. 
! IV 4880 p. 98 non inepte hos honores in hominem principalem aulae Alexan- 
| drinae collatos refert ad negotium mercennarios Graecos conducendi, quos 


, permultos in Aegypto fuisse constat. Sed omnino per Philopatoris regnum 
magnam fuisse auctoritatem imperii Aegyptiaci per Boeotiam Atticamque 
etiam aliis testimoniis constat. Cf. titulum 84 cum notis. 

Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 9 


130 IL Regnum Lagidarum. [80--- 


φιδὸς Καφισίας " | Μειλίων ᾿ἈΑφροδίτω ἔλεξε" δεδόχϑη cot δάμοι, 
πρόξενον εἶμεν χὴ εὐεργέταν | τᾶς πόλιος Ταναγρήων Σωσίβιον 
Διοσχουρίδαο ᾿Αλεξανδρεῖα 2 αὐτὸν χὴ ἐσγόν[ως;] | χὴ εἶμεν αὐτοῖς 
γᾶς χὴ οἰχίας ἔππασιν χὴ ισοτέλιαν χὴ ἀσφάλιαν χὴ ἀσου- 

5 λία[ν] | x4 πολέμω κὴ ἰράνας ἰώσας χὴ κατὰ γᾶν χὴ χατὰ 
ϑάλατταίν χὴ] τἄλλα πάντα] | καϑάπερ τοῖς ἄλλοις προξένοις 
χὴ εὐεργέτης. 


9 Cf. n. 791. 


81 Basis marmoris albi, cui ἃ dextra quondam adiuncta fuit 
alia, eruta in Amphiaraio Oropiorum (Mavrod?lis?) Ex Lollingii 
apographo edidi I. Gr. Sept. I, 297. 298 (Ch. Michel Recueil d'inscr. 
Gr. p. 184 n. 204). Cf. quae adnotavit M. Holleaux Revue des 
études Grecques VIII (1895) p. 190. X (1897) p. 26 sqq. XIII (1900) 
p. 187 sqq. Primum modo versum repetivit M. L. Strack Die 
Dynastie der Ptolemáer p. 225 n. 34. 


Βασίλισσαν Ap[otvóny]t. 


Ἄρχοντος ἐν κοινῶι Βοιωτῶν Διονυσίου, ἐπὶ δὲ mó[Aeoc Nwxo]|- 
χλέους, ἱερέως δὲ τοῦ ᾿Αμφιαράου Δημοχράτου τοῦ δε[υτέρου,] | 


Litterae volgares praeter ΞΙΤΣ ᾧ et in titulo dedicatorio (v. 4), qui multo 
maioribus litteris exaratus est, A, cum decretum (v. 2—26) A habeat. 
4 Cum regi Ptolemaeus nomen fuerit (v. 6. 26), reginae Arsinoé (v. 1), aut - 
Ptolemaei II Philadelphi (285—247 a. Chr. n. aut Ptolemaei IV Philopatoris 
(224—205 a. Chr.) regno haec incisa esse in propatulo est. Idem cadit in 
titulum Thespiensem Bull. de corr. Hell. XIX p. 379 n. 29, 2. 3: βασιλεὺς | 
ΠΙτολεμιῆος βασιλέος Πτο]λεμήω x7, βασίλισσα A[potvóo]. Atque Oropium qui- . 
dem titulum ipse quondam ad Philadelphum rettuli, idemque fuit Iamoti | 
iudicium de Thespiensi. Quod contra Holleauxius utrumque Ptolemaei 
Philopatoris potius aetati vindicare conatus est, qua de re mihi quidem 
plane persuasit. Etenim in Thespiensi quidem titulo v. 8 occurrit Νιχείας 
Κορρινάδαο, cum decretum Achaeorum Syll? 236, 8 Νιχέαν Κορρινάδου Θεσπιεῖ 
habeat. Eundem utrobique intellegi hominem, praesertim in summa nominis. 
quod est Κορρινάδας raritate, recte statuere videtur Holl. At illud Achaeo- 
rum decretum saeculi alterius a. Chr. n. ineuntis esse gravissimis argumen-. 
tis demonstravit idem (cf. Syll. II2 p. 8483). Quo tempore qui obses in. 
Achaia vivebat, poterat iam adulta aetate esse Philopatore regnante, Phila-. 
delphi temporibus non poterat. Deinde [Ἔν μἼμονος Ξενέαο in inscriptione 
Thespiensi v. 9 filius habendus erit eius qui intra annorum 224 et 209 a. Chr. 
spatium, archonte Damophilo, rogationes tulit in concilio Boeotorum (φημ: 


84] Ptolemaeus IV Philopator (224—205 a. Chr.). 131 


5 Νέανδρος Νεανδρίδου εἶπεν᾽ προβεβουλευμένον αὑτῶι εἶναι 
πρὸς τὸν δῆμον, ἐπειδὴ Φορμίων ὁ Βυζάντιος, φίλ[ος ὧν] | τοῦ 
βασιλέως Πτολεμαίου, καὶ λέγων xal πράττων [διατελεῖ τὰ συμ- 
φέροντα τῶν δήμωι xol xar ἰδίαν ἀεὶ τῶν πολι]ϊτῶν τῶν χρείαν 
ἔχοντι τὴν πᾶσαν σπουδὴν ποιεῖται [xol οὐ] [ μόνον ἐν τῆι ἰδίαν 

10 ὧν εὔνουν ἑαυτὸν παρείχετο τῶν [δήμων,] [ἀλλὰ καὶ νῦν παρὰ 
τῶι βασιλεῖ [Πτολεμαίωι πολλζοὺς xai] | συμφέροντας λόγους 
ποιεῖται ὑπὲρ τῆς πόλεως ὅπως] | οὖν καὶ ὁ δῆμος φαίνηται 
τὴν πᾶσαν ἐπιμέλειαν ποιούμενος τῶν εὐεργετούντων ἑαυτόν, 
δεδόχϑαι [τῆι βου]λῆι xal τῶι δήμωι, Φορμίωνα Νυμφαίου 

15 Βυζάϊντιον] [πρόξενον εἶναι xal εὐεργέτην τῆς πόλεως Qpo- 
πίων αὐτὸν] | xal ἐχγόνους" εἶναι δὲ αὐτοῖς ἰσοτέλειαν καὶ 


ἀρχ. 1899 p.36 n. 64. p. 42 n. 74). Quod vero Iamotus attulit ad suam de 
Thespiensis tituli aetate sententiam confirmandam, id refutatum est ab 
Holleauxio. Etenim cum illam inscriptionem Philone archonte incisam esse 
arguant v. 26. 27 ἄρχει τῶ χρόνω] | ὃ ἐνιαυτὸς ἐπὶ Φίλωνος ἄρχοντος, eiusdem 
anni victorum laterculum Thespiensem edidit Iamot Bull. de corr. Hell. XIX 
p.332 n.6. Iam in hoc recensetur Ἀγαϑίας ᾿Αρμοδίου ᾿Οπούντιος. Hinc Iam. 
apparere dicit, Opunta tum temporis non interfuisse foederi Boeotorum, 
quia aliter Βοιώτιος potius scribendum fuerit. Atqui Opuntios Boeotos fuisse 
per annorum 234—198 a. Chr. spatium, quo totum contineretur Philopatoris 
regnum. Necessario igitur hic Philadelphum potius agnoscendum. Contra 
quem Holl monuit neque quando Opuntii accessissent ad Boeotorum com- 
mune, neque quando rursus se ab illis separavissent constare, ita ut facile 
fieri potuerit ut illi aut paullo post annum 221 a. Chr. n. demum inciperent 
aut iam paullo ante 205 a. Chr. n. desinerent inter Boeotos numerari. Iam 
hune titulum ab illo non magno temporis intervallo distare decreta Oropio- 
| rum archontibus Dionysio (I. G. Sept. I, 252. 296) et Philone (I. G. Sept. I, 247. 
|| 255. 273. 278) facta demonstrant. Neque hi soli lapides testantur, Ptolemaei 
Philopatoris aetate aulae regiae arctissimam necessitudinem cum rebus 
Boeotorum intercessisse, sed ad has inscriptiones, Oropiam et Thespiensem, 
accedunt Sosibii honores a Tanagraeis et Orchomeniis decreti (n. 80 ἢ). 
Holleaux. His adde de vicinis Atheniensibus gravissimum Polybii testimo- 
, nium V, 106, 6—8: ᾿Αϑηναῖοι δὲ τῶν ἐκ Μακεδονίας φόβων ἀπελέλυντο καὶ τὴν 
ἐλευϑερίαν ἔχειν ἐδόχουν ἤδη βεβαίως, χρώμενοι δὲ προστάταις Εὐρυχλείδᾳ καὶ 
Μιχίωνι τῶν μὲν ἄλλων Ἑλληνικῶν πράξεων οὐδ᾽ ὁποίας μετεῖχον, ἀκολουϑοῦντες 
δὲ τῇ τῶν προεστώτων αἱρέσει καὶ ταῖς τούτων ὁρμαῖς εἰς πάντας τοὺς βασιλεῖς 
ἐξεχέχυντο xal μάλιστα τούτων εἰς Πτολεμαῖον, xoi πᾶν γένος ὑπέμενον Ψψηφισμά- 
| τῶν xal χηρυγμάτων, βραχύν τινα λόγον ποιούμενοι τοῦ καϑήχοντος διὰ τὴν τῶν 
προεστώτων ἀχρισίαν. Ceterum Philopatora sororem Arsinoén in matrimonium 
, duxisse non post 240 a. Chr. quia proximo anno filius Ptolemaeus V Epi- 
, phanes natus esset, observavit B. Niese Gesch. der gr. ἃ. maked. Staaten Il 
| p. 405 not. 6. 


9* 


| 


132 II. Regnum Lagidarum. [8$4— 


ἀπφάλε[ιαν καὶ &]|ouA(av xal πολέμου ὄντος καὶ εἰρήνης xai χα[τὰ 
γἦν] | καὶ κατὰ ϑάλατταν χαὶ ἔνχτησιν γῆς x«l οἰχίζας xai] | 

20 προεδρίαν ἐν τοῖς ἀγῶσιν οἷς τίϑησιν. ἡ πόλ[ις xal πρό]! σοδον 
πρὸς τὴν βουλὴν χαὶ τὸν δῆμον πρώτο[ις μετὰ] | τὰ ἱερά, xol 
τὰ ἄλλα πάντα χαϑάπερ xal τοῖς ἄΐλλοις προ] ξένοις x«i εὐερ- 
γέταις τῆς πόλεως ὑπάρχε[ι. ἀναγράϊ,ψαι δὲ τόδε τὸ ψήφισμα 
τοὺς πολεμάρχου[ς τοὺς ἐ]ϊπὶ ἱερέως Δημοχράτου τοῦ δευτέρου 

25 ἐν [τῶι ἱερῶι τοῦ] | ᾿Αμφιαράου ἐπὶ τῆς βάσεως τῶν εἰχόνων 
τοῦ βα]σιλέως Πτολεμαίου xoi τῆς βασιλ[ίσσης ᾿Αρσινόης]. 


82 Basis quadrata marmoris nigri inventa in oppido Edfu. 
Edd. J. P. Mahaffy Bull. de corr. Hell. XVIII. (1894) p. 148 n. 3. 
U. Wilcken ad J. G. Droyseni Kl. Schriften II p. 438. Cf. quae ad- 
notavit idem Archáol. Anzeiger 1889 p.44 (M. L. Strack Die Dynastie 
der Ptolemáer p. 237 n. 56. Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 859 
n. 1236). 


Βασιλεῖ Πτολεμαίωι: xai | βασιλίσσηι ᾿Αρσινόηι, ϑεοῖς | Φιλο- 
πάτορσι, xai Σαράπιδι xal | Ἴσιδι Λίχας Πύρρου ᾿Αχαρνάν 3, | 
5 στρατηγὸς ἀποσταλεὶς | ἐπὶ τὴν ϑήραν τῶν ἐλεφάντωνθδ τὸ 


δεύτερον 2. 
Litterae ΕἸΣ (semel v. 4 C) ὦ. 4 Ptolemaeus IV Philopator (224 — 
205 a. Chr. n.). 2 Idem homo decimo Ptolemaei III Euergetae anno equi- 


tibus praefuit. Cf. Flinders Petrie Papyri I p. 47 n. XVI 4, 42: Μένιππος 
Δεινίου τῶν Λίχα ἰλάρ[χης] (238/7 a. Chr. n.). p. 54 n. XVIII 4, 6: Οἰταῖος τῶν 
Λίχ(α) πενταχοσίαρχος. Huius vero quo sub Philopatoris regno functus est 
officii militaris ad oram sinus Arabici monumenta commemorat Strabo 
XVI, 4, 44 p. 773 Cas. ἀπὸ δὲ τῆς Δειρῆς ἣ ἐφεξῆς ἐστιν ἀρωματοφόρος" — 


ὑπέρχειται δ᾽ ἡ Λίχα ϑῆρα τῶν ἐλεφάντων. 15 p. 774: εἰσὶ δὲ wol στῆλαι χαὶ | 


βωμοὶ Πυϑολάου χαὶ Λίχα «oi Πυϑαγγέλου xoi Λέοντος χαὶ Χαριμόρτου (cf. 
n. 86, 8) χατὰ τὴν γνώριμον παραλίαν τὴν ἀπὸ Δειρῆς μέχρι νότου κέρως. Νο- 


mina ducum qui illie monumenta et aras reliquisse dicuntur, ex temporum 


ordine se excipiunt. Ex quibus Pytholaus qui proximum ante Licham 


locum tenet etiamtum Ptolemaei Euergetae aetate in «magistratu fuit, ut 


Lichae primam praeturam in ipsa Philopatoris initia (ante proelium ad Ra- 
phiam) incidere, altera intra annorum 247—208 spatium eum functum esse | 
probabiliter statuat P. Meyer Das Heerwesen der Ptolemáer und Rómer in. 


Aegypten p.17. Usque ad ultimos Philopatoris annos utique descendere non. 


licet, quia tres etiam per idem regnum στρατηγοὺς ἐπὶ τὴν ϑῆήραν τῶν &Aegdv- 
τῶν fuisse, Pythangelum, Leonta, Charimortum constat. Cf. n. 869. 8. ctu 
n. 54, 40 sqq.: ἐλεφάντων Τρωγλοδυτιχῶν xoi Αἰϑιοπικῶν, οὃς 6 τε πατὴρ αὐτοῦ. 
(Ptolemaeus II Philadelphus) xai αὐτὸς (Ptolemaeus ΠῚ Euergetes) zpóxo() ἐκ 


83] Ptolemaeus IV Philopator (221—205 a. Chr.). 133 


τῶν χωρῶν τούτων ἐθήρευσαν καὶ χαταγαγόντες εἰς Αἴγυπτον χατεσχεύασαν πρὸς 
τὴν πολεμιχὴν χρείαν. De Philadelphi venationibus Wilcken provocat ad 
Diodorum III, 36, 3: ὃ γὰρ δεύτερος Πτολεμαῖος, περί τε τὴν τῶν ἐλεφάντων 
χυνηγίαν φιλοτιμηϑεὶς xol τοῖς τὰς παραδόξους ϑήρας τῶν ἀλχιμωτάτων ζῴων 
ποιουμένοις μεγάλας ἀπονέμων δωρεάς, πολλὰ δὲ χρήματα δαπανήσας εἰς ταύτην 
τὴν ἐπιθυμίαν ἐλέφαντάς τε συχνοὺς πολεμιστὰς περιεποιήσατο καὶ τῶν ἄλλων 
ζῴων ἀϑεωρήτους xal παραδόξους φύσεις ἐποίησεν εἰς γνῶσιν ἐλϑεῖν τοῖς “Ἕλλησι. 
In regione Trogodytarum iam Philadelphi aetate ἃ Satyro ad venationem 
elephantorum misso condita est Philotera (Strabo XVI, 4, 5 p. 769 Cas., cf. 
n.35?) ab Eumede eidem negotio praefecto Ptolemais (Πτολεμαῖς πρὸς τῇ 
ϑήρᾳ τῶν ἐλεφάντων Strabo XVI, 4,7 p. 770 Cas. Πτολεμαῖς ἡ τῶν ϑηρῶν 
λεγομένη Periplus mar. Erythraei 3 Ὁ. 9ὅ8, 11. 4 p.259, 6). Ptolemaeus Euer- 
getes vero in eadem ora ulterius quam pater progressus est ad meridiem. 
Cf. Flinders Petrie papyri II p. 4135 n. XL, 22. 23 xai ἣ ἐλεφάντων $Mjpo] ἡ 
ἐν Βερενίχηι τέλος ἔχει. v. 91. 28 ἀφ᾽ οὗ ἡ ἐλεφαντηγὸς (Sc. ναῦς) κατεποντίσϑη 
et quae πού. 2 de strategorum monumentis allata sunt. Cf. H. R. Hall Clas- 
sical Review XII 4898 p. 278sqq. Ceterum hos omnes cave simplices vena- 
tores aut venatorum praefectos (ἀρχιχυνήγους) existimaveris, in quod homi- 
num genus appellatio στρατηγοῦ non cadit; immo summos omnium rerum 
civilium et militarium per littus maris Erythraei gubernatores habendos esse 
recte statuit P. Meyer 1. I. 4 Sic Wilcken, cum Mahaffy (Bull.) τόδε δεύ- 
| *tepoy exhibeat. At idem The empire of the Ptolemies p. 271 not. 4, ubi 
| titulum minusculis litteris repetit, τὸ δεύτερον legit, ut in exemplo maiusculo 
| ΤΟΔΘΔΘῪ pro TOA6Y ad calami lapsum redire videatur. Qua re per- 
|| specta tollitur ambiguitas a Mahaffyo observata, qui aut τόδε δεύτερον (ἐστὶ 
προσχύνημα) mente suppleri, aut numerale ad ἀποσταλείς relatum de altera 
Lichae strategia intellegi posse dicit; nam hanc unam intérpretationem ad- 
mittit lectio τὸ δεύτερον. 


83 Basis rotunda marmoris albi, Alexandriae. Edd. Comptes 
rendus de l'ac. des inscr. 1873 p.328. E. Miller Revue arch. Nouv. 
série XXVII (1874) p. 49. Nerutsos Bey ᾿Αϑήναιον III p. 81 n. 4 
(M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemüer p. 237 n. 54). 


᾿ Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου | xal βασιλίσσης ᾿Αρσινόης,  ϑεῶν 
ὅ Φιλοπατόρων΄, | ᾿Ἀπολ(λ)ώνιος ᾿Αμμωνίου xat [[1Τιμόχιον 2 Κρισιυ- 
| λάου xol τὰ παιδία Δήμητρι καὶ Κόρῃ και Διχαιοσύνῃ 8. 


Litterae volgares praeter OITZ. 4 Cf. n. 811, 2 Nomen rarum; 
cf. Greek inscr. in the British Museum IV, 4 p. 76 n. DCCCC b, 2 (Halicar- 
, nassi) Τιμόκιον Παμφίλο[υ]. 3 Hoc Graecum nomen aliquando Isidi tri- 
: buitur (cf. Syll? 763, 3), nec raro in dedicationibus Graecorum dei Aegyptii 
latent sub appellationibus Graecis (cf. Syll.2 7621). Cf etiam n. 1073. 


| 


134 Π, Regnum Lagidarum. [84— 


84 Basis marmoris rubri. In altera parte titulus Romanae 
aetatis. Superficies admodum detrita. In delubro Veneris Paphiae. 
Edd. E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James Journal of Hell. 
stud. IX (4888) p. 252 n. 142. Sakellarios Κυπριαχά I? p. 102 n. 87 
(M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 239 n. 65). 


[------- ὑπὲ]ρ βασ[ιλέως ------- |---- xal ------ ]e, τοῦ στρα- 
τηγί[οῦ | τῆς v&]oo[oi, ἀρετῆς x«l] εὐνοίας ἕνεχείν | ἧς] ἔχων 
5 διατελεῖ] εἰς βασιλέα [[ΠΠτ]ολεμαῖον2 xai [τὴν ἀ]δελφ[ὴν βασί- : 
λΊισσαν ᾿Αρσινόην, ϑεοὺς Φι[λοπ]άτορ[ας, | χ]αὶ τὴν Παφίω[ν] : 
πόλιν. 


-—- 
-— 


Litterae AGolZ. 4 Memorabile est, eum qui regis Aegypti nutu - 
summum rei militaris per insulam Cyprum imperium habet, hic etiamtum 
simpliciter στρατηγόν appellari. Ptolemaeo Epiphane regnante (205—184 
a. Chr. n.) accedit «oi ἀρχιερεύς (cf. n. 933, quam imperii militaris cum sacer- 
dotio coniunctionem nescio an, ut multa alia quae illo rege novata sunt, 
ex Seleucidarum regno repetiverit (cf. n. 2302). Recentior etiam est tertii - 
honoris ναυάρχου accessio, nam hic non ante Ptolemaeum VIII Euergetam lI - 
(446—116 a. Chr.) illis duobus adiungitur. Cf. n. 440, 5. 443,2. 445,4. 451,2. — 
452, 2. 453, 4. 455, 5. 157, 9, 158, 2. 159, 9. 160, 3. 164, 3. 162, 2. Strack 
Die Dynastie der Ptolemáer p. 259 n. 417, 4. 2 Ptolemaeus IV Philopator 
(224—205 a. Chr. n.). 


85 Marmor inventum Thebis Aegyptiis, delatum in Americam, 
ubi est in collectione Josephi W. Drexel in oppido Neo-Eboracen- 
sium. Ed. A. C. Merriam American journal of archaeology II (1886) 
p. 149 n. 4 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 245 n. 72). 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου 1 | τοῦ Πτολεμαίου xai βασιλίσσης | j 


Litterae volgares; OGOQ reliquis aliquanto minores. 1 Cum primu " 
editor titulum ad Ptolemaeum IV Philopatora (224—205 a. Chr. n.) rettulisset, | 
eius filium Ptolemaeum V Epiphanem (205—184 a. Chr.) intellegere maluit 
Strack, post hoc nomen commate distinguens, ut proxima omnia usque ad 
Φιλοπατόρων parentum significationem continerent. Quod mihi propterea no " 
probatur quia sic necessario τοῦ (ix) βασιλέως Πτολεμαίου χαὶ βασιλίσσης 
Ἀρσινόης dicendum fuit. Nam ut in universum consentaneum est, ubic 
que rex una cum uxore commemoretur, non alteri modo ex coniugibus 
regium nomen íribui, sic potissimum in parentum significatione aut ut 
bique illud additur aut utrobique omittitur. Cf. n. 14, 4. 2. 26, 2. 27, 
76,2.3. 77,2.3. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 869 n. 4293,2 βασιλέως Πτολεμαίου. 
xai βασιλίσσης Βερενίχης. 54,4. 2 βασιλέως Πτοτεμαίου καὶ βασιλίσσης Ἀρσινόης. | 


ῃ 


5 | 


IM 


85] Ptolemaeus IV Philopator (221—205 a. Chr.). 135 


5 Ἀρσινόης, ϑεῶν Φιλοπατόρων, | Τέως "Qpou? φυλαχίτης 8 || τό- 


που’ ᾿Αμμωνιείου 5. 


105, 2. 406, 8. 4. 423, 4. 2. 4125, 2. 8. 4174, 2. 8 βασιλέως Πτολεμαίου xai βασι- 
λίσσης Κλεοπάτρας. — Πτολεμαίου xoi Βερενίχης 23, 4. 29, 4. 2. 88, 2. 75, 4. 9. 
78,1.2. Πτολεμαίου xol Ἀρσινόης 55,2.3. 56,4. 60,1.2. 65,29. 94,3. 98,9. Πτολε- 
μαίου xoi Κλεοπάτρας 109, 4. Non dico hanc legem nunquam migrari, sed 
certe rarissime id fit; mihi nunc unum exemplum notum est n. 64, 4 fact- 
λέως Πτολεμαίου «oi Ἀρσινόης, quod tamen minus offensionis habet quam hic 
titulus ex Strackii interpretatione. Etenim cum βασιλεύς summum imperium 
indicet, βασίλισσα vero, ubi de uxore, sorore, filia regis usurpatur, non sit 
nisi honoris vocabulum (cf. n. 143), sine dubio multo maioris momenti erat 
regis quam reginae filium esse. Non dubito quin fieri possit ut etiam aliud 
similis neglegentiae exemplum inveniatur. At propterea non licet eandem 
hic statuere, ubi alia interpretatio offensione omnino carens praesto est. 
Etenim illa «oi βασιλίσσης Ἀρσινόης ab ὑπέρ pendent, ut eius Ptolemaei, pro 
cuius salute dedicatio fit, non mater sed uxor significetur. Etenim quod sic 
materna origo omnino tacetur, non sine exemplo est (cf. n. 44, 3. 45, 4. 
25, 9. 98, 3. 35, 2. 57, 1. 58, 4. 170, 4. 171, 9. 493, 8. 197, 2. 498, 9. Quod 
vero Strackius dicit, ordinem verborum obstare, quominus titulum sic in- 
terpretemur, id redarguitur cum iis quae attuli n. 921, tum titulo n. 109,4 sqq. 
βασιλεὺϊς Πτολεμα[τ]ος Πτολεμαίου xoi Κλεοπάτρας, ϑεῶν ᾿Επιφανῶν χ[αὶ] Εὐχα- 
ρίστων, [xai βασ]ΐλισσα Κλεοπάτρα ἡ τοῦ βασιλέως ἀδελφή, ϑεοὶ Φιλ[ο]μιήτορες. 
Neque offensioni est, quod soli marito paternae originis nota additur, etsi 
uxor quoque eodem patre nata fuit. Cf. n. 28, 4 sqq. ὑπὲρ βασιλέως Πτολε- 
μαίου τοῦ Πτολεμαίου xai βασιλίσσης Ἀρσινόης, quem titulum ipse Strackius 
Philadelpho, non Euergetae vindicat, et Bull. corr. Hell. XIX p. 379 n. 29, 2. 3 
βασιλεὺς ΠΙτολεμῆος βασιλεῖος Πτο]λεμήω «at βασίλισσα Ἀ[ρσινόα], ubi omnino 
nulla est ambiguitas. Quare nullus dubito, quin hoc quoque monumentum 
per Ptolemaei IV Philopatoris regnum dedicatum 510. 2 Utrumque nomen 
Aegyptium esse neque raro in papyris et alibi occurrere monet Merriam. 
3 De huius appellationis vi cum pridem magnopere dissenserint homines 
docti, nunc iam plane constat, homines fuisse, qui in unoquoque loco 
Aegypti securitati publicae prospicerent et homines maleficos coércerent, 
probe distinguendos illos quidem a militibus exercitus regii. Cf. Lumbroso 
Recherches p. 249 sqq. U. Wilcken Gr. Ostraka I p. 402 Anm. 4, qui affert 
 Flinders Petri Papyri II p. 1444 n. XXXII, 2b, 3 Sqq., ubi bubulcus qui gregem 
in agros crotone consitos immiserat, propterea phylacitis tradi iubetur. Ad 
hos homines sustentandos vectigal (φυλαχιτιχόν) exigi solitum esse adnotat 
idem. Praefectos eorum (ἀρχιφυλακχίτας) quidem Graecis nominibus uti, sed 
Anter gregarios etiam Aegyptios comparere observat Merriam. 4^ Partem 
nomi, quam vim vox Sine coníroversia habet, hic quoque interpretatur 
Merriam. Sed sic regio plures vicos (xópoc) comprehendens intellegenda 
esset, nam ex his νόμου divisionibus τόπον latius patere quam éprv nunc 
plane constat. Quod cum pugnet cum eis quae de Ammonieo comperta 
habemus (not. 5), vox hic volgari vi, qua cuiuslibet generis locum significare 


136 IIL. Regnum Lagidarum. [85— 


potest, accipienda videtur. 5 Cf. U. Wilcken Gr. Ostraka I p.147, qui 
monet proprie quidem ipsum Ammonis templum in suburbio Diospoleos 
Magnae (Thebarum) situm sic appellari, veluti εἰς τὸ Ἀμμωί(νεῖον) Ostraka 
Il, 41341, 3. 4498, 2. 4527, 2, sed ab eo nomen etiam ad totum suburbium 
translatum esse, id quod appareret ex papyro apud Grenfell An Alexandrian 
erotic fragment and other Greek papyri I p. 46 n. XXI, 45: τὰ δὲ λοί(ιπὰ) 
οἰκόπεδα [xai ψι]λοὶ τόποι ἐν Διὸς πό(λει) τῆι μεγά(ληι) ἐν τῶι Ἀμμωί(νιείωι) [χ]αὶ 
ἐν τοῖς Κεραμείοις ἐχέτω ᾿Εσϑλάδας. Nam hos fundos privatos profecto non 
in delubro fuisse. Idem suburbium igitur hic quoque innui. 


86 Tabula marmoris albi. Ubi inventa sit, ignoratur. Exstat 
Londinii in museo Britannico. Ed. H. R. Hall Classical Review XII 
1898 p. 274 (J. P. Mahaffy History of Egypt IV, The Ptolemaic 
dynasty p. 138. M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung I 1900 
p. 205 n. 18). 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου! xol βαϊσιλίσσης Ἀρσινόης xal 
Πτολεμαίου | τοῦ υἱοῦ2, ϑεῶν Φιλοπατόρων, τῶν | ἐχ Π΄τολε- 
5 μαίου xal Βερενίκης ϑείῶν Εὐεργετῶν, Ἄρηι Νιχηφόρωι Εὐὖ- 
ἀγρωι8ϑ | ᾿Αλέξανδρος Συνδαίου Ὀροαννεύς4, | ὁ συναποσταλεὶς 
διάδοχος | Χαριμόρτωιδ τῶι στρατηγωῖ ἐπὶ τὴν ϑήραν τῶν 


Litterae ABOZT'z. ϑῆτα et ὃ μιχρὸν reliquis minores. 4 Ptole- 
maeus Philopator (221—205 a. Chr. n.). 2 Qui postea regnavit Epiphanes 
cognomine, natus mense Octobre anni 209 a. Chr. (cf. n. 901). Apparet igitur 
uno ex quattuor postremis regni annis hoc monumentum dedicatum esse. 
Cf. etiam n. 823. 3 Qui prosperum venationis eventum dat. Idem cogno- 
men Pani tribuitur in titulo templi in deserto prope Fedes?je sito ap. R. Lepsius 
Denkmáler aus Aegypten und Aethiopien XII p. 84 n. 434. Cf. n. 383. 
ὁ Sic pro ᾿Οροανδεύς etiam in titulo Halicarnassio Bull. de corr. Hell. IV 4880 
p. ^04 n. 42. E. Loewy Inschr. gr. Bildhauer p. 248 n. 305, 4 legi Δαϊμένης 
Δαϊμένου 'Üpoavwcbe ἐπόησε monuit Hall. Ethnicon ᾿Θροανδεῖς etiam apud 
Polybium XXI, 44, 7. 46,4 est, itemque apud Livium XXXVIII, 48, 2. 49, 4 
Oroandenses, quam terminationem plerumque Graecae -cóc respondere no- 
tum. Alibi, praecipue in titulis aetatis inferioris, ᾿Θροανδηνός (-ἢ) legitur. 
Oppidum Oroanda Pisidiae etiam apud Livium XXXVIII, 37,44. 39,4 et Plinium 
N. hist. V, 94, Oroandcus Pisidiae tractus ab eodem V, 447 commemoratur. 
5 Successorem interpretatur Hall, itemque P. Meyer Das Heerwesen der 
Ptolemáer p.17 Alexandrum proximo post Charimortum tempore στρατη- 
γὸν ἐπὶ τὴν ϑήραν τῶν ἐλεφάντων fuisse pronuntiat. At primum quidem si | 
haec scripta sunt quo tempore Alexander strategus fuit, cur is cui ille suc- 
cessit commemoratur, cur non simpliciter Ἀλέξανδρος Συνδαίου ᾿Οροαννεύς, ὁ 
ἀποσταλεὶς στρατηγὸς ἐπὶ τὴν Wjpay τῶν ἐλεφάντων scribitur ut n. 82, 5 et in 
omnibus huius generis officii vel magistratus significationibus? Deinde sic | 


86] Ptolemaeus IV Philopator (221—205 a. Chr.). 137 


10 ἐλεφάντων, xal | ᾿Αποᾶσις Μιορβόλλου "Exsvvebc? | ἡγεμὼνϑ 
xal οἱ ὑπ᾽ αὐτὸν τεταγμένοι στρατιῶται. 


utique ἀποσταλείς Scribendum erat. Nam quod Hallius ausus est συναποστα- 
λεὶς διάδοχος interpretari Cmissus successor cw» al?s (comitibus), id non 

licere quivis qui Graece didicerit fatebitur. Quare qui illam nominis διά- 

δογος notionem tenere volet, ei sumendum erit una cum stratego in illas 
regiones missum esse hominem qui illi si officii tempus elapsum esset suc- 
cederet. Quod absurdum esse non est quod demonstretur, Ideo διάδοχον 
non swecessorem, interpretor, sed veicar?wm. Nam in tam longinquas terras 
ducem exercitus non missum esse quin definite praeciperetur quisnam, si 
ille morbo aut vulnere aut quolibet alio casu ad tempus officiis suis fungi 
' prohiberetur, eius vices sustinere deberet, luce clarius est. Hac vi perfre- 
quenter participium διαδεχόμενος, διαδεχόμενοι, sed nonnunquam etiam nomen 
διάδοχος in papyris occurrere demonstravit J. G. Milne History of Egypt. V 
Roman rule p. 203sqq. Cf. Oxyrhynchos papyri I p. 412 n. LIV, 5—7: 
Ἀχιλλίωνι ἐνάρχῳ ἐξηγητῇ διὰ Ἀχιλλίωνος τοῦ καὶ Σαραπάμμωνος υἱοῦ καὶ δια- 
δόχου. p.444 n. LVI, 43—45: τὸν διαδεχόμιενον τὴν στρατηγίαν βασιλικὸν γραμ.- 
ματέα. IL p. 458 n. CCXXXVIII col. VI, 86: ᾿Ἁρποχρατίωνι βασιλιχῷ γραμματεῖ, 
[δι]αδεχομένῳ xal τὰ κατὰ τὴν στρα(τηγίαν). col. VIT, 10 ὁ βασιλιχὸς διαδεχόμε- 
νος χαὶ τὴν στρατηγίαν. Formulae τῶν διαδόχων, qua certus dignitatis gradus 
in aula Ptolemaeorum significabatur (n. 4005, cum hac officii appellatione 
nihil intercedit necessitudinis. 6 Hic a Strabone XVI, 4, 44. p. 773 
Cas. postremo loco inter illos praefectos venationis elephantorum comme- 
moratur, quorum tabulae et arae in ora maris Rubri exstent. Cf. n. 822, 
Quin idem sit, qui proximo Ptolemaei V Epiphanis regno Scopae Aetoli 
socius commemoratur apud Polybium XVIII, 55, 2: λαβὼν γὰρ (Scopas) συν- 
εργὸν τὴν ἀγριότητα τὴν Χαριμόρτου χαὶ τὴν μέϑην ἄρδην ἐξετοιχωρύχησε τὴν 
βασιλείαν, iure meritoque non dubitant editores. 7 Cf. n. 823, 8 Prius 
nominis compositi Μιόρβολλος membrum non diversum existimaverim a dei 
appellatione Μέγα, quam recentiore aetate in JM?zhr abiisse constat (cf. 
n.3823, 4323, 4349). Scriptura per O nihil offensionis habet, quoniam in 
nummis regum Indoscytharum quoque M:ogo scriptum est (cf. n. 38390) 
Huius hominis filium esse in titulo sepulcrali Alexandriae reperto ap. 
Nerutsos L'ancienne Alexandrie n. 445 Ῥῴιζις Ἀποάσιος ' Excevveóc observavit 
À. Wilhelm Classical Review XIII 1899 p. 79. Cf. Polyb. V, 73, 83: τοῖς δὲ 
περὶ Γαρσύηριν ᾿Ετεννεῖς μὲν οἱ τῆς Πισιδιχῆς τὴν ὑπὲρ Σίδης ὀρεινὴν χατοι- 
χοῦντες ὀχταχισχιλίους ὁπλίτας ἔπεμψαν, Ἀσπένδιοι δὲ τοὺς ἡμίσεις. Num recte 
B. Niese Gesch. der gr. ἃ. makedon. Staaten II p. 388 not. 7 idem oppidum 
etiam a Strabone indicari statuat XII, 7, 4 p. 570 Cas. τινὲς δὲ (τῶν [Πἰσιδῶν) 
χαὶ ὑπὲρ Σίδης χαὶ Ἀσπένδου, Παμφυλιχῶν πόλεων, χατέχουσι γεώλοφα χωρία, 
ἐλαιόφυτα πάντα, τὰ δ᾽ ὑπὲρ τούτων ἤδη ὀρεινὰ Κατεννεῖς, ὅμορα Σελγεῦσι xal 
. Ὁμοναδεῦσι, Σαγαλασσεῖς δ᾽ ἐπὶ τὰ ἐντὸς τὰ πρὸς τῇ Μιλυάδι, iure dubitaveris. 
' Nam in titulo honorario aetatis Romanae (G. Hirschfeld Monatsberichte der 
Ak. d. W. zu Berlin 4875 p.143) ΚΚοτεννεῖς occurrere, cum nummi exstent 
cum inscriptione ETENNEON (Hill Catalogue of coins in the Br. mus. Lycia etc. 


138 II. Regnum Lagidarum. [86— 


p. CXIX) monuit Hall, ita ut manifesto neutra nominis forma apud scripto- 
res ad calami lapsum revocari possit. Videntur igitur iam antiquitus duo 
fuisse vicina oppida Etenna et Cotenna, ut Byzantinorum aetate fuisse con- 
stat (cf. W.'R, Ramsay Hist. Geogr. of Asia minor p. 448). 9 Proximum 
post strategum locum tenet eius vicarius (διάδοχος), post hunc dux. Nam 
ἡγεμόνας eos potissimum militum ductores appellatos esse qui summo im- 
perio strategi subiuncti essent notum est. Cf. n. 693. 


87 Basis inaedificata Philis in muro ad ripas fluminis. Ed. 
R. Lepsius Denkmáler XII p. 82 n. 197 (M. L. Strack Die Dynastie 
der Ptolemáer p. 238 n. 58). 


c Y / , 1 Y , 5 - 
Ὑπὲρ βασιλέως [Πτολεμαίου xai βασιλίσσης | ᾿Αρσινόης, ϑεῶν 
Φιλοπατόρων, xat [᾿΄τολεμαίων | τῶι υἱῶι αὐτῶν2, Σαράπιδι 


Ἴσιδι Σωτῆρσι | Σωχράτης ᾿Απολλοδώρου Ao[xpóc]. 


Litterae AAKOTIZ$. ἩΗαβίαθ hic illic paullulum incurvatae. 1 Ptole- 
maeus IV Philopator (224—205 a. Chr. n.). 2 Qui postea Epiphanes ap- 
pellatus est. Is anno 209 natus est, siquidem Iustinus XXX, 2, 6 eum quo 
tempore pater obierit quinquennem, Hieronymus in Danielem 41 quattuor 
annos natum fuisse refert. (Cf. n. 901. 134, MM. L. Strack Die Dynastie der 
Ptolemáüer p.195 not. 46. Dativus τῷ υἱῷ, quem non posse non ab ὑπὲρ 
pendere particula xoi indicio est, eadem casuum confusione pro genetivo 
usurpatus est, quam habes supra n. 17, 4. 2. 


88 Ara rotunda marmoris candidi maculis subcaeruleis distincti, 
inventa inter rudera domus privatae in vico Ja/owa sito prope Seston 
antiquam. Ed. H. G. Lolling Mitth. des arch. Inst. in Athen VI (1881) — 


p.209 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 238 n. 59). 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου xal βασιλίσσης | Ἀρσινόης, ϑεῶν — 
Φιλοπατόρωϊν,] | xai τοῦ δοῦ αὐτῶν Πτολεμαί[ο]υ 1  ϑεοῖς τοῖς 


ὅ ἐν Σαμοϑράιχ[η]ι2 | ᾿Αριστάρχη Μιχύϑου Περγαμηνή. 


/ 
Litterae volgares praeter AT!Z. 1 Titulum neque anno 209 a. Chr. 
antiquiorem neque anno 205 recentiorem esse ex eis apparet quae n. 87? - 


adnotata sunt. 2 Lollingius monet, etsi ex insula Samothrace haud pauca 
monumenta alio delata essent, tamen hanc aram sine dubio Sesti in delubro 
Magnorum Deorum Samothracum dedicatam esse, cum quia Chersonesus 


Thracica tunc temporis etiam in Ptolemaeorum dicione fuisset, Samothrace | 


non item, tum quia ipsum additamentum τοῖς ἐν Σαμοϑράχῃ doceret, non. 
in ipsa insula monumentum fuisse. De cultu deorum Samothracum cf. n. 691. 


89] Ptolemaeus IV Philopator (224—205 a. Chr.). 139 


89 Marmor inventum Thebis Aegyptiis, translatum in Americam, 
ubi exstat in oppido Neo-Eboracensi in collectione Iosephi W. Drexel. 
Ed. A. C. Merriam American journal of archaeology II (1886) p. 151 
n. II (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 237 n. 57). 


[ Ὑπὲρ β]ασιλέως Πτολεμαίου ϑε[οῦ | μ]εγάλου Φιλοπάτορος Σω- 
τῆρος | xal Νικηφόρου! xal τοῦ υἱοῦ Πτολεμαίο[υ]2 | Ἴσιδι, 

5 Σαράπιδι, Ἀπόλλωνι | Κόμων ᾿Ασχληπιάδου | οἰχονόμος τῶν 
χατὰ Ναύχρατιν. 


Litterae volgares praeter ΘᾺΣ et semel (v. 6) R, cum reliquis locis P 
sit. Hastae ex parte apicibus ornatae. 4 Ptolemaeum IV (221—205 
a. Chr. n.) intellegunt editores itemque J. P. Mahaffy The empire of the Ptole- 
mies p. 81 not. ^ sine dubio recte, etsi illa ϑεοῦ μεγάλου — Σωτῆρος «oi 
Νικηφόρου a reliquis eius titulis absunt. Nam inter inferioris aetatis Ptole- 
maeos nemo est in quem cognomina haec coniuncta cadant. Ceterum in 
litteris petitoriis ad nescio quem regem Fayüm towns and their papyri 
p.48 legimus v. 40. 44 δέομαι σοῦ τοῦ νιχηφόρου ϑεοῦ. Cf. etiam Peyron. pap. 
musei Taurinensis II p. 2 n. III, 33 sqq. δεόμαι ὑμῶν τῶν μεγίστων ϑεῶν xol 
νικηφόρων (item Notices et extraits des manuscrits XVIII, 2, 1865 p. 213 
n. 14, 34. 32, quod est earundem litterarum exemplum alterum). Leemans 
papyri Lugduno-Batavi I p. 50 pap. J, 12. 43 [τὰς ὑπὲρ ὑμῶν, ϑεοὶ μέγιστοι] 


xai νιχηφόροι, [εὐχὰς xai ϑυσίας ἐπιτελῶ]. 2 Qui postea regnavit Ptole- 
maeus V Epiphanes (205—184 a. Chr. n.. Eum anno 209 a. Chr. natum esse 
constat (cf. n. 90134, 3 Nomen Κόμων in Aegypto Ptolemaeorum et 


Romanorum aetate non infrequens fuit. Cf. Berliner gr. Urk. I p. 449 n. 100, 4. 
p. 424 n. 406, 3. p. 2412 n. 203, 4. II p.144 n.455,4. Amherst papyri II p. 69 
n. LXII, 9. p. 455 n. CXXVIII, 6. Greek papyri in the British museum II 
p.^7 n.CCXL, 48. Etiam Flinders Petri papyri II p. 70 n. XXIII, 4, ubi 
editor inauditum nomen Φιλεασχόμων miratur, procul dubio legendum est 
γέγραφεν δὲ xai Φιλέας Κόμωνι περὶ τούτων. Vocabulum oixovópog iam ante 
Philopatoris aetatem usitatum fuisse in Aegypto docent n. ὅ0, 12. 51,20, 
ubi sane non regni aut civitatis, sed collegii artificum Dionysiacorum ma- 
gistratus significatur. Hic utrum praefectus regius qui summo administra- 
tionis pecuniariae curatori (διοιχητῆι) subiunctus Naucratitarum vectigalia 
exigeret, an ipsius civitatis quaestor intellegendus esset dissenserunt homines 
docti; eamque quaestionem omnino dirimi posse negavit homo harum 
rerum peritissimus U. Wilcken Gr. Ostraka I p. 433 not. 4. At mihi illud 
verum esse ex appellatione οἰχονόμος τῶν χατὰ Ναύχρατιν recte intellecta 
(not. 4) apparere videtur, etsi Naucratitas etiamtum Ptolemaeorum regno 
suam rempublicam habuisse non nego (cf. n. 4201). Utique non est cur cum 
. P. Meyero, Das Heerwesen der Ptolemüer und Rómer in Aegypten p. 6 n. 43 
de quaestore militari cogitemus. Cf. n. 1099, 4 Merriam manifesto τῶν 
masculinum esse sumit, cum Latinum ταμίας (rectius στρατηγός) ὁ χατὰ πόλιν 
comparet et Comonis provinciam partem modo Naucratis oppidi fuisse 


140 . II. Regnum Lagidarum. [89— 


statuat. At hoc unus ex numero oeconomorum, qui sunt Naucrati' sane 
insolite dictum est. Quod contra si τῶν neutrum interpretamur, haec recte 
dicuntur de magistratu regio, cuius officium ad huius potissimum regni 
partis reditus et impensas spectet (ὃς olxovop.ei τὰ κατὰ Ναύχρατιν). De civi- 
tatis vero quaestore quemquam hac circumlocutione usurum fuisse mihi 
quidem neutiquam credibile est. Ceterum Comonem auf Thebas venisse 
ibique deis συννάοις Ammonis hoc monumentum  dedicasse, aut recentiore 
demum aetate ex Naucratis ruderibus Thebas pervenisse lapidem dicit 
Merriam. At hoc quidem neutiquam probabile est praesertim quia Como- 
nem, si eo ipso loco quo officio oeconomi fungebatur hoc consecrasset, illa 
τῶν χατὰ Ναύχρατιν additurum fuisse non opinor. Quare quin Thebis antiqui- 
tus constitutus fuerit lapis non est quod dubitetur. 


90 Lapis niger granites quem dicunt cum titulo trilingui, 
Rosettae (AKaschéd) anno 1799 a Francogallis inventus, anno 1802, 
cum illi ex Aegypto excedere coacti essent, ab Anglis in museum 
Britannicum illatus, ubi etiamnunc est. Edd. Societas antiquariorum 
Londinensis, Londini1802. Granville Penn, The Greek version of the 
decree of the Epyptian priests in honor of Ptolemy the fifth surnamed 
Epiphanes, London 1802. Haec exempla complures homines docti 
repetiverunt additis annotationibus. Accuratius delineatam tituli ima- 
ginem cum versione Francogallica exhibuit H. P. Ameilhon Eclair- 
cissements sur l'inscription Grecque du monument trouvé à Rosette, 
contenant un décret des prétres de l'Egypte en l'honneur de Ptolé- 
mée Epiphane, le cinquiéme des rois Ptolemées, Paris 1803. Graeca 
repetivit et commentario doctissimo instruxit Letronne ad calcem 
vol. I Fragmentorum historicorum Graecorum a C. et Th. Mülleris 
editorum, Parisiis 1841 et Recueil d'inscriptions Grecques et Latines 
de l'Egypte I p. 244 n. XXV. (J. Franz C. 1. G. 4697. J. P. Mahaffy 
The empire of the Ptolemies p. 316 sqq. M. L. Strack Die Dynastie 
der Ptolemáer p. 240 n. 69). Hieroglyphica ed. H. Brugsch, in- 
scriptio Rosettana hieroglyphica, Berl. 1851, demotica E. Revillout 
Chrestomathie démotique I p. 177 sqq. et J. J. Hess, Der demo- 
tische Teil der dreisprachigen Inschrift von Rosette, übersetzt und 
erklárt. Friburgi Helvetiorum 1902. Cf. quae de titulo commen- 
tati sunt Villoison Magasin encyclop. VIII. T. VI p. 70. IX. T. II 
p. 174. 944. 343sqq. W. Drumann Commentatio in quosdam in- 
scriptionis prope Rosettam inventae locos, Regiomontani 1822. Idem 
Historisch-antiquarische Untersuchungen über Aegypten oder die 
Inschrift von Rosette, Kónigsberg 1823, ubi recensum omnium quae 


TRO SEINE nie 


j 


| 


90] Ptolemaei V monumentum Rosettanum. 141 


ad id tempus de titulo scripta erant habes p. 24 sqq. R. Porson, 
Traets and miscellaneous crit. ed. Th. Kidd p. 183. J. G. Droysen 
Kleine Schriften II p. 368. 409 cum U. Wilckeni additamentis 
p. 440. A. J. H. Vincent Revue archéologique Nouv. sér. XVII 1868 
p.7sqq. E.Revillout Revue arch. Nouv. sér. XXXIV 1877 p. 326 sqq. 
J. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 304 sqq. U. Wilcken 
Gr. Ostraka I p. 151 et alibi passim. M. L. Strack Die Dynastie der 
Ptolemáer p. 126 sqq. E. Kornemann ap. C. F. Lehmann Beitráge 
zur alten Geschichte I p. 76. P. Meyer Das Heerwesen der Ptole- 
máer und Rómer in Aegypten p. 60. 


Βασιλεύοντος τοῦ νέου: xal παραλαβόντος τὴν βασιλείαν παρὰ 
τοῦ πατρὸς 2 χυρίου βασιλειῶν μεγαλοδόξου, τοῦ τὴν Αἴγυπτον 


Litterae non ita accurate incisae, volgaris in universum quidem formae 
praeter ΞΠΙΤ, sed ita ut nonnullae aliquantum varient, veluti £ plerumque 
quidem divergentia, sed hic illic parallela habet brachia, litterae A per- 
frequenter altera hasta ultra cervicem anguli prolongata (AAA), idem haud 
raro in A accidit. Praeterea et huius litterae linea transversa et ϑῆτα punc- 
tum perfrequenter aut in incidendo neglecta sunt aut evanuerunt, ut ab AO 
nullo modo distingui possint. Sed cum hoc nusquam ambiguitatem habeat, 
singillatim enotare non opus est. Memorabile est ζῆτα ubique antiquam 
formam I habere. Ceterum OO constanter, OQ aliquot locis minore quam 
reliquae mensura exaratum. 41 Ad adulescentiam regis, non ad regnum 
recens initum hoc spectare vidit Drumann. Etenim regnabat ille tum iam 
octo annos et dimidium, sed tam tenera aetate erat, ut etiam inter impu- 
beres habendus esset, nisi anacleteria (not. 32) maturata essent. Cf. Polyb. 
XVIII 55, 3: οὐδέπω μὲν τῆς ἡλιχίας χατεπειγούσης. Cum Epiphanis diem 
natalem 8. m. Octobris 209 a. Chr. fuisse demonstraverit Letronne (cf. not. 134), 
eum quo tempore haec decreta sunt (27. m. Mart. 496 a. Chr. duodecim 
annos et dimidium natum fuisse intellegitur. Ceterum cum aliis nominibus 
decreta Canopium et Rosetíanum magnam inter se habeant similitudinem 
atque adeo haud paucis locis ad verbum consentiant, permagnum discrimen 
intercedere inter laudes et praeconia regis utrobique occurrentia neminem 
fungere poterat; ea enim illic quidem (n. 56,4 sqq.) Graeca sunt, hic vero tota 
Aegyptiaca. Quod discrimen sine dubio editores recte eo rettulerunt, quod 
anno 196 a. Chr. n. iam multo maior erat in rebus regni Ptolemaeorum aucto- 
ritat sacerdotum indigenarum. Sed num inde recte collegerit Revilloutius, 
hoc decretum ex Aegyptiorum sermone demum in Graecum conversum esse, 
antiquius illud vice versa ex hoc in illum, sane dubito. Cf. n. 569. 2 Cf. 


mn. 56 t7, 3 Et regna et insignia regnorum nomen significare posse ob- 


servat Letronne; sed quae v. 43 de decem 'coronis' leguntur, suadere viden- 
tur ut hoc quoque loco ita interpretemur, praesertim cum Letr. aptissime 
attulerit inscriptionem Ramessis ab Hermapione tanslatam apud Ammianum 
Marcellinum XVII, 4, 91: Ἀπόλλων χρατερὸς χύριος διαδήματος. 


V 


142 Il. Regnum Lagidarum. [90 


χαταστησαμένου 4 xal τὰ πρὸς τοὺς | ϑεοὺς εὐσεβοῦς, ἀντιπάλων 
ὑπερτέρου, τοῦ τὸν βίον τῶν ἀνθρώπων ἐπανορϑώσαντος, χυρίου 
τριαχονταετηρίδων ὅ, χαϑάπερ ὁ “Ἥφαιστοςὁ 6 μέγας, βασιλέως 
χαϑάπερ ὁ “Ἥλιος 7, | μέγας βασιλεὺς τῶν τε ἄνω xal τῶν χάτω 
χωρῶνϑ8, ἐχγόνουϑ ϑεῶν Φιλοπατόρων, ὃν ὁ Ἥφαιστος ἐδοχίμα- 
csv! ὧν ὁ Ἥλιος ἔδωχεν τὴν νίχην 11, εἰχόνος ζώσης τοῦ 


4 Ad pacem cum Antiocho Syrorum rege restitutam, Scopae seditionem 
repressam (Polyb. XVIII, 53, 4 sqq.), Lycopolitarum rebellionem tandem ali- 
quando domitam (v. 24—26) hanc laudem spectare observat Dr. 5 Quales 
hae essent periodi tricenorum annorum, certatim enucleare conati sunt 
homines docti. Sed eorum sententiae, quas diligenter congessit Drumann 
p. ^7—50, omnes improbabiles ac maxima quidem parte merae hariola- 
tiones sunt, ut merito Letronnius rem plane obscuram esse pronuntiaverit. 
6 Idem deus, qui hic et νυ. ὃ “ἥφαιστος audit, v. 4.8. 9. 37 Aegyptio no- 
mine (94 indicatur. Nam eundem utroque nomine appellari deum contra 
Silvestrem de Sacy Lettre à C. Chaptal au sujet de l'inscription égyptienne 
du monument trouvé à Rosette p. 22 sqq. et Comitem de Pahlin, Analyse de 
l'inscr. p. 27 sq. recte tenuerunt recentiores inde a Drumanno, qui provocat 
ad Ciceronem de nat. deor. III, 22, 55: Volean$ item complures : primus 
Caelo matus. —, secundus Nilo natus, Phthas, ut Aegyptii appellant, quem 
eustodem, esse Aegypti volunt οἱ Suidam 9a: ὁ Ἥφαιστος παρὰ Μεμφίταις. 
Quorum opinio comprobatur eo, quod in versione demotica eaedem litterae 
utrique nomini Graeco respondent. Mahaffy. Volcanus vero sive Phthas 
primum locum inter deos quibuscum rex comparatur tenet, quia eius 
sacra primaria erant urbis Memphitarum, in qua haec acía sunt. 7 Cf. 
Letronne in Addendis editionis suae p. 44, qui inde quod iuxta Volcanum 
hic Sol ter cum rebus regis coniunctus commemoraretur (v. 2. 3 52s), colle- 
git huius quoque dei templum inter pauca sanctum et celebre Memphi fuisse. 
Id vero etiam testari decretum Busiritarum C. I. G. 4699, 24. 8 Ad Solem, 
non ad Ptolemaeum regem haec referuntur proprie, unde elucet, non Aegyp- 
tum superiorem et inferiorem intellegi, ut v. 46 ubi eadem sed singulari 
numero leguntur, sed mundi partes superiores et inferiores quibus sol totum 
mundum percurrens imperat. Ad idem redire illa Ἥλιος ϑεὸς (μέγας) δεσπό- 
τῆς οὐρανοῦ ap. Ammian. Marc. XVII, 4, 21. 22 monuit Letronne. Ad reges 
vero Aegypti hoc non transfertur, nisi quod Solis filii sunt (not. 413). Cf. 
Revillout Rev. arch. N. s. XXXIV p. 344 not. 2. 9 Le. filii, ut n. 94, 2. 
Nescio an nomen υἱοῦ propterea vitetur, ut paullo minus clare appareat 
pugnantia enuntiari de rege qui hic Ptolemaei Philopatoris, infra Dei Solis 


filius praedicetur. 10 1. e. examinatum probavit ideoque regem consti- 
tuit. Cf. titulum apud Ammian. Marcellin. XVII, 4, 48. 23: ὃν Ἥλιος xpo- .. 


ἔχρινεν. Letr. 11 Combe Account of the Rosetta stone p. 43 observavit, 
etiam Ptolemaei Epiphanis patrem Philopatora Soli potissimum victoriam 
acceptam tulisse, ut appareret ex iis quae de sacris post victoriam ad - 
Raphiam (248 a. Chr, n.) referret Aelianus Hist. anim. VII, 44: μάρτυς ἀγαϑὸς — | 


90] Ptolemaei V monumentum Rosettanum. 143 


Διός12, υἱοῦ τοῦ Ἡλίου 183, Πτολεμαίου | αἰωνοβίου 14, ἢγαπη- 
μένου ὑπὸ τοῦ (9315, ἔτους ἐνάτου 16 ἐφ᾽ ἱερέως 17 ᾿Δέτου τοῦ 
᾿Δέτου 18 ᾿Αλεξάνδρου καὶ ϑεῶν Σωτήρων xal ϑεῶν ᾿Αδελφῶν xal 


6 Φιλοπάτωρ ἡμῖν Πτολεμαῖος ἔστω" 7| μὲν χατὰ Ἀντιόχου νίκη σὺν αὐτῷ ἐγέ- 
νετο, ϑύων δὲ ἐπινίκια xol ἱλεούμενος τὸν Ἥλιον ὁ Πτολεμαῖος τῇ τε ἄλλῃ με- 

γαλοπρεπῶς ἔϑυσεν χαὶ οὖν καὶ τέτταρας ἐλέφαντας μεγέϑει μεγίστους παρέστη- 
σεν ἱερεῖα. Etsi illud, quod Polybius in accurata illius proelii descriptione 
V,82sq. de hac re tacet, mihi neutiquam fidem narrationis labefactare vide- 
tur, tamen id sane vere observasse existimo Drumannum, non esse cur pro- 
pterea semper et ubique Ptolemaeos ad hunc potissimum deum victorias 
suas rettulisse statueremus. Sed quominus filium patris exemplum imita- 
tum existimemus nihil impedit. Illum vero antiquorum regum Aegypti 
vestigia pressisse colligas ex Ammian. XVII, 4, 22: Ἥλιος ϑεὸς δεσπότης 
οὐρανοῦ Ῥαμέστῃ βασιλεῖ δεδώρημαι τὸ χράτος καὶ τὴν xarà πάντων ἐξουσίαν. 
49 Aegyptiorum Ao«nw» a Graecis idem cum ipsorum Iove habebatur; quem 
hic quoque designari testatur versio demotica, quippe quae illud ipsum nomen 
habeat. Mahaffy. 18 Cf. Ammian. XVII, 4, 48 βασιλεὺς '"Papéotne Ἡλίου 
παῖς αἰωνόβιος (sim. 8. 24. 22). Fragm. hist. Gr. IV p. 354 fr. 5: οὕτω Βίων ἐν 
πρώτῳ Αἰϑιοπιχῶν" Αἰϑίοπες τοὺς βασιλέων πατέρας οὐχ ἐχφαίνουσιν, ἀλλ᾽ ὡς 
ὄντας υἱοὺς 'HAtou παραδιδόασιν. Qua de re non discrepare ab Aethiopibus 
Aegyptios observat E.Revillout Revue arch. Nouv. sér. XXXIV p.344 not. 2. 
Quem Aegyptiorum morem hic sane mirum in modum confusum habes cum 
Graeco (not. 9). 414 Idem epitheton recurrit infra n. 468, 48 [ϑ]εῶν νιχη- 
φόρων χαὶ αἰωνοβίων (Ptolemaeus X Soter II et eius mater Cleopatra III) et 
Ramessi regi tribuitur in titulo apud Ammianum Marcellinum XVII, 4, 48. 
20. 294. Cf. etiam Greek papyri in the British museum I p. 46 n. III, 48. 49 
ἐν τῶι Ac ἔτει, [Αϑ]ὺρ ἐπὶ βασιλέως αἰωνοβίου (Ptolemaeus VI Philometor aut 
Ptolemaeus VIII Euergetes II. De deo Mercurio idem usurpatur in libro 
magico qui editus est ibidem p. 70 n. XLVI, 476. 45 Cf. not. 6. Simi- 
liter de deorum erga regem amore dicitur in titulo apud Ammianum 
XVII, 4, 18. 49. 20: ὃν Ἥλιος φιλεῖ, $22 ὑπὸ Ἡλίου φιλούμενος. 8. 20 ὃν "Ap- 
pov ἀγαπᾷ. Quibus collatis non videtur dubium esse quin 8 23 rescriben- 
dum sit ὃν Ἥλιος ἠγάπησεν (ἠγώγησεν cod., ἠρώγησεν Gronovius perperam). 
16 Nonus Ptolemaei Epiphanis annus a die 11. m. Octobris a. 197 a. Chr. n. 
ad d. 10. m. Octobris a. 496 a. Chr. pertinet. Nam Cousinéryi et St. Martini 
opiniones, ex quibus ille iam aliquot annis ante obitum patris Epiphanem 
in societatem regni ascitum, hic non a regno inito, sed a nuptiis Epiphanis 
hos novem annos numerari statuerat, refutavit Drumann, qui verissime ob- 
servat totum titulum testari regem cum haec decernerentur etiamtum cae- 
libem fuisse. 17 De hoc sacerdotio cf. n. 565. 48 Letronnius nomi- 
nativum 'Aécnc esse opinatur, Drumannus inter -ὸς et -5c ambiguus haeret, 
Sed mihi non dubium videtur, quin Ἄετος vera forma sit, praesertim quia 
admodum frequentes sunt animalium appellationes nominum propriorum 
humanorum vicibus fungentes. 


144 II. Regnum Lagidarum. [90 


5 ϑεῶν Eóspyeviv xal ϑεῶν Φιλοπατόρων xai || ϑεοῦ Ἐπιφανοῦς 1? 
Εὐχαρίστου 239, ἀϑλοφόρου 2: Βερενίχης Εὐεργέτιδος Πύρρας τῆς 
Φιλίνου, χκανηφόρου ᾿Αρσινόης Φιλαδέλφου 22 ᾿Αρείας τῆς Διογέ- 
νους, ἱερείας ᾿Αρσινόης Φιλοπάτορος 23 Εἰρήνης | τῆς Πτολεμαίου, 
μηνὸς Ξανδιχοῦ τετράδι, Αἰγυπτίων δὲ Μεχεὶρ ὀχτωχαιδε- 


19 Cum antea variae fuerint de hoc nomine sententiae, recentiores 
inde a Drumanno consentiunt, praesentem conspicuumque deum significari. 
Sic frequenter ϑεῶν ἐπιφάνεια commemoratur, praeter Diodor. I, 25, 4: πᾶσαν 
γὰρ σχεδὸν τὴν οἰχουμένην μαρτυρεῖν ἑαυτοῖς, εἰς τὰς ταύτης (τῆς ᾿Ισιδος) τιμὰς 
φιλοτιμουμένην διὰ τὴν ἐν ταῖς ϑεραπείαις ἐπιφάνειαν. Dionys. Ant. II, 68, 4: 
πάνυ δ᾽ ἄξιον xai τὴν ἐπιφάνειαν ἱστορῆσαι τῆς ϑεᾶς, ἣν ἐπεδείξατο ταῖς ἀδίκως 
ἐγχληϑείσαις παρϑένοις, quae Drumannus attulit, cf. infra n. 233, 35: ἀπελο- 
γίσαντο διὰ πλειόνων τὴν τε τῆς ϑεᾶς ἐπιφάνειαν χτὰλ.. Syll? 256, 40: ἐπιφανοῦς 
δὲ γενομένης [τῆς Ἀρτέμιδος]. 20 Munificentiam ac liberalitatem hoc 
cognomine significari vidit Drumann, provocans ad Diodor. XVIII, 28, 5: 
ol μὲν γὰρ ἄνϑρωποι διὰ τὸ τῆς ψυχῆς εὐχάριστον καὶ μεγαλόψυχον συνέτρεχον 
πάντοϑεν εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν, quem ad locum alia huius notionis exempla 
ascripsit Wesseling. Nam. quae inferiore aetate plerumque in vocibus εὐχά- 
ρίστος, εὐχαριστία, εὐχαριστέω inest gratiam habendi referendique notio, eam 
ab hoc regis cognomine alienam esse apparet. Non multum discriminis 
intercedere inter hoc et εὐεργέτης, quod tamen cum avi cognomen fuisset in 
nepote vitatum esse, observat Drumann. Ceterum cum ᾿Επιφανής perpetua 
sit Ptolemaei V appellatio, illud alterum cognomen modo additur, modo 
omittitur. Cf. ϑεοῦ ᾿Επιφανοῦς n. 94, 2. 93, 1. ϑεοὶ ᾿Ἐπιφανεῖς n. 98, 2. 99, 8. 
ϑεῶν Ἐπιφανῶν 105,3. 414, 23. 428,2, 437,5. 168, 16. 28. — ϑεοῦ Ἐπιφανοῦς 
xai Εὐχαρίστου 92, 2. 409,4. ϑεοῦ ᾿Επιφανοῦς μεγάλου Εὐχαρίστου 95, 2.. Πτο- 
λεμαίου ᾿Επιφανοῦς xai Εὐχαρίστου 103, 6. ϑεοὺς ᾿Επιφανεῖς xai Εὐχαρίστους 
100,7. ϑεῶν ᾿Επιφανῶν xoi Εὐχαρίστων 95,2. 97,4. 406, 5. Manifesto etiam 
Journ. of Hell. stud. IX 1888. p. 235 n. 32, 4. 2, quae editores non attigerunt, 
Sic restituenda sunt: Βασιλεὺϊς Πτολεμαῖος ᾿Επιφανὴς] | «oi Εὐχά[ριστος -- - -- ] 
24 Sacerdotium nusquam alibi commemoratum aviae regis Epiphanis, quod 
certe a. 238 a. Chr. (n. 56) nondum fuit. 22 Cf. n. 566. 23 Arsinoé 
Ptolemaei Euergetae et Berenices filia, nupta fratri germano Ptolemaeo IV 
Philopatori, a Sosibio eiusque asseclis necata (Polyb. XV, 25, 2 sqq. 32, 7. 
33, 44). 24 Anni Macedonici ab aequinoctio auctumnali incipientis mensis 
sextus, respondens Atheniensium Elaphebolioni, Romanorum fere Martio. 
Hic igitur de anni certe tempore bene convenit inter diei significationem 
Macedonicam et Aegyptiacam (not. 25) Scripturam per δέλτα non recte 
Letronnius confert cum EYEPI'ETHAEIX in inscriptione Nubiensi est EYAHNIA 
in nummo Agrippinae cuso Alexandriae. Etenim haec menda sunt hominum 
non satis Graece doctorum, illa vero constans est in omnibus regionibus et 
per omnia saecula titulorum sSceriptura, nisi quod perraro per postrema 
antiquitatis tempora (veluti ap. Lebas-Waddington III, 2705, Antiochiae, 
a. 476 p. Chr.) Ξανϑιχός scribitur. Ac Macedones omnino mediis pro aspiratis. 


90] Ptolemaei V monumentum Rosettanum. 145 


χάτηι 5, ψήφισμα" οἱ ἀρχιερεῖς 26 xal mpogzizac27 xal οἱ εἰς τὸ 
ἄδυτον εἰ(σ) πορευόμενοι 238 πρὸς τὸν στολισμὸν 29 τῶν | ϑεῶν xai 
πτεροφόραι 0 xal ἱερογραμματεῖς 1: xal οἱ ἄλλοι ἱερεῖς πάντες 
οἱ ἀπαντήσαντες ἐκ τῶν κατὰ τὴν χώραν ἱερῶν εἰς Μέμφιν τῶι 
βασιλεῖ πρὸς τὴν πανήγυριν τῆς παραλήψεως τῆς | βασιλείας 32 


ut constat. Apud scriptores sane ubique Ξανϑιχός traditur, sed aliquotiens 
id librariorum culpa illatum esse potest. 25 Mensis anni Aegyptiaci 
mobilis quem dicunt sextus. Cuius dies undevigesimus cum totius anni 
centesimus duodeseptuagesimus sit, annus vero 4197/6 a. Chr. ab undecimo 
die mensis Octobris initium ceperit, sequitur ut haec die 27. m. Martii 1496 
ἃ. Chr. n. decreta sint. Quod bene convenit cum Macedonico mense verno 
Xandico (not. 24) Quod contra annus Siriacus a die 20. m. Iulii incipit; in 
illo igitur d. XVIII mensis Mechir in ipsa mensis Ianuarii initia incidit. 
Manifestum igitur est, illum novum fastorum ordinem, qui decreto Canopio 
institutus erat, iam ante huius tituli tempora rursus abrogatum esse. Cf. 
n. 5677, 26 Cf. n. 5610, 27 Cf. n. 5611, 28 EI Zl'oPEYOMENOI. 
29 Cf. n. 44113, 30 Cf. n. 5613, 34 Cf. n. 56:4, 32 Verba per se 
non modo ad diem ipsum, quo regnum iniit, sed etiam ad ferias eiusdem 
diei quotannis redeuntis referri possunt; atque hoc praeferas siquidem πα- 
ραλαμβάνειν τὴν βασιλείαν cum alibi de regno hereditate a patre in filium 
íranseunte usurpatur (n. 5617, tum in proxima huius loci vicinia eundem 
usum agnoscimus v. 8 fin. Atqui magnificentiora sunt, quae hic suffragiis 
sacerdotum constituuntur, quam ut quotannis per regni initi anniversaria 
talia decreta esse credibile sit. Accedit quod per illa ipsa tempora, quibus 
haec scripta sunt, Epiphanem solenniter puberem declaratum esse, ut certe 
nomine tenus iam ipse sine tutoribus regnaret, scimus. Quare παράληψιν τῆς 
βασιλείας hic alia vi usurpari de eo qui iam sui iuris esse incipit apparet, 
, et ferias, quae sane consulto in eundem certe mensis diem constitutae erant 
quo quondam patri successerat (not. 135), non diversas esse ab anacleteriis, 
quae novimus ex Polybio, qui de ipso Epiphane haec habet XVIII, 55, 3: 
ἐπειδὴ δὲ τὰ χατὰ τοὺς Αἰτωλοὺς ἔϑεντο χαλῶς οἱ περὶ τὴν αὐλήν, εὐθέως 
ἐγίνοντο περὶ τὸ ποιεῖν ἀναχλητήρια τοῦ βασιλέως, οὐδέπω μὲν τῆς ἡλικίας χατ- 
ἐπειγούσης, νομίζοντες δὲ λήψεσθαί τινα τὰ πράγματα χατάστασιν χαὶ πάλιν ἀρ- 
χὴν τῆς ἐπὶ τὸ βέλτιον προχοπῆς, δόξαντος αὐτοχράτορος ἤδη γεγονέναι τοῦ βασι- 
| λέως. χρησάμενοι δὲ ταῖς παρασχευαῖς μεγαλομερῶς, ἐπετέλουν τὴν πρᾶξιν ἀξίως 
τοῦ τῆς βασιλείας προσχήματος, πλεῖστα Πολυχράτους (η. 98, 8) δοχοῦντος εἰς τὴν 
ἐπιβολὴν ταύτην αὐτοῖς συνηργηχέναι, et de eius filio natu maiore Philome- 
tore haec XXVIII, 42, 8: «xol χατὰ τὸν αὐτὸν χαιρὸν καὶ περὶ τοῦ βασιλέως 
Πτολεμαίου προσπεσόντος τοῖς Ἀχαιοῖς διότι γέγονεν αὐτῷ τὰ νομιζόμενα γίνε- 
σϑαι τοῖς βασιλεῦσιν, ὅταν εἰς ἡλιχίαν ἔλθωσιν, ἀναχλητήρια, νομίσαντες σφίσι 
᾿καϑήχειν ἐπισημήνασϑαι τὸ γεγονός, ἐψηφίσαντο πέμπειν πρεσβευτὰς ἀνανεωσο- 
᾿Μένους τὰ προὐπάρχοντα τῷ ἔϑνει φιλάνϑρωπα πρὸς τὴν βασιλείαν, wai παραυτίχα 
| xatéocncay Ἄλκιϑον xai Πασιάδαν. Neque alia esse videntur πρωτοχλίσιά 
᾿[χλήσια) quorum in libro Maccabaeorum II, 4, 24 item in Philometoris rebus 
Dittenberger, Orientis Gr. inser. 1, 10 


i 
| 


140 Π, Regnum Lagidarum. [90 


τῆς [Πτολεμαίου αἰωνοβίου, ἠγαπημένου ὑπὸ τοῦ Φϑᾷ, ϑεοῦ 
Ἐπιφανοῦς, ᾿ὐχαρίστου, ἣν παρέλαβεν παρὰ τοῦ πατρὸς 


mentio fit. Atque hoc quidem inter omnes convenit, ea sollennia semper 
Memphi, quod antiquissimum fuit Aegypti caput, habita originem repetere ex 
antiqua indigenarum regum aetate; cf. locos a Letronnio allatos Schol. Ger- 
manici Arat. p. 88, 12 Breysig 4» íemplo Aegypti Memphé ubi mos fuit 
solio regio decoraré reges qui regna. 4neunt. ἐδὲ emim. saeris 4nitiantur. 
Hieronymus in Daniel. p. 1428 ed. Par. escendit 4m Memphim et 4bi ex 
more Aegypti regnum accipiens etc. Diodor. Sic. XXXIII, 43: ὅτι Πτολεμαίου 
(VIII Euergeta II) χατὰ τὴν Μέμφιν ἐνθρονιζομένου τοῖς βασιλείοις xarà τοὺς 
Αἰγυπτίων νόμους, παῖς ἐγένετο ἐχ τῆς Κλεοπάτρας τῷ βασιλεῖ. Sacram 
caerimoniam fuisse iam inde apparet, quod in templo eam peractam esse 
constat; sed quaenam potissimum sacerdotum in ea partes fuerint quique 
sollennium ordo, ignoratur. Etenim hic quidem non de ipsis anacleteriis, 
sed de novis honoribus regis per hanc occasionem instituendis decernunt, et 
quod Drumannus sibi persuasit, nihil aliud fuisse anacleteriorum ritum ac 
receptionem regis in ordinem sacerdotum, id neutiquam firmo nititur funda- 
mento; nam quod Plut. de Iside et Osiride c. 9 p. 354 B refert ὁ δ᾽ ἐχ μαχί- 1 
ϑὼν ἀποδεδειγμένος (βασιλεύς) εὐθὺς ἐγίγνετο τῶν ἱερέων xal μετεῖχε τῆς quio- — 
σοφίας, id sic interpretari vix licet, nedum necessarium sit. Immo ipsa re, | 
quod regnum obtinuit, simul sacerdos fit. Quomodo vero Ptolemaei hac in - 
re se gessissent, diu disceptatum est, ex quo Drumannus acuratissime de- ; 
monsírare aggressus est, quattuor primos principes hane superstitionis Aegyp- 1 
tiacae consuetudinem plane sprevisse, neque ante annum 196 a. Chr. caeri- - 
moniam unquam in regno Ptolemaeorum peractam esse. Tum vero Polycratem - 
aliosque, quorum apud regem maxima auctoritas erat, ut indigenarum animos - 
sibi conciliarent, eo descendisse sacerdotesque hanc potentiae suae ampli- 
ficandae occasionem avide arripuisse neque tamen sine callida quadam dissi- 
mulatione ea usos esse. Quae disputatio assensum tulit cum aliorum tum — 
J. G. Droyseni Kl. Schriften II p. 406. 409 et Alfredi de Gutschmid ad Sharpe. 
Gesch. Aeg. I p. 249 not. 4. At re iterum accurate examinata U. Wilcken in- | 
addendis ad Droyseni opuscula p. 440 oblocutus est, recte si quid video. . 
Nam Polybii de Polycratis aliorumque consilio observatione manifesto non. | 
indicatur, cur anacleteria omnino habita, sed cur praeter morem et natu- 
ram rei maturata sint, ut puer nondum tredecim annos natus pro pubere 
haberetur. Ac quod ipse Dr. animadvertit, fere semper in his sollennibus 
commemorandis moris et consuetudinis mentionem fieri, eo illius sententia. 
evertitur. Namque quod ipse dicit, id quod quondam Pharaonum aetate. 
usitatum fuisset spectari, in huius quidem decreti v. 28 [τὸ] προσήχοντα 
νόμιμα τῇ παραλήψει τῆς βασιλείας. 45 τὰ νομιζόμενα τῇ παραλήψει τῆς βασι- 
λείας quadrat, quoniam sacerdotum intererat id vel maxime premere, neque 
abhorret a Diodori loco supra allato, quippe qui definite χατὰ τοὺς Αἰγυπ- 
τίων νόμους dicat. At Polybium quis credet de re ipsius memoria post 
trium saeculorum intercapedinem instaurata dicturum. fuisse τὰ νομιζόμενα 
τίνεσϑαι τοῖς βασιλεῦσιν --- ἀναχλητήρια (XXVIII, 42, 8)? Quod vero nulla - 


à 


90] Ptolemaei V monumentum Rosettanum. 147 


αὐτοῦ 93, συναχϑέντες ἐν τῶι ἐν Μέμφεί(ι ἱερῶι: τῆι ἡμέραι ταύτηι 
εἶπαν δ: | ἐπειδὴ βασιλεὺς Πτολεμαῖος αἰωνόβιος, ἠγαπημένος 
ὑπὸ τοῦ (Oa, ϑεὸς ᾿Επιφανὴς Εὐχάριστος, ὁ ἐγ βασιλέως Πτολε- 
μαίου χαὶ βασιλίσσης Ἀρσινόης, ϑεῶν Φιλοπατόρων, χατὰ πολλὰ 
10 εὐεργέτηχεν τά ϑ᾽ ἱερὰ xai | τοὺς ἐν αὐτοῖς ὄντας xal τοὺς ὑπὸ 
τὴν ἑαυτοῦ 86 βασιλείαν τασσομένους ἅπαντας, ὑπάρχων ϑεὸς ἐχ 
ϑεοῦ xal ϑεᾶς χαϑάπερ Ὧρος ὁ τῆς Ἴσιος xal 'Ocíptoc υἱός, ὁ 
ἐπαμύνας 37 τῶι πατρὶ αὐτοῦ 88 Ὀσίρει, τὰ πρὸς ϑεοὺς | εὐερ- 


fuisse Ptolemaei Lagi, Philadelphi, Euergetae, Philopatoris anacleteria tan- 
quam rem certam et testatam affert Dr., id rectius ita enuntiandum fuit, de 
nullo ex his regibus id usquam narrari. Hoc vero nihil valere concedet qui- 
eumque non ignorabit qualem teneamus rerum tertio a. Chr. n. saeculo 
gestarum memoriam. Quod quoniam Polybius definite dicit τὰ νομιζόμενα 
γίνεσϑαι τοῖς βασιλεῦσιν, ὅταν εἰς ἡλικίαν ἔλθωσιν, ἀναχλητήρια, coniciat 
quispiam, omnes quidem Ptolemaeos cum regnum inirent Memphi per so- 
lennes et magnificas caerimonias in solium regium sublatos esse (ἐν) ρονισϑῆναι, 
cf. Diodor. 1l. 1), sed ἀναχλητηρίων vocabulo ea modo sacra indicari solita, 
a quibus rex qui impubes hereditate regnum adiisset iam sui iuris esse et 
ipse regnare inciperet; fortasse etiam ritus ipsi hic alii erant atque in 
eo, qui adulta aetate regi mortuo succedebat. Sed hoc quidem rerum 
Aegyptiacarum  peritioribus diiudicandum relinquo. 33 Cf. n. 56", 
34 ENMEMOEHEPOI.  Memorabile est, ut hic et v. 44, sic etiam apud 
Scholiastam Germanici (not. 32) 4» templo Aegypti Memphé$ legi deo non 
nominato. Letronnius concedit quidem, Volcani (D9a) templum haud ab- 
surde a prioribus editoribus intellegi, quando id Memphi primarium fuisse 
constet et in hoc ipso titulo is deus cum summo honore identidem ap- 
pelletur (not. 6. At in papyris magnum illud Serapieum (μέγα Σαραπιεῖον) 
nudo nomine τὸ πρὸς Μέμφει vel ἐν Μέμφει ἱερόν appellari, quo ingenti de- 
lubro praeter ipsius Sarapis templum etiam aliorum deorum sacraria 
(Ἀπιεῖον, Ἀσταρτιεῖον, Ἀνουβιεῖον, Ἀφροδισιεῖον) continerentur. Iam cum Hero- 
dotus 11, 153 de Apieo quidem haec habeat: χρατήσας δὲ Αἰγύπτου πάσης ὁ 
Ψαμμήτιχος ἐποίησε τῷ Ἡφαίστῳ προπύλαια ἐν Μέμφι τὰ πρὸς νότον ἄνεμον 
τετραμμένα, αὐλήν τε τῶι Ἄπι, ἐν τῇ τρέφεται ἐπεὰν φανῇ ὁ "Ame, οἰχοδόμησε 
ἐναντίον τῶν προπυλαίων, haud improbabiliter Letronne conicit Ptolemaeorum 
aetate etiam vetustum Volcani fanum illo Serapiei ambitu comprehensum 
fuisse. 35 Cf. n. 5620, 36 Reflexivum ἑαυτοῦ pro personali αὐτοῦ et 


hic et v. 12. 43 usurpatum inter vitia sermonis illa aetate haud infrequentia 


esse adnotat Mahaffy. At nullo ex his tribus locis quicquam vitiosi video, 
immo ubique ἑαυτοῦ recte et lezitime dicitur; at vice versa v. 8 παρὰ τοῦ 
ποτρὸς αὐτοῦ. 10 τῷ πατρὶ αὐτοῦ sane contra severam legem sermonis dici- 
Vur pro παρὰ τοῦ ἑαυτοῦ πατρός, τῷ ἑαυτοῦ πατρί. 37 Consulto v. 27. 98 
de rege eadem verba ἐπαμύνων τῷ πατρὶ usurpantur, quo clarius similitudo 
inter eum et Horum appareat. De Osiride a Typhone necato eiusque faci- 
noris poenis ab illius filio Horo repetitis fabulam ab Herodoto quidem non 


105 


148 Π, Regnum Lagidarum. [90 


γετιχῶς διαχείμενος ἀνατέϑειχεν εἰς τὰ ἱερὰ ἀργυριχάς τε xai 
σιτι(χγ)ὰς 89 προσόδους, xal δαπάνας πολλὰς ὑπομεμένηχεν ἕνεχα 
τοῦ τὴν Αἴγυπτον εἰς εὐδίαν 40 ἀγαγεῖν xai τὰ ἱερὰ χαταστή- 

9 ; B xUroly41 «Boyd AavOod 42 ná- 
σᾶσϑαν [ταῖς τε ἑαυτοῦ 41 δυνάμεσιν πεφιλανϑρώπηχε i? má 
σαις48 xal ἀπὸ τῶν ὑπαρχουσῶν ἐν Αἰγύπτων προσόδων xal 
φορολογιῶν 44 τινὰς μὲν εἰς τέλος ἀφῆχεν 45, ἄλλας δὲ χεχού- 


data opera. narrari, sed tamen compluribus locis (IT, 444. 456. 170—172) 
ita tangi, ut ei formam huius memoriae a recentioribus (Diodor. I 21, 3. 
85, 6. Plut. de Iside et Osir. 19 p. 358 B sqq.) non nimis discrepantem 
notam fuisse appareat, adnotat Drumann. Ceterum ἐπαμῦναι utroque loco 
dicitur de eo qui mortui iniurias ulciscitur, non qui superstiti opem fert. 
At is sermonis usus non tam novus est quam Letronnio videtur. Immo - 
iam in antiquioribus Graecorum litteris passim legitur cum τιμωρεῖν τινὶ de — 
auxilio ferendo, tum vice versa βοηϑεῖν τινι de ultione. 38 Cf. not. 36. 

39 ZITIXAZ. In omni administratione redituum et expensarum duo genera, 

pecunia numerata et fructus, sic distinguebantur, ut utrumque genus suos 

haberet peculiares magistratus. Cf. n. 477, 7. 179, 7 οἰχονόμου (οἰχονόμῳ) 
σιτιχῶν. Mahaffy. Cum proximis ante Ptolemaeorum initia temporibus ei 
qui in Aegypto dominabantur (Tachos, v. Pseudoaristoteles Oeconom. 11, 2, 25 
p. 1350 b, 33. Cleomenes satrapa, v. ibid. 8ὶ 33 p. 1889 ἃ, 26 sqq.) bona tem- 3 
plorum imminuere et partem eorum in fiscum redigere conati essent, illis | 
regnantibus non modo nihil eiusmodi fieri videmus, sed magnificentissimis | 
regum donis res sacras identidem augeri. Lumbroso. 40 Proprie caeli 
serenitatem significat, sed translate de beato et tranquillo rerum publicarum 
statu usurpatur iam a Pindaro fragm. 228,4, ubi τὸ χοινὸν — ἐν εὐδίᾳ τιϑείς 
geminum est eius quod hic legimus τὴν Αἴγυπτον εἰς εὐδίαν ἀγαγεῖν. Letronne.- 
41 Cf. not.36. 48 Hie φιλανϑρωπεῖν intransitive pro φιλάνϑρωπον εἶναι usur-.— 
pari, cum alibi (Polyb. III, 76, 2 τοὺς δὲ προσδεχομένους ἐφιλανϑρώπει) transitill | 
vum sit, recte observat Letronne, frustra obloquente Mahaffyo. Nam quod ' 
hic dicit idem hoc sibi velle ac φιλάνϑρωπα ποιεῖν, verum quidem est, sed. 
neutiquam cum Letronnii interpretatione pugnat. 43 In versione hiero- 
glyphica haec ita concepta esse testatur Champollion, ut fere idem sibi 
velint ac (quae sunt 4m toto eius regno. At hoc neque merum dativum | 
pati neque nomen δυνάμεσι, sed sic potius τὰ ἐν τῇ ἑαυτοῦ βασιλείᾳ dicen- | 
dum fuisset monet Letronne, qui vidit haec Graeca non posse intellegi nisi. 
instrumentali dativi usu 'omnibus suis viribus.  Notabilis tamen in ,hae€ 

sententia pluralis δυνάμεις, qui plerumque exercitus potius significat (n. 454, 3. 
155, 3). 44 Droysenus Kl. Schriften II p. 394 hoc de vectigali omnibus - 
hominibus viritim imposito (ἐπιχεφάλαιον τέλος, eapitatio) interpretatur; ase. 
sentitur Lumbroso Recherches p. 297, nisi quod peregrinos modo id pepen- 
disse opinatur cum propter constantem antiquitatis morem tum quia in in- 
strumento apud Peyronum, Papyri Graeci mus. Taurin. Aeg. II p. 69 n. XIII, 4- 
τῶν ἐν Μέμφει ξενιχῶν πράχτορι legatur. At eiusmodi vectigal, quod sane. 
miro λαογραφίας nomine in Aegypto fuit, non ante Augustum commemorari, 


| 
: 


90] Ptolemaei V monumentum Rosettanum. 149 


φιχεν 16, ὅπως ὅ τε λαὸς 7 xal οἱ ἄλλοι πάντες 48 ἐν | εὐϑηνίαι 
ὦσιν ἐπὶ τῆς ἑαυτοῦ βασιλείας, τά τε βασιλικὰ ὀφειλήματα 49, 
ἃ προσώφειλον οἱ ἐν Αἰγύπτωι xal οἱ ἐν τῆι λοιπῆι βασιλείαι 
αὐτοῦ, ὄντα πολλὰ τῶι πλήϑειδθ, ἀφῆχεν, xal τοὺς ἐν ταῖς φυ- 


ideoque non esse cur illud ab aliis ac Romanis primum impositum statu- 
eretur, observavit Wilcken Gr. Ostraka II p. 248. Accedit quod hoc quidem 
loco non tam unum certum vectigal commemorari, sed varia genera voce 
vix minu$ late patente quam πρόσοδοι comprehendi exspectamus. Distinc- 
tioni φορολογιῶν, i. e. vectigalium cuiusque generis quae populus pendere 
debeat, et προσόδων, i. e. reliquorum redituum, veluti ex locatione agrorum 
regiorum, accurate respondere demotica p-skér (reditus) et p-hót? (vectigalia), 
monuit Hess p. 54. 45 In epistula Herodis ad Dorionem anno 165 a. 
Chr. n. data praeter alia agrorum genera etiam terram ἐν ἀφέσει commemo- 
rari (cf. Notices et extraits des manuscrits XVIII 2, 4865 p. 368 n. 63, 177: 
τὰ τῶν ἐν ἀφέσει χαὶ τὴν ἱερὰν γ]εωργούντω[ν]} monet Lumbroso Recherches p. 90, 
quam probabiliter conicit eandem esse, cuius vectigalia sex fere lustris ante 
a rege remissa sint. 46 Ut hic ἀφιέναι i. e. totum remittere vectigal, et 
χουφίζειν, i. e. minuere distinguuntur, sic in Tiberii Alexandri edicto (C. I. G. 
4957, 26) legitur περὶ τῶν ἀτελειῶν χαὶ χουφοτελειῶν. Letronne. 41 Volgus 
Aegyptiorum, praecipue opifices et agricolae, eidem fere qui v. 52 ἰδιῶται 
appellantur ut distinguantur a sacerdotibus. Eadem vi pluralis ot λαοί oc- 
currit in papyris et apud Polybium IV, 52, 7: τοὺς λαοὺς καὶ τὰ πολεμιχὰ 
σώματα, neque multum discrepat notio quae cernitur in compositis λαογρα- 
φία (not. 44) et λαοχριταί (n. 1062). Letronne. 48 Quae λαῶν nomine non 
contineantur tria potissimum hominum genera sunt, milites, magistratus, 
sacerdotes. Quod quoniam εὐθηνίας notio latissime patet et aeque ad omnes 
quicunque in regno sunt spectat, non est quod arctiorem vim tribuamus 
nomini ac sacerdotes potissimum interpretemur, ut fecit Drumann hic quoque 
astutias quasdam sacerdotum odoratus. Utique recte fecit, quod Heynio gentes 
extra Aegyptum regi subditas intellegenti oblocutus est. 49 Aerarium re- 
gium privatis pecunias mutuas dedisse constat (cf. Diodor. I, 84, 8. Lumbroso 
Recherches sur l'économie politique de l'Égypte p. 346sq.); sed recte Le- 
íronne hoc unum debitarum pecuniarum genus indicari negat. Immo quae- 


.eunque quolibet titulo fisco regis deberentur, remitti; cf. Polyb. XXV, 3, 8: 
παρέλυσε δὲ χαὶ τοὺς ἐν αὐτῇ τῇ Μαχεδονίᾳ τῶν Βαανα ὀφειλημάτων (ὁ πεν 


σεύς), ἀφῆχε δὲ χαὶ τοὺς ἐν ταῖς φυλαχαῖς ἐγκεχλεισμένους ἐπὶ βασιλικαῖς αἰτίαις. 
Diodor. 1, 54, 2: τῶν τε γὰρ βασιλιχῶν ub runde ἅπαντας ἀϑῴους ἀφῆχε xal 
τοὺς πρὸς ἀργύριον συγχεχλειμένους ἀπέλυσε τοῦ χρέους, ὄντος πολλοῦ πλήϑους 
ἐν ταῖς φυλαχαῖς. Per annos octo priores regni Epiphanis propter continuas 
turbas multa vectigalia residua fuisse videri observat Drumann. 50 Sic 
distinguunt Ameilhon, Drumann, Mahaffy, ut πολλὰ τῷ πλήϑει coniungantur. 
Quod contra Heyne, Letronne, Strack virgulam post πολλά habent, ut τῷ 
πλήϑει pendeat ab ἀφῆχεν. Illud mihi longe praeferendum videtur; certe in- 
iuria Letronne structuram vitiosam appellat, nam ut τὸν ἀδιϑρὸν et τῷ 
ἀριϑμιῷ, sic etiam τὸ πλῆϑος et τῷ πλήϑει aeque recte se habent. 


150 II. Regnum Lagidarum. [90 


λαχαῖς | ἀπηγμένους xai τοὺς ἐν αἰτίαις ὄντας ἐχ πολλοῦ 
χρόνου: ἀπέλυσε τῶν ἐνχεχλ(η)μένων ὅ2: προσέταξε δὲ xal τὰς 
προσόδους τῶν ἱερῶν χαὶ τὰς διδομένας εἰς αὐτὰ xav. ἐνιαυτὸν 
15 συντάξεις 99 σιτιίκάς τε χαὶ ἀργυριχάς 4, ὁμοίως δὲ xol τὰς 
χαϑηχούσας ἀπομοίρας δ τοῖς ϑεοῖς ἀπό τε τῆς ἀμπελίτιδος 
17699 xal τῶν παραδείσωνδή xai τῶν ἄλλων τῶν ὑπαρξάντων 


81 Frequenter factum esse, ut homines propter delictum aliquod com- 
prehensi diutissime in vinculis attinerentur, priusquam res in iudicium ve- 
niret, ideoque in papyris haud raro homines hanc duritiem deprecari, ad- 
notat Mahaffy. Ac τῶν ἐνχεχλημένων sane in eiusmodi modo homines 
quadrat, ut apud Polybium (not. 49) ἐπὶ βασιλικαῖς αἰτίαις. Quare non recte 
Lumbroso Recherches p. 328 hunc locum testimonio esse dicit, debitores 
qui solvendo non essent, in custodia teneri consuevisse. Diodori locus quem 
attuli not. 49 (τοὺς πρὸς ἀργύριον συγχεχλειμένους ἀπέλυσε τοῦ χρέους) sane ad 
hoc genus debitorum publicorum spectat. 52 KAIIMENQON. 53 De . 
vocabuli vi cf. Diodor. I, 75, 4: συντάξεις δὲ τῶν ἀναγχαίων παρὰ τοῦ βασιλέως - 
τοῖς μὲν διχασταῖς ἱχαναὶ πρὸς διατροφὴν ἐχορηγοῦντο, τῷ δ᾽ ἀρχιδικαστῇ πολλα- — 
πλάσιοι. Quotannis unusquisque sacerdos ex aerario regio certam pensio- : 
nem (σύνταξιν) accipiebat. Quod institutum haud pauci papyri aetatis Ptole- - 
maeorum testantur (Papyri in the Brit, mus. I p. 25 n. XXXV, 20: ὁ δὲ 
βασιλεὺς ἀποδέδ(ω) [χε τ]ὴν σύνταξζεγιν, διαρπάζεται δὲ ὑπὸ τῶν προ[εστηϊχότων 
τοῦ ἱεροῦ. Papyri Lugdun. ed. Leemans I p. 24 pap. C, 4. ὅ τὴν ἐχτεϑι(ε)ῖσαν 
σύνταξιν ἐχ τοῦ βασιλ(ελιχοῦ., cf. etiam I p. 9 pap. B col. 4, 40. col. 2, 44. 
413. 20. p. 30 pap. E, 8. 9. 20), sed id tertio p. Chr. n. saeculo etiamtum 
mansisse didicimus ex apocha septem sacerdotum de pensione sibi nu- 
merata principatu Alexandri Severi, quam edidit U. Wilcken Hermae XXII. 
p.142sqq. Cf. Revillout Revue égyptol. I p. 82. U. Wilcken ap. Droysen - 
Kl. Schriften II p. 439. 54 Cf. not. 39. 55 Vectigal sextae partis 
fructuum annuorum vinearum et hortorum, quod antiquitus deis Aegyptiis 
pendebatur, sed a Ptolemaeo Philadelpho imperatum est, ut inde a vige- 
simo altero sui regni anno (264/3 a. Chr. ad aerarium sacrum uxoris de- 
functae et pridem inter deos relatae, i. e. re vera ad fiscum regium, trans-| 
ferretur (Grenfell The revenue laws of Ptolemy Philadelphos p. 94. U.Wilcken 
Gr. Ostraka I p.157 sqq.). Pluralis τοῖς ϑεοῖς ad Arsinoam Philadelphum ef. | 
Deos Philopatoras spectat, quos illi postea in hac re adiunctos esse ex 
Flinders Petri pap. XLVI apparere observavit Wilcken p. 458 not. 3. — 56 Vinea-. 
rum ἀπόμοιρα in universum quidem pecunia pendebatur, cum de reliquis | 
agri culti generibus ipsarum frugum pars daretur. Sed infra (v. not. E 


pir Ve CC 


discimus vineis sacris id concessum fuisse, ut vinum daretur. 57 Ina 
his hortis item vites fuisse Mahaffy ap. Grenfell Revenue laws introduct. 
p. XLI statuit, sed cum propter discrimen vectigalis (cf. not. 56) tum aliis | | 
gravissimis de causis Grenfell p. 94 et Wilcken (not. 55) oblocuti sunt, qui - 
palmas potius (φοίνιχας) aliasque arbores quae varia poma (ἀχρόδρυα) ferens 
ibi cultas esse demonstraverunt. 


rn 
u^ 
U^ 
5 
1 
EE 4| 
2 


90] Ptolemaei V monumentum Rosettanum. 151 


e $ ^ , τ — τ , m , ὲ A , 58. , 
τοῖς ϑεοῖς ἐπὶ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ | μένειν ἐπὶ χώρας δ᾽ mpocé- 
ταξεν δὲ χαὶ περὶ τῶν ἱερέων ὅπως μηϑὲν πλεῖον διδῶσιν εἰς 
Y λ Δ.) 59 ARI As £ - , »y H 1 - 
τὸ TeÀeotux0v 59? ob ἐτάσσοντο ἕως τοῦ πρώτου ἔτους ἐπὶ τοῦ 
πατρὸς αὐτοῦθ0: ἀπέλυσεν δὲ xal τοὺς ἐχ τῶν | ἱερῶν ἐθνῶν 6: 


58 Immutata maneant, ut perfrequenter dicitur ἐν χώρᾳ et κατὰ χώραν 
μένειν. 59 Cum Drumann et Droysen Kl. Schriften Il p. 393 in huius 
vocis explicatione a solvendi notione, quae sane inest in verbo τελεῖν, pro- 
fecti essent, Ameilhon et Pahlen vero de mysteriorum initiatione cogitassent, 
quae res ad regem fiscumque nequaquam pertinebat, primus Letronne 
vidit, subesse notionem sacerdotem instituendi. Id per leges sermonis licere 
ipse quidem una Horapallinis locutione πρὸς τὸ ἱερέα τέλειον γενέσθαι (1, 39) 
probavit, sed nunc ipsius verbi τελεῖν sic usurpati exempla praesto sunt 
(Syll? 597, 6 τὸν δὲ ἱερῆ τελεσάτω ἁ πόλις. 598, 20 τὰν δὲ ἱέρειαν τελέσει & 
πόλις. Cf. etiam v. 24. 25. 29. 34. 60), et τέλεστρα de impensis per hanc oc- 
casionem faciendis usurpatur, non dissimili notione eius quam hic habet 
τὸ τελεστιχόν (Syll2 597, 7. 598, 59. 645, 47). Quicumque igitur sacerdos in- 
stituebatur, regis fisco vectigal pendere debebat; quod neutiquam iniquum 
fuisse: propter reditus et emolumenta haud exigua cum sacerdotio con- 
iuncta observat Lumbroso Recherches p. 299 sqq. Cf. U. Wileken Hermae 
XXII p.595. Gr. Ostraka I p. 397. Cum in demotica versione vectigal signi- 
ficetur, quod quis pendit ut sacerdos fiat (n-er-uéb cf. Revillout Chrestom. 
démotique I p. 47. Hess p. 10), nullus iam de Letronnii interpretatione du- 
bitationi locus relinquitur. 60 *'Usque ad primum Ptolemaei Philopa- 
toris annum: (224 a. Chr. n.) interpretantur priores editores itemque Druman- 
nus. Quod per linguae leges non licere cum perspiceret Letronne, primum 
annum non regis, sed sacerdotum intellegere maluit, ut Epiphanis patre 
regnante vectigal pependisse dicatur unusquisque sacerdos per primum sui 
offieii annum. Sed primum quidem, quicquid dicit Letronnius, sic quoque 
ἕως permirum manet, nam cum a primo initium fiat, non recte enuntiatur 
aliquid continuari debere usque ad primum; deinde vero omnino non 
annuum neque perpetuum est hoc vectigal, sed semel numeratur per occa- 
sionem initiandi sacerdotis (cf. not. 59). Quare mihi quidem nulla ex parte 
dubium est quin intellegendum sit *per totum Philopatoris regnum usque 
ad primum Epiphanis annum', praesertim cum etiam ἔνατον (v. 4) et 
ὄγδοον ἔτος (v. 24) sic sine additamento de eius qui tum ipsum regnabat 
annis dicantur. Eadem ratione per titulum n. 56 constanter Ptolemaei III 
Euergetae anni indicantur. (Cf. v.4 ἔτους ἐνάτου. v. 97 ἐν τῷ ἐνάτῳ ἔτει. 
y. 26. 27 τοὺς ἀπὸ τοῦ πρώτου ἔτους γεγενημένους ἱερεῖς, et quod plane gemi- 
num est huius loci, v. 28 ἕως τοῦ πρώτου ἔτους. 64 Aut singula collegia 
Sacerdotum qui in singulis delubris essent, aut genera sacerdotum, quae 
n. 56, 8.544. et hic v. 6 sq. distinguerentur, antistites, prophetas, hierogram- 
mates al, intellegere licere vidit Letronne; hanc interpretationem ipse 
praetulit itemque Mahaffyus, illam sequi maluit Lumbroso Rhecherches 
p. 237.271, At usus sermonis quidem hanc commendat; neque enim corpus 
aut collegium certis legibus constitutum significare solet ἔϑνος, sed genus 


152 II. Regnum Lagidarum. [90 


τοῦ xav ἐνιαυτὸν εἰς ᾿Αλεξάνδρειαν χατάπλου 52" προσέταξεν δὲ 
xal τὴν σύλληψιν τῶν εἰς τὴν ναυτείαν 99 μὴ ποιεῖσϑαι, τῶν τ᾽ 


hominum communione victus, officii, condicionis civilis definitum. Ἃ, 
Platon. Gorg. 455 B περὶ ναυπηγῶν ἢ περὶ ἄλλου τινὸς δημιουργιχοῦ ἔϑνους. 
Pollux VIII, 444: τρία δ᾽ ἣν τὰ ἔϑνη πάλαι, εὐπατρίδαι γεωμόροι δημιουργοί. 
Qua vocis vi etiam omnes sacerdotes unum ἔϑνος efficere dicuntur, ut apud 
Àristotelem Metaphys. I, 4 p. 984 b 23: διὸ περὶ Αἴγυπτον αἱ μαϑηματιχαὶ 
τέχναι πρῶτον συνέστησαν" ἐχεῖ γὰρ ἀφείϑη σχολάζειν τὸ τῶν ἱερέων ἔϑνος. 
Perperam sane in eandem sententiam Drumannus interpretatur Diodori 
locum I, 70, 2, ubi sacerdotes dicuntur πεπαιδευμένοι χάλλιστα τῶν ὁμοεϑνῶν, 
nam hic ὁμοεϑνεῖς manifesto omnes Aegyptii sunt. At genera sacerdotum 
dignitate et negotiis sacris distincta item singillatim ἔϑνη vocari posse ma- 
nifestum est. 62 Verbo χαταπλεῖν iter ex quolibet Aegypti loco Alexan- 
driam significari, quia plerumque navi secundo flumine Nilo peragebatur, 
adnotat Letronnius monens de eadem re in papyris Parisinis χαταπλεῖν εἰς 
τὴν πόλιν et χαταπλεῖν πρὸς τὸν βασιλέα repperiri. Quem ad finem haec 
itinera quotannis facta sint, ambigitur. Pahlinum de mysteriis cogitantem 
refutavit Drumann. Sed quod hic statuit, sacerdotes ad id tempus quae 
aerario regio pendenda essent ipsos Alexandriam deferre debuisse, ne ipsum 
quidem accommodatum est ad persuadendum. Nonne n. 56, 5 suadet ut de 
nataliciis regis aut anniversariis regni initi sacris cogitemus? Cf. Lumbroso 
Recherches p. 344, qui monet, non itineris labores et impensas in hac re 
molestissimas fuisse, sed dona amplissima per eam occasionem offerenda, 
de quibus provocat ad losephi Ant. XII, 499: διαλιπὼν δὲ ὀλίγον ὁ παῖς 
(Ypxavàc) συνεβούλευε τῷ πατρὶ (Ἰωσήπῳ) δῶρα μὲν αὐτόϑεν μὴ πέμπειν τῷ 
βασιλεῖ, δοῦναι δὲ ἐπιστολὴν πρὸς τὸν ἐν Ἀλεξανδρείᾳ olxovópow, ὅπως αὐτῷ 
παρέχῃ πρὸς ὠνὴν ὧν dw εὕρῃ χαλλίστων χαὶ πολυτελῶν χρήματα. Deinde 
Hyrcanum Alexandriam profectum ab Arione patris oeconomo pro decem 
talentis quae pater destinasset mille postulasse eorumque magnam partem 
in dona impendisse. 63 De vectigali remisso, quod ad rei navalis 
sumptum tolerandum destinatum erat, haec interpretantur Drumann, Letronne, 
Lumbroso Recherches p.298. At quomodo σύλληψις vectigal significari pos- 
set, non expediverunt; etenim Drumannus quidem quos affert locos (Diodor. 
XIX, 63, 4. XX, 102, 2. XXXVII,8,2. Aelian. Var. hist. II, 2 p.18,414 Hercher. 


Suidas s. v. ξυλλαβεῖν) ei ad unum omnes tritam verborum συλλαμβάνειν et - 
συνεπιλαμβάνειν notionem habent (cf. ἀλλ᾽ ὅταν σπεύδῃ τις αὐτός, y ϑεὸς — 


ξυλλαμβάνει), quae profecto non sufficit ad id probandum quod ille vult. 
Quod cum probe intellegeret Letronne, similitudine vocum σύνταξις in hoc 


titulo usurpatae οἱ ἐγλαβὴ τῆς νιτρικῆς in papyris occurrentis σύλληψις notione - 


vectigalis defendere studuit. At σύνταξις neutiquam vectigal est (cf. not. 53), 
ἐκλαμβάνειν vero de exigenda pensione recte dicitur, συλλαμβάνειν non item. 
Quod quoniam σύλληψιν eiusmodi pensionem significare neque probatum est 
neque ulla ratione probari potest, ne C. Wachsmuthii quidem sententia, 
acutissima sane, placet, qui Mus. Rhen. XXX p. 448 vectigal non in usum 
rei navalis, sed ab eis qui navigarent pendi solitum intellegit. Et fuisse 


| 


90] Ptolemaei V monumentum Rosettanum. 153 


εἰς τὸ βασιλικὸν συντελουμένων ἐν τοῖς ἱεροῖς βυσσίνων | ὀϑονίων 9 
, 1 , , , 7 , - 
ἀπέλυσεν τὰ δύο μέρη; τά τε ἐγλελειμμένα. πάντα ἐν τοῖς mpó- 


eiusmodi vectigal et sacerdotibus immunitatem eius concessam esse sane 
demonstravit allato titulo stelae Mendesiae a Mariettio Monumens divers 
tab. 43. 44 editae et a Brugschio Ztschr. f. aeg. Spr. XIII 1875 p. 34 sqq. in 
Germanicum sermonem conversae v. 415. At de eadem re etiam in titulo 
Rosettano dici ne credam praeter notionem a nomine σύλληψις alienam duae 
me movent causae. Primum enim illud navigationis vectigal cum iam a 
Ptolemaeo II Philadelpho sacerdotibus Aegyptiis remissum esse testetur 
titulus Mendesius, quomodo iterum remitti potuit ab Epiphane? Nam tem- 
pore interiecto onera sacerdotum rursus aucía esse incredibile est. Deinde 
vero quo pacto εἰς τὴν ναυτείαν dici potuit de vectigali quod exigebatur 
a navigantibus? Nonne sic necessario aut praepositione ἀπὸ vel ἐχ aut certe 
mero genetivo utendum fuit? Denique vocem ναυτεία quae nusquam alibi 
legitur interpretes ad unum omnes rem navalem significare sumpserunt; 
Drumannus et Letronnius idem esse dicunt ac si legeretur εἰς τὰς ναυτιχὰς 
χρείας. At origo docet aliud esse ναυτείαν ac ναυτιλίαν. Illud enim in- 
dicat condicionem et negotium nautae, τὸ ναύτην εἶναι; cf. ἐπιμελητεία, 
προστατεία, προφητεία. lam cum συλλαμβάνειν τινά perfrequenter compre- 
hendendi vim habeat, sequitur ut σύλληψις τῶν εἰς τὴν ναυτείαν ad idem 
redeat ac τὸ συλλαμβάνεσθϑαί τινας ὥστε ναύτας εἶναι (γενέσϑαι.. De hoc more 
homines invitos ad usum rei navalis abstrahendi (presse) iam Westonus 
cogitaverat. Cui reliqui interpretes non obsecuti sunt, quia sacerdotes ali- 
quando coactos esse remigare in Aegypto omnium maxime incredibile esset. 
Ita sane est, sed de sacerdotibus nihil hic legitur; remittuntur sane onera 
quibus deorum fundi et sacerdotes premebantur. At si illa συλλήψει non 
sacerdotes, sed servos (ἱεροδούλους), colonos (γεωργούς) aliosque qui in sacris 
terris consederant abreptos sumimus, negari non potest sic quoque ea 
sublata magno detrimento levatum esse sacerdotum ordinem. Quam vero 
unam interpretationem sermonis legibus et usui accommodatam esse supra 
demonstravi, eam demotico decreti exemplo confirmari adnotat Mahaffy. 
Cf. Hessii editionem p. 13 wf rem-(n)-hm kep i.e. (cessavit nautas compre- 
hendere' cum commentario p. 57. 64 Byssum in litteris antiquis modo 
linum, modo erioxylum esse in universum constat. Sed in Aegypto anti- 
quiore certe tempore semper linum intellegendum esse apparet ex Herodot; 
testimonio II, 86: ἐπεὰν δὲ παρέλϑωσι αἱ ἑβδομήχοντα (ἡμέραι), λούσαντες τὸν 
γεχρὸν χατειλίσσουσι πᾶν αὐτοῦ τὸ σῶμα σινδόνος βυσσίνης τελαμῶσι κατατετμιη- 
μένοισι. Nam haec involucra linea esse microscopi ope exploratum est. Cf. 
Letronne ad ἢ. 1. et Olck ap. Pauli-Wissowa Realencyklopádie III 4 p. 1108 sqq. 
ὀθόνια, σινδόνες, χιϑῶνες vestium genera sunt magnitudine potius quam ma- 
teria et qualitate discreta. Cf. Lumbroso Recherches p.44. Earum fabri- 
cationem privilegium fuisse regis demonstravit U. Wilcken Gr. Ostraka I p. 268, 
sed unis sacerdotibus tamen concessum fuisse uf ea conficerent in suum 


, usum, plane ut iis oleum quo ipsi uterentur premere licuisset (Revenue 


| 


ll 


laws of Ptolemy Philadelphos Col. 50, 20—52, 3). Cuius licentiae quasi 


154 H. Regnum Lagidarum. [90 


τερον χρόνοις ἀποχατέστησεν εἰς τὴν χαϑήχουσαν τάξιν, qpov- 
τίζων ὅπως τὰ εἰϑισμένα συντελῆται τοῖ(ς) δ ϑεοῖς χατὰ τὸ | 
προσῆχον᾽ ὁμοίως δὲ xal τὸ δίχαιον πᾶσιν ἀπένειμεν, χαϑάπερ 
Ἑρμῆς ὁ μέγας xal μέγας 6: πρ(ο)σέταξεν 1 δὲ χαὶ τοὺς χατα- 

, » E , 68 Y m ἄλλ Ld ἀλλό 
πορευομένους ἔχ τε τῶν μαχίμων 68 χαὶ τῶν ἄλλων τῶν ἀλλό- 


pretium erat quod fisco certum numerum vestium, aut si quando non ἴϑη- 
tum effecerant, pecuniam pendere iubebantur. Sed eius vectigalis duas par- 
tes tertias Epiphanes sacerdotibus remisit. Non improbabiliter ad ius ves- 
tium linearum conficiendarum regi, postea imperatori, reservatum Wilckenus 
réfert Trebellii Pollionis vitae Gallieni c. 6, 4: 4m. ewm. ei (Gallieno) swn- 
Hatwm esset Aegyptum. descivisse, dixisse fertur 'quid, sine lino Aegyptio esse 
non possumus? 65 TOIZ. 66 Cf. n. 1763. 67 PPZETAZEN. 
68 Hoc nomine ordinem militum in antiquo Aegyptiorum regno significant 
Herodot. I1, 164. Diodor. I, 73, 7. 74,4. 94, 4. Eum non sublatum esse Per- 
sarum dominatione indicio est Herodoti locus IX, 32, ubi in exercitu Per- 
sarum ad Plataeas commemorantur ot τε Ἑρμοτύβιες χαὶ οἱ Καλασίριες xa- 
λεόμενοι μαχαιροφόροι, οἵπερ εἰσὶ Αἰγυπτίων μοῦνοι μάχιμοι. Ἐχ Ptolemaeis Ϊ 
autem tres primi in universum quidem exercitus Macedonum et Graecorum 

mercennariorum habebant; at certe Ptolemaeus I non plane abstinuit militia - 
indigenarum. Cf. Diodor. XIX, 80, 4 συναγαγὼν οὖν (anno 312 a. Chr. n.) παν- 
ταχόϑεν τὰς δυνάμεις ἀνέζευξεν ἀπὸ Ἀλεξανδρείας εἰς Πηλούσιον, ἔχων πεζοὺς ὁ 
μὲν μυρίους ὀχτακισχιλίους, ἱππεῖς δὲ τετρακισχιλίους, ὧν ἦσαν οἱ μὲν Maxe- | 
δόνες, oi δὲ μισϑοφόροι, Αἰγυπτίων δὲ πλῆϑος. De Philadelpho et Euergeta 
idem dicit Lumbroso Recherches p. 991, sed de ea re ad Polybii locos pro- - 
vocat, qui ad unum omnes ad Philopatoris potius regnum spectant. Sed 
mansisse illorum militum indigenarum posteris bona sua eosque quasi quen- 
dam ordinem effecisse haud incredibile est. Iam cum Ptolemaeus IV Philo- 
pator contra Antiochum 1 Magnum bellum gereret anno 248 a. Chr., E 
Aegyptios exercitui suo inseruit. Cf. Polyb. V 65, 9: «à δὲ τῶν Αἰγυπτίων. 
πλῆϑος ἦν μὲν εἰς δισμυρίους φαλαγγίτας, ὑπετάττετο δὲ Σωσιβίῳ. Hi vero post 
res in Syria prospere gestas animo sublato rebellionem fecerunt. Polyb. 
V,107,1—3: Πτολεμαίῳ γε μὴν εὐθέως ἀπὸ τούτων τῶν χαιρῶν συνέβαινε qtve- — 
σϑαι τὸν πρὸς τοὺς Αἰγυπτίους πόλεμον. ὁ γὰρ προειρημένος βασιλεὺς καϑοπλί- — 
σας τοὺς Αἰγυπτίους ἐπὶ τὸν πρὸς Ἀντίοχον πόλεμον πρὸς μὲν τὸ παρὸν ἐνδεχο- 
μένως ἐβουλεύσατο, τοῦ δὲ μέλλοντος ἠστόχησε᾽ φρονηματισϑέντες γὰρ ἐκ τοῦ 
περὶ Ῥαφίαν προτερήματος οὐχέτι τὸ προσταττόμενον οἷοί τε ἦσαν ὑπομένειν, ἀλλ᾽. 1 
ἐζήτουν ἡγεμόνα xal πρόσωπον ὡς ἱχανοὶ βοηϑεῖν ὄντες αὑτοῖς. ὃ wal τέλος 
ἐποίησαν οὐ μετὰ πολὺν χρόνον. Cum hac seditione Drumann et Mahaffy 
cohaerere statuunt quae in titulo Rosettano leguntur. Sed ille quidem de | 
ordine antiquo militari non cogitandum, verum μαχίμους de omnibus indige- - 
nis qui tum descivissent a rege intellegendum opinatur. At ita ni fallor 
additamentum el τῶν ἄλλων τῶν ἀλλότρια φρονησάντων sensu cassum est; . 
quare malo illam veterem militum Aegyptiorum classem agnoscere, ut Lum- 

broso p.89 et Mahaffy. Nam quod Letronnius vult, exercitum in superiore : 


Bn. 
j4 A 
Ao S 
$ 

: 


-- 


90] Ptolemaei V monumentum Rosettanum. 155 


20 τριὰ {[φρονησάντων ἐν τοῖς κατὰ τὴν ταραχὴν χαιροῖς 9? χατελ- 
ϑόντας μένειν ἐπὶ τῶν ἰδίων χτήσεων᾽ προενοήϑη δὲ xoi ὅπως 
ἐξαποσταλῶσιν δυνάμεις ἱππιχαί τε xal πεζιχαὶ xai νῆες ἐπὶ 
τοὺς ἐπελϑόντας | ἐπὶ τὴν Αἴγυπτον χατά τε τὴν ϑάλασσαν 
χαὶ τὴν ἤπειρον, ὑπομείνας δαπάνας ἀργυριχάς τε xal σιτιχὰς 
μεγάλας, ὅπως τά 9' ἱερὰ xal οἱ ἐν αὐτῆι πάντ[εἸς ἐν ἀσφαλείαι 
&otw* παραγινόμενος δὲ xal εἰς Λύχων πόλιν 71 τὴν ἐν τῶι Βου- 


Aegypto collocatum (τὰς δυνάμεις) descivisse, id neque per se veri simile 
est, neque quod sciam exercitus regius ex Macedonibus et mercennariis 
peregrinis compositus usquam τῶν μαχίμων nomine significatur. 69 Sedi- 
tionem Lycopolitanam (v. 21—26) hic indicari primi interpretes usque ad 
Drumannum consentiunt. At Letronne cum perspiceret, sic praepostero or- 
dine res narrari, hic rebellionem priorem innui statuit, quae eadem voce 
(ταραχή) indicaretur in papyro Taurinensi apud A. Peyron papyri Taur. I 
p.34 n.I15, 27—29. Ex eo autem apparere primum, illam quidem seditio- 
nem fuisse in regione meridionali ultra Thebas (τὸν ἑαυτοῦ πατέρα μετῆλθαι 6 
τῆς Διοσπόλεως pe ἑτέρων στρατιωτῶν εἰς τοὺς ἄνω τόπους ἐν τῆι γενομένη! 
ταραχῆι ἐπὶ τοῦ πατρὸς τῶν βασιλέων ϑεοῦ "Exupavo)c) et compositam esse 
primo Epiphanis anno (205/4 a. Chr. ut et tempore et loco a bello Lyco- 
politano distinguatur. Nescio an ad easdem turbas spectent Amherst 
papyri II p. 33 n. XXX, 44 [ἐν δὲ cz] γενομένηι ταραχῆι. v. 34 544. προσε- 
μαρτύρουν τὸν τοῦ Τενεσούφιος Μαρρῆν πὰτέρα χατεσχηχέναι τὴν οἰχίαν πρὸ 
τοῦ πολέμου. v. 88 8544. ἠναγχάσϑην ὑπὸ τῶν Αἰγυπτίων ἀποστατῶν ἐνέγχαι 
τὰς συνγραφὰς χαὶ ταύτας χατακαῦσαι., Editores sane malunt haec de rebus 
anni 465 a. Chr. n. interpretari. 70 Ad bellum cum Antiocho III gestum 
(203—198 a, Chr. n.) haec spectare iudicat Drumann, quocum Letronne con- 
sentit monens id et temporum ordini accommodatum esse, siquidem ante 
de turbis anno 205/4 a. Chr. finitis, postea de rebus annorum 197 et 190 dica- 
tur, et verbis tituli, qui voce ἐξαποσταλῶσιν expeditionem extra fines Aegypti 
- susceptam indicet, illo ἐπὶ (non εἰς) τὴν Αἴγυπτον vero profectum quidem 
. esse contra Aegyptum exercitum Antiochi, sed non intrasse ipsam terram 
- prodat. Namque non ultra Gazam victor Syrorum exercitus processit. 
- Mahaffyus de meridionalibus regni finibus defensis a Nubiae gentibus, quae 
- per belli intestini opportunitatem eas rapinis et incursionibus vastassent, 
- haec interpretari maluit, sine idonea causa si quid video. 74 Duo fuisse 
in Aegypto huius nominis oppida, alterum in superiore alterum in inferiore 
terra situm, testatur Stephanus Byz. Λύχων πόλεις δύο, ἡ μὲν ἐν τῷ Λυχο- 
πολίτῃ νομῷ τῆς Αἰγύπτου, ἣ δὲ ἑτέρα τοῦ Σεβεννύτου νομοῦ παραϑαλάσσιος" τὸ 
 ἐϑυνιχὸν Λυχοπολῖται. Quae etiam a Strabone XVII, 1, 49 p. 802. 4, 44 p. 818 
Cas. recte distingui observat Drumann. Ex quibus hic alterum intellegi non 
. longe a Sebennytico Nili ostio situm nomi Busiritae (not. 72) mentio docet, 
ut post Drumannum omnes agnoverunt. In versione demotica nomen op- 
pidi Ska», est. Cf. Hess p. 14. 59. 


156 IL. Regnum Lagidarum. [90 


σιρίτηι72, 7, ἦν χατειλημμένη xai ὠχυρωμένη πρὸς πολιορχίαν 
ὅπλων τε παραϑέσει δαψιλεστέραι xal τῆν ἄλληι χορηίγθαι 13 
πάσηι, ὡς ἂν ix πολλοῦ | y(p)óvoo7* συνεστηχυίας τῆς ἀλλο- 
τριότητος τοῖς ἐπισυναχϑεῖσιν εἰς αὐτὴν ἀσεβέσιν 1ὅ, οἱ ἤσαν εἴς 
τε τὰ ἱερὰ xal τοὺς ἐν Αἰγύπτωι χατοιχοῦντας πολλὰ χαχὰ 
συντετελεσμένοι, xal ἀνἰτικαϑίσας χώμασίν τε xal τάφροις xal 
τείχεσιν αὐτὴν ἀξιολόγοις περιέλαβεν, τοῦ τε Νείλου τὴν ἀνά- 
βασιν μεγάλην ποιησαμένου ἐν τῶι ὀγδόωι ἔτει76 χαὶ εἰϑισμένου 
25 χαταχλύζειν τὰ [πεδία χατέσχεν ἐχ πολλῶν τόπων ὀχυρώσας 
τὰ στόματα τῶν ποταμῶν 77, χορηγήσας εἰς αὐτὰ χρημάτων 


72 Nomus Aegypti inferioris (Δέλτα) circa Busirin oppidum situm ad 
brachium Nili (Βουσιριτιχὸς ποταμός) quod per ostium Phatmeticum in mare 
effunditur. Ipsum nomum commemorant Herodotus 1I, 4165. Strabo XVII,4,49 
p.802. Plinius N. h. V, 49. Quod Lycopolin Stephanus in nomo Sebennyte, 
Strabo ad ostium Sebennyticum sitam refert, nihil habet difficultatis. Nam- 
que finitima fuerunt inter se haec loca, et nomorum divisiones terminosque 
haud raro mutata esse constat. 78 XOPHTIAI. 74 XoNoY. 75 Et 
hic et v. 26 ἀσεβεῖς vocantur qui seditionem fecerant. Quae res non recte 
ad id unum, quod templa violavissent et expilavissent relata est a Drumanno. 
Immo quia rex deus habetur, quaelibet rebellio in impietatis crimen in- 
currit. 76 Octavus Epiphanis annus est 4198/7 a. Chr. n., proximus ante 
huius decreti tempus. Tum igitur capta est Lycopolis, cum multo priore 
tempore (cf. v. 22. 23 ἐχ πολλοῦ χρόνου. 27 ἐπὶ τοῦ ἑαυτοῦ πατρός. ibid. ἐπα- 
μύνων τῷ πατρὶ καὶ τῇ ἑαυτοῦ βασιλείᾳ) ἃ seditiosis occupata esset. Videntur 
enim hae non fuisse nisi relliquiae prioris seditionis (not. 69). Bello Syriaco 
et Scopae defectione per primos annos imperii prohibitus erat rex homines 
qui loco natura munito consederant oppugnare. Quod vero quondam Bossi 
expugnationem Lycopolis ad multo recentiora tempora rettulit, id Druman- 
nus vidit totum pendere a prava Polybii interpretatione, qui de hac quidem 
obsidione nihil babet nisi haec XXII, 7, 4. 2: ὅτι Πτολεμαῖος ὁ βασιλεὺς 
Αἰγύπτου ὅτε τὴν Λύχων πόλιν ἐπολιόρχησε, καταπλαγέντες τὸ γεγονὸς οἱ δυνά- 
σται τῶν Αἰγυπτίων ἔδωχαν σφᾶς αὐτοὺς εἰς τὴν τοῦ βασιλέως πίστιν. οἷς χαχῶς 
ἐχρήσατο καὶ εἰς χινδύνους πολλοὺς ἐνέπεσεν. Hic nullam vides esse temporis 
notationem. At quae deinde addit, ea verbis παραπλήσιον δέ τι συνέβη xoi 
κατὰ τοὺς χαιρούς, ἡνίκα Πολυχράτης τοὺς ἀποστάτας ἐχειρώσατο luculentissime 
demonstratur ad alia tempora et aliam defectionem spectare. Illam igitur, 
non Lycopolis oppugnationem, scriptor $ 7 significat in vigesimum quintum 
vitae Epiphanis annum (484 a. Chr. n.) incidere. 77 Canales (διώρυγες) 


hic ποταμοὶ vocantur ut n.545,93. Herodot. 11,93. Diodor. 1, 88,12. Cf. ammis - 


Ptolemaeus Plin. N. hist. VI, 167. Quo consilio rex eorum ostia obstruxisset, 
diu disceptatum est. Fuerunt qui eum obsessos aquae usu ad bibendum 
privare, fuerunt qui auxilium a mari seditiosis ne ferretur impedire vo- 
luisse statuerent. Sed verum viderunt Drumannus et Letronnius. Nempe 


ec P ΩΣ, νυ 


Lt iiie sy 


SUV AMEN 


90] Ptolemaei V monumentum Rosettanum. 157 


πλῆϑος οὐχ ὀλίγον xal χαταστῆσας ἱππεῖς τε xal πεζοὺς πρὸς 
d * - » - , , Y , 

τῆι φυλαχῆι | αὐτῶν 78, ἐν ὀλίγων χρόνωι τῆν τε πόλιν χατὰ χράτος 
κυ M ' 2 5 ow 2 - / , 

εἷλεν xai τοὺς ἐν αὐτῆι ἀσεβεῖς πάντας διέφϑειρεν, χαϑάπερ 
[Ερμ]ῆς καὶ Ὧρος ὁ τῆς Ἴσιος xai Ὀσίριος υἱὸς ἐχειρώσαντο 
τοὺς ἐν τοῖς αὐτοῖς | τόποις 79 ἀποστάντας πρότερον. τοὺς (δὲ) ἀφη- 
γησαμένους 80 τῶν ἀποστάντων ἐπὶ τοῦ ἑαυτοῦ πατρὸς xal τὴν 


cireumvallaverat rex urbem, quam se ante inundationem Nili capturum spe- 
rabat. Sed cum obsidio exspectatione longius traheretur, verendum erat ne 
fluctibus amnis ipsius quidem opera delerentur, Lycopolitanorum vero urbs 
campis longe lateque aqua coopertis tegeretur. Quod ne fieret, canales 
molibus claudendos curavit rex. 78 Sc. τῶν ὠχυρωμένων στομάτων τῶν 
ποταμῶν. Nam periculum erat ne Lycopolitae eruptionibus ex oppido factis 
canales aperire et campos circumiacentes inundare conarentur. Cur ab 
hac aptissima Letronnii et Revillouti interpretatione dissentiat Mahaffy et 
αὐτῶν ad seditiosos, quorum versibus proxime superioribus nulla mentio 
facta est, referre malit non perspicio. 79 Drumanno calliditas quae- 
dam sacerdotum subesse videtur, qui ex nomine Λύχων πόλις collegerint, 
in illa ipsa regione Typhonem superatum esse ab Horo, quippe cui ab in- 
feris Osiris pater auxilio veniret lupi figura (Aów τὴν ὄψιν ὁμοιωϑέντα 
Diodor. I, 88, 6). At hoc argutius quam verius disputatum videtur. Rectius 
Mahaffy observavit, usitatum hoc fuisse in Ptolemaeorum regno adulationis 
genus, ut idem, quod rex aliquis gloriose gesserat, antea deum quempiam 
Aegyptium fecisse praedicarent non modo eadem ratione, sed etiam eodem 
loco. 80 Particulam a lapicida omissam supplevit Letronne. οἱ ἀφη- 
γησάμενοι τῶν ἀποστάντων mihi eidem videntur qui apud Polybium XXII, 7, 4 
(not. 76) οἱ δυνάσται τῶν Αἰγυπτίων audiunt. Neque enim cum Drumanno et 
Letronnio τῶν Αἰγυπτίων de omni gente intellego, sed de illis Aegyptiis qui 
Lycopoli obsidebantur. Horum principes, cum viderent regem canalibus oc- 
clusis inundationem avertisse (huc spectat χαταπλαγέντες τὸ γεγονός), in fidem 
regis venerunt (fümx*av σφᾶς αὐτοὺς εἰς τὴν τοῦ βασιλέως πίστιν), i. e. urbem 
dediderunt. Nam de deditione apud Romanos formulam 7» alécuw?us fidem 
venire" usurpari in volgus notum est. Cf. Polyb. XX, 9, 40 sqq.  Crudeliter 
ἃ Ptolemaeo puniti sunt seditiosorum principes; qua ex re quod scriptor 
dicit multa pericula nata esse regi, id non cum Drumanno ad continuatam 
defensionem Lycopolis, quae tum iam dedita erat, sed ad iteratam paucis 
annis post seditionem (Polyb. XXVII, 7, 2—7, cf. not. 76) referendum est, ut 
etiam Letronnius iudicat, etsi is δυνάστας non seditionis auctores qui Lyco- 
poli obsessi erant, sed singulorum nomorum per totum regnum principes 
interpretatur. Dixerit quispiam, expugnatam, non deditam urbem indicari 
W.26 xazà χράτος εἶλε. At hoc discrimen inter titulum et Polybii narra- 
tionem quomodo natum sit facile perspicitur. Etenim atrocitas supplicii 
eorum qui defectiones principes fuerant minus offensionis habebat, si illi 
non sua sponte in deditionem venerant. Quare assentatione hic veritatem 
rei gestae a sacerdotibus obscurari persuasum habeo. 


158 II. Regnum Lagidarum. [90 


χώραν ἐϊνοχλήσ]αντας 8: xol τὰ ἱερὰ ἀδιχήσαντας παραγενόμενος 
εἰς Μέμφιν, ἐπαμύνων | τῶι πατρὶ 82 xal τῆι ἑαυτοῦ βασιλείαι, 
πάντας ἐχόλασεν χαϑηχόντως 88 xa) ὃν χαιρὸν παρεγενήϑη πρὸς 
τὸ συντελεσϑῆϊναι αὐτῶι τὰ] προσήχοντα νόμιμα τῆι παραλήψει 
τῆς βασιλείας 84, ἀφῆχεν δὲ xal τὰ [v] | τοῖς ἱεροῖς ὀφειλόμενα 
εἰς τὸ βασιλιχὸν ἕως τοῦ ὀγδόου ἔτους, ὄντα εἰς σίτου τε χαὶ 
ἀργυρίου πλῆϑος οὐχ ὀλίγον ὡσαύτως δὲ] xal τὰς τιμὰς τῶν 
80 μὴ συντετελεσμένων εἰς τὸ βασιλιχὸν βυσσίνων ὀϑ[ονί)ων 56 xai 
τῶν συντετελεσμένων τὰ πρὸς τὸν δειγματισμὸνϑδ διάφορα ἕως 
τῶν αὐτῶν χρόνων᾽ ἀπέλυσεν δὲ τὰ ἱερὰ xal τῆς ἀ[ποτετα]- 
υένης 381 ἀρτάβης τ(ῆ)ι 88 ἀρούραι τῆς ἱερᾶς γῆς, καὶ τῆς ἀμπελί- 


81 Sic Letronne, cuius supplemento favere Mahaffyus observat locum 
Appiani Civ. IV, 64: ἡ βασιλὶς δὲ (Cleopatra) Κασσίῳ μὲν προύφερε λιμὸν ὁμοῦ 
χαὶ λοιμὸν ἐνοχλοῦντα τότε Αἰγύπτῳ, qui locus si quid video refutat quod 
Mahaffy dicit, hoc vocabulum non satis grave esse; contra idem recte 
Porsoni ἐζρημιώσ]αντας nimium iudicat. Ipse Mahaffy ἐ[χταράξ]αντας supplet. 
82 Cf. not. 37. 83 οἷς χαχῶς ἐχρήσατο Polybius XXII, 7, 2 (not. 76). Nam 
de eisdem hominibus illic dici atque hic demonstravi not. 80. 84 Cf. 
not. 32. Cum igitur proxime superiore anno Lycopolin cepisset, exiguo 
ante hoc decretum tempore Memphi principes seditionis supplicio affecit. 


85 Si quando non tantum vestis lineae effecerant sacerdotes, quantum fisco . 


debebatur, pretium eius loco solvendum erat. Cf. U. Wilcken Gr. Ostraka I 


p.269, qui observat, privilegio lini fabricandi fanorum antistites nonnun- 


quam non magnopere usus esse, ut adeo quae deorum simulacris exornandis 


inservirent vestes, emptione comparandae essent, ut sub finem alterius 


a. Chr. n. saeculi in templo pagi Σοχνοπαίου νῆσος factum esse testaretur 


papyrus Aeg. Urkunden aus d. Kgl. Mus. zu Berlin I p. 4 n. 4, 3: εἰς ceti | j| 


ὀθονίων βυσσίνων ctoAtop. [v] τριῶν τῶν ϑεῶν. 86 Cum δεῖγμα sit exem- - 


plum (Probe), cum quo confertur id quod praestandum est, ut si recte se ha- — 


bere appareat probetur et accipiatur, de δειγματισμιοῦ quidem notione nulla 
est inter interpretes dissensio. Sed quo pacto cum probatione pensio quae- 
dam pecuniae coniuncta esse potuerit ambigitur. Drumannus quidem, qui 


τὰ διάφορα discrimina, differentias interpretatur, de eis quae cum exemplo 
non convenirent ideoque reprobarentur intellexit.  Probabilius Letronnius . 


διάφορα pecunias significare statuit ex usu sermonis illa aetate mos 


simo, Impensae igitur indicantur probationis vel vectigal quod a sacerdo- 


tibus pendendum erat officialibus aerarii qui eo negotio fungerentur. Nomen - I 
δειγματισμός redit in papyro Berliner gr. Urk. I p. 244 n. 246, 5. 6 χινδυνεύω —— 


χαϊὶ ταῦϊτα ἀπολέσαι μετὰ χαὶ δειγματισμιοῦ,. Sed illic, etsi loci sententia paullo - 
obscurior est, tamen manifesto longe aliam notionem habet atque hic. - 
$7 Supplevit Letronne; Mahaffy dubitat, quia lacunae ambitus non sufficiat, - 
sed tamen nonnullis locis arctius quam alibi litteras collocari concedit, quod - 
si hic quoque usu venisse statuimus, difficultas tollitur. Sed quod Mahaffy - 


90] Ptolemaei V monumentum Rosettanum. 159 


lod “Ὁ y 
τιδος 89 ὁμοίως] | τὸ χεράμιον 30 τῆι ἀρούραι, τῶι τε Ἄπει xol 
τῶν Μνεύει9! πολλὰ ἐδωρήσατο xal τοῖς ἄλλοις ἱεροῖς ζώιοις 
τοῖς ἐν Αἰγύπτωι92, πολὺ χρεῖσσον τῶν πρὸ αὐτοῦ βασιλείων 98 
φροντίζων ὑπὲρ τῶν ἀνηχόν[των sic] | αὐτὰ διὰ παντός, τά τ᾽ 
εἰς τὰς ταφὰς αὐτῶν9ε χαϑήχοντα διδοὺς δαψιλῶς xal ἐνδόξως 

ὶ Y 95 M M ς 1 Y - 1 
χαὶ τὰ τελισχόμενα 95 εἰς τὰ ἴδια ἱερὰ μετὰ ϑυσιῶν xat πανη- 


proponit d[ccwptc]pévne, ne ipsum. quidem improbabile est. Ceterum tribu- 
tum singularum artabarum in singulas aruras perexiguum esse observavit 
Lumbroso Recherches p. 293, ut iam hoc in collatione reliqui agri eximium 
contineat fundorum sacrorum privilegium. 88 TIII. 89 Vinearum 
tributum in universum quidem pecunia, arvorum frugibus persolvi debuisse 
ex apochis servatis demonstravit U. Wilcken Gr. Ostraka I p. 454. Quod si 
hic vinum, non pecunia, commemoretur, hac re neutiquam infringi illam 
observationem, sed hoc quoque, ut modicam tributi summam (not. 87), 
beneficium existimandum esse uni terrae sacrae concessum. 90 Non 
certae mensurae significationem hoc habet, sed quodlibet vas figlinum in- 
dicat proprie. Sed passim diversissimis locis et temporibus usu sermonis 
quotidiano invaluerat, ut hac voce pro proprio usitatissimae tunc et illic 
mensurae rerum liquidarum uterentur. Athenis hunc usum et quarto 
a. Chr. n. saeculo (Syll.2 587, 43. 69. 470. 474. 204) et altero tertiove post 
Christum natum (Syll? 737, 162) observare licet. Idem in alia eiusmodi 
vocabula cadit, veluti στάμνος (Syll. 420, 27), χάδος, ἀμφορεύς. Quanta fuerit 
in Aegypto Ptolemaeorum aetate haec mensura, latet. Nam quod F. Hultsch 
Gr. u. róm. Metrologie? p. 624 eandem capacitatem habuisse atque artabam 
Statuit, id debilissimo nititur fundamento. Etenim ex hoc decreto iure quidem 
colligit inter artabam frumenti et χεράμιον vini aliquam intercessisse certam 
rationem. Sed cur eam ad mensurae potius aequabilitatem referamus quam 
ad pretium par, ut fecit G. Lumbroso Recherches p. 8 sqq. disputatione per- 
quam subtili, nullam video idoneam causam. 94 Cf. n. 5694, 92 Pro 
animalibus exemplum demoticum distincte boves habet. Et fuisse in Aegypto 
.etiam praeter Apim et Mnevim boves sacros qui eximia religione colerentur 
-Scimus. Cf. not. 56 ?5, 93 Cf. Syll? III p. 225. 94 Quanto sumptu 
quantaque magnificentia exsequiae boum sacrorum peragi solitae sint apparet 
»ex narratione Diodori L, 84, 7. 8: ἐὰν δὲ τελευτήσῃ τις, πενθοῦσι μὲν ἴσα τοῖς 
ἀγαπητῶν τέχνων στερομένοις, ϑάπτουσι δὲ οὐ χατὰ τὴν ἑαυτῶν δύναμιν, ἀλλὰ 
“πολὺ τὴν ἀξίαν τῆς ἑαυτῶν οὐσίας ὑπερβάλλοντες. μετὰ γὰρ τὴν Ἀλεξάνδρου τε- 
λευτήν, Πτολεμαίου τοῦ Λάγου παρειληφότος ἄρτι τὴν Αἴγυπτον, ἔτυχεν ἐν Μέμ- 
pet τελευτήσας ὁ Amt; γήρᾳ᾽ ὁ δὲ τὴν ἐπιμέλειαν ἔχων αὐτοῦ τήν τε ἡτοιμα- 
σμένην χορηγίαν, οὖσαν πάνυ πολλήν, εἰς ταφὴν ἅπασαν ἐδαπάνησε xal παρὰ τοῦ 
Πτολεμαίου πεντήχοντα ἀργυρίου τάλαντα προσεδανείσατο. Cf. etiam Plutarch. 
de Is. et Osir. 24 p. 889 Ὁ. 95 Verbum ab antiquiore quidem ser- 
mone Graecorum alienum, sed traditum apud Nicandrum Alexiph. 583, ubi 
0. Schneider quidem τέλεσχεν restituit, sed tituli aetate supparis testimonio 
. librorum memoria defenditur. Cf. Kühner-Blass Gr. Gramm. 1, 2 p. 548. 


Ns. 


160 II. Regnum Lagidarum. [90 


γύρεων xal τῶν ἄλλων τῶν voj([Copévov,] | *& τε τίμια τῶν 
ἱερῶν xai τῆς Αἰγύπτου διατετήρηχεν ἐπὶ χώρας θ᾽ ἀχολούϑως 
τοῖς νόμοις, xal τὸ ᾿Απιεῖον 9] ἔργοις πολυτελέσιν χατεσχεύασεν 
χορηγήσας εἰς αὐτὸ ypooío(u)99 τε χίαὶ ἀργυρί]ου χαὶ λίϑων 
πολυτελῶν 99 πλῆϑος οὐχ ὀλίγον, xal ἱερὰ xal ναοὺς xal βωμοὺς 
ἱδρύσατο τά τε προσδεόμενα ἐπισχευῆς προσδιωρϑώσατο ἔχων 
35 ϑεοῦ εὐεργετιχοῦ ἐν τοῖς ἀνήχου[σιν εἰς τὸ] | ϑεῖον διάνοιαν᾽ 
προσπυνϑανόμενός τε τὰ τῶν ἱ[εἸρῶν 100 τιμιώτατα ἀνανεοῦτο 101 
ἐπὶ τῆς ἑαυτοῦ βασιλείας ὡς χαϑήχει᾽ ἀνθ᾽ ὧν δεδώχασιν αὐτῶι 
οἱ ϑεοὶ ὑγίειαν, νίκην, χράτος 102 xal τἄλλ᾽ ἀγαϑ[ἀ πάντα,] | 
τῆς βασιλείας διαμενούσης αὐτῶι χαὶ τοῖς τέχνοις εἰς τὸν ἅπαντα 
χρόνον. ἀγαϑῆι τύχηι, ἔδοξεν 105 τοῖς ἱερεῦσι τῶν χατὰ τὴν 
χώραν ἱερῶν πάντων, τὰ ὑπάρχοντα τίίμια πάντα 194] | τῶι 
αἰωνοβίωι βασιλεῖ Πτολεμαίωι, ἠγαπημένωι ὑπὸ τοῦ Φϑᾶ, ϑεῶι 
'"Exwpavet Εὐχαρίστωι, ὁμοίως δὲ xal τὰ τῶν γονέων αὐτοῦ ϑεῶν 
Φιλ(ο)πατόρων 105 xal τὰ τῶν προγόνων ϑεῶν Εὐεργίετῶν xai 
τὰ] | τῶν ϑεῶν ᾿Αδελφῶν xal τὰ τῶν ϑεῶν Σωτήρων ἐπαύξειν 
υεγάλως᾽ στῆσαι δὲ τοῦ αἰωνοβίου βασιλέως [ἰτο(λε)μαίου 106 
ϑεοῦ Ἐπιφανοῦς Εὐχαρίστου εἰχόνα 101 ἐν ἑχάστωι ἱερῶι ἐν τῶι 


96 Cf. not. 58. 97 Cf. not. 34. 98 XPYXION. 99 Cf. n. 1327. 
Praeter aurum argentumque exempla demoticum et hieroglyphicum pro 
lapidibus pretiosis frumentum commemorant, quam discrepantiam iure per- 
quam miram dicit Mahaffy. Cf. Hess p. 24 pr ha? nub i. e. frumentum, ar- 
gentum, aurum. 100 IZPON. Quod Letronne τὰ τῶν ἱερῶν τιμιώτατα 
interpretatur 'templa nobilissima! id cum sermonis usu pugnare mihi 
videtur. Nam exemplum ad quod ille provocat, Xen. Memor. IV, 4, 3: τῶν 


ἵππων τοὺς εὐφυεστάτους, legitimum in partitiva genetivi vi verborum ordinem 
habet. Quod contra si de rebus ad apparatum templi pertinentibus dicere- - 


tur, usitatius sane esset quod ille desiderat cà ἐν τοῖς ἱεροῖς τιμιώτατα, sed 


etiam genetivus possessivus recte se habet. 104 Barbarismus augmenti - 


syllabici omissi utrum ab eo qui haec composuit commissus an mero lapi- 
cidae errore natus sit latet. Cf. n. 201, 9 ἀναχωρήῆϑην. Pap. parisinus 
Notices et extraits de manuscrits XVIII 2, 4865 p. 370 n. 63, 8, 16 παρα- 
σπονδημένος. Oxyrhynchos papyri I p. 133 n. LXXI, 46 ἀναδεξ[ά]μην. II p. 275 


n. CCMXXXIV, 5 διασείσϑην. 102 Pro his tribus nominibus exemplar 
demoticum habet quattuor p-uda? (salutem) p-nast (robur) p-En? (vim) p-dro 
(victoriam) ex lectione et interpretatione Hessii p. 23. 103 Cf. n 569. — 
104 Supplevit Heyne, quem editores omnes secuti sunt. τίμια τελεῖν! ὦ 


Porson, sed manifesto iam ad hoc obiectum, ut ad omnia quae deinceps se- 


quuntur, referendus est infinitivus ἐπαύξειν v. 38. 405 ΦΙΛΙΠΑΤΟΡΩΝ.. 


106 IITOMAIOY. 107 Hic εἰχών, infra v. 44 ξόανον decernitur regi. 
Illam esse imaginem sculptam lapideam, naturali magnitudine aut etiam 


"7E —X 


90] Ptolemaei V monumentum Rosettanum. 161 


ἐπιφανεστάτων τόπωι,] | ἣ προσονομασϑήῆσεται 108 Πτολεμαίου 
τοῦ ἐπαμύναντος τῆι Αἰγύπτωι, ἧι παρεστήξεται ὁ χυριώτατος 
ϑεὸς τοῦ ἱεροῦ 109, διδοὺς αὐτῶι ὅπλον νιχητιχόν 119, ἃ ἔσται 
40 χατεσχευασμένία τὸν τῶν Αἰγυπτίων 111] τρόπον, xal τοὺς ἱερεῖς 
ϑεραπεύειν τὰς εἰχόνας τρὶς τῆς ἡμέρας 112 xal παρατιϑέναι 
αὐταῖς ἱερὸν χόσμον 118 xol τἄλλα τὰ νομιζόμενα συντελεῖν χαϑὰ 
xal τοῖς ἄλλοις ϑεοῖς ἐν [ταῖς κατὰ τὴν χώραν 114 πα]νηγύρεσιν. 
ἱδρύσασϑαι δὲ βασιλεῖ Ἠτολεμαίφι. ϑεῶι ᾿Επιφανεῖ Εὐχαρίστωι, 
τῶν ἐγ βασιλέως ΠΙτολεμαίου xol βασιλίσσης ᾿Αρσινόης ϑεῶν 
Φιλοπατόρων, ξόανον 115 τε xal ναὸν 116 χρ[υσοῦν 117 ἐν ἑχάστωι 


maiorem, quae in delubri loco insigni collocetur, hanc effigiem parvam, 
portatilem, ex ligno ut quidem videtur inaurato factam ex ipsis decreti 
verbis apparet. De eo vero discrimine, quo plerumque ξόανον a reliquis 
statuarum nominibus differt, quod id modo simulacrum dei significat, quod 
in templo collocatum homines caerimoniis religiosis adorent, hic cogitari 
nequit, siquidem illam potissimum statuam, quae cixóv appellatur, quotidie 
ter ritibus sacris venerari iubentur Aegyptii. Recte igitur alteram imaginem 
propterea quia lignea esset ξόανον appellari statuit Letronnius ab auctore 
| decreti antiquissimae verbi notionis, quae nunquam plane in oblivionem 
venit, memori. 108 L e. hoc nomen statuae inscribetur. Letronne. 
109 Multi in unoquoque templo Aegyptio celebrantur ϑεοὶ cóvvaot (n. 1073), 
a quibus hic distinguitur is deus, cui praecipue totum templum consecra- 
tum erat. 110 Ad significandam victoriam de Lycopolitanis reportatam. 
Letr. Quale telum designetur definiri nequit, quia varia telorum genera a 
deis accipientes ab Aegyptiis delineantur reges. Dr. 441 Supplevit 
Letronne. χατὰ τὸν νόμιμον] τρόπον Ameilhon. εἰς τὸν τιμιώτατον] τρόπον 
Heyne, quibus Letronnii supplementum multo melius est; τὸν ἐπιχώριον) 
τρόπον Porson, quod fere ad idem cum illo redit. 112 Plutarch. de Iside 
et Osiride 52 p. 372 D: xoi μὴν ἡμέρας ἑχάστης τριχῶς ἐπιϑυμιῶσι τῷ ἡλίῳ, 
δητίνην μὲν ὑπὸ τὰς ἀνατολάς, σμύρναν δὲ μεσουρανοῦντι, τὸ δὲ καλούμενον χῦφι 
περὶ δυσμάς attulit Drumann. 113 De στολισμῷ (n. 11118) haec sine dubio 
| recte intellexerunt Drumann et Letronne; at hic observat, in statua hanc 
rem utique verbo περιτιϑέναι, non παρατιϑέναι significandam fuisse; hoc igi- 
tur verbum necessario de anaglypho intellegendum. Ac re vera in ana- 
| glyphis Aegyptiis etiamnunc inveniri foramina, quae olim vestibus et orna- 
, mentis applicandis inserviissent. 414 Supplevit Letronne ex exemplo 
; hieroglyphico. 415 Cf. not. 107. 116 Cf. Herodot. II, 63: τὸ δὲ 
Lo" ἐὸν ἐν νηῷ μιχρῷ ξυλίνῳ χαταχεχρυσωμένῳ προεχχομίζουσι τῇ προτεραίῃ 
ἐς ἄλλο οἴχημα ἱρόν. 117 Letronnius ambiguus haerebat inter χρ[υσοῦν 
Θ΄ χρ[υσούμενον et χρίυσᾶ, sed postremo hoc praetulit. Ac participium qui- 
| dem non modo, ut ipse indicat, iusto longius est, sed etiam propter praesens 
tempus ab hoc loco alienissimum.  Adiectivi utrum singularis scriptus fuerit 
de aedicula, an pluralis quo simul statua comprehenderetur, in medio 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 44 


109 Il. Regnum Lagidarum. [90 


τῶν] | ἱε(ρ)ῶν 118 xal χαϑιδρῦσαι ἐν τοῖς ἀδύτοις μετὰ τῶν ἄλλων 
γαῶν, χαὶ ἐν ταῖς μεγάλαις πανηγύρεσιν, ἐν αἷς ἐξοδεῖαι τῶν 
ναῶν γίνονται, xol τὸν τοῦ ϑεοῦ Ἐπιφανοῦς Εὐ[χαρίστου ναὸν 
συνε]ϊξοδεύειν 119. ὅπως δ᾽ εὔσημος ἦι νῦν τε xal εἰς τὸν ἔπειτα 
χρόνον, ἐπιχεῖσϑαι τῶι ναῶι τὰς τοῦ βασιλέως χρυσᾶς βασι- 
λείας 120 δέχα αἷς προσχείσεται ἀσπίς 121, [χαϑάπερ xal ἐπὶ 
πασῶν] [ τῶν ἀσπιδοειδῶν 122 βασιλειῶν τῶν ἐπὶ τῶν ἄλλων 
ναῶν᾽ ἔσται δ᾽ αὐτῶν ἐν τῶν μέσωι fj χαλουμένη βασιλεία 


relinquendum est. Nam Letronnii ratio hoc praeferentis quia aliter inverso or- 
dine χροσοῦν ναὸν dicendum fuerit ut apud Diodorum I, 45, 5 ἀγάλματά τε χαὶ 
χρυσοῦς ναούς, nemini probabitur qui ingentis titulorum multitudinis memi- 
nerit in quibus στέφανος χρυσοῦς aut εἰχὼν γαλχῆ commemoretur; quid quod 
apud Diodorum ipsum paullo supra (8 4) ναοὺς χρυσοῦς legitur. In versione 
demotica ad aedem modo referri videtur adiectivum. Certe Hess p. 28 legit 
nub' ga i. e. aediculas aureas. Utique et in titulo et apud Diodorum et 
Clementis Alexandrini loco quem not. 149 afferam, usu minus accurato sed 
non infrequenti χρυσᾶ dicuntur quae proprie ἐπίχρυσα vel χαταχεχρυσωμένα 
dicenda fuerunt. 418 IEIQON. 119 Aedicula cum statua in ea collo- 
cata circumfertur in pompa. Cf. Clemens Alex. Strom. V, 7, 44 p. 671 Pott.: 
ἐν ταῖς χαλουμέναις map Αἰγυπτίοις χωμασίαις τῶν ϑεῶν χρυσᾶ ἀγάλματα mept- 
φέρουσιν. 420 Cf. n. 561322, Decem eiusmodi insignia hic summae aedi- 
culae imponi iubentur. Qui numerus a Drumanno et Letronnio probabiliter 
refertur ad terras quae Ptolemaeo parebant. Aegyptum, Libyam, Syriam, 
Phoenicen, Cyprum, Lyciam, Cariam, Cycladas, Arabiam, Aethiopiam enu- 
merat Letronne, de postremis duabus provocans ad Theocritum XVIl, 85 sq. ὁ 
Sane nonnullas anno 196 a. Chr. n. re vera in Epiphanis dicione non iam ἢ 
fuisse, sed numerum denarium gloria et iactatione quadam tralaticium ser- - 
vari. Ceterum idem in monumentis βασιλείας nunquam neque minus quam 


duas neque plus quam tres inveniri observat. 124 Non scutum, sed 
serpens aspis, quales in imagine apud Letronnium p. 34 utrimque illi regio 
insigni, quod capiti imponitur, adiunctas videmus. 192 Non serpentis 


similem, sed serpentibus ornatam vel instructam 'coronam' et hic et n. 56,62 
hac voce significari sensit Letronne, sed quod minus accurate locutum . 
existimat auctorem decreti, falli mihi videtur. Nam adiectiva composita, 
quorum altera pars sit nomen εἶδος, etiam illam vim habere in sermone 
Graeco talibus exemplis probatur quale est Strabonis XIII, 4, 35 p. 598 Cas. 
ὅ τε ἐρινεός (qui commemoratur in Iliade Z, 433), τραχύς τις τόπος xol épt- — 
νεώδης, τῷ μὲν ἀρχαίῳ χτίσματι ὑποπέπτωχεν, ubi profecto locus non fici 
agrestis similis, sed eiusmodi arboribus abundans intellegitur, vel proprie 
locus cuius species (εἶδος) illo genere arborum distinguitur vel definitur. | 
Cf. etiam n. 499, 6: ἐν δυσβάτοις καὶ χιονώδεσιν ὄρεσιν, ubi nivibus abundan- 
tes, non nivium similes designari apparet. Periplus maris Erythraei 46 
p.292, 10 Müller: διὸ xol χινδυνῴώδεις εἰσὶν αἱ τῶν πλοίων προσαγωγαὶ xo 
ἐξαγωγαί. " 


ἑ 
β 
| 


i 


90] | Ptolemaei V monumentum Rosettanum. 163 


Vyéyc123, ἣν περιϑέμενος 124 εἰσῆλθεν εἰς τὸ ἐν Μέμφίει ἱερόν, 
45 ὅπως ἐν αὐτῶι συν]τελεσϑῆι τὰ νομιζόμενα τῆι παραλήψει τῆς 
βασιλείας 125, ἐπιϑεῖναι δὲ χαὶ ἐπὶ τοῦ περὶ τὰς βασιλείας τε- 
τραγώνου 126 χατὰ τὸ προειρημένον βασίλειον 12] φυλαχτήρια 128 
χρυσᾶ δύο, οἷς ἐγγραφήσεται 129 δ)τι ἐστὶν τοῦ βασιλέως τοῦ 


123 Ornamentum capitis regis galeae simile, compositum ex duabus 
partibus, quae in monumentis modo ambo gerit rex, modo alterutrum solum. 
In hieroglyphico decreti Rosettani exemplo inferior modo pars delineata 
est. Letronne. Ceterum iam Champollion monuit, veram ipsius nominis 
formam schení esse, cui praefigeretur p articulus. Medio loco inter decem 
βασιλείας vacuum spatium relinquitur, ubi collocatur hoc insigne ita ut 
Supra illas eminens quasi culmen pyramidis efficiat. Letr. Aut sic collo- 
cationem explicandam, aut omnes decem βασιλείας uno ordine in antico mar- 
gine planiciei quadratae adornatas fuisse statuit Hess p. 74; sane utrumque 
eodem iure statui licet, quia ἐν τῷ μέσῳ non minus bene de medio lineae 
rectae quam planiciei loco dicitur. 194 Propter hoc verbum erant ante 
Drumannum qui pschení vestimentum nescio quod interpretarentur. Sed 
proprie id usurpari de coronis, pilleis, galeis aliisque quae capiti impo- 
nerentur, docuit ille allato Herodoti loco II, 462: περιέϑηχέ oi κυνέην. 
125 Cf. not. 32. 126 Tecto aediculae imposita erat basis quadrangula, 
cuius superficies horizontalis sustinebat medio loco coronam pschent, circa 
eam a quattuor partibus decem βασιλείας. Vox περὶ igitur non 'circa' signi- 
ficat, sed ut saepe latiore vi de eis quae ad aliquam rem quolibet modo 
pertineant aut cum ea cohaereant usurpatur. Letr. 127 Totum summae 
aediculae ornamentum, compositum ex eis partibus, quae supra singillatim 
enumeratae sint, interpretatur Letronnius. Cf. locum Plutarchi quem attuli 
n. 56112, 128 Utique res quibus ex superstitiosa Aegyptiorum persua- 
sione mala imminentia averti videbantur (a»»wlets) designari vidit Letronne. 
Cf. Plutarch. de Is. et Osir. 65 p. 377 B διὸ xal λέγεσθαι τὴν Ἶσιν αἰσϑομένην 
ὅτι χύει περιάψασϑαι φυλακτήριον. 67 p. 378 B τὸ δὲ τῆς Ἴσιδος φυλαχτήρίιον, 
ὃ περιάπτεσϑαι μυϑολογοῦσιν αὐτήν. Ac posse quidem de scarabaeis cogitari, 
sed probabilius etiam esse laminas aureas cum inscriptionibus designari, ita 
adornatas circa basin quadrangulam, ut infra singulas βασιλείας singula 
φυλαχτήρια essent. Sed hae opiniones redarguuntur exemplari demotico, 
quod graeci vocabuli φυλαχτήρια loco habet u-gma erme u-uod, i. e. scirpüm 
et papyrum ex interpretatione Hessii p. 34, et adiungit enuntiatum a Graeca 
versione alienum, quod accuratiora de his symbolis continuisse videtur. 
Scirpus vero et papyrus symbola sunt Aegypti superioris et inferioris, qua 
cum re perbene convenit quod deinde in exemplari Graeco subiungitur οἷς 


! ἐγγχραφήσεται ὅτι ἐστὶν τοῦ βασιλέως τοῦ ἐπιφανῆ ποιήσαντος τήν τε ἄνω χώραν 


«xal τὴν χάτω. 129 Verbum certum, flexio incertissima. Posse enim etiam 
γράψουσιν vel ἐγγράψουσιν fuisse recte Letronnius monet; qui ipie quod ἐγγρα- 
φϑήσεται futurum primum posuit, id insolentius quidem e$t, sed non in- 
auditum. At aeque probum est Porsoni γεγράψεται; nam /quod Letronnius 


44* 


164 Π, Regnum Lagidarum. [90 


ἐπιφανῇ ποιήσαντος τῆν τε ἄνω χώραν xal τὴν χάτω 130. xol 
ἐπεὶ τὴν τρια(χ)άδα 13! τοῦ (τοῦ) 132 Μεσορῇ 1383, ἐν ἧι τὰ γε- 
νέϑλια τοῦ βασιλέως ἄγεται 134, ὁμοίως δὲ χαὶ [τὴν ἑπταχαιδε- 
χάτην τοῦ Φαωφὶ 135] | ἐν ἧι παρέλαβεν τὴν βασιλείαν παρ(ὰ) 136 
τοῦ πατρός, ἐπωνύμους νενομίχασιν ἐν τοῖς ἱεροῖς, oi δὴ πολλῶν 
ἀγαϑῶν ἀρχηγοὶ (m)&c(v!?7 εἰσιν, ἄγειν τὰς ἡμέρας ταύτας 
ἑορ[τὰς. xal πανηγύρεις 138 ἐν τοῖς χατὰ τὴν Αἴγυπτον ἱεροῖς 
χατὰ μῆνα 39. xal συντελεῖν ἐν αὐτοῖς ϑυσίας xol σπονδὰς xai 
τἄλλα τὰ νομιζόμενα, χαϑὰ χαὶ ἐν ταῖς ἄλλαις πανηγύρεσιν τάς 
τε γινομένας προϑέ[σεις 140 τοῖς ------- πα]ρεχομένοις ἐν τοῖς 


contra illum disputavit, locum esse aut activo aut passivo, sed medio non 
item, mireris hominem Graece doctissimum γράψομαι et γεγράψομαι confu- 
disse. 130 Hic quidem Aegyptum superiorem et inferiorem indicari 
consentiunt interpretes. Quare hic singularis legitur, v.3 longe alia vi 
(not. 8) pluralis. 134 TPIANAAA. 132 TOYTOY. 133 Postremus 
ex anni Aegyptiaci mensibus duodecim. Scriptura per ἦτα antiquissima 
et usitatissima. Inveniuntur sane, recentiore potissimum aetate, etiam Μεσορῆι 
Mesopet Mecopt. Cf. U. Wilcken Gr. Ostraka I p. 809. 134 Annus 210/9 
a. Chr. n. secundum Aegyptiorum fastos initium habebat diem 13. m. Octo- 
bris, postremus duodecimi mensis dies, i. e. trecentesimus sexagesimus totius 
anni, est d. 8. m. Octobris 209 a. Chr. n. Hoc igitur die Ptolemaeus Epipha- 
nes natus est. Letronne p.413. Nam de anno constat, quia Iustinus XXX, 2, 6 
eum quinquennem, Hieronymus in Danielem p. 1424 quadriennem a patre 
relictum referunt. Quod de quarto anno peracto, quinto inito intellegendum 
esse vidit Letronne. 135 Supplevit Hess. Priores editores Champollio- 
nem secuti τοῦ Μεχείρ scripserunt, quia decretum factum esset duodevige- 
simo die mensis Mechir, i. e. postridie anacleteria. Verum enimvero παρε- 
λαβεν τὴν βασιλείαν hic non ut alibi παράληψις τῆς βασιλείας de anacleteriis 
anni 196 a. Chr. n. dicitur, sed de eo tempore, quo patris Philopatoris morte 
regnum ad filium Epiphanem delatum est a. 205 a. Chr.n.; id cur eodem mense 
factum statuamus non est. Iam cum hieroglyphicum huius tituli exem- 
plum itemque aliae stelae Philis et in oppido Damanhur repertae Phaophi 
mensem habeant, rectissime Hessius eorum auctoritate idem hic in Graecis 
reposuit p. 75. Decessit igitur Philopator die 98. mensis Novembris 205 
a. Chr, n. , anacleteria Epiphanis celebrata sunt die 28. mensis Martii a. 496 
a. Chr. .Cf. not. 89. 136 ΠΑΡ. 137 FAZIN. 138 Supplevit Porson, 
nisi quod is singularem habet, ut infra v. 49. Sed illic de singulis feriis 
annuis, hic de binis menstruis, die septimo decimo et trigesimo dicitur. 
Quare pluralem praetuli. 139 Cf. n. 5653, 440 προϑέϊσεις σὺν ἄλλοις 


τοῖς πα]ρεχομένοις Heyne, προϑέσεις διδόναι τοῖς ἱερεῦσιν τοῖς πα]ρεχομένοις — 
Porson. Ex qnibus hic quidem eo nomine verum vidisse videtur, quod 
παρεχομένοις mevlium, non ut ille passivum esse voluit, Sed διδόναι vix recte | 


se habet, cum no;n sit cur non προϑέ[σεις] quoque a συντελεῖν (v. 48) pendere 


| 


! 


90] Ptolemaei V monumentum Rosettanum. 165 


ἱεροῖς. ἄγειν δὲ ἑορτὴν xal πανήγυριν τῶν αἰωνοβίωι xal ἢγα- 
πημένωι ὑπὸ τοῦ Φϑᾶ βασιλεῖ Πτολεμαίων ϑεῶι "Exwupovet 
50 Εὐχαρίστων κατ᾽ ἐνιζαυτὸν ἐν τοῖς ἱεροῖς τοῖς κατὰ τὴν] || χώραν 
ἀπὸ τῆς νουμηνίας τοῦ Θῶνϑ14: ἐφ᾽ ἡμέρας πέντε, ἐν αἷς xal 
στεφανηφορήσουσιν συντελοῦντες ϑυσίας χαὶ σπονδὰς χαὶ τἄλλα 
τὰ χαϑήχοντα 142, προσαγορε[ζύεσϑαι δὲ τοὺς ἱερεῖς τῶν ἄλλων 
ϑεῶν)] | xal τοῦ ϑεοῦ Ἐπιφανοῦς Εὐχαρίστου ἱερεῖς 145. πρὸς 
τοῖς ἄλλοις ὀνόμασιν τῶν ϑεῶν ὧν ἱερατεύουσιν, χαὶ χαταχωρίσαι 
εἰς πάντας τοὺς χρηματισμοὺς 14 xol εἰς τοὺς δ[αχτυλίους οὗς 
φοροῦσι προσεγχολάπτεσϑαι 146 τὴν] | ἱερατείαν αὐτοῦ. ἐξεῖναι δὲ᾽ 
χαὶ τοῖς ἄλλοις ἰδιώταις 146 ἄγειν τὴν ἑορτὴν χαὶ τὸν προειρημένον 
ναὸν ἱδρύεσϑαι χαὶ ἔχειν παρ᾽ αὑτοῖς συντελο[ῦντας τὰ νόμιμα 
ἐν ἑορταῖς ταῖς τε χατὰ μῆνα xoi τ|αῖ]ς χατ᾽ ἐνιαυτόν, ὅπως 
γνώριμον Tt διότι οἱ ἐν Αἰγύπτωι αὔξουσι xat τιμῶσι τὸν ϑεὸν 
Ἐπιφανῇ Εὐχάριστον βασιλέα, χαϑάπερ νόμιμόν ἐστιν αὐτοῖς. 
τὸ δὲ ψήφισμα τοῦτο ἀναγράψαι εἰς στήλας σ]τερεοῦ λίϑου 147 


Stíatuamus, praesertim cum πρόϑεσις utique actionem significet, in quam 
συντελεῖν melius quadrare videtur quam διδόναι. Omnino recte Letronnius 
certa ratione restitui posse negavit enuntiatum; nam nulla ex notis nominis 
πρόϑεσις significationibus huc quadrat, ut haud improbabile sit de caerimonia 
ceteroqui omnino ignota dici. Certe de dapibus apponendis dici non potest, 
nam id est παρατιϑέναι, non προτιϑέναι; de donis deo offerendis nomen usur- 
pari, ut Drumannus interpretatur, certe exempla ab ipso allata non demon- 
Strant. De nomine ipso restituendo tamen non videtur dubitandum. Nam 
προϑε[σμίας, quod proposuit Ameilhon, intolerabile videtur, quoniam infini- 
fivus συντελεῖν male convenit cum vocabulo diem vel tempus praefinitum 
significante. Adde quod illud supplementum confirmatur testimonio papyri 
Parisini Notices et extraits des manuscrits XVIII, 2 (1865) p. 348 n. 60 bis, 34 
£x τῆς προϑέσεως τοῦ ἱεροῦ, etsi de significatione ne inde quidem quicquam 
certi discimus. 141 1, e. ab initio anni civilis; nam hic mensis est pri- 
mus Aegyptiorum. Nominis forma quam hic habemus, frequentissima est 
Ptolemaeorum aetate; proximae ei sunt Gc (Gr. Ostraka II, 4084. 1495) 
et Θᾶυτ (ibid. 344. 345); convenit cum ea Coptica OG(D0OYT quae est dia- 
lecti boheiricae in Aegypto inferiore. Inde a saeculo altero ante Chr. n. raro 
invenitur monosyllabum 609, quod principum Romanorum aetate paene 
unum (nonnunquam 6c per tenuem) usurpatur. U. Wilcken Gr. Ostraka I 


p. 807. 449 Cf. n. 5668, 443 Cf. n. 56, 22. 444 Cf. n. 5641, 
145 Supplevit Mahaffy ex n. 56, 23. 146 'Etiam reliquis, qui non sacer- 
dotes sunt, sed privati', notissimo vocabuli ἄλλος usu. 447 μέλανος σἶτε- 


ρεοῦ λίϑου Porson, sed exempla Aegyptio sermone concepta lapidem dwrwm 
modo, non etiam »4gruwm. indicare observat Letronne. Cf. litteras petitorias 
lapicidarum Flinders Petrie papyri II p. 6 n. IV 4, 4. 9 ἀδιχούμεϑα ὑπὸ 


| 


100 Il. Regnum Lagidarum. [90— 


τοῖς τε ἱεροῖς xal ἐγχωρίοις 148 xal ᾿λληνιχοῖς γράμμασιν, xal 
στῆσαι ἐν ἑχάστῳν τῶν τε πρώτων χαὶ δευτέρων [xal τρίτων 
ἱερῶν 149 πρὸς τῆι τοῦ αἰωνοβίου βασιλέως εἰχόνι 150], 


Ἀπολλωνίου τοῦ ἐργοδιώχτου᾽ ἐμβαλὼν ἡμᾶς εἰς τὴν στερεὰν πέτραν. νϑ8. 4 τὴν 
δὲ μαλακῆν. 148 Cf. n. 56197, 149 Cf. n. 56198, 450 Supplevit 
Letronne ex versionibus Aegyptiaco sermone conceptis. 


91 Lapis porphyrites inaedificatus Xanthi Lydiae in domo 
privata hominis Turcae infra monumentum Nereidum. Ex Hulae 
apographo et Heberdeyi ectypo, quae acceperat a Kubitschekio, 
ed. M. L. Strack (Die Dynastie der Ptolemáer p. 246 n. 80). 


Ὑπὲρ βασιλείας Πτολε[μαίου] | ϑεοῦ Ἐπιφανοῦς, τοῦ ἐ[χγό- 
*voo?] | Πτολεμαίου καὶ Ἀρσιζνόης, ϑεῶν)] | Φιλοπατόρων, xal 
5 τῆς Ξ[ανϑίων] || πόλεως ἱδρύσατο τὸ [τέμενος τῆς] | ᾿Αρτέμιδος 

xai τὸν να[ζὸν xal τὸ] | ἐν αὐτῷ ἄγαλμ[α xai τἄλλα] | ἱερὰ τὰ 

ἐν τῷ ναῷ χ[αὶ πάντα τὰ] | κατ᾽ oixov* Εὐ[φ]ραίνετος .ε..... | 
10 Αἰτωλός, κατὰ δὲ μητέρα Ξάνϑιος δ], ἡγεμών. 


4 Ptolemaeus V Epiphanes (221—205 a. Chr. n.). 2 Supplevit Strack, 
qui monet ἔχγονος de filio etiam n. 90, 3 inveniri. é[x ϑεῶν) et v. 3 fin. 


Apsdvóne, τῶν] Heberdey, quod sermonis usui accommodatum esse recte . 


negavit Str. 3 Supplevit Strack; ἱερὸν Heberdey, minus apte quia ναός 
separatim commemoratur. 4 Supplevi. x[«i ἅπαν τὸ] κάτοιχον Heberdey; 
sed hoc substantivum num fuerit in Graecorum sermone dubito. [si τὸ 
προσὸν] xaT οἴχον Strack, quod me non intellegere fateor. 5 Supplevi. 


υητ[ρὸς Heb. Str., contra linguae leges. Nam πρὸς μητρὸς quidem usitatum : 
est, χατὰ vero hac significatione non potest non cum accusativo coniungi. 
6 Supplevi. Aóxto; H. Str. At causa cur Euphraenetus monumentum pro | 
Xanthiorum salute in ipsorum oppido collocaret fuisse videtur quod ipse 


materna origine Xanthius erat. 


(Die Dynastie der Ptolemáer p.249 n.89). J. P. Mahaffy The empire 


n. 1235). 


Litterae volgares praeter Θ. 


92 "Tabula lapidis calcarii, in museo oppidi Caro. Edd. - 
M. L. Strack Mitth. des arch. Inst. in Athen XIX (1894) p. 990 


'] 
l 


of the Ptolemies p. 345 (Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 859. 


mz "ram. BOTCUIHM eee e Rosie οὐ ope mt 


92] Ptolemaeus V Epiphanes (205—481 a. Chr.). 167 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου τοῦ | Πτολεμαίου, 9:00 ᾿Ἐπιφανοῦς | 
xol Εὐχαρίστου:, Ἴσιδι ϑεᾶν μεγάληι τὸν ναὸν xal τὸ ἱερὸν 

5 xai τὰ προσόντα [αὐτῶι ταμιεῖα χαὶ τὰ συνχύροντα 2 | πάντα 
Θέων ἩἫἩραχλείδου Mapovsóc?. 


4 Ptolemaeum V Epiphanem (208—184 a. Chr.) hic non regem, sed regis 
patrem significari statuit Strack, quia non usitatum esset illa cognomina 
ϑεοῦ ᾿Επιφανοῦς καὶ Εὐχαρίστου ulla alia re, ac potissimum quidem originis 
significatione, a proprio nomine disiungi. Itaque si ὑπὲρ βασιλέως Πτολε- 
μαίου ad ipsum Epiphanem spectaret, potius ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου, ϑεοῦ 
Ἐπιφανοῦς καὶ Εὐχαρίστου, τοῦ ἐκ βασιλέως Πτολεμαίου dicendum fuisse. Quod 
in universum quidem recte observatum est, neque tamen desunt exempla 
diversae collocationis. Cf. praecipue n. 1424: [β]α[σ]ιλέα {Πτ]ολε[μ]αῖον, [c]ó[v] 
βα[σ]ιλ[έως] Πτολεμαίου xo[t. βα]σιλ{[[1σσ[η]ς Κλεο[π]άτρας ἀδελ[φ]όν, ϑεὸν [Φ]ιλο- 
μῆτορα, T πίόϊλις, et quae attuli n. 8561, Atque hic, ubi mater tacetur et 
patris nudum modo nomen ponitur ex antiquo Graecorum more (IIxoXep.otou 
τοῦ Πτολεμαίου ut Περιχλέους τοῦ Ξανϑίππου) admodum proclive erat haec 
non divellere. Quare non est cur ex hoc uno titulo cum Strackio coniec- 
turam faciamus de rege ceteroqui plane ignoto, Ptolemaei V Epiphanis filio, 
Ptolemaeorum VI Philometoris et VIII Euergetae II fratre natu maiore. Quod 
ipse Strackius Die Dynastie der Ptolemáer p.180 sententiam mutavit, id ad 
cognomen Εὐπάτωρ modo, quod initio illi ficticio regi tribuerat, spectare 
videtur. 2 Cf. n. 522, 3 Hoc ambiguum est. Etenim ad Maroneam 
oppidum antiquum Graecum in ora Thraciae situm quominus referatur nihil 
obstat. Id statui licere ne Strackius quidem negat, etsi addit, sane cives 
oppidorum exiguorum si in regionibus longinquis versentur, gentis potius 
quam urbis appellatione uti. Quod ut aliquid veri habet, sic in hunc qui- 
dem hominem omnino non quadrat. Nam civis Maroneae oppidi antiqui 
Graeci profecto Thrax non erat neque usquam terrarum in mentem ei venire 
poterat se Thracem appellare. Maronensem vero hominem tum. in Aegypto 
consedisse eo minus improbabile est, quia certe paucis annis ante huius 
tituli originem eius patriam etiamtum in Ptolemaeorum dicione fuisse disci- 
mus ex Polybio V, 34, 8: ἐφήδρευον δὲ (reges Aegypti usque ad Ptolemaeum IV 
Philopatora) τοῖς ἐν τῇ Θράχῃ καὶ τοῖς ἐν Μαχεδονίᾳ πράγμασι, τῶν χατ' Αἶνον 
xal Μαρώνειαν χαὶ πορρώτερον ἔτι πόλεων χυριεύοντες et Livio XXXI, 46, 4: 
οἱ Maroneam. quidem. primo impetu expugnavit (Philippus Demetrii f. Mace- 
donum rex a. 200 a. Chr); Aemwm, inde cum magno labore, postremo per 
proditionem | Callimedis praefecti Ptolemae? cepit. Nam Maroneam tum non 
minus quam Aenum praesidium regium habuisse etsi non dicitur definite, 
tamen collato Polybii loco certum videtur. At ne illud quidem negari licet, 
Strackii interpretationem de pago oppidi Alexandriae non minus probabilem 
esse; quem pagum novimus ex Satyri testimonio (Fr. hist. Gr. III p. 464 
fragm. 24): ὅϑεν xoi ἐν τῇ Διονυσίᾳ φυλῇ δῆμοί εἰσι καταχεχωρισμένοι" — Ma- 
ρωνὶς ἀπὸ Μάρωνος υἱοῦ Ἀριάδνης «ol Διονύσου. Quod et hic et reliqui omnes 
demi a Satyro enumerati nomina feminini generis in -ἰς cadentia habere viden- 
iur, sine dubio ad vocalium confusionem Byzantinam redit; restitue igitur 


108 IL. Regnum Lagidarum. [92— 


Μαρωνεῖς itemque ᾿λϑαιεῖς Δηιανειρεῖς Ἀριαδνεῖς Θεστιεῖς Θοαντεῖς Σταφυλεῖς 
Εῤανϑεῖς. In medio igitur relinquendum est utrum civis Maronensis an 
Alexandrinus pagi Maronensium fuerit Theo, praesertim cum ignoremus 
utrum Alexandriae an alio Aegypti loco lapis erutus sit. In papyris Oxyr. 
pap. II p.194 n. CCXLIII, 4. p. 234 n. CCLXI, 8 Χαιρήμων Χαιρήμονος Ma- 
ρωνεύς sane vix de oppido Thracio cogitandum est. 


93 Basis inventa in loco ρίζα insulae Cypri. Edd. E.A. Gard- 
ner, D. G. Hogarth, M. R. James Journal of Hell. stud. IX (1888) 
p. 250. Sakellarios Κυπριαχά I? p. 97 n. 61 (M. L. Strack Die 
Dynastie der Ptolemáer p.246 n.78). Tractavit titulum M. Holleaux 
Revue des études Grecques XI (1898) p. 250 sqq. 


[Ἀφροδίτηι Παφίαι βασιλέα Πτολεμαΐο]ν, ϑεὸν Ἐπιφανῆ 1, | [τὸν 
Πτολεμαίου xai ᾿Αρσινόης, ϑεῶν Φ]ιλοπατόρων, | [Πολυχράτης 
Μνασιάδ]ου 2 ᾿Αργεῖος | [ὁ στρατηγὸς xal ἀρχιερ]εὺς τῆς νήσου. 


Litterae volgares praeter AT'xo. ἡ Regnavit hic 205—481 a. Chr. 
Accuratius Holl huius tituli aetatem definire posse sibi visus est, cum anno 
1954/3 a. Chr. recentiorem esse negaret quia nulla compareret Cleopatrae 
reginae mentio, quam Ptolemaeus illo tempore in matrimonium duxisset 
(Liv. XXXV, 43, 4. Quod argumentum ut rectissime se habet in titulis qui 
formulam ὑπὲρ βασιλέως prae se ferunt (veluti n. 92. 94), sic hic ubi statuae 
regis basin nos tenere accusativus docet, nullius momenti est. Nam regis 
et reginae statuas separatim in sua utramque basi erectas esse consenta- 
neum est. Quidni igitur alteram aetatem tulisse, alteram periisse sumamus? 
Sane alia de causa (not. 92) titulus priori parti regni Epiphanis vindicandus 
est. 2 Supplevit Holl. collatis titulis C. I. Att. IT, 966 B, 47. 49 Πολυχρί[ά- 
τῆς Μνασιάδου Ἀργεῖος dm Ἀχαΐας]. 967 b, 46 Πολυχράτης Μνασιάδου Ἀργεῖος 
et locis Polybii satis multis, quibus eius mentio fit (Polyb. V, 64, 4 sqq. 
65, 5. 82, 3. 84, 8. XVIII, 54, 4. 55, 4—6. XXII, 7, 3. 7. Cuius ex narratione 
apparet eum auctumno anni 496 a. Chr. Cypri administratione se abdicasse. 
Iam et tempus et ethnicum Holleauxii supplementum comprobant. Nam 
qui illi successit Ptolemaeus Agesarchi f, Megalopolita fuit. Ceterum ni 
plane fallor titulus Alexandrinus, quem ed. C.Jullian Revue archéol. Troisiéme 
sér. VII (4886) p. 266 n. I: Πολυχράτης Πολυχράτου [τοῦ Πολυχράτου Ἀργεῖος | 
6 ἀρχισωματοφύλαξ, ad illius Polycratis nepotem aut certe ad aliquem ex 
eius posteris spectat. 3 Hic editores addunt xoi ναύαρχος, sed hoc 
neque Epiphanis aetate usitatum fuit (cf. n. 841) et si proxime superiorem 
versum conítuleris, spatium excedere intellegetur. De sacerdotii cum im- 
perio militari coniunctione cf. quae adnotavi n. 9803, 


94] Ptolemaeus V Epiphanes (205—184 a. Chr. n.). 169 


94 Inscriptio rupi incisa supra introitum specus in vico Tehneh, 
qui est in ruderibus veteris oppidi Acoris. Ed. N. L'Hóte Lettres 
écrites d'Egypte p. 36. 154 cum interpretatione Letronnii (Letronne 
Journal des savants 1840 p. 524. Recueil des inscriptions Grecques 
et Latines de l'Égypte I p. 377 n. XXVIII, tab. XV n. 2. 7. Franz 
C. L G. 47036). Ex Wilkinsoni et Amperii apographis Letronne 
Recueil II p. 536 lectiones enotavit (inde Franz ( L G. III Add. 
p.1189. F. Robiou Revue archeol. Nouv. série XIV 1866 p. 88. 
M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemàer p. 245 n. 73). R. Lepsius 
Denkmáüler aus Aegypten und Aethiopien XII p. 75 n. 23. 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου 1, | ϑεοῦ ᾿Επιφανοῦς μεγάλου 2 Eàya- 
ρίστου, | Ἄχωρις "Ep[t]éoc* Ἴσιδι Μωχιάδιδ Σωτείραι. 


Litterae A (nisi quod v. 3 duobus posterioribus locis A est) O['z. 
4 Ptolemaeus V Epiphanes (205—184 a. Chr. n). Quod nomen reginae non 
legitur, inde recte Letronnius collegit titulum anno 193 a. Chr. recentiorem 
non esse. 2 Hoc unum exemplum epitheti μέγας de rege ex Lagidarum 
gente usurpati esse observat Letronne; sed simile esse μεγαλόδοξος in eius- 
dem regis titulo 90, 4. At munc vel simplicis adiectivi exempla satis multa 
praesto sunt. Cf. n. 89, 4 [ὑπὲρ β]ασιλέως Πτολεμαίου, ϑείοῦ μ]εγάλου Φιλο- 
πάτορος. 167,4 βασίλισσα Κλεοπάτρα καὶ βασιλεὺς Πτολεμαῖος, ϑεοὶ μεγάλοι 
Φιλομήτορες [xal Σωτῆρ]ες. 168, 1 [βασιλεὺς Πτολεμαῖος ὁ μέγας ϑεὸς Φιλομή- 
τίωρ Σωτήρ]. 187,1 ὑπὲρ βασιλέως μεγάλου Πτολεμαίου ϑεοῦ νέου Διονύσου. 
492, 4 βασιλέα μέγαν Πτολεμάϊῖον τὸ] Φιλομήτορα καὶ Φιλάδελφον. Etiam 
495, 1 Ἀντώνιον μέγαν χἀμίμητον quodammodo huc referri potest. Sane 
pleraque ex his exemplis inferioris aetatis sunt, sed id quod primo loco 
posui vel hoc quem tractamus titulo antiquius. 3 Nomen Aegyptium, 
cuius scripturam variare apud scriptores Graecos, ubi rex saeculi a. Chr. n. 
quarti qui cum Euagora Cyprio foedus inierit commemoretur, adnotat 
Letronne. Etenim apud Syncellum quidem Chronogr. p. 76a. 257 a Ἄχωρις 
esse, apud Diodorum XV, 2, 2 Ἄχορις, apud Theopompum in Photii biblio- 
thecae Cod. 76 p. 120 b, 4 Bekker Ἄχωρις. Ut in hoc titulo, sic Ἄκωρις scri- 
bitur etiam in papyris apud Grenfell et Hunt, Oxyrhynchos papyri II 
| p. 208, 2 παρὰ Ἱέραχος Ἀχώριος τοῦ N..... àv Ὀξυρύγχων πόλεως et Berl. 
gr. Urk. II p. 471 n.526,39 Ἄχωρις Ἀχώριος. Proprie dei nomen esse, quod et 
| ad homines et ad oppidum translatum sit ut alia eiusmodi. Etiam pagum 
, huius nominis habes Amherst papyri II p. 409 n. LXXXVIII, 3: ἀπὸ χώμης 
| Brieeec- 4 EPEEOX L'Hóte et Letronne in tabula, EPI'EQX Lepsius in 
imagine tiiuli; quo magis mirum est, eum in litteris ad Franzium datis 
| testatum esse EPOEOZ in lapide exstare, ut proclivis sit suspicio de calami 
ba aut errore typothetae. Utique 'Epwéoc lectio, quam Franzius et 
Strackius retinuerunt, exiguam fidem habere apparet. Quo minus dubita- 
.bimus cum Letronnio lenissima mutatione Ἑρ[έως restituere, quod est 


E 


170 IL. Regnum Lagidarum. [94— 


nomen Aegyptiacum perfrequens. Testimonia papyrorum iam Letronnius 
attulit, ad quae nunc permulta accesserunt. Cf. Gr. pap. in the Brit, Mus. I 
p.346. II p. 244. Flinders Petrie papyri I p. 138 n. XXXIX 5, 1. Grenfell 
An Alex. erotic fragm. and other papyri p. 76 n. XLIV, 40. Fayüm towns 
and their papyri p.204 n. LXX, 2. Amherst papyri II p.438 n. CX, 34. Item 
perfrequens est nomen in testarum inscriptionibus; cf. U. Wilcken Gr. Ostraka II 
n. 340, 3. 370, 4. 374, 4. 875, 4. 377, 4. 561, 2. 692, 2. 697, 1. 795, 2. 819, 2. 
833, 3. 953, 4. 1472,83. 4209, 9. 4213, 4. 1535, 3. 4. 5 Sic et Letronnii 
tabula et Lepsius cum in litteris ad Franzium datis tum in imagine tituli. 
MOXIAAI! Wilkinson et Ampeére. Utique de consona M nihil dubii relinqui- 
tur, ut recte Letronnius in Addendis coniecturam perquam ingeniosam, 
[Λ]οχιάδι legendum et patronam puerperarum intellegendam esse, retracta- 
verit, et hoc epitheton Aegyptiacum, fortasse a loco aliquo, ut Μενουϑιάς 
et Θερμουϑίας, repetitum statuerit. 


95 Tabula marmoris albi, cuius origo ignoratur. Anno 1898/9 
in oppido Caro veniit Ex apographo ab U. Wilckenio misso ed. 
M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung I (1900) p. 206 n. 18 a. 


Ὑπὲρ βασιλέως Diis idi xai | βασιλίσσης Κλεοπάτρας 3, 
ϑεῶν |᾿ Ἐπιφανῶν xal Εὐχαρίστων, ϑεοῦ | μεγάλου Σεμενούφιος | - 
5 Σεμενοῦφις ὃ Φανεῦ(τ)ος 4. 


4 Ptolemaeus V Epiphanes (205—184 a. Chr.). 2 Hanc Ptolemaeus 
in matrimonium duxit 193 a. Chr. n.; eo igitur anno titulus recentior est. 
3 Nota nomen idem dei et hominis qui illum colit. Cf. n. 944 Ceterum - 
Σαμανοῦφις, idem manifesto nomen, apud Wilckenium Gr. Ostr. II, 522, et in | 
ostraco musei quod in suburbio G?xeh erat n. 9659 esse adnotat Strack. | 
4 Φανευιος : emendavit Strack. ! 


96 Lapis inventus Athribi (Bencha); quo pervenerit non con- . 
stat. Ex Theodori J. Stavrinidis exemplo ed. S. Reinach Bull. de . 
corr. Hell. XIII (4889) p. 179 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptole- 
müer p. 274 n. 167). Cf. quae adnotavit U. Wilcken ap. pror; 
Kleine Schriften II p. 443. 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου | xal βασιλίσσης Κλεοπάτρας: | | 


4 Aut Ptolemaeum V Epiphanem (908--- 81 a. Chr.) aut Ptolemaeum VI. 
Philometora (184—446 a. Chr.) aut Ptolemaeum VIII Euergetem II (146—446. 
a. Chr.) intellegi posse quia unicuique ex his uxor Cleopatra fuisset, obser- , 
vavit Reinach. Ipse sine argumentis pronuntiat, Epiphanem esse videri. Af. 
| 


| 


97] Ptolemaeus V Epiphanes (205—184 a. Chr. n.). 171 


5 Πτολεμαῖος ᾿Επιχύδου | ὁ ἐπιστάτης τῶν φυλαχιτῶν 2 | xai οἱ 


ἐν ᾿Αϑρίβει ᾿Ιουδαῖοι ὃ | τὴν προσευχὴν | ϑεῷ Ὑψίστῳ ὅ. 


Wilcken mavult de Philometore interpretari, quippe quem constet Iudaeis 
praecipue indulsisse. (Cf. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 344.) Sed 
ipse fatetur incertum esse, quia titulus n. 129 etiam Euergetam προσευχὴν 
aliquam condidisse doceat. Quare res in medio relinquenda est. 2 Cf. 
n. 853, Praefectus eorum modo ἐπιστάτης τῶν φυλαχιτῶν (cf. n. 139, 6) ap- 
pellatur, modo ἀρχιφυλακχίτης (Revenue laws 37, ὅ et alibi. Sed plane ean- 
dem utraque appellatione curam significari, quae fuerat Letronnii sententia 
Rec. des Inscr. I p. 343, negat Reinach quia Papyri Lugd. Bat. I p. 42 G, 23 
legatur ἐπιστάτης τῶν φυλαχιτῶν xal ἀρχιφυλαχίτης. Quid tamen intercesserit 
discriminis ignoramus. 8 Athribi Iudaeos consedisse ex hoc demum 
titulo et n. 104 didicimus. Ceterum non recte, si quid video, ex hac dedi- 
catione Reinachius collegit, praefectum phylacitarum ipsum Iudaeum fuisse. 
Nam Aristeae quidem narratio de ludaeis militibus a Ptolemaeo Lagi f. in 
Aegypto collocatis (Epist. ad Philocratem 8 42. 13), ad quam provocat, tota 
ficticia est. Dedicatione vero nihil probatur de praefecti ipsius religione, 
quandoquidem videmus n. 129, 7. 8 ipsum regem Ptolemaeum VIII, qui certe 
Iudaeus non erat, προσευχὴν consecrantem. Immo quia sine illius magistra- 
tus permissione fale delubrum constituere Iudaeis non licebat, praeter 
ipsos etiam phylacitarum praefectus in dedicationis formula commemoratur. 
4 Oratoria Iudaeorum hac voce indicantur etiam in Actis apostolorum 46, 13 
τῇ τε ἡμέρᾳ τῶν σαββάτων ἐξήλθομεν ἔξω τῆς πύλης παρὰ ποταμόν, οὗ évopí- 
ζομεν προσευχὴν εἶναι et apud Philonem in Flacc. 6: εἰχόνας ἐν ταῖς προσευ- 
χαῖς ἀνατιϑέναι. ΤῊ. Mommsen C. I. Lat. 1Π Append. n. 6583. 5 Cum pro- 
prio dei nomine abstinere deberent Iudaei, eum simplici appellativo ϑεός 
significare solebant (n. 78 3), saepe addito epitheto ὕψιστος, quod ut Graecis 
de Iove suo familiare erat, sic Iudaei in libris sacris suis in linguam Grae- 
cam conversis identidem legebant. Cf. Genes. 14,48. 22, Psalm. 7,48. 17,415. 
49, 45. Maccab. II, 3, 34 al. Reinach. 


97 Basis marmoris albi inventa anno 1877 Taposiri parva 
(Mandárah). Ed. Nerutsos Bey Revue archéol. Troisióme série X 
(1887) p. 244 n. 56 (L'ancienne Alexandrie p. 124. M. L. Strack 
Die Dynastie der Ptolemàer p. 246 n. 76). 


Ὑπὲρ βασιλέως | Πτολεμαίου xoi | βασιλίσσης Κλεοπάτρας, | 
5 ϑεῶν ᾿Επιφανῶν xal Εὐϊχαρίστων 1, ὈσόρῳΣ τε | xol Σαράπιδι 


Litterae OITZY, si apographo fides habenda est. 4 Ptolemaeus V 
Epiphanes (205—184 a. Chr. n. Cleopatram Antiochi III filiam in matri- 
monum duxit anno 193 a. Chr. n. Inter hunc annum et regis mortem 
utique titulus incisus est, sed quia liberorum nulla fit mentio, maxime 


172 IIL. Regnum Lagidarum. [97— 


xal Ἴσιδι | καὶ ᾿Ανούβιδι, ϑεοῖς | πᾶσι xal πάσαις, τὸμ | βωμὸν 
10 xal τὰς περσέας3 | Σπάρις καὶ οἱ χωμεγέται 4 xal οἱ ϑιασεῖται. 


probabile est per proximos post nuptias annos monumentum dedicatum 
esse. 2 Osirin significari perspexit Nerutsos; de insolita forma nominis 
nihil dixit. Ea num alibi inveniatur, ignoro. Sed utique ad eam redeunt 
composita 'Ücopámte et ᾿Οσορομνεῦις (Leemans papyri Lugdunenses I p. 43 
pap. G, 44. p. 48 pap. H, 40. 22. p. 51 pap. I, 40), quorum alteras partes effi- 
ciunt nomina boum sacrorum Apidis et Mnevidis (cf. n. 56, 9. 90, 31), 'Oco- 
ροῆρις (Peyron pap. mus. Taur. II p. 34 n. V, 3. p.35 n.VI, 4. p. 36 n. VII, 2. 
Leemans pap. Lugdun. I p. 89 n. 377, 4. Notices et extraits des manuscrits 
XVIII 2 4865 p. 4134 n. 50, 40 sqq. p. 464 n. 63. p. 225 n. 45 bis, 3), itemque 
illud quod U. Wilcken Archiv für Papyrusforschung I p. 344 not. 2 ex viri 
nomine ΠΠετοσορβοῦχις fuisse collegit ᾿Οσορβοῦχις, a Buchi tauro qui Hermonthi 
colebatur derivatum. . 3 De hac arbore quae Aegyptiis in deliciis erat 
cf. Theophrast. Hist. plant. III, 3, 5: μεγάλη δὲ διαφορὰ πρὸς καρπὸν καὶ dxap- 
πίαν καὶ ἡ τῶν τόπων φύσις, ὥσπερ ἐπί τε τῆς περσέας ἔχει xol τῶν qottxov* 
ἡ μὲν ἐν Αἰγύπτῳ χαρποφορεῖ καὶ εἴ που τῶν πλησίον τόπων" ἐν ἹΡόδῳ δὲ μέχρι 
τοῦ ἀνθεῖν μόνον ἀφιχνεῖται. ὃ δὲ φοῖνιξ xA. IV, 2, ὅ: ἐν Αἰγύπτῳ δ᾽ ἐστὶν 
ἕτερον ἡ περσέα χαλούμενον, τῇ μὲν προσόψει μέγα καὶ χαλόν, παραπλῆσιον δὲ 
μάλιστα τῇ ἀπίῳ xai φύλλοις xol ἄνϑεσι xal ἀχρεμόσι xol τῷ ὅλῳ σχήματι" 
πλὴν τὸ μὲν ἀείφυλλον τὸ δὲ φυλλοβόλον. χαρπὸν δὲ φέρει πολὺν χαὶ πᾶσαν 
ὥραν χτὰ. Strabo XVI, 4, 44 p. 773 Cas. φύει δὲ (f| ἀπὸ τῆς Δειρῆς ἀρωματο- 
φόρος) καὶ περσέαν xal συχάμινον Αἰγύπτιον. XVII, 2, 2 p. 829: πλεονάζει δὲ 
(in Aethiopia circa Meroén) τῶν φυτῶν ὅ τε φοῖνιξ χαὶ ἣ περσέα χαὶ ὁ ἔβενος 
καὶ Tj χερατία. 9, ^ p. 823: 1| δὲ περσέα ἐνταῦϑα (in Aegypto) μόνον xal παρ᾽ 
Αἰϑίοψι, δένδρον μέγα, χαρπὸν ἔχον γλυκὺν xai μέγαν. Ῥίοάοτ. 1, 84, 7: ἔστι 


δὲ (in Aegypto) xai δένδρων γένη πλείονα, «oi τούτων ai μὲν ὀνομαζόμεναι 1 


περσαῖαι χαρπὸν διάφορον ἔχουσι τῇ γλυκύτητι, μετενεχϑέντος ἐξ Αἰϑιοπίας ὑπὸ 
Περσῶν τοῦ φυτοῦ καϑ' ὃν καιρὸν Καμβύσης ἐχράτησεν ἐχείνων τῶν τόπων. Plut. 
de Iside et Osiride 68 p. 378 C: τῶν 9 ἐν Αἰγύπτῳ φυτῶν μάλιστα τῇ ϑεῷ 
(Isidi) χαϑιερῶσϑαι λέγουσι τὴν περσέαν, ὅτι καρδίᾳ μὲν ὃ χαρπὸς αὐτῆς, γλώττῃ 
δὲ τὸ φύλλον ἔοιχεν. Aelian. Hist. anim. XI, 40: ἐγὼ δὲ καὶ πεντάποδα βοῦν 
ἐθεασάμην, ἀνάϑημα τῷ ϑεῷ τῷδε ἐν τῇ πόλει τῇ Ἀλεξανδρέων τῇ μεγάλῃ, ἐν τῷ 
ἀδομένῳ τοῦ ϑεοῦ ἄλσει, ἔνϑα περσέαι σύμφυτοι σχιὰν περιχαλλῆ καὶ ψῦξιν ἀπεδεί- 
χνυντο. Doctissime et acutissime de persea disputaverunt H. Jolowicz et A. von 
Gutschmid ap. Sharpe Gesch. Aegyptens II p. 253 not. 4 ed. Germ, et U. Wilcken 
Archiv für Papyrusforschung I (1900) p. 127. Ac Wilckenus quidem demon- 
stravit, in Aegypto iam Romanorum aetate admodum raram fuisse arborem, 
ut quae etiamtum exstarent summa cura conservarentur et colerentur. Sic 
Oxyrhynchi quidem manifesto unam modo perseam superstitem fuisse 
(Oxyrhynchus papyri I p. 444 n. LIII, 7 περσ(ε)ίαν μίαν οὖσαν ἐν τῇ αὐτῇ πό- 
λει. 9. 10). Neque vero incolas modo eas arbores religiose tutatos esse, 
sed etiam Arcadium imperatorem edicto (Cod.Iust. XI 77) ut conservarentur 
praecepisse. In nomo Arsinoita (Faéjm) vicum Περσέα (Flinders Petrie pa- 
pyri II p. 25 n. X 4, 8sqq. χηνοβοσχῶν βασιλικῶν τῶν ix Περσέας. p. 111 


98] Ptolemaeus V Epiphanes (205—181 a. Chr. n.). 173 


n. XXXII 2 b, 6 ὃς κατοιχεῖ ἐν Περσέαι. v. 40: τῶι ἐν Περσέαι ἐπιστάτη!) vel 
Περσεῶν (Greek papyri in the British Museum II p. 227 n. CCLIV, 74) ab eo 
arborum genere cognominatum. ltem in ipsa urbe Arsinoé via erat inde 
appellata. Cf. Berl. gr. Urk. II p. 29 n. 369, 4 ἀπὸ ἀμφόδο(υ) Περσέας. Quae- 
nam arbor sit, vix pro certo pronuntiari licet; id sane certissimum est a 
«malo perséco probe distinguendam esse, itemque a Dioscoride IV 74 hanc 
arborem cum herba quae πέρσιον vocabatur confundi (Sprengel ap. Gutschmid 
ll) G.Scehweinfurth (cf. quae affert Nerutsos) eam agnovit arborem, quae 
qmmwusops vocatur a botanicis. Nam quod in Aethiopia abundare, in 
Aegypto vero magis magisque rarescere indicant antiqui scriptores et pa- 
pyri, id perbene convenit cum eo quod hodie omnino intra Aegypti fines 
non iam exstat, cum in Nubia eisque Africae mediae regionibus latissime 
patentibus, quas nomine Sudán comprehendere solemus, silvae uberrimam 
eius copiam habeant. Itemque egregia bacae dulcedo plane convenit cum 
antiquorum testimoniis. Quae vero de similitudine fructus cum corde et 
folii cum lingua fabulatur Plutarchus, eas sacerdotum nugas esse iam Sprenge- 
lius haud immerito pronuntiavit. 4 χωμηγέτας, i. e. χωμάρχους, magistros 
pagorum, interpretatur Nerutsos. At cum thiasitae commemorentur postremo 
. loco, eum qui primus recensetur, et unus quidem omnino nominatim, prin- 
cipem thiasi (ἀρχιϑιασίτην) esse maxime probabile est. Inter quem et socios 
interponi magistratum pagi non minus mirum est, quam magistros pagi 
articulo addito, neque nominibus propriis neque ulla accuratiore definitione 
Subiuncta, commemorari. Quare praestare mihi videtur vocem a χῶμος, non 
a χώμη, derivare et adiutores archithiasitae, qui pompam aliquam similem- 
que caerimoniam adornent intellegere. Certe neque vocis xópoc vis, quae 
satis late patet, huic interpretationi obstat, et commodissime hi homines 
inter principem reliquosque sodales locum habent. Cf. τὰς τῶν χυρίων ϑεῶν 
χωμασίας n. 194, 25. Clemens Al. Strom. V, 7, 44 p. 674 Pott.: ἐν ταῖς χαλου- 
μέναις παρ᾽ Αἰγυπτίοις χωμασίαις. Berl. gr. Urk. I p. 463 n. 449, 8 ταῖς χωμα- 
Slot; τῶν ϑεῶν. II p. 444 n. 489, 4: ---vatc χωμασίαις τῶν ϑεῶν Ὁ]. v. ^ ϑυ- 
σιῶν ἑχάστης χω[μασίας]. v. 7 [ἱἸερεῦσ(ε)ι *wp.Couc(s) 1] Peyron papyri musei 
Taurinensis I p. 40 η.1 8, 49 sqq. xai ἐν ταῖς χατ' ἐνιαυτὸν γινομέναις τοῦ 
Ἄμμωνος διαβάσεσιν εἰς τὰ Μεμνόνεια προάγοντας τὰς χωμασίας. Leemans 
papyri Lugdunenses I p.412 pap. T col.4,9. 10 τῆς χ(ω)μασίας τῶν παστοφόρων. 


|, 98 Philis in insula, in limine superiore portae sacelli, quod est 
|!inter propylon templi Isidis et porticum orientalem. Edd. Salt On 
;the phon. syst. of hierogl. p.50. 68. G. Parthey de Philis insula 
.p.25. Ex Wilkinsoni delineatione Young Hieroglyphies II tab. 65 
(Letronne Recueil des inscr. Gr. et Lat. de l'Egypte I p. 7 n. II. 
.J. Franz C. 1. G. 4894. M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemüer 


p.245 n.70. Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 859 n. 1237). 


Litterae volgares praeter ΠΣ, si modo apographis fides habenda est. 


174 IIL. Regnum Lagidarum. [98— 


Βασιλεὺς Πτολεμαῖος: xoi βασίλισσα KAsomácpa? | ϑεοὶ ᾿ἔπι- 
φανεῖςϑ, xai Πτολεμαῖος ὁ υἱὸς ὁ ᾿Ασχληπιῶιὅ. 


4 Ptolemaeus V Epiphanes (205—184 a. Chr. n.). 2 Cf. n. 90 9, 
3 Etiam alibi alterum cognomen Εὐχάριστος, Εὐχάριστοι aliquando omittitur 
cum in regis unius designatione (n. 94, 2. 93, 1), tum ubi eius et reginae 
coniunctim mentio fit (n. 99, 8. Ceterum hic Saltius ETIIPANEZ exhibet, 
mero errore si quid video. 4^ Qui postea (181—146 a. Chr. n.) regnavit 
Ptolemaeus VI Philometor. Minorem filium Ptolemaeum VIII Euergetam II 
tum cum hoc sacellum dedicaretur nondum natum fuisse Letr. inde collegit, 
quod aliter necessario utriusque mentio facienda fuit, solita formula x«i τὰ 
τέχνα, quae occurrit n. 99, 8. 4100, 8. 104, 3. Iam cum Philometora a. 188 
a. Chr. natum esse omnium maxime probabile ac paene certum sit (M. L. Strack 
Die Dynastie der Ptolemáer p. 197 not. 419), minorem vero fratrem utique ante 
mortem patris (184 a. Chr), horum annorum terminis monumenti origo con- 
tinetur, a qua temporis definitione iam Letronnii ratio non magnopere dis- 
crepat. In Wilkinsoni apographo articulus ante υἱός omittitur, quem habet 
Salt. 5 In eodem sacello Saltius se anaglypham dei imaginem nomine 
Aegyptiaco Imwih wel Imuthph ascripto vidisse testatur, quem ἃ Graecis 


eundem atque ipsorum Aesculapium habitum esse ex papyro apparere in 


quo scriptum sit Ἀσχληπιός, 6 ἐστιν ᾿Ιμούϑ. 


99 Plinthus lapidis basanitae viridis; origo incerta. In portu 
Pisano (L&vorno) exscripserunt Millingen, cuius exemplum publici 
iuris fecit Letronne Recherches pour servir à l'histoire de l'Égypte 


p. 52, et Giulio Cordero de! conti di S. Quirino, qui edidit Giornale 
areadico XIX (1823) p.206. Ex his et Minutolii apographo mi- 
nusculis confecto J. Franz C. 1. G. 4677 (M. L. Strack Die Dynastie - 
der Ptolemüer p. 246 n. 77. Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 876 Ὁ 
n. 1314). Cf. quae adnotaverunt J. G. Droysen Kleine Schriften n | 


p. 362. A. Wilhelm Gótt. gel. Anz. 1898 n. 3 p. 241. 


Πτολεμαῖον τὸν ἀρχισωματοφύλαχα: | xal ἀρχιχύνηγον2, τὸν ' 


Litterae volgares praeter ΘΗΣ. 1 Idem habes n. 144,8. 443,2. 


480, 4. 432, 5. 149, 3. Non officium aliquod militare, sed honoris ac digni- 
tatis gradum significari pridem perspectum est. Quem ut minorem fuisse. 
quam συγγενῶν et ὁμοτίμων τοῖς συγγενέσι, maiorem quam φίλων et διαδόχων. 
constat, ita quaenam ratio inter ἀρχισωμάτοφυλάχων et τῶν πρώτων φίλων 
(v. 3. n. 403, 3. 449, 4. 428, 8. 4136, 4. 141, 4. 455, 9. 160, 3. 471, 4) classes. 
intercedat, nondum ad liquidum perductum est, etsi probabilibus sane argu- 
mentis usus Lumbroso Recherches p. 491 (cf. 1043) ἀρχισωματοφύλαχας. 
superiores, τοὺς πρώτους φίλους inferiores dignitate fuisse coniecit. Ceterum 


: MEC MET 


99] Ptolemaeus V Epiphanes (205—184 a. Chr. n.). 175 


Πτολεμαίου | τῶν πρώτων φίλων 8 xal ἀρχιχυνήγου 4 υἱόν, | τὸ 
5 χοινὸν τῶν Auxíov5 ἀρετῆς ἕνεχεν | xal εὐνοίας ἧς ὁ πατὴρ 
αὐτοῦ διατελεῖ | παρεχόμενος εἴς τε βασιλέα Πτολεμαῖονϑ | xoi 
τὴν ἀδελφὴν βασίλισσαν Κλεοπάτραν, | ϑεοὺς ᾿Επιφανεῖς, xal 
Y , 1 1 2 ὁ “Ὁ 8 ΔΛ , 
τὰ τέχνα | xat sic τὸ xowóv τ(ῶ)ν 8 Λυχίων. 


hunc Ptolemaei Lysimachi f, cui Ptolemaeus III Euergetes Telmessum de- 
disset (n. 55, 8) filium esse sibi persuasit Wilhelm, quod probare nequeo. 
Nam filius hic tertium, pater adeo quartum gradum tenet illius ordinis quem 
ad Seleucidarum exemplum Ptolemaeus Epiphanes instituerat, id quod profecto 
hominibus stirpis regiae, Ptolemaei Philadelphi nepoti et pronepoti, non con- 
venit. Adde quod nomen [Πτολεμαῖος inter Macedonas Graecosque quorum 
aliquae partes in administratione regni Aegyptii erant, iam tum temporis 
perfrequens fuit. 2 Praefectus venationum regiarum. Cf. χυνηγέται 
n.20, 3. Hoc officium aulicum nobilissimum esse videtur. Sane vectigal, 
quod εἰς λόγον ἀρχιχυνήγων vocabatur, a Wilckeno Gr. Ostraka I p. 162 recte 
cum eis quae navium venaticarum (χυνηγίδ[ ον] Wilcken I p. 229) et veruto- 
rum (χυνη[γετικῶν] δοράτων] I p. 228) comparandorum causa exigebantur com- 
poni videtur, ut haec omnia non ad venationes quas rex animi causa habe- 
bat, sed ad hippopotamos exterminandos pertineant, in quo venationis genere 
σιδηρᾶ ἐμβόλια (i. e. χυνηγετιχὰ δόρατα) et πλοῖα (i. e. κυνηγίδας) a Diodoro 
I, 35, 40 commemorari monet W. At huius generis ἀρχιχυνήγους inter nobi- 
lissimos regni homines fuisse nequaquam probabile est. Quantum vero 
momenti in aula Ptolemaeorum habuerint regiae venationes, ex descriptione 
pompae nobilissimae apud Athenaeum V p. 204b (c0 οὃς ἐπόμπευσαν χυνη- 
γοὶ β΄ ἔχοντες σιβύνας ἐπιχρύσους. ἤγοντο δὲ wal χύνες δισχίλιοι τετραχόσιοι, ot 
μὲν ᾿Ινδοί, οἱ δὲ λοιποὶ “Ὑρχανοὶ «xoi Μολοσσοὶ xol ἑτέρων γενῶν apparere ob- 
servant Letronne Recherches p.57 et Lumbroso Recherches p. 205. 3 Cf. 
not. 4. 4 Cf. not. 2. 5 Lycii anno 189 ἃ. Chr. Rhodiis attributi sunt. 
Cf. Polyb. XXI, 24, 7: τούτους Εὐμένει δοϑῆναι πλὴν Λυχίας «c Καρίας τὰ 
μέχρι Μαιάνδρου ποταμοῦ, ταῦτα δὲ ῬΡοδίων ὑπάρχειν. Illo vero anno recen- 
tius esse hoc monumentum certum est (not. 7. Quare fieri nequit, ut hunc 
titulum eadem ratione, qua multos eiusdem generis Cyprios, de regio prae- 
fecto Lyciis, qui in dicione Ptolemaeorum essent, imposito intellegamus. At 
eum constet, Lycios illi pacis condicioni non sua sponte obsecutos esse, sed 
primum legatis Rhodum missis petivisse, ne sub imperio illorum essent, sed 
Socii haberentur (Polyb. XXII, 5), deinde, cum hoc non impetrassent, bellum 
cum illis gessisse per annos 488—167 a. Chr. (Polyb. XXIV, 9, 43. XXV, 5. 

XXX, 5,42. 416. Liv. XLI, 25, 8. XLII, 44, 8. XLV, 25, 6), perquam probabilis 
| est coniectura, ut Rhodios ab Eumene, sic Lycios a Ptolemaeo Epiphane 
adiutos esse in hoc bello, misso hoc ipso Ptolemaeo, quem grati animi 
. festificandi causa Lycii statuae honore affecissent. Letronne. Cf. etiam 
J. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 310 not. 4. 6 Ptolemaeus V 
Epiphanes (a. 205—184! a. Chr. n.). 7 Filius Ptolemaeus VI Philometor 
anno 188 a. Chr. natus est; quem cum non certum quidem sed perquam 


170 II. Regnum Lagidarum. [99— 


probabile sit omnium liberorum natu maximum fuisse, sequitur ut hunc 
titulum intra annorum 188—484 a. Chr. n. spatium exaratum statuamus. 
8 TON in lapide esse definite testatur Corderus, cum Letronne ex Millingeni 
apographo TON exhibeat, quod utique incidi debuit. 


100 Lapis granites ruber quadratus, in museo oppidi Caro. 
Edd. M. L. Strack Mitth. des arch. Inst. in Athen XIX (1894) p. 225 
n. II. Naville Egypt exploration fund VIII p. 59 tab. 49 (Strack 
Die Dynastie der Ptolemàer p. 245 n. 74). 


Ἀπολλώνιος Θέωνος i, τῶν φίλ[ων 2] τοῦ βασιλέως xal διοιχητήν ?, | 
τὸν ἑαυτοῦ ἀδελφόν4, Πτολεμαῖος | ᾿Απολλωνίου τῶν διαδόχων 5 | 


Litterae volgares praeter Σ. 4 Cf. titulum Bubastium ap. Strack 
Die Dynastie der Ptolemüer p.245 n. 75: Βασιλέα Πτολεμαῖον, ϑίεὸν ᾿Επιφανῆ] 
xai Εὐχάριστον --- Ἀπολλώϊνιος 0&ovoc] | τῶν φίλων ὁ διοιχητής. 2 Strackius 
cum nihil nisi TON legisset, [συγγενῆ] supplevit; at TON9IA agnovit Naville, 
quod altero eiusdem Theonis titulo (not. 1) comprobatur. Amicorum (τῶν 
φίλων) paenultima classis est in illo dignitatum aulicarum ordine, quem 
Ptolemaeus V Epiphanes fere a. 190 a. Chr. n. instituit, Seleucidarum ut qui- 
dem videtur exemplum secutus (cf. n. 4042. Idem honoris vocabulum re- 


currit infra n. 4415, 4. Lebas-Waddington Inscr. lil 28214, 5. 8 Cf. 
n. 58, 7.593, Hic quoque summus omnis administrationis pecuniariae prae- 
fectus indicari videtur. 4 Alterius patri Theo, alterius Apollonius nomen 


erat; intellegendi igitur fratres uterini quidem, sed non eodem patre geniti. - 
5 Eadem appellatio redit n. 4102, 2. 410, 4. 445, 15. Infimum in aula Ptole- - 
maeorum dignitatis gradum significat (n. 1042). Sed ut de hac quidem re - 


inter omnes convenit, sic quomodo vox ad hanc significationem pervenerit 


magnopere dissentitur. Droysenus quidem Kleine Schriften II p. 369 pro- 


priam fuisse conicit pedisequorum vim. At pedisequus non διάδοχος est, 


sed dxóAou9oc. Non probabilius G. Lumbroso Recherches sur l'écon. polit. 
de l'Égypte p. 495 militarem potissimum hunc gradum fuisse demonstrare 
conatur usus Arriani loco Anab. VII, 42, 4: Ἀντίπατρον δὲ διαδόχους τοῖς ἀπο- 
πεμπομένοις ἄγειν Μαχεδόνας τῶν ἀχμιαζόντων ἐκέλευσεν. Sed quem fugiet, 


illic διαδόχους neque genus militiae neque ordinem aut gradum militarem 
esse, sed manifesto praedicative usurpatum nihil aliud sibi velle atque ὥστε, 
διαδέχεσθαι. Atque omnino hi ordines συγγενῶν, ἀρχισωματοφυλάχων al. mani- | 
festo gradu modo, non genere inter se discrepant, ut non liceat unum ex - 


eis magis minusve militarem; aut civilem existimare quam reliquos. Nuper 


P. Meyer Das Kriegswesen der Ptolemáer und Rómer in Aegypten p. 48. 


not. 634 huius classis nomen repetere conatus est ab eorum appellatione, 


qui successores ducibus militum peregre missi essent. Quod mihi propterea 


non probatur, quia successoris magistratus aut praefecti cuiuslibet con- 
dicio nullam habet certi gradus aut officii notionem, ut non appareat 


T 


102] Ptolemaeus V Epiphanes (205—184 a. Chr. n.). 177 


5 εὐνοίας Évexev τῆς εἰς βασιλέα | [Πτολεμαῖον xal βασίλισσαν | 
Κλεοπάτραν, ϑεοὺς Ἐξπιφανεῖς xal | Εὐχαρίστους, xal τὰ τέχνα 
αὐτῶν. 


quomodo haec potissimum vox classi cuipiam significandae apta esse po- 
tuerit. Quare sic potius statuo, amicorum certum numerum fuisse. Eis 
igitur, qui hoc honore digni haberentur, cum in cohorte amicorum nondum 
locus vacuus esset, ius succedendi in illam cohortem tributum esse; qua 
ex re διαδόχων nomen eis impositum est. Plane geminam rationem inter 
συγγενεῖς et ὁμοτίμους τοῖς συγγενέσι (n. 177, 6) intercessisse probabile est. 
6 Cf. n. 997. 


101 Lapis inventus Athribi (Bencha), quo pervenerit non con- 
stat. Ex Theodori J. Stavrinidis exemplo ed. S. Reinach Bull. de 
corr. Hell. XIII (1889) p. 179 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptole- 
máer p. 274 n. 166). 


, Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου | καὶ βασιλίσσης Κλεοπάτρας 1 | xai 
5 τῶν τέχνων 2 | 'Eguíac καὶ Φιλ(ω)τέρα 8 ἡ γυνὴ || καὶ τὰ παιδία 


τήνδε ἐξέδραν | τῆι προσευχῆζ(ι) “. 


4 Cf. n. 961, 2 Quicunque est rex, utique hoc additamentum de- 
monstrat, titulum aliquot annis recentiorem esse quam illum simillimum 
n. 96. 3 ΦΙΛΟΤΕΡΑ. 4 TIPOZEYXHN. Emendavi. Aliam restituendi 
viam ingressus est Reinach cum scriberet τήνδε ἐξέδραν | [xoi] τὴ(ν) προσευ- 
χήν. At, ut taceam de versuum dispositione per utrumque titulum obser- 
vata, qua neutiquam probabile fit, versus sexti initio aliquid intercidisse, 
quis crediderit, Iudaeos Athribi consistentes paucis post illam superiorem 
consecrationem annis iam altero oratorio opus habuisse? Accedit quod, si 
haec tituli mens esset, certe delubrum priore, exedram, quae non est nisi 
quaedam illius appendix, posteriore loco commemorari decebat. Quare sic 
potius Statuo, a toto Iudaeorum communi oratorium publica auctoritate 
constitutum esse, paucis vero annis post privata munificentia accessisse 
exedram. Dativus nihil habet offensionis. Cf. Syll? 587, 48: λίϑοι ἀρουραῖοι 
εἰς τὸ στρῶμα τῷ πύργῳ. V. 68: κόλλα παρ᾽ Ἀγάϑωνος ταῖς ϑύραις. — ἦλοι 
ταῖς ϑύραις. 70 σταϑμὰ ταῖς ϑύραις. 129 ὁδὸς ταῖς ϑύραις. 445 στροφίνγων 
ζεῦγος ταῖς ϑύραις. Nam non minus recte quam omnes res, quae illic recen- 
Sentur, portae partes habentur, etiam hic exedram oratorii partem iudica- 
veris. Cf. Addenda. 


102 Arae cylindri figura cum sertis et bucraniis partes duae, 


'effossae Therae prope basilicam. — Ed. F. Hiller von Gártringen 


Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 12 


178 II. Regnum Lagidarum. [102— 


Inscr. Gr. mar. Aeg. III p.109 n. 466 (M.L.Strack Archiv für Papyrus- 
forschung 1 1900 p. 206 n. 19). 


Ὑπὲρ Ἀρισ[τίππ]ου τοῦ Θεοξένου ᾿Αλ[εξαν]δρέως 1 τῶν διαδόχων 2, 
το[ῦ τετ]αγμένου ἐπὶ Θήρας, | βασιλεῖ Πτολεμα[ίωι 3 χα] τοῖς 
5 ἄλλοις | ϑεοῖς τὸ[ν βω]μὸν ἕνεχεν τῆς 4 | εἶχεν χαλο[χἀγα]ϑίας 
εἴς τε τοὺς στρα[τιώτας χα[ὶ τ]ὴν πόλιν χαὶ τὰ τοῦ | βασιλέως 
10 [πρ]άγματα xai εἰς τοὺς | ϑεοὺς εὐ[σε]βείας Εἰρηναῖος | Νιχίου 
[Ἀλε]ξσανδρεὺς | ὁ γραμμα[τεὺ]ςὅ τῶν χατὰ Κρήτην | xal Θήραϊν 
χ]αὶ ᾿ἈΑρσινόην | τὴν ἐν [Πε]λοποννήσωι7 | στρατιω[τ]ῶν xal | 
15 μαχίμων 8 | xat οἰχον[όμ]ος9 τῶν αὐτῶν τόπων. ΐ 


πρίων, S 
ww 


Litterae volgares praeter Ξ et X, quae brachia modo plane parallela | 
habet, modo magis minusve divergentia. Vs. 1—-9 initio paullo aliter incisa 
erant, sed propter nescio quem errorem observatum pristina scriptura 
magna ex parte deleta et quae hic exhibentur in eius locum substituta 
sunt. 4 Cf. n. 410, 3. 2 Cf. n. 1005, 3 Cum editores Ptole- 
maeum III Euergeten intellexissent, uno tempore M. L. Strack (Mus. Rhen. LV 
p.4161sqq. Góttinger gel. Anz. 1900 nr. 8 p. 647) et P. Meyer (Das Heerwesen 
der Ptolemüer und Rómer in Aegypten p. 68 not. 233) perspexerunt, voca- 
bulum dignitatis aulicae quod est τῶν διαδόχων (v. 2) non ante Epiphanis 
regni posteriorem partem (490—184 a. Chr.) usitatum fuisse. Ex eis vero 
qui post haec tempora regnaverunt ut Philometoris VI (481—446 a. Chr.) 
aetati potissimum hoc monumentum vindicemus, suadet militum in insula 
Creta (not. 6) et Arsinoae (not. 7) collocatorum mentio. 4 Articuli pro 
pronomine relativo usus ex Dorica Theraeorum dialecto resedisse videtur. 
Cf. H. L. Ahrens De Graecae linguae dialectis II p. 275 sq. 5 De hoc 
magistratuum genere, quorum unusquisque duci cuipiam militum subditus. 
erat, ut hic Irenaeus Aristippo, et negotio administrationis ac maxime com- 
meatui comparando operam dabat, cf. P. Meyer Das Heerwesen der Ptole- 
màüer und Rómer in Aegypten p. 65 sqq. 6 Ptolemaei Philometoris exer- | 
citum in Creta insula fuisse Itaniosque in bello quod cum finitimis Praesiis 
gerebant adiuvisse tituli testantur. Cf. n.416,23. Syll? 929,441.43. 7 Cum . 
n.4435 doceat Methanam Argolidis Philometoris aetate in potestate regum 
Aegypti fuisse et ibi milites collocatos, de alio vero Peloponnesi oppid 
nullo eiusmodi quicquam traditum sit, haud improbabilis est editoris conie 
tura, Methanam aliquantisper Arsinoén vocatam esse. Sane Ἀρσινοεῖς Syll. 
261, 78 eidem esse nequeunt, quia civitates quae illic enumerantur omn 
Tuer sunt. 8 Notum est, ordinem militum in antiquo Pharao- 
num regno μαχίμων nomine significari. Cf. Herodot. II, 444. 464. Diodor. | 
I, 28, 5. 73, 7. Propterea B. Niese Gesch. der gr. und maked. Staaten d 
p. 406 not. 5 hic quoque indigenas Aegyptios intellegit, qui una cum 
Macedonibus Graecisque militibus Therae in praesidio fuerint. At P. Meyer 
Das Heerwesen der Ptolemáer und Rómer in Aegypten p. 64 sqq. docui 

illius ordinis Aegyptiaci postremam mentionem occurrere in tabula n. 90, LH 


Tw 


108] Ptolemaeus VI Philometor (484—146 a. Chr. n.). 179 


προσέταξεν δὲ (Ptolemaeus V Epiphanes anno 197 a. Chr. n.) xai τοὺς χατα- 
πορευομένους ἔκ τε τῶν μαχίμων xol τῶν ἄλλων τῶν ἀλλότρια φρονησάντων ἐν 
τοῖς χατὰ τὴν ταραχὴν καιροῖς κατελθόντας μένειν ἐπὶ τῶν ἰδίων χτήσεων, tum 
vero propter hanc ipsam seditionem eundem regem illud antiquum institu- 
tum plane sustulisse, sed ut Aegyptiorum animos permulceret exercitui suo 
quem tum temporis plane nova ratione ordinaret nomen antiquitate vene- 
rabile μαχίμων imposuisse. στρατιωτῶν et μαχίμων vero nomina hic non 
inter se opponi, sed partem cum toto coniungi, quod idem magis perspicue 
fit in papyro Parisino Notices et extraits des manuscrits XVIII 2 (1865) 
p. 368 n. 63, 474 μὴ póv(o)v τὰ τοῖς μαχίμοις, ἀλλὰ xoi τοῖς ἄλλοις στρ[ατ]ευο- 
μένοις ὑπάρχοντα. 9 Quaestorem militarem interpretatur P. Meyer Heerw. 
p.6 not.13, probe distinguendum illum quidem non modo a civitatium 
quaestoribus, sed etiam a regiis oeconomis qui singulorum nomorum et 
regionum reditus curaverint subiuncti dioecetae regio. At quaestoris mili- 
taris officium iam titulo γραμματεὺς τῶν στρατιωτῶν xol μαχίμων indicatur, 
quare nescio an huic magistratui militari a rege simul cura redituum et 
expensarum, quae non ad rem militarem spectarent, per illa loca mandata 
sit eaque officii provincia appellatione oixovópoc indicetur. Cf. quae n.59,7.8 
de dioecetae et oeconomi negotio in insula Thera leguntur. Neque in titulo 
89, 6 quicquam inest, quod suadeat ut οἰχονόμος τῶν χατὰ Ναύχρατιν de 
officio ad rem militarem pertinente interpretemur cum Meyero. Fuisse etiam 
extra Aegyptum eiusmodi regios oeconomos civiles, non militares, per sin- 
gulas insulas regionesve testimonio est titulus item Theraeus n. 59, 9. 


103 Lapis inventus die 19 m. Febr. a. 1884 Ptolemaide (.Men- 
shijeh) in domo privata oppidi. Ed. E. Miller Bull. de corr. Hell. IX 
(1885) p. 144 n. 3 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 250 
n. 94). 


Βασιλεῖ Πτολεμαίωι ϑεῶι | Φιλο(μ)ήτορι ὑπὲρ ᾿Ιππάλου 2 | τῶν 


Litterae volgares praeter ΠΣ. 4 $IAONHTOPI. Initio regni Ptole- 
-maei Philometoris (1841 a. Chr. n.) hanc dedicationem recentiorem esse sponte 


patet. Sed quia uxoris et liberorum mentio non fit, anno 472 a. Chr. n. 


(ef. n. 1062) posteriorem non esse existimaverim. Neque cum ea sententia 
pugnare puto quae de Hippalo (not. 2) aliunde nota sunt. 2 In eodem 
Sacerdotio hunc hominem occurrere in papyris demoticis annorum regni 
Philometoris sexti (476 a. Chr. n., undecimi (471 a. Chr. n.), tertii et vicesimi 
4459 a. Chr. n.) post Revilloutum Chrestom. démotique p. 135 monet Miller. 
Quod contra tricesimo uno eiusdem regis anno (15! a. Chr.) et sacerdotii 
ipsius formam et rationem mutatam esse neque Hippali nomen comparere. 
Quare merito hoc anno hanc dedicationem antiquiorem existimat. Sed quod 
idem anno undecimo (174 a. Chr. n.) recentiorem pronuntiat, probare nequeo. 
Etenim illo anno etiamtum Cinam Dosithei f. sacerdotem Philometoris regis 
et Cleopatrae matris itemque alterius Cleopatrae sororis et uxoris esse, anno 


19 


18 II. Regnum Lagidarum. [103— 


5 πρώτων φίλων ὅ, τοῦ | ἐπιστρατήγου“ xal ἱερέως [Πτολεμαίου 
Σωτῆρος xal | [Πτολεμαίου ᾿Ἐπιφανοῦς xal | Εὐχαρίστου, τὸν 
βωμὸν Νιχόμαχος | ἱερεὺς τοῦ Διός. 


tertio et vicesimo vero Cinam non iam commemorari, ut peculiare Philo- 
metoris sacerdotium tum sublatum, sed eius officia in Hippalum translata 
videantur. Atqui hic eius nomine et nutu dedicationem Philometori fieri, 
quod non possit non post illam sacerdotii mutationem factum esse. Sed 
utut de reliquis argumentis iudicatur, hoc quod postremo loco commemo- 
ravi recte se habere praefracte nego. Nam regi eiusmodi donum offerre non 
modo sacerdoti ipsius licet sed cuilibet alii. Quare ullum aliud sacrum 
officium tum cum hic lapis statueretur Hippalum gessisse praeter id quod 
definite commemoratur Ptolemaei I et Ptolemaei V sacerdotium, in quo iam 
anno 176 a. Chr. n. eum fuisse constat, non est quod statuamus. Adde quod 
alis de causis (not. 1!) haec dedicatio ad aliquem ex decem primis regni 
annis referenda est. Ceterum idem sine dubio homo in papyro Graeco ᾿ 
Parisino alterius a. Chr. n. saeculi (Notices et extraits des manuscrits XVIII 2 
1865 p. 367 n. 63, 464. 465) est, quem attulit U. Wilcken Gr. Ostraka 1 - 
p. 702 not. 3: ὃν τρόπον xol xarà τὴν ὁμοίαν περίστασιν Ἱππάλου τοῦ τότε 
προχαϑημένου τῆς χώρας προτρεψαμένου τοὺς στρατηγοὺς --- ἐπιδέξασϑαι τὰ 
τῆς ἀσχολίας. Nam hac circumlocutione ipsum qui hic ei tribuitur ἐπι- | 
στρατήγου magistratum indicari eo probabilius est, quia illic eum strategis - 
imperare videmus, id quod cadit in epistrategum. At ille χυβερνήτης Ἵππα- - 
λος, a quo ventus nomen accepit quo uti ipse primus nautas docuerat ὃ 
(Periplus maris Erythraei 57 p. 298, 34 Müller. Hippalus ventus etiam apud 
Plinium N. h. VI, 104. 104 est, Hippalum mare 8. Ἵππαλον πέλαγος ibid. VI, 472. 
Ptolemaeus IV 7, 42 p. 787, 8 Müller) manifesto alius est. Omnino nomen 
ceteroqui rarissimum in Aegypto non ita infrequens fuisse videtur. Cf. Pap. in 
the Brit. mus. I p. 418, 2. Fayüm towns and their papyri p. 227 n. XCI, 9. 36. | 
Oxyrhynchos pap.1l p. 195 n. XLV, 46. Notices et extraits des manuscrits : | 
XVIII 2, 4865 p.286 n. 32, 97. p.302 n.39,7. p.329 n. 53, 27. 3 Cf. n.991 
^ THFlOY lapis. Idem officii nomen redit n. 133, 4. Ptolemaeus V Epiphanes - 
totam Aegyptum in tres epistrategias divisit, quarum unaquaeque unum sum- | 
mum omnium quae in ea essent copiarum ducem (ἐπιστράτηγον) haberet, cui ᾿ 
rursus parebant στρατηγοί singulorum nomorum militibus praefecti. Cf. 
Droysen Kleine Schriften II p. 383. P. Meyer Das Heerwesen der Ptolemàáer 
und Rómer in Aegypten p. 65. Inde a Ptolemaei X Soteris II regno strategi 
et epistrategi munera cumulari solent. Cf. n. 168,34: στρατηγῷ χαὶ émtotpa- 
τήγῳ. ν.4.,9: [τῷ συγγενεῖ xoi στρατηγῷ xol ἐπιστρατήγῳ τῆς Θ[ηβαΐδος]. 186,9: 
ὃ συγγενὴς καὶ ἐπιστράτηγος «ol στρατηγὸς τῆς ᾿Ινδικῆς xol ᾿Ερυϑρᾶς ϑαλάσσης. 
190,5: τοῦ συγγενοῦς χαὶ στρατηγοῦ χαὶ ἐπιστρατήγου χαὶ ϑηβάρχου τῆς Θηβαΐ- 
boc χαὶ τῆς ᾿Ινδι[κῆς χ]αὶ ᾿Ερυϑρᾶς [ϑαλ]άσσης. 


er om n 


E κί, τιν, 


104 Basis quadrata marmoris albi, inventa Deli prope templum 
Apollinis: Ed. Th. Homolle Bull. de corr. Hell. III (1879) p. 470 | 


104] Ptolemaeus VI Philometor (481—446 a. Chr. n.). 181: 


n. II (Syll. 469. Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 843 n. 4154). 
Cf. quae adnotavit M. L. Strack Mus. Rhen. LV p. 466 sqq. Gott. 
gel. Anz. 1900 n. 8 p. 647. 


Χρύσερμον Ἡρακλείτου "AAstavüpéa!, τὸν συγγενῆ 2 βασιλέως 


Litterae ΑΞΙ͂Σ. 4 Et nomen et condicio hominis suadent, ut eum 


.referamus ad familiam eximia gratia apud Ptolemaeos florentem, cuius quat- 


tuor homines aliunde novimus, Ptolemaeum Chrysermi f, qui inter familia- 
rissimos Ptolemaei IV Philopatoris (224—205 a. Chr. n.) fuit (Plutarch. Cleom. 36), 
huius duos filios qui a Delphis proxeni nominati sunt, Ptolemaeus a. 188/7, 
Glauco a. 4185/4 a. Chr. n., denique nepotem Galestam Ptolemaei f., qui una 
cum patre hospitium publicum nactus est (cf. Syll.? 268, 132. 4133. 486). Iam 
cum simplicissimum videretur ipsum huius stirpis auctorem Chrysermum 
hic agnoscere, olim titulam ad Ptolemaei III Euergetae aetatem rettuli. At 
cum multo recentiorem esse viderit Strackius (v. not. 2), aliam esse paren- 
telae rationem apparet, quae potissimum sit latet. Haud improbabiliter sane 
ilius antiqui Chrysermi filium Heraclitum, nepotem Chrysermum minorem 
quem hic habemus statueris. 2 De hoc honoris vocabulo, quod primum 
omnium hominum qui in aula Ptolemaeorum versabantur ordinem indicat, 
ef. J. G. Droysen Kleine Schriften II p. 369. G. Lumbroso Recherches sur 
lécon. politique de l'Égypte p.189 sqq. U. Wilcken Archiv für Papyrus- 
forschung I p.225 not.4. Rara est eorum apud scriptores memoria; cf. 
Caesar B. Civ. III, 403, 2: ἐδὲ casu rex erat Ptolemaeus, puer aetate, magnis 
cops ewm. sorore Cleopatra bellum. gerens, quam paucis ante mensibus per 
suos propinquos aique amicos regno expulerat. Eo frequentius commemo- 
rantur in titulis (n. 405, 4. 139, 5. 133, 4. 435, 5. 137, 8. 139, 44. 45. 140, 4. 
146, 3. 148, 9. 454, 4. 152, 4. 153, 4. 455, 4. 457, 4. 163, 8. 169, 4. 178, 8. 
173, 9. 4775, 4. 481, 3. 184, 2. 188, 4. 494, 3. Insigne ordinis commemora- 
tur fibula aurea qua pallium in umero continebatur (cf. Joseph. Ant. XIII, 102 
διδοὺς πόρπην χρυσέαν, ὡς ἔστιν ἔϑος δίδοσθαι τοῖς τῶν βασιλέων συγγενέσιν) et 
mitra (Ἀπολλώνιος, ὁ Πτολεμαίου χοῦρος, ὃν εὐέρχται μίτραι ἐπηγλάϊσαν συγγε- 


| we δόξης ἱερὸν γέρας carmen apud Wilckenum 1. Ll). Eos mensae regis 
| adhibitos τὸ συγγενιχὸν ἄριστον effecisse (Macc. III, 5, 39. 44) et Ptolemaeo XIII 


expulso una cum illius filia Berenice regnum &ubernasse (Porphyrius apud 
Eusebium Chron.I p.168, 20 Schoene) observat Lumbroso. Hos proximus 


| exeipiebat ordo τῶν ὁμοτίμων τοῖς συγγενέσι (177, 6), deinde sequebatur τῶν 


ἀρχισωματοφυλάχων (cf. n. 997), tum τῶν πρώτων φίλων (cf. n. 993, post hos 
τῶν φίλων (n.1153) infimum denique locum tenebat τῶν διαδόχων classis 


|(m.1005. Sic post Peyronum Droysen, Lumbroso, Strack, nisi quod de 


mutua τῶν πρώτων φίλων et τῶν ἀρχισωματοφυλάχων ratione res nondum ad 
liquidum perduci potuit. At nuperrime eodem tempore P. Meyer Das Heer- 


| wesen der Ptolemaer und Rómer in Aegypten p. 64 not. 206 et M. L. Strack 
, Mus. Rhen. LV p. 166 sqq. perspexerunt a tertio a. Chr. n. saeculo hunc to- 


(um dignitatum aulicarum ordinem etiamtum alienum fuisse. Etenim nullas 
inveniri per quattuor primorum Ptolemaeorum regna alias nisi officiorum 


182 II. Regnum Lagidarum. [104— 


Πτολεμαίου 8. | xal ἐξηγητὴν xat ἐπὶ τῶν ἰατρῶνδ | xal ἐπι- 
5 στάτην τοῦ Μουσείου δ, | Ἄρειος Παμφίλου ᾿Αϑηναῖος  χαλοχά- 
γαϑίας ἕνεχεν τῆς εἰς ἑαυτὸν | ᾿Απόλλωνι, ᾿Αρτέμιδι, Λητοῖ. 


certorum et magistratuum designationes. Ptolemaeum Epiphanem (205—481 
a. Chr.) demum circiter annum 190 a. Chr. n. haec omnia instituisse. Quod 
quoniam per idem illud tempus Epiphanes primus ex omnibus Ptolemaeis 
uxorem ex gente Seleucidarum duxisset, Antiochia Alexandriam translatum 
hoc institutum omnium maxime probabile esse, etsi nullum dum compa- 
ruisset testimonium quo iam ante illud tempus Seleucidas eo usos esse de- 
monstraretur. Illos vero rursus partim, ut in συγγενῶν honore, Persica, 
partim, ut in ἀρχισωματοφυλάχων ordine, Macedonica exempla expressisse. 
Sed utut hoc est, hie titulus utique anno 490 a. Chr. n. antiquior haberi non  . 
potest. 3 Aut Epiphanes (205—184 a. Chr.), aut quod probabilius existi- 
maverim Philometor (181—146 a. Chr.) designatur. Nam ne ad inferiora 
etiam tempora descendamus, obstare mihi videntur quae v. 4 de Musei cura 
scripta sunt. 4 Cf. Strabo XVII,4,429 p.797 C τῶν δ᾽ ἐπιχωρίων ἀρχόντων - 


v 


χατὰ πόλιν (Alexandreae) μὲν 6 τε ἐξηγητῆς ἐστι, πορφύραν ἀμπεχόμενος καὶ | 


"C a) 


Tyre, 


ἔχων πατρίους τιμὰς καὶ ἐπιμέλειαν τῶν τῇ πόλει χρησίμων xc. Hanc negotii 
descriptionem homines docti de annona interpretati sunt, sed latius patuisse 
ius et officium exegetae indicio est papyrus Berl. gr. Urk.1I p. 47 n. 388,24 sqq. 
Εὐπορᾶς εἶπεν, ὅτε ἐσημάνϑη, ὅτι ἐσφάγη [Σ]εμπρώνιος, ἔχειτο ζω[νία] τρία el; — 
τὸ τρίχλινον ἐπὶ τρίποδι xol φιάλη ἀργυρᾶ xoi σπον[δ]εῖ[]ν xai ϑυμιατήριον xol — | 
δίσίχος μ]έγας, εἰσελθόντες τινὲς πρὸς τὴν Πτολεμαΐδα ἔλεγον" ἄρον ταῦτα ἐχ 
τοῦ μ[έ]σίου, μὴ ὁ ἐξηγητὴς εἰσελθὼν ἐπ᾽ [ἀν]α[γραφῆς αὐτὰ ποιήσῃ. Strabo 
Alexandriae modo exegetam commemorat, cuius etiam in papyris mentio 
fit. Cf. Berliner gr. Ürk. II p. 44 n. 362, IX, 40 Δημητρίου ἐξηγητεύσαντος τῆς 
Ἀλεξανδρέων πόλεως. Sed alias quoque urbes suos exegetas habuisse, quod 
ille nec dicit nec negat, videmus ex Oxyrhynchus pap.lI p. 152 n. LXXXVIII, 
40. 44 ἐξηγητεύσαντι τῆς ᾿Οξυρυνχειτῶν πόλεως. — Etiam ibidem I p. 449 —. 
n. LIV, 5. p. 444 n. LVI, 4 editor iure magistratum oppidi Oxyrhynchi .. 
agnoscit. Ceterum procul habendus ab hac quaestione locus quem Lum- ἢ 1 
broso Recherches sur l'economie politique de l'Égypte p.219 huc traxit, 
Plut. de Is. et Osir. 28 p. 362 A ἐπεὶ δὲ χομισϑεὶς ὥφϑη (ὁ χολοσσός) uen 
λόντες oi περὶ Τιμόϑεον τὸν ἐξηγητὴν χαὶ Μανέϑωνα τὸν Σεβεννύτην Πλούτωνος 
ὃν ἄγαλμα, τῷ Κερβέρῳ τεχμαιρόμενοι wol τῷ δράκοντι, πείϑουσι τὸν Πτολεμαῖον, 
ὡς ἑτέρου ϑεοῦ οὐδενὸς ἀλλὰ Σαράπιδός ἐστιν. Etenim hic ἐξηγητής appellatur - 
usu pervulgato interpres iuris sacri, qua cum arte magistratum de quo. 
verba facimus nullam nisi nominis necessitudinem habere sponte patet. Tres 
reliqui quos Strabo enumerat sunt ὑπομνηματογράφος (n. 147, 3), ἀρχιδιχαστής 
(n. 136, 4), νυχτερινὸς στρατηγός. 5 Medici in Aegypto publicum officium : 
magistratus simile habebant, cum ab aegrotis quidem mercedem nullam - 
exigerent, sed salarium ex aerario acciperent, collectum ex stipendio hunc 
in usum populo imposito (ἰατρικόν). Cf. Diodor. 1, 82, 3. U. Wilcken Gr. 
Ostraka I p. 375. Quo minus mirum est eis omnibus unum summum 
praefectum, sine dubio arte et professione medicum, impositum fuisse. Ὁ 


euÀ— 


406] Ptolemaeus VI Philometor (484—446 a. Chr. n.). 183 


6 Cf. Strabo XVII, 4, 8 p. 794 C.: ἔστι δὲ τῇ συνόδῳ ταύτῃ καὶ χρήματα χοινὰ 
χαὶ ἱερεὺς ὁ ἐπὶ τῷ Μουσείῳ τεταγμένος τότε μὲν ὑπὸ τῶν βασιλέων, νῦν δ᾽ ὑπὸ 


Καίσαρος. Quos sacerdotes quod eosdem fuisse cum  bibliothecariis olim 


negavit G. Parthey Das al. Museum p.57, id cum hoc titulo confirmatur tum 
n. 172, 5. 6, ubi vice versa bibliothecae praefectus commemoratur nulla ad- 
dita Musei mentione. 


105 Basis marmoris rubri inventa in delubro Veneris Paphiae. 
Ed. E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James Journal of Hell. 
studies IX (4888) p. 233 n. 24. Sakellarios Κυπριαχά I? p. 98 n. 65 
(M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemüer p. 248 n. 84). 


Βασιλέα ΠΙτολεμαῖον ϑεὸν Φιλομήτορα [βασιλέως [Πτολεμαίου 
xal βασιλίσσης Κλεοπάτρας, ϑεῶν "ExtgavGv!, --------- I---- 

5 Ἀλεξανδρεὺς ὁ cuqysvhc? αὐτοῦ xal [στρατηγὸς xai ἀρχιερεὺς 
τῶν χατὰ τὴν νῆσον. 


Litterae ΑΘΞΙΙ͂Σ; o minoris quam reliquae magnitudinis. 4 Ex 
parentum mentione editores non absurde coniecerunt, hanc statuam Ptole- 
maeo Philometori proximis post regni initium annis, antequam sororem in 
matrimonium duceret, i. e. intra annorum 181—472 a. Chr. spatium (cf. 
n. 106!) positam esse. 2 Cf. n. 1042, Nomen hominis v. 3 extr. 4 init. 
consulto deletum esse testantur editores; quod quin anno 146 a. Chr. n. 
factum sit, cum Ptolemaeus VIII Euergetes 11 regno potitus in fratris de- 
functi amicos et asseclas saeviret, vix dubitari licet, quia etiam in sex aliis 
eum eiusdem regis Philometoris (n. 424,3. 122,92. 123,3) tum filii eius 
Eupatoris a patruo occisi (n. 425, 4. 426, 3. 127, 2) titulis plane gemina ra- 
surae exempla occurrunt. 3 Cf. n. 841, 2302, 


106 Lapis quadratus inventus a Brugschio prope vicum Gaz 


-situm in orientali ripa capitis Nili Rosettani, non procul ab eius 


initio, illatus in museum Berolinense. Ed. F. Krebs Nachr. von der 


Ges. der Wissensch. in Góttingen 4899 p. 536 n. III (M. L. Strack 


Die Dynastie der Ptolemáer p. 250 n. 93). 


Βασιλεῖ Πτολεμαίωι xoi βασιλίσσηι | Κλεοπάτραι;:, ϑεοῖς Φιλο- 


| Hinc apparet, nuptias Philometoris et Cleopatrae sororis eius non 
post annum 172 a. Chr. n. (not. 3) factas esse. Quo anno cum is sedecim 
annos natus fuerit, certe ne multo ante quidem uxorem duxisse credibile 
est, ut satis confidenter ad illum ipsum annum huius matrimonii initium 
referri liceat. 


184 II. Regnum Lagidarum. [106 


μήτορσι, τοῖς | ἐγ βασιλέως Πτολεμαίου xal | βασιλίσσης KAco- 
5 πάτρας, ϑεῶν | Ἐπιφανῶν xal Εὐχαρίστων, | χρηματισταὶ2 οἱ 
τὸ η΄ xai 9 L | χεχρηματιχότες ἐν τῶι | Προσωπίτηι xai 
10 τοῖς ἄλλοις | τοῖς μεμερισμένοις vopoic^ | HpaxAéov Πυϑαγόρου, | 


2 De chrematistarum collegiis cf. E. Kuhn Die stádtische und bürger- 
liche Verfassung des róm. Reichs II p. 484 sqq. G. Lumbroso Recherches sur 
l'économie politique de l'Égypte p. 188 54ᾳ. U. Wilcken ap. Droysen Kleine 
Schriften II p. 436 sq. Cum unicuique liceret de rebus et controversiis suis 
ipsum regem adire, in his querellis audiendis et disceptandis, qua de re 
sollenne est vocabulum χρηματίζειν, ypnpattopóc, magna pars otii et laboris 
regis consumebatur neque tamen omnibus sine longa mora satisfieri poterat. 
Quare ne diutina absentia agri cultura neglegeretur, institutum est ut ho- 
mines, qui regis vice fungerentur, per terram circumeuntes ubique incolis 
aures praeberent. Hi sunt χρηματισταί, quos Lumbroso non inepte cum 
mássis dominicis Carolingorum et cum iudicibus pagorum (oi χατὰ δήμους 
órxaotài) reipublicae Atticae contulit. Unumquodque collegium complures 
nomos obire debebat (cf. not. jJ. Eos ex iure Graeco iudicasse ac potissi- 
mum ad illorum tribunal confugisse eos, qui propter iudicum indigenarum 
(λαοχριτῶν) qui ubique erant et secundum leges Aegyptias iudicabant (cf. 
de eis Lumbroso Recherches sur l'économie politique de l'Égypte p. 257) 
lentitudinem ius suum impetrare non possent (A. Peyron papyri mus. 
Taurin. I p. 38 n. 1, 7, 2 sqq. προσεπιδειχνύς, ὡς εἰ καὶ ἐπὶ λαοχριτῶν διεχρι- 
νόντο xa οὗς παρέχειτο νόμους, πρότερον εἶναι ἐπιδεικνύειν αὐτόν, ὡς ἐστὶν υἱὸς 
τοῦ τε Πτολεμαίου καὶ ἧς φησιν εἶναι μητρός, wal ὡς οἱ γονεῖς αὐτοῦ εἰσιν ὧν 
πρόφερονται συγγενῶν, πρὶν ἢ χαϑόλου ἀχουσθῆναι αὐτοῦ λόγον περί τινος πρά- 
γματος), haud absurde coniecit L. Cf. not. ὅ. A Ptolemaeo Philadelpho insti- - 
tutum esse hunc magistratum, testatur Aristeas in epistula ad Philocratem 
8 114, id quod confirmatur papyro leges huius regis de reditibus continente; 
cf. not. 6. 3 Anni per quos in magistratu fuerunt 474 et 473 a. Chr. n. 
sunt, Quod Krebsius dicit, hunc titulum ipsum se anno 172 a. Chr. incisum 
testari, ei oblocutus est J. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 331 
not. 2 nihil eiusmodi in tituli exemplo impresso legi monens. At hoc ut verbo 


tenus verum est, sic manifestum, qui post absolutum officium hoc monu- .: 


mentum dedicaverint, id non alio anno ac decimo regni, i. e. 172 a. Chr. n., 
fecisse. 4 1, e. et eis nomis qui praeterea illis attributi erant. Quod 
unus Prosopites nominatim commemoretur, id aut eo referendum esse, quod 
is maximus esset inter eos ad quos huius collegii negotia spectarent aut 
quod hoc monumentum intra nomum Prosopiten dedicatum esset, haud 
inepte coniecit Krebs. Sed nescio an alia explicatio praestet. Nam etsi 
chrematistae suo officio per nomos et oppida circumeuntes fungebantur, 
tamen collegium alicubi suam quasi sedem vel domicilium posuisse, ubi 
tabularium habebant, unde proficiscebantur et quo redibant, consentaneum . 
est. Id videtur in nomo Prosopite fuisse. Ceterum recte Krebsius hoc 
titulo refelli iudicavit Peyronis coniecturam, unicuique epistrategiae suos 


106] Ptolemaeus VI Philometor (i81—446 a. Chr. n.). 185 


Νιχόστρατος Δημητρίου, | Ἄρειος Διονυσίουδ, | xal εἰσαγωγεὺς ὃ 
Ἀμύντας ᾿Αμύντου | xal γραμματεὺς Δημήτριος Ἀπολλωνίου | 
15 χαὶ ὑπηρέτης Μεννέας Διονυσίου. 


fuisse chrematistas, quae papyris Taurinensibus, quos ille edidit, sane 
commendari videbatur. Cf. Pap. Taur. I p. 2, 5—7 τοῖς ἐν τῇ Θηβαΐδι χρη- 
ματισταῖς cum titulis n. 168, 49 ἐπιστρατήγῳ τῆς Θ[ηβαΐδος]. 190, 5 στρατηγοῦ 
xal ἐπιστρατήγου «xol ϑηβάρχου τῆς Θηβαΐδος. Praeterea Pap. Taur. III, 35 sqq. 
εἰς τοὺς ἀπὸ Πανοπολίτου μέχρι Συήνης χρηματιστάς. 5 Omnes homines 
qui hic recenserentur nomina mere Graeca gerere, eaque re confirmari quae 
Lumbroso de huius instituti vi ac natura acute coniecisset (not. 2) monuit 
Krebs. 6 Cf. Revenue laws of Ptolemy Philadelphus Col. 45, 4: ὅσοι τι 
τῶν βασιλιχῶν διοιχο[ῦσι χαὶ oi χρηματισ]ταὶ χαὶ ὁ c[i]saqey[s9c]. In papyro 
Taurinensi apud Peyronum II p. 69 n. XIII, 26, quem iudicium chrematista- 
rum continere vidit Wilcken, subscriptum est δι᾿ εἰσαγω(γέως) Ἀρτεμιδώρου. 
Apud Grenfellium An Alexandrian erotic fragment and other Greek papyri 
p.72 n. XL,4sqq. Δίδυμος ὁ εἰσάγων τοῖς t------ χρηματισταῖς ἐν Πτολεμαϊ[δι]. 
Fayüm towns and their papyri p. 101 n. XI, 25 «[o]he ἐπὶ τῶν [τ]όπων χρη- 
 ματιστάς, ὧν [εἰσα]γωγεὺς Δω[σ]ίϑεος. Amherst papyri II p. 39 n. XXIII, 9 sqq. 
τῶν ἐν τῶι προειρημένωι νομῶι τὰ βασιλικὰ χαὶ προσοδιχὰ xal ἰδιωτικὰ χρι- 
ν[όν]των χρηματ[ισ]τῶν, ὧν εἰσαγωγεὺς Δέξιος. Peyron papyri mus. Taurin. I 
p.26 π.1 2, ὅ 544. τοῖς ἐν τῇ Θηβαΐδι χρηματισταῖς — ὧν ἦν εἰσαγωγεὸς Διονύ- 
οσιος, p.30 n.1, 8, 25 ὑπὸ τῶν ἐπιβαλόντων εἰς Διόσπολιν τὴν μεγάλην χρημα- 
πιστῶν, οἷς εἰσῆγεν Διονύσιος. 1I p. 2 n. III, 35 (Notices et extraits des manu- 
||Scrits XVIII, 2, 4865 p. 243 n. 14, 35) τοὺς ἀπὸ τοῦ Πανοπολίτου μέχρι Συήνης 
᾿χρηματιστάς, ὧν εἰσαγωγεὺς Ἀμμώνιος. p. 9ὅ n. IV, 44 ὑπὸ χρηματιστῶν ὧν 
᾿εἰσαγωγεὺς Ἀμμώνιος. De officii natura haec testimonia nihil certi nos docent. 
Praesidem chrematistarum interpretatur Krebs, sine dubio cogitans de Attico 
, usu verbi εἰσάγειν et nominis εἰσαγωγεύς de eo magistratu penes quem est 
ἤγχεμονία διχαστηρίου. At praeses sine dubio ante chrematistas, non post eos 
commemoratus esset. Quare praestat aliter intellegere; nempe apud regem 
| homine opus fuisse qui eos, qui illum adire vellent, introduceret consen- 
| faneum est. Iam cum chrematistae regis vice fungerentur in audiendis 
|'Subiectorum querellis, etiam hic institutum fuisse videtur, ut primum ad- 
| irent introductorem, qui examinaret num omnino eorum causa eiusmodi . 
| esset, ut chrematistarum iudicio subiceretur. Quod utile ac fortasse plane 
, necessarium erat ne illi ingenti negotiorum onere opprimerentur. 7 Cf. 
| Aristeae ep. ad Philocratem $ 444: πρὸ πολλοῦ δὲ ποιούμενος χαὶ χρηματι- 
στὰς χαὶ τοὺς τούτων ὑπηρέτας ἐπέταξε xarà νομούς (νόμους codd., emendavit 
᾿Πιϑἰγοππθ), ὅπως μὴ πορισμὸν λαμβάνοντες οἱ γεωργοὶ καὶ προστάται τῆς πόλεως 
᾿ἐλαττῶσι τὰ ταμιεῖα, λέγω δὲ τὰ τῆς γεωργίας πρόσφορα. Hic pluralis ὑπηρέτας 
|facilem quidem habet explicationem, quia de omnibus collegiis, non de uno, 
| dicitur. Sed fieri etiam potest, ut ὑπηρετῶν nomine scriptor etiam εἰσαγω- 
| yéo« et γραμματέως officia comprehendere voluerit, quippe qui ne ipsi qui- 
| dem collegio intersint, sed adiutorum vicibus fungantur. 


| 
| 
| 


186 II. Regnum Lagidarum. [107— 


107 In coronide propyli templi diruti prope ripam Nili, ultra 
Philas, in loco qui Ptolemaeorum aetate IlapspfoAf, vocabatur. 
Edd. Hamilton Aegypt. p. 43. Ex Saltii schedis Prokesch Er- 
innerungen aus Áegypten und Kleinasien II p. 71 (inde F. Osann 
Zeitschrift für Alterthumswissenschaft 1839 p. 51). Ex apographo 
Hamiltoni Letronne Recherches pour servir à l'hist. de l'Egypte 
p. 20. Recueil des inscr. Gr. et Lat. de l'Égypte | p. 40 n. III 
(J. Franz C. 1. G. 4979). Sinistram partem solam exhibet R. Lepsius 
Denkmàáler aus Aegypten und Aethiopien XII p.91 n. 324 (M. L.Strack 
Die Dynastie der Ptolemàer p. 249 n. 87). 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου xai βασι]λίσσης Κλεοπάτρας, [τῆς 


ἀδελφῆς 1 | xal γυναιχός2, ϑεῶν Φιλο[μητόϊρων, Ἴσιδι xal | 


συ[ννάοις ϑεοῖς 8 τὸ πρόπυλον 4]. 


Litterae ΘΠΣ. Alpha apud Lepsium v.4 A est, v.2 A. 1 [τοῦ 
βασιλέως ἀδελφῆς] Hamilton, [τῆς βασιλέως ἀδελφῆς] Letronne. Sed recte re- | 


gium nomen omisit Strack, quippe quod neque in titulis Philometoris ' 
(n. 444, 2. 443, 5. 114, 4) neque Euergetae II (n. 430, 2. 431, 4. 438, 2. 139, 2. j 
440, 3. 1441, 2. 442. 156, 5) unquam addatur. Nim tituli 109, 9 ubi sandd 
Bad toad Kao iicós ἡ τοῦ βασιλέως ἀδελφή legitur, alia est causa propter 
interpositam parentum mentionem. Illa vero observatio haud exigui mo- 


menti est propter coniecturam quae inde de versuum longitudine capi potest. | 
(not. 3). 2 Non post annum 172 a. Chr. Philometora germanam sororem. 


Cleopatram in matrimonium duxisse certum est propter titulum n. 406 

neque vero ante illum annum id factum esse probabile videtur Ael 
teneram aetatem. Hic vero titulus proximo post nuptias tempore incisus. 
videtur. Nam anno 170 a. Chr. Philometor in captivitatem abductus est ab 
Antiocho Epiphane, deinde cum libertatem recuperasset aliquot annos un 
cum fratre regnavit, per quod tempus utique in tali monumento ambo com 
memorari debebant; quo vero tempore rursus solus regnare coepit (463 
a. Chr. n) iam liberos habuisse videtur, qui si tum demum lapis positus. 
esset, hic non magis omissi essent quam n. 140, 8. 111, 8. 112,5. 113,5 
444, 4. 145, 8. 124, 2. 3 Supplevit Hamilton. Cuius ratio duplici d 
causa displicuit Letronnio, primum quia sic inaequales evaderent versu 

Nam si lapicida alterum breviorem esse voluisset, eum non initia versuum. 
accurate unum infra alterum positurum fuisse, sed ita scripturam adorna- 
turum, ut in initio et in fine aequum spatium vacuum relinqueret. Hoc sane 
recte observatum est, sed hoc incommodum vitatur cum rectiore versus 
prioris supplemento (not. 4), tum additamento a me v. 2 extr. adiecto (not. 4). 
Nunc igitur versus prior 55, alter 57 litteras habet. Quod contra si cum 
Strackio veram versus prioris restitutionem recipimus, alterius vero Letron- 
nianam retinemus, hic illo septem litteris longior erit. Gravior est altera 
Letronnii ratio, quod ubique τοῖς συννάοις 9eoic dicatur. Ac sane reciissime 


M 


108] Ptolemaeus VI Philometor (181—146 a. Chr. n.). 187 


nihil contra hanc regulam probare pronuntiat epigramma C. I. G. 5876, 4 
Δεσποίνῃ Νεμέσει xoi συννάοισι ϑεοῖσιν propter metrum; neque plus probant 
tituli qui ϑεοῖς συννάοις (Syll.2 762, 3) aut. ϑεοῖς συννάοις xoi συμβώμοις (Syll? 
758,5. C. 1. G. 2230, 7) appositionis vi nominibus propriis deorum adiungunt. 
At cf. Bull. de corr. Hell. XVI 4892 p. 70 n. 4: Θεᾷ χαλῇ | ἐν Πανδοίτει | xoi 
συννάοις | 9eote | Ἀμμωνάριον | Ἡρῴδου ἀστὴ | ἀνέϑηκεν, cuius tituli littera- 
turam Néroutsos editor primorum Ptolemaeorum temporis esse testatur; 
utique igitur Philometoris regno antiquior est. Quare etsi concedo solen- 
nem sermonis usum neglectum maiorem offensionem habere in templi pro- 


pylo publico quam in dedicatione privata, tamen Hamiltoni supplementum 


recepi, quia Letronnii conatibus, qui in priore libro Σ(άγράπιδι «ai τοῖς συν- 
νάοις 9eoic] quod probavit Franzius, in collectione titulorum Aegypti 
CO)e(O[ptót καὶ τοῖς συννάοις 9eoic] quod recepit Strackius, restituendum iu- 
dicavit, praeter spatii rationes (v. supra) obstant litterae IZIAIKAIZY duo- 
rum testium, Hamiltoni et Saltii — nam apud Lepsium haec lapidis pars 
non est — consensu confirmatae. Quae cum in utraque Letronnii lectione 
satis violenter mutarentur, fuit cum leniore medela "Iot Avxo(o)o?[vy] (cf. 
n. 83, 7. Syll? 763, ^. Plutarch. de Iside et Osiride 3 p. 352 B) reponere 
conarer. Sed nunc praestare mihi videtur nihil omnino mutare. 4 Sup- 


| plevi. De vocis notione cf. Letronne Recherches p. 24sq. In Graecorum 


quidem architectura πρόπυλον (Syll2 558, 43. 46. 47. 24. 26. 789, 56) προπύ- 
Aatoy (Syll? 537, 5), προπύλαια (Syll? 548, 25 et perfrequenter apud scriptores) 
eandem rem significant, portam qua in aream sacram introitur. At in 
Aegypto ad aliud genus aedificii translatum est vocabulum πρόπυλον, quod 
Graeci omnino ignorabant, scilicet magnificas illas portas quae plane sepa- 
ratae a templo solae in vacua planicie extrui solebant; qualia πρόπυλα hoc 
templum Isidis tria habebat a tribus partibus. Neque vero simplices modo 
portas, sed etiam illas ingentes structuras, quas recentiores qui de Aegypti 


sedificiis disserunt pylonas vocare solent Diodori I, 47, 4 exemplum secuti, 


προπύλων nomine coníineri videntur. Vice versa etiam de illis portis πυλών 


usurpatur; cf. C. 1. α. 4948, 4. τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πυλῶνος. Quis dedicaverit 


non indicatur, intelleguntur sine dubio incolae illius regionis. Alia huius 


generis exempla attulit Letronne Recherches pour servir à l'histoire de 


Égypte p. 431 sqq. 


rm 


... 108 Fragmentum basis marmoris caerulei inventum prope 


Salamina Cypri. Ed. H. A. Tubbs Journal of Hell. stud. XII (4891) 


p. 4194 n. 45. 


Δίχτυ[ν, τὸν στρατηγὸν τῶν à» Κύπρωι vaccopévov] | Κρητῶν t 


Litterae AA X. Extremae hastae lineolis transversis ornatae. 4 Cf. 
n. 153, 3. Cretensibus Ptolemaei Philometoris potissimum regno arctiorem 
cum regibus Aegypti necessitudinem intercessisse alii tituli docent. Cf. 


| m. 102, 44. 416, 28. Syll.2 929, 41. 43. 


188 Il, Regnum Lagidarum. [108— 


$ πόλις τῶν Σαλαμινίων, ἀρετῆς ἕνεχα, ἧς] | διατείλεῖ ἔχων 
εἰς τὸν βασιλέα Πτολεμαῖον. xai τὴν] | βασίλίζισσαν Κλεοπάτραν, 
5 ϑεοὺς Φιλομήτορας 2, xal] || εὐερ[γεσίας τῆς εἰς ἑαυτήν]. 


2 Horum nomina supplevit Tubbs (cf. not. 1), qui si verum vidit tituli 
origo annorum 172 (ef. n. 106?) et 146 a. Chr. n. terminis continetur. 


109 Epistylium pronai templi quod fuit Antaeopoli (Qaow el- 
kebir), fractum in sex particulas. Cum nonnullae ex eis iam antea 
inventae et editae essent, primus omnes ed. Hamilton Aegypt. 
p. 268. Jomard Descript. Antaeop. in Descr. de l'Égypte p. 18. 
Champollion-Figeac Annales des Lagides II p. 119. 160. Append. 
p. 405 n. V. Walpole Travels II p. 599 n. 58 (Letronne Journal | 
des Savants 1894 p. 181. Recherches pour servir à l'hist. de l'Égypte 
p.42. Recueil des inscr. Gr. et Lat. I p. 24 n. IV. p. 210 n. XX. - 
J. Franz C. 1. G. 4712. M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer - 
p. 248 n. 84). | 


I [Βασιλεὺ]ς Πτολεμαί[το]ς Πτολεμαίου xat Κλεοπάτρας, 956v 'Ext- 
φανῶν »x[al] Εὐχαρίστων, | [καὶ βασ]ίλισσα Κλεοπάτρα ἡ τοῦ. 
βασιλέως ἀδελφή, ϑεοὶ Φιλ[ο]μήτορες ", | [τὸ πρόν]αον2 'Av-- 


Litterae AOITZ. . 4| Neque ante nuptias Ptolemaei VI Philometoris et 
Cleopatrae sororis germanae (172 a. Chr. cf. 4061) neque post mortem regis. 
(446 a. Chr.) pronaum exstructum esse sponte patet. Cave tamen tum etiam | 
hunc qui aetatem tulit titulum (I v. 4—3) incisum esse existimaveris. Nam. 
omnia quae hic leguntur eodem tempore i. e. anno 164 post Chr. n. exarata - 
sunt. Tum M. Antoninus et L. Verus imperatores dedicationem, quae ex - 
more in coronide templi fuerat, instaurandam curaverunt, sed alio loco, in | 
epistylio, eique sine intervallo suam inscriptionem (II v. 3. 4) adiunxerunt. Hic. 
illic in mediis vocabulis aliquot litterarum vacua spatia relicta sunt sive 
lapide casu quodam laeso sive ornamentis quae in epistylio sculpta erant 
excisis. Letronne. 2 AON Hamilton, Walpole. AON Jomard, qui [τὸ 
πρόπυ]λον supplevit. At [πρόν]αον fuisse ipsae aedificii relliquiae docent. 
Vocabulum sane plerumque masculini generis est (Strabo XVII, 4, 28 
p. 805 Cas., ubi tamen codicum memoria inter μέγα et μέγαν fluctuat. Pau- 
san. VIII, 32, 2. Lucian. de dea Syria 30). Sed inveniri etiam neutrum 
cum alibi (Schol. in Soph. Oed. Reg. 45. C.I.G. 23494, 3. 4404, 3, tum 
in inscriptionibus templorum Aegyptiorum. (C. I. G. 4716, 3. 4955, 4. 5), 
ubi masculinum omnino nusquam occurrit, observaverunt Letronne et 
Franz. 


110] Ptolemaeus VI Philometor (484—146 a. Chr. n.). 189 


II ταίω[1}]8} xal τοῖς συννά[ο]ις ϑεοῖς. Αὐτοχράτορες Καίσαρες 
Αὐρήϊλι]οι ᾿Αντωνῖνος | [καὶ Oà7p)(o)c* Xefacco[t ἀν]ενεώσαντί[ο] 


y στεγα[σ]τρίδα δ, ἔτους τετάρτου ὃ Π]α(υ)νὶ 97. 
Y p ἢ ρ 


3 Non heroa Graecum, fabulis quidem de Hercule celebratum sed ne 
in ipsa quidem Graecia ullis sacris caerimoniisque cultum (cf. C. Wernicke 
ap. Pauly-Wissowa Realencyklopáüdie I, 2 p. 2339 sqq. Oertel ap. Roscher 
Lexikon der gr. u. róm. Mythologie I, 4 p. 362), sed deum Aegyptium cuius 
fanum primarium erat in oppido inde Ἀνταίου πόλις vel Ἀνταίου χῴώμη appel- 
lato (Steph. Byz. Ἀνταιούπολις. Plut. de sollertia anim. 23 p. 976 B. Diodor. 
1,24, 4. Pietschmann ap. Pauly-Wissowa 1 2 p. 2343) hic designari verissime 
observavit Letronne. Cui deo Graeci ex more suo nomen Graecum impo- 
suerunt, fortasse similitudine soni magis ducti quam dei natura aut fabulis 
quae de eo ferebantur. Sane quia Aegyptium nomen ignoramus nihil certi 
de hac quidem re pronuntiare licet. 4 ἘΣ Hamilton, Walpole. € Jomard. 
Supplementum certum est. 5 Non video cur cum Letronnio coronida 
modo, i. e. summum partis anticae fastigium quod supra epistylium est, 
neque vero totum pronai tectum interpretemur. Nam vox alibi adiective 
usurpata, a στέγη, στεγάζειν derivata, certe origine quidem ad hanc notionem 
exprimendam aptior est quam ad illam. Cf. στεγαστὴρ ὄροφος Pollux Onom. 
X,172. χάλαμος X, 470. xépapoc VIL, 424. Χ, 489. στεγαστρὶς διφϑέρη Herodot. 
1,194. Quod in hac notione usitatiore voce, veluti στέγη, στέγασμα, χατα- 
| στέγασμα, ὄροφος, ὀροφῇ usuros fuisse imperatores existimat Letronnius, id 
| mihi nullius momenti esse videtur quia quid illo potissimum tempore et 
. loco usitatum aut inusitatum fuerit certa ratione discernere nequimus. 
6 I. e. 164 p. Chr. n. 7 ANIO Hamilton. NIO Pococke et Jomard. Sup- 
plementum Jomardi [II]«vi ϑ[εῶι] luculenter refutavit Letronne, monens neque 
hic nomini dei locum esse post temporis indicationem, neque alium atque 
Antaeum hic commemorari potuisse deum; denique neminem ex eis qui 
lapidem vidissent, post O aliquid scriptum fuisse demonstrare. Letronnii 
emendationem recepi, etsi non plane certam esse recte iudicavit Franz; nam 
cum A in uno modo apographo esset, fieri etiam posse ut {Παχὼ]ν ιϑ' po- 
tius fuerit. 


110 Basis longae partis sinistrae lapis inferior, fractus infra, 
| laesus a superiore margine, effossus Therae in gymnasii in summo 
| monte siti parte postica. Minusculis ex F. Hilleri von Gártringen 
| apographo ed. M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemüer p. 238 n. 60, 
imagine accurate delineata repraesentavit ipse Hiller Inscr. Gr. ins. 
| mar. Aeg. III p. 110 n. 467. Cf. quae adnotaverunt P. Meyer Das 
. Heerwesen der Ptolemáer und Rómer in Aegypten p. 67. 68 
| not. 233. M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung I p. 906 


190 II. Regnum Lagidarum. [410— 


[Βασιλεῖ Πτολεμαίωι xai βασιλίσσην | Κλεοπάτραι, ϑεοῖς Φιλο- 

υήτορσιΐ, x«l τῶι υἱῶι] | αὐτῶν [Πτ]ολεμαίωι2 xat ϑεοῖς ᾿ΕἾπι- 

φανέσιν ὃ Ἀρίστιππος] | Θεοξένου ᾿Αλεξανδρεὺς“ τῶν διαδόχων ὅ], || 
5 ὁ τεταγμένος ἐπὶ Θήρας 5. 


Litterae volgares praeter zx.  Extremae hastae apicibus ornatae. 
4 Supplevit Meyer, cum et hunc titulum et ἢ. 103 propter τῶν διαδόχων] 
et τῶν μαχίμων (102, 14) mentionem Epiphanis regno antiquiorem non esse 


demonstraret, hunc vero ipsum nullam in insulis maris Aegaei dominatio- 


nem habuisse. 2 Idem esse videtur qui post patrem paullisper impe- - 
ravit dum a patruo occideretur (cf. n. 125. 426. 427). Qui utique anno 472. 
a. Chr., quo pater Cleopatram in matrimonium duxit, aliquot annis minor: 
fuit. In titulo n. 402 neque uxoris neque filii mentio fit, ita ut haec mo-- 
numenta, etsi ad eundem hominem spectent, tamen non uno eodemque tem- - 


pore dedicata esse appareat. ET Suppleverunt Meyer et Strack. Cf. not. 1. 
4 Cf. n. 402, 4. 5 Cf. n. 402, 2. 6 Cf. n. 102, 3. 1 
111 Stela lapidis granitae leucophaei supra in arcum desinens. 


Ubi inventus sit lapis ignoratur; nunc est Parisiis in museo ME 
(Lowvre). Villefossius Strackio misit ectypum eiusque lectionem 
cum ipso lapide contulit. Hoc exemplum ed. M. L. Strack Die 
Dynastie der Ptolemáer p. 254 n. 95. ] 


GE 


Βασιλεῖ Πτολεμαίωι xoi βασιλίσσην | Κλεοπάτραι τῆι ἀδελ[φῆι, 
ϑε]οῖς Φιλομήτοροίι,] | χαὶ τοῖς τούτων τέχνοις xal Ἄμμωνι |: 
5 τῶι xal Χνού[βει χ]αὶ ['H]pat [τῆι χ]αὶ Σάτει | xai “Ἑστία 
[τ]ῦ[- καὶ] ᾿Ανούχ[ει] xol Διονύσωι [τῶι xat [Π|ετ[ε]μπαμ{έ]ντει᾿ 
x[a]| τοῖς ἄλλοις | ϑεοῖς ὑπὲρ Βοήϑου τοῦ Νιχοστράτου 


41 Cum Philometor anno 172 a. Chr. n. Cleopatram sororem in matr 
monium duxerit (cf. n. 4061), titulus qui plures eius liberos commemora 
necessario aliquot annis recentior habendus est. Sed cum is anno 170 
a. Chr. n. in captivitate Antiochi Epiphanis versatus sit, 169—164 vero u 
cum uxore Cleopatra et fratre Ptolemaeo VIII Euergeta regnaverit, deniqu 
164—463 exulaverit, donec a Romanis ipsi et uxori Aegyptus, fratri Cyrena 
attribuerentur, vix ante a. 463 a. Chr. n. hanc dedicationem factam existima- 
bimus, quam ut ad posteriorem partem illius regni referamus etiam insignis 


MES 


similitudo, quae titulo cum n. 180 intercedit, suadere videtur. 2 Eosdem 
quattuor deos eodem ordine enumeratos habes n. 130, 7—9, ubi vide no as 
10—14. Illie quoque singuli bina nomina gerunt, Graecum et Aegyptiur 
sed ita ut Aegyptiae appellationes ubique priorem locum teneant. 3 Qi 
n. 130, 9. 40 quintum et sextum locum tenent Petensetis qui et Saturnus 
(Κρόνος) et Petensenis qui et Mercurius (pu), hic intellegendi videntur, 


| 
| 


τὰ 


444] Ptolemaeus VI Philometor (484—146 a. Chr. n.). 191 


Χρυσαορέως ὁ, τοῦ ἀ[ρ]χσω[μ]ατοφύλαχοςδ | xal στρατηγοῦ xoi 
10 [χτίϊστου τῶν ἐν τῇ[ι] | Τριαχοντασχοίνωι δ πόλεων Φιλομητορί- 
[oc 7] | xat Κλεοπάτρας 8, εὐ[ν]οίας ἕνε[χ]εν [ἧς ἔχων διατελεῖ] 
πρίός τε τὸν βασιλέα] | xal τὴν βασίλισσαν χ[αὶ τὰ τέχνα α]ό- 
15 τῶν | Ἡρώιδης Δημοφῶντος [Περγα]μηνὸς 9 | τῶν διαδό[χω]ν 19 
xai ἡγεμὼν ἐπ᾿ ἀ]νδρῶν 11 | xai φρούραρχος Συήνης [καὶ óp]o- 
φύλαξ 12 | xal ἐπὶ τῶν ἄνω τόπων [ταχϑεὶς] xat | προφήτης τοῦ 


neque vero Soli, quia etiam illic sex nominum indici adiungitur «x«i τοῖς 
ἄλλοις τοῖς ἐπὶ τοῦ Καταράχτου δαίμοσιν. 4 Manifesto ex Caria oriundus 
fuit homo, ubi foedus quoddam pagorum finitimorum (τὸ Xpucoópetov vel 
Χρυσαοριχὸν σύστημα) communibus sacris colebat Iovem Chrysaora in templo 
prope Idriada sito. Inde regio Χρυσαορίς vocatur a Pausania V, 24, 10, τὸ 
Χρυσαορέων ἔϑνος commemoratur in decreto Amphictionum n. 234, 44, ubi 
v. not. 14. Cf. praeterea Strabo XIV, 2, 25 p. 660 Cas. Steph. Byz. s. ᾿Ιδὸριάς 
οὐ Χρυσαορίς. Jessen ap. Pauly-Wissowa Realencyklopáüdie ΠῚ 9 p. 2484. 
Bürckner ibid. p. 2485. 5 Cf. n. 991, 1042, 6 Cf. Ptolem. Geogr. 
IV, 7, 40 (p. 783 Müller): τὴν δὲ ἀπὸ δυσμῶν τούτου τοῦ τμήματος τοῦ Νείλου 
ποταμοῦ χώραν χατέχουσι μετὰ τὸν Καταρράχτην τὸν μέγαν οἱ τὴν Τριακοντά- 
σχοῖνον χατανεμόμενοι μεταξὺ τῶν Αἰϑιοπιχῶν ὀρέων καὶ τοῦ Νείλου ποταμοῦ, 
pe  oüc ὁμοίως πρὸς μεσημβρίαν Εὐωνυμῖται. Αο Triacontaschoeni quidem 
nusquam praeterea apud scriptores mentionem fieri adnotat editor, Euony- 
mitas vero commemorari a Plinio N. hist. VI, 484. Atqui cum septentrio- 
nalis Triacontaschoeni terminus Cataracta magno (Wad? Haifa) definiatur, 
ipsum triginta schoenorum i. e. nongentorum stadiorum numerum indicem 
esse regionem usque ad terminum australem terrae Dar Sukkot (209 30" lat. 
- Sept.) porrigi, ubi sit ad laevam Nili ripam locus jSoleb. Inde igitur inci- 
pere Euonymitarum terram, quam quod Plinius Aethéopum. prémam, regio- 
nem dicat, apparere Triacontaschoenum aliquando Aegypto adiunctam fuisse. 
ld re vera accidisse hic titulus docet, sed neutiquam per totum tempus in- 
teriectum inter Ptolemaei Philometoris regnum et Neronis principatum hunc 
Statum rerum mansisse indicio est titulus abhinc aliquot annos erutus 
C. Cornelii Galli Sitzungsber. der Kgl. Ak. der Wissensch. zu Berlin 1896 
p.469 v.8.9: [τύ]ραννόν τε τῆς Τριαχοντασχοίνου τοπαρχί[α]ς | μιᾶς ἐν Αἰϑιο- 
πίαι χαταστῆσας. llla vero duo oppida mature deserta aut diruta videntur 
quandoquidem neque Ptolemaeus neque quisquam praeter hunc titulum 
eorum mentionem facit. 7 Supplevi. GQuopncopt?[ov] Strack, quod quid 
Sibi veli& non assequor. Nam in propatulo est duo oppida illic a Boétho 
condita esse ex quibus alterum ab ipso rege, alterum a ab eius uxore no- 
men acciperet. 8 Non idem quidem, sed eiusdem fere nominis oppidum 
commemoratur a Strabone XVI, 4, 23 p. 780. XVII, 4, 25 p. 804 Cas. Nam 
ut Κλεοπάτρα et Ἰζλεοπατρίς, sic etiam Φιλωτέρα, Φιλωτερία, Φιλωτερίς  pro- 
miscue usurpantur. Cf. n. 352. 9 η. 180, 8.4 Ἡρῴιδης Δημοφῶντος 
' Bspevixeóc est, qua de ethnici varietate vide ibi not. 4. 10 Cf. n. 1005, 
|! 44 Cf. n. 4456. 12 Supplevit Strackius dubitanter. 


192 IIL. Regnum Lagidarum. [144— 


Χυ[ούβεως] χίαὶ ἀρχι]στολιστ[ὴ]ς 15. | τῶν ἐν ᾿Ελεφαντίνηι [xoi 

20 Ἀβάτωι" xal Φίλαις || ἱερῶν χαὶ οἱ ἄλλοι [ἱερε]ῖς ------- (acis | 
vob Χνόμω [Ν]εβιὴβ 16 [καὶ ϑεῶν ᾿Αδελφῶν xal] | ϑεῶν Βύεργε- 
τῶν [xol ϑεῶν Φιλοπατό]ρων | xol ϑεῶν ᾿Ἐπιφανῶν xoi ϑεοῦ 
Εὐπάτορος 117 | xoi ϑεῶν Φιλομ[η]τόρων, οἱ τὴ[ν] σύν[ο]δον | 

35 συνεσταμένο[ι εἰς τὸ ἐν Σήτει] 13 iepó[w] | ὅπως ἄγωσιν εἰς 
τιμὴν Πτολεμαίου τ]Ξ τοῦ | βασιλέως xo[t] τίῆ]ς [β] ασιλίσση ς] 
xai τῶν | τέχνων αὐτῶν] ἐνιαυσίας ἑ]ο[ρ]τὰς xa[t] | cj» γενέῦ- 

30 λιον ἡμέραν τὴν Βοή]ϑου 19. | κατὰ τὸν χείμενον [βασιλιχ]ὸν 
νόμο[ν"] | ὧν τὰ ὀνόματα ὑπ[ογέγραπται!. 


48 Stolistae vocantur in sacris Aegyptiis quorum officium est deorum 
simulacra vestire et exornare. Cf. n. 56, 4. 90, 6: οἱ εἰς τὸ ἄδυτον εἰσπορεύ- 
ομενοι πρὸς τὸν στολισμὸν τῶν ϑεῶν. Plut. de Iside et Osiride 39 p. 366 F 
χαὶ τὴν ἱερὰν κίστην oi στολισταὶ χαὶ oi ἱερεῖς ἐχφέρουσι — εἶτα γῆν κάρπιμον 
φυρῶσι τῷ ὕδατι xol συμμίξαντες ἀρώματα xol ϑυμιάματα τῶν πολυτελῶν ἀνα- 
πλάττουσι μηνοειδὲς ἀγαλμαάτιον χαὶ τοῦτο στολίζουσι xal χοσμοῦσιν χτλ., ibid. 
c. 20 p. 359 A: αἵ τε τῶν ναῶν διαϑέσεις πῇ μεν ἀνειμένων εἰς πτερὰ xai δρό- 
pouce ὑπαιϑρίους «ui χαϑαρούς, πῇ δὲ χρυπτὰ καὶ σχότια χατὰ γῆς ἐχόντων . 
στολιστήρια. Eidem ἱεροστόλοι vocantur apud Plutarchum 3 p.352 B, ἵεροστο- — 


λισταί apud Porphyrium de abstinentia IV, 8. 44 Cf. n.43822, 45 Post 
ἄλλοι usque ad finem versus Strack haec exhibet: ...l$ N..YAIAZ. Pri- 
mum verbum supplere conatus sum, reliqua non expedio. 16 Chnubis 


(v. 4. 48) vel Chnumis, qui in insula Elephantine nobilissimum delubrum ha-. 

bebat (cf. Strabo XVII, 4, 48 p. 817 Cas.,, ubi dei nomen Κνοῦφις scribitur. j 
168,23 τοῦ Χνουβιείου), in sacris Χνο(υ)μιὼ Νεβιήβ, i. e. Chnumis Magnus, ap- 
pellabatur. Cf. n. 468, 32 ἱερεῦσι τοῦ Χνούβω Νεβιήβ. 59 [9e] Xvobpo 
N[sQv4Q].  Sethe ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie III, 2 p. 2349 sqq. 

47 Cf. n. 4251. 48 Cf. n. 4308, 19 Supplevit Strack, nisi quod is 
[τοῦ Βοή]ϑου scripsit. 


112 Ara rotunda marmoris candidi, ornata sertis et bucraniis, 
ex insula Thera in museum Parisinum delata. Post alios ex 
Odofredi Mülleri apographis ed. Boeckh C. I. G. 2451. Imaginem 
phototypam ectypi chartacei proposuit F. Hiller von Gártringen | 
Inscr. ins. mar. Aeg. III p. 140 n. 468 (M. L. Strack Die Dynastie. 
der Ptolemáer p. 250 n. 941. F. Blass ap. Collitz Gr. Dialektinschr. 
III, 9 p. 179 n. 4774). 


Ὁ 9poc ὁ Θηραίων : | ὑπὲρ βασιλέως ΠΙτολεμαίου | xat βασι- 
5 λίσσας Κλεοπάτρας, | ϑεῶν Φιλοματόρων, | xal τῶν τέχνων 
αὐτῶν | Διονύσωιϑ. 


444] Ptolemaeus VI Phílometor (484—446 a. Chr. n.). 193 


Litterae volgares praeter ΤΠ et Σ, quod non plane parallela quidem 
habet brachia, sed paullulum modo divergentia. €) minore mensura, OO 
non item. Hastarum fines lineolis transversis ornati. 4 Theraeos Ptole- 
maei Philometoris aetate in dicione regum Aegypti fuisse apparet ex 
n. 102, 3 το[ῦ τετ]αγμένου ἐπὶ Θήρας. 140, 5 ὁ τεταγμένος ἐπὶ Θήρας. 2 Cf. 
n. 4441. 3 Baccho potissimum dedicata videtur ara a populo Theraeo- 
rum, quia ad hunc deum stirpis suae originem referebant et propterea eius 
sacris prae aliis studebant Ptolemaei. Cf. n. 54, 5 et Satyri fragmentum ap. 
C. Müller F. Hist. Gr. III p. 464 fr. 24. 


113 Basis quadrata marmoris leucophaei inventa Citii, trans- 
lata Berolinum in museum regium. Post multos alios ex ipso la- 
pide ed. Boeckh C. 1. G. 2617. Letronne Recherches pour servir à 
l'histoire de l'Égypte p.54 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemüer 
p. 252. n. 97). 


Ἢ πόλις | ᾿Αγίαν Δαμοϑέτου!: Κρῆτα, τὸν &pytompaxogóAoxa? | 

β χαὶ ἐπὶ τῆς πόλεως, ἀρετῆς ἕνεχεν xal εὐνοίας | τῆς εἰς 

5 βασιλέα [Πτολεμαῖον 4 xal βασίλισσαν Κλεοπάτραν | τὴν ἀδελφήν, 

ϑεοὺς Φιλομήτορας, xal τὰ τέχνα  αὐτῶνδ xal τῆς εἰς αὑτὴν 
εὐεργεσίας. 


Litterae volgares praeter ΑΠΣ. 1 Memorabile nomen, quod civem 
ascripticium (δημοποίητον, ut de adoptato et ποιητός et ϑετός dicitur) signi- 
ficat. Nam utique Δαμόϑετος, non Δαμοθϑέτης nominativus est, quia aliter 
de homine Cretensi etiam in titulo non Dorico Aap.o9éca scriberetur. 2 Cf. 
n. 991, 3 Praefectus regius in oppidum Citiensium missus. Alibi hi 
ἐπιστάται vocantur. Cf. n. 443, Qui praesidiis militaribus oppidorum prae- 
sunt (φρούραρχοι), eos recte ab his magistratibus distinxit Droysen Kleine 
Sehriften II p. 398. Cyprum per totum Philometoris regnum in eius po- 
testate mansisse, etsi frater natu minor favore populi Romani fretus insulam 
illi extorquere conatus esset, in volgus notum est. 4 Ptolemaeus Philo- 

metor (484—146 a. Chr. n.). 5 Cf. n. 4411. 


114 Ombis in templi parte interiore. Ed. Hamilton Aegypt. 
Ῥ. 75. Jomard Descr. Aeg. ant. V tab. 55 n. 106. Gau Inscr. tab. X 
m. 1. Wilkinson ap. Young Hieroglyphics II tab. 65 (Champollion- 
.Figeac Annal. T. II p. 160. £05 n. 4. Walpole Travels p. 593 n. 59. 
;Letronne Recherches pour servir à l'histoire de lÉgypte p. 76. 
;Recueil des inscr. Gr. et Lat. I p. 40 n. VI, tab. Ve. J. Franz 
C. L G. 4859). R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und Aethiopien 


Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 13 


104 II. Regnum Lagidarum. [M 4— 


XII p. 82 n. 194 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolem&er p. 249 
n. 88. Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 859 n. 1238). 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου καὶ βασιλίσσης Κλεοπάτρας τῆς 
ἀδελφῆς, ϑεῶν Φιλομητόρων, καὶ τῶν τούτων τέχνων 1 ᾿Αροήρει2 
ϑεῶι μεγάλωι [Ἀπόλλωνι καὶ τοῖς συννάοις ϑεοῖς ὁ τὸν σηχὸνϑ 
οἱ ἐν τῶι Ὀμβίτηιδ τασσόμενονι πεζοὶ xal ἱππεῖς xal οἱ ἄλλοι 
εὐνοίας ἕνεχεν τῆς εἰς αὑτούς. 


Litterae ΑΘΙΤΣ. Lepsii exemplum omnium accuratissimum expressi, 
priorum editorum lectionibus discrepantibus non enotatis. 4 Cf. n. 411, 
2 Deus Aegyptiorum cuius nomen alibi etiam Ἀρούηρις et Ἀρώηρις scribitur, 
Aegyptiorum lingua Har-wér, i. e. Horus natu maior (πρεσβύτερος Ὧρος apud 
Plutarchum, v. not. 8), in simulacris Aegyptiorum sive homo cum accipi- 
tris capite, sive sphinx eiusdem volucris capite insignis, cum duabus coro- 
nis. Cf. R. Pietschmann ap. Pauly-Wissowa Realencyklopádie II 2 p. 1487. 
Aliam eiusdem dei aedem Apollonopoli magna a Cleopatra eiusque filio 
Ptolemaeo X Sotere II dedicatam testatur titulus 467. 3 Cf. Plutarch. 
de Iside et Osiride 42 p. 355 F τὸν Ἀρούηριν, ὃν Ἀπόλλωνα, ὃν καὶ πρεσβύτε- 
pov "Qpoy ἔνιοι καλοῦσι. p. 356 A. ἔνιοι δέ φασι xol τὸν Ἀρούηριν οὕτω γεγονέναι 
χαὶ χαλεῖσϑαι πρεσβύτερον Ὧρον ὑπ Αἰγυπτίων, Ἀπόλλωνα δ᾽ ὑφ Ἑλλήνων. Letr. i 
Item Harpocrates, i. e. Horus infans, Apollo haud raro appellatur. Cf. Syll? | 
762,3 Σεράπει, Ἴσει, Ἀνούβει, Ἀπόλλωνι ϑεοῖς συννάοις. 764, 2 Ἔρωτι "Apgo- 
χράτει Ἀπόλλωνι. (1. G. 7045, 4 Μέγας Ὧρος Ἀπόλλων ᾿Αρφοχράτης. Deni- 
que etiam nomen in Aegypto usitatum 'OpazólAov hanc numinum con- 
iunctionem testari adnotat Pietschmann. 4 In nonnullis anaglyphis templi — 
illius alterutrum ex eis deis, qui principem locum tenebant (χυριώτατοι 1 
ϑεοί v. not. 5), in solio sedentem comitantur bini dei minoris ordinis. Hi 
sunt σύνναοι ϑεοί, quorum nomina ignoramus. 5 Non totum delubrum, . 
sed dimidiam eius partem. Nam templum quod fuit Ombis ea re a reliquis 1 
Aegyptiorum fanis discrepare, quod in duas partes plane geminas dirime- ἡ 
retur, duplex haberet ornamentum globi alati in epistylio, et in anaglyphis 
paene ubique duos deos in thronis sedentes et ab hominibus adoratos re- 
praesentaret, alterum accipitris, alterum crocodili caput gerentem, obser- . 
 varunt Chabrol et Jomard Description d'Ombos p. 4. 5. 81. Alterum ex his | 
deis Aroérin esse caput avis (cf. not. 2) demonstrat, alter Suchus (8 1) est; | 
cf. Champollion Lettres écrites d'Égypte p.140. Huic sine dubio in sinistra : 
templi parte, quae ipsius erat, titulus dedicatorius exaratus erat plane ge- 


^ 


minus huius, quo dextra pars Aroéri consecratur. Letr. 6 Praeter ex- | 
tremam ad meridiem partem Aegypti, quae usque ad Philas patet, etiam | 
contermina pars Nubiae hoc nomo comprehenditur; ibi fuerunt copiae | 
peditum equitumque quae meridionales regni Aegypti fines tutarentur. Letr. | 
7 Cum πεζοὶ xal ἱππεῖς totum exercitum efficiant, difficile est dictu quinam | 
alii praeter illos hic commemorari potuerint.  Letronnius significat auf. 
homines qui in administratione rerum militarium versentur aut praefectos 


| 
! 
Ϊ 
Ϊ 
| 


? j 


4145] Ptolemaeus VI Philometor (484—446 a. Chr. n.). 195 


et magistratus civiles qui in illo nomo sint intellegi posse, sed illam inter- 
pretationem sibi quidem probabiliorem videri. 


115 Lapis dimidia ex parte arena obrutus, Methanae Pelo- 
ponnesi in littore maris. Edd. Dodwell Itin. II p. 282 (inde Boeckh 
C. 1. G. 1491). F. Lenormant Mus. Rhen. XXI p. 395 n. 246 (inde 
P. Foucart ad Lebas Inscr. Π 459 &. Syll: 232). Lapide denuo 
examinato et duobus ectypis chartaceis confectis P. Jamot Bull. de 
corr. Hell. XIII (4889) p. 190 n. 16 (M. L. Strack Die Dynastie der 
Ptolemáer p. 250 n. 92). Ex apographo et ectypo suo M. Fràánkel 
C. I. Peloponnesi I p. 175 n. 854. Cf. quae adnotavit J. Six Mitth. 
des arch. Inst. in Athen XII (1887) p. 220 sqq. 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου | xai βασιλίσσης Κλεοπάτρας, ϑεῶν 
Φιλομ[η] τόρων, xol [τ]ῶν τίέχ]νων αὐτῶν 1 ϑεοῖς το[ῖς] | μεγάλοις 

5 [Τ][μ]ατος 2 τῶν φίλων 3 [χ]αὶ οἱ συναπο στ]αλέντες αἰὐτ]ῶι παρ- 
εφεδρεῦσαι ἐξ ᾿Αλε[[ξ]ανδρείας ἐπὶ m[X]ovs, οἱ ἡγ(ε)μ[όν]ες ὅ ἐπ᾽ 
ἀνδρῶν | ἀπὸ ----](ac £o[c? -------------- ] 


Litterae AZITZZ. Pro E aliquot locis E et E est. Cum et ante Lenor- 
mantum Dodwellus et post eum Jamotus et Frünkelius inscriptionem per- 
quam mutilam invenerint, sponte patet Lenormanti exemplum, tam plenum 
ut ne una quidem littera desideretur, sed inde a v. 4 plane discrepans ab 
eis quae Jamoti Frünkeliique diligentia et oculorum acie perspecta sunt, 
omnino ficticium esse. 4 Cf. n. 4441, 2 fI" AIOZ. Supplevit Fránkel. 
3 Cf. n. 991, 1042, 4 Supplevi, dubitans sane. Sed cum una modo 
littera interciderit, vix aliter restitui potest. Cum οἱ συναποσταλέντες etiam 
de omnibus militibus gregariis intellegi possit, nescio an ambiguitatis vitan- 
dae causa addatur ἐπὶ πᾶσι, i. e. ut omnibus qui illuc mitterentur prae- 
essent. Duces igitur et adiutores summi praefecti significantur. De verbo 
παρεφεδρεῦσαι cf. Notices et extraits des manuscrits XVIII 2 4865 p. 362 
n. 63, 20: οἱ παρεφεδρεύοντες ἐν Ἀλεξανδρείᾳ. p. 368 00]. 7, 2. 3 τῶν παρ- 
εφεδρευόντων ἐν Ἀλεξανδρείᾳ. — v. 44 τῶν ἐΐν] τῇ πόλει παρεφεδρευόντωνγ. 
ΒΊΗΓΥΜ:.ΕΣ. Jamot HF..... ix Frünkel. Supplevi et emendavi. Vocem 
ἡγεμών P. Meyer Das Kriegswesen der Ptolemáer und Rómer in Aegypten 
p.26 demonstravit perfrequenter quidem de quolibet militum duce usur- 
pari, sed haud raro definite eum indicare qui proximo post στρατηγόν loco 
esset; id quod in hunc titulum perbene quadrat. Cf. etiam n. 693, 6 Sup- 
levi. De appellationum ἡγεμὼν ἐπ᾽ ἀνδρῶν et ἱππάρχης ἐπ ἀνδρῶν vi diver- 
sissimae ab hominibus doctis propositae sunt sententiae. Cf. Peyron Papyr. 
Taur. I Comment. p. 75 sqq. Boeckh ad C.1. G. 2624. G. Lumbroso Recherches 
sur l'écon. politique de l'Égypte p.496 sqq. 1. G. Droysen Kleine Schriften II 
p.388. Grenfell Greek papyri in the Brit. Mus. I p. 40 sqq. P. Meyer Das 


43* 


196 II, Regnum Lagidarunmi. [15— 


Heerwesen der Ptolemáer und Rómer in Aegypten p.26 sqq. Quas omnes 
repetere et examinare longum est. Maxime probabilis mihi quidem videtur 
Meyeri interpretatio; cum enim inter copías militares, quae regi praesto 
sunt, distingueretur exercitus paratus (σύνταγμα) et subsidium (ἐπίταγμα) com- 
positum ex hominibus qui exercitati quidem essent in armis et quolibet 
tempore a rege evocari possent, sed tamen non perpetuo militarent, eos qui 
in illo exercitu ordines ducerent, additamento ἐπ᾽ ἀνδρῶν a subsidii ductoribus 
distingui ille statuit. 7 Supplevi. Certos fines hic statui, intra quos 
illorum ducum imperium contineatur, probabile est, sed unde haec pendeant 
in medio relinquendum. Fortasse id post v. 7 intercidit, nam propter collo- 
cationem nolim ad παρεφεδρεῦσαι referre, etsi ei structurae illud ἐξ Ἀλε[ξ]αν- 
δρείας non obstat, quod mea quidem sententia non a παρεφεδρεῦσαι, sed a 
συναποσταλέντες pendet. 


116 Tabula marmoris subcaerulei, fracta supra et infra, eruta 
Deli. Ed. G. Fougéres Bull. de corr. Hell. XIII (1889) p. 230 n. 4. 


----------- συγγνώμην --------------- | ------]av γεγονόσιν 
ἀγνοήμα[σιν; -------------- |---]uc9' αὐτῶι συγγενιχῶς xai | 
5 [------------ | τ]οῖς τε πρότερον εἰς ἑαυτὸν memxpa[ypé]|vots ᾿ 
ἀχολούϑως ὁπάρχων ὁ βασιλεὺς 2 [xal] | ὅσιος xal εὐσεβὴς xai 
πάντων ἀνϑρώϊπων] ἡμερώτατος ἐποήσατο τὴν τε φιλία[ν 
xai] | τὴν εἰρήνηνϑ, χατὰ πάντα χρησάμενος] | τοῖς πράγμασι 


Litterae ΑΖΞΗ͂Σ. 4 Supplevi. Vs. 1--8 de prioris temporis rebus 


gestis dici videtur, quo Ptolemaeus Philometor (not. 2) mitem et indulgen- . 


tem se erga fratrem praestiterit (cf. Polyb. XXXIX, 18, 5), deinde transitur 
ad pacem post bellum Cyprium cum eo factam. 3 Cum Fougéres in 
medio reliquisset, quinam potissimum rex intellegendus esset, P. Meyer Das. 
Kriegswesen der Ptolemáer und Rómer in Aegypten p. 67 n. 234 perspexit, 
Ptolemaeum VI Philometora (181—146 a. Chr. esse. Etenim quominus ad. 
tertium saeculum referamus praeter litteraturam Romanorum mentio (v. 40) 
obstat, inferiore vero aetate nihil actum est in quod ea quadrent quae hic. 
referuntur. Quod si de bello fratrum Philometoris et Euergetae de insula 
Cypro (v. 42) hic dici manifestum est, uter ex fratribus hic et infra com- 
memoretur non potest ambigi, quandoquidem tales honores a sociis victori, 
non victo decernuntur. Adde quod ea quae hic de moribus regis dicuntur, | 
maxime v. 6 ὅσιος καὶ εὐσεβὴς χαὶ πάντων ἀνθρώπων ἡμερώτατος, egregie con- 
veniunt cum Polybii iudicio ΧΧΧΙΧ, 48, 3: πρᾷος μὲν γὰρ ἦν wol χρηστός, 
εἰ καί τις ἄλλος τῶν προγεγονότων βασιλέων. 3 Cf. Polyb. XXXIX, 418,6: 
μετὰ δὲ ταῦτα πάλιν ἐπιβουλεύσαντος (Πτολεμαίου τοῦ Eóepyérou) τῇ Κύπρῳ, 
χύριος γενόμενος (Πτολεμαῖος ὁ Φιλομήτωρ) ἐν Λαπήϑῳ τοῦ σώματος ἅμα xal 

τῆς ψυχῆς αὐτοῦ, τοσοῦτον ἀπέσχε τοῦ χολάζειν ὡς ἐχϑρόν, ὥστε xol δωρεὰς | 
προσέϑηχε παρὰ τὰς πρότερον ὑπαρχούσας αὐτῷ xarà συνϑῆχας καὶ τὴν 


417] Ptolemaeus VI Philometor (181—446 a. Chr. n.). 197 


/10 μεγαλοψύχως, προαιζρούμεϊ[νος ἐν oic* μάλιστα χαρίζεσϑαι xoi 
"Pep[at|ot]c5* ὅπως οὖν xal οἱ συμμαχήσαντες | [ἐν] Κύπρωι 
βασι(λ)εῖ7 [ΠΙτολεμαίωι χαὶ μετε[σἰχη]κότες τῶν ἐνδόξων, ἐπι- 

15 σημαινόμε[ν)οι]8 μὲν τὰ χαλὰ τῶν ἔργων χαὶ ἄξια. μνή[μης 
φ]αίνωνται, μὴ ἐπιλανθανόμενοι δὲ | [xal τ]ῶν εὐεργεσιῶν τῶν 
γεγενημένων | εἰς τ]ὰς ἑαυτῶν πατρίδας, ἀλλ ἐπὶ [αὐταῖς | 
τὰς ἀξίας] χάριτας ἀπονέμοντες [ἀεὶ τοῖς | εὐεργετήσασιν 9} 

20 τύχηι ἀγαϑῆι, δεδίόϊχϑαι ἐπαινέσαι τὸν β]ασιλέα [Π|τολεμαῖοϊν, | 
xal στεφανῶσαι αὐτὸν χρυσ]ῶι στεφάνωι, στῆσίαι δὲ xal 

εἰχόνα τοῦ βασιλέως χαλλίσίτίην ------------------------ 7 


ey Κρήτ[ηι 19 | LOUP n quem y tmr IR POR ] εὐερ[γε did ee us ] 


ϑυγατέρα δώσειν ὑπέσχετο. Quae pax inter fratres utique aliquanto post an- 
num 164 a. Chr., quo in senatu de illorum discidiis deliberatum est (Polyb. 
XXXII, 1,4), facta est; accuratius tempus definiri nequit. 4 Pro Attico 
ἐν τοῖς hoc dictum esse apparet, ut omnino inferiore aetate haud raro pro- 
nomen relativum locum articuli obtinuit. 5 Romani cum antea Philo- 
metoris socii fuissent (Polyb. XXXII, 4, 3), per illas de insula Cypro conten- 
tiones fratrem natu minorem favore et opibus suis adiuverant (Polyb. 
XXXI, 48, 6. XXXIII, 8, 6. 7). Quare ratio habenda erat victori, ne eorum 


animos offenderet rebus secundis sine moderatione usus. 6 Ante hoc 
vocabulum trium litterarum spatia vacua relicta sunt. 7 BAXIAEI. 
8 Cf. n. 547, 9 Supplevi. 10 Inter illos συμμάχους regis (v. 44) 


multi videntur Cretenses fuisse. Nam de insulanorum illorum cum Philo- 
metore rege coniunctione constat; cf. n. 102, 44. Syll? 929, 44. 43. Quare 
hic praecipi videtur ut statua quodam loco insulae Cretae, qui sine dubio 
in deperdita parte versus 23 aut 24 accuratius indicatus erat, erigatur. 


117 Tabula marmoris Hymettii, fracta a superiore parte, in- 
venta Athenis septentrionem versus a Theseo. Edd. Th. Homolle 
Bull. de corr. Hell. XV (1894) p. 349 sqq. H. ἃ. Lolling Δελτίον 
ἀρχαιολογιχόν 1894 p. 514 sq. Ex apographo a Lollingio misso 

Koehler C. I. Att. IV, 2 p. 112 n. 432 ὃ. 


-------------- tog &i[re]w [ἐπειδὴ Νιχήρατο]ς Ἀλεξανδρεὺς 
εὔνους ἐστὶν τῶι δήμ]ωι τῶι ᾿Αϑηναίων, χ[αὶ ἰδίαι τοῖς] παρα- 
γινομένοις τῶ]ν [πο]λιτ[ῶὧν εὔχρηστ]ον ἑαυτὸν παρασχευάζει, 
τυγχάνει δὲ | [xal] τιμώμενος ὑπὸ Πτο[λεμαίο]υ τοῦ ἐπὶ Κύπρου 


| 
ἢ 
| Litterae volgares praeter ZU; sed ex AEOQ fere ubique nihil aetatem 
| tulit nisi ACOO, 


τα 


198 II. Regnum Lagidarum. M47— 


5 στρατηγοῦ ;, ἐπαγγέλλε [τ|αν δὲ χαὶ εἰς τὸ λοιπὸν [τὴ]ν αὐτὴν 
αἵρεσιν διαφυλάξειν, xal mep|| τούτων ἀπομεμαρτυρήχασιν οἱ 
παραγεγονότες εἰς Κύπρον τῶν | πολιτῶν᾽ ὅπως ἂν [ο]ὖν εἰδῶσιν 
ἅπαντες, ὅτι ὁ δῆμος ὁ ᾿Αϑηναίων εὐχάϊριστος ὧν διατελεῖ τοῖς 
εἰς ἑαυτὸν φιλοτιμουμένοις, ἀγαϑεῖ | τύχει, δεδόχϑαι τεῖ βουλεῖ, 

10 τοὺς λαχόντας προέδρους εἰς τ[ὴν] | ἐπιοῦσαν ἐχχλησίαν χρημα- 
τίσαι περὶ τούτων, γνώμην δὲ ξ[υμ]βάλλεσϑαι τῆς βουλῆς εἰς 
τὸν δῆμον, ὅτι δοχεῖ τεῖ βουλεῖ, | ἐπαινέσαι Νιχήρατον Νιχη- 
ράτου ᾿Αλεξανδρέα, xal στεφανῶσαι | αὐτὸν ϑαλλοῦ στεφάνωι 
εὐνοίας ἕνεχεν xal φιλοτιμίας τῆς | εἰς τὸν [δῆμον τὸν ᾿Αϑη- 

15 ναίων. εἶναι δε] αὐτὸν xal πρόξενον xal εὐ[εργέ[τη]ν τοῦ 
δήμου τοῦ ᾿Αϑηναίων: xal εἰς τὸ λοιπὸν δὲ τὴν αὐτὴν] | 
αἵρε[σ]ιν διατηροῦντι πρὸς τὸν δῆμον2 xal ἄλλο ἀγαϑὸν εὑρέ- 
σϑαι | [δτου ἂν εἴ ἄξιος. ὅπως δ᾽ ἂν χαὶ ὑπόμνημα ὑπάρχει 
αὐτῶι περὶ τῆς πρὸς | τὸν [δῆμον ε[ὐ]νοίας, ἀναγράψαι (92) - 
τόδε τὸ ψήφισμα τὸγ γραμμα[τέα] | τὸν χατὰ πρυταν[ε]ίαν - 

20 ἐν στήλει λιϑίνην xai στῆσαι αὐτὴν ἐν τῶι [[τ[εμέν]ει τοῦ 
Δήμου καὶ τῶν X[ap(]tov. εἰς δὲ τὴν ἀναγραφὴν τῆς | σἰτῇ - 


4 Lollingius haec intellexi& de Ptolemaeo Agesarchi f. Megalopolitano .. 
(Polyb. XV, 25, 44. XVIII, 55, 6. 8), quem et Epiphanis et Philometoris aetate — 
insulae Cypri rebus praefuisse persuasum habebat. At C. Müller F. hist. 
Gr. ΠῚ p. 66 monuit, cum superiora testimonia ad Epiphanis regnum per- .. 
tinerent, sane Polybium (non Diodorum, ut dicit Koehler ad h. 1.) XXVII, 43,4. 
in anni 472 a. Chr. n. rebus item Ptolemaeum Cypri praesidem commemo- 
rare, sed eum iniuria a Schweigháusero eundem haberi cum illo, siquidem - 
non modo patris Agesarchi et patriae Megalopolis significatio hic abesset, 
sed etiam definite diceretur eum iam puerulo Ptolemaeo Philometore rege 
id munus suscepisse. Hic igitur Ptolemaeo Epiphane rege nondum Cypro | 
praefuit, ut distinguendus sit a Megalopolitano et ab anno 184 a. Chr. illam - 
praefecturam gesserit certe usque ad 4172 a. Chr. Ad hunc probabiliter. 


| 
Müller refert narrationem libri Maccabaeorum 1I, 40, 42: Πτολεμαῖος γὰρ 6 
E 
Ej 


VER 


χαλούμενος Μάχρων — κατηγορούμενος ὑπὸ τῶν φίλων πρὸς τὸν Εὐπάτορα, 
(Antiochos V Eupator 164--- 64 a. Chr.) καὶ προδότης παρ᾽ ἕχαστα ἀχούων διὰ 
τὸ τὴν Κύπρον ἐμπιστευϑέντα ὑπὸ τοῦ Φιλομήτορος ἐχλιπεῖν καὶ πρὸς Ἀντίοχον | 
τὸν Ἐπιφανῆ (175—464 a. Chr. n.) ἀναχωρῆσαι, μήτ᾽ εὐγενῆ τὴν ἐξουσίαν ἔχων Ὁ 
ὑπ᾿ ἀϑυμίας φαρμαχεύσας ἑαυτὸν ἐξέλιπε τὸν βίον. Utrum in hoc decreto 

Ptolemaeus Megalopolita an Macro intellegeretur, Koehlerus quidem in me- 

dio relinquendum putabat. At propter ea quae in gemino Timarchi Salaminii 

decreto legimus (cf. n. 4482, natu minorem Ptolemaeum qui Philometoris | 
mandatu Cyprum administraverit designari certum existimo. 2 Deside- 
ratur hic εἶναι αὐτῶι, unde pendeat dativus διατηροῦντι. 


148] Ptolemaeus VI Philometor (484—146 a. Chr. n.). 199 


Aw]e x«i τὴν ἄνάϑεσιν μ{ερ]ίσαι τὸν τα[μί]αν τὸ γενόμενον 
ἀνάλ[ω]μα. 
25 Ἢ βουλή, | ὁ δῆμος | Νιχήρατον | Νιχηράτου | ᾿Αλεξανδρέϊα. 


118 Tabula marmoris Hymettii fracta a superiore parte, in- 
venta Athenis septentrionem versus a Theseo quod dicitur. Edd. 
Th. Homolle Bull de corr. Hell. XV (1891) p. 347. AH. ἃ. Lolling 
Δελτίον ἀρχαιολ. 1891 p. 53. Ex apographo a Lollingio transmisso 
Koehler C. I. Att. IV, 2 p. 118 n. 432 c. 


-------- ἐϊπεψήφιζεν | ------------ χαὶ] e[opmpósopov: | 
ἔδοξεν τῆι βουλῆι χ]αὶ [τ]ῶ[1} δήμωι: | ------------ Ἵν Ῥαμ- 
νούσιος ε[ἴπεν ἐπειδὴ | Τίμαρχος Τιμάρχου Σαλ]αμίνιος 2 εὔνους 
ἐστὶν τῶν δήμων τῶι ᾿Αϑηναίων, xal ἰ]δίαι τοῖς παραγινομένοις 
τῶ[ν πολιτῶν εἰς Σαλαμῖνα τ]ὴν ἐν Κύπρωι εὔχρηστον ἑαυτὸν 
[παρα]σχευάζει, x«l πε]ρὶ τούτων ἀπομεμαρτυρήχασιν αὐτῶι [ol | 
παραγεγονότες)] εἰς Σαλαμῖνα τῶμ πολιτῶν: ὅπως ἂν οὖν 
εἰδῶσιν ἅπαντ]ες, ὅτι ὁ δῆμος ὁ ᾿Αϑηναίων εὐχάριστος ὧν 
10 δια [τελεῖ το]ῖς εἰς ἑαυτὸν φιλοτιμουμένοις, ἀγαϑεῖ τύχει, | 
[δε]δόχϑαι vet βουλεῖ, τοὺς λαχόντας προέδρους εἰς τὴν ἐπιοῦσαν 
ἐχχλησίαν χρηματίσαι περὶ τούτων, γνώμην δὲ ξυμιβάλλεσϑαι τῆς 
βουλῆς εἰς τὸν δῆμον, ὅτι δοχεῖ vet βουλεῖ, ἐπαινέσαι Τίμαρχον 
15 Τιμάρχου Σαλαμίνιον, xai στεφανῶσαι αὐτὸν ϑαλλοῦ στεφάνωι 
εὐνοίας ἕνεχεν xal φιλοτιμίας τῆς εἰς τὸν δῆμον τὸν ᾿Αϑηναίων. 
εἶναι δὲ αὐτὸν xai πρόξεινον xal εὐεργέτην τοῦ δήμου τοῦ 
᾿Αϑηναίων᾽ xai εἰς τὸ λοιϊπὸν δὲ τὴν αὐτὴν αἵρεσιν διατηροῦντι 
πρὸς τὸν δῆμον  χαὶ ἄλλο ἀγαϑὸν εὑρέσϑαι ὅτου ἂν εἰ ἄξιος. 
20 ὅπως δ᾽ ἂν xal ὑπόϊμνημα ὑπάρχει αὐτῶι περὶ τῆς πρὸς τὸν 
δῆμον εὐνοίας, ἀναγράψαι τόδε τὸ ψήφισμα τὸγ γραμματέα τὸγ 


e 


Litterae volgares praeter zi. 4 Ex summa omnium rerum simili- 
tudine quae huic titulo cum n. 417 intercedit iure Koehlerus collegit, haec 
duo plebiscita non modo eiusdem temporis, sed adeo ab eodem homine in 
eisdem comitiis rogata esse. 2 Cf. v.14.29. Huius filius procul dubio 
est Σίμαλος Τιμάρχου Σαλαμίνιος, cuius statuam Stolus Theonis f. Atheniensis 
amicus dedicavit (n. 173, 4) rege Ptolemaeo X Sotere II (a. 446—84 a. Chr.). 
Quare hos patris honores Philometoris regno circiter 470 a. Chr. decretos 
esse statuendum est, non Epiphane etiamtum superstite, quod moneo propter 
Ptolemaeum Cypri praefectum qui non potest Agesarchi filius Megalopolita- 
nus fuisse (cf. n. 1471). 3 Cf. n. 41172, 


200 II. Regnum Lagidarum. [448— 


χατὰ πρυτανείαν | àv στήλαις λιϑίναις δυσίν, ὥστε ἀνατεϑῆναι 
vhu μὲν μίαν ἐν τῶι τεμένει τοῦ Δήμου καὶ τῶν Χαρίτων, 
τὴν δὲ ἄλλην ἐν Σαλαμῖνι ἐν τῶι τῆς ᾿Αϑηνᾶς ἱερῶι" εἰς δὲ 
25 τὴν ἀναϊγραφὴν τῶν στηλῶν χαὶ τὴν ἀνάϑεσιν μερίσαι τὸν 
ταμίαν τὸ γενόμενον ἀνάλωμα. 
80 Ἧ βουλή; | ὁ δῆμος | Τίμαρχον [[|ωὩ7|μάρχου | Σαλαμίνιον. 


119 Marmor leucophaeum subcaeruleum; [{8π| (Erzmopol?) in 
insula Creta, Ed. J. Demargue Bull de corr. Hell XXIV (1900) 
p. 238 n. 4. 


5 Φιλώτας! | Pevütoo? | Ἐπιδάμνιος, | τῶν πρώτων | φίλων 
xai yiuM|apyoc* xal «poópap]yocs, Au Σωτῆρι | xai Τύχηι 
IIpeco|revquat ----5 


Litterae AGTIZ. 1 Nomen perfrequens in nummis Epidamniorum 
inde ab anno 229 a. Chr. usque ad finem saeculi a. Chr. secundi. Cf. Cata- 
logue of Greek coins in the British Museum, Thessaly to Aetolia p. 68 n. 43. 
p.70 n.79. p. 74 n. 84. p. 73 n. 123. Illius vero saeculi etiam hunc titulum 
esse omnium maxime probabile est. Fuerunt quidem iam antea nonnun- 
quam Ptolemaeorum exercitus in insula Creta (cf. n. 45, 7), sed perpetuum 
praesidium urbi Itaniorum tum demum impositum esse videtur, cum illi 
a Praesiis bello lacessiti auxilium Ptolemaei VI Philometoris implorassent 
(Syll.? 929, 37. 43). 2 Nomen lllyricum; notus est Genthius Illyriorum rex 
Persei in bello contra Romanos socius (Polyb. XXVIII, 8 sqq. XXIX, 3 sqq. 
XXX, 44, 4. XXXIII 48, 4. Liv. XL, 42sqq. XLII, 26sqq. XLIII, 49 sqq. 
XLIV, 28 sqq. XLV, 43, 6. 9. Ut fere in omnibus Graecorum coloniis trans- 
marinis cives nonnullos nomina ex finitimorum barbarorum sermone repe- 
tita gerere videmus, sic inter magistratus Epidamniorum qui nummis in- 
scribuntur plerique quidem nominibus Graecis utuntur, sed praeter non- 
nulla dubia duo sine controversia Illyrica occurrunt, Δάζιος (Catal. mus. Brit. 
Thessaly to Aetolia p. 68 n. 52) et Μονούνιος (ibid. p. 69 n. 55). 3 Cf. 
n. 991, 4 Numeros binorum ternorumve milium militum in exercitu 
Ptolemaeorum singulis ducibus subiunctos divisos fuisse in bina ternave 
singulorum milium corpora, quibus praeessent χιλίαρχοι, haec vero rursus 
bipartita binos habuisse πενταχοσιάρχους sat multis papyrorum testimoniis 
probavit P. Meyer Das Heerwesen der Ptolemáer und Rómer in Aegypten 
p.25 sqq. Chiliarchi nomen et dignitatem ex regno antiquo Persarum in 
Alexandri et successorum exercitus pervenisse (Diodor. XVIII, 48, 4) monuit 
Dem. Qui quod coniunctionem huius officii cum praefectura praesidii ali- 
cuius, quam hic habemus, iam apud Persas usitatam fuisse Xenophontis 
testimoniis Oecon. 4, 7 et Cyrop. VIII, 6, 4 probare conatur, errare mihi 
videtur; nam utrobique χιλίαρχοι καὶ φρούραρχοι sic commemorantur, ut non 


420] Ptolemaeus VI Philometor (181—446 a. Chr. n.). 201 


eosdem homines utroque officio fungi appareat. 5 Cf. n. 20, 2 cum 
not. 8. Itani oppidi praesidio Philotam praefuisse non est quod demonstretur. 
6 l'ENHIAIINA lapis ex apographo Demarguii, qui Πρωτοίγένηι ot. . να legit. 
Sed mihi cognomentum [Πρωτογένεια potius esse videtur; praecipue propter 
Plutarchi locum, quem ipse D. affert, Quaest. Rom. 407 p. 289 B: διὰ τί 
Ῥωμαῖοι Τύχην σέβονται Πριμιγένειαν, ἣν ἄν τις εἴποι Πρωτογένειαν; Sed quid 
in fine versus scriptum fuerit, non magis assequor quam primus editor. 
Nam 'l(ca)v(0s[i] emendare nimiae audaciae fuerit. 


120 Inter rudera Naucratis antiquae. Ed. American journal 
οὗ archaeology I (1885) p. 79. 


Ἡ πόλις ἡ ἡυδαρχρατιίαιν 1 Ἡλιόδωρον (Δ)ωρίωνος 2 Φιλο[μη- 


4 Cf. n. 89, 6. Naucratin Ptolemaeorum aetate mansisse neque vero 
. post Alexandriam conditam desertam esse certissimis testimoniis constat. 
Cf. Polyb. XXII, 7, 6. XXVIII, 20, 40. J. P. Mahaffy The empire of the Ptole- 
mies p. 11 not. 4. Etiam Strabo XVII, 1, 23 p. 803 Cas. oppidum ut etiam- 
(um exstans commemorat. At utrum antiquam formam et dignitatem 
civitatis retinuerit necne disceptatur. Inceríam rem esse iudicat Droysen 
Gesch. des Hellenismus III, 4 p. 44 n.3. Praefracte Naucratitas σύστημα πολι- 
τιχὸν τῷ "EX τρόπῳ habuisse negat J. P. Mahaffy The empire of the 
Ptolemies p. 81 not. 4. Sed quod is dicit oixovópoc τῶν χατὰ Ναύχρατιν 
n. 89, 6 magis Aegyptiorum quam Graecorum morem redolere, id neque per 
se verum est, nam oeconomi etiam Graecarum civitatium fuerunt (cf. Syll.? 
478, 7. 44. 45. 545, 44. 552, 89. 553, 40 sqq. 554, 5. 47. 902, 4), neque si vel 
maxime verum esset, hic quicquam momenti haberet. Nam si ille regius 
magistratus est, ut sane videtur, inde non sequitur civitatem senatu, comi- 
fiis, magistratibus suis caruisse. Et re vera talem fuisse condicionem Nau- 
cratitarum, quae est Lumbrosi Recherches p. 222 et B. Niesii Gesch. der gr. 
und maked. Staaten II p. 4105 sententia, hic titulus docet. Etenim quomodo 
civitas (πόλις) statuam dedicare poterat nisi ex senatus aut comitiorum 
decreto? Etiam quod Lumbroso attulit argumentum in papyro Parisino 
Notices et extraits des manuscrits XVIII, 9 (1865) p. 347 n. 60 bis, 16. 37 
τιμούχους Naucratitarum commemorari, neutiquam refutatum mihi videtur 
a Mahaffyo, qui negat magistratum civilem innui, quia negotium illic com- 
memoratum ad sacra spectaret. At talia in civitatibus Graecis plerumque 
a magistratibus populi administrata esse constat, et vocabulum in oppidis 
; lonum antiquitus de summo magistratuum collegio usurpatum, ut Tei (Syll? 
| $23, 60), Sinopae (Syll.? 603, 13), Massiliae (Strabo IV, 4, 5 p. 479 Cas.), nonne 
probabilius est apud Naucratitas Milesiorum colonos (Strabo XVII, 4, 48 
| P.804) ex antiquo rei publicae ordine conservatum, quam a Ptolemaeis 
À regio magistratui impositum esse? Ceterum ethnicum Ναυχρατίτης etiam a 
| Stephano Byz. s. v. Ναύχρατις affertur itemque apud Strabonem XVII, 4, 33 
: 


P. 808 Cas. legitur ἐν τῇ πόλει τῶν Ναυχρατιτῶν. 2. Emendavi. Wisbtéyu, 


202 I. Regnum Lagidarum. [120— 


τόρειον,] | τὸν ἱερέα τῆς ᾿Αϑηνᾶς διὰ βίου xal] | συγγραφο- 
5 φύλαχαἍ, ἀρετῆς xal [εὐνοίας] | Évexa. τῆς εἰς αὑτήν. 


editor. At hoc nomen inauditum est, illud quod lenissima mutatione reposui 
inter Graecos in Aegypto habitantes perfrequens. Cf. n. 74, 2. 4130, 25. Oxy- 
rhynchos Papyri II p. 285 n. CCLXXXIX CoLI,2. II, 2. 4. p.294 n. CCXCIV, 2. 
32. 34. p. 304 n. CCCXII. Flinders Petrie papyri I p. 62 n. XXII, 2, 5. II p. 84 
n. XXVII, 4. 7. 42. p. 156 n. XLVIII, 5. 44. Gr. pap. in the Brit. Mus. I 
p. 9, 22. 10, 42. 14, 83. 14, 3. 46, 7. 48,2. 94, 3. 44, 109. 3 Supplevi. 
Cum is qui honore afficitur manifesto civis Naucratita sit, post paternae 
originis designationem nihil scriptum fuisse potest nisi demoticum. Atque 
Alexandriae quidem hoc fuisse vides ex ἢ, 169, 3, Naucrati quin idem fuerit 
eo minus est quod dubitetur, quia Ptolemaei VI Philometoris aetate etiamtum 
Graecam civitatem ibi fuisse ex Polybii XXVIII, 20, 10 narratione discimus. 
Aliud vero quod ab his litteris incipiat demoticum inter superstites quidem 


Alexandrinorum et Ptolemaeensium pagorum appellationes nullum est. Sine | 


dubio etiam in papyro Taurinensi apud Peyronum II p. 69 n. XIII, 5, ubi 
editor monstrum nominis Φιτοασητόρειος agnoscere sibi visus est, Φιλομητό- 
ρεῖος legi debet. In titulo cogitaveris sane etiam de Φιλο[πατόρειος]. 4 Cf. 
J. Franz C.I.G. ΠῚ p.294. E. Kuhn Die stádtische und bürgerliche Verfassung 
des róm. Reichs II p. 494. G. Lumbroso Recherches sur l'économie pol. de 
l'Égypte p.4167sqq. 263. Magistratus erat coram quo pacta de pecuniis 
mutuis dandis fieri et litteris consignari debebant, ut deinde hae litterae ab 
ipso conservarentur; in papyro Leidensi O ap. Leemans p.76 sqq., ubi de pecu- 


nia anno 89 a. Chr. n. a Conuphi Petesis filio taricheuta Petheimuthi epigono  ' 
Persae mutua data eius mentio fit. Item Flinders Petrie papyri H p.99 


n. XXIX 5, 6: ἀνενήνοχεν ἐφ᾽ ἡμᾶς Ἀπολλώνιος ὁ συγγραφοφύ(λαξ) συγγραφὴν 
ἣν ἔφη συγγεγράφϑαι πρὸς Ἡλιόδωρον. Cf. etiam ibid. p. 66 n. XXI, 6. p.400 - 
n. XXIX e, 7. d,7. p.455 n. XLVII,33.37. Amherst papyri II p.53 n. XLIII,48. 
p.192 n. CLXI. In papyro Leidensi ap. Leemans 1 p. 77 pap. O, 30 con- 
tractui de pecunia mutua danda subscribitur συγγραφοφύλαξ Ἡρακλείδης 
Haud raro sane ἀγορανόμοι easdem partes agunt in eiusmodi contractibus, - 
quas alibi συγγραφοφύλαχες, nec perspicuum est quaenam inter utrosque 
intercedat ratio. Simillimum institutum in multis Graecorum civitatibus fuit, 


de quo doctissime disputavit R. Dareste Bull. de corr. Hell. VI 4882 p.244 sqq. l | 
Plerumque quidem χρεωφύλαχες, χρεωφυλάχιον appellatur. Sed Darestius. 
nonnunquam vocem multo latius patentem ἀρχεῖον de hoc potissimum ma- 
gistratu usurpari, alias alia, veluti γραμματοφυλάχιον, T| φυλακὴ τῶν pap. 
μάτων, τεϑμοφυλάχιον (ϑεσμοφυλάκιον), δητροφύλαχες (Suidas s. v.) in usu esse | 


demonstravit. 


1291 Basis lapidis granitae, quae olim tribus statuis destinata 
erat, tum vero arae ecclesiae Copticae sustinendae inserviebat, in 


insula Hesseh meridiem versus a Philis. Edd. Sayce Academy 1895 . 


amu e aie cr t 


128] Ptolemaeus VI Philometor (481—146 a. Chr. n.). 903 


p. 933 n. III. (American journal of archaeology X 41895 p. 384. 
M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 248 n. 824). 


Βασιλέα Πτολεμαῖον! xai βασίλισσαν Κλεοπάτραν2, | ϑεοὺς 
- Ὁ * 
Φιλομήτορας, xai Πτολεμαῖον τὸν υἱὸν αὐτῶν | lote xot 
*Q 4 
ρος“. 


Litterae volgares praeter ΘΠ. Post νυ. 2 tres versus de industria excisi 
sunt, quorum in locum alia manus grandibus litteris substituit σις oi 
Ὧρος. 4 Ptolemaeus VI Philometor (181—446 a. Chr.). 2 Cleopatra 
Philometoris soror germana quae fratri nupsit anno 172 a. Chr. aut paullo 
prius (cf. n. 1061). 3 Hic idem esse videtur filius quem habes n. 125. 
126. 127. Eum sub ipsum regni paterni finem a patre socium regni ascitum 
esse ex nummo Paphi ut quidem videtur cuso, qui eundem annum et trigesi- 
mum sextum (AL) et primum (A) significat collegit M. L. Strack Die Dynastie 
der Ptolemáer p.37. Quae ad neminem ex Ptolemaeis commode referri nisi 
ad Philometora; huius igitur annum postremum (1456/5 a. Chr. n. simul 
primum filii una cum patre regnantis fuisse. Cave tamen ad illum annum 
hunc lapidem rettuleris; immo quod filius neque βασιλεύς neque Εὐπάτωρ 
dicitur, monumentum paullo antiquius existimandum est. 4 De litura 
cf. n. 4232, Hic et n. 122, 2 pro hominis nomine eraso duae deorum ap- 
pellationes incisae sunt, ne titulus mancus maneret, satis inepto consilio, 
quandoquidem deos regum statuas dedicare a solenni usu plane abhorret. 


122 Lapis erutus Syenae in foro (baxar) die 10. m. Martii 
1883. Ed. E. Miller Revue archéol. Troisiéme sér. II (1883) p. 181 
n. 4. 6. Botti Notices des monuments exposés au musée d'Alexan- 
drie n. 131 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p.948 n.82). 


Βασιλέα Πτολεμαῖον, ϑεὸν | Φιλομήτορα 1, "lo; xal Ὧρος 2, 


Litterae volgares praeter ΑΘΟΠΣ. Hic ut n.124 extrema verba Ἶσις 
χαὶ Ὅρος locum antiquioris scripturae consulto deletae tenent. 4 Ptole- 
maeus VI Philometor (184—146 a. Chr. n.). 2. Cf. n. 1214. 1282, 


128 Basis magna fracta in duas partes, inter rudera templi 
Apollinis Hylatae in insula Cypro. Edd. L. Ross Arch. Zeitung 1845 
p.103. Sakellarios Κυπριαχά p. 77. Leycester Transactions of the 
Royal society of litt. VII p. 386. Pieridis ibid. p. 396. Ex apo- 
grapho suo W. H. Waddington apud Lebas Inscr. III 2808, 


204 Il. Regnum Lagidarum. [123— 


Βασιλέα Πτολεμαῖον!, 9[sóv Φιλο]μήτορα, τὸν ἐγ βασιλέως | 
Πτολεμαίου xai βασιλί[σσης] Κλεοπάτρας, ϑεῶν ᾿Ἐπιφανῶν, | 


Litterae volgares praeter OZ. Post hos duos versus sequebantur tres 
alii, qui de industria excisi sunt. 4 Ptolemaeus VI Philometor (481—446 
ἃ. Chr. n.). 2 In hoc titulo Cyprio Ptolemaei Philometoris itemque in 
tribus filii Ptolemaei Eupatoris in eadem insula repertis (125. 4126. 127) plane 
eadem ratione postremi versus, qui nomen eius qui dedicaverat continebant, 
data opera excisi sunt cum reliqua omnia religiose conservarentur. Quod 
nullo modo ad casum referendum est sed statuendum certa de causa hominis 
cuiuspiam nomen, ubicumque in titulis reperiebatur, deletum esse. Neque 
causa dubia videtur; nempe homo ille cum apud Philometora magna aucto- 
ritate floruisset et post eius mortem filii impuberis iura tueri conatus esset, 
necato infante ipse quoque a Ptolemaeo VIII Euergeta supplicio affectus et 
memoria eius quantum fieri poterat deleta est. Plane eadem ratio duorum 
Philometoris monumentorum in meridionalibus Aegypti regionibus reper- 
torum n. 124. 122 est, nisi quod illic in locum humani nominis erasi duo- 
rum numinum appellationes substitutae sunt. 


124 Ptolemaide Cyrenaicae, lapis templi Romanorum aetate ex- 
structi pavimento insertus. Ed. Pacho Itin. Marm. Cyren. tab. LXXIV. 
Interpretatus est Letronne Journal des savants 1828 p. 260 et ap. 
Pacho p. 398 sq. (J. Franz C. I. G. 5485. M. L. Strack Die Dynastie 
der Ptolemáer p. 249 n. 86). 


[Β]α[σ]ιλέα [Πτ]ολε(μ)αῖον 1, [c]ó[v] Be[o]A[éwc] | Πτολεμαίου 


χα[ὶ βα]σιλ()σσ[η]ς 2 Κλεοι[π]άτρας ἀδελ[φ]όν 8, ϑεὸν (Φ)ιλομή- 


᾿τορα 3, | ἡ πίό]λις. 


Litterae volgares praeter ΑΠΣ, si modo apographo fides habenda est. 
4| lH OAEIYAION. Restituit Letronne, cui omnino per totum titulum deben- 
tur supplementa et emendationes. 2 MAZIAZE.Z. 3 Ptolemaeus et 


Cleopatra Ptolemaei VI Philometoris frater et soror sic coniunguntur, ut | 


titulum illo etiamtum superstite, quo tempore sororem in matrimonio 
habebat, incisum non esse sponte pateat. Immo post Philometoris mortem 
(4146/5 a. Chr.) cum Ptolemaeus VIII Euergetes uxorem duxisset fratris viduam, 


Ptolemaeenses hanc statuam erexisse certum est. Sed satis probabiliter - | 


Letronnius coniecit, decretum de hoc monumento dedicando factum esse 


priusquam Philometor diem supremum obiret. Ceterum AAEAION tra- 


ditur. 4 IAOMHTOPA. De collocatione huius cognominis cf. quae ad- 
notavi n. 991, 


4471] Ptolemaeus VII Eupator (146 a. Chr. n.). 205 


125 Basis inventa inter rudera templi in vico Apello sito prope 
Curium Cypri. Edd. Sakellarios Κυπριαχά 12 p. 72. (M. L. Strack 
Die Dynastie der Ptolemáer p.253 n.4104). Leycester Transactions 
of the R. society of litt. VII p. 388. Pieridis ibid. p. 396. Ex suo 
apographo W. H. Waddington ap. Lebas Inscr. III 2809. 


Βασιλέα Πτολεμαῖον, ϑεὸν Εὐπάτορα, | τὸν ἐγ βασιλέως Ilco- 
λεμαίου καὶ Baca Κλεοπάτρας, ϑεῶν Φιλομητόρων, | 


Litterae volgares praeter OZ. Infra v. 3 quattuor versus consulto de- 
leti. 4 Post hunc titulum repertum non amplius ambigi potest, quisnam 
fuerit Ptolemaeus Eupator. Sine dubio hoc nomen eum Ptolemaei VI Philo- 
metoris filium indicat qui cum post patris mortem paullisper regis nomen 
gessisset, a patruo Ptolemaeo VIII Euergeta II occisus est (4146/5 a. Chr.). 
Quae R. Lepsius Abh. der Ak. zu Berlin Phil.-hist. Cl. 4852 p. 464 sqq. Briefe 
aus Aegypten p.409 sqq. coniecit de Ptolemaeo Eupatore Ptolemaei V Epi- 
phanis filio natu maximo qui inter patrem et fratrem Philometora per breve 
tempus regnasset, ea etsi cum aliorum tum Alfredi de Gutschmid ap. Sharpe 

Gesch. Aegyptens I p.242 not. 4. p.255 not. 1 assensum tulerunt, tamen 
. post hunc titulum inventum amplius teneri nequeunt, praesertim cum titu- 
los 426. 127, etsi parentes non nominent, tamen ad eundem ac n. 425 Philo- 
metoris filium spectare propter geminum liturae genus certum sit. Nullus 
igitur fuit praeter hunc rex Ptolemaeus Eupator. 2 De his versibus ex- 
cisis cf. n. 4232. 


126 Lapis inventus in parietinis Paphi veteris, translatus 
Vindobonam in museum imperiale. Ed. Jos. de Hammer Topogr. 
Ansichten auf einer Reise in die Levante p. 179 n. 49 et in aere 
ad p. 4151 (Boeckh C.I. G. 2618. Sakellarios Κυπριαχά I? p. 104 
| n. 84. M. L.Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 253 n. 102). 
. €f. Letronne Recherches sur l'Égypte p. 416. 


j 


| Βασιλέα [Πτολεμαῖον, | ϑεὸν Εὐπάτορα, | ------------- 2 
᾿Αφροδίτηι. 

| 
Litterae volgares praeter ΠΣ. 4 Cf. n. 1251. 2 De liturae causa 


| ef. quae exposui n. 4232. 
| 


197 Basis marmoris rubri inventa in delubro Veneris Paphiae. 
| Edd. E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James Journ. of Hell. 
| Studies IX (1888) p. 235 n. 34. 


206 II. Regnum Lagidarum. [127— 


[Βασιλέα Πτολεμαῖον, ϑεὸν ΕἸὐπάτορα᾽, | --------- | -------- 


Litterae AoT*. 4 Cf. n. 4251, 9 De versibus excisis cf. n. 4232, 


128 Lapis a Jomardo repertus in oppido Ca?ro. Ex Jomardi 
apographo ed. Champollion-Figeac Annales des Lagides II p. 407 
(Letronne Recherches pour servir à l'histoire de l'Égypte p. 313. 
Descript. Aeg. antiq. V tab. 52 n. 22. J. Franz C. 1. G. 4698. 
M. L. Strack Die Dynastie der Ptolem&er p. 255 n. 105). 


Βασιλέα Πτολεμαῖον, 950v Εὐεργέτην 5, | ϑεῶν ᾿Επιφανῶν ᾿Απολ- 
λόδωρος ᾿Αέτου | τῶν πρ(ῴώ)των 2 φίλων 8, ὁ ἐπιστάτης xal  γραμ- 
patsbc* τῶν χατοίχων ὅ ἱππέων. 


Litterae ΘΠΗΣ. 41 Ptolemaeus VIII Euergetes II (446--.146 a. Chr. n.). 
ἃ ΠΡΟΤΩΝ. 3 Cf. n. 991, 41042, 4 De scribis exercituum qui admini- - 
Sstrationi pecuniariae praesunt cf. n. 4025, 5 Cf. Polyb. V, 65, 40: συνήχϑη 
δὲ xal Θρᾳκῶν χαὶ l'akatów πλῆϑος, ἐκ μὲν τῶν χατοίχων χαὶ τῶν ἐπιγόνων εἰς 
τετραχισχιλίους, οἱ δὲ προσφάτως ἐπισυναχϑέντες ἦσαν εἰς δισχιλίους, ὧν ἡγεῖτο, 
Διονύσιος ὁ Θρᾷξ. XV, 25,17 δύο γὰρ ἔσχε προϑέσεις ὑπὲρ ταύτης τῆς ἐπιβολῆς d 
(Πτολεμαῖος ὁ Φιλοπάτωρ), μίαν μὲν ἀποχρῆσϑαι τοῖς ξενολογηϑεῖσιν εἰς τὸν πρὸς 
Ἀντίοχον πόλεμον, ἄλλην δὲ τοὺς ἀρχαίους καὶ προύπάρχοντας ξένους ἐπὶ τὰ κατὰ 
τὴν χώραν φρούρια xal τὰς χατοιχίας ἀποστεῖλαι, τοῖς δὲ παραγενομένοις ἀναπλητ 
ρῶσαι καὶ καινοποιῆσαι τὴν ϑεραπείαν καὶ τὰ περὶ τὴν αὐλὴν φυλαχεῖα χτλ. Utrobi- 
que distingui mercennarios recens conductos ab eis qui iampridem a regibus | 
in terra Aegypto domicilia acceperint (χάτοιχοι) et qui ex his nati sint (ἐπίγονοι) - 
apparet. Sed illi antiquioris aetatis, de quibus Polybius hic verba facit, | 
sine dubio non alii sunt ac milites quibus Ptolemaeus II Philadelphus in. 
nomo Arsinoitico (F'ajjá») colonias militares constituit eorumque posteri. 
Quod contra Ptolemaeus V Epiphanes (205—184 a. Chr. demum, cum illae | 
coloniae sublatae essent, aliud genus χατοίχων constituit, militum Macedonum. 
Graecorumque qui emeritis ordinariis stipendiis in praediis (χλήροις), quae | 
passim per diversos regni nomos acceperant (cf. οἱ ἐν τῷ Ἡραχλεοπολίτηϊ 
συγγενεῖς χάτοιχοι Greek papyri in the Brit. Mus. I n. 23, 7. τοῦ περὶ Θήβας, 
ἐν Διοσπόλει τῆι μεγάληι et alibi, cf. Meyer p. 69 sqq.) habitabant, sed si 
quando opus esset quasi subsidii loco evocabantur. De toto instituto cf. 
J. G. Droysen Kleine Schriften II p. 377. U. Wilcken apud eundem p. 436. 
6. Lumbroso Recherches sur l'écon. polit. de l'Égypte p. 225. P. Meyer Das 
Heerwesen der Ptolemáer und Rómer in Aegypten 845 p. 68sqq. Hic haud 
improbiliter statuit, Polybium suae aetatis usu sermonis deceptum χατοίχων 
et ἐπιγόνων nomina ad illos tertii a. Chr. n. colonos, qui proprie χληροῦχοι | 
vocati essent, transtulisse. 1 


130] Ptolemaeus VIII Euergetes II (446—416 a. Chr. n.). 207 


129 Tabula lapidis alabastri inventa in Aegypto inferiore, ex- 
stat Berolini in museo. Edd. E.Miller Revue archéol. Nouv. sér. 
XXX (1875) p. 144 n. V. Th. Mommsen Ephem. epigr. IV p. 25 
(M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 262 n. 430). C.I. 
Lat. III Suppl. n. 6583. 


Βασιλίσσης xai βασιλέως ; προσταξάντων | ἀντὶ τῆς mpoavaxei- 
ὅ μένης περὶ τῆς ἀναϑέσεϊως τῆς προσευχῆς 2 πλαϊχὸὺς ἡ ὑπογεγραμ- 

μένη | ἐπιγραφήτω᾽ | “Βασιλεὺς Πτολεμαῖος Εἰὐεργέτης" τὴν 
10 προσευχὴν | ἄσυλον᾽. | Regéna et | rex ?usser(un)t. 


Litterae A (sed v. 4^ altero et tertio loco A) ΘΞΠΕ (sed v.2 altero 
loco C) ὦ. Vs.2 (QE et QN, vs. 3 NA ligatae. 41 Regem et reginam, 
qui dedicationis oratorii Iudaici olim a Ptolemaeo Euergeta factae titulum 
instaurari iuberent, in Aegypto regnasse locus tituli, tertio a. Chr. n. saeculo 
non antiquiores esse litteratura, imprimis propter ligaturas, docet. Quae 
res coniuncía cum ordine nominum, ex quibus regina et in Graeco et in 
Latino titulo priorem locum tenet, indicio est Zenobiam eiusque filium 
Vaballathum designari. Regium nomen Zenobiae quidem tribuitur in com- 
pluribus titulis Palmyrenis (v. indicem), Vaballatho vero in nummis, de quo- 
rum inscriptione e(2r) e(laréissemaus) r(ex) 4m(perator) d(ux) R(omanorum) post 
Mommsenum commentatus est A. v. Sallet Num. Ztschr. XV p.334. Mommsen. 
2 Cf. n. 964. 3 Dubium esse utrum Ptolemaeus III Euergetes I (246—224 
ἃ. Chr. n.) an Ptolemaeus VIII Euergetes II (446—146 a. Chr.) significaretur; hoc 
quidem probabilius esse iudicavit Mommsen. Cf. tamen Addenda ad n. 96. 


130 Cippus rectangulus cum anaglypho crateram et utrimque 
singulos thyrsos repraesentante, repertus inter rudera templi exigui 
quod est in insula Catarrhaetarum, cui antiquitus insulae Bacchi 
nomen fuit, hodie Assehel, translatus Francofurtum ad Moenum, 
ubi est in bibliotheca. Edd. Rüppel, Fundgruben des Orients V, 4 
p. 433. Adhibito Gauii apographo Letronne Recherches pour servir 
ἃ l'histoire de l'Égypte p. 341 sqq. Accuratius etiam ex ectypo char- 
taceo a Th. Voemelio transmisso idem Recueil des inscr. Gr. et Lat. de 
l'Ég. I p.389 n.XXXII cum imagine lithographa tab. XVII (J. Franz 
C.1.G. 4893. M.L.Strack Die Dynastie der Ptolemáer p.256 η. 108). 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου! καὶ βασιλίσσης | Κλεοπάτρας τῆς 


| Litterae AEZZ. Pro E et X per maximam tituli partem constanter 
, usurpatis in laterculi nominum subiuncti columna dextra aliquotiens € et C 


| occurrunt. 4 Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—446 a. Chr. n.). 


908 II. Regnum Lagidarum. [430 


ἀδελφῆς 2, ϑεῶν Εὐεργετῶν, | xal τῶν τέχνων5 Ἡρώιδης Δημο- 
φῶντος | Βερενιχεύςά, ὁ ἀρχισωματοφύλαξδ xal στρατηγός", | 
5 xai οἱ συνάγοντες ἐν Σήτει τῆι τοῦ Διονύσου | νήσωιβ βασι- 
λισταίϑ, ὧν τὰ ὀνόματα ὑπόχειται, | Χνούβει τῶι xal Ἄμμωνι 19, 


2 Cum titulum eius temporis non esse, quo rex duas Cleopatras simul 
in matrimonio habebat, appareret, Letronnius sub finem regni potius, Cleo- 
patra Il. defuncta, quam initio, antequam Cleopatram Π in matrimonium 
duceret, hanc dedicationem factam coniecit. Etenim pluralem τῶν τέχνων 
in priorem uxorem non quadrare, quia ex ea unum modo filium habuisset; 
neque vero τῆς ἀδελφῆς impedire, quominus de Cleopatra III cogitaremus, 
quandoquidem hoc honoris vocabulum esset, quo reginae etiam si regum 
sorores non essent ornari consuevissent. Hoc in universum quidem verum 
est (cf. n. 603); sed cum per multos annos nominibus βασίλισσα Κλεοπάτρα 
ἡ ἀδελφή et βασίλισσα Κλεοπάτρα ἣ γυνή mater et filia distinctae essent, illa 
vixdum defuncta hanc ἀδελφῆς nomine significari neutiquam credibile est. 
Quare Cleopatram II intellego et titulum ad aliquem ex prioribus Euergetae 
annis refero; nam hanc priorem uxorem filios duos regi peperisse certum 
est (cf. n. 444, Quae sententia ni plane fallor collato titulo n. 441 Philo- 
metore etiamtum regnante inciso haud mediocriter confirmatur. Videtur 
igitur paullo posterius, quam fere credebatur, divortium inter regem et 
priorem uxorem factum esse. 3 Cf. not. 2. 4 In eiusdem hominis 
dedicatione n. 144, 44 [Περγα]μνηνός est. Sed haec ethnici variatio nihil habet - 


insoliti (cf. n. 792. 45123). Ethnicon vero utique hic habendum est Βερενιχεύς, — 
etsi idem nomen gessisse demum civitatis Ptolemaeensium discimus ex 


n. 49, 45. Nam demoticis cives non utuntur peregre; quare si Ptolemaide 


Berenicensium pago ascriptus fuisset Herodes, necessario hic Πτολεμαιεύς 


appellandus fuit. Berenicen vero Herodis patriam oppidum Aegypti potius 
intellegendum putat Letronne, quam Cyrenaicae, quia aliter ad Βερενιχεύς ac- 


curatiorem definitionem addi exspectaremus. 5 Cf. n.991, 4042, 6 Sum- : 


mum praefectum exercitus qui meridionales Aegypti terminos custodiebat | 
recte interpretatur Letronnius; idem est στρατηγὸς τῆς Θηβαΐδος, quem sane 
Letronnius ab illo distinguere videtur. 7 Non intransitivum hoc esse ver- 
bum, sed transitivum per ellipsin usurpatum, observat Letronne. Suní 
Basilistae qui synodum colligunt vel habent; ac potissimum quidem de 
epulis et comissationibus verbum hac ellipsi usurpari monuit L. Cf. Athe- 
naeus VIII p. 365 c: ἔλεγον δὲ συνάγειν xal τὸ μετ ἀλλήλων πίνειν xal συνα- 
γώγιον τὸ συμπόσιον et versus a scriptore allatos. "Theophrast. Charact. 80 
συναγόντων παρ᾽ αὐτῷ de cena collaticia quae apud quempiam hominem fit. 
Neque vero hic quoque de conviviis potissimum sodalium cogitaverim cum . 
Letronnio, sed de quolibet eorum conventu, neque τὰς συμβολάς mente sup- 
pleverim, sed τὴν σύνοδον. 8 Hoc igitur fuit et Aegyptiacum et Graecum 
illius insulae, quae nunc AEssehel vocatur, nomen Ptolemaeorum aetate. 
9 Sodalitas cultorum regis et regiae domus. Ἀτταλιστάς qui Attalum I, Εὐπα- 
τοριστάς qui Mithradaten Eupatora colerent ex titulis n. 325, 4. 326, 1 sqq. 367 


130] Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—116 a. Chr. n.). 209 


Σάτει τῆι καὶ Ἥραι 11, | ᾿Ανούχει τῆι καὶ 'Eocíov!2, Πετεμπα- 
υέντει 13 τῶι xal | Διονύσωι 14, Πετενσήτει 15 τῶι xol Κρόνωι, 
10 Πετενσήνε[ι116 | τῶι xal Ἕρμεῖ 17, ϑεοῖς μεγάλοις, xal τοῖς 


notos esse observat L., collegia instituta ad exemplum eorum quae antiquos 
Graecorum deos colerent ut Διονυσιασταί, Ἡραχληΐσταί, Παναϑηναΐσταί alii. 
Sed vix recte eandem fuisse opinatur technitarum Dionysiacorum synodum. 
Nam ludorum scaenicorum nullum hie deprehendimus vestigium. Longe 
aliam viam ingreditur G. Lumbroso Recherches sur l'économie politique de 
lÉgypte p.406 not. 8 et p.927sqq., qui βασιλιστάς corpus vel numerum 
(compagne) militum esse opinatur. At quod in papyro Taurinensi primo 
legitur Σεσώσιος p (i.e. ἑκατὸν) φιλοβασιλιστῶν προϑύμων, id ipsum ambiguum 
est, neque probavit L. ibi militum corpus significari, sed sumpsit. Apud 
Athenaeum V 497a vero, ad quem ille praeterea provocavit, omnino nihil 
eiusmodi legitur. Adde quod συνάγοντες ad sodalitatem melius quadrat 
quam ad numerum militarem. Ceterum qui illam societatem habeant, mi- 
lites esse non improbabile est. 10. Ammonem cum Tunone principem 
locum tenere inter numina quibus sodalitas dedicationem facit consentaneum 
est, siquidem eisdem stela Syenensis apud Letronnium tab. XIII n. 9 cum 
titulo AMMONI - CHNVBIDI- ET-IVNONI- REGINAE dedicata est. Tertia 
accedit Anucis quae et Vesta. Haec prior trias maioris dignitatis eo discerni- 
tur ab altera, quod propria nomina Aegyptia deorum Graecis praemittit, cum 
ilie Graece modo verum nomen, Aegyptiace vero circumlocutio quaedam 
incipiens a peten, quod est 'qui pertinet ad' incipiens ponatur. Illos tres 
principales vero frequenter imaginibus expressos inveniri in monumentis 
prope Syenen repertis testatur G. Wilkinson Manners and customs IV 
p.266 sq. ad quem provocat Letronne. 11 Hoc pugnare videtur cum 
Herodoti testimonio IL 50: ὅτι γὰρ δὴ μὴ Ποσειδέωνος xoi Διοσχούρων, ὡς 
χαὶ πρότερόν μοι ταῦτα εἴρηται, καὶ Ἥρης καὶ Ἱστίης xai θέμιος καὶ Χαρί- 
τῶν χαὶ Νηρηΐδων, τῶν ἄλλων ϑεῶν Αἰγυπτίοισι αἰεί χοτε τὰ οὐνόματα ἐστὶ ἐν 
τῇ χώρῃ. Sed non magis quam huic titulo cum Herodoto convenire scripto- 
ribus Alexandrinis monet Letronne. Cf. Manetho ap. Porphyrium de ab- 
| Stinentia II, 55 p. 480, 9 Nauck: é9óovro δὲ τῇ Ἥρᾳ. Diodor. 1, 43, 2 τινὰς δὲ 
(τῶν ἐπιγείων ϑεῶν) ἰδίαν ἐσχηκέναι προσηγορίαν, Ἥλιον τε καὶ Κρόνον κτλ. --- 
πρὸς δὲ τούτοις Ἥραν xol Ἥφαιστον, ἔτι δ᾽ Ἑστίαν καὶ τελευταῖον Ἑρμῆν. 
| Vides igitur post Herodotum etiam amplius progressum esse illud Graeco- 
| rum studium suos deos apud Aegyptios aliasque barbaras nationes repe- 
riendi. 49 Cf. not. 44. 13 I.e. deo qui pertinet ad Amentem, quae 
jest Aegyptiaca Orci appellatio. Letronne. 44 Quia Osirin eundem ac 
! Bacchum esse sibi persuaserant Graeci, hic deus inferorum (not. 43) Διόνυσος 
| appellatur. L. 15 "Qui pertinet ad Setin'; est igitur deus tutelaris in- 
sulae in qua hic titulus inventus est (v. 5). Graeco nomine sane ea Baccho 
potius vindicatur, sed utrumque deum ibi delubrum habuisse hic videmus. 
16 "Qui pertinet ad Senen' Insulam vicinam huic Bacchi, hodie Begeh vel 
; Bageh, vocatam, in hieroglyphicis vero inscriptionibus Snem vel Senem, inter 
| loca sanctissima totius Aegypti antiquitus habitam esse observat Champollion 
| Dittenberger, Orientis Gr. inser. I. 14 
| 


: 


| 


210 Π. Regnum Lagidarum. [130— 3 


-" 4 


ἄλλοις τοῖς | ἐπὶ τοῦ Καταράχτου 18 δαίμοσιν 19 τὴν στήλην xa(l | 
1)420 | πρὸς τὰς ϑυσίας xal σπονδὰς τὰς ἐσομένας | ἐν τῆι 
συνόδων χατὰ τὰς πρώτας ἐνάτας τοῦ | μηνὸς ἑχάστου2: xol - 

15 τὰς ἄλλας ἐπωνύμους ἡμέρας | δι᾿ ἑχάστου εἰσενηνεγμένα χρήῆς- 
ματα, ἐπὶ | Παπίου τοῦ ᾿Αμυμωνίου προστάτου xai | Διονυσίου 
τοῦ ᾿Απολλωνίου ἱερέως τῆς συνόδου 


a Ἡρώιδης Δημοφῶντος 22 
ἝἝρμίας Ἀμμωνίου 
20 Παπίας ᾿Αμυμωνίου 23 


Διονύσιος ᾿Απολλωνίου 25 
Φιλάμμων Φιλάμμονος 
Ἀμμώνιος ᾿Ἀπολλωνίου 
Πετεαρόηρις324 Φανούφιος 
25 Δωρίων ᾿Απολλωνίου. 
Ψένχνουβις [Πελλίου 25 
Πανίσχος Κεφάλωνος 
Ψενπόηρις [Πετήσιος 
Πρώταρχος ΠΙρωτάρχου 
30 Πρωτίων Ἣραχλείδου 
᾿Σαραπίων ᾿Απολλωνίου 


Lettres écrites d'Égypte p. 166, quod affert Letronne. 41 Etiam aliis locis. 
in confinio Aegypti et Nubiae sitis deum aliquem magno studio cultum esse | 
constat, quem Graeci eundem cum Mercurio suo existimabant, veluti Pselchi 

(hodie Dakkeh). Cf. n.434,2.3. 202, 7. 8. 203,3. 204,5. 205,5. 206,1. 207,4 | 
208, 6). Letr. 48 Catarrhactes primus quem dicunt, paullo infra insulam. | 
quae hoc monumentum habet. 19 Numina inferioris ordinis δαίμονας 

hic esse, cum 3eot superiorem habeant, Letronnius opinatur. Et hanc dis- 
tinctionem posteriore tempore frequentem esse nemo fere ignorat. At hie 
τοῖς ἄλλοις suadet ut deos in universum intellegamus, inter quos tamen eo$ 
potissimum nominatim afferri quibus maxima dignitas tribuatur sponte 
patet. Inter ea numina, quae non singillatim enumerantur, Nilum fuiss 
coniecit Letronne propter Heliodori Aethiopicorum locum X 1 p. 273, 3! 
Bekker: ἐπεὶ δὲ εἰς τοὺς Καταρράχτας ἀφίχετο, ϑύσας τῷ Νείλῳ xai ϑεοῖς vos | 
ρίοις, ἐχτραπεὶς τῆς μεσογαίας μᾶλλον εἴχετο. 20 ΚΑΠᾺ. Emendavif. ᾿ 
Letronne. 24 Unoquoque mense eo die qui est nonus primae decadis. - 
Letronne. 22 Cf. v. 8. 23 Cf. v. 46. 47. 24 Nomen Aegyptium, | 
cuius alteram partem efficit dei appellatio Ἀρόηρις (cf. n. 444, 4. 467, 3). 
Memorabile est hic nomina patris filiorumque aut utraque Graeca aut (v. 2& | 
26. 98, 33. 34, 44) utraque Aegyptia esse, dummodo Πελλίας (v. 26. 34. 44), | 
quod nullam habet certam in Graeco sermone originis explicationem, cun 

Letronnio Aegyptium existimemus. 25 Cf. not. 24, d 


ΨΎΞΕΙ 


434] Ptolemaeus VIII Euergetes II (446—146 a. Chr. n.). 211 


Διονύσιος Κεφάλωνος 
ΠΠάχνουβις Τοτέους 
Πελλίας Πελλίου 29 


b 35 Σαραπίων ᾿Αμμωνίου, ᾿Αμμώνιος ᾿Απολλωνίου 27 
᾿Ἀσχληπιάδης Πτολεμαίου, Ξεινιάδης 28 | [Σω]χράτου 
Διονύσιος Ἀμμωνίου, Ἁρμόδιος Βασιλείδου 
Νησιώτης 329 ------- 

40 Διονύσιος ᾿Αμμωνίου 39 
᾿Ασχληπιάδης Διονυσίου 
Διονύσιος Σ(ω)χράτου 51, Εὐμένης Διονυ[σίου] 
Ἀπολλώνιος Ἰτάρου 


Πελλίας 32 Ζμενιχνούβιος 33. 


26 Cf. not. 24. 27 Sic Letronnii exemplum typis minusculis ex- 
pressum, secundum Rüppellii et Gauii lectionem; AMMONIHMHMOY eiusdem 
tabula. 28 ZEINIAAHZ Letronnii tabula. 29 NHXIOTHZI! tabula 


Letronnii, qui fortasse νησιώτης [£x Κύπρου] fuisse conicit. At cum Νησιώτης 
notum nomen proprium sit, ethnicum vero praeterea in hoc recensu sodalium 
compareat nullum, sine dubio quae a dextra exstant litterae reliquiae ini- 
tium paterni nominis faciebant. 30 Sic Letronnii tabula, cum in exemplo 
minusculo antiquiores secutus Amo[Aovt]oo exhibeat. 34 ZAKPATOY 
tabula, quod Letronne retinet, iniuria si quid video. Sed utrum Λαχράτου an 
Σωχράτου incidere voluerit quadratarius sane dubitaveris. 32 Cf. not. 24. 
33 ZMEMXNOYBIOZ tabula Letronnii, in qua M pro NI perperam incisum 
esse videtur; Z nescio an recte se habeat. 


131 Pselchi (Dakkeh) in templo. Post alios edd. Letronne 


"Recueil des inser. I p. 33 (J. Franz C. 1. G. 5073). Omnium accura- 
.tissime R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und Aethiopien XII p. 96 
ἢ. 402. Eisenlohr ap. Baedeker Oberágypten p.352 (M. L. Strack 
Die Dynastie der Ptolemáer p. 257 n. 110). 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολείμαίου: xai βασιλίσσης Κλεοπάτρας τῆς 


Litterae ΔΕΕΘΞΙΙΣ. Vs.3 fin. ΔΞ 'sic' Lepsius. 4 Ptolemaeus VIII 
Euergetes II (146—116 a. Chr.. Quem cum constet annos regni sui nume- 
rasse ab eo tempore, quo post Antiochi Epiphanis ex Aegypto decessum 
(170 a. Chr. n) una cum fratre Philometore rex appellatus est, quintus et 
irigesimus Euergetae annus 136 a. Chr. n. est. Letronne. 


42 


212 II. Regnum Lagidarum. [134— 


ἀδ]ελφῆς 2, | ϑεῶν Εἰὐεργετῶν, [xal τῶν Tíxvov?, ϑεῶι μεγίστωι 
"Epp τῶι] καὶ | Ilaotzvoóqi[0t* xal τοῖς συννάοις ϑεοῖς, 
L.] &. 


2 Cleopatra 11 Ptolemaei Epiphanis filia, quae fere 472 a. Chr. n. fratri 
natu maiori Philometori, post illius mortem "vero a. 146 a. Chr. n. minori 
Euergetae nupsit. Mox repudiata est, cum Euergetes Cleopatram III, illius ex 
priore marito Philometore filiam, in matrimonium duceret, fere 443 a. Chr. n. 
(cf. M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 198 not. 25). Aliquot annis 
post rursus utraque regina, ἡ ἀδελφή et ἡ γυνή, cum Euergetae nomine  - 
coniunctim recensentur (cf. n. 1387); sed etiam postea tituli ita fluctuant, ut 
identidem modo sororem modo neptem dimisisse et rursus revocasse videri 
possit rex, ut re vera visus est Strackio. Contra quem J. P. Mahaffy History  - 
of Egypt IV. The Ptolemaic dynasty p.489 sq. disputavit monens non tan- 4 
tam fidem papyris aut graece aut demotice scriptis habendam esse quantam 
ille habuisset, sed probabile esse, praesertim in regionibus longinquis, 
scribas, qui tales litteras conficerent, praescripta ex antiquioribus eiusdem  . 
generis litteris transtulisse unice securos utrum tum ipsum una regina esset  . 
an duae. Sed anno 136 a. Chr. n. unam maiorem Cleopatram, regis sororem, 
regio nomine usam esse huic titulo accurate inciso in delubro publico cre- 
dere debemus. 3 Non necessario hoc ad utrumque coniugem una refer- 
tur. Nam tum temporis iam ex altera uxore liberos fuisse Ptolemaeo : 
Euergetae constat (cf. n. 1323). Priorem sane, quae ipsius soror germana ! 
erat ac tum cum ei nuberet iam paullo provectior aetate, nomine magis 
quam re uxorem fuisse existimat J. P. Mahaffy History of Egypt IV. The 
Ptolemaic dynasty p.184 not.4. At utut iudicamus de fide eorum quae 
singillatim a scriptoribus narrantur de Ptolemaeo Memphite Euergetae et 
Cleopatrae II filio (cf. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 44), quin re vera 
etiam ex priore uxore liberos procreaverit Ptolemaeus Euergetes II dubitari 1 
non sinit titulus 444, ubi vide not. 4. 4 Mercurius Aegyptiorum, ipso- 

y 
᾿ 


rum lingua Thofh, cognomine Παὔτνουφις vel Παότνουφις colebatur, quod ex 
Champollionis (Lettres écrites d'Égypte p. 450) interpretatione significat eum | 
"cuius cor bonum est'. Letronne. Cf. titulum eiusdem templi infra n. 206, 4: á 
ϑεῷ μεγίστῳ Ἑρμάῳ Παὺῦτνούφιδι. 


132 Tabula marmoris calcarii; Alexandriae in museo. Edd. 
G. Botti Notice des monuments exposés au musée gréco-romain | 
d'Alexandrie n. 132. M. L. Strack Mitth. des arch. Inst. in Athen | | 
XIX (1894) p. 229 n. V (Die Dynastie der Ptolemáer p. 957 n. 109. - 
Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 858 n. 1933). Cf. quae adnotavit 
J. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 394 sqq. ἢ 


Litterae AIOZITZ; o reliquis aliquanto minor. 


482] Ptolemaeus VIII Euergetes II (1 46----16 a. Chr. n.). 213 


Ὑπὲρ βασιλέως IlroAspatou! xo[t] | βασιλίσσης Κλεοπάτρας τῆς 
γυναιζχός,2)  ϑεῶν Εὐεργετῶν, καὶ τῶν τέχνων αἰ[ὐτῶν ὃ] | Σωτή- 
5 ριχος ᾿Ικαδίωνος Γορτύνιος τῶ[ν] [ἀρχισωματοφυλάχων4 ὁ 
ἀπεσταλμένος ὑπὸ lláwcoc τοῦ συγγενοῦς xao[l] | στρατηγοῦ 
τῆς Θηβαΐδος ὃ ἐπὶ τὴν συνα[γω] γὴν τῆς πολυτ[ε]λοῦς λιϑείας 
xai ἐπὶ τῶν | πλῶν xal παρεξόμενος τὴν ἀσφάλειαν co[ic] | 
10 χαταχομίζουσι ἀπὸ τοῦ χατὰ Κόπτον ὄρου[ς8] | τὰ λιβανωτιχὰ 


4| Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—416 a. Chr. n). Quadragesimus 
unus regni annus (v. 13) est 130 a. Chr. n. (cf. n. 4341). 2 Cleopatra III 
Philometoris filia. Nam priusquam hanc duceret, sane prior uxor aequo 
iure yoví, atque ἀδελφῇ vocari potuit, sed post alteras nuptias semper 
ἀδελφὴν Cleopatram natu maiorem, γυναῖχο, minorem esse tenendum est. 
Quo tempore hic titulus dedicatus est, Alexandrini rebellaverunt et Cleopa- 
iram 1l, quae tum cum fratre vel maxime dissentiebat, unam reginam con- 
stituerunt (cf. M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemüer p. 184). Sed interea 
aliae partes regni, ac praecipue quidem ut hic titulus indicat meridionales 
regiones, in fide regis et reginae natu minoris permanserant. 3 Tum 
omnes quos novimus Ptolemaei VIII Euergetae II ex altera uxore Cleopa- 
tra HI liberi iam nati fuisse videntur. Certe filii natu maximi, qui postea 
Ptolemaeus Soter II appellatus est, natales in diem 42. m. Februarii 442 
a. Chr. n. incidere ratione tam ingeniosa quam probabili demonstravit 
Brugschius; neque Ptolemaeus cum quattuordecim post huius tituli aetatem 
annis fato fungeretur liberos impuberes reliquisse videtur. Cf. M. L. Strack 
Die Dynastie der Ptolemáer p. 199 sq. 4 Cf. n. 991. 41042, 5 Cf. 
n. 1042, 6 Qui omnibus militibus in Thebaide et vicinis Nubiae regio- 
nibus ad tutandos meridionales Aegypti fines collocatis praeest simili con- 
. dicione ac strategus insulae Cypri (n. 84, Per tempora turbulenta et peri- 
culosa plenior potestas ei a rege tribui solebat (στρατηγὸς αὐτοχράτωρ τῆς 
Θηβαΐδος). Cf. n 14477. P. Meyer Das Heerwesen der Ptolemáer und Rómer 
in Aegypten p. 89 sq. 7 Cf. Diodor. I, 46, 4: τὴν 0r ἐλέφαντος xoi λιϑείας 
πολυτέλειαν. Strabo XVI, 4, 22 p. 780 Cas. προσοιχειοῦσϑαι δὴ διενοήϑη (Aelius 
Gallus praefectus Aegypti) τούτους (Arabas) ἢ χατοστρέφεσθαι᾽ ἦν δέ τι xal τὸ 
πολυχρημάτους ἀκούειν ἐχ παντὸς χρόνου, πρὸς ἄργυρον xal χρυσὸν τὰ ἀρώματα 
διατιϑεμένους καὶ τὴν πολυτελεστάτην λιϑείαν. Item frequens est nomen λιϑεία 
in Periplo maris Erythraei (λιϑεία δαλῆ c. 7 p. 264, 4 Müller. 17 p. 274, 46. 
ὀνυχίνη 48 p. 993,12. 51 p.294,17. λιϑεία διαφανής 56 p.298, 23. 64 p.302, 5). 
Libri manuscripti ubique λιϑία habent, quod editores retinuerunt. At apparet 
nihil in hac quidem causa valere codicum scripturas collatas cum testimo- 
nio tituli accurate incisi alterius a. Chr. n. saeculi. ln deserto inter Copton 
et Myos hormon τὰ τῆς σμαράγδου μέταλλά ἐστιν — καὶ ἄλλων λίϑων πολυ- 
τελῶν. Strabo XVII, 4, 45 p. 815 Cas. Item Diodorus I, 33, 3 insulam Meroén 
λίϑων πολυτελῶν γένη παντοδαπά habere praedicat. 8 Iam Pharaonum 
antiquorum temporibus via mercatoribus maxime frequentata ab oppido 
Copto (Kwf/?) ad Nilum sito per montes desertos et saxosos ad littus sinus 


214 II. Regnum Lagidarum. [132— 


φορτίαϑ xal τἄλλα ξένια | Ilav( Εὐόδωι19 xol τοῖς ἄλλοις 
ϑεοῖς | πᾶσι xal πάσαις. ἰ. μα΄, 009 v. 


Arabici ducebat. Quaecunque igitur ex Arabia aliisque orientalibus regio- 
nibus importabantur, illic quo asinorum vel camelorum ope transvecta erant, 
in naves imponebantur. Accuratiora de hoc commercio, quale imperatorum 
Romanorum aetate fuit, docet titulus Bull. corr. Hell. XX (1896) p. 169 n. II. 
Flinders Petrie Koptos p. 27. Nunc quoque eadem via mansit, nisi quod 
Nilum paullo inferiore loco ubi oppidum Kerne (Caenepolis) situm est attingit. 
Cf. Baedeker Oberügypten p. 82. 444. 9 Haec sunt ἀρώματα quorum 
mentionem facit Strabo (cf. not. 7). 10 Cf. n. 383, . 


138 Marmor Delo Oxonium translatum. Titulus editus est 
Marm. Ox. n. 26 Maitt. cum Prideauxii interpretatione p. 87 sqq. 
Lapide a sinistra magis detrito titulum ed. Chandler Marm. Ox. 
II, 42 (Boeckh C. I. G. 2285. M. L. Strack Die Dynastie der Ptole- 
màáer p. 258 n. 414). Cf. Champollion-Figeac Annales des Lagides II 
p. 406. Dorville Misc. Obs. VII p. 49 sqq. Letronne Recherches 
pour servir à l'histoire de l'Égypte p. 276 sqq. 324 sqq. 


[Πολέ]μαρ(χ)ον 1, συνγενῇ 2 | βασιλέως IIzoAspatoo Εὐεργέτουϑ | 


Litterae volgares praeter ΘΠΣ, si apographis fides habenda est. 4 In 
priore editione marmorum Oxoniensium MAPKON est, Chandlerus vero nihil 
iam praeter ON agnovit. Iam illud nomen Romanum retinuerunt Prideaux 
Chandler Letronne Strack. Ac quod hic quidem ad n. 470, 4. 2 Μᾶρχος 
᾿Ελευσίνιος ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου Σωτῆρος provocat, non magni momenti 
est, quia ille titulus aliquot decenniis recentior et homo manifesto alius, 
alia patria et condicione est. Hic si omnino nomen Romanum locum habe- 
ret, Máapxov certe exspectaremus. Dicat quispiam hominem nobilem aulae 


Alexandrinae qui Marcus appellaretur nomen dedisse insulis quarum mentio- - 


nem faceret Plin. N. ἢ. VI, 469: sónus nsulés referius; ex 44s quae Mareu 
vocantur, aquosae, quae .Eratonos (cf. C. 1. G. 4901. 4902 ᾿Εράτωνος τοῦ συγ- 
γενοῦς), sebeentes. Ai haec lectio in editionibus antiquitus conservata cum 


librorum memoria neutiquam concinit, qui exhibent Matreu E (quem sequi- 
tur Detlefsen) aru DF, mar| R. Neque omnino credibile est, litteras a 1 
Prideauxio lectas integrum nomen efficere, quia sic primus versus iusto 
brevior fieret, et ipsa positura litterarum indicat initio aliquid deesse. Quare ἣ 


Boeckhius, cuius sententiam probant G. Lumbroso Recherches sur l'éc. pol. 


p.189 not. 1 et 1. P.Mahaffy The Empire of the Ptolemies p. 384 not.4, . 
[Πολέ]μιαρ[χ]ον aliudve aliquanto longius nomen fuisse coniecit. 2 Cf.n.1042, — 
3 Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—116). Etsi uxoris nomen (not. 4) tem- — 
pori accuratius definiendo non aptum est, tamen ex condicione hominum qui - 
dedicaverunt (not. 7) haud improbabiliter collegeris hanc statuam per ean- 


dem occasionem ac n. 135 erectam esse (127 a. Chr. n.) 


—— m 


484] Ptolemaeus VIII Euergetes ΠῚ (446--- 16 a. Chr. n.). 215 


5 καὶ βασιλίσσης Κλεοπάτρας xal | ἐπιστράτηγονδ | Λ(ε)ύχιος ὁ 
xai Γάϊος Πέδιοι [Γαΐου υἱοὶ | Ῥωμαῖοι 7 ἀρετῆς ἕνεχεν xai | 
χαλοχἀγαϑίας xai τῆς εἰς ἑαυτοὺς | εὐνοίας ᾿Απόλλωνι, Αρτέμιδιϑ. 


4. Utra intellegatur Ptolemaei Euergetae uxor, hic non indicatur addito 
vocabulo ἀδελφή aut γυνή. Si de tituli aetate recte statuimus (not. 2), unam 
modo coniugem commemorari non mirabimur, quando idem n. 135,7 usu 
venit. Videtur utrumque monumentum dedicatum esse, priusquam Ptole- 
maeus cum Cleopatra natu maiore in gratiam rediret, ut utrobique minor 
intellegenda sit. 5 Cf n.4034. 6 AYKIOZ Prideaux, . YKIOX Chandler. 
7 Homines qui nec gentis nobilis sunt neque cognomen habent neque ullo 
magistratus aut honoris vocabulo appellantur, quin negotiatores Romani 
Alexandriae consistentes habendi sint non est dubium. Cf. n. 4135, 4. 
8 Praeter morem Λητοῖ omissum esse, quod Boeckhius monet, certum est. 
Nam ex litterarum dispositione apparet hune versum a dextra integrum esse 
non minus quam reliquos omnes. 


134 Prope Citium Cypri in parietinis castelli Nunc dextra 
pars periisse videtur, sinistra Londinium pervenit in museum Britan- 
nicum. Hanc ed. C. T. Newton Greek inscr. in the British Museum 
II p. 153 n. CCCLXXXVI, totum titulum Pococke Inscr. ant. P. I 
€.3. s. | p. 32 n. 3 (Boeckh C.I.G. 2621. M.L.Strack Die Dynastie 
der Ptolemáer p. 260 n. 122). 


Μελαγχόμαν Φιλοδάμου Α(χ)ίτωλόν, τ[ὸ]ν γενόμενον | ἐπὶ τῆς 
πόλεως ;, ἡγεμόνα2 xal ἱππάρχην | ἐπ᾿ ἀνδρῶν! xal ἱερέα 


Litterae AoT'z 9. 4| Cf n.443, Qui civitati alicui regis iussu 


. praeest aut sic appellatur (cf. n. 455, 2 ἐπὶ Σαλαμῖνος), aut ὁ τεταγμένος ἐπὶ 
f Θήρας (102, 3. 410, δ), aut ἐπιστάτης (n. 44, 7). Cave ἐπὶ τῆς πόλεως ἡγεμόνα 
. coniungas, ut Strackius fecisse videtur cum comma quo Boeckhius distinxerat 
 omitteret. Etenim titulum simpliciter ὁ ἐπὶ τῆς πόλεως esse v. 5. demonstrat. 
Primum igitur pater hoc officio functus est, tum cum ad maiores honores 
- (not. 2) ascenderet, in illo inferiore munere filium successorem habuit, cuius 
.rei geminum exemplum videmus in Seleuci et Theodori titulis (n. 455, 3. 


156, 2sqq.. Etiam participium γενόμενον ad unum ἐπὶ τῆς πόλεως pertinet; 


praefectus urbis enim fuerat, ἡγεμὼν καὶ ἱππάργης ex ἀνδρῶν etiamtum 


erat cum statua erigebatur. 2 Strategi imperio subditus est, sed maius 


imperium habet quam ei qui singulorum oppidorum praesidiis praesunt. Cf. 


n. 693, 3 Cf. P. Meyer Das Heerwesen der Ptolemáer und Rómer in 
Aegypten p. 27 not.94, qui statuit inde a Philometoris regno ἡγεμιὼν ἐπ᾽ ἀν- 
δρῶν et ἱππάρχης ἐπὶ ἀνδρῶν nonnunquam dignitatis, non veri officii militaris 
appellationes esse. Sed in hoc titulo nihil est, quod id indicet, dummodo 
eum sic interpretemur ut not. 1 exposui. 4 Cf. P. Meyer p. 26 sq. 


216 II. Regnum Lagidarum. [134— 


ϑεῶν Εὐεργετῶνϑ, Aptovo | Δίωνος Κρῆσσα τὸν (π)ατέρα τοῦ : 
5 ἀνδρὸς αὑτῆς | Μελαγχόμου τοῦ ἐπὶ τῆς πόλεως : xal τὰ 
τούτων | παιδία. 


5 L e. Ptolemaei VIII Euergetae II (446—416 ἃ, Chr. n. cum uxore Cleo- 
patra aut alterutra aut utraque. 6 TATEPA Pocockii apographum, in 
quo uno haec tituli pars servata est. 7 Cf. not. 4. 


135 Basis statuae inventa Deli ad finem septentrionalem por- 
ticus Philippi. Ed. Th. Homolle Bull. de corr. Hell. VIII (1884) 
p.107 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 258 n. 113). 
Cf. quae adnotaverunt S. Reinach Bull. de corr. Hell. XIII (1889) 
p.!20. J. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 346 cum not. 4. 


“Ῥωμαίων ot εὐεργετηϑέντες ναύχληροι | xal ἔμποροι: ἐν τῆι 
γενομένῃ χαταλήφψει ᾿Αλεξανδρείας2 ὑπὸ βασιλέως [Πτολεμαίου 

5 ϑεοῦ ιυὐεργέτουϑ | Aóyov Καλλιμήδου 4, τὸν συγγενῆ ὅ βασιϊλέως 
Πτολεμαίου xai βασιλίσσης | Κλεοπάτρας, ἀρετῆς ἕνεχεν xai | 
εὐεργεσίας τῆς εἰς ἑαυτοὺς | ᾿Απόλλωνι. 


Litterae ΑΘΙ͂ΞΣ. 4| Cf. n. 1887, 2 Ex tribus temporibus, de 
quibus omnino hic cogitari posset, 170 a. Chr., quo Euergetes primum regnare 
coepisset, 445 a. Chr., quo post fratris mortem Cyrenis Alexandriam pro- 
fectus regnum et matrimonium Cleopatrae II viduae nactus esset, et 127 
a. Chr. n., quo repressa rebellione urbem et regnum totius Aegypti recu- 
perasset, hoc postremum hic solum in censum venire iudicavit Homollius, 
quia in illas res ante gestas vocabula χατάληψις Ἀλεξανδρείας neutiquam ca- 
derent. Nam anno 170 a. Chr, iam fuisse Alexandriae Euergetam cum rerum 
potiretur, anno 446 vero non vi et armis cepisse urbem, sed Romanorum 
ope cum sorore in gratiam reductum nullo prohibente introiisse. Recte 
haec probavit Reinach, nec video quo iure Mahaffy titulum ad tempora 
priora referat. 3 Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—446 a. Chr. n.). 
4 Cf. n. 437,8. 138,2. 139,15. Eundem στρατηγὸν τῆς Θηβαΐδος (n. 1326) 
recenseri in papyro anni 127 a. Chr. n. edito a Letronnio Fragmens inedits 
d'anciens poétes p. 29 n. IV (Notices et extraits des manuscrits XVIII 2 4865 


p.160 n. 6, 6) monuit Franzius ad (. 1. G. 4896 (n. 137—439). Vides quam - 


bene haec conveniant cum eis quae Homollius de huius tituli aetate docuit. 
5 Cf. n. 4042, 6 Cf. n. 4334 


136 Pars superior basis marmoris candidi eruta Deli meridiem 
versus ἃ templo Apollinis. In aversa parte alius titulus. Ed. 


4 


vsus 


| 


137] Ptolemaeus VII Euergetes II (146—446 a. Chr. n.). 917 


Th. Homolle Bull. de corr. Hell. II (1878) p. 398 n. 4 (M. L. Strack 
Die Dynastie der Ptolemàer p. 274 n. 169). 


Ὁ δᾶμος ὁ Θηραίων | Διονύσιον Τιμώναχτος Μυλασέα, x&v | 
βασιλέως [Π᾿τολεμαίου xai βασιλίσσας Κλεοπάτρας: | πράτων 
5 φίλων2 χαὶ ἀρχιδιχαστάν8, ἀρετᾶς ἕνεχα [τᾶς εἰς αὑτὸν ϑεοῖς. 


Litterae volgares praeter OT'z. 4| In tanta utriusque nominis fre- 
quentia vix pro certo definiri licebit, utrum Ptolemaeus V Epiphanes (204—484 
a. Chr. n.) an alteruter ex eius filiis intellegendus sit. Nam ad inferiora etiam 
tempora vix licet descendere. 2 Cf. n. 41042, 3 De hoc magistratu 
ef. Strabonis locum quem ascripsi n. 1044, AArchidicastae officium here- 
ditatis iure a patre in filium transire consuevisse Letronne collegit ex titulo 
quem ipse ediderat Recueil des inscriptions Gr. et Lat, de l'Égypte II p. 372 
n. CCCLII: Γάϊος ᾿Ιούλιος Διονύσιος | ἀρχιδιχαστῆς, Θέωνος | ἀρχιδιχαστοῦ ὑὸς | 
wai πατήρ, ἤκουσα Μέμνοϊνος ὥρας πρώτης. At cum multa officia Romanorum 
demum imperio hereditaria facta esse constet, de Ptolemaeorum aetate nihil 
certi inde effici licet. De ipso magistratu G. Lumbroso Recherches sur l'éco- 
nomie politique de l'Égypte p. 2413 provocat ad Diodorum I, 75. 76. Illic de 
praeside consilii triginta iudicum regiorum a Thebanis, Memphitis, Helio- 
politanis electorum dicitur, quod antiquis Pharaonum temporibus fuerit. A 
quo diversum fuisse magistratum Ptolemaeorum et Romanorum aetatis, 
euius hic mentionem invenimus, non est quod fusius demonstretur. Hunc 
Strabo dicit ipsius quidem aetate Alexandrinorum, non Aegyptiorum res 
indicasse, atque utique hunc non fuisse in iudicum indigenarum numero 
constat. Sane non ab omni parte huic scriptoris testimonio convenit cum 
papyris. Nam ex his apparet, etiam ad reliquam Aegyptum officium eorum 
pertinuisse, eosque chrematistis aliisque iudicum regiorum collegiis prae- 
fectos fuisse; frequens enim est appellatio ἀρχιδιχαστῇ καὶ πρὸς τῇ ἐπιμελείᾳ 
τῶν χρηματιστῶν χαὶ τῶν ἄλλων χριτηρίων (Berl. gr. Urk. I p. 238 n. 244, 4. 2. 
II p. 444 n. 455,4. p. 226 n. 578, 9. 40. p. 268 n. 614, 10. Oxyrhynchos pa- 
pyri II p. 248 n. CCLXVIII, 44. p. 272 n. CCLXXX, 4 sqq.. Alexandriae eum 
sedem habuisse consentiens cum Strabone testatur Oxyr. pap. II p. 229 
n. CCLX, 41. 42 τῷ Σαραπίωνο[ς] ἀρχιδικαστοῦ [β]ῆματι ἐν Ἀλεξανδρείᾳ, unde 
Simul editor elucere recte iudicat, iniuria Milneum Hist. of Egypt V. Under 
Roman rule p. 196 eas modo lites ad archidicastae forum rettulisse, quae 
inter diversorum nomorum homines essent. Nam hic utrumque litigantium 
Oxyrhynchitam esse. Haud raro ἱερεὺς (xoi) ἀρχιδικαστής Scribitur, ut alii 
quoque magistratus civiles cum sacerdotio coniungi solent, velut strategia 
insulae Cypri (n. 933. 2302). Cf. Berl. gr. Urk. II p. 226 n. 578, 7 ἱερεὺς καὶ 
ἀρχιδικαστής. 


᾿ς 187---189. In basi obelisci lapidis granitae quem dicunt, tribus 


| gradibus impositi et hieroglyphis ornati, quem Bankesius repperit 


218 Hn. Regnum Lagidarum. [137 — 


Philis in insula ante propylum templi Isidis; nunc est in Britannia 
(Kingston- Hall, Dorsetshére). Titulum infimo loco scriptum (n. 139) 
ed. Caillaud Voyage à l'Oasis de Thébes tab. VIII, 7 (Letronne 
Journal des savants 1820 p. 718. 1821 p. 659. 1822 p. 211. Re- 


cherches pour servir à l'histoire de l'Égypte p. 297 sqq.) Interim 
in Britannia lapide purgato inventae sunt titulorum 137 et 138 


reliquiae. Has ex Bankesii apographo a Leakio transmisso edidit | 


Letronne Recueil des inser. Gr. et Lat. de l'Égypte I p. 333 n. XXVI. 


XXVII Deinde ἢ. Lepsius horum duorum titulorum apographum . 
Bankesianum denuo cum lapide contulit, quam collationem ams 


iuris fecit Letronne in Addendis p. 469 sqq. (J. Franz C. 1. G. 4896). 
Lapide iterum examinato titulos retractavit U. Wilcken Hermae XXII 
p. ^ sq. (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 253 n. 103). 

Cf. quae adnotavit J. P. Mahaffy The empire of the Ptolemieg 
p. 398 not. 4. 


(437) 


[Βασιλεὺς Πτολεμαῖος xai βασίλισσα Κλεοίπάτρα ἣ ἀδελφὴ xal. 
βασίλισσα Κλεοπάτρα ἡ γυνή, | ϑεοὶ Εὐεργέται;, τοῖς ἱερεῦσι 
τῆς ἐν τῶι ᾿Αβάτωι | καὶ ἐν Φίλαις Ἴσιδος ϑεᾶς μεγίστης xal. 
5 ϑεῶν [[᾿Αδελφῶν2 xal ϑε]ῶν Εὐεργετ[ῶν xal ϑεῶν Φιλοπατόρων [ἢ 


xai ϑεῶν ᾿Επιφανῶν xai ϑεοῦ Εὐπάτορος [xot ϑεοῦ Φιλο]μή- 


Litterae ΑΞΠΠΣ; O et O modo eiusdem cum reliquis mensurae, modo. 


minores. 4 Regis et reginae has litteras esse demonstravit ideoque 


ὁ 


|J 
ἡ 


ἊΣ 


ἃ Numenio ad sacerdotes datas opinatus sic supplere conatus esset: [Toi 
ἱερεῦσι τῆς ἐν τῷ Ἀβάτῳ καὶ ἐν Φίλαις Ἴσιδος Νουμήνιος ὁ συγγενὴς καὶ ἐπι 
στολογράφος χαὶ ἱερεὺς Ἀλεξάνδρου καὶ ϑεῶν Σωτήρων xai ϑεῶν Ἀδελφῶν x 

9e]lóv Εὐεργετ[ῶν χτλ.]. At de illa Numenii mentione cf. not. 20, ratio vero 


eorum nomina hic reposuit Wilcken, cum Letronnius propter 139, 44 H 


quae inter tres epistulas intercedit manifesto haec est: Cum sacerdotes ad 


regem et reginas litteras n. 189 dedissent, illi rescripto n. 138 Locho man 
daverunt ut eorum precibus morem gereret, et huius epistulae apographu 

simul cum responso suo (n. 437) ad sacerdotes remiserunt. Ceterum titulos 
n. 137 et 138, qui non incisi, sed rubro colore picti erant, nunc toto 
evanuisse refert Wilcken testis oculatus. 2 Reges et reginae quae n" 
enumerantur in numero ϑεῶν συννάων Isidis quae Philis colebatur fuerunt. W 
3 De Ptolemaeo VII Eupatore, qui anno 146 a. Chr. n. post patris Philom 

toris mortem per breve tempus puer cum matre Cleopatra regnavit, cf. 1251, 
Hic ut alibi (cf. 468, 46) in serie regum divinis honoribus affectorum non 
suo loco recensetur, ante patrem, post quem regno potitus est. Ni fallor 
mera neglegentia peecatum est. 4 


j 


1388] Ptolemaeus VIII Euergetes 11 (146—446 a. Chr. n.). 219 


τορος’ xal ϑεῶν Εὐεργετῶν χαίρειν. τῆ[ς γεγραμμένης ἐπι- 
στολῆς πρὸς Λόχονδ τὸν συγγενέα ὁ [xal] | στρατηγὸν τὸ ἀν- 
10 τίγραφον ὑποτετάχαμεν. ἐπιχω ροῦμεν δὲ ὑμῖν xal τὴν ἀνάϑεσιν 
ἧς ἠξιοῦτε στήλης | [π]ο[υήσ]ασϑα[ι]. &[p]p[ms9s. [-.., Παν]ή- 
[u]oo β΄, Παχὼν χβ΄. 
(438) 
Βασιλεὺς Πτολεμαῖος xoi βασίλισσα Κλεοπάτρα ἡ ἀδελφὴ xal 
βασίλισσα Κλεοπάτρα ἡ γυνὴ Τ| [Λόϊχωι τῶι ἀδελφῶινϑ χαίρειν᾽ 
[τῆς δεδομένης ἡ(υ)ῖν9 [[ἐντεύξε]ως 19 παρὰ τῶν ἱϊερέων τῆς 
5 ἐν τῶι ᾿Αβάτ]ωι 11 xal [ἐν | Φίλ]αι(ς) 12 Ἴσι(δ)ος 18 ὁποτε[τάχαμέν 
σοι τὸ] ἀντίγραφον. | χ]αλῶς ο[ὖν] ποιήσ(ει)ς 4 συν[τάξας, 
χαϑάπερ] (ἀξ) τοῦσι 15, μνηδέϊν]α ἐνοχλεῖν αὐτοὺς [περὶ ὧν προ- 
φέρονται | παρ᾽ ἕχαστον.] ἔρρωσο. 


4 Non ϑεῶν Φιλομιητόρων ut n. 106, 2. 107, 2. 409, 2. 111, 2. 94. 449, 4. 

113, 5. 414, 4. 415,2. 124, 2. 425, 3. 168, 33, quia Cleopatra II, quae Philo- 
| metoris uxor fuerat, tum temporis in Euergetae II matrimonio versabatur, 
| ut ϑεῶν Εὐεργετῶν nomine contineretur. 5 De Locho Callimedis filio, 
qui occurrit in papyro anni 127 a. Chr. n. et in titulo 4135, ὅ qui eiusdem 
anni esse videtur, vide illic not. 4. 6 Cf. n. 1042, 7 Euergetam II 
una cum utraque uxore Cleopatra II sorore germana et Cleopatra III illius 
filia regnasse intra annorum 127—417 a. Chr. n. spatium constat; et sunt 
qui omnes titulos quicumque βασιλίσσης Κλεοπάτρας τῆς ἀδελφῆς χαὶ βασι- 
λίσσης Κλεοπάτρας τῆς ϑυγατρός mentionem faciant huic decennio tribuant 
(v. Letronne ad hunc titulum et Fougeres Bull. de corr. Hell. XI p. 250 sqq.). 
Atque etsi fortasse iam antea paullisper hi tres coniunctim regnaverunt, 
hunc certe titulum non antiquiorem esse etiam propter Lochi nomen (not. 6) 
probabile est. 8 In titulis 435, 5 et 437, 8 idem συγγενῆς appellatur, 
unde apparet ἀδελφοῦ vocabulum non alium maiorem dignitatis gradum 
significare, sed in allocutione regem benevolentiae suae ostentandae causa 
pro τῷ συγγενεῖ blandiore nomine uti. Cf. n. 468, 26. 9 HNIN. 410 Vox 
ἔντευξις proprie ipsum negotium regem adeundi significat, deinde transfertur 
ad libellum, preces et querellas continentem, qui per eam occasionem regi 
traditur. Responsum regis, quod ad eiusmodi libellum datur, χρηματισμοῦ 
nomine indicatur. Sic in titulo Fayüm towns and their papyri p. 48 v. 20 sqq. 
legitur: ὑπ᾽ ἐμοῦ στήληι ἀνατεϑεί[σηι], περιέχουσα τῆς ἐντεύξεως καὶ τοῦ πρὸς 
αὐτὴν χρηματισμοῦ τὸ ἀντίγραφον (cf. n. 439, 18). V. Lumbroso Recherches 
| sur l'éc. politique de l'Égypte p. 480 566. 11 Insula exigua prope Philas, 
| quae Osiridis sepulcrum habere existimabatur ideoque nulli nisi sacerdoti 
l accessum dabat, unde nomen accepit. Cf. Diodor. I, 22, 3. Plutarch. de Iside 
jet Osiride 20 p. 359 B. Seneca Nat. quaest. IV, 2, 7. Lucan. Pharsal. X, 323. 
' Letronne. Franz. 12 Al». 48 ΙΣΙΛΟΣ. 14 ΠΟΙΗΣΗΣ. 45 ΙΛΕ, 
quae videntur litterarum PA reliquiae esse. 


͵ 


^ 
x 


220 IL. Regnum Lagidarum. M 39— 


(439) 
Βασιλεῖ Πτολεμαίωι xoi βασιλίσσηι Κλεοπάτραι | τῆι ἀδελφῆι 
xai βασιλίσση. Κλεοπάτραι τῆι γυναιϊχί, ϑεοῖς Εὐεργέταις 16, 
χαίρειν οἱ ἱερεῖς τῆς ἐν τῶι ᾿Αβάϊτωι xal ἐν Φίλαις Ἴσιδος 
- / ! c - ! H 
5 ϑεᾶς μεγίστης" ἐπεὶ ol παρεπιϊδημοῦντες εἰς τὰς Φίλας στρα- 
ΤΊ) Y | & / 19 , 17 ὶ J 1 -— 
ηγοὶ xai ἐπιστάται | xai Ov Bápyati? xol βασιλιχοὶ γραμματεῖς 
Y é , an its M c » M , 
xoi ἐπιστάται φυϊλαχιτῶν 15 χαὶ οἱ ἄλλοι πρα[γ]ματιχοὶ πάντες 
xai αἱ ἀϊχολουϑοῦσαι δυνάμεις xol ἣ λοιπὴ ὑπηρεσία ἀναγχάϊζουσι 
10 ἡμᾶς παρουσίας 19 αὐτοῖς ποιεῖσϑαι οὐχ ἑχόντας, | xal ἐχ τοῦ 
τοιούτου συμβαίνει ἐλαττοῦσϑαι τὸ ἱερὸν xal | χιζν]δυνεύειν 
ἡμᾶς τοῦ μὴ ἔχειν τὰ νομιζόμενα πρὸς τὰς | γινομένας ὑπέρ 
τε ὑμῶν x«l τῶν τέχνων ϑυσίας | xal σπονδάς, δεόμεϑ᾽ ὑμῶν. 
ϑεῶν μεγίστων, ἐὰν | φαίνηται, συντάξαι Νουμηνίωι 29 τῶν 
15 συγγενε[1] χα[ὶ ἐπιστο]λογράφωι, γράψαι Λόχωι2: τῶι συγγενεῖ 
χαὶ στρατηγῶι τῆς Θηβαΐδος μὴ παρενοχλεῖν ἡμᾶς πρὸς ταῦτα 
μηδ᾽ ἄλίλων μηδεν() 22 ἐπιτρέπειν τὸ αὐτὸ ποιεῖν, xal ἡμῖν 
διδόναν τοὺς χαϑήχοντας περὶ τούτων χρηματισμούς 33, ἐν οἷ | 
20 ἐπιχωρῆσαι ἡμῖν ἀναϑεῖναι στήλην, ἐν ἦι ἀναγράψομεν || τὴν 
γεγονυῖαν ἡμῖν ὑφ᾽ ὑμῶν περὶ τούτων φιλανϑρωπίαν, | tva. 1j 
ὑμετέρα χάρις ἀείμνηστος ὑπάρχει παρ᾽ αὐτῆι 324 εἰς τὸν | ἅπαντα 


cpi 5... rc 


S 


416 Cf. not. 7. 47 Cf. n. 1904. 48 Cf. n. 853, 962, 19 Paullo. 
insolentius παρουσίας ποιεῖσϑαι hic non eadem vi ac παρεῖναι usurpatur, sed. 
ut significet 'id praestare, quod παρουσία exigit. Nam utique παρουσία nom 
sacerdotum intellegitur qui haec scribunt, sed magistratuum, de quibus - 
queruntur. Atque eiusmodi hominum potentium adventum in oppidum ali-- 
quod gravia onera magnosque sumptus inflixisse U. Wilcken Gr. Ostraka I 
p. 274sq. cum huius tituli testimonio tum papyrorum locis quibusdam 
probavit. Sic in papyro Grenfelliano Il n. XIVb quae propter διοιχητοῦ 
alicuius παρουσίαν praestanda sunt commemorantur, Flinders Petrie Papyri , 
p. 129 n. XXXIXe, 48 est ἄλλον (στέφανον) παρουσίας, i. e. impensae in coro- | 
nam quae propter adventum regis datur. Non fere aliter rem se habuisse 
in provinciis imperii Romani praeter alia docet titulus Scaptoparenorum. 
Syll2448. Cf etiam Lumbroso Recherches sur l'écon. pol. de l'Égypte p.315; 
20 Ab hoc, quippe qui ἐπιστολογράφος regius esset, litterae n. 437 regis 
nutu ac nomine scriptae sunt, neque aliud hic petunt sacerdotes, nisi uf 
eiusmodi epistula ad se detur. Wilcken. Similiter in titulo Fayüm towns 
and their papyri p. 48 v. 43 sqq.: προστάξαι Ἥριδι τῶι συγγενεῖ xal ὑ[π]ομνη; 
ματογράφωι, ὅπως γράψηι τῶι] τίο]ῦ νομοῦ στρατηγῶι. De epistolographi offi- 
cio cf. Droysen Kleine Schriften II p.397. 34 Cf. not. 5. 22 MHAENE 
PITPEPEIN. 23 Cf. not. 40. 24 Sic Bankes, llAPAYTHIX Caillaud. 
παρ᾽ αὐτῆ[ς] emendavit Letronne, quem sequuntur Franz οὐ Strack. Sed hoc | 


440] Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—146 a. Chr. n.). 991 


χρόνον. τούτου δὲ γενομένου ἐσόμεϑα xai ἐν | τούτοις xal τὸ 
ἱερὸν τὸ τῆς Ἴσιδος εὐεργετημένοι. | εὐτυχεῖτε. 


quid sibi velit non perspicio, cum dativus αὐτῆι facile ad Isidem deam re- 
feratur, etsi ea in proxime superioribus enuntiatis sane nusquam comme- 
moratur. 


140 Basis quadrangula marmoris albi inventa Deli. Ed. 
G. Fougéres Bull. de corr. Hell. XI (1887) p. 249 n. 2 (M. L. Strack 
Die Dynastie der Ptolemáüer p. 259 n. 118). 


Κρόχον 1, τὸν [σ]υ[γγε]νῆ 2 βασιλέως | Πτολεμαίου xat [βασιλ]ίσ- 
σης | Κλεοπάτρας τῆς ἀδελφῆς xai | βασιλίσσης Κλεοπάτρας 
5 τῆς | γυναικὸς ὃ xoi ν[α]ύζαρ]χον xat στρατηγὸν | αὐτοχράτορο 
xal ὑπέρ[τατον]δ x«i ἀρχιερέα τῶν χατὰ Κύ[πρ]ονδ, ἣ σύνοδος 
τῶν | ἐν ᾿Αλεξανδρείαι πρεσβυτέρων ἐϊγδοχέων7 εὐνοίας ἕνεχεν 
10 καὶ [[|διχαιοσύνης τῆς εἰς ἑαυτὴν | xai τοὺς ἄλλους ξένους, | 


᾿Απόλλωνι, ᾿ἈΑρτέμιδι, Λητοῖ. 


Litterae volgares praeter ΞΠΣ. 41 Eiusdem hominis titulus honora- 
rius in templo Veneris Paphiae erutus est, cf. Journal of Hell. stud. IX (4888) 
p.247 n.92: Κρόχον, τὸν συγγενῆ [τοῦ βασιλέως] | καὶ ἐπιστάτ]ην καὶ ------ 


------ | καὶ στρατη[γ]όϊν, εὐνοίας ἕνεχα τῆς εἰς] | βασιλέα [Πτολεμαῖον ----]. 
2 Cf. n. 1042, 3 Ptolemaeus VIII Euergetes II cum uxore utraque. De 
tempore cf. n. 4387. 4 Cf. n. 4477. 5 Supplevit Fougéres. Insolite 


sane hoc dictum est, sed cum ναυάρχου xol στρατηγοῦ xol ἀρχιερέως voca- 
bula tum temporis coniuncta unum idemque summi Cypri insulae praefecti 
officium significent, fieri nullo modo potest, ut inter haec alius muneris 
significatio interponatur. Quare nec Strackii ὑπίοδιοιχητήν] nec P. Meyeri 
(Heerwesen der Ptolemáer und Rómer p. 89 n. 325) ὑπί[ομνηματογράφον] pro- 
bare possum, praesertim cum ὙΠῈΡ enotaverit Fougeéres et illa supplementa 
iusto longiora sint. Nam reliqui quidem versus inter 23 et 34 litteras 
fluctuant, hic apud Fougérium 34 habet, ex Strackii supplemento 34, ex 
Meyeri adeo 38. 6 Cf. n. 41523, 7 Alterum titulum monumenti ab 
hoc collegio dedicati exhibet Fougéres Bull. de corr. Hell. XI (41887) p. 252 
n. 3 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 258 n. 445): [--- ἡ cóvo?]oc 
τῶν ἐν Ἀλεξανδρείᾳ πρεσ]βυτέρων ἐγδοχέων [εὐνοίας ἕν]εχεν τῆς εἰς ἑαυτὴν 
[Ἀπόλλ]ωνι, Ἀρτέμιδι, Λητοῖ. Ex dedicationibus Deliis nota sunt collegia 
ἐγδοχέων Laodicensium (Bull. de corr. Hell. I p. 285) et ἐμπόρων xal ναυχλήρων 
χαὶ ἐγδοχέων Berytiorum (Bull. de corr. Hell. VII p. 467 sqq.)  Negotiatores 
quorum ope inter mercatores (ἐμπόρους) et dominos navium (ναυχλήρους) con- 
venit, ἐγδοχεῖς appellantur, quia merces ab illis accipiunt ut his tradant. 


2992 II. Regnum Lagidarum. [444 — 


141 Lapis inaedificatus in oppido Co in pariete domus priva- . 
tae prope coemeterium Graecum. Primum editus est titulus in 
ephemeride cui inscribitur Ὅμηρος, anno 1874. Deinde accura- 
tissime exscriptum exhibuerunt Paton et Hicks Inser. of Cos p. 122 
n. 73 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáüer p. 254 n. 404). - 
Cf. quae adnotavit 4. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies . 
p. 385 not. 3. | 


Βασιλεὺς Πτολεμαῖος xal βασίλισσα | Κλεοπάτρα ἣ ἀδελφὴ 
xai βασίλισσα | Κλεοπάτρα ἡ γυνή 2, ϑεοὶ Εὐεργέται, | ἱἹέρωνα 
5 Σίμου τῶν πρώτων φίλωνϑ, | ἐπιτροπεύσαντα τῶν τέχνων ἡμῶν“, | 
ἐτείμησαν στεφάνωι χρυσέωι xal (s)ixó|vt χρυσέηι ἀρετῆς ἕνεχα — 
xal εὐνοίας | τῆς εἰς αὑτοὺς xal τὰ τέχνα. 


Litterae ΑΘΣΩ. Fines hastarum apicibus ornati. 4 Ptolemaeus VIII 
Euergetes II (146—116 a. Chr. n.). 9 Cf. n. 4387, 3 Cf. n. 1042, - 
4 Non recte Mahaffy mihi videtur ex huius officii mentione colligere, eo - 
tempore monumentum confectum esse, quo liberi etiamtum impuberes essent. 
Nam aoristus indicat, tutelam tum iam finitam fuisse. Ceterum cum ex 
utroque matrimonio liberos habuerit Ptolemaeus Euergetes (cf. n. 4303. 4313), 
neque inter utriusque uxoris filios magnum aetatis discrimen intercesserit 
(v. 4323 comparatum cum n. 1443), nihil obstat quominus ἡμῶν de rege et 
utraque regina coniunctim interpretemur. ? 


142 Philis in insula in parte interiore pronai eius sacelli, quod. 
est orientem versus ἃ templo magno. Ex Bankesii schedis ed. - 
Letronne Recherches pour servir à l'histoire de l'Égypte p. 89 sqq. 
Recueil des inscr. Gr. et Lat. de l'Égypte I p. 46 n. VII (G. Parthey 
de Philis insula p. 56. J. Franz C.I. G. 4895). R. Lepsius Denk- 
máler aus Aegypten und Aethiopien XII p. 85 n. 209 (M. L. Strack 
Die Dynastie der Ptolemáer p. 254 n. 1034). 


Βασιλεὺς Πτολεμαῖος: καὶ βασίλισσα Κλεοπάτρα ἡ ἀδελφὴ xab . 
βασίλισσα Κλεοπάτρα ἡ γυνή, ϑεοὶ Εὐεργέται, ᾿Αφροδίτηιδ. Ὁ 


Litterae AGIT. Unum esse versum Lepsii delineatio monstrat, cum i 
Corpore Inscriptionum in duos divisus sit. 4 Ptolemaeus VIII Euergetes I ᾿ 
(446—116 a. Chr. π.). 2 Cf. n. 1387. 3 Ex quinque templis quorum | 
parietinae exstant in insula Philis hoc, quod orientem versus ἃ magno. 
Isidis delubro situm est, longe minimum erat, non plus quam metrorum - 
quinque latitudine cum duabus columnis inter antas pronai. In eo templo: 1 


144] Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—446 a. Chr. n.). 993 


Partheyius de Philis insula p. 55 invenit titulum ----tepcía ἐπόησε [τ]7[1] 
Ἀφροδείτῃ, unde iam Letronnius recte collegerat in Bankesii descriptione 
neutiquam accurata tamen hoc templum intellegendum esse. Idem sine 
dubio verum vidit cum statueret ab ipso Ptolemaeo Euergeta eiusque uxore 
hoe sacellum exstructum esse. Nam eum antiquum fanum numinis cuius- 
piam Aegyptii ad deam Graecam transtulisse propter ea quae de illius erga 
Aegyptios favore cognita haberemus plane incredibile existimandum esse. 


143 Basis marmoris caerulei eruta Salamine Cypri. Titulus 
evanidus, sed ita ut tamen legi possit. In altera lapidis planicie 
titulus Romanae aetatis. Ed. H. A. Tubbs Journal of Hell. stud. XII 
(1891) p. 195 n. 52 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemàáer 
p. 273 n. 461). 


Πτολεμαῖον 1, βασιλέως 2 υἱόν, | τὸν στρατηγὸν xal ναύαρχον | 
xai ἀρχιερέαϑ xal ἀρχιχύνηγονἪ, | τὸ χοινὸν τῶν ἐν Κύπρωι || 
5 τασσομένων Θραιχῶνδ | xai τῶν συμπολιτευομένων ὅ, 


Litterae AOT'x. Hastae extremae apicibus ornatae. 4^ Perquam pro- 
babilis est P. Meyeri (Das Heerwesen der Ptolemüer und Rómer in Aegypten 
p.98 not. 347) sententia, hic designari Ptolemaeum νέον Φιλοπάτορα, Ptole- 
maei Euergetae et Cleopatrae II filium, de quo cf. n. 4441, Quae sententia 
Si recte se habet, titulus paullo antiquior videtur anno 124 a. Chr. n., quo 
ille a summo imperio militari et civili insulae Cypri ad regiam dignitatem 
ascendit. 2 Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—446 a. Chr. n.). 3 Cf. 


- n. 841, 4 Cf. n. 993. 5 Corpus Thracum mercennariorum qui in in- 


sula Cypro stationem habebant praeterea nusquam commemoratur, sed sin- 


 gillatim passim Thracum qui in exercitu Aegyptiaco militabant mentio fit. 


Cf. Polyb. V, 34, 8. P. Meyer Heerw. der Ptolemüer und Rómer in Aegypten 
p. 10. 15. 22. 23. 24. 37 sq. 93 sqq. 6 Idem Ionum communi adiungitur 


4n. 145, 3. Sine dubio ei mercennarii, qui origine ad nullam ex eis gentibus 
. pertinebant, quae concilia sua habebant in exercitu Cyprio, tamen alicui 
.ex illis sodalitatibus se aggregabant. Hi sunt οἱ συμπολιτευόμενοι. 


: 144 Basis marmorea eruta Deli. Ed. Th. Homolle Bull. de 
corr. Hell. IV (1880) p. 223 n. 17 (M. L. Strack Die Dynastie der 
Ptolemàer p. 264 n. 138). 


[Βασιλεὺς [᾿ἰτολεμαῖος: βασιλέως Πτολεμαίου |  Eojspyé- 


οι... 


Litterae ΑΠΣ. 1 Cum Euergetae filius diceretur, non facile diiudi- 
catu esse, uter ex eius filiis designaretur, Ptolemaeus X Soter II an Ptole- 
maeus XI Alexander I, monuit Hom. At facile est demonstratu, ex his 


224 II. Regnum Lagidarum. [144— 


100? βασίλισσαν Κλεοπάτραν Εἰὐεργέτιν 9, | [τὴν τ]οῦ 5 πατρὸς μὲν 
γυναῖκα, ἐμαυτοῦ ὃ[ὲἐ] | ἀνεψιάν, εὐχαριστίας ἕνεχεν τῆς εἰς 


5 ἑαυτήν, || [Ἀπόλλωνι,] Ἀρτέμιδι, [Λητοῖ]. 


neutrum hic in censum venire. Nam ei filii germani fuerunt Cleopatrae III 
Philometoris filiae, cuius statuae haec subscripta fuerunt. Iam quis quaeso 
credet filium qui matris imaginem dedicet eam in titulo basi inciso 'patris 
quidem sui uxorem, suam ipsius vero consobrinam' appellare? Immo totus 
tituli tenor auctorem dedicationis Ptolemaei quidem Euergetae filium fuisse 
docet, sed uxoris qua is tum utebatur non item. Restat igitur ut de filio 
Euergetae ex priore uxore Cleopatra II intellegamus; nam legitimam quidem 
coniugem Euergetes praeter has duas habuit nullam, spurius vero regis 
filius profecto reginam non in titulo honorario suam consobrinam appellas- 
set. Sane si Euergetae et Cleopatrae II filius fuit qui haec scripsit, Cleo- 
patrae III non modo privignus et frater patruelis, sed etiam frater uterinus 
fuit. Sed haec necessitudo nescio an propter discidia familiae regiae tacea- 
tur, quia dedicationis tempore prior uxor ab Euergeta repudiata erat. 
Ceterum cum vix explorari possit, utrum a viro an a femina statua dedi- 
cata sit (cf. not. 5), etiam de filia cogitari licet, sed reliqua omnia quae 
disputavi manent. 81 vero filius fuit, proclive est de Ptolemaeo Memphite 
cogitare, qui Ptolemaeo VIII Euergetae II ex priore uxore natus anno 145 
aut 144 a. Chr. n., anno 430 a. Chr. vero ab ipso patre tum cum illius matre 
acerrimas inimicitias exercente occisus est. (Diodor. XXXIII, 43. XXXIV, 44. 
Iustin. XXXVIII, 8, 18). Nam utut haec singillatim exaggerata sunt, tamen 
iniuria Mahaffyum negare fuisse omnino filium ex maiore Cleopatra suscep- 


tum hic ipse titulus docet. Quem nolim tamen de Ptolemaeo Memphite . 


interpretari, qui et quattuordecim annos natus periit neque regio nomine 
usus videtur. At Ptolemaeum aliquem inde ab anno 124 a. Chr. n. in in- 
sula Cypro regnasse, qui neque Ptolemaeus X Soter II neque Ptolemaeus XI 
Alexander I esse possit, quorum uterque Euergetae ex altera uxore Cleo- 
patra III filius fuerit, M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 47 sqq. 177sqq. 


ex nonnullis nummis, titulis, actorum praescriptis probabiliter collegit. - 
Eundem existimat ϑεὸν νέον Φιλοπάτορα, qui inde ab anno Euergetae quin* - 
quagesimo altero (149 a. Chr. n.) in papyris et titulis inter Alexandri succes- f 
sores divinis honoribus affectos recensetur proximo ante ϑεοὺς Εὐεργέτας loco - 
(cf. n. 468, 16. 28. 33); hunc vero, cum Ptolemaeum Sotera II constet Cleo- 1 
patrae III filium natu maximum fuisse, necessario ex priore Euergetae - 
matrimonio repetendum. Quae omnia permagnam probabilitatem habere 
mihi videntur, ideoque confidenter ad hunc Ptolemaeum retulerim titulum. 
Qui priusquam regio nomine praeditus Cyprum gubernaret, patris auspiciis - 


strategi totius insulae officium sustinuisse videtur. Cf. n. 1481, 2 Ptole- - 
maeus VIII Euergetes II (146—416 a. Chr. n.). 3 Cleopatra III, Philometoris - 
et Cleopatrae II filia, Euergetae II uxor altera. 4 Supplevit Strack. [E5eg- 


γέτ]ου Hom. contra morem. 5 Supplevit Homolle. δὲ μητέρα xai] ἀνεψιάν. 


Strack, cui neque spatium sufficit neque credibile est matrem eius qui haec 


dedicavit hic significari, sed novercam (not. 4), id quod verbis τοῦ πατρὸς 


16 ^78: P5 AQ cm ONCE cre m 


441] Ptolemaeus VIII Euergetes II (446—146 a. Chr. n.). 995 


μὲν γυναῖχα circumscribitur, quia μιητρυιά minus fausti ominis appellatio est. 
Cum Ptolemaei Philometoris filia fuerit regina, Euergetae fratris illius filius 
is qui statuam erigendam curavit, recte illa huius soror patruelis (ἀνεψιά) 
vocatur. 6 Utrum hic erratum sit ἑαυτὴν pro ἑαυτόν incidendo, an vice 
versa v. 8 perperam ἐμαυτοῦ pro ἐμαυτῆς Scriptum sit, difficile est diiudi- 
catu; illam tamen sententiam probabiliorem existimo, quia error levior est. 


145 Basis marmoris albi; exigua pars anguli sinistri superioris 
periit. In delubro Veneris Paphiae. Edd. E.A. Gardner, D. G. Hogarth, 
M. R. James Journal of Hell. stud. IX (1888) p. 242 n. 60. 


[-------- , τὸν συγγενῆ τοῦ | βασιλέως xat στρατηγὸν xol 
ναύαρχον | [κα]ὶ ἀρχιερέα 2, τὸ χοινὸν τῶν ἐν τῆι νήσωι | [τ]ασ- 
σομένων 'lóvov? . xal τῶν | συνπολιτευομένων εὐεργεσίας || 


5 [£]vexev. τῆς εἰς ἑαυτό. 


β Litterae ΔΟΙΤΣ. Initium tituli fuit in alio lapide qui huic olim impo- 

situs erat. 4 Cf. n. 1042, 2 Cf. n. 841, 933, 4593, 3 Commune 
Ionum mercennariorum in insula Cypro praeter hunc titulum nusquam com- 
memorari videtur. Cf. P. Meyer Das Heerwesen der Ptolemáer und Rómer 
in Aegypten p. 93. 4 Cf. n. 4436, 


146 Basis marmoris rubri, in delubro Veneris Paphiae. Edd. 
E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James Journal of Hell. stud. IX 
(1888) p. 242 n. 65. 


Τὸ xowóv τῶν ἐν τῆι νήσωι | τασσομένων Λυχίων ! Διασϑένη 23, 
τὸν συγγενῆ τοῦ βασιλέως 8, | φιλαγαϑίας ἕνεχεν. 


Litterae ΑΘΟΣ. 1 Lycii inter mercennarios, qui in insula Cypro 
Stationem habebant, etiam in aliis titulis commemorantur. Cf. n.447, 5. 462, 4. 
| Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 259 n. 417, 3. 2 Cf. A. Peyron pa- 
pyri mus. Taurin. I p. 28 n. 12, 26 sq. xol περὶ τοῦ αὐτοῦ ἔϑνους ἐτύγχανεν 
Διασϑένης ὁ στρατηγήσας γεγραφώς. In summa nominis raritate et nobili 
| hominis condicione quae hic titulo τὸν συγγενῆ, illic officio strategi indica- 
tur, vix dubium est quin idem utrobique homo commemoretur. Ille papy- 
i rus anno Ptolemaei VIII Euergetae II quinquagesimo quarto, i. e. 4416 a. 
! Chr. n., conscriptus est. 3 Cf. n. 4042, 


I Paiipigsupapuna: 


147 Basis marmoris rubri fracta in duas partes, eruta in 
delubro Veneris Paphiae. Edd. E. A. Gardner, D. G. Hogarth, 


M. R. James Journal of Hell. stud. IX (1888) p. 238 n. 43. 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 15 

| 

i 


996 II. Regnum Lagidarum. [(147— 


Bis μα eMe] * Afox]oopfr (9a, (τοῦ ἱερέως | Mjoboyc4 
Πιερίδος καὶ Ὑπερείας δ | xat ὑπομνηματογράφου 9 xal στρατηγοῦ 


Litterae ΑΘΟΠΙ͂Σ. 4| ΑΝΙΗ͂ΙΙ lapis. Supplevi, mulieris nomen veluti 
Εὐφάντην, Ξενοφάντην fuisse ratus. Sed potest etiam ----«v, τὴν fuisse, etsi 
sic substantivum ϑυγατέρα desideramus, cui supplendo nusquam locus est. 
Uxoribus et filiabus ducum ἃ militibus mercennariis statuas poni etiam alibi 
videmus. Cf. n. 459. 460. 164. 162. 2 Supplevi. ;...0YP.^A lapis. 
Genetivum nominis Λυχουργίδας agnosco. Forma dorica in -« cadens in titulo 
volgari inferioris aetatis sermone concepto nullam habet offensionem. Cf. 
Olympia V p.309 ad n.479. 3 Supplevi. Cum post A nominis proprii 1: 
enotentur ab editoribus, etiam lenius i[epéoc] suppleveris. At neque spatium 
Sic expleri videtur, neque articulo caretur sine molestia. 4 Supplevi. 
. OYZIIZ lapis, quae reliquiae coniunctae cum epiclesi Πιερίδος de supple- 
mento dubitari non patiuntur. Nam quod ad [Πιερίδος editores mentionem 
iniciunt tituli n. 257, 4. 49, ubi de Seleucia Pieriae dicitur, id ab huius in- ; 
scriptionis argumento alienissimum est. Musas inde ab Hesiodo Theog. 53 - 
τὰς ἐν Πιερίῃ Κρονίδῃ τέκε πατρὶ μιγεῖσα Μνημοσύνη per totam antiquitatem - 
Graecam et Romanam innumeris locis Pieridas vocari in volgus notum est, f 
sed memorabile est unius Musae sacerdotium. Nam ut ab initio unam 
fuisse deam Musam probabile ac paene certum est (cf. O. Bie ap. Roscher 1 
Lexikon der gr. u. róm. Mythologie II p. 3239), ita illius antiquissimae reli- || 
gionis vestigia non exstant nisi in invocationibus poetarum et Graecorum 
et Latinorum ubi Mwsa (vel Peers) haud raro occurrit nulla distinctione 
addita. At in sacris quod sciam nullum usquam observatur eius rei vesti- ' 
gium. Cum non definiatur, ubinam ille homo sacerdotio Musae functus sit, - 
id coniectura diiudicare lubricum est. At si reputaveris reliquos omnes - 
honores non ad cuiuslibet civitatis magistratus, sed ad regiam Aegypti ad- 
ministrationem spectare, proclive est hoc de Museo Alexandrino ab regibus | 
instituto interpretari. Nam ei sacerdotem praefuisse Strabo refert (XVII, 4,8. 
p.794 Cas.: ἔστι δὲ τῇ dedic mdi. xal χρήματα κοινὰ xol ἱερεὺς ὁ ἐπὶ τῇ 
Μουσείῳ τεταγμένος τότε μὲν ὑπὸ τοῦ βασιλέως, νῦν ὃ ὑπὸ Καίσαρος), quem - 
Musarum sive Musae sacerdotem fuisse luce clarius est. Hunc ex hominibus . 
nobilissimis aulae regiae electum esse praeter hunc titulum n. 404, 4 docet; - 
nam quod illie ἐπιστάτην τοῦ Μουσείου dicitur, sacerdotio non commemorato, 
hic vice versa ἐπιστάτου officium non definite indicatur, id mihi impedire non. I 
videtur quominus utriusque hominis condicionem eandem fuisse statuam, 
praesertim cum etiam uterque unum ex summis in urbe Alexandria 
magistratibus gesserit, ille ἐξηγητοῦ, hie ὑπομνηματογράφου. Cf. n. 1044. 
5 Hyperiam fontem Pheris Thessaliae fuisse veterum scriptorum testimonio 
constat. Cf. Homer. B, 734. Z,457. Pindar. Pyth. IV, 222. Sophocles fr.825,2 
Nauck2. Strabo IX,5,6 p.432. 48 p.439 Cas. Steph. Byz.s.v. Ὑπερησία. Eius 
nympham Pheraei in nummis suis repraesentare solebant (cf. Catal. of Greek 
coins in the British Museum, Thessaly to Aetolia p. 48 n. 94. 22, Tab. X, 16. 
J. B. Head Historia nummorum p. 262, ad quem provocat W. Drexler apud | 
Roscherum Lex. der gr. u. róm. Mythologie 1 2 p. 2844). Sed utrum hic illa | 

[| 


Tae: 


148] Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—416 a. Chr. n.). 997 


5 αὐτοχράτορος τῆς Θηβαΐδος, τὸ χοινὸν | τῶν ἐν τῆι νήσωι 
τασσομένων Λυχίων 8. 


nympha designetur, an altera Musae epiclesis accedat ad Πιερίδα, dubium 
est. Nam Musis fontes quosdam velut Aganippen et Castaliam in deliciis 
fuisse, ut adeo inde cognomen eis tribueretur (νύμφαι Κασταλίδες Παρνάσιον 
αἷπος Éyotcat Theocrit. VIT, 448.  Castalidum decus sororum. Martial. IV, 14, 4. 
per genium. F'amae Castalóéwmque gregem VII, 42, 10) notissimum est, at de 
Hyperea quod sciam alibi nihil eiusmodi memoriae proditur. 6 Cf. 
Strabonis locum quem attuli n. 1044. Hic idem usu venit atque in exegeta, 
ut geographus definite de uno Alexandreae hypomnematographo verba faciat, 
sed neutiquam neget, alibi quoque eiusmodi magistratus fuisse; hoc vero 
docent papyri; cf. Oxyr. pap. I p. 443 n. LV, 1. 2. p. 118 n. ΠΧ, 6. 22. 
" Idem habes in titulo item in insula Cypro invento Journal of Hell. stud. IX 
p.244 n.71. At alibi simpliciter στρατηγὸς τῆς Θηβαΐδος dicitur, ut n. 432, 7. 
168,50. Item qui insulae Cypri rebus praeest plerumque quidem στρατηγός 
appellatur, sed nonnunquam hic quoque αὐτοχράτωρ additur. Cf. n. 440, 6. 
156, 2. Quod vix aliter interpretari licet atque ut statuamus per tempora 
periculosa et turbulenta summis exercituum praefectis maiorem quam volgo 
potestatem de gravissimis rebus sine regis mandato decernendi tributam 
esse. Cf. P. Meyer Das Heerwesen der Ptolemáer und Rómer in Aegypten p. 89 
cum not. 324. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 396 not.4 dubitat, 
an στρατηγὸς αὐτοχράτωρ idem sibi veli& ac στρατηγὸς χαὶ ἐπιστράτηγος 
n.468, 35. 50. Sed id mihi improbabile videtur cum aliis de causis, tum 
quia ἐπιστράτηγος in Aegypto plus semel invenitur, in insula Cypro vero 
nunquam. 8 Cf. n. 4461, 


148 Basis marmoris rubri inventa in delubro Veneris Paphiae. 
Edd. E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James Journal of Hell. 


studies IX (1888) p. 239 n. 90. 


Τὸ xotóv τῶν ἐν τῆι νήσωι τασσομένων | KU xov! “Ἕλενον 3, 


Litterae ΑΘΣ; o aliquanto minore modulo exarata. 1 Cilices milites 


mercennarii in insula Cypro praeterea occurrunt n. 457, 3 (cf. ibi not. 4) et 


ap. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 258 n. 416, 2. 2 Idem homo 
alterum monumentum in eodem Veneris fano a sacerdotibus dedicatum ha- 
bebat cum hoc titulo: "EAe[vo]s, τὸν συγγενῆ καὶ τροφέα τοῦ | βασιλέως xo[i 
οἸτίρα]τ[ηγ]ὸν χαὶ ἀρχιερέα | τῆς νήσου, ot [ἱερεῖῖς τῆς Παφίας | Ἀφροδίτης εὐερ- 
γεϊσίας ἕήνεχα τῆς εἰς ἑαυτούς. Quo iure ad Ptolemaei Alexandri II regnum 
Heleni praeturam referat P. Meyer Das Heerwesen der Ptolemüer und Rómer 
in Aegypten p. 93, non video. Nam sane titulus 184 utique alterutro ex 
eis Ptolemaeis, quibus Alexander cognomen erat, regnante scriptus est, at 
in eo non Helenus ipse, sed eius filius ᾿Ισίδωρος '"EAévou Ἀντιοχέυς nominatur. 


45* 


228 II. Regnum Lagidarum. [448— 


τὸν συγγενῆ ὃ xal vpogéa* | τοῦ βασιλέως xal στρατηγὸν xal 
ἀρχιερέα | τῆς νήσου, φιλαγαϑίας ἕνεχεν τῆς εἰς ἑαυτούς. 


Quare hunc titulum haud exiguo temporis spatio antiquiorem esse apparet 
neque improbabile est eum Ptolemaei VIII Euergetae II regno (146—146 
a. Chr. vindicandum esse. Cf. etiam not. 4. 3 Cf. n. 4042, 4 Cf. 
n.256, 4. Hoc non magis quam σύντροφος τοῦ βασιλέως (n. 2472) honoris aut 
dignitatis vocabulum est, sed eum indicat cuius re vera aliquae partes 
fuerunt in regis educatione. Sane hoc ad Ptolemaeum Euergetam II referri 
non poterit, nam qui eum educavit vix post annum 200 a. Chr. n. natus esse 
potuit; atqui sic nimium temporis intervallum inter patrem et filium, qui 
Ptolemaeo. Alexandro regnante floruit, intercederet (cf. not. 2.) Quod si de 
filio Ptolemaei VIII Euergetae II, qui cum patre aliquantisper Cypri insulae 
regnum tenuit (n. 443, 4. 444, 4) haec interpretabimur, ratio temporum op- 
time constabit. 5 Cf. n. 841, 988, 4593. 


149 Pars sinistra basis marmoreae rotundae, in delubro Veneris 
Paphiae. Edd. E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James Journal 
of Hell. stud. IX (1888) p. 244 n. 74.  — 


----- |... 0[v]t àx to[0... δον, γε T] KeAXbood[ooc ἐν. 
6 ἀρχισωμζατοφύλαξ 2 xal ἐπὶ3] | τῶν ἐν ᾿Αλε[ξανδρείαι 

5 ὅπλων | xat διδάσκαλος μαϑημάτων ὅ] | ταχτικῶν, [εὐεργεσίας 
£yexa] | τῆς εἰς ἑα[υτόν]. | 


Litterae ΔΟΣ. 4| oll. 2 Cf. n. 1042, 3 Supplevi. 4 Sup- 
plevi non sine haesitatione, quia haec officii appellatio alibi quod sciam nus- - 
quam occurrit. Sed et spatii rationibus accommodata est et homini qui. 
simul rerum tacticarum praeceptor praedicatur optime convenire videtur. 
5 Suppleverunt editores Angli. 


150 Lapis erutus Delphis. Supra hunc titulum alius decreti 
honorifici relliquiae. Ed. L. Couve Bull. de corr. Hell. XVIII (1894) 
p. 248 n. III (J. Baunack ap. Collitz Gr. Dialektinschr. II p. 878 n. 2737). 


Ἀγαϑᾶι τύχαι. | ['Apyo]vvos Iazpéo, βουλευόντων τὰν πρώταν͵ 


» 


Litterae volgares praeter Zl'X, non dispositae στοιχηδόν. 4 Patreas. 
Andronici f. archon fuit eodem tempore, quo Andronicus et Amyntas sacer- 
dotium Apollinis Pythii gesserunt. Cf. Wescher-Foucart Inscr. rec. à | 
Delphes 23 (Dialektinschr. II, 4688). 24 (D.-I. 1689). 25 (D.-I. 1690). 269 (D.-l. 
1934). Bulletin de corr. Hell. XVII p. 352 n.23. Illorum vero sacerdotii 


4517 Seleucus Bithyis f. eiusque familia. 999 


ἑξάμηνον ᾿Αστυόχου, ᾿Αρχελ[ά[ου 1 ἔδοξεν τᾶν πόλει τῶν Δελφῶν 
ἐν ἀγορᾶν τελείωι᾽ ἐπειδὴ παραγενόμενοι | οἱ ἀϊποσταλέντες 
ϑεωροὶ2 ποτὲ τὸν βασιλῇ Πτολεμαῖον ᾿Αστύοχος, Εἰὐαγόραϊς | 
5 ἀπάγ]γελλον τᾶι πόλει διότι Σέλευχος Βίϑυος ᾿Αλεξανδρεὺς ὅ 
ἀνὴρ ἀγαϑὸς ὧϊν διατελεῖ] ποτὲ τὸ ἱερὸν xal τὰν πόλιν τῶν 
Δελφῶν xal περὶ πλείστου ποιείμενος7 [τὰν | ποτὶ τοὺ]ς ϑεοὺς 
εὐσέβειαν χαὶ αὐτοσαυτὸν εὔχρηστον ἐμ παντὶ χαιρῶν παρα- 
σ[χευάϊζων xal] χοινᾶι τᾶν πόλει xal ἰδίαι τοῖς εὐτυνχανόντοις 
τῶν πολιτᾶν εἰς ἅ χά τις αὐτ[ὸν παϊραχαλῇι,}] καὶ τοῖς ἀφιχ- 
γουμένοις Δελφῶν ποτὶ τὸν βασιλῇ [᾿τολεμαῖον συνεργεῖ με[τὰ || 
πάσης προ]ϑυμίας ἐν οἷς χα τυγχάνωντι χρείαν ἔχοντες, χαὶ 
λέγει xal πράσσει τὰ συν[φέϊροντα διὰ π]αντὸς παρὰ τῶι βασιλεῖ 
περί τε τοῦ ἱεροῦ xal τᾶς πόλιος τῶν Δελφῶν᾽ περὶ [δὴ | τού- 
τῶν ἀγα]ϑᾶι τύχαι δεδόχϑαν τᾶι πόλει τῶν Δελφῶν, ἐπαινέσαι 
Σέλευχον Βίϑυος ᾿Αλ[εξίανδρῇ ἐπὶ τῇᾶι προαιρέσει ἂν ἔχων δια- 
τελεῖ moti τε τὸ ἱερὸν xal τὰν πόλιν, xai στεφανῶσαι αὐϊτὸν 
δάφνας] στεφάνωι τᾶς παρὰ τοῦ ϑεοῦϑδ, χαϑὼς πάτριόν ἐστι 
15 Δελφοῖς" ὑπάρχειν δὲ αὐτῶι [xal | ἐχγόνοις προξ]ενίαν, προ- 
μαντείαν, προδιχίαν, ἀσυλίαν, ἀτέλειαν, προεδρίαν ἐν πᾶσι τοῖς 
ἀγών[οις οἷς | ἁ πόλις τίϑη]τι, xal τἄλλα ὅσα xal τοῖς ἄλλοις 
| προξένοις xal εὐεργέταις. ἀναγράψαι δέ τὸ ψάϊφισμα τόδε τοὺς 
| ἐπιμελητὰς τῶ]ν Σωτηρίων9 'Avüpouévr, Φιλοχράτη, καὶ ἀναϑέμεν 
| ἐν τῶι ἱερῶι ἐν τῶ[ι | ἐπιφανεστάτωι τ]όπωι. 
| 
| 


1 


c 


tempus proxime excipit illud, quo Amyntas et Tarantinus (170—157 a. Chr.) 
eodem officio functi sunt. Sequitur ut paucis post 157 a. Chr. n. annis 
, Seleuco hi honores decreti sint. Couve. 2 Quod non πρέσβεις, sed ϑεωροί 
| dicuntur, indicio est mandata eorum ad res sacras spectasse. Iam cum v. 47 
negotium decreti lapidi incidendi curatoribus Soteriorum iniungatur, per- 
| quam probabiliter Couvius coniecit has ferias ab illis indictas esse. 3 Ptole- 
.maeus VI Philometor (484—146 a. Chr. n). Cf. not. 4. 4 Sic scribere 
malui quàm [ἐπάγγελλον cum editoribus, quia illud solenne est de eis quae 
; legati domum redeuntes nuntiant. 5 De ethnico cf. n. 1511, 6 4l'oTI. 
| Supplevit et emendavit Couve. 7 Cf. Syll? III p. 235. 8 Cf. Syll? 
.815, 8. 294, 22: ἡ πόλις ἡ Μεγαρέων δάφνης στεφάνῳ παρὰ τοῦ Ἀπόλλωνος τοῦ 
τῆς πόλεως ἀρχηγέτου. 9 Cf. not. 2. 


| 

. 16] Pars antica basis magnae marmoris leucophaei subcae- 
| ralei; fortasse Laconici, fracta in decem partes plerumque inter se 
! eontingentes, eruta Olympiae meridiem versus a Philippeo, ubi 


| 


| 


230 II. Regnum Lagidarum. [151— 


omnia fragmenta inaedificata erant in muro aetatis Romanae. 
Ed. K. Purgold Archaeol. Zeitung XXXIX 18814 p. 184 n. 408. 
Imaginem tituli accurate delineatam habes Olympia V p. 425 n. 304 
(M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 261 n. 125). 


[Σέλ]ευχον Βίϑυο[ς “Ῥ]όδιον 1, [τὸν] συνγενῇ 2 βασιλέως IlroAe- 
wo[f]o[u]? χαὶ στρατηγὸν] τῶν χα[τὰ] Κύπρον xai ναύαρχον 
xai ἀρχιερέα 4,] | οἱ ἐν Κύπρω[ι] στρατευόμείν]οι ᾿Αχαιοὶ χ[α]ὶ 
οἱ ἄλλοι Ἕλληνες | ἀρετῆς ἕν[εχ]εν χαὶ εὐεργεσίία]ς τῆς εἰς 
[αἸὁτοὺς [Δι]ὶ Ὀλυμπίωι. 


Litterae ΑΘΠΣΥ. 4 Cf. n. 450, 5. 42, ubi idem homo Ἀλεξανδρεύς vo- 
catur. Quam ethnici mutationem P. Meyer Heerwesen der Ptolemáer und 
Rómer in Aegypten p. 79 ad notum Ptolemaei Euergetae Il in Alexandrinos 
odium rettulit. Eo coactum Seleucum, qui Philometore regnante etiamtum 
Alexandrinus fuisset, proximo regno civitatem mutasse. At nunquam non 
licuit eadem aetate duarum aut adeo plurium civitatium Graecarum civem 
esse, quare non est cur hic aliam vim habere statuamus hanc ethnicorum 
fluctuationem ac multis aliis locis manifesto habet (cf. n. 792). Verum id 
memorabile est, omnes Seleuci titulos ethnico carere praeter hos duos, qui 
soli inter omnes extra regni Ptolemaeorum terminos exarati sunt. 2 Cf. 
n. 41042, 3 Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—146 a. Chr.). Nam Philo- 
metore etiamtum superstite, ut quondam opinabar, hoc monumentum dedi- 
catum esse nunc mihi improbabile videtur, quia reliqui tituli in quibus συγγε- 
νῆς et στρατηγὸς καὶ ναύαρχος appellatur Seleucus (n. 152, 2. 453, 4. 455, 4. 5. 
159, 4—3. 160, 3, ad unum omnes minore fratre regnante scripti sunt. In- 
iuria vero olim ex Polybio XXXIII, 8, 7 collegi, Euergeten a Romanis ad- 


iutum Cyprum re vera cepisse, cum potius tum Philometor insulam fortiter 
defendisse et usque ad mortem tenuisse videatur. Nam quae Polybius - 
XXXIX, 48, 6 de minoris fratris captivitate, de maioris erga illum clementia, - 
de pacto fratrum et Euergetae sponsalibus narrat, ea non ad prius nescio - 


quod tempus referenda sunt, sed ipsum finem fraterni de illa insula belli 
indicant. Quare etiam quae de Seleuco Euergetae mercennariorum per illud 
bellum duce conieci, nunc abicienda sunt, praesertim cum per multa dein- 
ceps regna exercitus, quorum summum imperium tenebat στρατηγὸς τῶν χατὰ 
Κύπρον, illic fuisse tituli demonstrent. Cf. etiam 4593. 4 Cf. n. 841, 933, 


152 Lapis inventus inter parietinas Curii in insula Cypro, in 
colle silvoso horae intervallo a vico Pskop? occidentem versus. 
Ed. Vidua Inscr. ant. tab. 32, 2 (Letronne Journal des Savants 1827. 
p.127. Boeckh C.I. G. 2622. E. Oberhummer Sitzungsber. der | 
Kgl. Bayer. Akad. d. W. 1888 p. 328C. M. L. Strack Die Dynastie | 
der Ptolemáer p. 260 n. 123). 


iz 


vem A 


Fi 


4$ SN Anc it iM 


153] Seleucus Bithyis f. eiusque familia. 231 


Σέλευχον Βίϑυος, τὸν συγγενῇ τὸν βασιλέως 1, | τὸν στρατηγὸν 
xai ναύαρχον xal ἀρχιιερέα 2 | τ(ῶ)νϑ χατὰ τὴν νῆσον, Κου- 
ριέωνά ἡ πόλις | ἀρετῆς ἕνεχεν xal εὐνοίας τῆς εἰς βασιλέα || 

5 Πτολεμ(αϊ)ονὅ xol βασίλισσαν Κλεοπάτραν | τὴν ἀδελφὴν xol 
βασίλισσαν Κλεοπάτραν | τὴν γυναῖχα δ, ϑεοὺς Εὐεργέτας, | 
[τῆς] τε (εἰς) 7 αὑτὴν εὐεργεσίας. 


Litterae volgares praeter OflZ, si modo apographo fides habenda est. 
Ante versum primum aliquot litterarum vestigia (ZYFiliF...V), quae mani- 
festo alius antiquioris monumenti sunt. 4 Cf. n. 4042, 2 Cf. n. 841, 933. 
3 Emendavi. TON "Viduae apographum. Editores accusativum singularis 
servarunt, sed ἀρχιερεὺς τῶν χατὰ τὴν νῆσον (τῶν κατὰ Κύπρον) alibi in- 
venitur (cf. n. 4593), ἀρχιερεὺς ὁ χατὰ τὴν νῆσον nusquam. Accedit quod 
etiam in aliis Viduae aliorumque apographis O perperam pro Q scriptum 
deprehendimus, ut TONAYIION 99, 9. TIPOTON 128, 3. TEXNITON 4161, 6. 
4 Oppidum insulae Cypri, cuius haud infrequens est apud scriptores Graecos 
memoria. Cf. Herodot. V, 443. Strabo XIV, 6, 3 p. 683 Cas. Ptolemaeus 
Υ, 18, 2. Steph. Byz. s. v. 5 IITOAEMEON, errore sine dubio a Vidua, 
non a lapicida commisso. Ptolemaeum VIII Euergeten II (146—416 a. Chr.) 
esse ex coniuncta sororis et uxoris mentione (not. 6) apparet. Ceterum 
Seleucum, quem n. 450, 4 indicat iam apud Ptolemaeum Philometora magna 
gratia floruisse, Euergetae II regno summum in insula Cypro imperium nac- 
tum esse mireris, quoniam ille amicos fratris defuncti eximia saevitia per- 
secutus sit. At fuisse nonnullos, qui etsi a maioris fratris partibus stetis- 
sent, tamen post illius mortem in minoris gratiam se insinuarent neque per 
se improbabile est et exemplo plane gemino Numenii, qui anno 164 a. Chr. 
a Philometore et Euergeta Romam missus erat legatus (Polyb. XXX, 17, 4), 
postea vero minoris fratris epistolographus fuit (n. 139, 44) probavit L. Couve 
Bull. de corr. Hell. XVIII p. 253 sq. 6 Cf. n. 1387, 7 FTEAYTHN 
Vidua. Boeckh emendavit [xoi τῆς] (εἰς) αὐτήν, cum sumeret [TE pro ΕἸΣ 
errore lectum esse. Quod a literarum similitudine satis magnam habet 
probabilitatem, at sex litteras v. 8 initio reponere non licet, a dextra vero 
omnes versus integri sunt. Quare nescio an praestet EIZ errore omissum, 
reliqua vero omnino recte exscripta statuere, ut [ ex E restare iudicetur. 
Omnium lenissima medela sane esset [ci]; τε αὑτὴν, sed non videtur τῆς v. 4 
Simul ad εὐνοίας eiusdem versus et ad εὐεργεσίας v. 8 referri posse. 


153 Tabula marmoris caerulei ex vico K»odora insulae Cypri, 
ἃ Salamine septentrionem et occidentem versus sito, Augustam 
Taurinorum in museum delata. Edd. L. Ross Mus. Rhen. VII 1850 
p.519 n. 44 (Arch. Aufs. II p. 627). Lumbroso Αἰ della reale 
acad. di Torino 1869 p. 684. Lebas-Waddington Inscr. ΠῚ 2757 
(E. Oberhummer Sitzungsber. der Kgl. Akad. d. Wiss. zu München 


232 II. Regnum Lagidarum. [153— 


41888 p.328 D. M. L.Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 260 
n. 124). 


Σέλευχον, τὸν σ[υγ]γενῇ τοῦ β[ασιλέως 1, τὸν στρατηγὸν] | xai 
ναύαρχον xal ἀρχιερέα32, τὸ χο[ινὸν τῶν ὑπ᾽ αὐτὸν] | τασσομέ- 
νων Κρητῶνϑδ ἀρετῆς [ἕνεχεν xai εὐνοίας τῆς εἰς] | βασιλέα 

5 Πτολεμαῖον4 xai βασίλισσίαν Κλεοπάτραν τὴν ἀδελφὴν] | καὶ 
βασίλισσαν Κλεοπάτραν τὴν q[ovoixa5, ϑεοὺς Εὐεργέτας,] | xai 
τὰ τέχναθ, xol τῆς εἰς τὸ χο[ινὸν εὐεργεσίας]. 


4 Cf. n. 1042. 2 Cf. n. 841. 933, 3 Cf. n. 108, 2. 446, 28 cum 
not. 10. 4 Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—116 a. Chr. n.). 5 Cf. 
n. 1387, 6 Cf. n. 4302, 


154 Basis quadrata marmoris cani a sinistra fracta, inventa 
in parietinis Salaminis Cypri (Famagusia) unde per Angelatum 
interpretem ad Sackium comitem atque inde in museum Berolinense - 
pervenit. Ed. Vidua Inscr. ant. tab. 28, 3 cf. p. 34. Tractavit - 
Letronne Journal des savants 18297 p. 168sq. Ex ipso lapide, 
primo modo versu ex Angelati schedis paullulum suppleto, ed. 
Boeckh C. I. G. 2625. 


[----------- ; γ]υνὴ 1 (Σε)λεύχου 2, τοῦ | [ἐπιστάτου χαὶ 8] γραμ- i! 
^ c LJ 
ματέως τῶν δυνάμεων S, | ----óttpoy ᾿Εχαταίου | [τὸν ἑ]αυτῆς - 
πατέρα. j 
^ 


» 


Litterae ATTZ. Ὦ μέγα v.9 primo loco ceteras litteras magnitudine 11 
aequat, duobus reliquis multo minore modulo exaratum est. 1 Boeckhius d : 
non magis quam Vidua quicquam scripturae ante Y invenit. Quare quod "ar 
Angelatus exhibet tituli initium THYZMYNH, unde Boeckhius coniectura 
-τττῦσία, γυνὴ elicere conatus est, perquam dubiae fidei mihi videtur. - 
2 HAEYKOY. Emendavi, cum priores 7j Λεύχου, insolito articuli usu, reti- | 
nuissent. 3 Supplevit Letronne ex n.128, 3 ὁ ἐπιστάτης χαὶ γραμματεὺς, 
τῶν χατοίχων ἱππέων. Postea cum Seleucus ad summum Cypri insulae im- - 
perium militare evectus esset, Theodorus filius in scribae munere ei suc- 
cessit. Cf. 455, 2. Ceterum et ex hoc inferiore magistratu et inde quod. 
honoris vocabula τῶν πρώτων φίλων, τὸν συγγενῆ hic desiderantur, hunc uxo- 
ris titulum reliquis omnibus praeter n. 150, qui Seleuci mentionem faciunt, 
antiquiorem esse colligendum est. Quare aut Philometoris regno etiamtum ἀ6- 
dicatus est, aut certe per primos post 146 a. Chr. n. annos. 4 Hoc nomen | 


summum scribam vel quaestorem universi exercitus qui in terra aut regione | 
aliqua stationem habebat indicat; ei rursus parent peditum equitumque 


| 


| 
B 
Ϊ 
] 
| 


455] Seleucus Bithyis f. eiusque familia. 933 


diversi generis γραμματεῖς, eadem ratione atque sub imperatoris (στρατηγοῦ) 
imperio singuli duces singulis corporibus et numeris militaribus praesunt. 
Itaque hic γραμματεὺς τῶν δυνάμεων non alius est ac qui n. 455, 2 ὁ ἐπὶ τῆς 
χατὰ τὴν νῆσον γραμματείας τῶν πεζικῶν xal ἱππιχῶν δυνάμεων appellatur, ita 
ut appareat etiamr in hoc inferioris gradus officio, ut postea in summo stra- 
tegi munere, Theodorum filium Seleuco patri successisse. 


155 Basis inventa Arsinoae Cypri (Πόλις τῆς Χρυσοχόου), delata 
Parisios in museum publicum (Lowvre) Ex ectypo chartaceo ed. 
W.H. Waddington ap. Lebas Inscr. III, 27841 (E. Oberhummer Sitzungs- 
berichte der Kgl. Akademie der Wiss. zu München 1888 p. 327 B). 


€ 


[Ap]ewoéeov 1 ἡ πόλις | [Θεόδωρ]ον2 τῶν πρώτων φίλων xal 
ἐπὶ Σαλαμῖνος 4 xai ἐπὶ τῆ[ς] | χατὰ τὴν νῆσον γραμμί[α]τείας 
τῶν πεζιχῶν xal ἱππιχῶν δυ[νάμεων 5,] | τὸν υἱὸν τὸν Σ[ελ]εύχου 

5 το[ῦ] συνγενοῦς ὁ το[ῦ β]ασιλέζως, | v00] στρατηγοῦ χαὶ ναυάρ- 
χίου χ]αὶ ἀ[ρχι]ερέως τῶν χατὰ τὴν νῆσον, | [ἀρετῆς ἕνεχε]ν 
χ[αὶ εὐνοίας ἢ]ς £y[ov δια]τελ[εῖ εἰς [β]ασιλέα | [ΠΠπτ]ολ[εμαῖον 8 

» xai βασίλισσαν Κλεοπάτραν τὴν ἀδελφὴν χ]αὶ βασίλισσ[αν] | 
Κλεοπάτίραν τὴν γυναῖχαϑ, ϑεοὺς Εὐεργέτας, xal τ]ὰ τέχν[α 
αἸὐτῶν, | χ[αὶ τ]ῆς εἰς ἑαυτὴν εὐεργεσίας]. 


Litterae volgares praeter X et semel v. 8 IT, cum reliquis locis Π sit. 
4 Marium oppidum antiquum in septentrionali insulae Cypri litore situm 
(cf. scriptorum locos a G.Hirschfeldio ap. Pauly-Wissowa Realencyklopádie 
ΠῚ p. 1278 allatos et Syll? 539, 48 χαλχοῦ Μαριέως) postea nomen Arsinoé 
accepit, ab Arsinoé Ptolemaei Philadelphi uxore ut quidem videtur. Cf. 
Strabo XIV, 6, 3 p.683 Cas. Plinius N. ἢ. V, 430. Ptolemaeus V, 18, 4. Steph. 
Byz. s. v. Ἀρσινόη" ἑβδόμη Κύπρου, ἣ πρότερον Μάριον λεγομένη. 5. v. Μάριον, 
πόλις Κύπρου, 7| μετονομασϑεῖσα Ἀρσινόη. Cf. Droysen Gesch. des Hellenis- 
mus III, 2 p. 328. 6. Hirschfeld ap. Pauly-Wissowa 1. l. 2 Hoc nomine, 
quod redit n. 4157, 4. 458, 4. 161, 2. 4162, 4, lacunam accurate expleri monet 
Wadd. ^ 3 Cf. n.4042, 4 Cf. n. 4341, 5 Cf. n. 1544, 4645, 6 Cf. 
n. 4042, 7 Cf. n.1523, Post haec verba Oberhummer [Δήμητρος tepé]v 
inserere vult (ἱερῶν iam Waddington); at neque substantivo ἱερῶν opus est, 
quod etiam a reliquis eiusmodi titulis abesse solet, neque Cereris sacra hic 
in censum veniunt, quia summum illud sacerdotium, quod cum praefectura 
insulae Cypri coniunctum est, nunquam dei mentionem additam habet et 
manifesto non alius dei est ac regis et domus regiae. Titulus apud Ober- 
hummerum p. 336 n. 17, ad quem ille provocat, ἡ &pytép(c)ta τῶν χατὰ 
Kóxpos Δήμητρος ἱερῶν, cur ad idem atque hic officium sacrum referri ne- 
queat, in propatulo est. 8 Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—446 a. 
Chr. n.). 9 Cf. n. 4387, 


234 IL. Regnum Lagídarum. [156 — 


156 Marmor fractum a dextra; a sinistra hic lapis quidem 
integer est, sed attingebat eum alius qui periit. In oppido Kwkla 
insulae Cypri. Edd. E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James 
Journal of Hell. stud. IX (1888) p. 246 n. 89 (M. L. Strack Die 
Dynastie der Ptolemáer p. 264 n. 126). 


[Θεόδωρον] Σελεύ[χου i, τὸν συγγενῇ | τοῦ βασιλέως 2, τὸν στρα- 
τηγ]ὸν αὐτοχρά[ϊτοραϑ xai | ἀρχιερέα τῆς vfo]oo, ἡ πόλις ἡ 
Σα[λαμινίων | εὐνοίας ἕνεχεν ἧς ἔχων δια]τελεῖ εἴς τε β[ασιλέα 
5 Πτολεμαῖον ὅ | xai βασίλισσαν Κλεοπάτραν τ]ην ἀδελφὴν χί[αὶ 
βασίλισσαν Κλεοπάτραν | τὴν γυναῖχαϑ, ϑεοὺς Εὐεργέτας, καὶ 
τὰ τέχνα αὐτῶν 7, xal | τῆς πρὸς ἅπαντας φιλαγαϑίας χαὶ ὃδι}- 


χαιοσ[ύνης]. 

Litterae ΔΟΠΣ. | Cf. n. 1552, 2 Cf. n. 1042, 3 Cf. n. 4477, 
4 Cf. n. 841. 933, 5 Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—416 a. Chr. n.). 
6 Cf. n. 1387, 7 Cf. n. 41302, 


157 Basis marmoris rubri inventa in delubro Veneris Paphiae. 
Edd. W. H. Waddington ap. Lebas Inscr. III, 2796. .E. A. Gardner, 
D. G. Hogarth, M. R.James Journal of Hell. stud. IX (1888) p. 225 n.2 
(E. Oberhummer Sitzungsber. der Κρ]. Bayer. Akademie d. W. 4888 
p. 327 A. M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 261 n. 127). — 


Θεόδωρον i Σελεύχου, τὸν συγγενῆ τοῦ βασιλέως 2, | tóv otpa- 
τηγὸν χαὶ ναύζαρχον χ]αὶ ἀ[ρχιερέα,] | τὸ χοινὸν τῶν ἐν τῆι 
νήσωι τασσομένων Κιλίχων 4 | εὐε[ρ]γεσίας ἕνεχεν τῆς εἰς ἑαυτό. 


Litterae ΑΘΣ. 4 Sie Waddington, OEOAOTON editores Angli. Qui 
cum de discrepantia lectionis nihil dicant, nescio an calami lapsu alterum 
nomen pro altero substituerint. Utique Θεόδωρον recte se habere probant 
n. 158, 4. 1641, 2. 162, 4. 2 Cf. n. 1042, 3 Cf. n. 841. 933, 4593, 
4 Cum MAKOQON aut MAXQON in lapide agnoscere sibi videretur Waddington, - 
Macarum gentem hic nominari sibi persuasit. Fuerunt sane vel duae huius | 
nominis nationes, altera in Arabia ad sinum Persicum incolens (cf. Strabo 
XVI, 3, 2 p.765 Cas. Steph. Byz. s. v. Μάχαι. Plinius N. ἢ. VI, 98), altera 
ad Syrtin minorem in confiniis Cyrenaicae (cf. Herodot. IV, 475. Scylax - 
Peripl. 409 p. 84. 85 Müller. Diodor. III, 49, 4. Ptolemaeus Geogr. IV, 8,6. 
p.642, 4 Μάχαι οἱ Συρτῖται. Plinius N. ἢ. V, 34). Hanc unam, si omnino 
nomen recte lectum esset, hic in censum venire posse perspexit Wadd. 
(Cf. Lebas Inscr. ΠῚ 4906 ὦ, 50. 54 cum illius adnofatione) At KIAIKON 


459] Seleucus Bithyis f. eiusque familia. 935 


potius scriptum esse editores Angli, cum identidem vario lumine lapidem 
examinassent, pro certo pronuntiarunt. De Cilicibus in Cypro insula stipen- 
dia merentibus cf. n. 4481. 


158 Marmor fractum ab inferiore parte, quod quondam baseos 
ex compluribus lapidibus compositae partem a sinistra extremam 
efficiebat, iuxta murum meridionalem delubri Veneris Paphiae. Edd. 
E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James Journal of Hell. stud. IX 
(1888) p. 2333 n. 93. Sakellarios Κυπριαχά I p. 95 n. 52 (M. L. Strack 
Die Dynastie der Ptolemáer p. 261 n. 128). 


Θεόδωρον 1, τὸν συγγενῇ τοῦ βασιλέως 2] | xal στρατηγ[ὸν xai 
ναύαρχον xoi ἀρχιε] ρέα τῆς νήσίουϑ, -------- ἀρετῆς ἕνεχα 
xal εὐνοίας, ἧς ἔχων δια[τελεῖ εἰς βασιλέα IlvoAepotov* xoi 

5 βασίλισσαν] | Κλεοπάτραν [τὴν ἀδελφὴν xoi βασίλισσαν Κλεο- 
πάτραν τὴν qovaixa5, | ϑ]εοὺς Εὐεργέτας, xai τὰ τέχνα αὐτῶν ὅ, 
xal τῆς εἰς ἑαυτ.. εὐερ] γεσίας &[vexev]. 


Litterae ΑΘΤΣ. 4 Cf. n. 4571, 2 Cf. n. 4042, 8 Cf. n. 841, 933, 
4 Ptolemaeus VIII Euergetes II (4146—4416 a. Chr. n.) 5 Cf. n. 4387, 
6 Cf. n. 1302, 


159 Paphi novae. Ed. Lebas Inscr. III 2786 (E. Oberhummer 
Sitzungsberichte der Kgl. Ak. d. W. zu München 1888 p. 329 G. 
M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 262 n. 129). 


᾿Αρτεμώ, τὴν ϑυγίατέρα Σελεύχου;, τοῦ συγγενοῦς] | τοῦ βασι- 
λέως χίαὶ στρατηγοῦ xal ναυάρχου] | xal ἀρχιερέως 2 τῆ[ς 
νήσουϑ, ἱέρειαν βασιλίσσης] | Κλεοπάτρας ϑεᾶ[ςὅ, τὸ χοινὸν 
5 τῶν χατὰ τὴν νῆσον  τ]ασσομένων ---------- 


Litterae ΑΘΠΣ. 4 Cf. n. 460, 2. 2 Cf. n. 841. 933. 3 Sup- 
plevi. τῆϊς Ἀφροδίτης τῆς Παφίας xoi] | Κλεοπάτρας ϑεᾶς editores. At hic 
de illo summo insulae sacerdotio dici, quod inde a Ptolemaei VIII Euerge- 
iae II regno cum strategi et nauarchi officiis constanter coniungitur, mani- 
festum est. Quod sacerdotium nequaquam Veneris Paphiae est, sed ad divi- 
nos honores regis et regiae domus spectat. Omnino in eo significando 
nusquam dei aut deae cuiuspiam mentio fit, sed aut simpliciter ἀρχιερεύς 
dicitur (n. 443, 3. 145, 9. 454, 2. 153, 2. 457, 2. 160, 4. 461, 4. 462, 3) aut ad- 
icitur τῆς νήσου (93, 4. 148, 3. 456,3. 458,2. Bull. de corr. Hell. IX p.109, 9), 
τῶν χατὰ τὴν νῆσον (n. 405, 5. 452,2. 155, 5), τῶν χατὰ Κύπρον (n. 440, 6). 
^ Supplevi. 5 Cleopatra III, Ptolemaei Philometoris et Cleopatrae II 


236 II. Regnum Lagidarum. [159— 


filia, Ptolemaei Euergetae II uxor altera, videtur intellegenda. Nam mater 
nescio an huius tituli, qui utique in postremam partem regni Euergetae II 
incidit, aetate non iam superstes fuerit. Sacerdotium simile commemoratur 
in papyro apud Grenfelium An Alexandrian erotic fragment and other 
Greek papyri p. 30 n. XII, 44 [ἐφ᾽ ἱερειῶν βασιλίσσζης Κλεοπάτρας θ[εἸοδώρ[ας 
τῆς ----]. 


160 Chytris Cypri. Ed. Palma di Cesnola Cyprus p. 446 n. 10 
(E. Oberhummer Sitzungsber. d. K. Ak. d. W. zu München 1888 p. 329F). 


Ὀλυμπιάδα, τὴν ϑυγατέρα | ᾿Αρτεμῶς:, τῆς ZXsAeóx[oo τῶν] | 
πρώτων φίλων, τοῦ στρα[τηγοῦ] | xal ναυάρχου xal ἀρχιε- 
5 [pécc,?] | ϑυγατρός, ἡ πόλις ἡ ------- 


Litterae volgares praeter OITZ, si fides habenda est Cesnolae. Is 
versu 3 fin. TA et v. 5 init. ΦΥΓΑ exhibet mero typothetae errore; minus- 
culis utrobique veram lectionem sine uncis praebet. 4 Cf. n. 159, 4. 
Artemo Seleuci f. nupsit viro, cuius nomen ignoratur, et filiam enixa est 
Olympiada. Hanc rursus in matrimonium duxit ipsius avunculus Theodorus 
Seleuci f. (n. 464, 2. 462, 4. H. Roehl ap. Bursian Jahresbericht über die 
Fortschritte der Alterthumsw. XXXVI p. 53). 2 In reliquis omnibus 
Seleuci titulis, qui omnino eiusmodi honoris vocabulum habent, ille semper 
nobilissimo omnium ordini τῶν συγγενῶν τοῦ βασιλέως ascribitur (n. 454, 4. 
152, 4. 158, 4. 155, 4. 162, 2. 3. Quod hic τῶν πρώτων φίλων dicitur, id 
cave rettuleris ad ascensum ex inferiore ordine in superiorem, ut Theodo- 


rus illius filius re vera primum τῶν πρώτων φίλων fuit, deinde συγγενής : 


factus est (n. 4552). Nam sic hic titulus ad eadem superiora tempora, quo- 
rum sunt n. 150 et 154, referendus esset, quod fieri nequit cum quia hic 
iam summa illa στρατηγοῦ «xoi ναυάρχου xal ἀρχιερέως munera ei tribuuntur, 
tum quia neptis eius hic iam adulta aetate est et nupta, ut appareat ex- 
trema Seleuci senectute aut adeo post eius obitum hoe monumentum dedi- 
catum esse. Mero igitur errore, qui minus mirus in titulo Cyprio est quam 
in Alexandrino esset, τῶν πρώτων φίλων pro τὸν συγγενῆ τοῦ βασιλέως exara- 
tum existimo. 3 Cf. n. 841, 938, 1593, 


161 In oppido Fwmagusía insulae Cypri, in fronte interiore 
portae qua ad mare itur. Edd. Pococke Inscr. ant. P. I c. 4 s. 4 
p.42 n.A4. Vidua Inscr. ant. p. 35, tab. 30, 2 (Boeckh C. I. G. 2619. 
E. Oberhummer, Sitzungsberichte der K. Akad. d. W. zu München 
1888 p. 328 E). Cf. quae exposuerunt Letronne Journ. des savants 
1827 p. 170 et W. H. Waddington ad Lebas III, 2796 (Explication 
des inscr. p. 644). : 


μὰ 


162] Seleucus Bithyis f. eiusque familia. 231 


Ὀλυμπιάδα τὴν -------- i γυναῖχα δὲ] | Θεοδώρου τοῦ [Σε- 

λεύχου2, τοῦ συγγενοῦς τοῦ] | βασιλέως, τοῦ στρατηγοῦ xai 
5 ναυάρχου] | καὶ ἀρχιερέως, τὸ xotvóv4 τῶν χατὰ] | Κύπρον 

γραμματ[έωνὅ xal τῶν Διονυσιαχῶν δ] | τεχνιτ(ῶ)ν 7. 


Litterae volgares praeter Oflx, si apographis fides habenda est. 11 Hic 
patris nomen fuit, quod ignoramus. 2 Cf. n. 4601, 3 Cf. n. 841, 933, 
1593, 4 TOK.TO Pococke. TOKOI! Vidua. In his τὸ xod[vóv] latere, 
quae est Letronnii et Waddingtoni sententia, a litterarum similitudine multo 
probabilius est, quam «o[5] χ[α]τ[ὰ], quod placuit Boeckhio. At huius resti- 
tutio vo[5] x[x]v[à] | Κύπρον γραμματίέως τῶν περὶ τὸν Διόνυσον] | τεχνιτ[ῶ]ν 
etiam aliis de causis admitti nequit. Etenim sic et versus quartus multo 
brevior fit quam propter vicinos versus eum fuisse probabile est, et con- 
iunctio summae totius insulae praefecturae cum officio scribae collegii arti- 
fieum Dionysiacorum omnino incredibilis est. 5 Scribas technitarum 
Dionysiacorum intellegit Letronne ideoque supplet γραμματί[έων τῶν Διονυσια- 
χῶν] | τεχνιτῶν. At cum τὸ χοινὸν τῶν περὶ τὸν Διόνυσον τεχνιτῶν perfrequen- 
ter commemoretur, quis tandem credet, horum scribas rursus suum κοινόν, 
diversum ab illo, habuisse? Quare rectius Waddington duo χοινά, alterum 
scribarum, alterum artificum, distinguit, quae nihil commune habebant nisi 
quod hanc statuam una dedicabant. Ac scribas quidem militares peditum 
equitumque, quorum summum praefectum Theodorum Olympiadis maritum 
fuisse ex n. 156 sqq. appareat, hic designari videri, neque quicquam obstare 
quominus eorum aliquod xotvóv fuisse sumamus. 6 Hic Letronnium se- 
qui malui quam Boeckhium et Waddingtonum propter ea quae ex reliquis 
versibus de lacunae ambitu discimus. Etenim τῶν περὶ τὸν Διόνυσον (Boeckh) 
sine dubio aliquot litteris longius est quam debet, τῶν περὶ Διόνυσον vero 
sine articulo (Waddington) cum sermonis usu pugnat. 7 TEXNITON. 


162 Basis marmoris rubri fracta utrimque, in delubro Veneris 
| Paphiae. Edd. E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James Journal 
. οὗ Hell. stud. IX (1888) p. 239 n. 47. 


Τθλυμπιάδα 1, τ]ὴν Θεοδώρου τοῦ [συγγενοῦς 2 τοῦ | βασιλέ]ως, 
τοῦ στρατηγοῦ χίαὶ ναυάρχουϑ xal | ἀρχιερέως, γυναῖκα, τὸ 
χοιϊνὸν τῶν ἐν | τῆι νήσωι] τασσομένων Λυχίων 5]. 


Litterae volgares praeter ΘΟΣ. 41 Supplevi ex n. 460, 4. 464, 4. 
2 Cf. n. 4042, 3 Supplevi. Editores τοῦ στρατηγοῦ χ[αὶ Gpytepé]oc, quod 
neque spatii rationibus neque illius aetatis usui accommodatum est. 4 Cf. 


n. 841, 933, 41593, 5 Cf. n. 446, 2 cum adnotatione. 


238 II. Regnum Lagidarum. [163— 


163 Basis apposita parieti domus cuiuspiam, Palaepaphi (Julia) 
iuxta ecclesiam Ἀποστόλου Aouxá. Ed. W. H. Waddington ap. Lebas 
Inscr. III 2793. 


Ἢ πόλις ἡ Παφίων | ᾿Δριστονίχην τὴν ᾿Αμμωνίου, γυναῖχα δὲ 
᾿Δριστοχράτους | τοῦ συγγενοῦς: x«l ὑπομνηματογράφου 2 χ[α]ὶ 
τῶν χατὰ Κύπρον | περὶ τὸν Διόνυσον τεχνιτῶν 8, φιλαγαϑίας 
5 ἕνεχεν τῆς || εἰς ἑαυτήν. 


Litterae volgares praeter AZ. 4 Cf. n. 1042, 2 Cf. n. 447, 6 et 
Strabonis locum quem ascripsi n. 4044, 8 Cf. n. 461, 6. 464, 4. 466, 4. 
M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 260 n. 424, 2. 


164 Basis marmoris caerulei, in delubro Veneris Paphiae. Edd. 
E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James Journal of Hell. stud. 
IX (1888) p. 250 n. 105. Sakellarios Κυπριαχά I? p. 100 n. 78 
(M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 259 n. 120). 


᾿Αφροδίτηι Παφίαι | τὸ  xowóv τὸ Κυπρίων: Ποτάμωϊνα] 
Αἰγύπτίου 3) | τῶν ἐν Πάφωι γεγυμνασιαρχηχότων | xol ἡγη- 

5 τορευχότων xal τῶν περὲ τὸν [Διόνυσον xai ϑεοὺς Εὐεργέτας 
τεχνιτῶν 4, | εὐνοίας χάριν. 


Litterae ΑΘΟΙ͂Σ. 4 Cf. n. 1651. 2 Nomen Αἴγυπτος n. 465, 2 
integrum exstat, ut non liceat hic Αἰγυπτίίου] supplere. lllud autem rarum 
quidem est neque vero inauditum. Cf. Olympia V p. 319 n. 489, 4. Pausan. 
VI, 12, 6. Polyaen. VI, 8. 3 Ad Hesychium s. v. ἀγήτωρ᾽ ὁ Ἀφροδίτης 
ϑυηλῶν ἡγούμενος ἱερεὺς ἐν Κύπρῳ provocant editores Angli. 4 Cf. n. 4638, 
Deorum Euergetarum nomen Baccho adiunctum utique Ptolemaei VIII Euer- - 
getae II regno (146—116 a. Chr. non antiquius esse demonstrat monumen- . 
tum. At nescio an de rege et regina proxime defunctis potius quam de 
superstitibus hoc accipiendum sit. Certe titulos technitarum Dionysiacorum 
Ptolemaeenses qui praescripta habent ἔδοξεν (τοῖς) τεχνίταις τοῖς περὶ τὸν 
Διόνυσον xai ϑεοὺς Ἀδελφούς (n. 50, 4. 51, 4) multo probabilius est Ptolemaei III 
Euergetae quam Ptolemaei I| Philadelphi regno exaratos esse (cf. n. 501) 
Quare Ptolemaei X Soteris II aut Ptolemaei XI Alexandri I aetati hoc monu- 
mentum vindicaverim. Cf. etiam n. 4665, 


165 Basis marmoris caerulei, in delubro Veneris Paphiae. Edd. 
E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James Journal of Hell. stud. IX 
(4888) p. 249 n. 102. 


166] Res Cypriae. 239 


Ἀφροδίτης Παφίαι τὸ xo[wóv τὸ Κυπρί]ω[ν1] | Ποτάμωνα 
Αἰγύπτου 2, τὸν ἀντισίτρ]ά[τ]ηγον ὃ τῆς | νήσου xal imi τῶν με- 
τάλλων, τὸν γυμνασίαρχον ὅ, | εὐνοίας χάριν. 


Litterae ΔΟΠΣ. 4 Supplevi. τὸ [χοινὸν τῶν ἐν τῇ νήσ]ωι editores. At 
neque sic indefinite de militibus qui in insula stationem habebant dici licuit, 
neque vestigia O'!, quae in fine versus exstant, ad Ol referri licet, sed uti- 
que ex ON restare existimanda sunt. Neque quicquam offensionis habent 
duae statuae a Cypriis eidem homini positae, praesertim cum diversis hono- 
rum titulis, qui temporum quo dedicatae sunt discrimen indicare videntur. 
4. Cf. n. 464, 2. 3 Vicarius strategi. Idem officium n. 86, 7 verbis συνα- 
ποσταλεὶς διάδοχος — τῶι στρατηγῶι indicari videtur. Cf. ibi not. 5. 4 In- 
sulam Cyprum metallis, aeris potissimum, abundasse in volgus notum est. 
5 Cave inde quod n. 464, 3 γεγυμνασιαρχηχκότων est, hic vero τὸν γυμνασίαρ- 
jow, collegeris illum titulum hoc recentiorem esse. Nam quod ille muni- 
cipales modo honores enumerat, hic vero vicarium praefecti regii praedicat 
Potamona, id necessario contrarium temporis ordinem statuere cogit. Nam 
nulla alia de causa illic taceri potest ἀντιστρατήγου τῆς νήσου officium, nisi 
quod tum eo Potamo nondum fungebatur. (Gymmnasiarchia igitur iterata 
esse videtur. 


166 Marmor caeruleum inventum inter rudera Paphi veteris, 
iranslatum in museum Britannicum. Ed. Jos. de Hammer Topogr. 
Ansichten auf einer Reise in die Levante p. 480 n. 50 (Boeckh 
C. 1. G. 2620). Multo accuratius C. T. Newton Greek inscr. in the 
British museum II p. 152 n. CCCLXXXV (M. L. Strack Die Dynastie 
der Ptolemáer p. 259 n. 419). 


᾿Αφροδίτηι Παφίαι | 4; πόλις ἡ Παφίων Κάλλιππον Καλλίππου, 
δὶς γραμμαϊτεύσαντα τῆς βουλῆς καὶ τοῦ δήμου καὶ ἠρχευχόταϊ 


Litterae volgares praeter AX et OOQ reliquis minores. 4 Hoc toti- 
dem litteris exstare testatur N., cum Boeckh dubitanter ἀρχι[ερεύ]οντα sup- 
plevisset. Non sine dubitatione archontis magistratum significari statuit N. 
At aliud subesse monstrat titulorum Coorum usus. Cf. Paton and Hicks, 
Inser. of Cos p.100 n. 44,4 sqq. τοίδε ἐστεφανώϑην ἀρχεύσαντες xal τὰ ἱερὰ 
ἐχϑύσαντες κατὰ τὰ πάτρια ταῖς Νύμφαις xol δεξάμενοι τὸς φυλέτας ἀξίως τᾶν 
ϑεᾶν; sequuntur viginti sex virorum nomina. p. 234 n. 367, 87: τ[οὶ δὲ] ἀρ- 
χεύοντες καὶ τοὶ ἐπιμήνιοι διδόντω τὰς μερίδας ἀντεφορῶντες ἐχ τοῦ λευχώματος. 
V. 110: αἱ δέ χά τις τῶν ἀ[ρχευόν]των ἀπειϑῇ τοῦδε τοῦ ψαφίσματος,. p. 9178 
n. 384, 2: [ἐπε] [δὴ] Περιχλῆς Νιχάρχου αὐϊτὸς ὑ]π[ομ]είνας ἀρχεύειν τάς τε ϑυ- 
σίας ἐξέϑυσε τοῖς ϑεο[ἴς] μεγαλομερῶς xal ἀξίως αὑτοῦ τε wal τίῶ]ν φυλετᾶν. Hi 
tituli neque unum hominem, sed collegium satis frequens, illo nomine signi- 
ficari, et eius officia ad rem sacram, maxime ad sacrificia et ferias, spectasse 


240 II. Regnum Lagidarum. [166— 


5 τῆς | πόλεως xal τῶν περὶ τὸν Διόνυσον xol ϑεοὺς Eospyé|cac? 
τεχνιτῶν, τὸν γραμματέα τῆς πόλε[ω]ς 4, γυ[μνα] σιαρχήσαντα 
χαλῶς τὸ ιβ΄ L5. | 


demonstrant, ut nulla nisi nominis similitudo eis intercedat cum archonte 
summo reipublicae magistratu. Coi sane tribuum sacra curant, sed ut 
ἐπιμήνιοι, ἱεροποιοί aliique id genus magistratus eodem nomine et pagorum et 
tribuum et senatus et totius populi fuerunt in Graecorum civitatibus haud 
paucis, sic ἀρχεύοντα hic urbis Paphiorum et simul synodi technitarum (of. 
not. 3) videmus Callippum. 2 Cf. n. 4633. 1644. 3 Genetivus, pen- 
dens ille quidem ab ἠρχευχότα, particula zai v. 4 adnectitur illi τῆς πόλεως. 
Nam quod N. vult, scribam synodi technitarum hic appellari Callippum, id 
cum verborum collocatione pugnat. Etenim τῶν τεχνιτῶν — τὸν γραμματέα 
in eiusmodi titulo plane inauditum est. 4 Cum τῶν τεχνιτῶν (not. 3) 
ad priora pertineat, sequitur ut τῆς πόλεως cum γραμματέα, non cum γυΐμινα]- 
σιαρχήσαντα coniungatur. 5 Ptolemaei VIII Euergetae 1l (146—116 a. 
Chr. n.) regno manifesto non antiquior est lapis; sed ne illius quidem tem- 
poribus incisus esse videtur. Nam cum ϑεοὶ Εὐεργέται utique ante Philo- 
metoris mortem et Euergetae nuptias commemorari nequeant, illius annus 
duodecimus iam 159/8 a. Chr. n. est. Quare de alterutro ex filiis potius 
cogitandum erit; atque Ptolemaei X Soteris Il quidem. annus duodecimus 
106/5 est (cf. M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 202 not. 35), quo 
tempore is Aegypto expulsus imperium Cypri tenebat, cum Cleopatra III - 
mater una cum minore filio Ptolemaeo XI Alexandro Alexandriae regnaret. 
Eo anno hic titulus exaratus est; nam de Alexandri quidem anno duodecimo 
(4103/2 a. Chr.) noli cogitare in monumento Cyprio, quandoquidem insula tunc 
quoque in maioris fratris potestate fuit. 


167 Apollonopoli parva (^s) in coronide. Post alios accura- 
tissime ed. Vidua Inscr. p. 19 tab. XVIII, 4 (Letronne Journal des 
savants 1821 p. 593. 1823 p. 353. 1827 p. 22. Recherches sur 
Égypte p. 95. Recueil des inscr. Gr. et Lat. d'Égypte I p. 49 
n. VIII, tab. V5. J. Franz C. I. G. 4716e. M.L.Strack Die Dynastie 
der Ptolemüer p. 2629 n. 131). 3 


Βασίλισσα Κλεοπάτρα: xai βασιλεὺς Πτολεμαῖος 2, ϑεοὶ μεγάλοι 


Litterae volgares praeter Ox et semel (v. 4 init.) b pro B. 41 Matrem 
cum filio, non uxorem cum marito una regnantem hic haberi nominum. 
ordo indicio est. Quod quoniam hi Φιλομήτορες xoi Σωτῆρες appellantur, 
quin mater quidem Cleopatra IIL, Ptolemaei VI Philometoris et Cleopatrae I | 
filia, Ptolemaei VIII Euergetae II altera uxor sit, non est dubium. Quam | 
primo cum maiore natu filio Ptolemaeo X Sotere II coniunctam rerum | 


, 
p» 


168] Ptolemaeus X Soter II (446—84 a. Chr. n.). 241 


Φιλομήτορες | [xal Σωτῇρ]ες8, xol τὰ τέχνα, Apofpsi* ϑεῶι 
μεγίστων xal τοῖς συννάοις ϑεοῖς. 


potitam esse (a. 446—408 a. Chr. η.), deinde illo expulso cum minore 
Ptolemaeo XI Alexandro regnum continuasse (108—104 a. Chr. n.) constat. 
9 Ptolemaeum X Sotera II recte intellegere videntur Letronne Franz Strack. 
Nam sane Cleopatra anno 108 a. Chr. una cum regno etiam cognomina 
Φιλομήτωρ et Σωτήρ a maiore filio in minorem transtulit, sed in eo vix 
omissum esset ὁ xoi Ἀλέξανδρος. Sequitur ut annorum 116 et 108 a. Chr. 
terminis tituli origo contineatur. 3 EYXEBEIX P.Lucas et Hamilton, 
manifesta interpolatione; IOEX Vidua, ?P^* Jollois et Villiers in tabula apud 
Letronnium, D^* Pococke. P.X Jomard. [χαὶ Σωτῆρ]ες restituit Letronne. 
4 Tertiae litterae superior modo arcus exstat, ut ambiguus haereas, utrum 
O an Q fuerit. Ceterum de hoc deo cf. n. 4142. 


: 168 Lapis granites quem dicunt, inventus Syenae (Assuan), 
translatus Londinium in museum Britannicum. Edd. Sayce Procee- 
dings of the society of biblical archaeology 1877 p.203. M.L.Strack 
Mitth. des arch. Inst. in Athen XX (1895) p. 397. J. P. Mahafty 
Hermathena XXII (1896) p. 273 (Strack Die Dynastie der Ptolemáer 
p. 264 n. 140). Cf. quae disputaverunt Mahaffy The empire of the 
 Ptolemies p. 07 sqq. et A. Wilhelm Arch.-epigr. Mitth. aus Oester- 
reich XX 1897 p. 55. 

ir 


Litterae AOZT!z; Cra v. 9 X est, v. 10 Z. Post v. 59 olim etiam sede- 
eim versus sequebantur, epistulae VII finem et aliam (VIII) integram conti- 
nentes, sed ex eis lapide detrito tam exiguae supersunt relliquiae, ut eas 
hie repetere operae pretium non videatur. Quae hic exprimimus septem 
instrumenta ad tria negotia spectant: A. Cum Ptolemaeus X Soter II Ele- 
;»phantinen adiret, sacerdotes dei Chnumo Nebieb ab eo petiverunt ut certa 
quaedam frumenti pensio sibi quotannis ex regiis horreis daretur, idque 
impetraverunt. De hac re tenemus: I v. 1—414 relationem de regis Elephan- 
linen adventu beneficioque ab eo concesso. I| v.44—25 litteras Cleopa- 
irae ΠῚ reginae et Ptolemaei filii ad sacerdotes, quibus de eo beneficio 
Cerliores fiunt. III v. 26—34 litteras eorundem regum de eadem re ad 
hommutem strategum Thebaidis. Β. Iam quattuor mensibus ante iidem 
acerdotes nescio quid aliud a regibus petiverant atque item impetraverant. 
uc spectant IV v. 32—35 epistula reginae et regis ad sacerdotes. V v.36—38 
pistula reginae et regis ad Hermocratem, qui ante Phommutem strategus 
Thebaidis fuerat. VI v. 39—51 litterae petitoriae ad regem. ^ ^C. Aliquot 
Annis prius, etiamtum regnantibus Ptolemaei X patre Ptolemaeo VIII Euer- 
Las II eum uxore Cleopatra IIT, item sacerdotes reges adierant cum pre- 
"ibus, de quibus propter mutilam lapidis condicionem nihi! certius explorari 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 16 


242 II. Regnum Lagidarum. [468 


I [Βασιλεὺς Πτολεμαῖος μ]έγας  ϑεὸς Φιλομήτω[ρ Σωτὴρ2 ----- 
niginizép(uiin ctim | --------------------------- M]esopf τοῦ 
δευτέρου ἔτους ὃ ἐξ ἧς s[---------------- | -2-----7-7-*-7-7--- 
ἀπὸ τῶν xarà Συήνη]ν τόπων πάντες ἀπήντησαν μεταστάντες 
ἐχ --------------------2-------- Ι---------- -------- 
εἰς τὴν ν]εόχτιστον πόλιν ᾿ξλεφαντίνην 4 πρῶτον μὲν --------- 


licet. Harum litterarum petitoriarum reliquiae sunt VII v.52sqq. Quod 
non secundum tempora, quibus conscriptae sunt hae litterae, in lapide se — 
excipiunt, sed contrario ordine, id ex sollenni more fit, quia recentissimum 
ex his instrumentis reliquis amnibus lapidi incidendis ansam dedit. Cf. 
Syll.2 452 cum notis meis. 4 Cf. n. 942, 2 Ptolemaeum X Sotera Il — 
(cf. n. 1672) et matrem Cleopatram III Ptolemaei Philometoris filiam R.Lepsius 
Abh. d. Ak. zu Berlin 4852 p. 455 sqq. in tabula I ad annum 418 a. Chr. .— 
cognomina Φιλομήτορες Σωτῆρες inter diem 4. m. Thoth a. 144 et diem - 
9. mensis Epiph anni 1413 a. Chr. demum assumpsisse statuit, id quod hoc — 
anni 445 a. Chr. (not. 3) titulo redargui adnotat Strack. Ceterum cum hic | 1 
unus rex commemoretur, v.45. 26. 32. 36. 39 vero una cum matre, inde - 
recte Str. collegit, iter illud a rege solo susceptum, sed decretum regium - 
tamen utriusque nomine datum esse. 3 Secundus regni Ptolemaei X 
annus a die 20. m. Septembris 1416 a. Chr. ad diem 19. eiusdem mensis a. — 
115 a. Chr. pertinet. Primus igitur mensis Mesore dies est d. 15. m. Augusti 1 
postremus d. 144. m. Septembris a. 1415 a. Chr. n. 4 Elephantine iam ab. 

Herodoto multis locis (IT, 17. 48. 29. 30. 69. 175. iII, 49) definite πόλις vocatur. — 
Reliqui praeter illum scriptores, qui urbem in illa insula sitam commemo- - : 
rant, sane àd unum omnes Ptolemaei X aetate recentiores sunt. Cf. Diodor.  - 
I, 88, 7: ὑπὲρ πόλιν τὴν ὀνομαζομένην ᾿᾿λεφαντίνην. Strabo XVII, 4, 48 p. 819: 

ἢ ᾿Ἐλεφαντίνη ἐν τῷ Νείλῳ προχειμένη τῆς Συήνης νῆσος ἐν ἡμισταδίῳ «al 
ταύτῃ πόλις ἔχουσα ἱερὸν Κνούφιδος. Iosephus Bell. IV, 614: ὁ δὲ Νεῖλος ἀνατ 
πλεῖται μέχρι τῆς Ελεφάντων χαλουμένης πόλεως. Mela I, 9, 54: αὐ ΕἸορϊαητος 
tinen urbem Aegyptiam. 1, 9, 60: viginti milia urbium Amas regnante 
larunt οἱ vwune mulias habitant . earum. clarissimae procul à mari Saisj- 
Memphis, Syene, Bubasis, Elephantine οἱ Thebae. Atque id fortasse non. 
indignum quod commemoretur, Agatharchidem Cnidium, qui sane ante huius. 
tituli aetatem scripsit, de mari rubro 22 εἶτα ᾿Βλεφαντίνη habere sine op: 
pidi mentione. lam Strackius quidem paullo ante Ptolemaei Soteris IL | 
regnum dirutam fuisse urbem, ab illo vero restitutam opinatur. At fortasse . 
aliter haec difficultas expediri potest. Etenim magnificentissimum delubrum | 
dei Chnumis iam ante Herodoti aetatem fuisse in illa insula certissimum est; - 
circa id vero multa alia privata aedificia fuisse in quibus homines habi ὌΝ 
rent pro sacrorum Aegyptiorum ratione probabile est. Haec omnia cons D 
iunctim ab Herodoto oppidum (πόλιν) appellari potuisse eo certius est, quia 
haec vox necessario in rebus Aegyptiacis alia vi usurpanda erat atque θᾶ 

cui Graeci assueverant. Nam civitates liberae Graecorum more institutae ' 
in Aegypto tum temporis quidem erant nullae. Ne Ptolemaeorum quidem | 


168] Ptolemaeus X Soter lI (146—84 a. Chr. n.). 243 


5---------------- | ---7-7-7-7-7-7-7--7--7-7í-'-7-7-7-7-7---- ἐποιήσατο 
M , , Y 1 
τᾶς πρεπούσας ϑυσίας χίαὶ σπονδας ---------------------- | 
-----------------2---------- ] ὁ μέγας ϑεὸς Νεῖλος ἀνήχει 
ἐλϑὼν [------------------------------- | ------ ϑύσας ἐφ᾽ 


οὗ ἱδρύσ]ατο βωμοῦ τῆι τε μεγίστῃ ϑεᾶι ἭἭραιϑ τελϑ------ 
-------------2.| -Ó---------------------- ν παραλαβὼν δὲ 


aetate multae erant; sed paullatim sane aliquot constitutae sunt. Quare ut 
Ptolemaeum Philometora etiam ultra Elephantinen duo oppida, Philometo- 
rida et Cleopatram, condidisse didicimus ex n. 441, 40, 44, sic idem aut a 
Ptolemaeo VIII Euergeta Il aut ab eius successore Ptolemaeo X Sotere 1 
factum esse arbitror. Neque neglegendum est, ἢ. 111, 49 Elephantinen qui- 
dem sic commemorari, ut eam tum dirutam non fuisse appareat, sed tamen 
oppidum non appellari. Quid quod Philas, quae ultra Elephantinen sunt 
neque manere poterant illa a nescio quibus hostibus deleta, intra anno- 
rum 127—117 a. Chr. spatium integras fuisse et in regum potestate docent 
tituli n. 438, 5. 139, 4. Wilcken [ϑ]έοχτιστον supplere mavolt. 5 Collato 
titulo antiquissimo et notissimo mercennariorum Psammetichi 1I Inscr. gr. ant. 
482, 3: ἦλθον δὲ Κέρχιος χατύπερϑε, uic ὁ ποταμὸς ἀνίη suspiceris, hic quo- 
que dici regem eo usque progressum esse quo Deus Nilus adire pateretur. 
Sed tamen quomodo ἀνήχει ab ἀνίημι derivare liceat in titulo ceteroqui 
neutiquam barbare scripto non video, ideoque in praesenti tempore verbi 
dvi] acquiescendum est, sententia sane obscurissima. 6 Supplevi. 
7 Supplevit Mahaffy dubitanter. 8 Cf. n. 444, 3. 4 Ἄμμωνι τῶι xoi Χνού- 
[Bec χ]αὶ [H]oot [τῆι χ]χὶ Σάτει. n. 430, 7: Xvoófet τῶι χαὶ Ἄμμωνι, Σάτει τῆι 
᾿χαὶ Ἥραι. Cf. etiam not. 88. 9 Sic Mahaffy. τε A--- Strack. Sed utique 
simplici τε medio interposito duo nomina coniungi nequeunt, neque cc — τε 
eiusmodi tituli sermoni convenit. Quare Ἀνούχει (n. 414, 5. 430, 8) hic nullus 
-est locus. Syllabam «eA fuit cum ad verbum τελέω referrem, ut fere ϑυσίαν 
ἐφ οὗ topóc]zro βωμοῦ τῆι τε μεγίστῃ ϑεᾷ Hpe τελίέσας esset. Sed simplex 
-Sie inusitatum, plerumque συντελεῖν vel ἐπιτελεῖν dicitur. “Γελ[είαι] vix pro- 
 babile in titulo huius aetatis et terrae. 10 Cf. n. 991. 4042, 41 Cf. 
-Merodot. II, 28: τοῦ δὲ Νείλου τὰς πηγὰς οὔτε Αἰγυπτίων οὔτε Λιβύων οὔτε 
Ἑλλήνων τῶν ἐμοὶ ἀπιχομένων εἰς λόγους οὐδεὶς ὑπέσχετο εἰδέναι, εἰ μὴ ἐν 
Αἰγύπτῳ ἐν Σάϊ πόλι ὃ γραμματιστὴς τῶν ἱρῶν χρημάτων τῆς ᾿Αϑηναίης. οὗτος 
ὃ ἔμοιγε παίζειν ἐδόχεε φάμενος εἰδέναι ἀτρεχέως ἔλεγε δὲ ὦδε, εἶναι δύο ὄρεα 
ἐς ὀξὺ τὰς χορυφὰς ἀπηγμένα, μεταξὺ Συήνης τε πόλιος χείμενα τῆς Θηβαΐδος 
χαὶ Ἐλεφαντίνης, οὐνόματα δὲ εἶναι τοῖσι ὄρεσι τῷ μὲν Κρῶφι τῶι δὲ Miet: 
τὰς ὧν δὴ πηγὰς τοῦ Νείλου ἐούσας ἀβύσσους ix τοῦ μέσου τῶν ὀρέων τούτων 
ῥέειν, καὶ τὸ μὲν ἥμισυ τοῦ ὕδατος ἐπ᾽ Αἰγύπτου ῥεέιν χαὶ πρὸς βορέην ἄνεμον, 
τὸ ὃ ἕτερον ἥμισυ ἐπὶ Αἰϑιοπέης τε χαὶ νότου. --- οὕτω μὲν δὴ ὁ γραμματιστής, 
εἰ ἄρα ταῦτα γινόμενα ἔλεγε, ἀπέφαινε, ὡς ἐμὲ χατανοεέιν δίνας τινὰς ταύτῃ ἐούσας 
ἰσχυρὸς χαὶ παλιρροίην xA. Quem fidem nullam habere sacerdotum narra- 
lioni eum luce clarius sit, sane levitatis crimen cadit in Strabonem sic de 


16* 


244 II. Regnum Lagidarum. [168 


------ ] ἐν αἷς ἡ τοῦ Νείλου πηγὴ ὀνομαζομένη 11 ---------- 
Li Bonelli oi |l -2---—---------------------------- Ἰόρας 
xal ἀποδοὺς τῶι Νείλωι τὰ νομιζόμενα 12 ----------------- 
ΠΑΡ ἐπ ρον | -----------------------]e» εὐωχηϑεὶς ἐπὶ τοῦ 


Ἡραίου 13 τῆι τε. ἐχτ[᾿σμένηι πόλει34 -------------------- | 
-ο---------.-ΟυῸ.--.---ς----------- φιλ]άνϑρωπα, περὶ ὧν ἐπι- 


χωρῆσαι ἀναστῆσ[αι στήλην, ἐν Tj ἀναγραφήσεται τὰ ὑπὸ | τῶν 
βασιλέων προστεταγμένα, ἵνα ἀ]είμνηστον τὸ ὄνομα αὐτοῦ τε 
χαὶ βασ[ιλίσσης Κλεοπάτρας 15, ϑεῶν Φιλομητόρων Σωτήρων, | 
----------------------- ὑπ]άρχῃ εἰς τὸν ἅπαντα χρόνον 16, 
χυριεύουσί 17 τίς πάσης χώρας ἧς ὃ ἥλιος ἐφορᾶι 15]. 

Π1 [Βασίλισσα Κλεοπάτρα καὶ βασιλεὺς Πτολεμ]αῖος τοῖς ἐν Ἔλε- 
φαντίνηι ἱερεῦσι το[ῦ Χνούβω Νεβιὴβ 19 καὶ ϑεῶν ᾿Αδελφῶν xal 
ϑεῶν | Εὐεργετῶν καὶ ϑεῶν Φιλοπατόρων xal ϑεῶν ᾿Ε]πιφανῶν 
χαὶ ϑεοῦ Εὐπάτορος 29 xal ϑεῶίν Φιλομητόρων xai ϑεοῦ νέου 


eo iudicantem XVII, 4, 52 p. 848. 819 Cas.: πολλὰ δ᾽ Ἡρόδοτός τε xol ἄλλο 
φλυαροῦσιν, ὥσπερ μέλος ἢ ῥυϑμὸν ἢ ἥδυσμά τι τῷ λόγῳ τὴν τερατείαν προσφέ- 
povrec* οἷον xal τὸ φάσχειν περὶ τὰς νήσους τὰς πρὸς τῇ Συήνῃ wai τῇ Ἔλεφαν- 
τίνῃ (πλείους δ᾽ εἰσὶ τὰς πηγὰς τοῦ Νείλου εἶναι. Neque vero sumendum est, 
etiamtum anno 115 a. Chr. n. sacerdotes Chnubis aut tam stultos fuisse αὖ 
tales fabellas ipsi crederent, aut tam impudentes ut eas ab aliis credi vel- 
lent, cum superior Nili cursus ultra Syenen et Elephantinen tum iam haud 
exigua ex parte accurate notus esset. Immo additamentum ὀνομαζομένη 
prodit, nomen modo fontis Nili illi loco ex antiqua narratiuncula haesisse; 
vix multo aliter res se habet in patria nostra de fonte Danuvii. 12 De 
sacrificiis deo Nilo oblatis dici in propatulo est, quorum mentio fit etiam apud 
Heliodorum Aethiopicorum X 4 p. 273,34 Bekker: ἐπεὶ δὲ εἰς τοὺς Καταρ- 
ράχτας dixero, ϑύσας τῷ Νείλῳ xai ϑεοῖς é&voplote, ἐκτραπεὶς τῆς μεσογαίας 
μᾶλλον εἴχετο. Cf. n. 480 19, 48 Cf. μοί. 7 οἱ 33. 44 Supplevit Mahaffy 
coll. v. 4. 45 Cf. n. 4671. 46 Cf. n. 439, 49 sqq. ἐπιχωρῆσαι ἡμῖν ἀνα- 
ϑεῖναι στήλην, ἐν ἢ ἀναγράψομεν τὴν γεγονυῖαν ἡμῖν Óq ὑμῶν περὶ τούτων 
φιλανϑρωπίαν, ἵνα d] ὑμετέρα χάρις ἀείμνηστος ὑπάρχει παρ᾽ αὐτῆι εἰς τὸν ἅπαντα 
χρόνον. 17 Hoc sive pro tertia persona pluralis indicativi sive" pro parti- 
cipii dativo habueris, non video quomodo structurae enuntiati accommodari 
possit. Quare nescio an soloece pro coniunctivo χυριεύωσι a particula finali 
pendente incisum sit, etsi sic quoque sententia habet quod displiceat. 
48 Supplevit Strack. 49 Cf. n. 44116, 20 Cf. n. 1251. Etsi et hic et 
alibi in serie Ptolemaeorum divinis honoribus affectorum Ptolemaeus Eupator 
non suo loco post parentes Deos Philometoras comparet, sed ante eos, tamen 
haec non idonea causa est, cur duos Ptolemaeos, quorum utrique Εὐπάτωρ 


Es-eT P. fo Em eei 


Pale mais p v t| iu 


cognomen fuerit, distinguamus. Nam etiam aliis nominibus illae enumera- 


tiones non ubique recte se habent, praecipue in eis qui per exiguum modo 
tempus regnaverunt. 


cr wu rt uS ul e Jai! MN au Unt dpi; 
S: de MUT 26e —-* 


168] Ptolemaeus X Soter II (446—841 a. Chr. n.). 245 


Φιλοπάτορος 2: xal ϑεοῦ | Eüspyéroo?? xol ϑεῶν Φιλομητόρων 
Σωτήρων χαί]ρειν᾽ παραγεγονότες εἰς τοὺς χαϑ᾽ ὑμ[ᾶς τό- 


----------------- ] δ᾽ ἐπὶ τῆς συνορίας τῶν Αἰϑιόπων 233 xai 
ἔχοντες ------------------------------- | ------------------ 


-------.-------- Ἵν ἀνηχόντων ἐπιτελεῖσθαι πρός τε ταί-------- 
---------------------- | -------------------------- τὴν Ón]o- 
χειμένην 29 σύνταξιν 27 δίδομεν ὧν 28. xav ἔτος [-------------- 
---------------- | ----------------------------- Οἄγ]ευ τιμῆς 
ἀρτάβας διαχοσίας 39 ἐπιχωροῦμε[ν 89 ------------------------ | 


βασιλέως [Πτολεμαίου xoi βασιλίσσης Κλεοπάτ]ρας τῆς ἀδελ- 
φῇς 51 ἐπί τε τοῦ Χνουβιείου 52 χαὶ Σ[ατιείου 88 -------------- 


24 Supplevit Strack ex v. 88, 22 Supplevit Strack. Cf. not. 414. 
23 Cf. n. 206, 4 sqq. Ἑρμάῳ Παὐτνούφιδι, Αἰγύπτου συνορίην xoi Αἰϑιόπων 
μετέχοντι. 94. ΘΕΘΙΣ. 95 ΝΟΜΙΞΟ. 26 L e. ὑπογεγραμιμένην, 
ut saepe in titulis aetatis Ptolemaeorum. 41 Cf. n. 9059, 28 Sic cum 
Mahaffyo scribere malui quam διδομένων cum Strackio. "Vix est quod 
moneam, ὧν per aítractionem pro τούτων ἃ dici et verbum regens enun- 
[αἱ relativi in lacuna post xoc ἔτος intercidisse, veluti δεήσει δίδοσϑαι aut 
simile. 29 Ducentarum artabarum numerum in collatione eorum, quae 
alibi ex fisco regio templis attribui solerent, tam modicum esse, αὖ neuti- 
quam inter ampliora et magnificentiora delubra illud habendum esset, ob- 
servavit Strack. 30 ἐπιχωρουμέϊνάς ἤδη ὑπὸ βασιλέως Πτολεμαίου 9600 
Ἐῤεργέτου καὶ βασιλίσσης Κλεοπάτρας τῆς ἀδελφῆς Mahaffy. Sic sane com- 
mode hic versus cum proximo coniungitur, neque omnino dubium esse 
potest, quin beneficii iam a Ptolemaeo Euergeta II et uxore in sacerdotes 
collati hic mentio facta sit. At sic necessario ἐπιχεχωρημένας aut ἐπιχω- 
ρηϑείσας dicendum fuit, praesens qua ratione defendi possit non video. 
Quare praestare visum est hic ἐπιχωροῦμείν scribere ut versu proximo supe- 
riore δίδομεν, 34 Manifestum est hic de prioris cuiusdam regis decreto 
mentionem inici, quem aut Ptolemaeum VI Philometora aut Ptolemaeum VIII 
Euergeten II esse maxime probabile est. Cave tamen haec de eis litteris in- 
tellegas quae infra a versu 53 incisae fuerunt. Nam illic rex Ptolemaeus 
Euergetes II una cum altera uxore Cleopatra ΠῚ nominatur, cum hic, si 
modo ille potissimum rex designetur, vox ἀδελφῆς necessario ad ea tempora 
referenda sit, quibus unam sororem Cleopatram II in matrimonio habebat. 
39 Cf. n. 44116, 43010, 33 Supplevit Strack ex n. 444, 4 [Πραι [τῆι χ]αὶ 
Σάτει. 430,7 Σάτει τῆι xoi Ἥραι. Idem igitur delubrum est quod v. 44 
Ἡραῖον appellatur. Quae vicissitudo nominis Graeci et Aegyptiaci nihil 
habet offensionis; eodem plane modo in decreto Rosettano alternant 34 
οἱ Ἥφαιστος. Cf. n. 909, 


246 Il. Regnum Lagidarum. [468 


[εἸὔνοιαν xol μεγαλομερῶς ἐπὶ co[-------------------------- | 

25 ---------------7-7-'-77-7-77-7-7-7-- ἔρρωσϑ]ς. ἔτους δευτέρου, "Ymsp- 
βερεταίου 84 [.., Μεσορῇ .. 351. 

III [Βασίλισσα Κλεοπάτρα xai βασιλεὺς [Πτολεμαῖος] Φομμοῦτι 56 
τῶι ἀδελφῶιϊ χαίρειν. ἐρρώμεϑα, [εἰ δ᾽ ἔρρωσαι xol τἄλλα 
χατὰ λόγον ἐστίν, | εἴη ἂν ὡς βουλόμεϑα. τῆς γεγραμμένης 
παρ᾿ ἡμῶν ἐπιστολῆς πρὸς τοὺς ἐν ᾿Ἐπξλεφαντίνηι ἱερεῖίς τοῦ 
Χνούβω Νεβιὴβ xal ϑεῶν ᾿Αδελφῶν xal ϑεῶν | Εὐεργετῶν xal 
ϑεῶν Φιλοπατόρων xol ϑεῶν Ἐπιφ]ανῶν xai ϑεοῦ Εὐπάτορος 388 
χαὶ ϑεῶν Φιλομητόζρων 8. xal ϑεοῦ νέου Φιλοπάτορος 40 xai 
ϑεοῦ Εὐεργέτου 41 xal ϑεῶν | Φιλομητόρων Σωτήρων ὑποτετά- 
χαμέν σον τὸ ἀντίγραφο]ν. χαλῶς οὖν ποιήσεις συντάξας προ- 

30 νοηϑῆνίαι ὅπως τεύξονται ὧν ἀξιοῦσι 42 ------ | ------------- 


34 Duodecimus anni Macedonici mensis; is in anno antiquo lunisolari 
ante ipsum aequinoctium auctumnale locum habebat. Sed Ptolemaeo X 
regnante quidem hoc nihil iam erat nisi aliud nomen eius mensis, qui in 
anno Aegyptiaco eundem, i. e. duodecimum locum tenebat. Cf. not. 53. 54. 
35 Supplevit Strack. Cum ex v.35 appareat aliisque testimoniis comprobetur, 
tum temporis iam mensium Macedonicorum nominibus nihil significari solitum 


esse nisi menses Aegyptiacos qui eundem in anni ordine locum tenerent, sequi- - 
tur ut duodecimus fastorum Aegyptiacorum mensis Mecopij hic nominatus . 


fuerit, Qui anno Ptolemaei X Euergetae Il altero pertinebat a die 44. m. 
Augusti ad diem 44. m. Septembris a. 415 a. Chr. n. 36 Idem homo συγγενὴς 
χαὶ ἐπιστράτηγος καὶ στρατηγὸς τῆς Θηβαΐδος est in papyris Taurinensibus 


(A. Peyron pap. mus. Taur. Aeg. II p. 34 n. V, 4. p.35 η0.Υ],1. p.36 n. VII, 4), ut - 


observaverunt Strack et Mahaffy. Cf. etiam initium epistulae a Mahaffyo ex 
papyro Musei Britannici CCCCI editae Hermathena XX 4895 p. 251 (Greek pa- 
pyri in the Brit. mus. II p.43): Φομμοῦτι συγγενεῖ χαὶ ἐπιστρατήγωι χαὶ στρατη- 
(6t τῆς Θηβαΐδος παρὰ Ἀπολλωνίας τῆς καὶ Σενμούϑεως xoi Ἀφροδισία[ς] τῆς xat 
Ταχράτιος, ἀμφοτέρων Δρύτωνος ϑυγατέρων, χατ[οικουσῶν ἐν Παϑούρει. ΟτᾶΓθ 
collatis versibus 36 et 49 apparet, eum Hermocrati in his honoribus suc- 


cessisse inter mensem Aprilem et Septembrem anni 445 a. Chr. Ceterum . 
nominativum oppo) esse opinatur Strack, Φορμμοῦς Mahaffy, id quod mihi | 


quidem probabilius videtur. 37 Εἴ, ἡ. 1888, 38 Cf. ποί.30. 39 Cleo- 
patra II hic cum natu maiore ex fratribus et maritis Ptolemaeo VI Philo- 
metore uno nomine comprehenditur nulla alterius matrimonii habita ratione. 
40 Cf. not. 48. 44 Supplevit Strack hic et v. 46. 17. 33. Etsi huius qui- 
dem regis nomen nusquam aetatem tulit, tamen quin singularis numerus 


fuerit non est quod dubitetur. Etenim ex duabus uxoribus prior cum priore - 
marito Ptolemaeo VI nomine ϑεῶν Φιλομιητόρων (not. 39), altera cum filio - 
natu maximo Ptolemaeo X ϑεῶν Φιλομιητόρων Σωτήρων appellatione compre- — | 


henditur. 42 Supplevit Wilhelm. 


dia 


SEC ea a Fo a Na ia RN 
m PAMQRDEDePama 


onm 


«ode diStcay s s So 2o aiam 


168] Ptolemaeus X Soter II (146—84 a. Chr. n.). 247 


o « 


LN À , 43 , y y ὃ 
eA xai ἐπιμελούμενο]ς 4? ἵν ὑγιαίνηις. ἔρρωσο. ἔτους δευτέρου, 
Ὑπε[ρβερεταίου..., Μεσορῇ .. 44]. | ὑπετάγη ἡ π΄. 

IV [Βασίλισσα Κλεοπάτρα xoi βασιλεὺς Πτολεμαῖος τοῖς ἐν] Ἔϊλε- 
ρ p 
αντίνηι ἱερεῦσι τοῦ Χνούβω Νεβιὴβ χαὶ ϑεῶν ᾿Αδελφῶν xai 
T jt Cep 1 d 
ϑεῶν Eüepystv xal ϑεῶν Φιλοπατόρων | xal ϑεῶν ᾿Επιφανῶν 
β xai ϑεοῦ Εὐπάτορος 46 xai ϑεῶν Φιλο]μητόρων 47 xol ϑεοῦ νέου 
β Φιλοπάτορος 48 xal ϑεοῦ [ὐεργέτου 49 xol ϑεῶν Φιλομητόρων 

p PY τὴ io 
Σωτήρων χαίρειν" | -------------------------------- στ]ρα- 
τηγῶινδθ xal ἐπιστρατήγωιδ! περὶ τῶν χατὰ τὴν Σ[ῆτιν 2 νῆσον 


43 Sic Wilhelm, Strack; ἐπιμελόμενο]ς Mahaffy. De sententia cf. Notices 
et extr. des manuscrits XVIII 2, 4865 p. 286 n. 32, 80 sqq. Flinders Petrie 
papyri II p. 27 n. ΧΙ 4, 8: ἐπιμελοῦ δὲ xai σαυτοῦ ὅπως ὑγιαίνηις. Notices et 
extraits des manuscrits XVIII 2, 1865 p. 362 n. 63, 48. 49: ἐπιμελόμενος δὲ voi 
σαυτοῦ ly ὑγιαίνηις, Grenfell An Alexandrian erotic fragm. and other Gr. pap. 
p. 60 n. XXX, 9. 40 ἐπιμελ[όμιενο]ι δὲ xol ἑαυτῶν ἵν᾽ ὑγιαίνητε. p.67 n. XXXV, 
7.8. Grenfell and Hunt, New classical fragments and other papyri p. 64 
n. XXXVI, 49. 20. 44 Cf. not. 84. 35. 45 Post T! nihil unquam am- 
plius scriptum fuit. Huic ad Phommutem epistulae subiunctum erat exem- 

- plum litterarum a regina et rege ad sacerdotes datarum (11 v. 415—925), 
quod hic non repeti quia ante iam eadem epistula ex exemplo quod ipsi 
sacerdotes acceperant lapidi incisa est manifestum est. Sic rectissime rem 
explicavit Strack. Neque vero cum eo lapicidae hoc additamentum vindica- 
verim, immo ipsi epistulae regiae haec verba subscripta fuisse videntur. 
Cur non absoluta sint, non perspicitur. Sed certe illud HTT non licet pro 
compendio scripturae consulto adhibito haberi, immo in medio incidendi 
negotio substitisse lapicidam manifestum est. Voluerat sine dubio ὑπετάγη 
1| πίρὸς τοὺς ἱερεῖς ἐπιστολὴ] aut simile aliquid exarare. 46 Cf. not. 20. 
47 Cf. not. 39. 48 Nomine ϑεὸς νέος Φιλοπάτωρ post Ricardum Lepsium 

- (Abh. der phil.hist. Cl. der Κρ]. Akademie d. Wiss. zu Berlin 4852 p. 468) 
A. v. Gutschmid ad Sharpii Hist. Aegypt. p. 268 not. 4 aliique Ptolemaei VI 

- Philometoris et Cleopatrae II filium significari statuerunt, qui anno 4146/5 post 

» patris mortem paullisper infans regnavisset. At eum potius nomine Εὐπάτωρ 
usum esse tituli 4125. 1426. 127 (cf. not. 20) docuerunt. Quare illum potius 
Ptolemaei VIII Euergetae 1l ex priore uxore Cleopatra II filium, qui sub 
finem regni paterni primo strategus, deinde rex insulae Cypri constitutus 

est (cf. n. 41431. 4441) haec nomina gessisse statuit Strackius. Is sine dubio 
ante patrem supremum diem obiit; nam illum filios legitimos non reliquisse 
nisi Ptolemaeum X Sotera Il et Ptolemaeum XI Alexandrum 1, utrumque 
ex altero matrimonio, plane constat. Itaque recte et ordine Ptolemaeus 
Neos Philopator in divorum regum recensu ante patrem Euergetam collo- 
catur, 49 Cf. not. 44. 50 De strategis nomorum cf. n. 4842, 54 Cf. 
n. 1034, 52 τοῖς χατὰ τὴν Συζήνην Mahaffy. At Strackius observavit in 
ectypo ΣΙ dispici et hastam directam tam exiguo intervallo a X distare ut Y 


248 Π, Regnum Lagidarum. [468 


35 ἱερῶν  --------------------- | ---—---7---------------- ἔτους 
δευτέρου, Δαισίου τρίτῃ 9, Φαρμουϑὶ τρ[ίτηι]53. 

V [Βασίλισσα Κλεοπάτρα xoi βασιλεὺς [Ιτολεμαῖ]ος “Ερμοχράτει 
τῶι ἀδελφῶιδ χαίρειν" v--------------------- - -- 
-----------------2------------- των, παρεχομένων δὲ τὰς ἐν 


τῆι͵ αὐλῆι χρεῖας ---------------------------ς INDUCES 
enisi MEE γ]ινέσϑω οὖν χαϑάπερ ἀξιοῦσιδθ, ἔρρωσ[ο]. 


ΥἹ [Βασιλίσσην. Κλεοπάτραι χαὶ βασιλεῖ Πτολεμαίωι, ϑ]εοῖς Φιλο- 
υήτορσι Σωτῆρσι, χαίρειν οἱ ἀπο["7 MUST TENES... 


Συήνην ὄρους τὰς χρείας [napeyópsvor58 -------------------- 
πρφ ποὺς qim: | --τ τ οϑοϑεξσεπεεςος-ονς- oe csrsc pe ἐξ ἀῤχαίῶν 


xal ὄντος τῶν πρώτων AÀo[59 ------------------------------ | 


fuisse nullo modo possit, ideoque supplevit ex n. 180, 5. 6 ἐν Σήτει τῇ τοῦ 
Διονύσου vfjoo. Mahaffyi supplemento etiam id obstare videtur, quod v. 40. 54 
χατὰ Συήνην legitur sine articulo. 53 Daesius est octavus anni Macedo- 
nici mensis, in antiquis fastis respondens fastorum Atticorum Thargelioni, 
Iulianorum fere Maio (Pauly-Wissowa Realencyklopádie IV 2 p. 2014). Sed 


hic nihil est nisi alterum nomen octavi Aegyptiorum mensis. Cf. M. L. Strack . 


Mus. Rhen. LIII p. 448sqq., qui hunc morem inde a Ptolemaei VIII Euer- 
getae II regno constanter teneri certissimis argumentis docuit, ut unis iam 
fastis Aegyptiis uterentur, sed nomen Macedonicum quod ex ordine nume- 


rorum cuique mensi Aegyptio responderet ascriberent. 5^ τε[τάρτη!] - 
Sayce et Mahaffy. Sed relliquias litterae in ectypo conspicuas ad P non | 


minus commode referri posse testatur Strack, et fastorum rationem qualem 
per illam aetatem fuisse constat (not. 53) unam Strackii lectionem tolerare 
in propatulo est. Pharmuthi est octavus anni Aegyptiaci mensis; cuius dies 
tertius cum totius anni sit ducentesimus tertius decimus, annus secundus 


Ptolemaei X vero a die 24. m. Septembris a. 416 a. Chr. n. initium ceperit, - 


ille in diem 24. m. Aprilis a. 445 a. Chr. n. incidit. 55 Cf. v. 26. n. 4388, 


56 Cf. n. 5682, 57 ἀπο[σταλέντες] Strack, qui ante ot interpunxit. Sed | 
mihi hic nominativus etiam ad praescripta epistulae pertinere videtur, quia 


aliter omnino non indicatum esset, a quibusnam hominibus ea ad reginam 


et regem mitteretur. 58 Utrum hic, ut Strackio videtur, eidem sacer- . 
dotes Chnumis quorum ad res litterae I—III spectant designentur, an ut | 


Mahaffyus vult aliud genus officialium non sacerdotalium, pro certo diiudi- 


cari nequit. Huic quidem sententiae scripturae reliquiae favent, sed tamen . 


ila videtur praeferenda, quia improbabile est, litteras de aliorum nescio - 


quorum hominum rebus huic lapidi incisas esse. $9 AO Strack. AOF - 


Mabaffy. 


468] Ptolemaeus X Soter II (146—841 a. Chr. n.). 249 
----------.---.-ο--------------- evo, δὲ τὴν ταύτης προστασίαν διὰ 
παχ---ππτττσπσσσ-ο-------.-..-.----- | ------ -------- 
-------------- αι τῶν ἄλλων τῶν τὸν τόπον χατοιχούνίτων 

Ε΄ ...- jos ΟΡΩΝ | 
eÀew, ἀνατεϑῆναι δὲ xal ἐν τῶι ἐπιφανεστάτων τόπωι 81 
στήλην, ἐν ἧι ἀναγραϊφήσεται -------------------------- τὰ] 
β γεγονότα 82. ὑπὸ τοῦ πατρὸς ὅ8 φιλάνϑρωο[πα ------------------ 
: -------------- | ------------------------------- ὑπὸ] 
| τοῦ πατρὸς προστεταγμένα. xal περὶ ἡμᾶς ----------------- 
β ρὸς προστεταγμ, copo ncmo 

----------- | ------------------- δεόμεϑ᾽ οὖν ὑμῶν) ϑεῶν Νι- 
χηφόρων δὅ xal αἰωνοβίων 6 si δοχ[εῖ προστάξαι ----------- ; 


τῶι συγγενεῖ 67 xol | ἐπιστολογράφων δ, γράψαι Ῥρμοχράτει τῶι 
συγγενεῖ xai στρατηγῶι xoi ἐπιστρατήγωι 69 τῆς Θ[ηβαΐδος --- 
ὅ0 -------------------- | ------- ἵνα εἰς τὸν ἅπαντα χρόνον yá]- 
ριτας ὀφείλωμεν 70, εὐτυχεῖτε. [----------- |--- - - 
ἐπιστ]ολῇς ἀντίγραφον ὑπόχειται, ὅπως χαταχολουϑῆτεϊ! ----- 


---- δἸπετάγη ἡ προχειμένη 72 ἐπιστο[λη]. 


| 60 Sic Strack, O Mahaffy. 64 Supplevi ad exemplum permultorum om- 
| nium regionum et omnium fere temporum titulorum. ΕἸΤΙ p habet Strack, £zc, 
Sed ita ut postremam litteram incertam significet, Mahaffy. Atque hic quidem 
ἃ supplendo omnino abstinuit, Strackius vero ἐν τῷ ἐπὶ [τοῦ χατὰ Συήνην ὄρους 
Scripsit, qua in lectione, praeterquam quod cum litterarum relliquiis ab ipso 
notatis minus bene convenit, illud ἐν τῷ sic indefinite dictum sine sub- 
Stantivo displicet. 62 πεΪριγεγονότα Mahaffy et Strack. Hic litteram P 
'eertam non esse indicat, ille de supplemento dubitat. Ac sane περιγίγνεσθαι 
huc quadrare non videtur. 63 Pater designari videtur regis Ptolemaei X 
Soteris II Ptolemaeus VIII Euergetes II, neque eius beneficia (φιλάνϑρωπα) 
alia esse atque ea quae litteris VII (v. 53 sqq.) ab eo petiverunt sacerdotes. 
δά. Supplevi, dubitans sane; 7[c Strack; Mahaffy intacta reliquit, 65 Cf. 
n. 89, 3. 66 Cf. n. 90 4, 67 Cf. n. 991, 4042, 68 Cf. n. 439, 44. 
69 Cf. n. 1034. 70 OMEN Strack, qui sane litteram Q. incertam indicat. 
| opev Mah. 74 Strack χαταχολουϑη[ϑῆι. Obscurum sane est, quid sub- 
Scriptum fuerit epistulae, nisi illae ipsae litterae petitoriae ad Ptolemaeum VIII 
Euergetam II et Cleopatram utramque fuerunt, quae in hoc lapide statim 
| Sequuntur. Harum exemplum reginae et regi transmittere utile videbatur, 
quia prioris regum beneficii etiam in tenore litterarum mentionem fecerant. 
Utique háec de subiunctis aliis litteris epistulae partem esse, non a lapicida 
, addita existimaverim. 72 ΠΡΟ in Strackii exemplo non est, cum Mahaffyus 
versum integrum exhibeat. Tamen ille quoque [προ]χειμένη restituit, neque 
| quiequam aliud relinqui videtur, etsi praepositionis vis qualis hic sit non 
assequor. Utique [ὑποἸχειμένη legi nequit propter intolerabilem tautologiam. 


250 Π. Regnum Lagidarum. [68— - 


VII [Βασιλεῖ Πτολεμαίωι χαὶ βασιλίσσηι Κλεοπάτραν τῆι ἀδελφῇ! 
xal βασιλίσσηι Κλεοπάτραν τῆι γυ[ναιχί], ϑεοῖς Εὐεργ[έταις 18, 


χαίρειν | -------------------------------- ] οἱ ἐπὶ τοῦ χατὰ 
Συήνην ὄρους 74 π[ολλ]ὰ εἴπομεν so[------------------------ | 
δῦ ---------------------------- bp] x«l τοῖς τέχνοις ὑγίειαν 
EV Ἵν 75 εὐγηρίαν 76 y[-----------------------------|------ 


ΠΥ ics T a KL ς xal αὐστηροῖς τόποις παρορίοις τῆι | 
Αἰϑιοπίαι 71 Q[-------------------------------- | ----------- : 
Tren Em CEN IET CNN π]έρα 18 τῆς παρ᾽ ὑμῶν μεγαλομερείας - 
προήγμεϑα mpo[-------------------------------- le-58c- 1 
nnd su d -------- fe&] Χνούμω ΝΙεβιήβ]19, γεωργουμένης - 
δ᾽ εἰς τὸ ἐν ᾿Ελ[εφαντίνηι ἱερόν 89- ------ ---- 1. 


χ 
* 


73 Litterae a sacerdotibus, qui Elephantinae erant, ut quidem videtur, Ἴ 
ad Ptolemaeum VIII Euergeten II eiusque uxorem alteram Cleopatram HI | 


datae; ad postremum decennium eius regni probabiliter referuntur. 74 CUN | 
not. 58. 75 ὑγίει[αν μορφὴν εὐγηρίαν Wilhelm. ὑγίει[άν τε χα]ὶ εὐγηρίαν ᾿ 
Mahaffy. 76 Cf. Aristot. Rhetor.I 5 p. 41364 b, 26 εὐγηρία 9 ἐστὲ βραδυτὴς | 


γήρως pev ἀλυπίας" οὔτε γὰρ εἰ ταχὺ γηράσχει, εὔγηρως, οὔτ᾽ εἰ μόγις μέν, 
λυπηρὸς δέ, In titulis inter bona quae cui precamur hoc commemorari alibi. 
non memini. Contra ὑγίεια χαὶ εὐετηρία coniungi solent; sed huius vocis 
notio hic minus apta, et consensu Strackii et Mahaffyi lectio plane confir- 
mari videtur. 77 Cf. v. 48. 78 Supplevit Wilhelm. 79 De agr 
quodam, qui huius dei esset, dictum fuisse videtur. 80 l.e. ita aratur,- 
ut fructus inde percepti ad delubrum Chnumi quod est Elephantinae per- 
veniant. 


I- 5 PE e S 


169 Basis lapidis syenitae nigri, Alexandria Romam delata 4 
museum  Aegyptiacum Vaticani. Edd. Gau Inscr. tab. X n. 2 ] 
Amati Giornale arceadieo m. Mai. 1822 p. 256. Ex ectypo char- 
taceo, quod R. Lepsius miserat, J. Franz C. L G. 4678. Lapide 
denuo collato M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 263 
n. 133. ἢ 


[Βασιλέα Πτ]ολεμαῖον | [ϑεὸν Σω]τῇρα !: Ἀπολλώνιος | ------- ! 


Litterae volgares praeter ΤΣ. 41 Ptolemaeus X Soter II, qui Aegypli 
quidem regnum tenuit ab a. 446—108 et 88—84 a. Chr., Cyprum vero etiam 
eo quod interiectum erat tempore in potestate habuit. Cf. n. 4672. ; 


3 


170] Ptolemaeus X Soter Ii (146— 84 a. Chr. n.). 251 


5 -τῶς Φιλομητόρειος 2, | [ὁ συγγεν]ὴς ὃ xol dpysüéacpoc!, | [τὸ]ν 
ἑαυτοῦ εὐεργέτ[ην]. 


2 Pagus (δῆμος) urbis Alexandriae aut Ptolemaei VI Philometoris (481— 
146 a. Chr.) honoris causa institutus et denominatus, aut ipsius Ptolemaei X, 
qui item cognomine Φιλομήτωρ usus est. Cf. n. 467, 1, 168, 1. 18. 39. 174, 4. 
Strack Die Dynastie der Ptolemàer p. 264 n. 4137, 4. Idem demoticum etiam 
Naucrati fuisse probabile est, si modo recte restitui titulum n. 120, 2. 
8 Cf. n.991, 1042, & Cf.n.484, 4. J.G.Droysen Kleine Schriften II p. 369. 
G. Lumbroso Recherches sur l'économie politique sous les Lagides p. 205 sq. 
Officium ἐδεάτρου ex aula Persica in Alexandri regnum franslatum ipse con- 
ditor regni Aegyptiaci apud illum gesserat. Cf. Athenaeus IV p. 174b: 
Χάρης qo0w ἐν τῇ q τῶν ἱστοριῶν (Scr. rer. Alex. M. p. 116 fr. 6 ed. Müller) 
Πτολεμαῖόν φησι τὸν Σωτῆρα ἐδέατρον ἀποδειχϑῆναι Ἀλεξάνδρου. Sed tum iam 
ἐπιστάτης τῆς ὅλης διαχονίας hic fuit, quum antiquitus ἐδέατρος nihil nisi 


Jpraegustatorem (προτένϑην, προγεύστην) significasset. In Lagidarum vero aula 


jam plures ἐδέατροι nominati sunt, quibus omnibus praeesset ἀργεδέατρος. Huius 
praeter titulos etiam in Aristeae epistula 8 182 mentionem fieri primus per- 
spexit Letronne Journal des sav. 1828 p.105 cum certissima emendatione Νιχά- 
wop δὲ ὁ ἀρχεδέατρος rescriberet pro eo quod codices exhibent ὁ ἀρχιητρός. 


170 Basis inventa Deli; infra hunc titulum inversa positura 
quattuor versus antiquioris inscriptionis, quae ad rationes pecunia- 
rum sacrarum pertinebat. Ed. A. Hauvette-Besnault Bull. de corr. 
Hell. VI (4882) p. 341 n. 52 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptole- 
máer p. 263 n. 134). Cf. quae disputavit M. L. Strack Archiv für 
Papyrusforschung I 1900 p. 207 n. 20. 


Ὁ ἱερεὺς Mapxoc 'EAsocí(woc | ὑπὲρ βασιλέως [Πτολεμαίου | 
Σωτῆρος, τοῦ πρεσβυτάτου 2 | υἱοῦ βασιλέως Πτολεμαίου τοῦ | 


. Litterae ΑΘΗ͂Σ. 4 Ptolemaeus X Soter II, qui a. 146—408 a. Chr. n. 
in Aegypto, a. 108—88 a. Chr. illinc expulsus in insula Cypro, a. 88—81 a. 
Chr. n. rursus in Aegypto regnavit. 2 Ut hic, sic Sotera II maximum 
natu Euergetae II filium esse etiam in titulo Didymeo quem ed. B. Haus- 
soullier Revue de philol. XXIII (1899) p. 27 n. 28 (Études sur l'histoire de 
Milet et du Didymeion p. 210 n. 10, 33. 34) enuntiatur verbis hisce: ἄλλαι 
τέσσαρες (φιάλαι) βασιλέως Πτολεμαίου τοῦ πρεσβυτάτου υἱοῦ ὁλκῆς Ἀλεξανδρείων 
TKH------- . Quod cum a more abhorreat, haud improbabiliter Strackius 
cum Soter Aegypto expulsus itemque Cyrenarum imperio a fratre spurio 
Ptolemaeo Apione privatus esset, ipsum eiusque asseclas aetatis notam ad- 
didisse quo clarius appareret legitimum quidem totius regni heredem illum 
esse, non Alexandrum et Apionem fratres. Quod si probabimus, monumen- 
tum non multo post a. 108 a. Chr. dedicatum opinabimur. 


252 II. Regnum Lagidarum. [14170— 


5 δευτέρου Εὐεργέτουδ, Ἄμμωνι | χαριστήριον, χλειδουχοῦντος | 
᾿Αρίστωνος τοῦ Αἰγίωνος Μυρριϊνουσίου, χανηφορούσης δὲ | IIpo- 
10 τογενείας τῆς ᾿Δριστέου | τοῦ ᾿Αριστέου Μαραϑωνίου ϑυγατρός. 


8 Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—446 a. Chr. n.). 


171 Basis quadrata, Deli in arce. Edd. Kumanudis ᾿Αϑηναίου 
II p. 132. Lebégue Revue archéol. Nouv. sér. XXV (1873) p. 144 
n. 14. Recherches sur Délos p. 156 n. V (Syll: 249. M. L. Strack 


Die Dynastie der Ptolemáer p.263 n. 132. Ch. Michel Recueil d'inser. | 


Gr. p. 8&4 n. 1162). 


Βασιλέα Πτολεμαῖον Σωτῆρα: | βασιλέως Πτολεμαίου τοῦ δευ- 
τέρου | Εὐεργέτου2 Ἄρειος Πτολεμαίου ᾿Αλεξανδρεύς, | τῶν πρώ-᾿ 
5 τῶν φίλων, τὸν ἑαυτοῦ εὐεργέτην, | Ad. Κυνϑίωι xot ᾿Αϑηνᾷ, 


Κυνϑίᾳ. 


- 
- 


Litterae volgares praeter ΘΞΠΣ. 1 Ptolemaeus X Soter II (446—88. 


a. Chr. n.). Cf. n.4672, 2 Ptolemaeus VIII Euergetes II (146—416 a. Chr... 


8 Cf. n. 4042, 


Paphiae. Edd. E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James Journ 
of Hell. stud. IX (1888) p. 240 n. 50. Sakellarios Κυπριαχά I? p. 9 


172 Basis marmoris rubri fracta a sinistra, in delubro à 


n. 60 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 263 n. 136). 


Ἀφιρο]δίτηι Παφίαι | [ἡ π]όλις ἡ Παφίων Ὀνήσανδρον Ναυσι- 


xp&couci, | [τὸν σ]υνγενῇ 2 xol ἱερέα διὰ βίου eae Πτο- 
λεμαί οὐ ϑεοῦ Σ]ωτῇρος ὃ x«i τοῦ ἱδρυμένου ὅπ᾽ αὐτοῦ ἱεροῦ. 
5 Πτολε  μαείου 4, τὸν] γραμματέα τῆς Παφίων πόλεως, “ἢ 


δὲ | [ἐπὶ τῆς ἐν ᾿ΑἸλεξανδρείαι μεγάλης βυβλιοϑήκηςϑ, εὐνοίας 


[ἕνεχεν.] ; 


Litterae AOzTIz. | Sine dubio Paphius fuit origine, cum propter 
ethnicum omissum, tum propter honores infra commemoratos. 2 c& 
n. 1042, 3 Ptolemaeus X Soter II. Cf. n. 1672. 4 Sine dubio hoc - 


templum et Onesandri sacerdotium Paphi locum habebat. 5 Hominem. 
Cyprium (not. 4) qui reliquis qui hic recensentur honoribus (v. à3—5 cum 


not. 4) in patria functus est, bybliothecae Alexandrinae praefectum esse non 


erit cur miremur, praesertim si cum editoribus Anglis sumemus, anno 


T 


] 
! 
! 
1 
y 
Eu 


| 


474] Ptolemaeus X Soter II (4416—84 a. Chr. n.). | 253 


88 a. Chr. cum rex ex insula Cypro, quae tum una ei parebat, Alexandriam 
rediret et Aegypti regno denuo poteretur, Onesandrum cum eo illuc trans- 
yectum praemium fidelitatis illud nobilissimum munus accepisse. 


173 Basis marmoris albi fracta in tres partes, Deli. Infra hunc 
titulum sex disticha elegiaca mutila. Ed. G. Fougéres Bull. de corr. 
Hell. XI (1887) p. 253 n. 4 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptole- 
máer p. 263 n. 435). 


Στόλος Θέωνος ᾿Αϑηναῖος, | ὁ συγγενὴς βασιλέως | Πτολεμαίου 
5 τοῦ δευ[τέρου] | Σωτῇρος 2, Ztp[a]Ao[v] || Τιμάρχου Σαλ[αμίνιον ,| 
τὸν ἑαυτοῦ | φί[λ]ον, | ᾿Απόλλωϊνι!. 


β - Litterae volgares praeter ΑΘΣ. 4 Cf. n. 4042, 2 Ptolemaeus X 
Soter II, Ptolemaei VIII Euergetae II et Cleopatrae ΠῚ filius natu maximus 
/(446—84 a. Chr). Cf. n. 4672. 3 Pater huius, Timarchus Timarchi f. 


| Salaminius ex insula Cypro, ab Atheniensibus collaudatus et coronae honore 
| affectus est Ptolemaeo VI Philometore (181—146 a. Chr. n.) regnante. Οἵ, 
n. 448, 4. 44, 


is 

|—.174 Basis marmoris albi, Paphi novae (Daffa) in insula Cypro. 
Fd. W. H. Waddington ap. Loss Inscr. III 2784 (M. L. Strack Die 
Dynastie der Ptolemáer p. 264 n. 139). Cf. quae disputavit Strack 
p. 205 sqq. 

— [Βασίλισο]αν Βερενίχην', τὴν | βασιλέϊως Πτολεμαίου 2 x[oi | 
βασ]:λ[ίσϊσης Κλεοπάτρας ὃ, 9[sOv | Φιλ]ομητόρων 4. 


. Litterae AGTIz. 4 Cf. Pausanias I, 9, 3 Αϑηναῖοι δὲ --- χαλκοῦν χαὶ 
αὐτὸν (Ptolemaeum X Sotera II) xoci dfe ἔϑηχαν, 7| μόνη ot γνησία τῶν 
παίδων ἦν. Ea patruo Ptolemaeo XI Alexandro I nupsit anno 99 a. Chr. n. 
aut paullo prius. Cf. Strack Die Dynastie der Ptolemüer p. 205. Postea 
regnavit primo cum patre usque ad eius mortem (a. 84 a. Chr.), deinde per 
Semestre sola, denique undeviginti dies cum privigno Ptolemaeo XII Alexan- 
dro II, a quo interempta ferebatur priusquam ipse a militibus occideretur; 
alii et Alexandri II et Berenices necem ad fratrem Ptolemaeum XIII Aule- 
tam rettulisse videntur. Cf. A. von Gutschmid ap. Sharpe Gesch. Aegyptens II 
p.16 not. 2 ed. Germ. Hic titulus utique non tum incisus est, cum in patrui 
matrimonio versabatur, sed aut intra annorum 88—84 a. Chr. spatium aut 
per illud tempus quo post patris mortem sola rerum potita est. 2 Ptole- 
maeus X Soter II, qui 446 a. Chr. n. patri Ptolemaeo VIII Euergetae II suc- 
essit, a. 81 a. Chr. n. fato functus est. 3 Primam uxorem Soter II habuit 

leopatram IV sororem, quam anno fere 445 a. Chr. a matre Cleopatra ΠῚ 


204 Il. Regnum Lagidarum. [114-- 


coactus est repudiare et minorem Selenen in matrimonium ducere. Sane | 
haec quoque altero nomine Cleopatra vocata videtur, sed Berenice, quippe - 
quae ante annum 99 a. Chr. patruo Alexandro I nupserit, sine dubio ex priore E 
Soteris matrimonio procreata erat. 4 Cognomen Φιλομήτωρ Soteri IE. — 
tribuitur n. 467, 4. 468, 4. 47. Cleopatra sane, quae utrobiqe ϑεῶν GOuopn- | 
τόρων Σωτήρων nomine cum illo comprehenditur, non ut hic soror eadem- 
que uxor regis est, sed mater. 


"pco dur SD PCs m A ty 


175 Fragmenta duo lapidis nigri aceurate inter se contingentia. | 
Dextra pars periit, sed ectypum chartaceum ab H. Brugschio con- - 
fectum exstat in bybliotheca Gottngensi; sinistra pars anno 1895 - 
a Wilbourio in vico DZme sito ad lacum JBérket el-Qurun in 
regione aj empta Parisios pervenit. Cum primus U. Wilcken. : 
suspicatus esset, eiusdem lapidis esse, J. P. Mahaffy coniunxit el. 
edidit Hermathena XXI (1895) p. 243 (M. L. Strack Die Dynastio 
der Ptolemáer p. 265 n. 141). [ 


Ὕ περ βασιλίσσ[η]ς Κλεοπάτίρας,} | ϑεᾶς Εἰὐεργέτιδος 1, “ας 
βασιλέως [ΠΙτολεμαίο[υ] τοῦ xat Ἀλεξάνδρου, ϑεοῦ Φιλομήτο- 
5 ρος2, | [Ἴ]σιδι Σονονάειϑ ϑε[δι] μεγίστηι, xol [Ἁρποχράτηις 
xxt ΠΠρεμά[ρ]ρειὅ, ϑεοῖς Εὐχαρίστοις, | Διονύσιος Δημητρίου 


4 Cleopatra III, Ptolemaei Philometoris filia, post mariti Ptolemaei VIIL- 
Euergetae II mortem primo cum filio natu maiore Ptolemaeo X Sotere II (cf. — 
n. 4673), deinde cum minore Ptolemaeo XI Alexandro regnavit ab anno 108 
a. Chr. n. usque ad mortem 104 a. Chr. n. Cognomen Esepyéce, quod hane 
reginam gessisse ex papyris demoticis perspexisset Wilckenus, hic primum ἢ 
in monumento Graeco inventum esse adnotavit Mahaffy. 2 Ptolemaeus XL. - 
Alexander in insula Cypro quidem iam ab anno 414 a. Chr. n. regnum tenu- i 
erat, a quo tempore per totum imperii tempus annos numerabat, sed: 
Aegypto anno 108 a. Chr. demum potitus est, cum mater fratrem maiorem 
imperio huius terrae privasset et Cyprum migrare coégisset, ipsum vero ir 
regni societatem assumpsisset. Quod commune matris filiique regnum illiu 
nece anno 104 a. Chr. n. finitum est, Alexander usque ad annum 88 a. Chr. n. 
regnare perrexit. Cf, M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemüer p. 203 sqq. 
Appellationem Φιλομιήτωρ, sine dubio una cum regno a maiore fratre, qui eam | 
frequenter gesserit (n. 167,4. 468,4 sqq. 474,4), in minorem translatam tamen ἷ A 
huius titulis perraro usurpari adnotat Mahaffy. Sed cf. n.177, 3. 478,29. 119,3. 
3 Cognomen Isidis ceteroqui ignotum. 4 Cf. n. 623, Syll.2. 5595. 5 Eius- | 
dem dei nomen occurrere Flinders Petrie papyri II p. 444 n. XLIII, 66, ub 
nemus palmarum circa aram dei Premanres in vico Apolloniade nomi Ars 
noitae commemoratur, observat Mahaffy addens U. Wilckenum nomen de 
Amenemhat III, cuius nomen regium Marres vel Mares fuisset, inter deos 
relato interpretari. 


ἢ 


ἢ 


416] Ptolemaeus XI Alexander I (114—88 a. Chr. n.). 255 


x[a]| Θασ[ῆ]ς GÜ«v[oc ἡ] γυνὴ | xal τὰ τέχνα τὴν εἰς τὴ]ν 
ἀπὸ τοῦ δρόμου 6 | Πρεμαρρείους 7 ἄγουσαν εὐϑεῖαν ὁδὸν ἐπί] | 

10 τὸν νάβλαβϑ καὶ τὰς γεφύρας πρὸς εὐχέρειαν] || ὡδοποιημένην 
εἰς ἀμφότ[ε]ρα τὰ ἱερὰ τήϊν τε | δαπάνην xal τὸν βωμὸν] | 
L ιγ΄ τὸ xal (19 ᾿Επεὶφ | xy 1. 


6 Cf. n. 478 11, 7 Forma nominis obscura. Mahaffy pro Ilpepap- 

ρέους incisum opinatur, quem genetivum eiusdem nominis esse ac dativum 

- [Ipep.doper v. 5. Possis etiam Πρεμαρρείου ad adiectivum derivatum spectans c 
finali auctum statuere declinationum confusione; ita sane post δρόμου desi- 
deres τοῦ, Utique δρόμον ad aram vel aedem dei Premarris ducentem recte 
"intellegere videtur Mahaffy. Sed τὴν εἰς τὴ]ν ἀπὸ v. 7 plane turbatam 
-Structuram indicant, cum unum modo feminini generis nomen ὁδὸν praesto 
.Sit. Maxime probabile est, auctorem tituli primum τὴν ad δαπάνην v. 44 
referre voluisse, deinde vero anacoluthia propter ambitum eorum quae in- 
teriecta sunt proclivi τὴν τε interposuisse. 8 Apud scriptores instru- 
mentum musicum hoc nomine appellatur. Cf. Athen. IV 475 b τοῦ χαλουμέ- 
|vo9 νάβλα, ὅν φησι Xd matpog ὃ παρῳδὸς ἐν τῷ ἐπιγραφομένῳ δράματι Πύλαι 
Φοινίχων εἶναι καὶ τοῦτον εὕρημα. λέγει δ᾽ οὕτως οὔτε τοῦ Σιδωνίου νάβλα λα- 
ρυγγόφωνος ἐχχεχόρδωται τύπος. Deinde ex eiusdem alio dramate et ex 
 Philemonis Moecho testimonia afferuntur. Strabo X, 3,47 p. 474 Cas. «oi 
τῶν ὀργάνων ἔνια βαρβάρως ὠνόμασται, νάβλας «oi σαμβύχη wi βάρβιτος χαὶ 
᾿μάγαδις χαὶ ἄλλα πλείω. Accusativus νάβλα pro νάβλαν hic profecto nullam 
habet offensionem, sed significationem aliunde notam ab hoc loco alienissi- 
mam esse recte dicit Mahaffy. Nescio an proprium loci vel aedificii alicuius 
nomen fuerit, quod aliqua formae similitudine illius instrumenti musici 
 admoneret. 9 Inconcinne et ineleganter quidem res quarum ratio plane 
| diversa est, δαπάνη et βωμός, sic per τε — x«i coniunguntur, sed quid sibi 
|! voluerit qui titulum composuit tamen apparet, nempe Dionysium et viae 
 muniendae sumptus tolerasse et aram eius rei monumentum consecrasse. 
40 Annus Cleopatrae (not. 1) tertius decimus idemque Ptolemaei Alexandri 
(not. 2) decimus 105/4 a. Chr. n. est. 11 Anni Aegyptiaci mensis undeci- 
mus a chronologis recentioribus plerumque Eni vocatur, sed hanc formam 
rarissimam esse, plerumque vero bisyllabam 'Ezcto vel 'Exío usurpari non 
"sine variationibus ut 'Ectz, ᾿Εφείπ, ᾿Εφείφ, ᾿Επείπ, 'Extz, haud dissimili te- 
uis et aspiratae vicissitudine atque in nomine ᾿Ἁρποχράτης, ᾿Αρφοκράτης, 
᾿Ἁρποχράτης, docuit U. Wileken Gr. Ostraka I p. 809. Dies vigesimus tertius 
mensis Epiph anno 105/4 a. Chr. n. est d. 7. mensis Augusti a. 104. a. Chr. n. 


r " 
τς, 


176 Stela lapidis calcarii albi; supra titulum discus solaris 
alatus, infra crocodilus. In regione Aegypti quae vocatur Fan. 
Ed. 1. P. Mahaffy Bull de corr. Hell. XVIII (1894) p. 447 n. 4 
(M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemüer p. 265 n. 443). 


256 Il, Regnum Lagidarum. [176— 


Ὑπὲρ | βασιλέως Πτολεμαίου τοῦ | ἐπικαλουμένου ᾿Αλεξάνδρου 1 | 
5 Σούχωι2 ϑεῶι μεγάλωι | μεγάλων τόπος τῶν | τὸ β΄ L* ἐφη- 
βευχότων | τῆς ᾿Αμμωνίου αἱρέσεως, | οὗ μέτρα νότου ἐπὶ βορ- - 
10 ρᾶν | ιγ΄, λιβὸς ἐπ᾿ ἀπηλιώτην", || ἕως φυγμοῦ 9. LL τς 7 Φα- 
υ(ενὼϑ) ια΄ 8. 


Litterae €OITX. Vs. 10 in nomine mensis per compendium scripto M 
super A collocatum est. 4 Cf. n.4752. 2 Hic est deus crocodili figura 
(Aegyptiaca nominis forma |SbZ), qui in metropoli nomi Arsinoitae Crocodilo- 
poli sive Arsinoé colebatur. Cf. Strabo XVII, 4, 38 p. 814 Cas.: παραπλεύσαντι 
δὲ ταῦτα ἐφ᾽ ἑκατὸν σταδίους πόλις ἐστὶν Ἀρσινόη, Κροχοδείλων δὲ πόλις ἐχαλεῖτο — 
πρότερον" σφόδρα γὰρ ἐν τῷ νομῷ τούτῳ τιμῶσι τὸν χροχόδειλον, καί ἐστιν — 
ἱερὸς map αὐτοῖς ἐν λίμνῃ καϑ᾽ αὑτὸν τρεφόμενος, χειροήϑης τοῖς ἱερεῦσι, καλεῖται 
δὲ Σοῦχος. Etiam in vicis nomi Arsinoitae delubra huius dei fuisse apparet 
ex Flinders Petrie papyri II p. 2 n. II 4, 48: [ἐν τ]ῷ ἐν Ἐημερίαι Σουχιείωι. 
Feriae Σουχεῖα commemorantur Berl. gr. Urk. I p. 246 n. 248, 42. 28, ipsius — 
dei mentio perfrequens est in papyris. In papyro inedito Berolinensi 6594 II 
hominem, qui domum cum impluvio in illo oppido emerit, τὴν 9t0poypta(v) 
τοῦ Xoóyou ϑεοῦ μεγάλο[υ] μεγάλο["] pendere refert U. Wilcken Gr. Ostraka I 
p. 360. 3 Haec geminatio adiectivi a Graeco sermone plane aliena vel 
in titulis Aegypti Graece conscriptis rara est. Praeter 178,3 cf. 90, 49 
Ἑρμῆς ὁ μέγας xoi μέγας et titulum dedicatorium qui editus est Fayüm 
towns p.32 n.I,9sqq. τὸ πρόπυλον Πνεφερῶτι xoi ΠΠπετεσούχωι καὶ τοῖς συν- 
νάοις ϑεοῖς μεγάλοις μεγάλοις. Sine dubio ex Aegyptiorum more assumpta 
est. Quod contra appellationibus ϑεὸς μέγας vel μέγιστος (ϑεὰ μεγάλη, με- 
γίστη) de deis Aegyptiis usurpatis nihil est frequentius. Saepius sane illud 
μέγας μέγας invenitur in papyris, ex quibus exempla attulit M. L. Strack - 
Mitth. des arch. Inst. in Athen XIX 1894 p. 245. 4 Ptolemaei Alexandri 
annus secundus est 4113/2 a. Chr. n. Sed hic titulus quattuordecim annis | 
post demum incisus est (v. 40), neque ille anno 413 solus regnavit, sed una | 
cum maíre Cleopatra III. Cf. Strack Die Dynastie der Ptolemàáer p. 485. 
Quare nescio an hic ephebiae potius quam regni annus alter intellegendus - 
sit. 5 Hic incuria lapicidae numerum cubitorum (cf. n. 1797) excidisse | 
Statuit Mahaffy, recte sine dubio. Cf. n. 478, 41. 6 Vox praeterea ipsum - 
negotium refrigerandi aut exsiccandi significans hic manifesto de loco usur- 
patur, cf. n. 178, 44. Mahaffyus de significatione dubius haeret, sed fortasse | 
locum ubi nescio quae res torreatur aut exsiccetur intellegendam esse con- b 
licit. Quae opinio ni fallor et confirmatur et accuratius definitur testimo- 
nio papyri Berl. gr. Urk. II p. 443 n. 454, 8 sqq. ἐπῆλϑαν τινες — οἷς γεωρ- 
γοῦμεν — περὶ χώμην Βούβαστιν χαὶ ἐβάσταξαν ἡμῶν ϑήχας Aoyavoonépp[o]o 
εἰς ἕτερον Ψψυγμὸν οὐχ [ἔλαϊττον ϑηχῶν δέχα δύο. Leguminum semina in fundo 
eius qui haec scripsit disposita ut exsiccarentur in alium eiusdem generis 
locum translata erant. Neque pugnat cum hac sententia alius papyrus. 
in quo idem nomen recurrit, Flinders Petrie papyri II p. 140 n. XXXII, 3 sqq.: 
περὶ Ἀ[Γφροδίτ]ης Βερενίχης πόλεώς cou παραγενομένου τῆι ι΄ τῶι ψ[υγμῶ χαὶ 


FUÉ Lipi tdem tton 


ΩΝ ipaq 


ἄν ται - πον 


ers iid ORIS C Sca Ra s ENIA d 


477] Ptolemaeus XI Alexander 1 (144—88 a. Chr. n.). 95 


ἡμῶν ἐπιδιχνυόντων σοὶ τὴν φυτῆαν. Θεοδότου [δὲ] τοῦ φύλαχος ἀχολουϑοῦντος 
ἡμῖν συνετάξαμεν αὐτῶι dmo----- ψαντα φυλάσσειν τὸν ψυγμόν᾽ παραγενομένου 
[δὲ] αὐτοῦ εἰς τὸν ψυγμὸν εὗρεν Πτολεμαῖον τὸν Πτολεμαίου [τῶν χ]ερσιτῶϊν .. .]v 
xoi Πνεφέρω[τα] Ὥρου τῶν ἐγ Βουβάστου κατοιχο[ύντω]ν συ μίψ!ῶντας τὸν 
Ψψυγμὸν κτλ. v. 18 Πνεφέρωτι τῶι συμψήσαντίι τὸν] ψυγμόν. Praeterea voca- 
bulum legitur Berl. gr. Urk. I p. 46 n. 10, 8 ψυγμοῦ xol διαψειλί(ώσεως ἢ), quod 
obscurum est, sed certe de eadem re dicitur, de qua ibid. p. 274 n. 277 
col. II, 5 legimus διὰ ψυγμάτων xoi διὰ ψειλῶν. 7 Sextus decimus Ptole- 
maei Alexandri annus est 99/8 a. Chr. n. 8 Septimus anni Aegyptiaci 
mensis. Eius dies undecimus illo anno fuit d, 27. m. Martii a. 98 a. Chr. n. 


177 Stela lapidis granitae nigri cum aétomate, inventa ab 

H. Brugschio inter parietinas templi siti prope vicum JD?me ad 

oram septentrionalem et occidentalem lacus JBirket el-Qurum in 

regione “γῶν, delata in museum regium Berolinense. Ed. F.Krebs 

Nachrichten von der Ges. der Wiss. zu Góttingen 1892 p.533 n. II 

. (J. P. Mahaffy Hermathena XXI 1895 p. 160 A. M. L. Strack Die 
Dynastie der Ptolemáer p. 268 n. 144). 


Ὑπὲρ βασιλέως IzoAs|paíoo τοῦ x«i ᾿Αλεξάνδρου, ϑεοῦ Φιλο- 
5 μήτορος 1, [᾿Απολλώνιος ᾿Ισχυρίωνος || γραμματεύων Πανταλέ᾽οντι 2 
| τῶν ὁμοτίμων τοῖς | συγγενέσι38 xal οἰχονόϊμωι σιτιχῶν 4 τῆς 


4 Cf. n. 4752, 2 Dativum a γραμματεύων pendere, ut Apollonium 
Pantaleonti scribae officium praestitisse indicaretur, monuit Krebs. 3 Cum 
συγγενῶν (n.991, 4042) certus numerus esset, ei qui regibus illo honore 
. digni videbantur, cum tamen nullus in eo ordine locus vacaret, in praesen- 
| fia inter ὁμοτίμους τοῖς συγγενέσι recepti sunt, dum in illum gradum ascen- 

. dendi facultas daretur, 1. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 244 
not. 2. Redit haec appellatio in papyris. Cf. Grenfell et Hunt New classical 
fragments and other Greek and Latin papyri p. 44 n. XXIII, 4: παρ᾽ Ἑρμώ- 
νᾶχτος τῶν ὁμοτίμων τοῖς συγγενέσι xol ὑποδιοιχητοῦ (108 a. Chr. n.. Notices 
ek extraits des manuscrits XVIII 2 4865 p. 219 n. 45 col. I, 20 ἐπέδωχα xac 
αὐτῶν ὑπόμνημα Ἑρμίᾳ τῶν ὁμοτίμων τοῖς συγγενέσι xol στρατηγῷ καὶ νομάρχῃ. 
Similis videtur infimi τῶν διαδόχων ordinis vis et origo fuisse. Cf. n. 1005. 
| 4 Plane discretae fuerunt apud Ptolemaeos administrationes pecuniarum 
| redeuntium, quae per mensam argentariam regis numerabantur, et frugum, 
quae in horrea regia inferebantur. Cf. n. 90, 42 ἀνατέϑειχεν εἰς τὰ ἱερὰ ἀρ- 
γυριχάς τε xal ctttxde προσόδους. 14. 45 τὰς προσόδους τῶν ἱερῶν καὶ τὰς διδο- 
μένας εἰς αὐτὰ χατ᾽ ἐνιαυτὸν συντάξεις σιτιχάς τε καὶ ἀργυρικάς. 24 ὑπομείνας δαπά- 
| Mae dpquptkde τε καὶ σιτιχὰς μεγάλας. Amherst papyri II p. 35 n. XXXI, 6. 7: 
πρός τε τὴν σιτιχὴν μίσϑωσιν xal τὴν ἀργυρικὴν πρόσοδον. Oxyrhynchos pa- 
| pyri II p. 294 n, CCXCI, 8 sqq. τ[ὴν] ἔχϑεσιν τοῦ ιβ΄ ἔτους Τιβερίου Καί[σαρ]ος 
Dittenberger, Orientis Gr, inscr. I. 47 


| 
| 
: 


258 IL Regnum Lagidarum. [177— 


10 Ἡραχλείίδου μερίδος δ τὸ v L5 {{πχατηρτίσατο δίδοσθαι | παρά 
τε ἑαυτοῦ xal τῶν | διὰ τῆς μερίδος ἀσχοϊλουμένων ὑπ᾽ αὐτοὺς 

15 xai εἰς τὸν μετέπειτα | χρόνον χατ᾽ ἔτος πυροῦ | ἀρτάβας 
ρπβ L', ὃ xal καϊτήρξατο ἀπὸ νουμηνίας | τοῦ Θῶυϑ' τοῦ ιϑ' L.$ 

20 εἰς τὸ [ἀρτοχόπιν Σοχνοπαίωι9 xal [Νεφερσῆι19 ϑεοῖς με- 
γίστοις. 


Σεβαστοῦ σειτιχὴν oi ἀρ[γ]υρικὴν εὐθέως γράψον. Berl. gr. Urk. II p. 482 
n. 538, 49. 20: τῶν δημοσίων πάντων τοῦ χ[λήρου τῶν τε σιτι]χ[ῶν] καὶ ἀργυρι- 
χῶν. Iam οἰχονόμον σιτιχῶν nomi alicuius hic habes, in papyro Taurinensi 
VIL, 5 vero ὁ πρὸς τῇ olxovopía τῶν ἀργυριχῶν τοῦ Παϑυρίτου est. Krebs. 
5 Nomum Arsinoiten propter magnitudinem in tres partes divisum fuisse, 
quibus μερὶς "HpaxAetbou, μερὶς Θεμίστου, μερὶς Πολέμωνος nomina essent, ex 
papyris aetatis Romanae pridem notum erat. Sed cum Wilckenus Observ. 
p.12 id Ptolemaeorum aetate iam fuisse coniecisset, haec sententia confir- 
mata est cum hoc titulo tum papyris Flinders-Petrii in quibus iam Ptole- 
maei ΠῚ Euergetae (246—221 a. Chr. n.) regno frequens est harum divi- 
sionum memoria (cf. Flinders Petrie pap. II index p.499). Cf. Wilcken Gr. 
Ostraka 1 p. 429. Unicuique ex his tribus partibus praeerat μεριδάρχης, 
cuius victui destinati erant reditus ex vectigali quod ὑπὲρ μεριδαρχίας ap- 


pellabatur. Wilcken I p. 383. 6 Ptolemaei XI Alexandri I annus duode- 
vigesimus est 97/6 a. Chr. n. Ceterum accusativum τὸ νη΄ ἔτος a participio 
γραμματεύων pendere recte statuit Krebs. 7 Krebsius τῶν ἀσχολουμένων 


de mercatoribus intellegit, ὑπ αὐτοὺς vero cum eis quae proxime subiciuntur 
χαὶ εἰς τὸν μετέπειτα χρόνον coniungit sic interpretatus ' et superstitibus ipsis 
et in posterum tempus '. At illud ni plane fallor potius ἐφ᾽ ἑαυτῶν esse | 
debebat, et aliud monstrat titulus geminus ἢ. 479, 40: xai τῶν ὑπασχολου- . 
μένων ἐν τῇ οἰκονομίᾳ διὰ τῆς μερίδος, unde apparet ὑπ᾽ αὐτοὺς ab ἀσχολου- . 
u.évoy pendere et significari ministros quibus magistratus utantur in redituum 


et expensarum administratione. Pluralis αὐτούς ad Pantaleonta oeconomum 


et Apollonium eius scribam referendus est. 8 Ptolemaei Alexandri an- 
nus undevigesimus est 96/5 a. Chr. n. Cuius dies initialis, primus mensis 
Thoth, incidit in diem 16. mensis Septembris 95 a. Chr. n. 9 Hoc nomen 
Aegyptiace |Sbk » pa a i.e. 'Sobk (Σοῦχος n. 176, 4. 178, 3) insulae" esse 
vidit Brugschius. Etenim pagum nomi Arsinoitae in loco hodierni De 
situm antiquitus re vera in insula lacus fuisse, cum hodie sane aliquan- 
tum ab eius littore distet, ex relliquiis murorum quibus quondam ora 
lacus munita erat apparet. Cum igitur deus a loco ubi colebatur nomen 
compositum traxisset, vice versa pagus ipse ab eius sacris nomen Xoxvo- 
παίου νῆσος accepit, haud infrequens illud quidem in papyris. Krebs. 

10 Isidis cognomen agnovit Krebs provocans ad rationes pecuniarum sacra- | 
rum Romanae aetatis (Berliner Urkunden I, 4 nr. 4, 26) ubi Eie N[g]- 
φ[ορο]ῆς commemoratur. Praeterea eiusdem deae sacra, item cum Socno- 
paei coniuncta, commemorantur Amherst papyri II p. 42 n. XXXV, 8, 33, 
ubi genetivus 'Ictog Νεφορσῆτος est, et ibidem p. 49 n. XLI, 3, ubi 'I[a]toc 


418] Ptolemaeus XI Alexander I (444— 88 a. Chr. n.). 959 


[Ν]εφορσείους legitur. Greek papyri in the British Museum II p. 112 
n. CCCLII, 9 [Ἴσιϊδος Νεφορσήους; idem habes Berl. gr. Urk. I p. 289 
n. 296, 44. II p. 235 n. 590, 14, Hic sane ubique altera syllaba vocalem o, 
non e habet, sed cum titulo consentit papyrus Berl. gr. Urk. I p. 329 n. 337,5 
Εἴσίιδος Ν]εφερσῆτος. Brugschius vidit hanc appellationem Aegyptiacam 
(nfr-s) significare deam quae pulchro throno utatur (εὔϑρονον). 


178 Tabula lapidis calcarii albi mollis. Litterae neglegenter in- 
cisae, intra eas hic illie vestigia coloris rubri. In museo oppidi 
Cairo. Edd. M. L. Strack Mitth. des arch. Inst. in Athen XIX (1894) 
p.212 n.I. J. P. Mahaffy Bull. de corr. Hell. XVIII (1894) p. 148 
n. ἃ (Strack Die Dynastie der Ptolemàer p. 265 n. 142). 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμα[ίου] | τοῦ xat ᾿Αλεξάνδρου ϑεοίῦ Φι])λο- 
μήτορος : Σούχῳ2 ϑεῷ με[γά]λῳ μεγάλωιϑ ὁ τόπος τῶν τὸ. .1} 
5 ἠφηβευχότων [τ]ῖῆς ᾿Ασχλη[πι]άδου τοῦ Ἀσχλ[η]πιάδου αἱρέ- 
σε] ως, προστατοῦντος χαὶ γραμματεύοντος [[τολεμαίου τοῦ | 
10 Πτολεμαίου, ὦ[15 μέτρα νότου | ἐπὶ βορ(ρ)ᾶν ὁ πήχί(εις) 7 ιδ΄, 
λιβὸςϑ8 ἐπ᾽ ἀπ[η]λιώ[[τ]|ην πήχί(εις)9 x 19 ἕως δρόμου 11, L. (9 12 | 
Μεχεὶρ x 13. 


Litteras ΔΕΘΠΕΩ exhibet Strack, AegTICO) Mahaffy. In Ξ consentiunt 
apographa. Praeterea uterque ubique volgarem formam Y habet, nisi quod 
initio totius tituli apud Strackium V est. 4 Cf. n. 1752. 2 Cf. n. 4762. 
3 Cf. n. 1763. 4 TOLT fuisse videri, sed pro certo nihil agnosci nisi 
TOIZ testatur Mahaffy, cum Strackius TDI.. exhibeat, sed D incertum esse 


- referat. Procul dubio hic anni significatio fuit, TO.L, sed qui potissimum 
. numerus restituendus sit, in medio relinquendum videtur. 5 ON Mahaffy, 
.Q. Strack, qui tamen etiam €) certum non esse significat. Huius supple- 
-mentum ὦ[1] recepi, quoniam hoc necessario ad τόπος refertur, ut pluralis 


tolerari nullo modo possit. Sane 476, 8 οὗ est, sed uterque casus hic aeque 


"bene se habet. 6 BOPAN editor uterque. — 7 MIA Mahaffy, QIA Strack. 


"Quod lectionis discrimen indicio est admodum obscuratum esse hoc sig- 
τη. Sírackius cubiti siglum esse sibi persuasit illum semicirculum, quem 


ΒΟ supra O et ν. 11 supra H agnoscere sibi visus est. At quid sic sibi 
-volent O et H? Immo Mahaffyus, qui utrobique M legit, mihi propius a 


vero abesse videtur. Nempe M facile nonnullis lineolis evanescentibus na- 
fum esse potest ex Pd aut simili quadam litterarum ΠΗΧ ligatura. Quare 
.hic quattuordecim, v. 11 viginti aut viginti duos cubitos significari pro 


certo habeo. 8 Hanc vocem integram et recte scriptam exhibet Mahaffy, 
cum Strackius nihil nisi A. BOE legerit. 9 Cf. not. 7. 10 Sic Strack, 
K Mahaffy. 11 Magnam viam lapidibus stratam qua in templum in- 


iroitur, quae ab utraque parte seriem sphingum habet, necessariam partem 
4} 


200 Π, Regnum Lagidarum. [178— 


delubri Aegyptiaci esse et relliquiae templorum quae exstant docent et 
Strabo XVII, 1, 28 p. 805 Cas. exponit eadem quam hic legimus δρόμου voce 
usus: τῆς δὲ χατασχευῆς τῶν ἱερῶν 1| διάϑεσις τοιαύτη χατὰ τὴν εἰσβολὴν τὴν 
εἰς τὸ τέμενος λιϑόστρωτόν ἐστιν ἔδαφος, πλάτος μὲν ὅσον πλεϑριαῖον ἢ καὶ ἔλατ- 
τον, μῆκος δὲ wal τριπλάσιον καὶ τετραπλάσιον, ἔστιν ὅπου xal μεῖζον" καλεῖται 
δὲ τοῦτο δρόμος, καϑάπερ Καλλίμαχος εἴρηκεν “ὁ δρόμος ἱερὸς οὗτος ᾿Ανούβιδος᾽. 
διὰ δὲ τοῦ μήχους παντὸς ἑξῆς ἐφ᾽ ἑχάτερα τοῦ πλάτους σφίγγες ἵδρυνται λίϑιναι, 
πήχεις εἴχοσιν ἢ μιχρῷ πλείους dm ἀλλήλων διέχουσαι, Gol ἔνα μὲν ἐκ δεξιῶν 
εἶναι στίχον τῶν σφιγγῶν, ἕνα δ᾽ ἐξ εὐωνύμων. Strack. Cf. etiam n. 56, ὅ2: ἐπὶ 
τῶν ἱδρυμένων bm αὐτῶν βωμῶν ὑπὲρ ἑκάστου ἱεροῦ τῶν πρώτων ἐξ ἀμφοτέρων 
τῶν μερῶν τοῦ δρόμου et Plutarch. de Is. et Osir. 20 p. 359 A: αἵ τε τῶν ναῶν 
διαϑέσεις πῇ μὲν ἀνειμένων εἰς πτερὰ καὶ δρόμους ὑπαιϑρίους xal χκαϑαρούς, πῇ 
δὲ χρυπτὰ χαὶ σχότια κατὰ γῆς ἐχόντων στολιστήρια (cf. n. 44413), ϑηχαίοις 
(Θηβαίοις cod., em. Bouhier) ἐοικότα καὶ σηχοῖς. 12 Annus est 96/5 a. Chr.n. 
48 Cum Mechir sextus sit fastorum Aegyptiacorum mensis, eius dies vige- 
simus anno Alexandri undevigesimo d. 3. m. Aprilis 95 a. Chr. n. est. 


179 Lapis granites niger, ex vico me sito ad lacum .Birket 
el-Qurun regionis Fam. delatus in museum oppidi Ca?ro. Ed. 
J. P. Mahaffy Hermathena XXI (1895) p. 162 (M. L. Strack Die 
Dynastie der Ptolemáer p. 268 n. 145). Cf. quae exposuit Mahaffy 
The empire of the Ptolemies p. 414 sqq. 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου | τοῦ x«l ᾿Αλεξάνδρου, ϑεοῦ Φιλο- 
μήτορος 1, xal Λυσανίου τοῦ | συγγενοῦς2 xal στρατηγοῦ | 
5 xal ἐπὶ τῶν προσόδων 4 τοῦ | Ἀρσινοϊτουδ, L. x' ᾿Αϑὺρ ζ΄ 6 | ἐπ’ 
᾿Ανιχήτου οἰχονόμου Τ σιτικῶν 8 | τῆς Ηραχλείδου μερίδος" χατηρ!- 
10 τίσϑη δίδοσϑαι παρά τε ἑαυτοῦ | xal τῶν ὑπασχολουμένων Ὁ 
à» | τῆι οἰχονομίαι διὰ τῆς μερίδος | xav ἐνιαυτὸν ἀπαρχὴν 


4 Cf. n. 4752. 2 Cf. n. 991. 4042, 8 De strategis nomorum cf. 
n. 4842, 4 Cf. n. 2388. 5 Pagus Arsinoites circa Moeridem lacum 
situs caput habuit Crocodilopolin quae postea Arsino&é cognominata est. Cf. 
Strabo XVII, 4, 4 p. 789. 4, 35 p. 809 sqq. 6 Vigesimus Alexandri annus 
95/4 a. Chr. n. est; Hathyr tertium locum tenet in mensium Aegyptiorum serie; 
eius dies septimus d. 20. m. Novembris 95 a. Chr. n. est. 7 Cf. n. 893. 4029, 
Manifesto igitur Anicetus eodem magistratu functus est ac Pantaleo n. 477, 5. 
Mahaffy cum v. 1—5 a reliquo titulo separaret et anno 95/4 a. Chr. negotium 
pridem gestum huic tabulae incisum statueret, Anicetum non paucis annis 
ante Pantaleonta in officio fuisse sumpsit. At Wilcken in litteris ad illum 
datis omnia uno tenore legenda et Anicetum Pantaleontis successorem ha- 
bendum esse iudicavit, id quod multo probabilius est. 8 Cf. n. 4774. 
9 Cf. n. 1775. 10 Cf. n. 4777. 


dis 


180] Ptolemaeus XI Alexander I (414—88 a. Chr. n.). 261 


εἰς τὸ [ἱερὸν τοῦ μεγίστου ϑεοῦ Σοχνο[παίου 11 πυροῦ ἀρτά(βας) 

15 ρπβικ΄, ὥστε | εἰς ἑχάστην ἡμέραν τοῦ ἐνιαυτοῦ πυροῦ [κ᾿ οἱ 
δὲ μεταληψόμε νοι τὴν χρείαν 12 μετρήσουσι χα τ᾽ ἔτος εἰς τὸ 

20 ἱερὸν τὰς ἴσας ἐπιϊλαμβάνοντες τὴν χαταχειμέϊνην ὑπὸ τοῦ 
᾿Ανιχήτου ἐν τῶι ἱερῶν | γραφὴν τοῦ κατ᾽ ἄνδρα 13, 


41 Cf. n. 1779. 12 Le. ii qui in reliquum tempus in horum qui 
nunc sunt officialium locum succedent. χρεία igitur hic negotium, μεταλαμ.- 
βάνειν non participem esse, sed idem fere quod διαδέχεσϑαι significat, quae 
vis ex verbi simplicis et praepositionis notionibus commodissime derivatur 
(cf. μεταφέρειν, μετοιχίζεσϑαι). Οἵ, Polyb. V, 40, 6: μεταλαβὼν τὴν ἀρχὴν (An- 
tiochus III post fratris Seleuci III necem) αὐτὸς ἐβασίλευσε. 13 Laterculus 
—.. ab Aniceto in templo collocatus erat continens summas frumenti quas quis- 
. que ex officialibus dare deberet ut illae annuae 1821/5 artabae conficeren- 
tur. Sine dubio non nomina continebat eorum qui tum erant — nam quid id 
profuturum erat posterioribus ? — sed appellationes officiorum. Ceterum quae- 
nam ratio inter titulos 477 et 479 intercedat difficile 'est diiudicatu. Duobus 
deinceps annis duas dedicationes omnibus nominibus plane pares inter se, 
sed alteram ab officiali ordinis inferioris, alteram ab oeconomo regio, factas 
esse perquam improbabile est. Quare Mahaffy statuit, hoc instrumento 
illud antiquius corrigi simul et tolli. Etenim Apollonium Ischyrionis filium, 
per quem res acta esset, arrogantia se ipsum auctorem dedicationis prae- 
dicasse, qua re animadversa a magistratu superiore hanc stelam pro illa 
substitutam esse. Perquam acute hoc excogitatum est. Sed mireris sic non 
deletum esse lapidem n. 477. 


180 Philis in propylo templi magni. Edd. Gau Inscr. Nub. 
Π tab.IX n.3 (Letronne Recherches pour servir à l'histoire de l'Égypte 
p.147) Jomard Descr. Aeg. Antt. T. V tab. 55 (J. Franz C. I. G. 
ἀ897 α cum Addendis p. 1218). Letronne Recueil d'inscr. Gr. et 
/- Lat. de l'Ég. II p. 19 n. LVIII. R. Lepsius Denkmüler aus Aegypten 
- und Aethiopien XII p. 86 n. 231 (M. L. Strack Die Dynastie der 
|. Ptolemáer p. 268 n. 146). 


Βασιλέως Πτολεμαίου] | τοῦ χαὶ Ἀ[λεξάνδρου !] | τὸ προσκύνημα] | 
5 xai τῆϊς βασιλίσσης 2] | καὶ τ[ῶν τέχνων 8] | παρὰ τ[ῆι χυρίαι 


Litterae AAÀMAC/MTICO.. 4 Cf. n.4752, — 2 In matrimonio habe- 
bat Ptolemaeus XI Alexander I filiam fratris Ptolemaei X Soteris II Bereni- 
cen, cui etiam Cleopatrae nomen fuit. Cf. M. L. Strack Die Dynastie der 
Ptolemüer p. 205 sq. Primam eius mentionem occurrere in papyris anni 99 
a. Chr. n. ideoque aut eo ipso anno aut aliquo ex proxime superioribus 
nuptias fuisse videri observavit R. Lepsius, Abhandlungen der Kgl. Akademie 


202 IIL. Regnum Lagidarum. [180— 


Ἴσιδι} [ &ypad[av. ------ ]| Σωπίάτρους xoi] | Χαιρζήμων ὁ 
10 υἱὸς] | αὐτίοῦ L.--] | Ma[yeip-- 5]. 


zu Berlin 4852 p. 459 probante Strackio. Ceterum de Berenice cf. n. 4741, 
8 Unam Alexandri et Berenices filiam commemorat Porphyrius ap. Eusebium 
Chron. I p. 166, 2 Sch. χαὶ φεύγειν ἠνάγκασαν μετὰ γυναιχὸς καὶ ϑυγατρὸς τῆς 
Λυχίας εἰς πόλιν Μύραν. Praeterea de filio Alexandro II cogitari potest, 
quare recte Strackius negat ex hoc titulo quicquam certi de aliis praeter 
illam unam filiabus colligi licere, etsi fuisse plures veri non dissimile sit 
propter Appiani locum Civ. I, 4102: Σύλλας δὲ καὶ Ἀλέξανδρον τὸν Ἀλεξάνδρου --- 
ἐψηφίσατο βασιλεύειν Ἀλεξανδρέων, ἐρήμου τῆς ἀρχῆς ἀνδρὸς οὔσης χαὶ τῶν 
γυναικῶν ὅσαι βασιλείου γένους ἀνδρὸς συγγενοῦς δεομένων. 4 Restituit 
Letronne, sed nomen incertissimum esse fatendum est, quandoquidem Lepsius 
OOI(/ habet, Bailie €.TT, Gau OOTOZ, alterum ex exemplis a Letronnio 
adhibitis OOII, alterum OOTL.. 5 M6C Bailie, MO Gau, Lepsius, unum 
exemplum Letronnianum, HC alterum. 


F1 


181 Basis marmoris albi inventa extra murum orientalem delubri 
Veneris Paphiae. Edd. E. A. Gardner, D. G. Hogarth, M. R. James 
Journal of Hell. stud. IX (1888) p. 227 n. 5. Sakellarios Κυπριαχά 
I? p. 104 n. 80 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 269 
n. 449). 


Βασιλέα Πτολεμαῖον ϑεὸν | ᾿Αλέξανδρον: ᾿Ισίδωρος “Ἑλένου | 
᾿Αντιοχεύς, ὁ συγγενὴς ὃ xal | ἀρχεδέατρος 4, εὐ[εργε]σ[]Πας ἕνεχεν. 


Litterae ΑΘΟΠΙ͂Σ. 4 Ptolemaeum XI Alexandrum I, Ptolemaei VIII 
Euergetae II et Cleopatrae III filium natu minorem, intellegunt editores 
Angli; eum enim annis 414—108 a. Chr. una cum matre et fratre Ptolemaeo 
Sotere II regnasse ita, ut illi Aegyptum, ipse Cyprum teneret. Strackius, 
etsi id verum esse possit, tamen ϑεὸν Ἀλέξανδρον ab illius titulis alienum esse 
observat, qui potius ὁ «xol Ἀλέξανδρος habeant (cf. n. 475, 2. 477,2. 178,2. 
479, 2. 180, 2. 257, 4. 2 ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου τοῦ ἐπιχαλουμένου Ἀλεξάν- 
ópou n. 176, 4 sqq.), ideoque ad Ptolemaeum XII Alexandrum II titulum referre 
mavult. At hic anno 80 a. Chr. non plus quam undeviginti dies regnavit 
(Appian. Civ. 1,402. Euseb. chron. I p.166, 37 ed. Schóne. Strack Die Dynastie 
der Ptolemáer p. 206 not. 39), ut non probabile sit eius monumentum aeta- 
tem tulisse; illud ϑεὸν vero quod medium duobus nominibus interponitur 
cum omnino ab usu solenni abhorreat, nihil conferre potest ad discernen- 
dum uter ex duobus regibus cognominibus hic designetur. Adde quod quae 
de Isidori patre scimus (not. 2) multo melius quadrant si haec per annos 
114—408 a. Chr, quam si anno 80 demum incisa statuimus. Quare ad prio- 
rum editorum rationes redeundum existimo, praesertim cum certe simili- 
findinem quandam cum hoc titulo habeat papyrus Parisinus Notices et 


489] Ptolemaeus XI Alexander I (144—88 a. Chr. n.). 963 


extraits des manuscrits XVIII, 2 (4865) p. 480 n. 5 col. I, 1 βασιλέως [Πτολε- 
μαίου ϑεοῦ Φιλομήτορος Σωτῆρος Ἀλεξάνδρου. 2 Cf. Journal of Hell. stud. 
IX 1888 p.248 n. 94, 3. 5. 40. Pater Helenus est supra n. 148,2 et Journ. 
of Hell. stud. IX 4888 p. 254 n.109,1. 3 Cf.n. 991. 1042. 4 Cf. n.41694. 


182 Stela marmorea cum aétomate inventa Hermupoli Magna 
(Aschmune)n), exstat Alexandriae in museo. Ed. P. Jouguet Bull. 
de corr. Hell. XX (1896) p. 177. Cf. eiusdem additamenta Bull. XX 
p. 465 et XXI (1897) p. 166 (Repetivit M. L. Strack Archiv für 
Papyrusforschung I 1900 p. 207 n. 24). 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου 1 xoi [βα]σιλίσσης [Κλεοπάτρας τῆς 


Litterae volgares praeter AX. Infra hunc titulum dedicatorium later- 
culus nominum eorum qui hoc opus consecraverunt amplissimus per tres 
columnas dispositus. Eos milites esse cum ex voce παρεφ[εδρ]ε[ζύοντ]ες v. 2 


apparet, tum ex siglis quae. nominibus nonnullorum ascribuntur HI i. e. 
ἡχίεμῶν) ρ΄ (ἀνδρῶν), idem qui alibi ἑκατόνταρχος vocatur, et N i. e. πεντηχόν- 
ταρχος. Denique in infima tertiae columnae parte novus nominum ordo in- 
cipit a titulo ἐγλελοχισμένοι μαχαιροφ(όροι) Ba(cUA(txot. Nomina plerumque 
Graeca sunt, sed nonnulla occurrunt barbara, ut Ζαβίνας, Ζάββδηλος, Ἀβδῆς 
(genet. -έους), Μάλιχος, Αβδοκώς, Ὥσβεις, ᾿Ορόντας, Βησᾶς, Τάης, Ῥάεσος, 
Πετεσοῦχι(ς), neque improbabile est, quod Strackius coniecit, haud paucos qui 
hic in militia nominibus vere Graecis gloriarentur tamen origine Aegyptios 
fuisse; quare negavit ex hoc laterculo certo colligi licere, ut Jouguetus 
fecerat, etiamtum initio primi a. Chr. n. saeculi paene nullos nisi Graecos in 
exercitu regio fuisse. 4| Ptolemaeus XIII, qui volgo Auletes vocatur, 
Ptolemaei X Soteris II filius spurius, regno potitus est anno 80 a. Chr. post 
necem Ptolemaei XII Alexandri II, expulsus anno 58 a. Chr., ab A. Gabinio 
in regnum restitutus a. 55, mortuus a. 54 a. Chr. n. Ad hunc spectare titu- 
lum Jouguetus, qui primo ad Ptolemaeum X Sotera II eiusque matrem 
^t. Cleopatram III rettulerat, perspexit cum quia mater ante filium, non post 
. eum nominanda fuit, tum quia Φιλαδέλφων nomen in hos non quadrat. Per 
- totum regnum Φιλοπάτωρ xai Φιλάδελφος vocatus est. At νέου Διονύσου 
- momen ex eis titulis, qui anni significationem habent, non praebent n. 1484 
(anno 8 regni, 73 a. Chr. n.) et n. 185 (anno 412 regni, 69 a. Chr. n), cum in- 


"L| weniatur anno undevigesimo (62 a. Chr.) n. 486 et vigesimo tertio (58 a. Chr.) 


ῃ. 187. Quae cum re bene convenit quod ex reliquis titulis ei qui Cleopa- 
trae (Tryphaenae) nomen habent n. 182. 183, illo cognomento carent, cum 
ἢ. 191, quem certis de causis ad postremum regni decennium rettuli, id 
habeat. De uno titulo n. 192 ambigas, sed quia peregrinae civitatis est, vix 
. quiequam certi de aetate ex omisso nomine colligi licebit. "Veri simile 
. igitur est eum post mortem prioris uxoris (not. 2 demum νέον Διόνυσον 
vocatum esse. In nummis, qui omnium fere eius regni annorum aetatem 


264 II. Regnum Lagidarum. [(182— 


xal Τρυφαίνης2, ϑεῶν Φιλοπατόϊρ,ων καὶ Φιλαδέλφων, οἱ πα- 
ρεφ[εδρ]ε[ύοντ]ες ὃ [ἐν ᾿Ερμουπόλει τῆι μεγάληι xol οἱ συμπολι- 


τ]ευόμενοιά χτίσταιδ, ὧν τὰ ὀνόϊματα ὑπόχειται, ἱδρύσαντο ---- 


tulerunt (cf. Greek coins in the British Museum, Ptolemy Kings of Egypt 
p.145 sqq.) hoc cognomen non legi in neutram partem quicquam momenti 
habet, quia talia omnino in Ptolemaeorum moneta omitti solent. Sed papyri 
qui id exhibent, quos noverim, anno 69 a. Chr. n. recentiores sunt. Cf. Oxy- 
rhynchos papyri II p. 440 n. CCXXXVI b, 1 [βασιλεύον]τος IlcoXep[at]ou 9605 
νέου Διονύσου [Φιλοπάτο]ρος Φιλαδέλφου ἔτους ὀχτωκχαιδεχάτου (65/3 a. Chr. n.). 
Fayüm towns and their papyri p. 304 n. CCXXXVI summarium editum est 
tituli, ubi eadem ϑεοῦ νέου Διονύσου Φιλοπίάτορος Φιλαδέλφου] leguntur, ex 
anni numero vero prior modo littera K exstat, ita ut nihil certum sit nisi 
eum anno 61 a. Chr. non antiquiorem, anno 52 non recentiorem esse. 
2 Cleopatra Tryphaena soror et uxor Ptolemaei Auletae primum comme- 
moratur in papyro demotico die 12. m. Maii 78 a. Chr. n. (M. L. Strack Die 
Dynastie der Ptolemüer p. 208 not. 41 8), postremum die 7. m. Augusti 69 
a. Chr. (n. 185, 4). Per reliquum regnum etsi multi exstant papyri titulique 
Aegyptiaci et Graeci tamen nusquam regi uxoris nomen adiungitur, praeter 
pylonum trium delubri in oppido Edfu titulos (Ztschr. f. ág. Sprache VIII 
41870 p.46), qui opus primo die mensis Choiak anni quinti et vicesimi per- 
fectum testantur a Ptolemaeo XIII novo Dionyso eiusque sorore et uxore 
Cleopatra Tryphaena. At eo die (27. m. Decembris a. 57 a. Chr.) Ptolemaeum 
Auletam in exilio versatum esse monet Strack, ideoque de uxore non plus 
fidei habendum titulo quam de rege ipso. Immo Cleopatram Tryphaenam 
69 a. Chr. n. mortuam videri. Quod contra alii, ut Mahaffy, eam anno 58 
a. Chr. n. etiamtum inter vivos fuisse statuunt et marito pulso gubernacula 
reipublicae arripuisse, ea defuncta vero filiam Berenicen ei successisse. At 
hoc nullo testimonio nititur. Nam cum Strabo XVII, 4, 44 p. 796 Cas. et 
Cassius Dio XXXIX, 13, 4 omnino nullam nisi Berenicen reginam per Auletae 
exilium noverint, Porphyrius testis gravissimus apud EusebiumlI p. 167,10 sqq. 
Schoene haec habet: ἐπί τε γὰρ τοῦ νέου Διονύσου εἰς τὰς αὐτοῦ ϑυγατέρας 
Κλεοπάτραν τὴν χαὶ Τρύφαιναν χαὶ Βερενίχην τριετὴς ὡς βεβασιλευχυίας ἀνέ- 
γράφη χρόνος. Cui cur diffidamus nulla est causa; nam quid est frequen- 
tius apud Ptolemaeos, quam matrem et filiam eadem nomina gerere? Sane 
si Strackii sententia vera est, tres Ptolemaei Auletae liberi minimi natu, 
Arsinoé et Ptolemaeus uterque, ex alio matrimonio cuius nusquam mentio 
fit procreati esse videntur. Àn hi omnes spurii fuerunt? 8 Cf. n. 445, 5. 
4 Supplevi ad exemplum titulorum 143, 6 et 445, 4. [xai χοινῶς συμβουλ]ευό- 
μενοι Jouguet. [xai χοινῶς πραγματ]ευόμενοι Strack. Sed participia παρεφε- 
ópebovtec et συμβουλευόμενοι vel πραγματευόμενοι per xai coniungi nequeunt, 
quia ratio syntactica plane diversa est, neque si consilium vel decretum 
de hoc delubro dedicando indicatur, praesentis participium sententiae accom- 
modatum est. Quod contra [x«i οἱ συμπολιτ]ευόμενοι χτίσται est ' et qui prae- 
ter ipsos milites illorum sodalitati interfuerunt et hoc fanum una cum eis 
oondiderunt '. $ In huius quidem tituli tenore nihil est, quod vocem 


484] Ptolemaeus XIII (80—54 a. Chr. n.). 265 


--- τὸν βωμὸνδ | χ]αὶ τὸν περίβολον καὶ τὰ συ[νχύροντα ἴ 
πάντα]. 


simpliciter de delubri conditoribus intellegi vetet (cf. not. 4). Quare χοινὸν 
τῶν χτιστῶν tituli Rev. arch. Nouv. Ser. XXI (1870) p. 174 quo iure Strackius 
a dubitationibus Lumbrosi Recherches sur l'écon. politique p. 372 aliqua- 
tenus certe vindicari existimet, non video. .6 Sic supplevit Jouguet, 
quia eo loco quo lapis inventus est relliquias arae agnoscere sibi videbatur. 
7 Cf. n. 52, 4. 65, 9. 99, 5. 


183 Philis. Ed. R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und Aethio- 
pien XII p. 83 n. 204 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolem&er 
p. 270 n. 153). Supplementa Strackii sunt. 


Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου | xoi βασιλίσσης Κλε[οπάτρας, 


ϑε]ῶν [[Φ]ιλοπατόρων (xa)! [Φιλαδέλφω]ν2 | -------------- 
Litterae volgares praeter T! (v. 8 IT) et Σ. 41 C^'I Lepsius, quod 
facile nonnullis ductibus evanescentibus ex ΚΑῚ oriri poterat. 2 Haec 


cognomina, quae certa ratione a Strackio suppleta sunt, titulum Ptolemaeo 
Auletae (cf. n. 41821) eiusque primae uxori Cleopatrae Tryphaenae (n. 1822) 
vindicant, ut annorum 80—69 a. Chr. n. terminis eius origo contineatur. 


184 In insula Philis. Edd. Letronne (ex Lenormanti schedis) 
Recueil des inscr. Gr. et Lat. de l'Égypte II p. 47 n. LXXIX.  Bailie 
Fasc. inscr. III p. 179 (J. Franz C. I. G. III Add. p. 1228 n. 4930 ὁ). 
Accuratissime R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und Aethiopien 
XII p. 89 n. 279. 


Πτολεμαῖος Atovo|otou 6 συγγενὴς : χαὶ [ στρατηγὸς 2 τοῦ μι[χροῦ 


Litterae €9AJATICO. — 4 Cf.n. 991. 1043. 4. De singulorum nomo- 
- rum sítrategis cf. E. Kuhn Die stüdtische und bürgerliche Verfassung des róm. 


| - Reichs II p. 485 sq. 6. Lumbroso Recherches sur l'économie politique de 
|. PEgypte p.260 sqq. G.Droysen Kleine Schriften II p. 385. U. Wilcken ibid. 


Add. p. 437. Hi initio non minus militum duces fuerant, quam reliqui omnes 


ο΄ qui στρατηγῶν nomine utebantur, veluti qui Cypro praeerant (n. 841), qui 


ad sinum Arabicum venationes habebant (n. 823) aliique. Sed eis simul 
etiam summum per nomum suum rerum civilium arbitrium a regibus per- 
missum erat. Et quo magis seditiones et bella intestina cessabant, eo 
minus momenti habebant militaria eorum officia, dum altero a. Chr. n. sae- 
culo ad finem vergente magistratus mere civilis factus est. Apparet igitur 


206 II. Regnum Lagidarum. H484— 


5 Διοπολίτουϑ xo | xal προσχεχύνηχα | τὴν μεγίστην ϑεὰν | 
χυρίαν Σώτειραν4 "Tow: | τὸ προσχύνημαδ τῶν | τέχνων μου 
10 xal τῶν | φιλούντων με. | Lx, Φαμε(νῴώϑ) η΄ 5. 


per Ptolemaeorum regnum nunquam praeter strategum, qui nomo praefuit, 
etiam nomarchae locum fuisse. Sane quae in papyro Taurinensi apud Peyro- 
nem I p. 24 n. I, 42. 44 leguntur 'Eppíat συγγενεῖ καὶ στρατηγῶι καὶ νομάρχηι, 
ea primo aspectu quispiam de duobus officiis tum forte uni homini man- 
datis interpretetur. Sed rectius Lumbroso statuit tum (117 a. Chr. n.) tam 
novam etiam fuisse condicionem strategiae a re militari omnino alienae, ut 
additamento xci νομάρχηι ab illa antiquiore et notiore vocabuli στρατηγός vi 
discernenda videretur. 3 Ut Μεγαλοπολίτης ἃ Μεγάλη πόλις, Ἀνταιοπολί- 
τῆς ab Ἀνταίου πόλις, sic ἃ Διὸς πόλις recte Διοπολίτης formari, quam for- 
mam nummi nomorum, tituli, libri manuscripti confirmarent, cum in exem- 
plaria impressa haud raro prava scriptura Διοσπολίτης irrepsisset, monuit 
Letronne. Etiam hic deterrimum ex apographis, Bailianum, AIOCITOAITOY 
exhibet, cum Lenormant et Lepsius verum servaverint. Διόσπολις μεγάλη 
Thebarum nomen per Ptolemaeorum et Romanorum aetatem fuisse notum 
est, Διόσπολις μιχρά aliquanto inferius ad sinistram Nili ripam prope vicum 
hodiernum Hóuw (cf. Baedeker Oberügypten p. 79) sita erat. Hoc caput fuit 
nomi qui inde ὁ μιχρὸς Διοπολίτης appellabatur. 4 In alio tituli eius- 
dem generis et loci C.I. G. ΠῚ Add. p. 1224 n. 4900, 4 adeo Πανσώτί(ε)ιραν 
vocari Isin observavit Letronne. 5 Letronnius ante hoc nomen [x 
πεπόηχα] aut tale quid desiderari monet. Sed nescio an haec breviloquentia 


potius sit quam error. 6 LHÓAMH Lepsius, cum Lenormant LIA M H 
legisset. Non igitur undecimus, sed octavus est annus Ptolemaei XIII qui 
volgo Auletes vocatur. Nam ad hunc regem anni numerum spectare cer- 
tum est propter locum quo hic cum aliis similibus titulus inventus est. 
Itaque anno 74 a. Chr. haec scripta sunt. 


185 Philis in insula, in propylo templi magni. Ex delineatione 
Huyoti ed. Letronne Recherches pour servir à l'histoire de 
l'Égypte p. 136 sqq. Gau Inscr. Nub. tab. XI n. 5. α. Parthey 
de Philis insula tab. II n. 6 (J. Franz C.I. G. 4898). Letronne 
Recueil des inscr. Gr. et Lat. de l'Égypte II p. 52 n. LXXXI. 
Accuratissime R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und Aethiopien 
XII p. 84 n. 288 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 270 
n. 1514). 


Βασιλέως Πτολεμαίου ϑεοῦ Φιλοπάτορος Φιλαδέλφου: | xal 


Litterae ATIIZo$. 4 Cf. n. 4821, 


186] Ptolemaeus XIII (80—54 a. Chr. n.). 267 


5 τῆς Baouconc? | xal τῶν τέχνωνδ | τὸ προσχύνημα | παρὰ 
τῆι Ἴσιδι τῆι | xopía, ὃ ἔγραψεν [Λυσίμαχος πάρεδρος" | 
10 1.ιβ΄ ὅ, Μεσορῆ γ΄. 


2 Cleopatra Trypbaena, Ptolemaei Auletae soror ut quidem videtur. 
Cf. n. 4822, Eam anni 69 a. Chr. n. mense Augusto etiamtum inter vivos 
fuisse hic titulus docet (cf. not. 5) sed sub finem eiusdem anni decessit. Cf. 
Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 210 not. 43. 3 Sex fuisse Ptole- 
maei Auletae liberos, quattuor filias et duos filios illis natu minores, docuit 
Letronne Recueil d'inscr. Il p. 69 sqq. At ex his duae modo, Cleopatra 
Tryphaena minor et Berenice, quae per patris exilium 58— 55 a. Chr. n. 
deinceps regnaverunt, sed ambae illo superstite perierunt, Tryphaena ignota 
de causa, Berenice ipsius patris crudelitate (cf. Strabo XVII 4, 44 p. 796 
Cas. Cassius Dio XXXIX, 57, 4. 58, 3) ex primo regis matrimonio cum Cleo- 
patra Tryphaena maiore (not. 2) natae esse possunt. Nam tertia, Cleopatra 
illa famosa, quam anno 69 a. Chr. n. natam testatur Plutarchus Anton. 86: 
ἐτελεύτησε δὲ Κλεοπάτρα μὲν ἑνὸς δέοντα τεσσαράχοντα ἔτη βιώσασα val τούτων 
δύο καὶ εἴχοσι βασιλεύσασα, συνάρξασα δὲ Ἀντωνίῳ πλείω τῶν δεχατεσσάρων, 
quem locum Letronnius, quod mireris, neglexit, spuriam fuisse constat. Tres 
vero aetate minimi, Arsinoé et Ptolemaeus uterque, ex alio matrimonio pro- 
creati sunt, quippe quorum natales Cleopatrae Tryphaenae maioris morte 
posteriores esse plane constet. Quare hic pluralis τὰ τέχνα Cleopatram Try- 
phaenam et Berenicen, Auletae ex prima uxore filias, indicare videtur. 
4 Qualem condicionem vel dignitatem vocabulum indicet, incertum esse 
monet Letronnius. Posse de iudiciali aliquo officio cogitari, sed fieri etiam 
posse ut homo qui in consilio regio sit significetur. Non inferioris ordinis 
hominem esse iure inde colligit, quod idem officium quo ille hic fungatur, 
alibi a Callimacho primi ordinis τῶν συγγενῶν homine geri videamus. Quem 
sane non aequiparari nobilitate ab hoc Lysimacho, quandoquidem huic 
neque illud neque omnino ullum ex similibus vocabulis, quae gradus digni- 
- fatis in aula regia indicent, addatur. 5 Die 8. mensis Augusti a. 69 
7 a. Chr. n. Letr. 


| 186 Philis in insula ad portam templi Isidis. Ex schedis 

.. Lenormanti ed. Letronne Journal des Savants 1842 p. 661 sqq. 

| ἱ (J. Franz C. 1. G. 4897 b). Recueil des inscr. Gr. et Lat. de l'Egypte II 

«p.34 n. LXXII. R. Lepsius Denkmüler aus Aegypten und Aethio- 

. pien XII p. 85 n. 226 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer 
| p. 270 n. 152). 


Litterae AAAA€OTIECO). Lepsii exemplum expressi praeter duos locos 
(v. not. 2. 4) ubi manifesto antiquiora apographa rectius se habent. 


268 II. Regnum Lagidarum. [486— 


Καλλίμαχος 1 | ὁ συγγενὴς 2 xol ἐπιϊστράτηγος3᾽ xol στραϊτηγὸς 
5 τῆς Ἰνδιχῆς || xal ᾿Ερυϑρᾶς ϑαλάσσης4  ἥχω πρὸς τὴν χ[υ]ρίαν 
Ἶσιν | καὶ πεποίηχα τὸ προσχύνημα | τοῦ χυρίου βασιλζέ]ος 
10 ϑεοῦ νέου | Διονύσου Φιλοπάτορος || [καὶ Φιλ]αδέλφουδ, | L9 5, 
Παχί(ὼ)ν 9' 7. 


4 Idem homo redit n. 190, 4. 42 et in titulo prope hunc inciso apud 
Letronnium Recueil II p. 44 n. LXXV: Κρόνιος Καλλιμάχου 6 συγγενὴς | ἥχω 
πρὸς τὴν κυρίαν | Ἶσιν. | LY Μεχεὶρ t. Qui infra n.194, 3 sqq. est Κα[λλ]ί- 
pocos ὃ συγγεν[ὴ]ς [καὶ ἐπιστάτης καὶ ἐπ] τῶν προσόδων τοῦ περὶ Θήβας [x]a[: 
γυ]μνασίαρχος καὶ ἱπ[πάρ]χης et pater eius cuius mentio illic fit v.24: τοῦ πατρὸς 
αὐτοῦ Καλλιμάχου τοῦ συ[νγ]είνοῦ]ς καὶ ἐπιστολο[γράφου], ex eis alteruter idem 
videtur cum eo quem hic habemus. Sed uter potissimum sit vix discernas- 
Nam temporis rationes, cum ille titulus fere viginti annis hoc recentior sit, 
cum utraque sententia conveniunt, officia vero quae illic utrique tribuuntur 
ab eis quae hic habemus haud leviter discrepant. 2 OCYITeNHC 
Letronne, O*[€NHC Lepsius. De huius vocabuli vi cf. n. 991, 1042. 
3 Cf. n. 1034 Sine dubio hic Thebaidis potissimum epistrategus intelle- 
gendus est, cum quia n. 190,7 adiungitur xei ϑηβάρχου τῆς Θηβαΐδος, tum 
quia tutelam orae maris Erythraei plerumque magistratibus Thebaidis 
mandatum fuisse Letronnius ad h. titulum docuit. ^ Hic quoque ut 
n. 69, 6 sinum Arabicum intellegi inde patet quod Indici maris nomen ad- 
iungitur. Nam recte Letronnius statuit, volgo quidem unius Erythraei in 
huius curationis significatione mentionem fieri, quia sola ora quae inter 
Copton et Berenicen esset illi subiuncta esset, sed si quando ulterius ad 
meridiem usque ad ostium sinus Arabici extenderetur, Indici maris nomen 
adiungi solitum. Atqui latiore vi illae quoque regiones Erythraei maris 
nomine continebantur, quare si ea hic statueretur, ᾿Ἰνδιχῆς καὶ Ἐρυϑρᾶς ϑαλάσ- 
enc sensu cassum esset. Ceterum OAAACCHC recte Letronne, GAAACHC 
Lepsius. 5 Cf. n. 1891. 6 L 9' Letronnius, qui propterea titulum 
die 44. m. Maii anni 72 a. Chr. n. incisum dicit, qua cum re bene convenire 
opinatur, quod neque uxor neque liberi regis commemorentur. Nempe 
tum temporis eum etiamtum caelibem fuisse. At nunc ex papyro demotico 
didicimus, iam die 412. m. Maii anno 78 a. Chr. n. Ptolemaeum regem et 
Cleopatram Tryphaenam reginam una imperasse, ut appareat omissam 
uxoris et liberorum mentionem non recte interpretatum esse Letronnium. 
Quod idem ex titulo 187, 2 intellegitur, ubi illi non magis commemorantur, 
etsi anni 59 a. Chr. n. est, quo tempore rex iam quinque vel sex liberos 
habebat (cf. n. 4853). Ex altera parte nomen νέος Διόνυσος, quod nondum 
gessit Ptolemaeus anno regni duodecimo, in titulo anni noni mirum, un- 
devigesimo legitimum est. Quare nullus dubito quin Lepsius recte lO le- 
gerit. 7 TWAKON Letronne, ITAXoN Lepsius. Dies est 12. m. Maii a. 62 
a. Chr. n. Cf. not. 6. 


487] Ptolemaeus XIII (80—854 a. Chr. n.). 969 


187 Basis effigiei crocodili, lapidis granitae, inventae inter 
rudera Arsinoés oppidi in regione Pam. Ed. U. Wilcken Zeit- 
schrift für gyptische Sprache 1884 p. 136 (M. L. Strack Die 
Dynastie der Ptolemüer p. 270 n. 154). 


L xi Φαρμουϑὶ ιβ΄! ὑπὲρ βασιλέως μεγάλου | [Ιτολεμαίου 
5 ϑεοῦ νέου Διονύσου2 | Πετεσοῦχονδ  ϑεὸν μέγαν | τὸν ἐπ᾽ 
αὐτοῦ qavévta* Παῦνὶ wj (χ)α΄ 5 L.  ᾿Απολλώνιος ᾿Απολλωνίου 


Ταλέσ(ε)ως 5. 


4 Mense Aprili anni 58 ἃ. Chr. Eodem etiamtum anno regem in exi- 
lium iisse, sed ex hoc ipso titulo disci, id posteriore demum tempore anni 
factum esse adnotat Wilcken. 2 Cf. n. 4891. 8 Deus quem antea 
ignotum ex hoc demum titulo et papyro alterius aut tertii p. Chr. n. saeculi, 
ubi invenitur ἱερεὺς Πετεσούχου ϑεοῦ μεγάλου μεγάλου (cf. n. 4769) ἀειζῴου 
χία) ὡς χρηματίζει (Berl. gr. Urkunden I p. 145 n. 425, 7. 8) in lucem pro- 
tulit Wilcken eiusque vim et naturam docte et sagaciter illustravit. Sacra 
eius, ut Suchi, cuius a nomine [Πετεσοῦχος descendit, nomi Arsinoitae pro- 
pria erant, item crocodili figura repraesentabatur hic ut ille, ita ut effigies 
huius animalis hic ipsius nomine significetur. Quae ratio inter hos deos 
intercedat, nomen 'donum Suchi' significans demonstrat. Quod vero Wilcke- 
nius origine non verum deum, sed regem antiquum divinis honoribus affec- 
(um hunc esse statuit, cuius Plinius N. hist. XXXVI, 84 mentionem faciat de 
labyrintho haec narrans: qw? prémus factus esí anie ammos, ut tradunt, 
MMMD?O a Petesucho (sic Wilcken, petesuchi, petesuci, petesuco codices) 
rege sive Tithoé, id diiudicandum quidem rerum Aegyptiarum peritis relin- 
quo, sed non omnia eius argumenta valida esse tituli Graeci Aegypti docent, 
quos ille sane tum nondum novisse poterat. Nam primum quidem [Πετε- 
σοῦχος nomen humanum in nomo Arsinoite perfrequens esse dicit, neque 
vero ullum exemplum sibi notum esse nominis divini sine ulla mutatione 
eliam ab hominibus gesti. At cf. n. 95, 3—5 ϑεοῦ μεγάλου Σεμενούφιος 
Σεμενοῦφις Φανεῦ(τ)ος. Neque nomina ex πετε- et dei cuiuspiam appellatione 
composita hominum modo esse, sed item deorum, luculentissime apparet ex 
titulis 444, 5. 6. 130, 8. 9. 10, ubi comparent Διονύσωι τῶι καὶ Πετεμιπαμέντει, 
Πετενσήτει τῶι xai Κρόνωι, Πετενσήνει τῶι χαὶ Eppei. Recentissimo tempore 
alia huius dei sacrorum testimonia epigraphica in lucem prodierunt. Cf. 
Fayüm towns and their papyri p. 32 n. I, 2. 3. p. 33 n. II, 3. n. III, 2: IIve- 
φερῶτι xai Πετεσούχωι. — p. 34 n.IV, 3: Πετεσούχῳ ϑεῷ μεγάλῳ xai [vege- 
pat. 4 Anno et decem mensibus ante hunc titulum dedicatum ἐπιφά- 
veta. dei Petesuchi facta esse credebatur. 5 B« lapis, emendavit Wilcken 
certissima ratione. Significatur igitur mensis Iunius anni 60 a. Chr. n. 6 Ta- 
λεσως lapis; quod cum nullam habeat probabilem explicationem, Wilckenius 
quia hic originis significatio desideraretur emendavit, cum sumeret alicui ex 
permultis vicis, quos nomus Arsinoites habebat, Τάλεσις nomen fuisse. 


270 II. Regnum Lagidarum. [188— 


188 Inscriptio multifariam laesa anaglyphis postea incisis, 
Philis in templo magno. Edd. Gau Monum. Nub. tab. XI n. 44 
(J. Franz C. 1. G. 4904). Accuratius C. Wescher Comptes rendus de 
l'acad. des inser. VII 1871 p. 289. Omnium plenissime et accura- 
tissime R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und Aethiopien XII 
p. 86 n. 234. 


Κάστο[ρ]ος το[ῦ covy]ysvoOct | xal πρὸς τ]ῶι ἰδ[ίω]. [A]ó oc? 
xai | οἰχον[όϊμου το[5] βα[σι]λέ[ως 8] | xoi τῆϊς &]é[sAqz]e4 xai 
5 τῶν | véxvev5 «[9] π[ροσ]χύ[ν]ημ[α] | παρὰ [τῇ]. χυρίαι Ἴσιδι 
π[ε]ποίη[κε] | Tpócw[v]oc 6 συνεφήβου καὶ πίρο]κχεχει[ζρισ]μέ[ν]ου 


[ὃπ᾽1 αὐ[το]ῦ. [1..- χε΄ Παῦνὶ xs' 7. 


Litterae AeTIT'[*QD. 4 Cf. n. 991, 4042, 2 Romanorum aetate in 
Aegypto τὸν ἴδιον λόγον i.e. privatae imperatoris rei familiaris rationes, ab 
aerario publico discerni pridem notum erat, cum hoc institutum ut multa alia 
a Ptolemaeis ad Romanos transiisse conici quidem posset, sed nullo testimonio 
constaret dum hic titulus et n.489 inventi sunt. Plerumque severa dicendi ratio 
in monumentis publicis servabatur, ut ἴδιος λόγος nihil significaret nisi rem, 
homo vero qui eam curaret aut ut hic ὁ πρὸς τῷ ἰδίῳ λόγῳ aut ὁ πρὸς τῷ 
ἰδίῳ λόγῳ τεταγμένος, ὁ γνώμων τοῦ ἰδίου λόγου, vocaretur, Romanorum aetate 
etiam ἐπίτροπος (proewrator) ἰδίου λόγου. Cf. Journal of Hell. studies XXI 
1904 p. 291 n. XII, 5 ἐπί(τροπος) Αἰγύπτου ἰδίου λόγου. At volgo ipse ma- 
gistratus ἴδιος λόγος appellabatur, ut apud Strabonem XVII, 4, 412 p. 797 Cas. 
ἄλλος δ᾽ ἐστὶν ὁ προσαγορευόμενος ἴδιος λόγος (ubi perperam Corais emendavit 
ἰδιόλογος) ὃς τῶν ἀδεσπότων xal τῶν εἰς Καίσαρα πίπτειν ὀφειλόντων ἐξεταστής 
ἐστιν παρέπονται δὲ τούτοις ἀπελεύϑεροι Καίσαρος xal οἰχονόμοι, μείζω xoi 
ἐλάττω πεπιστευμένοι πράγματα. Haec breviloquentia nonnunquam etiam in 
titulos permanavit; cf. n. 408, 3 Μαξίμου Στατιλίου ἰδίου λόγου. 3 Oeco- 
nomum regium in papyris Parisinis, Notices et extraits des manuscripts 
XVIII, 4 p. 442, 4. 413, 3. 444, 3 commemorari observat Wescher. Ceterum 
cum Strabo (not. 2) oeconomos plures sub summo idiologi regimine fuisse 
testetur, mireris unum eundemque hominem utrumque officium sustinere. 
Quod nescio an ita potissimum expediatur ut statuamus idiologum cum 
plures essent rationum quas ille curabat provinciae aliquam ex his sibi ipsi 
administrandam sumpsisse, reliquas singulis oeconomis tradidisse. Sic certe 
ipse simul totius officii praefectus et unius partis oeconomus erat. Rex 
videtur Ptolemaeus XIII Novus Dionysus esse; cf. not. 7. 4 Uxor regis 
utique intellegitur, sive eius soror fuit natura, sive hoc honoris vocabulo 
appellabatur (cf. n. 603. Sed quamnam mulierem tum Ptolemaeus Auletes 
in matrimonio habuerit ignoratur (cf. n. 1822). 5 Cf. n. 4853. 6 Cf. 
n.189,1. Genetivum hic per anacoluthiam poni manifestum est, cum nomi- 
nativum desideres. Nam quin sententia sit, Tryphonem a Castore missum 
illius nomine et mandatu adorationem effecisse, nullo modo dubium esse 
potest. 7 Ad Ptolemaei XIII Auletae regnum, cuius vigesimus quintus 


490] Ptolemaeus XIII (80—54 a. Chr. n.). 271 


annus est 57 a. Chr. n., hoc rettulerunt Franz et Wescher, neque dissentire 
audeo, quia omnes reliqui eiusdem generis et eiusdem loci tituli ad eius 
aetatem spectant. Sed non debet silentio transiri difficultas, cuius illi sane 
mentionem non fecerunt. Namque anno 57 a. Chr. Ptolemaeus exul extra 
Aegyptum versabatur, regnabat vero eius filia. Sane etiam in oppidi Edfu 
templo in titulo eodem anno inciso item Ptolemaei anni numerantur negle- 
gentia quadam, quam etiam hic notare debemus. Quod si facere nolis, 
unus ex inferioris aetatis Ptolemaeis, in quem hae temporis notae quadrent, 
Ptolemaeus XI Alexander I est, cuius quintus et vigesimus annus est 
89 a. Chr. n. Diei nota in Lepsii delineatione Kq est, lapide per mediam 
litteram fracto ut utrum € an O fuerit non dispiciatur. 


189 Philis. Postea eidem planiciei quae has litteras habebat 
incisus est titulus recentior, quo haec scriptura ita obscurata est, 
ut ἃ Weschero demum observaretur, qui edidit Comptes rendus le 
l'académie des inscr. VII (1874) p. 287. 


Τρύφων: ὁ παρὰ Κάστορος2 | τοῦ συγγενοῦς xol πρὸς τῶν | 
ἰδίωι λόγωι4 xal οἰχονόμου το[ῦ] | βασιλέως ἥχω πρὸς τὴν 
5 χυϊρίαν Ἶσιν xal πεποίημαι τὸ προσί[χύνημα τῶν γονέων" xol 
τῶν | ἀδελφῶν xal τῶν φίλων | [xal τῶ]ν συνεφήβων | L χε΄ 


Παὺῦν[ὶ χε΄ 7]. 


Litterae AA.€&ATICQ. 4 Cf. 488, 7. 4 Cf. 488, 4. 3 Cf 
n. 991, 4042, 4 Cf. n. 1882. 5 Cf. n. 4883. 6 Nempe τῶν ἐμῶν. 
Nam cum mandatum exsecutus esset et Castoris adorationem n. 188 in- 
sculpsisset, hac occasione usus eodem mense atque ut quidem probabile est 
eodem die (v. 9) etiam suorum parentum, fratrum, amicorum, synephoborum 
nomine deam adoravit eiusque rei monumentum has litteras lapidi templi 
incidit. 7 Cf. n. 4887. 


190 In insula Philis in templo magno. Satis lacunosum titu- 


. lum exhibuit Gau Monum. Nub. XI n. 10 (Letronne Journal des 
. savants 1827 p. 620. 7. Franz C. L G. 4905). Adhibito pleniore 


Lenormanti apographo Letronne Recueil des inscr. Gr. et Lat. de 
l'Égypte IT p. 44 n. LXXIII. p. 44 n. LXXIV.  Plenissime et accura- 
tissime C. Wescher Comptes rendus de l'académie des inser. VII 41871 
p.285 (M.L.Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 270 ad n. 152). 


279 IL. Regnum Lagidarum. (190— 


I Σαραπίων Δράκοντος | ἥχω πρ[ὸ]ς τὴν χυρίαν "low | xol πε- 

5 πόηχα τὸ προσχύνημα | Καλ[λ]ιμάχου: xal τῶν τέχνων || αὐτοῦ, 
τοῦ συγγενοῦς xal | στρατηγοῦ x«l ἐπιστρατήγουϑ | xai ϑη- 
Bápyou* τῆς Θηβαΐδος, | ἐπὶ τῆς Ἰνδικῆς xal Ἐρυϑρᾶςδ | 9a- 

10 λάσσης, | L.X, M[eye]tp κα΄ 9. | 

II Τὸ προσχύνηϊμα TwAé£]pou? xal | τῶν παρὰ Καϊίλλιμά]χου ὃ 


πάντων. 


Litterae ΘΘΠΟώ. Versus 410—412 minore scriptura postea additi viden- 
tur. 4 Cf. n. 1861, Inter haec duo eiusdem Callimachi προσχυνήματα 
non viginti quidem, ut Letronnius prava illius tituli lectione deceptus statuit, 
sed decem anni intercedunt (cf. not. 6). 2 Cf. n. 991, 1042, 3 Cf. 
n. 1034, 1863. 4 De thebarchae officio cf. Droysen Kleine Schriften II 
p.389. Qui quod non Thebaidis, ut visum erat Letronnio, sed unius urbis 
Thebarum praefectum regium agnovit, id confirmaverunt ἃ. Lumbroso 
Recherches sur l'écon. pol. p. 2389 et U. Wilcken in Addendis ap. Droysen 
p.438. Videmus igitur eum qui totius Thebaidis rebus praeest, (ἐπιστράτη- 
ον) Simul strategi eius nomi in quo sedem habebat (στρατηγοῦ) et praefecti 
militaris ipsius urbis principalis (ϑηβάρχου) officium sustinere. Sane verbo- 
rum structura, in qua τῆς Θηβαΐδος a ϑηβάρχου non minus pendere videtur 
quam a duobus reliquis nominibus, non potest non in gravem reprehen- 
sionem incurrere. 5 Cf. n. 1864, 6 Trigesimus Ptolemaei XIII Aule- 
tae annus idemque postremus est 54 a. Chr. n. Wescher. Ad hunc vero 
titulus certissima ratione refertur cum propter loci et argumenti commu- 
nionem, qua is cum aliis eiusdem regni monumentis continetur, tum quia 
post Ptolemaeum X Sotera II, quo inscriptio utique recentior est, nemo ex 
Ptolemaeis triginta annos regnavit. 7 Supplevi. [αὐ]τοῦ Letronne, quod 
Wescheri lectione refutatur. [ἀδελ]φοῦ Wescher. Sed in hoc vocabulo neque 
articulo careri poterat, cui tamen supplendo spatium non sufficit, neque 
ipsius notio apta est. Neque enim familiam Callimachi hic intellegi, sed 
homines ab eo missos, qui postquam ipsius mandatum perfecerunt etiam 
suo nomine deam adorant (οἵ, n. 488. 489) ex v. 14 (cf. not. 8) apparet. 
8 Supplevit Wescher. oi παρὰ Καλλιμάχου non possunt ei intellegi, qui 
generis originem ab eo repetunt, id enim éx aut ἀπὸ Καλλιμάχου esset, sed 
qui illius missu Philas venerunt. τῶν πα[ιδίων Καλλιμάχου Letronne, quod 
a Wescheri lectione litterarum servatarum abhorret. 


191 Titulus scriptus litteris rubro colore pictis in basi alterius 
ex duobus obeliscis qui sunt in insula Philis. Edd. Hamilton Aegypt 
p. 52 (Walpole Travels p. 590. 55). Gau Inscr. Nub. tab. XI n. 4. 
Ex Jomardi apographo Champollion-Figeac Annal. Lagid. II p. 407 
n. 9. Descr. Aeg. ant. V tab. 55 n. 7. (Letronne Recherches pour 
servir à l'hist. d'Égypte p.134. J. Franz C.I. G. 4899. Letronne 


τ τινὶ 


199] Ptolemaeus XIII (80—54 a. Chr. n.). 273 


Recueil d'inser. Gr. et Lat. II p. 67 n. LXXXIX. R. Lepsius Denk- 
máler aus Aegypten und Aethiopien XII p. 83 n. 203 (M. L. Strack 
Die Dynastie der Ptolemáer p. 270 n. 150). 


Βασιλέως Πτολεμαίου, | 9500 νέου Διονύσου, | Φιλοπάτορος xol 
5 Φιλα δέλφου!, x«l τῶν τέχνων2 [τὸ προσχύνημα παρὰ τῇ 
y - , - ^ ? M 
χυϊρίᾳ “Ισιδι «al τοῖς συννάοις ϑεοῖς Θεόδοτος ᾿Αγησιφῶντος | 
᾿Αχαιὸς ἀπὸ Πατρῶν πεποί[ηχεν]. 


Litterae AAAAGOTICO0; litterae A linea transversa haud raro eva- 
nuit, quod singillatim enotare supervacaneum videtur. Ο et C passim 
reliquis litteris minores. 4 Cf. n. 4821, 2 De liberis Ptolemaei Auletae 
cf. n. 1853, unde apparet eorum mentionem nullam ansam dare aetati tituli 
accuratius definiendae, quia ignoramus quando rex priorem uxorem Cleo- 
patram Tryphaenam duxerit et ex ea duas filias Tryphaenam minorem et 
Berenicen susceperit. At quod liberi commemorantur, mater eorum non 


| | item, id post illius mortem (69 a. Chr. n. monumentum dedicatum arguit. 


Sed perbreve tempus inter Tryphaenae mortem et alteras nuptias interces- 
sisse videtur, siquidem Arsinoé filia ex hoc matrimonio nata minor quidem 
fuit Cleopatra spuria sorore, quam anno 69 a. Chr. n. genitam Plutarchus 


-L refert, sed non multo minor, quoniam eam 48 a. Chr. n. iam adulta aetate 
-L virginem fuisse ex narratione de Caesaris bello Alexandrino apparet. Quare 
- probabilius esí, hoc monumentum post mortem alterius uxoris, cuius ne 


nomen quidem novimus, demum erectum esse. Ea vero non ante annum 


- 89 a. Chr. n. quo minimus ex liberis Auletae, Ptolemaeus XV, natus est 


(Strack Dynastie der Ptolemáüer p. 244) diem supremum obiit. Itaque intra 


-annos 59—58 aut 55—51 a. Chr. titulum incisum existimo; nam interiecto 
- spatio annorum 58—55 a. Chr. rex in exilio versabatur. 


|. 192 Marmor nigrum, in oppido Co in domo quae fuit Christo- 
-philis. Edd. A. Hauvette-Besnault et M. Dubois Bull. de corr. Hell. V 


pn p. 227 n. 45. Paton et Hicks Inscriptions of Cos p. 123 
n. 74 (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p.274 n. 155). 


Βασιλέα μέγαν Πτολεμαῖον τὸ[ν] | Φιλοπάτορα xol Φιλάδελφον! 


Uo (στ) ᾿Απολλοφάνης καὶ Ἰλιάδης | ἄρξαντες 2 καὶ Ζηνόδωρος || 


ο΄ ἢ ὑπὲρ τοῦ πολιτεύματος. ὃ 


| Litterae ASTZ. 1 Cf ἢ. 4891. Quo potissimum eius regni (80—54 


à. Chr.) tempore monumentum dedicatum sit, accuratius definiri nequit. 


ὦ Cuius civitatis magistratus hi sint, latet. Nam nomina neutiquam Coam 


—eriginem indicare, ut vix queat dubitari quin lapis modici ambitus aliunde 
navi in illam insulam advectus sit, adnotant Paton et Hicks. 3. Ut non 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 18 


274 II. Regnum Lagidarum. [192— 


modo magistratus, sed etiam totus populus statuam dedicasse videatur, 
cives unum privatum hominem deligunt, qui simul cum illis hoc officio 
fungatur. 


193 Marmor candidum, inventum a Newtono in ecclesia diruta 
Panagiae, sita prope Branchidas in via inter vicos Geronía et 
Karaküi. Exstat in museo Britannico. In fronte hic titulus (ὦ apud 
H.) in aversa parte alius (b) eiusdem generis, sed multo inferioris 
aetatis. Edd. C. T. Newton Discoveries at Halicarnassus, Cnidus 
and Branchidae p. 775 n. 60 tab. XVC. ἃ. Hirschfeld Greek inscr. 
in the British Museum IV, 4 p. 90 n. DCCCCXXI (Versus 7—411 
repetivit M. L. Strack Arch. für Papyrusf. I 1900 p. 208 n. 22). 
Cf. quae adnotavit B. Haussoullier Rev. de phil. XXIII (1899) p. 12 
(Études sur l'histoire de Milet p. 181. 253). 


[προφήτης ----------- | Ἡγημάνδρου! τοῦ Ἡγημάνδρου 
Ap 
προφήτης | -------- Σωπόλιδος, ἀνὴρ εὐσεβὴς xoi | [φιλό- 


5 δοξος, 2 πρεσβεύσας δὲ xai εἰς ᾿Ρώ [μην xoi ἀπο]χαταστῆσας 
τήν τε πρότερον ἐχχ]λησίαν τῶν δήμωι xal τοὺς νόμους“, | 
[πρεσβεύσας] δὲ xal εἰς ᾿Αλεξάνδρηαν τὴν πρὸς | [Αἰγύπτωιϑ 


Litterae ΑΘΞΙΤΣ. Extremae hastae apicibus ογπδΐδθ. 41 Nomen per 
illas potissimum regiones non inusitatum. Cf. Syll.?. 684, 3. 17. 23. 2 Sup- 
plevit Hirschfeld monens prophetis Apollinis Didymei ex usu haec duo atítri- 
buta dari; cf. Gr. inscr. in the Br. mus. IV 4 p. 92 n. DCCCCXXII, 15. Lebas- 
Waddington Inscr. III, 242. 243. 244. 3 Supplevi; [xai] χαταστήσας Hirsch- 
feld. 4 Ademptam fuisse Milesiis a Romanis autonomiam et leges reipu- 
blicae liberae hinc demum didicimus. Qua poena quin affecti sint quia 
Mithridatis rebus faverant non est quod dubitetur. Sane nominatim de Milesiis 
nihil eiusmodi traditur; neque vero id mirandum est, siquidem Appianus 
Mithr. 23, ubi de Ephesiorum Pergamenorum Adramyttenorum Cauniorum 
Trallianorum ad Mithridatem defectione et Romanorum caede verba facit, 
ipse verbis ὧν ἔνια μὲν τοιάδε ἣν indicat, se pauca modo ex maiore numero 
exempla proferre. 5 Supplevit Hirschfeld, qui monet Newtoni supple- 
mentum τὴν πρὸς [βασίλισσαν Κλεοπάτραν xoi πρ]ὸς βασιλέα et iusto longius 
esse et propter τὴν, quod sic sensu cassum esset, reiciendum. Cum Alexan- 
dria magis iuxta Aegyptum quam in ea sita sit, illud πρὸς Αἰγύπτῳ omnino 
recte se habet. Quod Hirschfeldius huius usus exempla affert Joseph. Bell. 
Ind. VII, 409. Marin. vita Procli 8. 10, de Josepho quidem fallitur, nam apud 
eum περὶ Ἀλεξάνδρειαν τὴν ἐν Αἰγύπτωι est. At cf. Oxyrhynchus papyri I 
p. 75 n. XXXV, 9 [Ἀλεξ]ανδρείᾳ τῇ πρὸς Αἰγύπτῳ. 


494] Ptolemaeus XIV (54—47 a. Chr. n.). 975 


πρ]ὸς βασιλέα Πτολεμαῖον ὁ βασιλέως | [Πτολεμαίου] 9500 νέου 
10 Διονύσουϊ xol χαταγαγὼν | [εἰς τὸ 8] μέγα ϑύρωμα ἐλέφαντος 
τάλαν[[τα τέσ]σερα μνᾶς εἴχοσι. 


προφήτης" |---------- c Φιλίδου9, ἐν δὲ τῶι αὐτῶι ἐν[ταυτῶν 
ὑδρο]φόρει19 ἡ ϑυγάτηρ αὐτοῦ Χρυσώι. | 
15 προφήτης" | ----------- Ἀρτέμωνος, φύσει δὲ ᾿Αντιγόνου. | 


[προφήτης Σώπολις ᾿Αντιγόνου. 


6 Ptolemaeus XIV, maior ex duobus cognominibus Ptolemaei XIII 
(not. 7) filiis, frater famosae illius Cleopatrae, regnavit ab anno 54 ad 47 
-La.Chr.n., in universum quidem una cum sorore, sed per breve tempus, 
/| m. Iulio et Augusto anni 48 a. Chr., solus expulsa illa (Caesar B. Civ. III, 403. 
4 B. Alex. 26sqq.. Cui tempori legationem "vindicat Hirschfeld, sed recte 
-L Strack et Haussoullier negant ex eo quod rex solus commemoretur iure 
ο΄ eolligi, sororem tum regni fraterni participem non fuisse. Ceterum prophe- 
| tam propterea Alexandriam missum, quia rex oraculum consulere vellet, 
-- Hirschfeldius sibi persuasit. At hac quidem de causa potius vice versa rex 
| aut ipse aut per legatos ad oraculum venire debebat. Immo ut Romam, 
^. sic Alexandriam quoque missus est ille ut beneficium aliquod, ni fallor 
| idem donum quod deinde re vera domum reportavit, a rege peteret. 
ἢ Ptolemaeus XIII qui volgo Auletes appellatur (80—54 a. Chr. n.). 8 Sup- 
- plevit Haussoullier, cum Hirschfeld χαταγαγὼν [παρ αὐτοῦ] μέγα ϑύρωμα 
-Scripsisset. Valvas portae ebore incrustatas fuisse etiam in Asclepieo Epi- 
- dauriorum (Ch. Michel Recueil 584, 64. 65) adnotat Hauss. Portam maximam 
|| templi etiam Delphis (Gr. Dialektinschriften II n. 1953, 5) et Epidauri (Michel 
584, 72. 74. 15. 79. 98. 410) τὸ μέγα ϑύρωμα appellari observat idem. 9 Idem 
.Lnomen apud Plutarchum Themist. 5 traditum ab editoribus nonnullis in- 
- iuria sollicitari adnotat Hirschfeld. 10 Plena sacerdotii appellatio est ὑδροφό- 
| poc Ἀρτέμιδος Πυϑίης n. 226, 1. Complures et eiusmodi sacerdotum et prophe- 
- farum Apollinis Didymei titulos habes Revue de philologie XXI 4897 p.38 sqq. 


- 194 Cippus lapidis granitae qui dicitur, inscriptus litteris Graecis 
et demoticis, Thebis Aegyptiis delatus Augustam Taurinorum in mu- 
-seum. Ed. A. Peyron lllustrazione di una stele Greca del R. museo 

-LEgizio di Torino, in Actis Acad. Taurin. XXXIV (1. Franz C. I. G. 

| MT. M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemüer p.972 n. 157). Cf. 

. |J. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 463. 464 cum not. 2. 3. 


[Βασιλευόντων Κλεοπ]άτρας ϑε[ᾶς] Φιλοπάτορ[ος: xai Π]τολε- 


Litterae ΘΞΠΣ. ζῆτα v.28 X est. 4 Cleopatra Ptolemaei XIII filia 
ex eis liberis, qui patri superstites fuerunt, natu maxima, post illius mor- 
iem a. 52/4 a. Chr. n. rerum potita est, anno 30 a. Chr. n. mortua. 


18* 


2706 Il. Regnum Lagidarum. [494 


μαίου τοῦ xai Ka[(]capoc, [ϑήεοῦ Φιλοπάτορος, Φιλομή τορος, 
Lv τοῦ xal β΄ 3, ᾿Αρτ]εμισί(ο)υ --4, Φαμενὼϑ ὅ [--, ἔδο]ξε τοῖς 
ἀπὸ Διοσπόλεως τῆϊἰς μεγάλης ἱερεῦσι τοῦ | μεγίστου ϑεοῦ 


2 Cleopatrae ex C. Caesare filius, qui volgo Caesario appellatur. Cf. 
Cassius Dio XLVII, 34, 5: 7j, τε Κλεοπάτρα διὰ τὴν συμμαχίαν ἣν τῷ Aoko- 
βέλλᾳ ἔπεμψεν, εὕρετο τὸν υἱόν, ὃν Πτολεμαῖον μὲν ὠνόμαζεν, ἐπλάττετο δὲ ἐκ 
τοῦ Καίσαρος τετοχέναι χαὶ χατὰ τοῦτο Καισαρίωνα προσηγόρευε, βασιλέα τῆς 
Αἰγύπτου χληϑῆναι. Hoc videtur anno regni undecimo, 42/4 a. Chr. n., paullo 
ante proelium Philippense accidisse ex scriptoris narratione; sed cf. not. 3. 
3 Cum Peyronus { ιγ΄ τοῦ καὶ δ΄ legere voluisset, Franzius L εἰ τοῦ xoi β΄ 
praetulit, Mahaffy vero non ante annum 37 a. Chr. n. haec scripta statuit. 
Etenim verissime dicit, hoc decretum ab aliis similibus tumido dicendi ge- 
nere magnopere discrepare, quod vix aliunde atque ex M. Antonii, qui tali 
dictione delectaretur, iudicio et exemplo in litteras publicas regni Aegyptii 
permanasse credibile sit; atqui non ante illum annum tantam eius fuisse in 
illo regno auctoritatem. Quod argumentum mihi satis lubricum videtur. 
Plus tribuerim mentioni famis (v. 9. 14), a qua Peyronus et Franzius in 
tituli aetate exploranda profecti sunt. Eam enim iure eandem esse existi- 
mant, cuius Appianus mentionem iniciat Civ. IV, 64: ἡ βασιλὶς δὲ Κασσίῳ 
μὲν προύφερε λιμὸν ὁμοῦ xol λοιμὸν ἐνοχλοῦντα τότε Αἰγύπτῳ, διὰ δὲ οἰχειό- 
τητὰα τοῦ προτέρου Kaícapoe συνέπρασσε τῷ Δολοβέλλᾳ. 68: μετὰ δὲ Λαοδίχειαν 
ἐπ᾿ Αἴγυπτον ὥρμα (ὁ Κάσσιος), πυνϑανόμενος μὲν Κλεοπάτραν βαρεῖ στόλῳ ὃδια- 
πλευσεῖσϑαι πρός τε Καίσαρα καὶ πρὸς Ἀντώνιον, ἐπινοῶν δὲ χωλῦσαΐί τε τὸν πλοῦν 
xai τίσασϑαι τῆς γνώμης τὴν βασιλίδα, καὶ πρὸ τῶνδε αὐτὴν Αἴγυπτον ἐνθυμι- 
ζόμενος μάλιστα ἐν χαιρῷ, τετρυμένην τε ὑπὸ λιμοῦ χαὶ ξενιχὸν στρατὸν οὐ πο- 
λὺν ἔχουσαν, ἄρτι τῶν Ἀλλιηνοῦ στρατιωτῶν ἀποστάντων. Eodem spectare 
Ioseph. contra Apion. II, 60: putasne gloriandum. nobis mom esse, 8ὲ quem- 
admodum dict Apion fomas tempore (Cleopatra) ludaeés íriticum mom est 
mensa? observavit Mahaffy. Famem anno 44 a. Chr. n. coepisse, anno pro- 
ximo accessisse pestilentiam statuit Franz; quo eodem etiamtum anno haec 
decreta esse rectissime ex verbis ἐν τῷ ἐνεστῶτι ἔτει v. 44. colligit idem. 
Propterea decimum annum, qui est 43/2 a. Chr. n., reposuit, quem quod 
eundem alterum Ptolemaei Caesarionis esse vult, nititur Letronnii observa- 
tione Journal des Savants 1842 p. 747, qui illum iam nono regni anno (44/3 
a. Chr. n), aliquanto ante quam ex Dionis narratione videretur, a matre in 
regni societatem ascitum docuit. 4 EMIXIOY. Artemisius est septimus 
fastorum Macedonicorum mensis, sed hic pro illius aetatis usu (cf. n. 416853) 
hoc non est nisi alterum septimi Aegyptiorum mensis Phamenoth nomen. 
5 Septimus mensis anni Aegyptiaci. Cum decimus Cleopatrae annus (not. 3) 
a die 3. m. Septembris a. 43 a. Chr. n. initium ceperit, sequitur ut hoc de- 
cretum inter diem alterum et diem trigesimum unum mensis Martii a. 42 
a. Chr. n. factum sit. 6 Thebae Aegyptiae per Ptolemaeorum et Romano- 
rum aetatem semper Διόσπολις f, μεγάλη dicuntur, cum nomen urbis Graecis 
antiquitus familiare in sermone solenni non conservetur nisi in appella- 
tionibus quibusdam inde derivatis, ut ὁ περὶ Θήβας (τόπος), ϑηβάρχης, Θηβαΐς. 


494] Cleopatra et Ptolemaeus Caesario (42 a. Chr. n.). 911 


᾿Αμο]νρασωνθϑὴρ7 xal τοῖς mwpeofuvépowcS9 xal τοῖς ἄλλοις πᾶσι᾽ 
ἐπειδὴ Κα[λλ]ίμαχος9 6 συγγεν[ὴ]ς 19 [καὶ ἐπιστάτης xot. ἐπὶ 

τῶν προσόδων 11 τοῦ περὶ Θήβας 12 [x]d[l γυ]μνασίαρχος xoi 

5 ἱπ[πάρ]χης, καὶ πρότερον παρ[αγενόϊμενος ὑπὸ χαλεπῶν] xai 
ποιχίλων περιστάσεων χατεφϑαρμένην τὴν πόλιν ἔϑαλψε [χηδε- 
υ]ονιχῶς 18 [διατηρήσας 14 αὐτὴν ἐν τῆι πάσην εἰρήνηι; τά τε 

τῶν μεγίστων xal πατρώιων ϑεῶ[ν ἱ]ε[ρ]ὰ εὐσεβῶς ἐ[ξ]15 ὑπίερ- 

- .. χρεμα μένων χινδύνων σώσας 16] xol χαϑόλου πάντας ------ 


: --- -ησάμενος [--------- | εἰς ------ εὐ] δ αι]μονίαν 17 πάντα 
j ἤϊγαγ]εν, ἀλήϑειαν ---- ἐν ---- διχαίως ------------------ 
00 0--|------ αι δὲ xal τοῖς χατ᾽ εὐε[ργεσ]ίαϊν -------------- 
10 -------------------------- | -------- ] xat [t] je. σιτοδείας 18 
π,,.6ι τω. NIRUCONSQUS VINNILSAMND | 
00 2------ ἐπιδ]οὺς μεγαλοψύχως ἑαυ[τὸ]ν αὐτόχληζτον)] ἐπὶ τῆι 
ο΄ ἑχάστου τῶν “ἐντοπίων [σωτηρίαι εἰσέφερε. πονήσας | [δ᾽ ὑπὲρ 
Γ΄ αὐτῶν ὡς ὑπὲρ] οἰχείας πατρίδος καὶ τέχνων γνησίων σὺν τῆι 
| Lo τῶν ϑεῶν εὐμενείαι ἀνενλιπεῖς μὲν διηνεχῶς | [παρὰ τοῦτον 


τὸν χρόν]ον πάντας πάντων ἐτήρησεν, ἀνεπα[ισϑή]τους δὲ 
Γ΄ πῆς περιστάσεως ἐξ ἧς 19 παρέσχεν εὐ[ωνίας 230 | τῶν ἐπιτηδείων 21 


^L ἢ Summus Thebarum Aegyptiarum deus, qui 4m» Πα appellatur, ἃ 
Graecis Ἄμμων vel Ζεύς. Compositum nomen idem atque hic est in pa- 
pyro Greek papyri in the Brit. museum I p. 46 n. III, 28 sqq. ἔγραψεν ὯΩρος 
Φάβιτος 6 παρὰ τῶν ἱερείων τίοῦ] Ἀμονρασονϑὴρ xoi τῶν συννάων ϑεῶν. 
.8 Post sacerdotes cur primum aetate provectiores ex civibus, deinde reli- 
quus populus commemoretur, latet. 9 Cf. n. 4861. 190, 4. 42. 10 Cf. 
ἢ. 991. 1042, 41 Cf. n. 179, 4. 19 Cum singuli νομοί suos strategos 
-habeant, in Pathyriten nomum Thebaidis idem quidem cadit (στρατηγὸς τοῦ 
“Παϑυρίτου Pap. Taurin. I, 4, 42 al), sed distinguuntur duae eius partes (τόποι), 
ὁ Παϑυρίτης et ὁ περὶ Θήβας, quarum utraque sub strategi imperio ab epistata 
Tegitur. Cf. P. Meyer Das Kriegswesen der Ptolemüer und Rómer in Aegyp- 
p.59 nof. 203. ἐπιστάτης τοῦ περὶ Θήβας est Pap. Taur. I, 4. 48 Sup- 
evi ex n. 56,53. [εὐγνωμ]ονικχῶς Franz. 44 Supplevi. [&xoxaca|ocfjoac 

ranz Sed si hoc verbum fuisset, εἰς εἰρήνην potius scripturum fuisse 
f auetorem decreti existimo. 45 ΕΣΥΠ. 46 Franzii supplementum 
Is quia melius non succurrebat. Sed non ab omni parte placet. 
E47 Sic supplevi et ante ἀλήϑειαν commate distinxi. Etenim quod Franzius 
:posuit [εἰς] δαιμονίαν πάντα ἤ[ϊγαγ]εν ἀλήϑειαν, id mihi quidem sensu cassum 
videtur. 18 Cf. not. 3. 19 Sic scribere malui, quam cum Franzio 
“ἑξῆς, quod adverbium ab huius quidem loci tenore alienissimum mihi videtur. 
.30 Supplevi. Cf. Polyb. II, 45, & περὶ δὲ τῆς κατὰ μέρος εὐωνίας χαὶ δαψι- 
λείας τῶν πρὸς τὴν τροφὴν ἀνηκόντων. Potest sane etiam εὐ[τελείας] fuisse. 


Ἵ Supplevi. Franzius hoc totum enuntiatvm sic refinxit: ἀνεπαζισϑήϊτους δὲ 


918 II. Regnum Lagidarum. [494 


χαταλαβ]ούσης δὲ τὴν οὖσαν σιτόδειαν xal ἐν τῶι ἐνεστῶτι 
15 ἔτει22 σχληροτέρας xal [μείζονος συμφορᾶς 23 | co0 ἀέρος 23 τῆι 
γη]νεμίαι 256 μια[ζινομένου]2 χαὶ πολὺ μᾶλλον ὡς οὐδεπώποτε 
τοῦ δεινοῦ χαϑ᾽ ὅλην ἐπίίτασιν βαρύναϊ]ντος | [τὴν χώραν ἔρμ- 
πρ](ο)σϑε27, τῆς πόλεως χρινομένης 2383 xal οὐθενὸς οὐδεμίαν 
ἰδίαν [βοήϑειαν)] προσ[ενεγχεῖν δυνα[μένου,] ἁπάντων δὲ διὰ τὴν 
ἀπορίαν λε[λιπ]οψυ[χ]ηχότων χαὶ σύνεγγυς ἑκά[στου] πα[ρ]αιτίου]- 
(u)[fvou?9 xal οὐϑενὸς | συλλα]μβάνοντος, ἐπιχαλεσάμενος τὸν 
xal τότε συμπαραστάντα αὐτῶι μέγιστον ϑεὸν [μονρασωνϑ]ὴρ 
χαὶ εὐγενῶς μόνος ὑποστὰς τὸ βάρος πάλιν ὥσπερ λαμπρὸς 
20 ἀστὴρ xol δαίμων ἀγαδ[ὸς τοῖς ἀπελ{πίζουσιϊν ἐπέλαμψε 39, τὸν 
γὰρ ἑαυτοῦ βίον ὁλοσχ[ερ]ῶς ἀν[έ]ϑετο τοῖς χρῆσϑαι βουλομένοις, 
ἐπιφανέστατα δὲ | ἐβοήϑησεν] τοῖς χατοιχοῦσι τὸν περὶ Θήβας 31, 
xai διαϑρέψας xai σώσας πάντας σὺν γυναιξὶ καὶ τέχνοις χα[τὰ 
óó|vapiv ὡς ἐξ ἀντιπάλων χειμώνων εἰς εὐδινοὺς 82 λιμένας 
ἤγαγεν: τὸ δὲ πάντων πρῶτον xai μέγιστον, [xal ἄλλων πολ[-. 
λῶν ποιούμενος τὴ]ν ἐπιμέλειαν, τῶν εἰς τὸ ϑεῖον ἀναπεμπο-, 
μένων πάντων, ὡς ἐν[εδ]έ(χ) ετο 33] εὐσεβῶς mol ἀ[γρ]ύπνως | 
[παρὰ τὸν χρόνον τοῦτον ἐφ]ρόντισεν, ὥστε ἀφ᾽ δί(τ)ου8! ὁ πατὴρ 


τῆς περιστάσεως ἑξῆς παρέσχεν εὐϊεργετῶν χατὰ δύναμιν]. At ut non dicam de 
ἑξῆς (not. 49), illa ἀνενλιπεῖς μέν — ἀνεπαισϑήτους δὲ ab eodem verbo ἐτήρησεν 
pendere ipsa verborum collocatio monstrare mihi videtur. 22 Cf. not. 3. 
23 Supplevit Franz. 24 Supplevi. 25 Supplevi, et hoc quidem nomen 
certum mihi videtur. 26 Supplevi non sine haesitatione. Nam ut nobis 
familiare est, corruptelam noxiam et aliquando funestam aéris miasma ap- 
pellare, sic nominis μίασμα aut verbi piatvec9at in antiquis Graecorum litte- 
ris sic usurpati mihi certe exempla praesto non sunt. 27 ΩΣΘΕ. 
Emendavit et supplevit Franz. Scrupulum sane movet quod tanto intervallo: 
hoc adverbium distat ab illo ὡς ob8ez oce, quocum vi et sententia arctis- | 
sime continetur. 28 Paullo obscurius hoc dictum est; putaverim xptyo- 
μένης idem fere esse atque ἐξεταζομένης: cum omnis civitas quasi examina- 
retur si quis forte auxilium ferre posset, nemo inventus est. Certe aliam quae 
huc quadret verbi χρίνεσϑαι notionem video nullam. 29 DA[PJAIT[OY]N. 
30 Cf. Syll.2 376, 33 ὁ τοῦ παντὸς χόσμου χύριος Νέρων — νέος "HAtoc ἐπιλάμψας 
τοῖς “Ἕλλησιν. 81 Cf. not. 12. 32 L e. εὐδιεινοῦύς. Quo tempore & 
iam pronuntiatione ab t non discrepabat, syllabas :et in unam confundi 
solitas esse pronuntiando consentaneum est. Quare brevi fiebat, ut me 
scriptura quidem distinguerentur. Inde hoc εὐδινός pro εὐδιεινός natum non 
minus quam χυρεία pro χυριεία, ταμεῖον pro ταμιεῖον, ὑγεία pro ὑγίεια, 
33 Supplevi. OXEN..EA....EYEEBOZ lapis ex Peyroni testimonio; ὡς ἔν 
[χαιρῶι γίνοιτο,] εὐσεβῶς Franz, quod supplementum traditis litteris non sati 
accommodatum est. 34 ΑΦΟΛΟΥ. 


4.94] Cleopatra et Ptolemaeus Caesario (42 a. Chr. n.). 979 


τοῦ πατρὸς αὐτοῦ Καλλιμάχου 3δ τοῦ co[vy]e[voO]c xal ἐπιστολο- 
25 [γράφουϑϑ | μετήλλαξεϑ7 διηνεκῶς πο]ηϑῆναι τὰς τῶν χυρίων 
ϑεῶν χωμασίας 88 xal πανηγύρεις εὖ μάλα ὁσ[ίω]ς [------------- 
-------- |------- δι ἃ δὴ δεδόχϑαι [ἀ]γαϑῆι τύχηι mpoca- 
Ἰορεύεσϑαι μὲν αὐτὸν σωτῆρα τῆς πόλεως, 7, ἐστιν [τοῦ μεγί- 
στου ϑεοῦ Αμονρασωνϑήρ, | ἀναϑεῖναι δὲ αὐτοῦ χρυσᾶς εἰχ]όϊνας] 
χατὰ τῇ["] γενέ(ϑλ)ι(ον) ἡμέρα(ν) 9 ἐν ἐπισήμοις τόποις τοῦ ([sp]oO 
[τοῦ μεγίστου ϑεοῦ] ᾿Αμονρασ[ωνϑήρ. | στῆσαι δὲ xal ἀνδριάν- 
τας, ἕνα] μὲν τοὺς ἱερεῖς ἐχ σχληροῦ λίϑου 40, δύϊο δὲ τὴν 
ἄλλ]ην πόλιν 1 ------ ] μὲν [7------------- τ]ὴν δὲ [ἡμέραν 
ἑορτά]ζ[ειν εἰς τ]ὸ A[owx]óv | [ἐν τοῖς ἱεροῖς, xai νομίζειν ἐ]πώ- 
vopoy τὴν αὐτὴν ἡμέραν, xat ϑύειν τοῖς χυρίοις ϑεοῖς χαὶ στε- 
30 φανηφορεῖν xol (σ)υ[ντελεῖν 42 ἐν τοῖς | ἱεροῖς τἄλλα τὰ νομιζό- 
μενα.] τὸ δὲ ψήφισμα ἀναγράψαι ἐπὶ 48 στήλην λιϑίνην τοῖς τε 
[[Ελ]ληνιχοῖς xat ἐγ[χ]ω[ρί]οις 4. [γρά]μμα[σ]ι, | [τὴν δὲ στήλην 
ἐπὶ] τῆς χρηπῖδος τοῦ αὐτοῦ ἱεροῦ ϑ[εἴ]ναι δημοσίίαι, χαϑότι 
τ]έτευχεν αὐτὸς τῆς παρ[ὰ το]ῦ [9][o0 δυϊνάμεως εἰς σωτηρίαν, 
δίπως εἰς τὸν αἰῶνα ἀείμνησίτοι ὦσιν αἱ παρ᾽ αὐτοῦ] εὐεργεσίαι 45. 


35 'Avus paternus ipsius (ΔΙ Πα οι ἡ intellexit Peyron, ut nomen Καλλι- 
μάχου hic eundem designaret, qui supra v. 3 nominatus erat. Rectius Franz 
τοῦ συνγενοῦς καὶ ἐπιστολο[γράφου] ad illius Callimachi patrem refert. Gene- 
tivus τοῦ πατρὸς αὐτοῦ Καλλιμάχου igitur non ab ὁ πατὴρ αὐτοῦ Καλλιμάχου 
sed ab ὁ πατὴρ αὐτοῦ Καλλίμαχος repetendus est; et huius natu maioris 
Callimachi rursus pater fuit, de cuius sive morte sive alia qualibet re 
(not. 37) hic dicebatur. 36 Cf. n. 439, 44. 37 Supplevit Franz. Mireris 
sane, tempus per quod egregia pietate deorum caerimoniae feriaeque ob- 
servatae sint, ab avi paterni morte computari. Nam id proclive erat sic 
interpretari, ipsum quidem Callimachum et patrem eius cognominem hoc 
erga deos officio diligenter functos esse, avum vero non item. Quare nescio 
an potius tempus significatum fuerit, quo ille avus munus aliquod iniisset. 
38 Cf. Clemens Alex. Strom. V, 7, 44 p. 674 Pott.: ἐν ταῖς χαλουμέναις παρ᾽ 
Αἰγυπτίοις κωμασίαις τῶν ϑεῶν χρυσᾶ ἀγάλματα περιφέρουσιν. 89 ΕΣΤΟΣΙ 
ΚΑΤΑΤΗΙΓΕΝΕΣΙΩΙΗΜΕΡΑΙ. Recepi emendationem Franzii satis violentam, 
. etsi suspicio mihi subnata est aliud nescio quid latere. 40 Cf. n. 90, 54. 
- 441 THNIIOM. Supplevit et emendavit Franz. 49 KAIEY. Supplevit et 
emendavit Franz. 43 Insolite hoc dictum, ut haud improbabile sit aut 
in incidendo aut in exscribendo erratum esse, praesertim cum ΕΠῚ et ΕἸΣ 
facile confundi potuerint. 4& Cf. n. 90, 54. 45 Cf. n. 439, 94: ἵνα ἡ 
ὑμετέρα χάρις ἀείμνηστος ὑπάρχηι παρ᾽ αὐτῆι (τῆι Ἴσιδι). 468, 43. 14: [ἴνα 
ἀἸείμνηστον τὸ ὄνομα αὐτοῦ τε xol βασ[ιλίσσης Κλεοπάτρας --- ὑπ]άρχηι εἰς τὸν 
ἅπαντα χρόνον. 


980 IL. Regnum Lagidarum. [195— 


195 Basis lapidis granitae qui dicitur, Alexandriae in museo. 
Edd. C. Wescher Bullettino dell' Inst. arch. Rom. 1866 p. 200. 
G. Botti Notice des monuments exposés au musée gréco-romain 
d'Alexandrie p. 135. (M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáér 
p. 272 n. 185). 


᾿Αντώνιον! μέγαν | χἀμίμητον2 ᾿Ἀφροδίσιος παράσιτος τὸν 
ὃ ἑαυτοῦ ϑεὸν | xal εὐεργέτην, L (0 τοῦ χ(αὶ) 9,1 [Χοιὰχ χϑ'. 


Litterae ΑΘΘΠΣ. 4 M. Antonius triumvir, qui tum temporis (v. not. 4) 
apud Cleopatram reginam Alexandriae commorabatur. 2 Sic Botta, 
AMIMHTON sine lacunae indicio Wescher. Laus est a more titulorum 
honorariorum,. qui tamen in omni adulationis genere verbosissimi esse so- 
lent, aliena. Quare recte J. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 467 
not. 4 ad illud Antonii institutum rettulit, de quo verba facit Plutarchus 
Ant. 28: ἐχεῖ δὲ (ἐν Ἀλεξανδρείᾳ) μειραχίου σχολὴν ἄγοντος διατριβαῖς χαὶ παι- 
διαῖς χρώμενον (τὸν Ἀντώνιον) ἀναλίσχειν χαὶ χαϑηδυπαδεῖν τὸ πολυτελέστατον, 
ὡς Ἀντιφῶν εἶπεν, ἀνάλωμα, τὸν χρόνον. ἦν γάρ τις αὐτοῖς σύνοδος ἀμιμητο- 
βίων λεγομένη" καὶ καϑ' ἡμέραν εἱστίων ἀλλήλους ἄπιστόν τινα ποιούμενοι τῶν 
ἀνοαλισχομένων ἀμετρίαν. Huic synodo sine dubio interfuit Aphrodisius qui 
Antonii imaginem dedicavit. 3 Vocem volgari vi accipi posse negat 
Wescher, quia nemo in monumento publice proposito condicionem vitae 
neutiquam honestam ipse professurus fuerit. Sed fuisse etiam sollennem 
eiusdem vocabuli notionem cum deorum sacris coniunctam, notam illam 
quidem ex Athenaeo VI p. 3846, ubi Atheniensium plebiscitum affertur his 
verbis conceptum: τὰ δὲ ἐπιμήνια ϑυέτω ὁ ἱερεὺς μετὰ τῶν παρασίτων. Quin 


eiusmodi parasitus sacrorum causa constitutus hic quoque significetur eo 


minus dubium esse, quia ex voce ϑεόν tum Alexandriae Antonio divinos 
honores habitos esse appareat. At hoc argumentum nullius momenti est, 


quoniam formula τὸν ἑαυτοῦ ϑεόν probat, non cultus et sacrorum signi- | 


ficationem hic haberi, sed excessum adulationis qui eiusmodi hominem 


deceat. Neque omnino est cur non parasitum notissima illa vi intelle- - 


gamus, praesertim propter ea quae not. 2 exposita sunt. Nam huius scur- 
rarum et nepotum generis proprium est eis ipsis rebus gloriari quae aliis 
turpes videntur. 4 Ligaturam quae consonam particulae copulativae 
initialem K et notam numeralem A contineat hic in lapide esse docet 
Wescher. Quod contra pro illa ligatura Botta simpliciter litteram A ex- 
hibet, sed (ἔτους) ιϑ' τοῦ α΄ nullo modo explicari posse recte dicit M. L. Strack 
Die Dynastie der Ptolemáer p.212. Eiusdem duplicis annos regni nume- 


randi rationis, ex qua Cleopatrae anno adiungitur alius numerus quindecim - 
annis ab illo discrepans, Strackius alia exempla affert; primum duos num- 


mos, quorum alter ἔτους xa τοῦ «xoi c, alter L ς΄ Lax habet (Feuardent 


Numismatique de l'Égypte ancienne I p. 124 n. 444. p. 4835 n. 448), deinde : 


titulum 196,43: Lx' τοῦ xai ε΄ Φαμ(ενὼϑ) «. His omnibus plene confirmari 
quae Porphyrius apud Eusebium Chron, I p. 170, 5 sqq. Schoene narraret: 


196] Cleopatra et M. Antonius (42—30 ἃ, Chr.). 981 


τὸ δ᾽ ἑχχαιδέχατον ὠνομάσϑη τὸ καὶ πρῶτον, ἐπειδὴ τελευτήσαντος Λυσιμάχου 
τῆς ἐν Συρίᾳ Χαλκίδος βασιλέως, Μᾶρκος Ἀντώνιος ὁ ἀὐτοχράτωρ τὴν τε Χαλχίδα 
χαὶ τοὺς περὶ αὐτὴν τόπους παρέδωχε τῇ Κλεοπάτρᾳ. wal ἀπὸ τοῦδε wal τὰ τού- 
τῶν ὕστερα ἔτη μέχρι τοῦ εἰχοστοῦ δευτέρου, ὃ xài τελευταῖον ἐγένετο Κλεοπά- 
tpac, χατὰ τὸν αὐτὸν τρόπον προστιϑεμένου τοῦ ἀριϑμοῦ ἐγράφετο, ὡς γενέσϑαι 
τὸ δεύτερον xai εἰχοστὸν αὐτῆς τὸ xol ἕβδομον. Quod Strackius dicit, hic 
neutiquam causam duplicis numerandi rationis afferri, sed tempus modo 
idem notari, ei assentiri nequeo. Nam sive causalem sive temporalem vim 
particulae ἐπειδή tribuimus, utique. nemo sanae mentis haec sie coniungere 
poterat nisi indicare volebat alterum numerum ad Aegypti, alterum ad Chalcidis 
regnum spectare. Cui testimonio cur non cum Th. Mommseno Staatsr. 11 
p.804 n.4 fidem habeamus non video, praesertim cum M. Antonius in cen- 
sum non veniat, quippe quem regem nunquam fuisse rectissime ipse Strackius 
dixerit, Caesario vero (Πτολεμαῖος ὁ χαὶ Καῖσαρ n. 194,4) quem regni so- 
cium Strackius hic agnoscit, iam ante pugnam Philippensem rex appellatus 
sit (Cassius Dio XLVII, 34, 5). Nam quod vocem βασιλεύς necessario hominem 
imperii participem significare negat Str., id probare nequeo, etsi de βασίλισσα 
idem certissimum est (cf. n. 451). Sed utut hoc quidem se habet, numerus 
uterque demonstrat, hoc monumentum anno 33 a. Chr. n. dedicatum esse. 


196 In insula Philis in magno propylo. Edd. Hamilton Aegypt. 
p. 52 in duos titulos divisum (inde v. 1—7 repetivit Walpole Travels 
p.591 n. 57). Ex Lenormanti et Wilkinsoni apographis Letronne 
Journal des savants 1843 p. 322 sqq. (J. Franz C.I. G. 4931. 4932). 
HK. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und Aethiopien XII p. 88 n. 264. 


l'éiog ᾿Ιούλιος Πάπειος ἔπαρχος: | e(t καὶ προσχεχύνηχα 
( i M Ἴ ! - ς- Y eL Γ 4 9 
τὴν xop(av ow σὺν 'looA(ot τῶι υἱῶν xoi ὑϊπὲρ l'atovoc 


Litterae A€GTITIT(CO.. 4| Cave de praefecto Aegypti cogitaveris; 
etenim ex anni significatione (not. 7) apparet titulum non Romanorum domi- 
natione, sed per suprema regni Cleopatrae tempora exaratum esse. Vide- 
tur igitur praefectus fabrum in exercitu Romano, quem tum temporis in 
Aegypto habebat Antonius, fuisse. Nam praefecti legionum, quod officium 
Franzius Papio tribuit, tum temporis nulli fuerunt. Letronnius C. Papii 
tribuni plebis a. 65 a. Chr. n. (Cic. de off. IIT, 44, 47), auctoris legis Papiae 
(Cic. pro Archia 5, 10. pro Balbo 23, 52. ad Att. IV, 46, 12. Cass. Dio 
XXXVII, 9, 5) filium hic agnoscit. Temporum rationes sane perbene con- 
veniunt, sed nomen gentile 'IoóAtoz huic opinioni neutiquam favere videtur 
et [Πάπειος per diphthongum scriptum pro Latino Papéus, quod ὁ correptam 
habet, tam antiquo tempore offensioni est. 2 Filius maior natu patrem comi- 
tatus est, pro minore ille absente adorationem fecit. Cum l'atov Franzius com- 
parat Καισαρίων. Similius est Μαρχίων ipsum quoque a praenomine derivatum. 
À cognominibus talia perfrequenter formantur veluti Gjabréio, Pollóo, Rufio. 


989 IIL. Regnum Lagidarum. [196— 


5 τοῦ νεωτέρου υἱοῦ, ἔϊτι δὲ xai σὺν τοῖς φίλοις xal συναποδήμοις ὃ 
Συμμάχωι, Eüpéven | Ἀπολλωνίωι Χάρητος xal υἱῶι ᾿Απελλᾷᾶι | 
xal ᾿Απίωνι ---------- xagl* --------- χαὶδ | χεντορίωσι Poó- 

10 qot, Δημητρίῳι, Νίγρωι, [[|[Οὐαλερίων Λαβύωνι, Τερεντίωι | 
Νιχάνορι, Βαρωνᾶτι, xal τῶν παιϊδαρίων poo πάντων. | [- x 
το(ῦ) xal ε΄ 1 Φαμ(ενὼϑ) α΄. 


3 Hi itineris comites, qui omnes Graecis nominibus utuntur, non viden- 
tur milites esse; inter centuriones v. 10 sqq. longe praevalent nomina Latina, 
& KAIAICM Letronne ex Lenormanti exemplo; nihil nisi AIA agnoscit Lepsius. 
5 Hanc particulam Lepsius non iam invenit in lapide. 6 Genetivus da- 
tivis adiunctus confusione casuum inferiore aetate inter homines Graece lo- 
quentes frequentissima. Cf. n. 471. 7 Annum vigesimum a Caesaris nece 
eundemque quartum Aegypti a Romanis captae, i. e. 25 a. Chr. n. intellegit 
Letronne, cui assentitur Franz. At Augusto imperante annos in Aegypto a 
Divi Iulii morte numeratos esse incredibile est. Quod quoniam duplicem 
numerandi rationem, in qua inter duos numeros quindecim annorum. inter- 
vallum est, de Cleopatrae regno certissimis testimoniis comprobatam habe- 
amus (cf. n. 1954, hunc titulum anni 32 a. Chr. n. esse omnium certissi- 
mum est. 


197 Basis marmoris Hymettii, Athenis in turri Andronici. 
Edd. Stuart Ant. Att. III p. 4 (Boeckh C. I. G. 360. Franz El. epigr. 
Gr. p. 253 n. 104). Pittakis 'Ex. àpy. 577. Ex Koehleri collatione 
W. Dittenberger C. I. Att. IIT, 555. 


'O δῆμος | βασιλζέϊα Πτολεμαῖον 1, βασιλέως 'loófa? | υἱ[ό]ν, 
βασιλέως Πτολεμαίου ἔχγονον 3, ἀρετῆς ἕνεχεν xal εὐνοίας τῆς 
5 εἰς ἑαυ[τόν. 


Litterae ΔΕΗΠΣ. 4 Patri Iubae II in Mauretaniae regno successit 
anno 23 p. Chr. n. (cf. Nipperdey ad Tac. Ann. IV, 5), Romanos in bello ad- 
versus Tacfarinatem gerendo adiuvit anno 24 (Tac. Ann. IV, 23. 94, 26), oc- 
cisus est a C. Caesare anno 40 p. Chr. n. (Cassius Dio LIX, 25, 4. Sueton. 
Calig. 26. 35). In regno ipsius inventi sunt tituli monumentorum honora- 
riorum C. I. Lat. VIII 8927. 9257. 9342 et libertorum VIII 9354. Rex Maureta- 
niae appellatur apud Plinium N. ἢ. V, 11. XIII, 93 et Senecam de tranquillitate 
animi XI, 12, Cf. Prosopogr. imp. Rom. III p. 405 n. 764. De eius cum 
Ptolemaeis Aegypti regibus necessitudine v. not. 3. 2 Iuba II eius 
Numidiae regis, qui apud Thapsum a Caesare victus mortem ipse sibi con- 
Scivit anno 46 a. Chr. n., filius, cum Augustum in bello Actiaco comitatus 
esset ab eo in regnum paternum restitutus (Cassius Dio LI, 45, 6), pro cuius 
parte anno 25 a. Chr. accepit Mauretaniam (Cassius Dio LIIT, 26, 2. Strabo 


198] Ptolemaeus Iubae filius. 283 


VI, 4, 2 p.288. XVII, 3, 7 p. 828 Cas. Tacitus Ann. IV, 5). Senex exacta 
aetate anno 23 p. Chr. n. decessit (cf. not. 4). Scriptor haud ignobilis. Cf. 
Prosopographia imp. Rom. II p.456 n. 48. C. Müller Fr. hist. Gr. ΠῚ p. 465sqq. 
3 Avus paternus Ptolemaei fuit Iuba I Numidiae rex (not. 4), maternus 
C. Antonius, avia materna Cleopatra Aegypti regina. Nam huius filiam Cleo- 
patram Selenen Iuba in matrimonium duxit non post annum 20 a. Chr. n., 
ut demonstravit Th. Mommsen Ephem. epigr. I p. 276. Ex quo priore matri- 
monio regis Ptolemaeum natum esse constat. Nam quod Boeckhius huius 
tituli Ptolemaeum abnepotem, non nepotem illius Iubae qui ad Thapsum 
occiderit esse sumit, ita ut hic natu maior Ptolemaeus huius nepos, illius 
vero avus sit, is manifestus error est. Neque enim ulla ex parte dubium 
est quin Iuba qui a. 46 a. Chr. n. puerulus in triumpho ductus sit et qui 
23 p. Chr. moriens filio Ptolemaeo Mauretaniae regnum reliquerit unus idem- 
que homo sit. Avum paternum, quia Caesari et populo Romano bellum 
fecerit, maternum quia nec iusto matrimonio Cleopatram sibi iunxerit et 
eius memoria a senatu damnata sit, in originis significatione taceri apparet. 
Sed num sumemus eorum loco hic plane ficticim avum regem Ptolemaeum 
recenseri? Minime vero; etenim ἔχγονος nusquam avum significat, sed 
aut aliquem ex maioribus in universum aut proprie proavum (cf. Syll.2 3736). 
Atqui Cleopatrae pater fuit Ptolemaeus XIII Auletes, qui hic inter maiores 
Ptolemaei Mauretaniae regis non modo propterea recensetur, quia avi utrius- 
que nomina necessario silentio premenda erant, sed etiam quia regis maxime 
intererat indicari ipsum cum nomine etiam originem a nobilissimis quon- 
dam Aegypti regibus repetere. 


198 Xanthi Lyciae in fundamentis domus Turcicae. Ex 
Schoenbornii apographo ed. J. Franz C. 1. G. 4269 b, ex suis Bailie 
Inscr. fasc. III p. 93. Lebas-Waddington Inscr. III, 1250. 


[Βα]σιλέα ΠΠτολεμαῖ[ον 1, | βασιλέως "IóBa? [υἱόν, | Λυχίων] τὸ 


χοινόν. 


Litterae volgares praeter ΠΣ. 4 Cf. n. 1971. 2 Cf. n. 4972. 
IOBAZ. Schoenborn, quae flexio nominis in -ac cadentis insolita quidem est, 
sed neutiquam inaudita. Cf. Inscr. Gr. Sept. III, 423, 2. 456, 3. 484, 4. 524,4. 
SylL? 4528. At cum in Lebasii apographo Σ non sit, veri similius certe 
est hic quoque volgarem genetivi formam fuisse. 


284 III. Nubia et Aethiópía. [199 


IIT. 
Nubia et Aethiopia. 


199 Aduli in sella marmoris albi quattuor pedibus innixa hanc 
inscriptionem priore parte saeculi p. Chr. n. sexti legit Cosmas 
Indicopleustes et transscriptam Cosmographiae Christianae suae in- 
seruit. De prioribus editionibus vide quae adnotavi ad Ptolemaei 
Euergetae titulum ibidem ab eodem repertum n. 54. Hunc titulum 
solum ex codicibus Cosmae Florentino et Romano accuratissime 
edidit observationibus sagacissimis additis P. de Lagarde Nach- 
richten von der Ges. der Wissensch. in Góttingen 1890 p. 418 sqq. 
(Mittheilungen IV p. 193 sqq.). Praeterea cf. quae de eo commen- 
tati sunt Ph. Buttmann Museum für Alterthumswissenschaft II 
p.105 sqq. B. G. Niebuhr Kleine Schriften I p. 600 sqq. Vivien de 
St. Martin, Journal Asiatique VI, 2 p. 398 sqq. A. Dillmann Abhand- 
lungen der Kgl. Akad. der Wissenschaften zu Berlin 1877 p.195 sqq. 
E. Drouin Revue archéol. Nouv. série XLIV 1882 p.153 sqq. E. Glaser 
Skizze der Geschichte und Geographie Arabiens II p. 471—564. 
Th. Mommsen Róm. Geschichte V p. 599 not. 4. D. H. Müller 
Denkschriften der K. Akad. der Wiss. zu Wien XLIH 1893 III 


p. 3 sqq. 


Duorum codicum Cosmae lectiones accurate exhibuit Lagarde: F Floren- 
tinus Laurentianus IX 28 saec. X. R Vaticanus Graecus 699. In universum 
sequor Laurentianum aliquanto accuratius exaratum; discrepantes lectiones 
plerumque enotavi: sed de orthographia prava Vaticani, qui ἔπιτα, ἡμίσιαν, 
βαϑῖαι, βασιλίας, μεσόγια, πλῖστα, Ποσιδῶνι, ἔτι (pro ἔτει), εὐχαριστείαν, "Apeet 
- ἀποχρίμνοις, ἐπολέμισα, χτῖσιν, μέχρη, χαϑήῆσας, ἐμερησάμ[ην] --- Κινεδο- 
χολπίτας, παιδίων (pro πεδίων) — ἀϑρύσας habet, cum F fere ubique veram 
scripturam retineat, hic semel monuisse sufficiat. Multis locis in utroque 
codice in margine (1), in R nonnunquam etiam in ipso tituli tenore (ἢ, sed 
praemissa voce παραγραφήῆ rubrica picta, scholia et adnotationes exstant, 
quae omnia in dextro cuiusque paginae margine ex Lagardii editione repe- 
tita exhibeo. Dispositionem tituli idem accuratissime observavit et litteris 
maiusculis Latinis singulas partes distinxit, quod commodissime institutum 
item ex eius exemplo retinui. 


199] Monumentum Adulitanum. 285 


Vrbe P | μεϑ' ἃ ἀνδρείως 2(ac) | 


4 Initium tituli ubi scriptum fuerit latet. Cosmam haec quidem dubi- 
tatio non turbabat, quia is titulum Ptolemaei III n. 54 hic continuari existi- 
mabat. Quare fieri poterat ut primos versus in angulo aliquo solii, quod 
omnino totum litteris Graecis coopertum erat, incisos non animadverteret. 
Hoc Dillmannus p. 495 iure probabilius existimavit, quam quod Niebuhrius 
item fieri potuisse statuit, ut initium in alio monumento tum iam deleto, 
veluti in statua a Christianis eversa, exaratum esset. Graviores sunt dis- 
sensiones de auctore tituli et tempore originis. Sane quod Cosmas ipse 
opinatus erat, haec quoque Ptolemaeo Euergetae deberi, id non poterat non 
gravissimas dubitationes movere cum quia Ptolemaeos Abessiniae et Arabiae 
regionibus, de quibus hic dicitur, potitos esse neque alibi traditur et multis 
de causis improbabile est, tum propter Adulidis emporii mentionem (ef. 
not. 70). Quare fuerunt qui vel de genuina monumenti origine dubitarent, 
quos luculentissime refutavit Buttmannus. At cum Saltius titulum n. 200 
Axomi repperisset, iam quid rei esset perspectum est. Nempe solii titulum 
ab illo qui in tabula fuit (n. 54) plane separandum et regi cuipiam Axomita- 
rum vindicandum esse cum $Saltius pronuntiasset, omnes post eum inter- 
pretes probaverunt praeter Glaserum. Hic quidem potius de rege Himjari- 
tarum, qui saeculo quinto p. Chr. n. fuerit, haec interpretatur, terrasque 
quas a se subactas glorietur magna ex parte non cum prioribus inter- 
pretibus in Africa, sed in Arabia quaerendas esse. At haec opinio gravis- 
simis argumentis refutata est a Lagardio et Müllero. Etenim sedem quidem 
regni in occidentali, non in orientali sinus Arabici littore fuisse probant 
v. 25 πέραν τῆς ᾿Ερυϑρᾶς ϑαλάσσης, quicquid argutatur Glaserus. Quid quod 
a regno suo terra in Aegyptum, mari vero in Arabiam perveniri dilucide 
indicat rex, cum si regia eius apud Homeritas fuisset contrarium exspecta- 
remus? Etiam v. 36 χατῆλθον εἰς τὴν Ἀδουλί nemo qui nulla opinione 
praeoccupatus legerit alio referre poterit atque ad descensum ex editis 
Abessiniae regionibus ad littus maris. Atque ipsum quidem Axomitarum 
regnum esse praecipue ea, quae huius tituli v. 34. 36. 39 de Martis qui re- 
giae stirpis auctor habebatur sacris leguntur, collata cum eis quae n. 200 et 
in titulis sermone indigenarum conceptis (cf. not. 63. 64) sunt, demonstrant. 
Sed quonam potissimum tempore et a quo Àxomitarum rege monumentum 
erectum esset, de hac quidem quaestione in diversas partes abierunt homi- 
nes docti. Ac Saltius quidem eundem Aeizanam Constantini Magni aequa- 
lem, qui titulum ab ipso inventum n. 200 exaraverat, etiam huius auctorem 
opinabatur. Verum enimvero cum regni Axomitarum condicio magnopere 


- immutata, tum sermonis quo uterque titulus utitur indoles hunc illo multo 


/. antiquiorem probat. Immo quae Periplus maris Erythraei de illo regno 
- eiusque rege Zoscale habet c. 5 p. 261, 8 Müller, ex eis apparet iam altera 
primi p. Chr. n. saeculi parte in illis regionibus reges fuisse opulentos et litte- 
| rarum Graecarum haud ignaros, quibus praeter gentes mediterraneas etiam 
I haud exigua pars orae maritimae pareret.  Zoscalis igitur regno, i. e. 
.. Wespasiani imperio utique multo propior hic habendus est titulus quam 


286 III. Nubia et Aethiopia. [4 99 


tà μὲν ἔγγιστα τοῦ βασιλείουϑ᾽ 


Constantini principatui. Sed cum Mommsenus monumentum Adulitanum 
paullo recentius existimasset peripli aetate, quia in hoc et Moschophagorum 
ora nondum regi Axomitarum, sed compluribus tyrannis pareret, et nullae 
commemorarentur in littore Arabico regis possessiones, Dillmannus et 
Müllerus oblocuti sunt, recte si quid video. Nam illarum regionum domi- 
nium cur non aeque probabile sit tempore interiecto a rege amissum quam 
comparatum esse, non intellego. At iure meritoque Niebuhrius, Dillmannus, 
Müllerus dicunt huius tituli argumentum nihil aliud esse ac narrationem 
de condito Axomitarum regno. Etenim fuerunt quidem iam ante hunc reges 
(v. 80 βασιλέων τῶν πρὸ ἐμοῦ). At hos perexiguae modo regionis regulos vel 
τυράννους, ut scriptor peripli loquitur, fuisse inde apparet, quod vel loca in 
proxima oppidi Axomis vicinitate sita a se demum subacta hic rex gloria- 
tur (cf. not. 5. 6. 9. 44. 417). Unde efficitur, Zoscalem, cuius dominatio iam 
late pateret, non ante illum fuisse, sed aut huius ipsius esse monumentum 
Adulitanum, aut alicuius ex eis qui proxime ante eum regnassent. Nie- 
buhrius utrum verum esset pro certo definiri posse negavit, Dillmannus 
hoc probavit, Müllerus illud. Qua in dissensione mihi gravissimum videtur 
Dillmanni argumentum, quod non leviter mutatas inter tituli et peripli tem- 
pora Arabiae occidentalis et meridionalis res appareret. Etenim in illa parte 
monumentum Adulitanum quidem etiamtum commemorare Sabaeos neque- 
dum Homeritas, quorum tamen in periplo c. 23 p. 274, 10 iam ita mentio 
" fieret, ut haud exiguas earum opes tum fuisse perspiceretur. Quare unum 
ex proximis ante Zoscalem Axomitarum regibus hic loqui ideoque titulum 
annorum fere 41—60 p. Chr. n. terminis contineri persuasum habeo. Cum 
Ptolemaeorum aetate Aethiopum circa Meroén et Napata opes floruissent hi- 
que frequentissimum cum Aegypto commercium exercuissent, harum omnium 
rerum commutationem consecutam esse bellum a C. Petronio contra Can- 
dacen reginam gesto a. 22 a. Chr. n. (Strabo XVII, 4, 54 p. 820 Cas. Cassius 
Dio LIV, 5, 4—6), quo regiones longe lateque vastatae multaque oppida de- 
leta essent, monuit Dillmann. Etiamtum Nerone principe centurio explo- 
randi causa missus oppida deserta et excisa, in ipsa Meroé pauca aedificia 
integra vidit (Plin. Nat. hist. VI, 184. 485). Quare per has regiones iam nulla 
exerceri poterat mercatura; quod quoniam maximi momenti erat aliam viam 
commercio inter Aegyptum et Africam meridionalem Indiamque aperiri, hac 
oportunitate usus unus ex regulis Abessiniae regnum Axomiticum condidit. D. 
2 ἀνδριώσας R ἀνδρειώσας F, quod retinuit Lagarde. At ἀνδρειοῦν nihil est 
nisi ἀνδρεῖον ποιεῖν (τινα), quod hic sententiae adversatur. Ea vero barba- 
ries, qua pro ἀνδρεῖον γενέσϑαι vel εἶναι illud usurpatum esse quis credi- 
derit, ab huius quidem tituli sermone aliena est. Qua de causa retinui 
quod Franzius et Müllerus ex tacita ut videtur lectionis traditae correc- 
tione scripserunt ἀνδρείως. 3 Regiam Axomi fuisse ex eis quae not. 
disputata sunt perquam probabile fit. Quod oppidum, hodie .Aksuw», iam 
antiquitus nonnunquam per οὐ Αὔξουμις, Ἀξούμη (v. testimonia apud 
Pietschmannum in Pauly-Wissowa Realencyklopádie II 2 p. 2634), situm est 


199] Monumentum Adulitanum. 987 


uou* ἔϑνη εἰρηϊνεύεσϑαι xeAsÓ-| T* σχόλιον᾽ [᾿άζην λέγει τοὺς 
σας ἐπολέμησα γχαὶ ὑπέταξα] [Ἀ]ξωμίτας" ἄχρι [γὰρ xai] 
υάχαις τὰ ὑπογείγραμμένα ἔϑνη"] τοῦ νῦν ᾿Αγάζη αὐτοὺς ὀνο- 
Γάζη δ᾽)" ἔϑνος ἐπολέμησα, ἔπειτα[Ἠ — p[Cou]ot F 
Ἀγάμεθ xal Σιγύόηντ T9, xol [|"σιγύην..... σουσχωΐτα ... 
γικῆσας τὴν ἡμίσειαν πάντων] — xal τὰ ἐγγὺς αὐτῶν ἔϑνη F 
τῶν παρ αὐτοῖς xal αὐτῶν 
5 ἐμερισάμηνβ, Αὐὰϑν | xal Ζιγ-} *^ Τιαμὰ 190. τοὺς λεγομένους 


in terra quae hodie 7Τέσγο vocatur, i. e. in septentrionali parte editissimae 
illius regionis undique campis humilibus cinctae, quam fere Abessiniam vo- 
care solemus. In litteris Graecis Romanisque Axomitarum populi mentio 

non fit ante Periplum maris Erythraei 4 p. 260, 42, oppidi Àxomis non ante 
Ptolemaeum Geogr. IV, 7, 8 p. 778, 3 Müller: ἥ τε Ἀξούμη, ἐν ἡ βασίλειον, 
neque id mirum quia ante ea quae hoc titulo narrantur fuit quidem sine 
dubio iampridem oppidum, sed tenuissimum et obscurissimum. Quod Lagar- 

| dius propter glossam Cosmae ad l'ét v.3 negat, iam huius tituli aetate 
Axomin caput regni fuisse, mihi non persuasit (cf. not. 5). 4 Prono- 
| men omittit R. 5 In F postea, sed a prima manu, ς finale additum est. 
Nomen gentis, quae vernacula lingua Ag'áx$ vel Geex appellaretur, agnovit 
Montfaucon, probarunt St. Martin, Dillmann, Lagarde. Quod vero Lagardius 
ex Cosmae scholio, qui hos Axomitas esse dicit, regni caput antiquitus 
nondum Axomin (not. 3) fuisse colligit, probare nequeo. Etenim gentis nomen 
sine dubio labente tempore latius propagatum est, ut nihil miri habeat op- 
pidum Axomin primo quidem p. Chr. n. saeculo etiamtum exíra regionis 
Γάζη terminos fuisse, sed sexti initio iam eis comprehensum esse. Utique haec 
gens quaerenda est in mediterranea regione 77gre proxime Axomin, ut in 
censum non veniat opp?dwm Gaza, quod Plinius N. hist. VI, 174 in ora 
maritima ultra Adulin commemorat. Dillmann. 6 Sic R, Ἀγάμη, cui 
voci postea v adiunctum, Ἢ vero in rasura rescriptum videbatur Lagardio, F. 
Hodie quoque nomen .Agame gerit pars terrae T'7/gre sita prope Axomin 
orientem versus. ^ 7 St. Martin gentem T4/gam in regione Agawmeder 
occidentem versus a lacu 7sa»« incolentem interpretatur. Sed recte Dill- 
mannus observavit, illa loca nimis remota esse ab Axomi ad occidentem. 
Nam scriptor tituli, qui certum ordinem diligentissime servat, hic manifesto 
etiamtum in proxima vicinia regni antiqui versatur; ex verbis πέραν τοῦ 
»L Neu v.7 recte colligitur, priora omnia ad terras citra Nilum i. e. Asta- 
"^. boram (not. 20), in dextra eius ripa sitas pertinere. 8 Sic F. In R. haec 
7 Sunt: xoi νιχήσας τὴν ἡμίσιαν πάντων τῶν map αὐτοῖς καὶ «ow ἐμερησάμ.... 
9 Cf. Nonnosus ap. C. Müller Fr. hist. Gr. IV p. 180: ὅτι διεστηχέναι φησὶ τὴν 
Ἄδουλιν τῆς Αὐξούμεως πεντεχαίδεχα ἡμερῶν ὁδόν, ἀπιοῦσι δὲ εἰς τὴν Αὔξου- 
μιν, Νοννόσῳ τε χαὶ τοῖς μετ᾽ αὐτοῦ μέγιστον ἐφάνη ϑέαμα περὶ χωρίον Λὔην 
προσονομαζόμενον" χεῖται δὲ ἡ Αὔη ἐν μέσῳ τῆς τε τῶν Αὐξουμιτῶν καὶ τῆς 
τῶν Ἀδουλιτῶν πόλεως. Oppidum Adawa (Αάμω, Adowa), quod hodie caput 
est terrae T?gre, agnovit Dillmann, cum sumeret recens nomen compositum 


288 HI. Nubia et Aethiopia. [199 


γαβηνὲ!4 xal ᾿Αγγαβὲ 16 1 χαὶ Τζιαμώ, χαὶτοὺς l'ápQeAa.1 


Τιαμὰ 16. | xal ᾿Αϑαγαοὺς7 χαὶΪ καὶ τὰ ἐγγὺς αὐτῶν 12 λέγει 


Καλαὰ 18 | xal Σεμῆνε9 ἔϑνος) ἔϑνη τὰ πέραν τοῦ Νείλου 
πέραν τοῦ Νείλου ἐν δυσβά-ἰΪ Rf? 


τοῖς χαὶ χιονώδεϊσιν ὄρεσιν 21} {Ὁ} σχόλιον᾽ τὰ ἐγγὺς ᾿Αδούλ- 
οἰχοῦντας, ἐν οἷς διὰ παντὸς] (εως) λέγει ἔϑνη τῶν Τιγρη- 


νιφετοὶ χαὶ χρύη | χαὶ χιόνες] τανῶν F. 


esse ex appellativo sermonis Aethiopici quem dicunt oppidum vel vicum 
significante et nomine ἄμα. Cum Nonnosi narratione hoc bene convenit, 
dummodo ἐν μέσῳ non dimidium itineris spatium significare, sed idem ac 
νεταξύ sibi velle statuas, quod profecto per sermonis leges licet. Adaua 
regione quidem re vera inter Axomin et Adulin est, intervallo vero multo 
propius ab illa quam ab hac abest. Müller mavolt hodiernum Yeha agno- 
scere, at haec coniectura nominis similitudine certe non fulcitur. 10 Verba 
Τιαμὰ — τοῦ Νείλου in R zaepoqpoof, sunt, F vero, qui scholia et glossas 
omnino non habet nisi in margine, haec in ipso tituli tenore (v. 5) exhibet 
tanquam si eius partem efficerent. At hic libri R memoriam praestare addita- 
menti sermo atque argumentum prodit. Paulo alieniore loco sane haec a 
librario codicis Vaticani inserta sunt, nam spectant sine dubio ad nomen 
Τιαμά v. 6. In scholii initio vero Τιαμά habet R, xai Τιαμῶ F, particula xai 
inserta quia pars tituli haec videbatur. 14 In regione Zndería, sita 
ad ipsum praeruptum marginem orientalem terrae 77gre meridiem et orien- 
tem versus ab Axomitarum oppido, locus fertilitate insignis hodie quoque 
Gambela, vocatur. Dillmann. 19 Sic F, αὐτοῦ R. 13 Ut Cosmam alibi 
in definiendo situ locorum quorum in titulo mentio fit errasse constat, sic hic 
quoque ei fides habenda non est. Nam de gentibus citra flumen in regione 
Tigre habitantibus potius dici cum nomen l'épfeAe (not. 44) tum totius 
tituli dispositio (not. 7) arguit. 14 Gens ignota; nam quae coniecerunt 
antiquiores, improbabilia esse recte iudicat Dillmann p. 196 not. 5. 15 Ne 
hi quidem alibi commemorantur. Cf. Dillmann p. 196 not. 7. Quo iure 
Cosmas in scholio bb has gentes prope Adulin habitasse referat, in medio 
relinquendum est. Nam certe nomina earum tum illic non iam usitata 
erant, quia id profecto definite indicasset, ut alibi fecit; mera igitur con- 
iectura nititur. Memorabile vero est eum et hic et infra (in scholiis ἢ 2) 
Τιγρήτας et Τιγρητανούς commemorare, quos titulus ipse etiamtum ignorat. 
1108 vero sexto post Chr. n. saeculo nondum regione T7gre mediterranea et 
montuosa potitos fuisse, sed etiamtum ad littus maris habitasse ex his 
scholiis discimus, ut observat Lagarde p. 203. 16 Sic F, Τιαμαα R. 
Quarto p. Chr. n. saeculo nomen etiamtum tenuem initialem servaverat, sed 
vocalem mutaverat, Τιαμῶ n. 200, 4. Sexto vero saeculo illam in sibilantem 
abiisse docet scriptura Τζιαμώ in Cosmae glossa. In titulo indigenarum 
sermone concepto, qui Axumi repertus est, eadem sibila (C'ey&á) observa- 
tur. Dillmann. Sedes huius gentis ignoratur. 17 Non accusativum 
pluralis Graecae flexionis, sed indigenam formam nominis indeclinabilem 


- ocn CRI δε 
ere 


199] Monumentum Adulitanum. 289 


βαϑεῖαι 2 ὡς μέχρι γονάτων 
10 χαταδύνειν23  dvOpa?*, | τὸν πο- 


probabiliter agnoscit Lagarde. Partem nationis antiquissimae Aga signi- 
ο΄ ficari iam Montfaucon agnovit; probat Dillmannus reiectis aliorum opinioni- 
. bus, ex quibus ea quam St. Martin proposuit, regionem .Addagó infra montes 

terrae Semón.(not.19) sitam indicari, nominis quidem similitudine commen- 

datur, sed ferri nequit quia illa in sinistra fluminis Taokaxe ripa est (cf. 
- not. 7. 43). 18 St. Martin regionem XKo/ue in sinistra fluminis Takoxe 
/| ripa infra montes terrae Sem (not. 49) intellegit, id quod propter ea quae 
| not. 17 indicavi probari nequit. Dillmann gentem Kelaw cuius et fama anti- 
quitus magna esset et nunc quoque quaedam reliquiae exstarent agnovit. 
Mihi haud improbabile visum est, oppidum Coloén in vicinia Axomis situm 
cum agris circumiacentibus significari; de quo cf. Peripl. mar. Erythr. 4 
p. 260,7 sqq. Müller: xol κατ᾽ αὐτὴν τὴν ἐν τῇ Ὀρεινῇ ἤπειρον ἀπὸ σταδίων 
εἴχοσι τῆς ϑαλάσσης ἐστὶν ἣ Ἀδουλί, κώμη σύμμετρος, dx ἧς εἰς μὲν Κολόην 
μεσόγειον πόλιν χαὶ πρῶτον ἐμπόριον τοῦ ἐλέφαντος ὁδὸς ἐστὶν ἡμερῶν τριῶν, 
ἀπὸ δὲ ταύτης εἰς αὐτὴν τὴν μητρόπολιν τῶν Αὐξωμιτῶν λεγομένων ἄλλων ἣμε- 
ρῶν πέντε. Ptolemaeus IV, 7, 8 p. 778, ὅ χαὶ ἄποθεν τῶν ποταμῶν εἰσι μεσό- 
γείοι πόλεις ἥ τε Ἀξούμη — «oi ἡ Κολόη πόλις. "Vix monendum est Ἰζολόην 
λίμνην (Tsana, Ptolemaeus IV 7,7 p. 775, 44) nulla re nisi nominis similitu- 
dine hoc oppidum attingere. Et nomen et situs oppidi, prope Ha/a? in 
ipso angulo septentrionali et orientali terrae editae 77gre, si quid video 
optime quadrant. 419 Σαμινε R, Σεμῆναι F. Illum postremae, hunc dua- 
rum priorum syllabarum veram scripturam conservasse apparet. Nam 
terminatio -e, quam haud improbabiliter Lagardius vocalem attenuatam 
similem e finalis sermonis Germanici recentioris vel vocalis schwa linguae 
Hebraicae interpretatur, identidem in hoc titulo recurrit. Nomen JSemén 
vero hodie quoque habet regio sita in sinistra fluminis 7akaxe ripa, ideo- 
que ei qui Axomi venit trans flumen. Dillmann. 20 Nilum hic dici 
Astaboram (hodie in superiore cursus parte Takaxe, in inferiore Afbara), 
qui ex montibus Abessiniae ortus ab oriente in Nilum influit (R. Pietsch- 
mann ap. Pauly-Wissowa Realencyklopádie II, 2 p. 4772) consentiunt inter- 
pretes, neque ullum relinquit dubitationi locum regionis jSemén mentio 
(not. 49). 21 Montes tractus Semén, altissimi illi quidem totius Abessi- 
niae, usque ad 4620 metra Gallica (Eas Daschan) attolluntur. 99 Etsi 
haec de glacie et nivibus aliquantum exaggerata videntur, tamen asperri- 
|. mam et propter frigora inhospitalem terram altitudo montium (not. 24) efficit ; 
| quare sexto etiamtum p. Chr. n. saeculo reges Axomitarum homines propter 
l1 1 Scelera damnatos illuc relegare solebant. Cf. Cosmae II, 144. (p. 108 C, 4 
᾿ Migne) ἀλλὰ καὶ Σεμῆναι, ἔνϑα λέγει τὰς χιόνας καὶ τὰ χρύη γίνεσϑαι, ἐκεῖ 
s ἐξορίζει ὁ βασιλεὺς τῶν Ἀξωμιτῶν ἡνίχα τινὰ χαταδιχάζει πεμῴϑῆναι ἐν ἐξορίᾳ. 
98 Sic F, χαταδύειν R. Hoc recepit Lagarde. At cum δύειν transitivum, 
D: δύγειν ut δύεσϑαι intransitivum sit, illud hic ferri posse non videtur. Etenim 
— neque locutio “αἱ χιόνες χαταδύουσι τὸν ἄνδρα᾽ probabilis est, neque soloecis- 


TE Un AENEIS t np a gon mm menm m 


Mri me qum ρου Pr S Cp 


[mus imputari debet tituli auctori, cum alter ex codicibus lectionem ab 
|| omni parte rectam praebeat. 24 ἄνδρα F, τὸν ἄνδρα R, quod non 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. L 19 


290 III. Nubia et Aethiopia. [199 


ταμὸν διαβὰς ὁὑπέταξα.. ἔπειτα | 15 [τα]ῦτα ἔϑνη [£w]c τῆ[ς] ofj- 
Λασινὲ 25 15 «xoi δΔλαὰό χαὶ | Pa-| μεῖρον] οὕτως χαλοῦνται Kk 
βαλά 27, οἰκοῦντας map ὄρεζσλι25] 13 [τοὺς ἘΒλέμμυας 2 οιὠσὶχ 
ϑερμῶν ὑδάτων βλύοντι29 χαὶ || καλοῦσιν οἱ Αἰϑίοπες : 'Γαγ- 
χαταρρύτῳ 89, ᾿Αταλμὼ 51:4 xai Βε-) [γαΐτα]ς χαλεῖ τοὺς Ἄτια.. 
χὰϑϑ xal τὰ σὺν αὐτοῖς ἔϑνη xal τοὺς ᾿Αδρα..ς F 


intellego. Ceterum omnia quae usque ad hunc locum enumerantur, intra 
regionem quae hodie 77gre appellatur eiusque proximam viciniam sunt. Iam 
cum fere omnes eius partes, etiam illas quae proxime attingebant agrum 
oppidi Axomitarum, singillatim hic a se demum subactas testetur rex, per- 
Spicitur quod ille a prioribus regulis (v. 30) acceperat imperium angustissi- 
mos fines habuisse. Dillmann. 25 Ignotam esse hanc gentem profite- 
tur Dillmannus reiectis antiquiorum opinionibus a similitudine nominis 
neutiquam probabilibus (Boxen St. Martin, Lasía et Ana won Kloeden). 
26 Flumen Zsocha in orientali regionis Begemder parte iniuria huc trahi 
a prioribus observat Dillmann. 27 Haec quoque gens vel regio ignora- 
tur. Sed hunc totum locum tituli ad terras quae 7?7gre a septentrionibus 
attingant spectare summa cum probabilitate statuit Dillmann. Utique 
erravit Glaser, qui haec loca in Arabia quaesivit. Nam ex verbis x«i πέραν 
δὲ τῆς Ερυϑρᾶς ϑαλάσσης v. 25 necessario sequi omnia quae ante nominata 
essent in Africa esse verissime monuerunt Lagarde et Müller. 28 ὄρεσι 
codex uterque. Singularem coniectura restituit Lagarde propter ea quae 
not. 29. 30 exponentur. Sed originem corruptelae eo refert, quod fortasse 
ΟΡΘΘΙ scriptum fuerit in lapide, ut ΑΡΘΘΙ v. 36. 38 Hoc quidem pro- . 
bare nequeo. Nam illud "Apee, pro quo F utrobique recte Ἄρεϊ exhibet, . 
profecto neque auctori tituli imputandum est neque Cosmae, sed librario . 
codicis Vaticani, qui usquequaque vocales et diphthongos in F recte scriptas 
confundit et corrumpit (v. supra). 29 Sic R; in F βλύζουσι quidem est, H 
sed litteris ζουσ a prima manu in litura repositis, ut recte Lagardius colle- 1 
gerit hic quoque antiquitus singularem fuisse, sed propter mendosum ὄρεσι, | 
quod librarius iam in exemplo quod exscriberet invenisset, coniectura plu- 
ralem substitutum. 30 Sic R. χαταρρύτοις F, sed dextra parte litterae o 
et integris τς in rasura rescriptis. Cf. not. 29. 34 Regionem ignotam esse 
pronuntiavit Dillmannus reiectis coniecturis quibusdam priorum plane im- 
probabilibus. 32 De Blemmyum gente cf. infra n. 204, 3. 16. Illic scrip- 
turam BAépoes per simplicem p. habes, quae apud omnes poétas metro con- 
firmatur. "V. Sethe ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie III 4 p. 566 sq. - 
Praecipuae eorum sedes in Nubia inferiore ad Nilum meridiem versus ab . 
Aegypto fuerunt, sed certe Cosmae aetate eos inde per desertum usque δά 
littus maris rubri e regione Arabiae pertinuisse docent scholia /»» ver- . 
sui 29 ascripta. Quid vero nomina mutilata quae in scholiis d sunt sibi - 
velint et ad quasnam potissimum regiones spectent, latet. 33 Cf. 200,4 : 
Βουγαειτῶν, quam eandem gentem esse recte statuunt interpretes. Boóyca . 
apud Epiphanium haeres. II p. 703 ed. Pet. esse, itemque non modo in titulis - 


499] Monumentum Adulitanum. 991 
πάντα. | Ταγγαϊτῶν 84 τοὺς δ μέχρι 
| τῶν τῆς Αἰγύπτου ὁρίων oixoüv- 
| τας ὑποτάξας | πεζεύεσθαι 
| ἐποίησα τὴν ὁδὸν ἀπὸ τῶν τῆς 
| 15 ἐμῆς βασιλείας τόπων || μέχρι] T? [&vvtve] xod μετίνε : ἔτι καὶ] 
| Αἰγύπτου, ἔπειτα ᾿Αγνινὲδ8 χαὶ] νῦν ταῦτα τὰ ἔϑνη οὕτω 
Μετινέ 9915, ἐν ἀποχρήμνοις οἰχκοῦν)-͵] καλοῦνται F 
τας ὄρεσιν, Σεσεὰ 401} ἔϑνος imo-| {{{τ|ὰ τῆς Βαρβα[ρ]ίας 41 ἔϑνη 
λέμησα, οὃς xal μέγιστον xai δυσ-͵] ἐνταῦϑα δηλοῖ ἢ, 


Axomiticis lingua indigenarum (G'e'ex) exaratis commemorari hanc gentem, sed 
frequentem etiamtum apud geographos Arabum esse eius memoriam, quo- 
rum aetate eaedem fere per illas regiones eius partes fuissent atque antea 
Blemyum, adnotat Dillmann. Nomades fuerunt qui finitimos rapinis et 
incursionibus infestarent. Quod illi usque ad Aegypti fines eos pertinuisse 
indicant, hic vero rex manifesto Tangaitas inter ipsos et Aegyptum habitare 
dicit, id Dillmannus ita expedivit ut duas eiusdem nationis gentes his nomi- 
nibus appellatas statueret. 34 Sic R, .τοαγγαΐτας F, sed oc in rasura 
rescripto et accentu postea demum addito, ut hunc quoque codicem primo 
genetivum habuisse, postea librarii arbitrio propter οἰχοῦντας accusativum re- 
positum probabile sit. Neque vero ullam offensionem habet genetivus partiti- 
vus. Sane sic eam modo partem gentis a se perdomitam gloriatur rex, 
per cuius fines iter in Aegyptum faciendum erat; sed hoc modo eius intererat, 
quoniam hic et alibi ante omnia commercio mercatorum tutas vias aperire 
studebat (not. 48. 54. 70). Tangaitas nationem quae hodie 7ákc appellatur, 
septentrionem versus a terra TZgre a flumine .A/bara usque ad portum 
maris rubri Sawakén pertinentem interpretatur Letronne Journal des savants 
1825 p. 224 sqq. probante Dillmanno. 35 Sic nunc in F est, sed antiquam 
scripturam manifesto mutatam esse ac τῶν fuisse videri testatur Lagarde. 
τὰ R, quod ille recepit, iniuria si quid video. Nam ut τὰ μέχρι τῶν τῆς 
Αἰγύπτου ὁρίων reprehensione caret, sic Ταγγαϊτῶν οἰχοῦντας sine articulo 
τοὺς Soloecum est et plane intolerabile. Quare τοὺς coniectura quidem esse 


videtur librarii F, sed omnino necessaria. 36 Cf. not. 34. 87 I. e. 
usque ad terminos imperii Romani, quibus abstinere multis de causis regis 
intererat. Mommsen. 38 ANNHNE R. Gens ignota. 39 Ne hoc 


l quidem nomen alibi occurrit. Utramque vero nationem septentrionem ver- 
. sus ab Axomi iuxta Bega et Tangaitas fuisse opinatus est St. Martin, cui 
recte obloquitur Dillmann. Etenim finium Aegypti mentio demonstrat, illam 
quidem partem versus ultra Tangaitas nihil amplius regno adiungi potuisse. 
Quare ad meridionales potius et occidentales fines Abessiniae in margine 
praerupto, quo montuosa regio ad campum Sahara demittitur, has gentes 
quaerendas esse. 40 Regio ignota. Priorum coniecturas nulla probabili- 
tate commendatas iure reiecit Dillmann. 44 Lagarde p. 203 provocat ad 
Ptolemaeum Geogr. IV, 7, 40 p. 779, 44 ἣ δ᾽ ἐντεῦϑεν (a finibus Trogodytices 
meridionalibus) μέχρι τοῦ Ῥάπτου ἀχρωτηρίου παράλιος πᾶσα Βαρβαρία, Ἀζανία 
198 


292 III. Nubia οὐ Aethiopia. |199 


βατώϊτατον42 ὄρος ἀνελϑόντας πε- 
ριφρουρῆσας χατήγαγον xol ἀπε- 
λεξάμην [ ἐμαυτῷ τούς τε νέους 
αὐτῶν xal γυναῖχας xal παῖδας 
χαὶ παρϑέϊνους χαὶ πᾶσαν τὴν 
ὑπάρχουσαν αὐτοῖς χτῇσιν. 'Ῥαύ- 


20 oov 94€. ἔϑνη [[μεσόγεια 44 λιβα-] {δ [τὰ] τῆς Βαρβαρίας ἔϑν]η 


γνωτοφόρων βαρβάρων, οἰχοῦντα[ λέγει 


ἐντὸς πεδίων μεγάλων  ἀνύ- 

ὃρων 55, xal Σωλατὲ 46} ἔϑνος ὑπέ- | t^ Σολατε λεγόμενοι αι ov πο- 
ταξα, οἷς xal τοὺς αἰγιαλοὺς [ — pot ot ἐπὶ τὴν Βαρβαρίαν Β, 
τῆς ϑαϊλάσσης φυλάσσειν ἐχέ-[ἰ [Σ]ωλάτε γὰρ τοὺς [κατὰ 


λευσα ζ΄. ταῦτα δὲ πάντα τὰ ἔϑνη] τ]ὴν Βαρβαρίαν [Τιγ]ρήτας “1 


ὄρεσιν ἰσχυϊροῖς πεφρουρημέναί τοὺς πα[ραλ]ίους λέγει F 


αὐτὸς ἐγὼ ἐν ταῖς μάχαις παρ-]} T μέχρι τοῦ νῦν ὅλοι οἱ Τι- 
ὧν νιχῆσας xai | ὑποτάξας ἐχα-[Ϊ γρῆται"7 τὰ παράλια οἷ- 
ρισάμην αὐτοῖς πάσας τὰς χώρας] χοῦσι μέρη ἀπὸ ᾿δούλ(εως) 
25 ἐπὶ φόροις. ἄλλα δὲ [πλεῖστα] μέχρι τῶν τῆς Βαρβαρίας 


ἔϑνη ἑχόντα ὑπετάγη μοι ἐπὶΪ τόπων F 
DB φόροις. xal πέραν δὲ τῆς '"Epo- 
ϑρᾶς | ϑαλάσσης48 οἰχοῦντας 


δὲ ἡ ἐνδοτέρω, ἐν Tj πλεῖστοι ἐλέφαντες. Commemoratur iam in periplo maris 
Erythraei, ubi a meridie attingere dicitur eam littoris partem quae sub 
Zoscalis Axomitarum regis imperio sit; cf. c. 5 p. 264, 8 βασιλεύει δὲ τῶν τό- 
πων τούτων ἀπὸ τῶν Μοσχοφάγων μέχρι τῆς ἄλλης Βαρβαρίας Ζωσχάλης. Cf. 
etiam Ptolem. Geogr. IV, 7, 4 p. 755, 44 τῷ Βαρβαρικῷ πελάγει. 7, 4 p. 766, 4 
ἐν δὲ τῷ Βαρβαρικῷ χόλπῳ. 7,4 p. 767,5 Ῥάπτα μητρόπολις τῆς Βαρβαρίας 
υιχρὸν ἀπὸ ϑαλάσσης. 42 δυσβατότατον R. 4^3 Rhapta caput Barbariae 
apud Ptolemaeum (v. not. 44) Montfaucon huc rettulit, id quod situ quidem 
haud ineptum, sed similitudine nominis parum comprobatum est. Ῥάψιοι 
Αἰϑίοπες (Ptolemaeus IV, 8, 2 p. 789, 8), de quibus Franzius cogitavit, nimis 
remoti sunt ab Abessinia. Quare recte Rhausos illos aliunde notos esse 
negat Dillmann. 44 Sic F, μεσόγια, quod eodem redit, R. Quare nescio 
quo iure quave auctoritate editores ante Lagardium μεσόγαια exhibeant. 
Certe μεσόγειος proba et antiqua huius vocabuli forma est. Cf. C. I. Att. 
IT, 602, 2. 40. 44. 603, 5. 10. 15. 45 Meridiem et occidentem versus ab 
Abessinia. 46. Sic Ε, COAATE€ R. Quod Cosmas in Barbaria (not. 44) 
hanc gentem quaerit, vix erraverit, siquidem meridiem versus ab Aduli eam 
fuisse totus narrationis ordo, in littore maris vero sedes habuisse definitum 
tituli testimonium arguit. 47 Cf. not. 45. 48 Manifesto hic sinus 
Arabicus intellegitur ut n. 69, 6. Cf. ibi not. 6. Dillmannus has expeditiones 


199] Monumentum Adulitanum. 903 


Ἀρραβίτας49 | xai Κιναιδοχολπί- 1 Apaf(cac ἐντ[αῦϑα] τοὺς 
τας 0 1 στράτευμα ναυτικὸν xai| ὋὉμηρίταςδ: [χα]λεῖ : xai 


πεζιχὺὸν διαπεμψάμενος χαὶ ὑπο-[  Κιναιδοχ[ολπί]τας τοὺς παρ᾽ 
τάξας αὐτῶν τοὺς βασιλέας φόϊ-] ἄλλοις] ᾿᾿Αδανίτας "2 χαλ[ου- 


ρους τῆς γῆς τελεῖν  ExéAeuca| μένους] F.* ᾿Αρραβίτας xat 
Κιναιδοχολπίτας τοὺς εἰς τὸν 


iransmarinas vix sine Romanorum permissione atque adeo adiumento suscipi 
potuisse existimat, quia credibile non esset regem satis magnam navium 
ad hunc usum idonearum copiam habuisse. Neque improbabile esse Roma- 
nos ei morem gessisse, quia eorum non minus quam ipsius interesset navi- 
gationem ab Arabum aliorumque barbarorum latrociniis tutari. 49 Gentes 
Arabicas in universum interpretatur Dillmann; quod ni fallor propter ad- 
iunctum x«i ἱΚιναιδοχολπίτας, qui ipsi quoque Arabes sunt, probari nequit. 
Cum v. 29 a septentrione ad meridiem describat spatium orae occidentalis 
a se pacatae, etiam hic Arabitas magis ad septentrionem, Cinaedocolpitas 
ad meridiem vergere consentaneum est. Itaque recte illos non longe ab 
Leuce come incoluisse statuit Lagarde. 50 Cf. Ptolemaeus Geogr. VI, 7,5 
Κιναιδοχολπιτῶν χώρας" Κόπαρ χώμη᾽ — Ἄργα χώμη᾽ — Ζαβρὰμ, Qastketov* — 
Κέντος χώμη᾽ — Θῆβαι πόλις᾽ --- Βαιτίου ποταμοῦ ἐχβολαί᾽ — αἱ πηγαὶ τοῦ 
ποταμοῦ. 1,30, 17: καὶ ἄλλα ἀνώνυμα (ὕδατα) ὑπέρ τε τοὺς ΚΚαιιναιδοχολπίτας 
xai ὑπὲρ τοὺς Κατανίτας. 7, 938, 10: xal παρὰ τοὺς Κιναιδοχολπίτας Μαλῖχαι. 
Gentem Arabice K?nóána vocatam intellegit Dillmann. Apparet Graecos in- 
digenarum appellationem ita ad suam linguam detorsisse, ut orae mari- 
fimae partem ubi illi incolerent Ktvafowv κόλπον vocaret, unde illud ethni- 
con legitime derivatur. Eos orae occidentalis eam partem incoluisse, quae 
maxime ad meridiem vergit, propter ea quae not. 49 exposui probabile est. 
51 Homeritae ex gentibus littoris meridionalis ea, quae maxime ad occiden- 
tem vergit, in ipso angulo, ab antiquioribus scriptoribus non commemo- 
rantur, ne a Strabone et Mela quidem. Primus apud quem eorum mentio 
fiat Plinius N. hist. VI, 458. 464 est. Praeterea cf. Peripl. mar. Erythraei 
c. 23 p.274,10. Marcianus Peripl. mar. ext. 48 p. 527, 18. Ptolemaeus Geogr. 
VI, 7, 9. 25. Steph. Byz. s. v. Quod facile inde explicatur, quod gens anti- 
quissima usque ad medium saeculum p. Chr. n. primum sub dicione Sabae- 
orum finitimorum (cf. Peripl. mar. Erythr. l. 1. Χαριβαήλ, ἔνϑεσμος βασιλεὺς 
ἐθνῶν δύο, τοῦ τε Ὁμηρίτου χαὶ τοῦ παραχειμένου λεγομένου Σαβαΐτου) fuit 
ideoque volgo illorum nomine una comprehendebatur, ut hic quoque v. 29 
fit. Inde etiam intellegitur, quo pacto Plinius quidem ex Aelii Galli narra- 
tione Homeritas numerosissimam illarum regionem gentem apellet, Strabo 
vero, qui Galli amici infortunatam expeditionem Arabicam prolixe describit, 
de Sabaeis quidem verba faciat, Homeritas vero nusquam commemoret. 
Cosmam suae aetatis usum secutum Cinaedocolpitas qui attingant Sabaeos 
pro Homeritis habere non mirum est, sed cum hi ipso potius Sabaeorum 
nomine contineantur, illos ab septentrione in littore occidentali Homeritarum 


᾿ς finitimos esse probabile est. Certe Arabitae perversissime iidem cum 


Homeritis dicuntur. Cf. not. 49. 52 Incolae oppidi Adana (Athenae 


204 ΠῚ, Nubia et Aethiopia. [4199 


xal ὁδεύεσϑαι μετ εἰρήνης χαὶ! Ὁρμηρίτην σημαίνει, τοῦτ᾽ 
πλέεσϑαιδ, | ἀπό τε Λευ- ἐστὶ τοὺς ἐν τῇ Εὐδαίμονι 


χῆῇς κώμης δ᾽)! ἕως τῶν Σα-ἰ ᾿ἈΑρραβίᾳδϑ R 


Baíov58 χώρας ἐπολέμησα. ἢ) 1! Λευχὴν χόμην χ[αλεῖ! τὸ 
C πάνα δὲ ταῦτα τὰῤδθ ἔϑνη) λεγόμενον Λευ ------- $6 ἐπὶ 


90 


πρὸ ἐμοῦδθ ὑπέταξα δ  7»99!| ὃν παρὰ ϑ[άλασσαν) F 


πρῶτος xal μόνος βασιλέων τῶν] τὰ μέρη τῶν Βίλεμ)μύων ὅ7, 


ἔχω | πρὸς τὸν μέγιστον ἔ εἰς τὰ μέρη τῶν Βλεμμύων 
ϑεόν — poo ἜἌρηνθδϑ εὐχαρι-) ἐστὶν χώμη χαλουμένη τὸ 


Λευχογὴην ἢ 


Plin. VI, 459. Ἀδάνη Philostorgius Hist. eccl. III, 4), quod alibi apud veteres 
regionis totius nomine Εὐδαίμων Ἀραβία appellatur (Periplus mar, Erythr. 
c. 26 p. 276, 6. Ἀραβία ἐμπόριον Ptolemaeus Geogr. VI, 7, 9, 6. Mela III, 80: 
urbes suni Charra et Arabia et Gadanus, qui sane de situ vehementer 
errat, sed usque ad hodiernum diem conservavit antiquum nomen (Aden). 
53 Totius terrae Arabiae ea pars quae maxime ad occidentem et meridiem 
vergit (Yemen), in qua praeter alias minores gentes fuerunt Sabaei (not. 58) 
et Homeritae (not. 54). Nam de oppido portuque (not. 53) hic certe non est 
cogitandum. 54 Vides hic quoque quantum in imperii Axomitarum 
origine et propagatione valuerit cura commercii et mercaturae. 55 Cf. 
Strabo XVI, 4, 23 p. 780 Cas. πολλὰ δὲ παϑὼν xoi ταλαιπωρηϑεὶς (Aelius Gallus 
anno 25 a. Chr. n.) 7;ev εἰς Λευχὴν χώμην τῆς Ναβαταίων γῆς ἐμπόριον μέγα, 
πολλὰ τῶν πλοίων ἀποβαλών ---᾿ τοῦτο ὃ ἀπειργάσατο ἣ τοῦ Συλλαίου χαχία 
τοῦ πεζῇ φήσαντος ἀνόδευτα εἶναι στρατοπέδοις εἰς τὴν Λευχὴν χώμην, εἰς ἣν 
καὶ ἐξ ἧς οἱ χαμηλέμποροι τοσούτῳ πλήϑει ἀνδρῶν καὶ χαμήλων ὁδεύουσιν ἀσφα- 
λῶς xol εὐπόρως εἰς Πέτραν [χαὶ] ἐκ Πέτρας, ὥστε μὴ διαφέρειν μηδὲν στρατο- 
πέδου. 8 24 p.784 πάλιν ἐκ τῆς Λευχῆς χώμης ὁ Γάλλος ἀναζεύξας τὴν στρατιὰν 
διὰ τοιούτων ἤει χωρίων ὥστε καὶ ὕδωρ χαμήλοις κομίζειν Periplus mar. Erythr. 
c.19 p.272,44 sqq.: &x δὲ τῶν εὐωνύμων Βερνίχης ἀπὸ Μυὸς ὅρμου δυσὶ δρόμοις 
ἢ τρισὶν εἰς τὴν ἀνατολὴν διαπλεύσαντι τὸν παραχείμενον κόλπον ὅρμος ἐστὶν ἕτερος 
χαὶ φρούριον, ὃ λέγεται Λευχὴ «pon, δι ἧς [ὁδός] ἐστιν εἰς Πέτραν πρὸς Μαλίχαν, 
βασιλέα Ναβαταίων. ἔχει δὲ ἐμπορίου τινὰ καὶ αὐτὴ τάξιν. c. 20 p. 273,6: μετὰ δὲ 
ταύτην εὐθέως ἐστὶ συναφὴς Ἀραβικὴ χώρα κατὰ μῆχος ἐπὶ πολὺ παρατείνουσα τῇ 
᾿Ἔρυϑρᾷ ϑαλάσσῃ. Extrema igitur fuit ad meridiem Nabataeorum nationis 
simulque imperii Romani, unde intellegitur, cur non amplius septentrionem 
versus progressus sit rex Axomitarum. Mommsen. Cf. not. 37. Hodierni 
al Hawrá locum tenuisse consentiunt plerique homines docti. V. C. Müller 
ad periplum mar. Erythr. l. 1, 56 Ex neutro τὸ λεγόμενον colligendum est 
hic idem nomen atque in glossa 7» scriptum fuisse, sed id cum hic muti- 
lum, illic manifesto corruptum sit, alibi vero nusquam traditum, restitui 
nequit. 57 Blemmyes in Africa habitasse et inter omnes constat et se 


non ignorare ipse Cosmas indicavit glossa d (cf. not. 32). Quare rectissime j 


Lagardius statuit hic non eam mentem esse scriptoris, ut Leucen comen in 
Blemmyum terra aut prope eam sitam esse dicat, sed e regione illorum 


l 


GE cce 


EE ERE 


EE 


ΣΕΥ, ἐφ, Γ΄ 


199] Monumentum Adulitanum. 295 


στίαν ^, ὅς μὲ xal ἐγέννησεν 94, | *" Σαβαίων χώρα πάλιν εἰς τὸν 
δι᾿ | οὗ πάντα τὰ ἔϑνη τὰΪ ὩὉμηρίτην ἐστίν R 
ὁμοροῦντα τῇ ἐμῇ γῇ ἀπὸ μὲν] 1? Σάσου xai Λιβανω[το]φόρον 
ἀνατολῆς ὑέχρι τῆς Λιβανω-ἰ] καλεῖ τὰς τῶν ᾿Αιϑιόπων χώ- 
τοφόρου δ, ἀπὸ δὲ δύσεως μέχριϊΪϊ — ρα[ς] Μησάσου, εἰς νότον] 


trans sinum Arabicum. Atqui hoc Graece χατὰ τοὺς Βλέμμυας est, non εἰς 
vel ἐπὶ. Sed ut εἰς τὰ μέρη nullo modo ita accipi licet, sic praepositionis 
ἐπὶ usus legitimus est, dummodo participium νεῦον intercidisse statuas. Cf. 
Polyb. III, 39, 2: Καρχηδόνιοι — τῆς μὲν Λιβύης ἐχυρίευον πάντων τῶν ἐπὶ 
τὴν ἔσω ϑάλασσαν νευόντων μερῶν. Vides hic ut nonnunquam alibi (not. 49) 
Florentinum veriorem memoriam conservasse, quam Vaticanum, cui Lagar- 
dius plus auctoritatis tribuit. 58 Natio antiquitus potentissima Arabiae 
Felicis (Yemen), finitima a septentrionibus et oriente Homeritis, qui tamen 
tum etiam in illorum dicione fuerunt et hic eorum nomine comprehendi 
videntur. Cf. not. 54. De Sabaeis v. Strabo XVI, 4, 2 p. 768. 4,49 p. 778. 
Diodor. III, 46, 4. Mela III, 79. Plin. N. ἢ. VI, 161. XII, 66. Steph. Byz. s. 
Σαβαί. Periplus mar. Erythr. 1.1. Caput eorum erat Mariaba (Strabo et 
Plinius l.l), hodie Már?b, sita mediterraneo et edito loco septentrionem ver- 
sus ab Adana (Ade») Ceterum particula ἕως Sabaeorum terram regionibus 
ab Axomitarum rege subactis excludi, non comprehendi manifestum est. 
Cf. n. 54, 49. 20 ἕως Βαχτριανῆς cum nota 24. Quod Cosmas dicit Σαβαίων 
χώρα πάλιν εἰς τὸν (θμηρίτην ἐστίν ipsius quidem aetati convenit, qua Home- 
ritae in Arabia Felici dominabantur, sed cum titulus incideretur vice 
versa Homeritae inter Sabaeos numerabantur. 59 Articulum omisit R. 
60 Cf. not. 4. Non erat cur Dillmannus dubitaret utrum eos qui Axomi 
ante se regnassent an omnes omnino qui in orbe terrarum fuissent reges in- 
tellegeret tituli auctor. 641 Iniuria Franz hic excidisse suspicatus est 
αἰτίαν, sine dubio quia in εὐχαριστία aliam ac gratiae, quam rex deo habeat 
propter beneficia accepta, notionem inesse non posse opinabatur. At εὐχα- 
ριστία nihil est nisi τὸ εὐχάριστον εἶναι. Adiectivum vero non modo grati 
animi hominem significat, sed etiam gratiosum, acceptum. Est igitur Or ἣν 
ἔχω πρὸς τὸν ϑεὸν εὐχαριστίαν fere quia deus mihi favet". 62 Praeposi- 
tionem omittit F. 63 Cf. n. 200, 6. 29. Qui in utroque titulo Graeco 
Ἄρης est, in monumentis Axomiticis vernacula lingua conceptis (Müller 
p.48 v.2. p.39 v. 5. p. 44 v. 6) Mahrem appellatur. Quod nomen Lagar- 
dius derivavit ab Avestico Verethragnaoa, quod apud Persas recentiore aetate 
in Báhram abiit; ab illis igitur Axomitarum reges haec sacra repetiisse. 
Hoc quidem mei iudicii non est; sed certe duos reliquos deos, quibus hic 
rex rem divinam facit (v. 36 τῷ Au καὶ τῷ Ἄρεϊ xoci τῷ [ΠΙσειδῶνι), nus- 
quam nisi ex Graecorum sacris repetitos esse persuasum babeo. 64 Cf. 
n. 200, 5 βασιλεὺς βασιλέων, υἱὸς 9eo[5] ἀνικήτου Ἄρεως. Similiter Ptolemaeus 
Epiphanes n. 90, 3 Dei Solis filium se praedicat, et eundem Aethiopum re- 
gibus morem fuisse testatur Bio in fragmento quod ibi ascripsi not. 13 
(Fr. hist. Gr. IV p. 3541 fr. 5). 65 Cf, v. 20, ubi ea potius regio indicari 
videtur, quae inter meridiem et orientem media est. 


296 III. Nubia οὐ Aethiopia. [499 


τῶν τῆς  Albüion(ac99 xai Σά- καὶ δύσιν χειμένη[ν], τὴν δὲ 
σου | τόπων, ὑπ᾽ ἐμαυτὸν] Βαρβαρίίαν] εἰς νότον xai 
ἐποίησα, ἃ μὲνδθ αὐτὸς ἐγὼ ἀνατ[ολὴν] χειμένην. Βαρ- 
35 ἐλθὼν xal νικήσας, ἃ δὲ | δια-͵] [βαρία] δὲ ἐστὶν ἡ τὸν λίβα- 
πεμπόμενος, xal ἐν εἰρήνῃ χα-] [νον] ποιοῦσα γῆ. ἡ 9[8] Σά- 
ταστήσας πάντα τὸν ὑπ᾽ ἐμοὶϊ σου χώρα ὑστάτη] ἐστὶ τῶν 
xócpoy*? | χατῆλϑον εἰς τὴν] Αἰϑιόπων, ἔνϑία xoi] πολὺ 
Ἀδουλὶ 9 τῷ Διὶ χαὶ τῷ Ἄρει] χρυσίον ἐστὶ τὸ λεγόμενον 
xai τῷ [Ποσειδῶνν ϑϑυϊσιάσαιϊ͵ τάγχαρας 8, [ἐπέΪϊχεινα δὲ 
ὑπὲρ τῶν πλοϊζομένων7. ἀϑροί-)])͵ ταύτης [ὁ ὠ]ϊχεανὸς παρά- 
σας δέ μου τὰ στρατεύματα] χειται, ὥσίπερ] xal τῶν Βαρ- 


χαὶ | ὑφ 2 ἕν  movjcac, ἐπὶ] βαρεωτῶν [τῶν] τὸν λίβα- - 


τούτῳ τῷ τόπῳ χαϑίσας τόνδε] νον ἐμπορευομένων F 
τὸν δίφρον παραϊϑήχηντέ — c | *P αὕτη ἡ Σάσου χώρα ὑστάτη 
Ἄρει ἐποίησα ἔτει τῆς ἐμῆς] ἐστὶν τῶν Αἰϑιόπων, ἔνϑα 


βασιλείας εἰχοστῷ ἑβδόμῳ 5. χαὶ πολὺ χρυσίον ἐστὶν τὸ 
λεγόμενον τάγχαρας. ἐπέ- 
χεινα δὲ ταύτης ὁ ὠχεανὸς 
παράχειται, ὥσπερ xai τῶν — 
Βαρβαρεωτῶν τῶν χαὶ τὸν 


λίβανον ἐμπορευομένων R 


66 Cum recentiores volgo sermonem antiquum eorum qui Abessiniae 
montes incolunt (Ge'ex) Aethiopicum vocare soleant, veteres Αἰϑιοπίας no- 
mine de illis regionibus vix usquam utuntur, sed plerumque campos qui 
eas ab occidente et meridie attingunt ita appellant, ut monet Dillmann. 
Hic quoque μέχρι ita accipiendum est, ut v. 29 ἕως (cf. not. 58). 67 Dill- 
mannus provocat ad Cosmam II p. 438 (p. 97 C, 40 Migne): τὴν Σάσου χώ- 
paw ὑστάτην οὖσαν τῆς Αἰϑιόπων γῆς. 139 (p.400 B, 4 M.) ἡ δὲ λεγομένη Σάσου 
χαὶ αὐτὴ πλησίον ὑπάρχει τοῦ ὠχεανοῦ, ὡς καὶ τῆς λιβανωτοφόρου γῆς πλησίον 
6 ὠχεανὸς ὑπάρχει, μέταλλα πολλὰ χρυσίου ἔχουσα. Qua ex descriptione et 
glossa o p iure colligit, perperam regionem ϑοΐοω hic agnosci ἃ Niebuhrio 
et Mannerto. Neque enim Aethiopiae (not. 66) haec est, sed Abessiniae, 
neque extrema meridiem versus recte dicitur. Quare aut terram Kaffa aut 
etiam ulteriora loca intellegenda esse. 68 Vox Persica, de qua cf. P. de 
Lagarde Reliquiae iuris ecclesiastici Gr. p. IX. X. Gesammelte Abhandlungen 
p.227. Eadem sine dubio fuit Anthol. Pal. XV, 25, 7. 8: ἐς γὰρ βωμὸν ὁρῆις 
pe μῆτε ταγχούρου | πλίνϑοις μήτ Ἀλύβης παγέντα βώλοις, ubi cod. Pal. hoc 
habet scholion: ὁ δὲ νοῦς" οὐ γὰρ ὁρᾷς με οὔτε χρυσοῦν οὔτε ἀργυροῦν" τάγγου- 
ρος γὰρ ὁ χρυσός. ἣ δὲ λέξις Περσιχῆ. Locus innumeris coniecturis tentatus 
sane non potest ab omni parte sanus esse, quia pro molosso ταγχούρου me- 
trum flagitat spondeum. At huic quidem malo facillimam medelam attulit 


db exo 


Er I "c τι ως 


Salmasius cum emendaret τάγχρου, glossam ipsam barbaram vero eandemque . 


» "E 


tm oc tope. SL APUL om, γγαῶν -.. 


Ἢ 


pw. 


Dh Quem ΕΣ σῦν 


199] Monumentum Adulitanum. 997 


rarissimam tollere restituta volgari voce Graeca χρυσοῦ vel qualibet alia a 
recta artis criticae via ac ratione alienissimum est. 69 Sic F; idem fuisse 
in R, sed in ἐποιησάμην mutatum, cuius tres postremae litterae nunc eva- 
nuerint, refert Lagarde. 70 'Aóo0Àt R a prima manu, Ἀδουλὴ idem cor- 
rectus, Ἀδούλην F. Illud Lagardium secutus praetuli, quia in hoc titulo 
multae sunt nominum formae barbarae indeclinabiles, quas in Graecas 
flexiones mutatas esse a librariis probabile est, vice versa non item. Adde 
quod etiam Graecus scriptor omnium qui oppidi mentionem faciant anti- 
quissimus idemque huic titulo tempore suppar hanc formam habet; cf. 
Peripl maris Erythraei 4 p. 259, 6: μετὰ δὲ τὴν Πτολεμαΐδα τὴν τῶν ϑηρῶν 
ἀπὸ σταδίων ὡς τρισχιλίων ἐμπόριόν ἐστι νόμιμον ἣ Ἀδουλί, κείμενον ἐν χόλπῳ 
βαϑεῖ xar αὐτὸν τὸν νότον, οὗ πρόχειται νῆσος ᾿θρεινὴ λεγομένη. p. 960, 7: 
χαὶ xac αὐτὴν τὴν ἐν τῇ Opetwt ἤπειρον ἀπὸ σταδίων εἴχοσι τῆς ϑαλάσσης ἐστὶν 
ἡ Ἀδουλί, χώμη σύμμετρος. v. 14 ἐχεῖϑεν δὲ εἰς Ἀδουλί. c. 22 p. 275, 49. «oi 
τὰ ἀπὸ τῆς πέραν ᾿Αδουλὶ προειρημένα φορτία πάντα. Tertio demum p. Chr. n. 
saeculo nomen Graece declinat Ptolemaeus IV, 7,9 p.759, & Ἄδουλις EC τα΄ γοῦ, 
itemque aliquot saeculis post Procopius B. Pers. I, 49 Ἄδουλις δὲ ἡ πόλις 
ἀπὸ τοῦ λιμένος μέτρῳ εἴχοσι σταδίων διέχει et Steph. Byzant. s. v., qui for- 
mam «c finali carentem novit quidem, sed canona Herodiani secutus damnat. 


 Ἀδούλη est apud Cosmam, ex cuius libri tenore in tituli verba intulit libra- 


rius. Nomen manifesto barbarum, quare miror homines doctos serio quae- 
rere, quid subsit narrationi Plinii Nat. hist. VI, 472: oppidum  Aduliton. 
Aegyptiorum, hoc servi profugi ὦ dominis condédere. Quam plane ficticiam 
esse pro certo habeo, siquidem manifesto ex illo studio barbaris vocabulis 
Graecas origines obtrudendi nata est; etenim de α privativo et nomine δοῦ- 
λος cogitavit quisquis haec commentus est. Situm erat oppidum ad littus 
sinus Arabici haud procul ab hodierno Massawa. Quod ante Plinium et 
periplum maris Erythraei non commemoratur, inde non recte colligi Ptole- 
maeorum aetate omnino nondum fuisse recte concedunt qui de hoc titulo 
dixerunt. Sed eidem. non minus recte negant iam tum eporium alicuius mo- 
menti fuisse, quia aliter sine dubio Agatharchides, Artemidorus, Strabo eam 
commemoraturi fuerint. Immo una cum regno Axomitico etiam hoc em- 


- porium conditum est a rege huius tituli auctore, qui ut in omni molimine 


multas longe lateque gentes sceptro suo subiciendi mercaturae et commercii 
tam;terrestris quam maritimi praecipue rationem habuit (not. 34. 48. 54), sic 
quantum huic portui tribueret cum re divina quam ibi tribus deis summis 
atque inter eos Neptuno maris domino fecit, tum hoc ipso monumento illic 
potissimum constituto indicavit. Et mansit Adulis emporium regni Axomi- 
tarum:per quattuor saecula, siquidem Cosmas de sua aetate dicit IT, 140 
(p. 104A, 8 Migne): ἐν τῇ Ἀδούλῃ —, λιμένι ὑπαρχούσῃ τοῦ Ἀξωμιτῶν ἔϑνους, 


 ἔνϑα «ol τὴν ἐμπορίαν ποιούμεϑα, οἷον ἀπ᾿ Ἀλεξανδρείας xal ἀπὸ 'EAG ἐμπορευό-- 


μενοι. Cf. etiam Dillmann p. 200 sq. 74 In F littera O in rasura rescripta 
est. Antea ὦ fuisse putat Lagarde non improbabiliter. Atticos sane πλωΐζω, 
πλωΐζομαι praeferre, [recentiores vero utraque forma promiscue uti docuit 


Y Lobeck ad Phrynichum p. 614 sqq. 72 Sic F, €6ó R. 73 Solium 


regiae maiestatis regiique imperii signum. Quare ante illud etiam Cosmae 


. aetate supplicia de condemnatis sumebantur. Cf. Cosmas II 440 (p. 1088, 3 


208 III. Nubia οὐ Aethiopia. [499— 


Migne): ἕως δὲ τῆς σήμερον ἡμέρας ἐν ἐκείνῳ τῷ τόπῳ ἔνϑα χεῖται ὁ δίφρος 
ἔμπροσϑεν αὐτοῦ τοὺς καταδίχους φονεύουσιν. 74 Ex notionibus huius no- 
minis quae Graecis familiares sunt (depositum, pignus, additamentum) nulla 
huc quadrat. Quare rei dedicatae vis, nata illa quidem ex quadam ver- 
borum ἀνατίϑημι et παρατίϑημι confusione, ei tribuenda erit. 75 Sic 
plene F, cum R notas numerales KZ habeat. 


200 Inter rudera veteris Axomitarum oppidi tabula lapidis 
duri, quem /ava vocant recentiores, in fronte hunc titulum gerens, 
in parte postica eadem fere Aethiopice conscripta, sed magna ex 
parte evanida. Graeca primus anno 1805 exscripsit Salt, et edidit 
in libro Voyages and travels to India, Ceylon, the red Sea, Abys- 
sinia and Egypt by George Viscount Valentia ΠῚ p. 179 sqq. Accu- 
ratius iterum exhibuit Salt Itin. Abyssin. 1814 p. 414 (Letronne 
Matériaux pour l'histoire du Christianisme p. 24. 34. 4. Franz 
C.L G. 5128). Graecum titulum ex Th. Bentii ectypo chartaceo, 
adiuvantibus A. Wilhelmo et Tkacio, edidit D. H. Müller Denkschr. 
der Akad. der Wiss. zu Wien, Phil.-hist. Classe XLIII 1894 p.16 sqq., 
et accurate delineatam tituli imaginem proposuit ibidem tab. I. 
Aethiopica item ex Bentii ectypo exhibuit idem p. 18 sqq. Cf. quae 
de titulo disputaverunt Ph. Buttmann Museum für Alterthumswissen- 
schaft II p. 575 sqq. Vivien de St. Martin Journal Asiatique VI, 2 
p. 363 sqq. A. Dillmann Abh. der Kgl. Akademie der Wissenschaf- 
ten zu Berlin 1878 p. 205 sqq. 


᾿Δειζανᾶς: βασιλεὺς ᾿Αξωμιτῶν2 xo[l] | ᾿)μηριτῶνδ xal τοῦ 


Litterae ΔΒΒΘΖΣ ΘΙ ΖΟΠΟώ, altae et tenues. Particula x«i sexiens 
(v. 4. 94. 24. 26. 30. 84) K, Κα est, alibi semper plene scribitur. 41 Reges 


Axomitarum Αἰζανᾶς et Σαζανᾶς noti sunt ex epistula, quam Constantius | 


imperator ad eos dedit anno 356 p. Chr. n., servata apud Athanasium apo- 


log. ad Constant. I p. 343 ed. Bened. In fine harum litterarum illi a principe - 


ἀδελφοὶ τιμιώτατοι appellantur. Quos eosdem esse qui hic v. 1. 9 sint inter 
omnes interpretes convenit. lam paullo ante 356 a. Chr. hanc stelam dedi- 
catam apparet, quia certissima paganae religionis vestigia habet (v. 29, 


cf. not. 44. 34), cum illarum litterarum principis tempore manifesto reges iam à 
Christiani fuerint. Qua cum re perbene convenit, quod hic etiamtum Aiza- - 
nas solus regnat, fratrum uterque privatus est, cum illic iam aetate pro- | 
ximum Saiíazanam in regni societatem receperit. Non igitur fuit cur quis - 
miraretur tertium fratrem Ἀδηφᾶν (v. 9) in Constantini epistula non com- 3 
parere; nempe is aut semper in condicione privata permansit aut certe anno 1 
356 p. Chr. n. nondum ad regiam dignitatem evectus erat. Cum haec omnia - 


3h. 


200] Aeizanas Axomitarum rex. 999 


"Pasidw* xci Αἰϑιιόπωνδ xal Σαβαειτῶνό xat τοῦ ZU | 


perspicua sint, difficultatem habere visa est huius tabulae cum recensu 
regum Axomitarum comparatio, a quo Aizanae et Saíazanae nomina ab- 
sunt. Atque antiquiores quidem, ut Salt, Niebuhr, Franz, eosdem esse 
statuunt qui illic el-Abreha et el-Atxbeha appellentur. At cum iam ex- 


|. ploratum sit (cf. Dillmann p. 494. Müller p. 25) illum laterculum neutiquam 


fide dignum esse non in annorum modo numeris, sed ne in ipsis quidem 
regum nominibus, haec quidem quaestio vana est. Idem catalogus ne 


- Zoscalem quidem Axomitarum saeculo primo p. Chr. n. ad finem ver- 


gente regem (n. 1991) habet, frustraque subtilibus artificis homines docti 


'^ nonnulli eius nomen illi obtrudere conati sunt. Regis Aizanae nomen in 
| titulo eiusdem tabulae Aethiopico sermone composito 'Ayxá» est, unde 
ΐ Müller rectissime collegit, triphthongam scripturam per aet in Graeco exem- 
l plari propterea adhibitam esse, quia litteris αἱ diphthongus ay non satis 
l exprimi potuisset. Ac mea quidem sententia cur id fieri nequiverit in pro- 
|| patulo est. Namque saeculo p. Chr. n. quarto medio iam ubicunque homi- 
: nes Graece loquebantur ot in simplicem vocalem δ vel 4 coaluisse cum 
- innumera alia exempla docent, tum huius ipsius tituli v. 29. 34 μαι pro με, 
- ἀργύραιον pro ἀργύρεον. Eadem plane ratione Graeci aetatis inferioris ali- 
j quando cum Latinam diphthongum a» suis litteris reddere vellent, cou 
Ὶ scripserunt, quoniam ipsorum αὖ tum iam ut hodie αὖ aut of sonabat. 
| Ceterum in Ῥαειδᾶν v.2 eandem atque hic esse triphthongi rationem ob- 
- servavit Müller. 2 Cf. n.4991.3, 3 Cf n.49951, Arabiae felicis 


(Yemen) partem occidentalem circa medium saeculum p. Chr. n. quartum in 


. dicione regum Axomitarum fuisse memoriae proditum quidem nusquam 
. alibi est. Sed cum constet iam ipsum regni auctorem in Arabia bellasse, 
4 etsi is quidem Arabiam felicem non attigit, sed in littore occidentali tamen 
à usque ad eius terminos gentes feras vicit potius quam regno suo adiunxit, 
IE cum item constet, circa annum 525 p. Chr. iterum has regiones ab Aethio- 
|. pibus qui vocantur subactas esse, nihil miri aut suspecti habere tituli de 
|| ea re testimonium verissime pronuntiavit Müller. Id unum fortasse ambigi 
.licet, utrum tum ipsum etiam in possessione fuerit rex, an titulos modo 
regionum quibus quondam aut ipse aut maiores eius potiti erant, ipsis 
D: amissis retinuerit. & Haydánm arx regia fuit in oppido Zafar, quod erat 


eaput Homeritarum, id quod Dillmannus p. 207 not. 4 testimonio Hamdanii 


probavit. Significatur igitur dominium terrae duplici ratione, primum gentis 


| quae eam habitat nomine, deinde regiae appellatione. Idem habes infra in 


| ÜiSabaeis (not. 6. 7. De scriptura per aet cf. not. 4. 5 Cf. n. 1499696, Hic 
Binoque non incolas montium Abessiniae, sed meridionales eorum vicinos 
— ánnui patet. Sed mireris quod hi uni ex gentibus Africanis mediis inter- 
— ponuntur Arabibus. Quam rem expedivit Dillmann cum moneret, antiquitus 


|| regem (Tubba) Homeritarum, et sub eius imperio principem (τύραννον) 


- Mopharitidis possedisse Muza itemque Rhapta e regione Arabiae felicis in 


. Azania sita; qua de re provocavit ad xni cuptr maris Erythraei 46 p. 274, 6: 


| ᾿γέμεται δὲ αὐτὴν (τὴν Ἀζανίαν) κατά τι δίχαιον ἀρχαῖον ὑποπίπτουσαν τῇ ἌΘΩΝ 


300 IIl. Nubia οὐ Aethiopia. [200 


5 xol τοῦ Τιαμῶ xal Βουγαειτῶν 3 χ(αὶ) co[0] | Κάσου 19, βασι- 
λεὺς βασιλέων, υἱὸς ϑεοῦ ἀνικήτου Ἄρεως 11, ἀταχτησάντων | 


τῆς πρώτης γινομένης Ἀραβίας, ὁ Μοφαρείτης τύραννος. Unde intellegitur facile 
fieri potuisse ut hi etiam quo tempore Axomitis parebant pro quadam quasi 
appendice et accessione principatus Homeritarum haberentur. In Aethio- 
pico huius tituli exemplo itemque in aliis regum Axomitarum titulis Aethio- 
pum nomini respondet Habasat. Cuius nominis fortuna eadem fuit atque 
ipsius Αἰϑίοπες, Αἰϑιοπία ; etenim translatum est postea ad illam terram, 
quae nunc volgo eo (Habesch, Abessinia) significari solet. Cf. Müller p. 26 sqq. 
6 Cf. n. 19955, Hic ut iam in periplo maris Erythraei Homeritae principem 
locum tenent, Sabaei post illos demum nominantur, sed tamen nondum plane 
evanuit alterius gentis nomen. Cum forma nominis Σαβαεῖται Franzius 
comparat Peripl mar. Erythr. 23 p. 274, 9 ἐϑνῶν δύο, τοῦ τε Ὁμηρίτου xai 
τοῦ παραχειμένου, λεγομένου Σαβαΐτου. 7 Cum priores (Salt, Niebuhr, 
St. Martin) hic oppidum Ze?» in ora Africana e regione Arabiae Felicis 
situm invenire sibi visi essent, rectius Dillmann, cui assentitur Müller, ar- 
cem regiam nobilissimam JSa/Ain sitam in oppido Mab agnovit. Σαβαει- 
τῶν xal τοῦ Σιλεῆ igitur plane eadem ratione coniunguntur ac supra Ὁμης 
ριτῶν χαὶ τοῦ Ραειδᾶν. Cf. not. 4. 8 Cf. n.499!6, Cum multo minor 
gentium Abessiniae numerus hic sit quam illic, haud improbabilis et Dill- 
manni coniectura hic appellationes easdem latiore vi usurpari, ut voce 
Τιαμῷ gentes planiciei editae circa Axomin aut omnes aut pleraeque, no- 
mine Βουγαεῖται quae ab illis septentrionem versus usque ad Aegypti ter- 
minos habitent comprehendantur. 9 Eidem qui Βεγά audiunt n. 199, 42, 
nisi quod hic paullo latius patere videtur nominis vis (not. 8) et praecipue 
Tangaitas qui Aegypti fines attingunt (illic v. 13) una continere. Cf. ibi 
not. 33. 34. Ordinem quo hic se excipiunt Βουγαειτῶν «oi τοῦ Κάσου in- 
vertit exemplum Aethiopicum, mera neglegentia, siquidem inscriptiones 
regum reliquae indigenarum sermone conceptae, quae titulum regis eundem 
exhibent, hac in re cum huius exemplo Graeco consentiunt. 10 Utrum 
KACOY an KA€OY sit non plane dispici, sed tamen fortuitam potius lapi- - 
dis laesionem quam lineam transversam esse videri testatur Müller. Utique : 
nominis forma titulis Aethiopicis defenditur. Quod vero Franzius dixit, - 
ut probaret Toxaéou coniunctim legendum esse, articulum in hoc monu- 
mento non adiungi nisi indeclinabilibus (τοῦ Ῥαειδάν, τοῦ Σιλεῆ), id per 
se quidem recte se habet. Sed non est cur negemus, K4cou indeclinabilem 
potius nominis vernaculi formam quam genetivum Graecum esse. Nomina 
complura aliquatenus similia ex illis regionibus affert Dillmann, sed num 
quod ex eis huc trahendum sit ipse in medio relinquit. Sed maxime pro- 
babile id est de titulo Aethiopico in quo gens Kasw ad inferiorem cursum 
fluvii Astaborae (Takaxe) et in paeneinsula Meroé commemoratur. Cf. Denk- 
schriften der Ak. zu Wien XLIII 4894 p. 44 n. IV, 29, ubi rex quidam narrat . 
se eos ad confluentes amnium Seda et Takaxe fudisse ibique solium vic- - 
toriae monumentum constituisse. Itaque hi Bugaitarum ab occidente finitimi - 
fuerunt. 441 Cf. n. 49963. 64, Ex hoc consensu titulorum haud inepte - 


Mam w^ 


m ETCPEEET 


lg hn ont E Rat, 


E 


200] Aeizanas Áxomitarum rex. 301 


χατὰ χαιρὸν τοῦ ἔϑνους τῶν Βουγαειίτῶν ἀπεστ(ε)ίλαμεν τοὺς 
10 ἡμετέρους | ἀδελφοὺς Σαϊαζανᾶ 12 xal τὸν ᾿Αδηφᾶϊν 13] || τού- 
τοὺς πολεμῇσαι, χαὶ παραδεδωϊχότων 4^ αὐτῶν ὑποτάξαντες 
αὐτοὺς | ἤγαγον πρὸς ἡμᾶς μετὰ xal τῶν ϑρεμίμάτων αὐτῶν, 
βοῶν τε TPIB!5 xal προβάτων QUOKA 15 xol χτηνῶν νωτο- 
15 φόρων 17, | 9pépavrsc αὐτοὺς βόεσίν τε xol ἐπισιτ[ισ] μῷ 


colligunt editores, Aizanam ex eadem etiamtum stirpe regia procreatum esse 
cuius ille conditor imperii Axomitici cuius nomen ignoramus fuerit. 42 Cf. 
not. 4. Cum articulo careat nomen (not. 10), Σαΐαζανᾶ accusativus meta- 
- plastus nominativi Graeci Σαϊαζανᾶς esse videtur, quocum conferri possunt 
᾿ τὸν νάβλα n. 475, 9 οἱ Népoa (Nervam) 1. G. Sept. I, 570, 2. 13 AAHOAC 
| Saltius. Sed ΦΑΙ" potius in ectypo agnovit A. Wilhelm. Quem cave accu- 
. sativum putaveris. Nam articulus aliud monstrat, praesertim in arctissima 
ο΄ eoniunctione cum altero nomine quod eo careat. Quare Ἀδηφᾶν immobilem 
- nominis barbari formam esse statuendum est. Cf. not. 40. 42. 44 Sc. 
ἢ ἑαυτούς. Franz. 15 Omnes numerorum notas ἃ Saltio eisque qui eum 
1 sequuntur non sine gravissimis mendis expressas Müllerus demum ex Bentii 
K ectypo accurate quales in lapide sunt exhibuit. Quas quia ex parte singu- 
- lares formas et perquam ambiguam vim habent, nolui minusculis reprae- 
- sentare (praeter 1 v.94 quod nihil habet singulare), sed imagines Mülleri 
- accurate reddidi. Quod signum hic primum locum tenet, notis numeralibus 
a reliqua scriptura segregandis inservire cum Franzio (Müllerus omnino a 
notis numeralibus interpretandis abstinuit) statuo, cum quia nullius numeri 
Graeci simile est, cum tamen reliquorum formae non multum a volgaribus 
discrepent, tum quia de eiusmodi notarum usu in hoc titulo certa res est 
- propter v. 19. Cf. ibi not. 24. Fuerunt igitur boves 112. 16 Saltius 
Boum ZYKA legeret, 7424 ovium numerum fuisse opinatur. At id refutatur 
IE aecurate depictis signis numerorum. Franzium hic quoque recte opinor pri- 
| mam noíam non pro numerali habuisse; sed quod 224 modo oves fuisse 
existimat, sine dubio errat. Neque enim quae alterum locum tenet nota duce- 
-marii numeri C esse potest, sed manifesto σαμπῖ est, quod nongentos significat. 
.Numeratae igitur sunt oves 924. 41 Pecora quae onera dorso ferrent 
interpretati sunt priores editores, sine dubio recte. Nam quod Müllerus non 
νωτοφόρα, Sed νωτόφορα intellegit, supellectilem quae dorso imposita porte- 
E 


| 
| 


, quia in Aethiopico exemplo sit 'et vasa (Gerüfhe eorum quae non 

mo adhaerent', id probare nullo modo possum. Etenim Aethiopica ut in 
universum Müllerus testatur praeter tres primos versus, qui accuratissime 
Graecis respondeant, multifariam ab eis discrepare, sic hoc ipso loco boves 
ret oves ab eis plane omitti, ut item equos et mulos omissos, supellectilem 
| praeter Graecum exemplum additam credibile sit. Atque utut hoc se habet, 
—meque χτήνη quicquam aliud significare potest ac pecora et ϑρέμματα in 
"Wria genera, βοῦς, πρόβατα, χτήνη νωτοφόρα dividi manifestum est. Cf. Peripl. 
mar. Erythr. 24 p. 275, 8: ἵπποι τε xoà ἡμίονοι νωτηγοί. 


302 ΠῚ, Nubia et Aethiopia. [200— 


ἀννών(ης), ποτίζοντες αὐτοὺς ζύτῳ 18 τε | x«l οἴνῳ x«l ὑδρεύ- 
υᾶσιν πάντας (ε)ὶς χορ᾽τασίαν, οἵτινες ἦσαν τὸν ἀριϑμὸν βα- 
oU[(]oxotí9? 86 σὺν τῷ ὄχλῳ αὐτῶν τὸν29 ἀριϑμὸν AYK?! | 
20 ἀννωνευόμενοι χαϑ᾽ ἑχάστην ἡμέραν ἄρίτους σιτίνους AAA 
χ(αὶ) οἶνον ἐπὶ μῆνας. .323].. ἄχρῴ(ε)ις οὗ ἀγάγουσιν 233 αὐτοὺς 
πρὸς ἡμᾶς. το[ύ[τ]ους οὖν, δωρησάμενοι αὐτοῖς πάντα τὰ ἐπιίτῆ- 
25 δίε)ια x(ai) ἀμφιάσαντες233 αὐτούς, μετοιχήσαντίες 25] || χατε- 
στήσαμεν (εἸἰΐς τινα τόπον τῆς ἡμετέρας χίώ]ρας χαλούμενον 
Μάτλια 3239, χ(αὶ) ἐχελεύσαμεν αὐϊτοὺς πάλιν ἀννωνεύεσϑαι, πα- 
ρασχόμενοι | τοῖς ἕξασιν 21 βασιλείσχοις βόας M BOPIL25, ὑπὲρ δὲ 


48 Pro aspirata tenuem perfrequenter scribi etiam in titulis Aegyptiacis 
(cf. n. 9033) notat Franz. 19 Reguli, quales in periplo maris Erythraei 
τύραννοι vocantur et accurate distinguuntur a veris regibus, quorum latius 
patet imperium. Cf. praecipue c. 44 p. 267, 24 οὐ βασιλεύεται δὲ ὁ τόπος, 


ἀλλὰ τυράννοις ἰδίοις χαϑ' ἕχαστον ἐμπόριον διοικεῖται. Aliam vim inferiore - 


aetate accepisse vocabulum docet n. 204, 4. 40. 20 ION in imagine 


Mülleri est. 21 Si primum quoque signum numerale esset, milia plura, - 


et propter figuram notae sine dubio quattuor quidem significare deberet. 
At sic inter 4420 homines et 42 panes nulla intercederet commoda nu- 
merorum proportio, et quid quaeso quadrageni bini panes in singulos dies 


prodesse poterant plus quam quattuor milibus hominum? Quod contra in- - 
ter numeros 420 et 42 simplicissima ratio intercedit. Dixerit quispiam, vel . 
denis hominibus singulos quotidie panes parum esse; sed id non licet con- . 
fidenter pronuntiari, cum ignoremus magnitudinem panum; nam fuisse et esse - 
in multis regionibus panes qui singuli sufficiant ad denos homines satian- . 
dos nemo facile negaverit. Ut hic primum, sic v.24 post p postremum sig- ! 
num non pro numeri nota habendum est. 22 HHNAC certum esse testa- 
tur A. Wilhelm apud Müllerum, ut emendationes Buttmanni μῆνα (ἔξ) [να] et , 
Franzii μῆνα (δ) λον] probari nequeant. In lacuna intercidit numerus. - 


23 Pro ἄγουσι vel ἤγαγον hoc perperam incisum existimat Buttmann, pro 


ἀγάγωσιν rectius Franz. Cf. n. 168, 44, ubi indicativus χυριεύουσι in enuntiato . 


finali legitur. 24 Pro ἀμφιέσαντες, flexione etiam apud scriptores aetatis 

Romanae neutiquam rara. Cf. Kühner-Blass Gr. Gramm. I 2 p. 366. 25 Sic- 
primum supplevit Buttmann, cum Franz μετοιχήσαμζεν χ(αὶ)] || κατεστήσαμεν 

scripserit. Sed nunc cum constet NT in lapide esse, omnis dubitatio exemta 

est, Verborum μετοιχεῖν et μετοιχίζειν confusionem ex pronuntiatione vocalis 7 
tum iam ubique pervulgata natam esse vix est quod moneatur. 26 Descrip- - 
tura nominis iam Mülleri exemplo res ad liquidum perducta est. Regionem - 
accuratius definiri non licet, sed manifestum est eam in media regni parte | 
non procul ab Axomi fuisse. Iam nomen provinciae Dagemder St. Martin 
ingeniosa coniectura repetit a Bega-meder i. e. :Begarum terra' eamque a. 
Bugaitis (Βεγά), quos Aizanas rex illuc traduxerit, appellatam existimat. Ἂ 
27 Barbara vocabuli numeralis flexio, quae sequitur sine dubio exemplum - 


204] Silco Nubadum rex. 203 


εὐϊχαριστίας 39 τοῦ  p(s)9? γεννήσαντος ἀνιχήτου  "Apeec?! | 
30 ἀνέϑηχα αὐτῷ ἀνδριάντα χρυσοῦν [ξἕν]α χ(αὶ) ἀργύ ρ(ε)ον 52 ἕνα 
χ(αὶ) χαλχοῦς γ΄ ἐπ᾽ ἀγαϑῶι. 


dativi τέτρασι, qui pro τέτταρσι non modo apud Pindarum OI. VIII, 68. Pyth. 
VIII, 84 occurrit, sed etiam in inferioris aetatis sermone fuisse videtur, 
quandoquidem librariorum culpa irrepsit in codices scriptorum Atticorum. 
Cf. Kühner-Blass Gr. Gramm. 14 p. 636. 645. 28 Quadraginta duo signi- 
ficari videntur, etsi quid sibi velint notae post B incisae non expedio. 
29 Cf. n. 19961, Hic favor dei erga Aizanam potius quam huius gratus in 
deum animus indicari videtur, quia aliter et ὑπὲρ praepositio et genetivus 
τοῦ --- Ἄρεως minus aptus esset. 80 MAI. 84 Cf. not.44. — 32 PAION. 


201 In pila muri interioris templi deo Manduli consecrati, 
quod est in vico Talmi (Kalabscheh) Nubiae inferioris. Ex Gauii 
apographo ed. B. G. Niebuhr Inscriptiones Nubienses, Romae 1820. 
Gau Monum. Nub. Inscr. tab. I n. 4. Ex his et Cailliaudi schedis 
Letronne Journal des savants 1825 p. 97sqq.; Matériaux pour 
l'histoire du Christianisme en Égypte, en Nubie et en Abyssinie, 
Paris 1832, p. 3 sqq. (J. Franz C. I. G. 5072). Ph. van der Haeghen 
Revue archéol. Nouvelle sér. X (4864) p. 202. Accurate delineatam 
tituli imaginem proposuit R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und 
Aethiopien XII p. 95 n. 377. Commentario doctrinae pleno illustra- 
vit idem Hermae X p. 129 sqq. Cf. quae adnotavit A. von Gut- 
schmid ad Sharpii hist. Aeg. ed. Germ. II p. 273 not. 4. 


Ἐγὼ Σιλχώ:, βασιλίσχος2 Noofáóov? x«l ὅλων τῶν | Αἰϑιό- 


Litterae AABERÀC? ΘκληνΖποφφῷ. Vocalis O frequenter, ὦ non- 


. nunquam multo minore quam reliquae litterae modulo exarata. In scriptura 
- jinaequali et neglegenti haud raro binae litterae casu contingunt et cohaerent 
- inter se, ut v. 8 sub finem €ITICTEeYCA Vs. 40 extrem. BACINCKAQJ. Vs. 44 
X extr. KÀAoYdN. Sed verae ligaturae occurrunt nullae. 4 Nomen qui- 
- dem huius regis nusquam alibi legitur, sed aetas certa ratione definita est. 
- Etenim quod Niebuhrius Diocletiani et Maximiani aequalem opinabatur, id 
| ad pravam versus 15 lectionem, quae religionis paganae certum indicium 
- habere videbatur, redibat. Quo remoto Letronnius vice versa luculentissi- 
. mis documentis regem ecclesiae Christianae vindicavit (cf. not. 45). Verum 
- eum Axomitae iam inde a Constantini aetate hanc religionem amplexi es- 
- sent, Nubadas etiam per duo saecula sacrorum paganorum tenaces fuerunt, 
quippe quos Iustiniani I demum imperio (527—565 p. Chr. n.) Christianae 


fidei se dedisse demonstraverit Letronne p. 40. Ex altera parte Arabum 


304 ΠῚ, Nubia et Aethiopia. [201 


invasione antiquiorem esse titulum non est quod data opera demonstretur. 
Quare Letronnius titulum saeculo sexto ad finem vergenti vindicavit, quam 
sententiam merito omnes qui post illum de eo verba fecerunt secuti sunt. 
Mirum tituli sermonem Lepsius praeter Graecae linguae ignorantiam, quae 
manifesta est, observatione subtilissima eo rettulit, quod rex barbarus ne- 
gotium tituli componendi scribae suo, homini Christiano Aegyptio man- | 
dasset, qui suae gentis sermoni quem fere Copticum vocamus multo magis ἢ 
assuetus quam Graeco, permultas structuras ad exempla Coptica detorsisset. 1 
Atque in universum quidem sine controversia verum vidit Lepsius (cf. not. 7. ᾿ 
8. 10. 46. 24. 30. 31. 36); sed ut in talibus fit, nonnunquam aut dubia pro  . 
certis posuit (not. 2) aut adeo manifesto erravit ad Coptarum sermonem re- 
ferendo quae sine dubio Graeca sint (not. 2. 27. 33). 2 Quam origo voca- 
bulo vindicat notionem reguli, ea cum alibi semper et ubique, tum etiam 
in regno Axomitarum tertio p. Chr. n. saeculo (n. 200, 48. 28) usitata fuit. 
At hic reliquis regibus non modo aequam, sed adeo superiorem dignitatem 
significat, ut docet v. 10. Quae mutatio notionis quomodo effecta esset acute 
enucleare conatus est Lepsius. Nempe apud Coptas antiquam vocem swfen, 
quae regem significaret, in verbo COYTQON dirigere quidem mansisse, 
regem vero iam OYPO vocari, quod Graeco obpatoc (Horapoll. I, 4) et hiero- 
glyphico ara respondens proprie serpentem significaret, quem antiquitus 
unusquisque rex regni insigne supra frontem gessisset. lam cum Graeca 
eiusdem anguis appellatio βασιλίσχος esset, hanc translate apud Nubades de 
summo regno usitatam. Verum quidem est, βασιλίσχον antiquorum anguem 
esse, non lacertam (cf. Heliodor Aethiop. lII, 8 p. 87,40 Bekker: xoi ὄφεων | 
δὲ ὁ χαλούμενος βάσιλίσχος. Plin. N. hist. VIII, 78: eadem et basilése? serpen- 
Wis est eis. M. Wellmann ap. Pauly-Wissowa III, 4 p. 100) neque improba- 
bile eum ab Horapolline recte pro eodem cum uraeo haberi nomenque ab 
illa regni significatione traxisse. At probe tenendum est, in illa ipsa qua 
regis caput ornatur anguis imagine significanda titulos Graecos in Aegypto 
compositos nunquam uti voce βασιλίσχος, sed ἀσπίς (n. 90, 43 cum not. 49]. 
ἡ ἀσπιδοειδὴς βασιλεία n. 56, 62. τῶν ἀσπιδοειδῶν βασιλειῶν n. 90, 44), qui 
usus profecto non favet Lepsii coniecturae iam per se satis artificiosae. 
Mihi potius sic res se habere videtur: cum omnino satis tenuem et obscu- 
ram illo tempore fuisse sermonis Graeci scientiam totus titulus doceat, non 
mirum, Nubadum regem notitiam quidem etiamtum habuisse nominis Qact- 
λίσχος, sed quid proprie et accurate significaret iam ignorasse. Cum igitur 
rarius et exquisitius esset in collatione triti et volgaris βασιλεύς, magnificen- 
tius sonare altiorique dignitatis fastigio significando idoneum esse videbatur. 
3 Sie scripsi, cum editores ad unum omnes Νουβαδῶν habeant. Nam Νου- 
βάδαι quod sciam nusquam legitur, cum formae Νουβάδες tria certe praesto 
sint testimonia: Steph. Byz. Νοῦβαι, ἔϑνος Λιβύης παρὰ Νείλῳ. Ἀπολλόδωρος 
δευτέρῳ περὶ γῆς. λέγονται καὶ Νουβαῖοι ὡς Σαβαῖοι, xoi Νουβάδες οἱ αὐτοί 
(Νούμιδες libri, em. Valesius, sed terminatio tamen recte tradita est). Priscus 
in Fr. Hist. Gr. IV p. 400 fr. 24: ὅτι Βλέμμυες xoi Νουβάδες ἡττηϑέντες ὑπὸ 
Ῥωμαίων πρέσβεις πρὸς τὸν Μαξιμῖνον ἔπεμπον. Ad hunc locum Valesius affert 
testimonium Iordanis Roman. 333 (p. 43, 8544. Mommsen): sam cwm Parthis 
ei Vandalis omnino nfestantibus pacem  énstituit (Marcianus imperator), 


dab 


sin 


v8 ^2 204 dida ALS Ei 


Dm 


",--— o 


mh m eccm 


Miis roec Ἔπόπης " 


404] Sileo Nubadum rex. 305 


πων 4, ἦλθον sic TáApiv5 xai Τάφινθ., ἅπαξ δύο ἐπολέμησα 


Altilae «minas compescuit, .Novades Blemmesque Ethiopia prolapsos per 
Florum Alexandrinae urbis procuratorem sedavit et pepulit a, finibus Roma- 
norwm.  Àntiquiores sane duae reliquae nominis formae a Stephano com- 
memoraíae, ex quibus Νοῦβαι habent Strabo XVII, 4, 2 p. 786 Cas. ἐξ ἀριστε- 
ρῶν δὲ τῆς ῥύσεως τοῦ Νείλου Νοῦβαι χατοιχοῦσιν ἐν τῇ Λιβύῃ, μέγα ἔθνος, 
ἀπὸ τῆς Μερόης ἀρξάμενοι μέχρι τῶν ἀγκώνων, οὐχ ὑποταττόμενοι τοῖς Αἰϑίοψιν 
ἀλλ᾽ ἰδίᾳ xarà πλείους βασιλείας διειλημμένοι. 4,53 p. 819 Τρωγλοδύται xol 
Βλέμμυες xoi Νοῦβαι. Ptolemaeus IV, 7, 40 p. 784, 2 sqq.: εἶτα Μολίβαι xol 
Μεγάβαρδοι, καὶ Νοῦβαι δυσμιχώτεροι Αὐαλιτῶν" εἴτα ὑπὸ τοὺς Μολίβας Βλέμυες, 
ANubae? vero legitur apud Plinium N. hist. VI, 192. De sedibus eorum quae 
exponit Strabo, ea in sextum p. Chr. saeculum in universum etiamtum qua- 
drare videntur, nisi quod tum eos etiam dextram Nili ripam tenuisse pro- 
babile est. A septentrionibus finitimos habebant Blemyas qui usque ad 
antiquos Aegypti terminos pertinebant. Caput gentis Nubadum et sedem 
regis Silco iam fuisse Dongola antiqua (Dongola el adus), ubi usque ad finem 
saeculi quarti decimi, qua aetate ab Arabibus deleti sunt, reges Christiani 
Nubiae residebant, sine dubio recte statuit Lepsius. Meridionales terminos 
fere eosdem fuisse videri atque hodiernae provinciae Dongola, prope mon- 
tem Barkal et cataractas vicinos. 4 Omnium Aethiopum imperium in- 
iuria ac paene ridicule sibi arrogare Silconem, quoniam Abessinia et Axum, 
quae communi Aethiopiae denominatione contineantur, certe nunquam in 
iliius dicione fuerint, adnotat Franz. At hic manifestus error est de nomine 
Aethiopiae, qua Axomitarum montes regionesque (T?gre, Amhara, Godjam, 
Schoa) non comprehendi certissimum est. Cf. n. 419996, 2005, Exaggeratio- 
nem quandam in hoc ὅλων τῶν Αἰϑιόπων inesse non nego, quoniam nemo 
totum Aethiopiae ambitum noverat. Cf. Ptolemaeus IV, 7, 4 p. 788, 43: ἀπὸ 
δὲ δυσμῶν χαὶ μεσημβρίας (Αἰϑιοπία περιορίζεται) ἀγνώστῳ γῇ. 5 Talmis 
(hodie Kalabscheh), quod oppidum etiam n. 240, 5 commemoratur, sed illic 
quidem xóp appellatur, caput fuit Blemyum, quare his subactis ibi potis- 
simum hoc monumentum victoriarum suarum  erigendum curavit rex. 
6 Taphis sita erat octo miliariorum Romanorum intervallo infra Talmin 
ad ripam Nili (Itin. Anton. p. 461). Olympiodorus in Fragm. hist. Gr. IV 
p. 66 fr. 37 cum rettulisset Primam (not. 27), etsi Romanam originem nomen 
testaretur, iampridem barbarorum esse, adiungit μεϑ' ἑτέρων τεσσάρων mó- 
λεων, Φοινιχῶνος, Χίριδος, Θάπιδος, Τάλμιδος. Barbaros Blemyas esse mani- 
festum est, praesertim cum paucis versibus ante legatur τῶν χατὰ τὴν Τάλ- 
pt βαρβάρων, ἤτοι τῶν Βλεμμύων, nomen Θάπις vero non discrepat a Τάφις 


- nisi frequentissima illa aspirationis traiectione. 71. 6. δίς, Etenim quo- 


tiens quid fiat Coptas non adverbio, ut Graecos et Romanos, sed substan- 
tivo COIT, quod nostro *Ma/^, Francogallico 'fozs respondeat, indicare ani- 
madvertit Lepsius. Quale substantivum cum ille scriba Aegyptius (not. 4) 


desiderare, eum adverbium ἅπαξ in eius locum substituisse non mirum 


est. Cum Lepsio hoc ad insequens ἐπολέμησα referre malo, quam cum 
prioribus ad superius ἦλθον, etsi argumento non ab omni parte tuto utitur. 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 90 


906 ΠῚ, Nubia et Aethiopia. [204 


μετὰ8 τῶν Βλεμύων", xai ὁ ϑεὸς ἔδωχέν μοι v | vixnpa. 

5 μετὰ τῶν τριῶν ἅπαξ 10 ἐνίχησα πάλιν xal ἐχράϊτησα τὰς πό- 
λεις αὐτῶν. ἐχαϑέσϑην μετὰ τῶν | ὄχλων ponit τὸ μὲν πρῶτον 
&rat12, ἐνίχησα αὐτῶν 15 | xal αὐτοὶ ἠξίωσάν:6 με. ἐποίησα 

, » $5 m- ἱ » , Y » 15 ;) »ν 1 
εἰρήνην μετ΄ αὐτῶν | xal ὥμοσάν pot τὰ εἴδωλα 5 αὐτῶν xai 
ἐπίστευσα τὸν | Opxovi9 αὐτῶν, ὡς χαλοί εἰσιν ἄνθρωποι 17. 
10 ἀναχωρήϑην 18 | εἰς τὰ ἄνω μέρη μου. ὅτε ἐγεγονέμην 1? βασι- 


8 Sic v. 7 ἐποίησα εἰρήνην pev αὐτῶν. v. 43 οἱ γὰρ φιλονιχοῦσι μετ᾽ ἐμοῦ. 
Quae verba omnia ex Graeca consuetudine praepositionem πρὸς c. acc. aut 
merum dativum flagitant. At apud Coptas praepositio NEM, quae in uni- 
versum Graecis μετά, σύν respondet, etiam cum harum notionum verbis 
coniungitur non minus quam Latinum ewm et Germanicum n». Lepsius. 
9 Cf. n. 49932, Nubas et Blemyas, ut erant inter se finitimi, sic tribus 
primis post Chr. natum saeculis saepe coniunctim egisse docent scriptorum 
loci quos attuli not. 3. At huius tituli aetate Nubas recens ad sacra 
Christiana conversos adversus Blemyas religionis paganae tenaces (cf. not. 45) 
continenter bellasse non est mirandum. 10 Hanc contortam formulam nihil 
aliud sibi velle ac τὸ τρίτον demonstravit Lepsius, cum doceret praeter 
substantivum adverbii ἅπαξ usum (not. 7) hic e Coptico sermone etiam car- 
dinale cum articulo pro ordinali repetitum esse. 11 In duabus priori- 
bus expeditionibus victis hostibus rursus ex eorum finibus excesserat, in 
tertia vero ibi cum exercitu consedit, quia aliter illos in fide contineri non 
posse senserat. Lepsius. 12 Ad priora haec refert Lepsius refutatis 
priorum interpretationibus statuitque nihil aliud dicere regem, nisi in tertia 
expeditione se primum consedisse in agro hostium (not. 11). Particulam μὲν 
in hac sententiarum conexu molestissimam esse sane non est negandum. 
18 Genetivum soloecum ad Coptarum sermonis consuetudinem revocavit 
Lepsius cum moneret, quia praepositio N apud Coptas et genetivum et ac- 
cusativum significare posset, proclivem fuisse homini Aegyptio horum ca- 
suum permutationem. Non nego, sed in ipsa Graeca lingua non deerant 
quae homini eius minus perito eiusmodi confusionis ansam praebere pos- 
sent, ut χρατεῖν, περιγίγνεσϑαί τινός. 14 1. e. dignitatem meam regiam 
agnoverunt, ei se subdiderunt. Cf. v. 44 εἰ μὴ κατηξίωσάν με. 45 Sic 
loqui non poterat nisi homo Christianus de paganorum deorum simulacris. 
Letronne. 416 Accusativum cum verbo credendi, fidem habendi coniunc- 
tum ex lingua Coptica repetitum esse docuit Lepsius. 17 (Quia honesti 
homines sunt' Lepsius. Utique χαλοί non potest non hanc vim habere; ὡς 
dicat quispiam ut ὅτι a verbo sentienti pendere, ut se credidisse fateatur, 
illos probos homines esse. At sic ὡς — ἄνϑρωποι obiecti locum tenens non 
bene conciliaretur cum altero eiusdem verbi obiecto τὸν ὅρχον. Quare sane 
ὡς 'quoniam' esse videtur. 48 Augmentum omissum item habes n. 90, 35 
ἀνανεοῦτο. Passivum aeque soloecum fortasse ad confusionem huius verbi 
cum χωρισθῆναι, quod discedendi vi usurpari et cum praepositione εἰς 
coniungi docent Syll? 326, 40. 32 εἰς τοὺς χατὰ Βόσπορον τόπους ἐχωρίσθη 


ἀρ, epi Palm" SA ote pechos 


re ^ 
"Em Jgréwo e xw, 


mm 


201] Silceo Nubadum rex. 907 


λίσχ(ος), | οὐχ ἀπῆλθον ὅλως ὀπίσω τῶν ἄλλων βασιλέων, | 
ἀλλὰ ἀχμὴν ἔμπροσθεν αὐτῶν. | οἱ γὰρ φιλονιχοῦσιν 
uer ἐμοῦ, οὐχ ἀφῶ22 αὐτοὺς χαϑεζόϊμενοι28 εἰς χῴραν 
15 αὐτῶν, εἰ μὴ κχατηξίωσάν μὲ xal παραχαλοῦσιν 33, | ἐγὼ 
uU ὶ /, é 25 λέ 2, ' ? »y 4 
γὰρ εἰς χάτω μέρη ἔων εἰμί, χαὶ εἰς ἄνω μέρη 


(χωρισϑείς). Arch.-epigr. Mitth. aus Oesterreich XI p.43 n. 55,8: χωρισϑείς τε εἰς 
πίατρί]δα, revocandum est. Etiam vocalium pronuntiatio confusionem aoristo- 
rum ἐχωρίσϑην et ἐχωρήϑην adiuvabat. 19 Letronnio hoc pro ἐγεγωνόμην 
(a γέγωνα, γεγωνέω) "renuntiatus sum" accipienti nemo hodie assentietur. 
Franzius simpliciter pro ἐγενόμην incisum iudicat. Cui quod Lepsius opponit 
non (cum fierem" sed 'cum factus essem' sententiae tenori accommodatum 
esse ideoque plusquamperfectum desiderari, manifestus error est. Nam hoc 
ipsum significat ὡς ἐγενόμην, neque inter aoristum et plusquamperfectum 
ullum intercedit in eiusmodi enuntiato notionis discrimen. At illud iure 
contra Franzium monueris, si nihil aliud voluisset scriptor tituli, non in- 
tellesi quomodo ad illam miram formam pervenisset. Lepsius ipse scribam 
plusquamperfectum quidem desiderasse opinatur, sed id reduplicatione ad 
aoristum ἐγενόμην adiecta formare posse sibi visum esse. At non sensit vir 
doctissimus, hac via futurum fuisse ut ἐγεγενόμνην nasceretur, cum et ipsius 
et priorum editorum testimonio constet ἐγεγονέμμην potius in lapide. esse. 
Mihi origo erroris in propatulo esse videtur: cum duo essent plusquamper- 
fecta eiusdem plane significationis, activum ἐγεγόνειν et medium ἐγεγενήμιην, 
ex confusa horum memoria natum est medium ἐγεγονέμιην. 20 Duas 
novimus huius adverbii significationes; aut enim idem est quod ἄρτι, *modo' 
(Xen. anab. IV, 3, 26 χαὶ τὰ μὲν σχευοφόρα τῶν Ἑλλήνων καὶ ὁ ὄχλος ἀχμὴν 
διέβαινε) aut idem quod ἔτι 'etiamtum', qua recentiores demum utuntur (cf. 
Lobeck ad Phrynichum p.423), neutram huc quadrare apparet. Lepsius inter- 
pretatur (immo, potius, e contrario. Sed ei qui a nominis ἀχμή vi ac no- 
tione proficiscetur, veri similius videbitur 'valde, magnopere, longe' potius 
hic vim adverbii esse, qua indicetur eum non modo praecedere reliquis, 
sed longo intervallo eos post se relinquere. 21 Cf. not. 8. 22 Non 
coniunctivus aoristi, sed indicativus praesentis pro ἀφίημι ad exemplum 
verborum conítractorum formatus. 23 Nominativum ad ot v. 43 referre 
conatur Lepsius, contortissima enuntiati conformatione et sententia minus 
idonea. Quare praestat gravi soloecismo χαϑεζόμενοι pro χαϑεζομένους scrip- 
tum statuere, quo iudicio profecto huic homini nullam feceris iniuriem. Ad 
idem igitur redit, id quod Lepsius negavit, ac v. 20 οὐχ ἀφῶ αὐτοὺς χαϑεσϑῆ- 
ναι. 24 Enuntiatum praeterito tempore incohatum praesenti continuari, 
ut multa alia in hoc titulo, Copticae consuetudinis esse notat Lepsius. 
25 Non corporis partes inferiores et superiores, ut de figura ex diversis 
animalibus confusa qualis est chimaerae cogitandum sit, sed terrae partes 
hic distingui, nunc omnes consentiunt. Cf. v. 9 ἀναχωρήϑην εἰς τὰ ἄνω μέρη 
μου. At cum Franzius probante Gutschmidio superiorem terram ipsius 
regis, inferiorem vero hostium Blemyum interpretatus esset, Letronnius 
20* 


308 IH. Nubia et Aethiopia. [204 


dpt29 εἰμι, [ἐπολέμησα μετὰ τῶν Βλεμύων ἀπὸ Πρίμί(εως 27) 


et Lepsius utrumque adverbium ad hostes qui Nubadum fines a septen- 
trionibus (χάτω) et a meridie (ἄνω) attingant referunt. Et hoc quidem 
verum esse probat vox ἄρξ (not. 26) recte lecta et intellecta. 26 Cum 
Gauius Ἄρης legisset, hinc natus est error Niebuhrii de pagana huius regis 
religione (cf. not. 4. 45). Deinde cum APZ in lapide esse compertum esset, 
id in e[f]; mutavit Letronne; atque hic quidem in certaminibus adversus 
Blemyas regem leonis fortitudinem, in proeliis adversus gentes meridionales 
ardua montium iuga incolentes caprae montanae agilitatem praestitisse 
intellegit, non absurde, etsi leonem et capram par animalium nimis impar 
efficere dixeris. Contra Franzius, quem sequitur Gutschmid, regem erga 
suos, qui in superiore regione habitent, mitem et clementem animum suum 
praedicare, in hostes inferiora loca habitantes fortem et bellicosum. At 
hostes et infra et supra Nubadum terram fuisse hic ipse titulus docet 
(v. 47) Et quis unquam audivit de capra clementiae et mansuetudinis 
exemplo? Quid rei esset Lepsius aperuit. Nominis ἄρχτος brevior forma 
ἄρκος iam apud ipsos Graecos inferiore aetate haud infrequens fuit; haec 
iterum in brevius contracta in sermonem Coptarum transiit, quorum APZ 
in omnibus lexicis repperiri monet Lepsius. Nempe cum Aegyptii in Grae- 
cis libris sacris ἄρχος invenirent, animal ipsum vero in illis regionibus non 
esset ideoque sermo vernaculus appellatione careret, illud ipsum paullulum 
modo mutatum retinuisse. Vel ursi cum leone coniunctionem, quam hic 
habeamus, ex sacra scriptura manasse demonstrat L. collatis I Regum 
47,84 sqq.: ἤρχετο λέων ἢ ἄρχος — καὶ τὸν λέοντα καὶ τὴν ἄρχον ἔτυπτεν ὁ 
δοῦλός σου. — χύριος ὃς ἐξείλατό με ἐκ χειρὸς τοῦ λεόντος χαὶ ἐχ γειρὸς τῆς 
ἄρκου. ΑΠΊ08 5,49: ὅταν ἐχφύγῃ ἄνθρωπος ἐκ προσώπου τοῦ λεόντος χαὶ ἐμ- 
πέσῃ αὐτῷ ἡ ἄρχτος, quibus locis in Coptica versione ἈΡΖ sit. Fortissimo- 
rum igitur et validissimorum animalium quae hominibus nota essent similem 
se praestitisse regem in hostibus quae ab utraque parte eius regni habita- 
rent indicatur. 27 Post TIPIJ, lineola compendium scripturae indicans, 
quo hic usum auctorem tituli, cum reliquas omnes terminationes nominum 
plene exarasset, Lepsius existimat cum quia hac voce versum finire vellet 
tum quia statim sequeretur ἕως particula. Primis nomen etiam apud Ptole- 
maeum geographum est, ubi distinguuntur llpipie μιχρά IV, 7, 6 p. 774, 42 
et Πρῖμις μεγάλη p. 772, 6, ubi in multis codicibus [Πρῆμις est. Parvae 
Primis nomen, multifariam sane in libris corruptum, etiam apud Plinium 
VI, 179 est. Oppidum aliud, sed idem nomen habes Strab. XVII, 4, 54 p. 820 
Cas. τὴν δὲ Πρῆμνιν τειχίσας. Plin. Nat. hist. VI, 484 4s (P. Petronius) oppida 
eorum (Aethiopum) expwgnavit quae sola 4nvenimus quo dicemus ordine: 
Pselein, Primi sq. Quod contra nominis forma Πρίμα aliquot saeculis post 
demum occurrit apud Olympiodorum Fragm. hist. Gr. IV p. 66 fr. 37, ut appa- 
reat eius opinionem de vocabuli oppidique origine Romana in errore versari. 
Ceterum Primin hic iuxta Telmin nominari non quo hi essent termini 
regionis Blemyum, sed quia haec quidem caput, illa vero munitissimum 
praeter ipsam Telmin oppidum eius gentis esset pronuntiavit Lepsius. 


gis, ES "T 5 Hxc 


294] Silco Nubadum rex. 309 


ἕως Τέλ(μ)εως 28 ἕν ἅπαξ 39, xni οἱ ἄλλοι Νουβάδων ἀνωτέρω 99, 


Quod sic quidem verum esse nequit propter ἀπὸ et ἕως, quae nihil aliud 
indicare possunt nisi terminos. Sed id sane concedendum est in his terminis 
definiendis regem satis habere extremum ab utraque parte oppidum maius 
appellasse non curantem fines re vera ad septentrionem aliquantulum ultra 
Talmín usque ad Philas insulam itemque ad meridiem aliquantulum ultra 
Primin patere. 28 TC€AHAS(C lapis manifesto errore. Mireris idem oppi- 
dum supra v.2 Τάλμιν, hic Τέλμιν appellari, sed tamen quin idem sit nulla ex 
parte dubium est. Quod Lepsius dicit, ἕως pro μέχρι cum genetivo coniunc- 
tum de tempore quidem Graecum esse, de loco vero hic non usurpari nisi 
Coptici sermonis imitatione, manifesto fallitur. Cf. n.54,49. 20: ἕως Βαχτριανῆς. 
476, 10 ἕως ψυγμοῦ. 178, 44 ἕως δρόμου. 199, 29 ἀπὸ Λευχῆς χώρης ἕως τῶν 
Σαβαίων, cum ν. 18 μέχρι τῶν τῆς Αἰγύπτου ὁρίων, v. 32 μέχρι τῆς Λιβανωτοφό- 
pou, v. 88 μέχρι τῶν τῆς Αἰϑιοπίας χαὶ Σάσου τόπων sit. 29 De hoc dicendi 
genere cf. not. 7. Cum antiquiores editores hoc ad priora traxissent, Lepsius 
ante ἕν ἄπαξ commate distinguit. At neque hoc per collocationem verborum 
licet neque ratio qua coactus ad hane contortam structuram confugit vera 
est. Persuasit enim sibi hic non, ut priores interpretes existimaverant, quar- 
tae expeditionis contra Blemyes susceptae mentionem. fieri, sed respici ea 
quae supra de tribus illis narrata essent. Etenim non tam res gestas nar- 
rari hic, quam illorum quae proxime de se praedicavisset “εἰς χάτω μέρη 
λέων εἰμὶ wal εἰς ἄνω μέρη ἄρξ cip: veritatem demonstrari admonitis lecto- 
ribus eorum quae ante scripta essent. Atqui hoc de gentibus quae supra 
Nubadas habitarent perdomitis manifesto non est verum; de his enim vic- 
toriis nullum unum verbum supra scriptum est. Quare ne de Blemyum 
quidem clade est cur ita statuamus; immo haec quarta expeditio ab illis 
tribus distinguenda est. Quam ab illis divelli aliis rebus interpositis, quae 
est totius tituli dispositio nemo mirabitur. 30 Νουβάδων non partitivum 
esse genetivum ab οἱ ἄλλοι pendentem, sed comparativum ad ἀνωτέρω rela- 
tum cum aliis de causis perspicuum est, tum quoniam apparet Silconem 
omnium Nubadum regem fuisse aut certe se haberi voluisse. At utrum ad 
οἱ ἄλλοι supplendum sit Βλέμυες, an substantive accipiendum sit, ut alias gen- 
tes in universum significet, disceptatur. Illud placuit Lepsio, hoc Letronnio 
Franzioque. Qui ni fallor verum viderunt, nam τῶν Βλεμύων v. 16 non sic 
dicitur, ut alios etiam esse Blemyas et statim commemoratum iri exspectes; 
ἀπὸ Πρίμεως ἕως Τέλμεως articulo τῶν non repetito nullam habent restrin- 
gendi vim, sed ab ἐπολέμησα pendent. Neque per se probabile est, etiam 
- meridiem versus a Nubis partem quandam nationis Blemyum sedes habuisse. 
— Ceterum gentes prope Meroén circa Sennaar et Fusokl incolentes probabi- 
liter hic agnoscit Letronne. Obiectum nominativo absoluto praemissum, ad 
quem deinde refertur pronominis casus obliquus αὐτῶν, accuratam consuetu- 
dinis Copticae imitationem habere demonstravit Lepsius. Idem redit v. 21. 22; 
non recte Lepsius huc traxit v. 43. Nam illic integrum enuntiatum relativum 
habes cum verbo finito, ut etsi in talibus Graeci malunt participio uti τοὺς 
φιλονιχοῦντας, tamen nihil sit quod cum legibus sermonis vere Graeci pugnet. 


910 III. Nubia et Aethiopia. [204— 


ἐπόρϑησα τὰς | χώρας αὐτῶν, ἐπειδὴ ἐφιλονιχήσουσιν 3: μετ 
ἐμοῦ. | οἱ δεσπότ(αι) τῶν ἄλλων ἐϑνῶν, οἱ φιλονειχοῦσιν μετ 

20 ἐμοῦ, | οὐχ ἀφῶ 82 αὐτοὺς χαϑεσϑῆναι εἰς τὴν σχιάν, εἰ μὴ 33 
ὑπὸ ἡλίου | ἔξω, καὶ οὐχ &(0)oxa(v)9* νηρὸν 36 ἔσω εἰς τὴν 
? ( AU" [4 Y ὰ (δ) , c / M . “88 
οἰχίαν αὐτῶν. οἱ γὰρ | ἀντίδιχοί μου, ἁρπάζω τῶν γυναιχῶν 
χαὶ τὰ παιδία αὐτῶν. 


34 Hoc barbarismi portentum ex sermonis Coptici consuetudine natum 
perspexit Lepsius. In illo enim esse quod grammatici vocarent imperfectum 
futuri, quo tempore indicari quid quis praeterito tempore facturus fuisset, 
veluti in evangelio Lucae N€-C -NÀ-MOY moritura erat^ (Graece ἀπέϑνη- 
σχεν). Itaque ot ἐφιλονιχήσουσιν esse qui aemulaturi erant". 32 Cf. not. 22. 
33 Insigne structurae ad normam syntaxeos Copticae expressae exemplum 
hic invenire sibi visus est Lepsius, ei μή pro ἀλλά. Qua in re fallitur; nam 
hoc Graecum esse demonstrant loci Aristophanis Eq. 186 μῶν &x χαλῶν εἶ 
χἀγαϑῶν; μὰ τοὺς ϑεούς, cl pf] ᾽χ πονηρῶν γ΄. Lysistr. 942 οὐχ ἡδὺ τὸ μύρον 
μιὰ τὸν Ἀπόλλω τουτογί, εἰ μὴ διατριπτιχόν γε κοὐχ ὄζον γάμων. Thesmoph. 897 
αὕτη θΘεονόη Πρωτέως. μὰ τὼ ϑεώ, εἰ μὴ Κρίτυλλά 4 Ἀντιϑέου Γαργηττόϑεν. 
“ΜΙῃΐπηθ vero, sed Critylla Antithei f. Gargettia. Av. 4680 μὰ τὸν Δί᾽ οὐχ 
οὗτός γε παραδοῦναι λέγει, el μιὴ τιτυβίζει Υ ὥσπερ αἱ χελιδόνες. Ac mansisse 
hunc sermonis usum etiamtum in Novo Testamento, ex quo profecto omnium 
maxime Graece discebant homines Aegyptii Christiani sexto a. Chr. n. sae- 
culo, demonstrat Pauli epist. ad Galatas 4, 7 ὃ οὐχ ἔστιν ἄλλο, εἰ μή τινές 
εἰσιν οἱ ταράσσοντες ὑμᾶς, quod exemplum cum aliis attulit Blaydes ad Equi- 
tum locum supra commemoratum. 34 €IIQKAN. Emendavit Lepsius. 
Priorum opiniones de hoc loco sane difficili repetere non attinet. Captivos, 
cum rex victor triumphans assideret in solio, assistere coactos esse sine 
tecto et umbra solis Africani radiis fatigatos, eisdemque aquam ad sitim 
sedandam praebitam non esse sententia est aptissima. Id unum minus pro- 
babile iudico, plurali ἔδωχαν uti regem indefinite de nescio qua hominum 
multitudine, cum multo accommodatius enuntiaturus fuerit, se illis aquam 
non dedisse. Iam cum » etiam alibi in titulis nonnunquam inter vocales in 
confinio duorum vocabulorum geminetur (n. 46, 5 ἐφ᾽ ὦν(ν) ἂν. 332, 2 bpetw(v) 
ig 6), primam singularis personam ἔδωχα hic agnoscere praesíat. 35 Cum 
νᾶρός adiectivum liquidum significans iam apud tragicos occurrat, formam 
vnpóc Phrynichus Atticista novit quidem, sed ut noviciam reicit p. 42: νηρὸν 
ὕδωρ μὴ εἴπῃς, ἀλλὰ πρόσφατον, ἀχραιφνές, Sed perquam memorabile est, id 
hic iam substantive dictum aquam significare. Etenim in volgus notum 
est, in hodierno Graecorum sermone hoc vocabulum (νερό) adeo incre- 
bruisse, ut antiquum nomen ὕδωρ pridem plane expulerit. 36 De 
genetivo cum accusativo confuso cf. not. 48, de nominativo absolute prae- 
misso not. 30. 


uto 4» ae ÁÁAc 


ar 


—— 


202] Silco Nubadum rex. 911 


202 Pselchi (Dakkeh). Ed. Gau Monum. Nub. Inscr. tab. XIII 

n. 9 cum interpretatione Letronnii p. 26 (J. Franz C. 1. G. 5075). 

|. Aecuratius R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und Aethiopien XII 
p. 96 n. 392. 393. 


[Απολ]λώνιος, Πτολεμαίου | [ἀραβάρ]χου 1 υἱός, στρατηγὸς 2 τοῦ | 
[Ὀμβ]είτου καὶ τοῦ περὶ ᾿Ελεφαν[τίνην] καὶ Φίλας xal παρα- 

5 λήμπτηςϑ [[|[τῆς ᾿Ερ]οϑρᾶς ϑαλάσσης 4, ἦλϑον | [xat προσεχ]ύνησα 
τὸν μέγιστον “Ἑρμῆν | [σὺν ᾿Αϑ]ηναίωι τῷ ἐμῷ ἑταίρῳ. 


Litterae θθλλλλπουύγω. 4 Praefectus regionis inter Thebaida et 
mare rubrum sitae, per quam via a Copto Berenicen ducebat, frequentata 
illa quidem a mercatoribus. Haec regio deserta et montuosa a veteribus 
Arabiae pars existimabatur; titulus praefecti simillimus illi quod apud Poly- 
bium XV, 25, 12 et Revenue laws of Ptolemy Philadelphus col. 37, 5 est 
λιβυάρχης. Eundem magistratum primo στρατηγὸν ἐπὶ τὴν ϑήραν τῶν ἐλε- 
 φάντων (n. 8238), deinde στρατηγὸν (ἐπὶ τῆς ᾿Ινδιχῆς χαὶ ᾿Ερυϑρᾶς ϑαλάσσης 
- (n. 1864. 19059, postremo ἀραβάρχην appellatum esse probabiliter statuit 
. P. Meyer Das Heerwesen der Ptolemüer und Rómer in Aegypten p.90 cum 
- not. 330. Cf. praeterea Letronne Recueil des inscr. Gr. et Lat. de l'Egypte II 

p. 40.334. 405. 6. Lumbroso Recherches sur l'éc. pol. de l'Égypte p. 236. 

Distinguendus ab hoc magistratu ἀλαβάρχης. "V. indicem 8, v. 2 De 

Strategis nomorum cf. quae exposita sunt v. 4842, Haud raro binorum vel 

ternorum nomorum singuli erant, ac praecipue quidem sic coniuncti reppe- 

riuntur Latopolites et Hermonthites itemque quos hic habemus Ombites et 

ὃ περὶ ᾿Ελεφαντίνην. Cf. n. 910, 2 στρ(ατηγὸς) ᾿Ομβι(ίτου) ᾿Ελεφ(αντίνης). C.I.G. 

5076. 5077: Ἀπολλώνιος Ἀπολλωνίου στρατηγὸς ᾿Ομβείτου xol τοῦ περὶ "EXecgov- 

τίνην καὶ Φίλας. J. Franz in introductione ad titulos Aegyptios C. I. G. III 
| p. 346. 3 Cf. Peripl. mar. Erythr. 419 p. 273, 3: διὸ χαὶ εἰς αὐτὴν (sc. 
 Λεύχην χώμην τῆς Ἀραβίας, cf. n. 49959) χαὶ παραλήπτης τῆς τετάρτης τῶν 
εἰσφερομένων φορτίων χαὶ παραφυλαχῆς χάριν ἑκατόνταρχος μετὰ στρατεύματος 
ἀποστέλλεται. Non conductorem, sed magistratum significari ex verbo ἀπο- 
στέλλεται recte collegit U. Wilcken Gr. Ostraka I p. 399. Etenim conductor 
- non mittitur, sed sua sponte venit. Atque initio quidem Wilckenus omnino 
- non locata fuisse illa vectigalia, sed ab ipsis mercatoribus per magistratus 
- exacta opinatus erat, itaque Plinii Nat. hist. VI, 8& A» Plocam, qué maris 
Rubri vectigal a fisco redemerat mutatam administrationis rationem testari. 
- Sed postea (I p. 584) maluit hoc sic expedire, ut semper quidem locatos esse 
—hos reditus statueret, sed magistratus (παραλήπτας) fuisse, qui a conducto- 
- ribus vectigalis, non a mercatoribus, pecunias acciperent. Quod eo proba- 
— bilius est, quia sic facilius explicatur, quomodo strategus Ombi et Elephan- 
* tines hoc negotio fungi potuerit; nam vectigalia singillatim a mercatoribus 
—exigere certe non eiusmodi magistratus superioris erat. Scriptura per p. in 
verbi formis (κλήμψομαι, ἐλήμφϑην, λημφϑήσομαι) tam frequens est in titulis 
| et papyris, ut exempla ascribere otiosum sit; in hoc ipso nomine occurrunt 


x psa s^ - 


312 II. Nubia et Aethiopia. [202— 


«τος Σηνᾶς τὸ πέμπτον ἐλϑὼν πρὸς τὸν Ἑρμῆς) | [με]τὰ 
Ἰουλίου, Πτολεμαίου υἱοῦ, ᾿Απολλωνίου ἀραβάρχου 7 τοῦ προγε- 
γρα[μμένου]. 


Berl. gr. Urk. I p. 95 n. 84, 4. ὅ σιτοπαραλήμπτου κώμης Abcobtz[n]e. II p. 44 
n. 384,9. 3 παραλῆμπται συναγοραστιχῆς χριϑῆς. p. 86 n. 425, ὅ σιτοπαραλήμ- 


πτης. 4 Cf. n. 19948, 5 Cf. n. 4344, 6 ----- οσσήῆνας Franz. Sed 
mihi tres primae litterae IOC terminatio nominis gentilis Romani esse vi- 
dentur. 7 Cf. not. 4. Mireris quod hic Iulius Apollonius filius, v. 2 


Ptolemaeus pater, arabarches appellatur. Sane utrumque hoc munere func- 
tum esse nihil habet improbabile, sed cur v. 2—5 aliorum officiorum voca- 
bula Apollonio tribuuntur? Cave hoc sic expedire coneris ut distinguas 
Ἰουλίου Πτολεμαίου, υἱοῦ Ἀπολλωνίου, dpafdpyou. Sane sic arabarchia eidem 
homini tribuitur v.2 et v. 9, at fieri nullo modo potest ut qui v. 8 addidit 
alius hominis se comitem fuisse indicet atque eius qui v. 41—7 incidendos 
curavit. Adde quod 'IoóAtoc, Πτολεμαίου υἱὸς, Ἀπολλώνιος ordo nominum est 
legitimus et solennis. 


9203 Pselchi (Dakkeh) in propylaeo templi. Ed. Gau Ant. Nub. 
tab. XIII n. 18 cum interpretatione Letronnii p. 27 (J. Franz C. 1. G. 
5082). Plenius R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und Aethio- 
pien XII p. 96 n. 397. 


᾿Ασχληπιάδου ἱεροδούλου [τὸ προσχύνημα ὧδε | παρὰ τῷ xopío 
Ἑρμῇ". 
Litterae ATL. 4 Cf. n. 4344 


204 Pselchi (Dakkeh) Edd. Light Travels p. 270 n. 5. Gau 
Monum. Nub. Inscr. tab. XIII n. 12 (Letronne Recherches pour servir | 
à l'hist. de l'Ég. p. 478 n. 4. ἃ. Parthey de Philis insula p. 85. 


J. Franz C. 1. G. 5074). Accuratissime R. Lepsius Denkmáler aus 
Aegypten und Aethiopien XII p. 96 n. 413. 


To προσχύνημα | Ἀντωνίου, γρ(α)μματέος :  Φιλῶν, Καπίτωνος. | 


Litterae Θ᾽) πΠουώ. Alpha in versu postremo À, in reliquis AÀÀ, 


epsilon raro €, semel &, plerumque C est. 4 FPZNI lapis. De officio | 
cf. n. 139, 6 ubi post στρατηγοὺς καὶ ἐπιστάτας xai ϑηβάρχας commemorantur 
βασιλιχοὶ γραμματεῖς. Qui cum singuli fuisse videantur in singulis nomis, | 
hic eum intellego qui adiunctus fuit στρατηγῷ τοῦ Ὀμβίτου καὶ τοῦ περὶ EAe-. 
φαντίνην καὶ Φίλας (n. 202, 2 sqq.), etsi in officii significatione unas Philas - 


commemorari mireris. 


ieri ii 


AT PAPSERS RRIBR I ον 


sre 


PRSE 


206] Sacra Mercurii in oppido Pselchi. 913 


5 xal προσεχύνησα ϑεὸν [μέγιστον “Ἑρμῇ 2 xol ἐπόησα | τὸ προσ- 
χύνημα τῶν ἐμῶν | πάντων xol φίλων. | 'L. ιϑ' Τιβερίου Καί- 
capoc, Παοινὶ ε΄ 8, 


| 2 Cf. n. 4314, 3 Die 30. mensis Maii a. 34 p. Chr. n. 


208 Pselchi (Dakkeh). Edd. Gau Monum. Nub. Inscr. tab. XIV 
n. 34 cum interpretatione Letronnii p. 27 (J. Franz C. 1. G. 5104 
cum Add. p. 1240). Accuratius R. Lepsius Denkmáler aus Δ ΈΤΕΩ 
und Aethiopien XII p. 96 n. 406. 


Τίτος Σερουίλιος, στρατιώτης | λεγεῶνος ΠῚ Κυρηναϊκῆς!, | 

5 χωρογραφήσας ἐμνήσϑη | τῶν γονέων παρὰ τῶι [αχυρίῳ 
Ἕρρμ[ἢ8] | κα΄ £voc* Τιβερίου Καί[σ Japoc ZeBaot(o0)5 | Me- 
σορ[ἢ] β΄ δ. 


Litterae €e9CcQo. 4^ Legionem tertiam Cyrenaicam, cuius inde ab 
Augusti aetate usque ad initium quinti p. Chr. n. saeculi (Notitia Dign. Or. 
XXXVII, 24) non semel mentio fit, in Aegypto castra habuisse primo p. Chr.n. 
saeculo praeter hunc titulum etiam Tacitus testatur, qui de copiis a Tito ad 
bellum Iudaicum contractis anno 70 p. Chr. haec habet Hist. V, 4: éres eum 
in ludaea legiones, quinim et decwma, et quinta .decuma, vetus Vespasians 
miles, excepere . addidit e Suria, duodecumam. et. adductos Alexandria, duo- 
elvicensimanos tertianosque. MHae igitur, III Cyrenaica et XXII Deiotariana 
(207, 2) sunt illae duae quas Tacitus Ann. IV, 5 anno 23 p. Chr. n. in Aegypto 
tetendisse refert. Cf. ἢ. Marquardt Rómische Staatsverwaltung II? p. 447 sqq. 
2 Homines militares ad eas regiones accuratius explorandas et dimetiendas 
missos esse ne mireris cf. Plin. Nat. hist. VI, 484: haee sunt prodita wsque 
Mero?n, ex quibus hoe tempore mullum prope utroque latere exstat . certe 
solitudines nuper renuntiavere principi Neroni missi ab eo malites praeto- 
Triani cum, iribuno ad explorandum, 4nter reliqua bella et Aethiopicum cogi- 
tanta. 3 Cf. n. 1344 4 €TOC, non €TOYC in lapide esse consen- 
tientibus Gauii et Lepsii apographis confirmatur. 5 CEBACTH 's?c 
Lepsius. Etiam Gau H exhibet. Tamen emendatio Franzii certissima est. 
6 Die 26. m. Iulii anni 33 p. Chr. n. 


206 Pselchi (Dakkeh) in templo. Edd. Gau Monum. Nub. Inscr. 
tab. XIV n. 30. 43 cum Letronnii interpretatione p. 28 (Letronne 
Recherches pour servir à l'histoire de l'Égypte p. 370. Recueil 
des inscriptions Grecques et Latines de l'Égypte I p. 205 n. XIX). 
Ex Lewisii apographo Yorke et Leake Transactions of the R. soc. 


914 III. Nubía et Aethiopia. [206— 


of litt. Vol. I P. I p. 225 n. 2 (Parthey de Philis insula p. 85. 
7. Franz C. 1. G. 5100). R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und 
Aethiopien XII p. 96 n. 414. 


Θεῷ μεγίστῳ "Eppuáo | ΠΙαὐτνούφιδι:, Αἰγύπτου | συνορίην xai 

5 Αἰϑιόπων | μετέχοντι, τὴν περὶ τὸν || vaóv χρύσωσιν ἐποίησεν | 
ἱεροῖς ἀνὴρ μεμελημένος2 | ᾿Αχύλα Σατουρνεῖνος οὐετρανός, | 
εὐξάμενος δῶσιν xai τέχνοις | xai γαμετῇ. 


Litterae AÀeezurmco. 4 Cf. n. 4344. 2 Vides hominem pin- 
guis ingenii flosculis poéticis sermonem tituli exornare conantem. Similiter 
Lebas-Waddington III, 24122, 4 sqq.: μνῆμα σὺν αὐλῇ &x ϑεμελίων ἐγί(ε)ίρας --- 
σὺν alb[otz] παραχοίτι χαὶ τέκνοισι εἰς κλέος det. 


207 Pselchi (Dakkeh). Ed. Gau Monum. Nub. Inscr. tab. XIII 
n. 90 cum interpretatione Letronnii p. 27. (J. Franz C. I. G. 5088). 
Accuratius R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und Aethiopien XII 
p. 95 n. 389. 


Αὐφίδιος Κλήμης, | ἰατρὸς λεγιῶ(νος) Bx 1, τὸ | προσχύνη[μα] 
5 ἐπόϊησα παρὰ τῷ χυρίῳ Egli? Πωλλ[ίτ]τηςϑ xoi [τῶν ἰδίων 


πάντων. 


Litterae à (v. 4. 5 quater 4) δαπιἤτωλππποχνω. 4 Legio XXII 
Deiotariana, quae anno 70 p. Chr. n. etiamtum in Aegypto tendebat (n. 2051), 
post annum $84 p. Chr. (C. I. Lat. IIL 36) non iam commemoratur. Cf. 
J. Marquardt, Rómische Staatsverwaltung II p. 450 not. 4. Hunc titulum ut 
n. 204. 205 Tiberii Caesaris aetate incisum existimaverim. 2 Cf. n. 4344. 
3 Supplevi. Cum PwAA////THC habeat apographum Lepsii, de nomine, 
quod omnino haudquaquam rarum est (cf. C. I. G. 3098, 8. C.L L. III, 4075, 8. 
Bull. de corr. Hell. I 4877 p. 83 n. 410, 4. XXIV 1900 p.459 n.15,3) non 
licet dubitari. Sine dubio Pollitta uxor fuit Aufidii Clementis.  Perquam 
violenter Letronnius τοῦ ἀδελφοῦ, vix lenius Franzius τῆς ἀδελφῆς emendare 
conatus erat. 


208 Pselchi (Dakkeh). Edd. Burckhardt Itin. Nub. p.106. Gau 


Monum. Nub. Inscr. tab. XIV n. 36 (Letronne Recherches pour servir 5 


à l'histoire de l'Égypte p. 477. J. Franz C. 1, G. 5081). Accuratis- 
sime R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und Aethiopien XII 
p. 95 n. 386. 


OP Pea, The 25 n m 


209] Sacra Mercurii in oppido Pselchi. 915 


Δομίτιος Ἀρριανός, | στρατι(ώτης) σπείρη(ς) β΄ ᾿Ιτουραί[ων ἢ | 
(ἑχατονταρχίας) 2 Φήλιχος, xal Δομίτι(λ) λος 8] | ὁ υἱός μου σὺν 
5 τῷ παν[τὶ] || οἴχῳ προσεχύνησα | ϑεὸν μέγιστον Ἑρμῆ“. | L χ΄ 
᾿δριανοῦ Καίσαρος | τοῦ χυρίου, Τυβὶ ιη΄ ὅ. 


Litterae AÀÀeceAAACTIQ. Semel (v. 4) I. 4 Cf. C. Cichorius apud 
Pauly-Wissowa Realencyklopüdie IV, 4 p. 305 sq., qui docet cohortem II Itu- 
raeorum equitatam per plus quam tria saecula in Aegypto occurrere, ac 
per omne hoc tempus ad fines provinciae meridionales, Syenae et ultra 
Syenen, tetendisse. Antiquissimum testimonium C. I. Lat. ΠῚ 441471 esse 
(28. m. April. a. 39 p. Chr. n), recentissimum Notit. Dign. orientis XXVIII, 44. 
4 : in Lepsii apographo est; antiquiores hoc scripturae compendium omit- 
tunt. Idem in papyris haud rarum est, veluti Berl. gr. Urkunden II p. 244 
n. 600, 44 [άϊο(ς) [Λο]ύκιος Γέμελλος P Οὐαλεριανοῦ. Ac P quidem numeri 
centenarii notam, X vero alterius nominis compositi partis -[ap]y[toc] signum 
esse cum aliis de causis statuerunt editores papyrorum, tum inde apparet 
quod Berl. gr. Urkunden I p. 469 n. 156, 4 totidem litteris exaratum est 
στρατιώτης λεγιῶνος β΄ Τραϊανῆς ἰσχυίρᾶ]ς ἑκατονταρχίας Κορνηλίου Πρείσκου. 
3 AOAAITIA, quod mihi hoc potius quod posui nomen monstrare visum 

- est, quam Δομιτι[ζανός], quod priores editores scripserunt. 4 Cf. n. 4344, 
. $ Dies est 15. m. Ianuar. a. 186 a. Chr. n. 


209 Ultra Philas in loco qui antiquitus Parembole vocabatur. 
Edd. Gau Monum. Nub. Inscr. tab. VI n. 10 (J. Franz C. I. G. 4989). 
Accuratius R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und Aethiopien XII 
p. 93 n. 364. 


"Exooc χγ΄ Ἀντωνίνου Σεουήρουΐ | τὸ mpooxóvqua Ἀπολλω- 
νίο[υ] | Σωτῆρος2, ἱερέως γόμουϑ xal | βουλευτοῦ4, προστάτου 


Litterae AA€(v. 1 init. ΕΘΠΟ. Aliquot locis O minorem quam reli- 

- quae mensuram habet, | Annus est 2414/5 p. Chr. n. Cf. Eckhel D. N. IV 
| p. 82sq., qui docet nummos Alexandrinos Caracallae nomen et annorum signi- 
-fieationes LKA et LKB exhibentes necessario ad annos 2412/3 et 213/4 p. Chr. 
" referendos esse. Unde apparere, non ab ipsius Caracallae sed ab eius patris 
- Severi initiis hanc annorum seriem incipere, cuius primus annus a mense 
-Iunio ad Septembrem anni 493, alter a Septembre 493 ad eundem pro- 
 ximi anni 494 mensem pertineret. 2 Cf. C. L G. 4996, 4: ἔτους δ΄ Ἀντω- 

νίνου τὸ προσχύνημα Ἀπολλωνίου Σωτῆρος βουλευτοῦ καὶ τῆς μητρὸς xal τῆς 

 συνβίου καὶ τῶν τέχνων καὶ Σωτῆρος υἱοῦ. Habebat igitur Apollonius filium 

- avito nomine Σωτήρ nominatum. Pater Apollonii videtur Αὐρήλιος Σωτὴρ 
- ὃ καὶ Ἰοῦστος in titulo anni proxime superioris 214 p. Chr. n. C.I.G. 4986, 2. 3. 
- Quod contra C. 1. G. 5000, 4. 2 τὸ mpooxóvnpa Σωτῆρος Σωτῆρος χτλ. ad 


910 III. Nubia et Aethiopia. [209— 


5 ὁμοίως | Σρουπτίχιος" ϑεᾶς γενομένου, | xal τῶν φιλούντων. 


v Μεχείρϑ. 


neutrum ex his hominibus spectare paternum nomen indicio est; Apollonii 
fratrem, Soteris natu maioris filium, minoris patruum probabiliter intellexit 
Franz. 3 Sacerdotium frequenter redit in titulis eiusdem generis et loci, 
ut aut ἱερεὺς γόμου appelletur ut hic (C. I. G. 4980, 7. 4981, 3. 4982, 2. 4983, 2. 
4984, 7. 4986, 7. 4987, 2. 4988, 2. 4990, 4. 4991, 3. 4992, 9, 4995, 4. 4997, 3. 
4999,29. 5004,92. 5002,2.3. 5004,7. 5006,3. 5008,2. 5012,92. 5014,92. 5015,2. 3. 
5048, 3. 4. 5020, 2. 50241, 2. 3. 5027, 3. 4. 5030, 4. 5031, 2. 5032, 2. 5035, 2. 3. 
5036, 3. 3. δὶς ἱερέως τοῦ γόμου 5000,83. 4. 5010,5. 5028, 8, ἱερέως γόμων 
πέντε 5003, 9. 8, ἱερέως γόμων ἑπτά 5005, 8, 4. ἱερέως γόμων ὀχτώ 5007, 3. 4. 
δ007, 3. 8, 5009, 8. ἱερέως sine genetivo 4996, 5. 5029, 83), aut mentio fiat 
ἱερεωσύνης (C. 1. α. 5002, 5. τῶν η΄ ἱερεωσυνῶν 5009, 7. 8) vel ἀρχιερεωσύνης 
(5004, 4. 5006, 8. 5014, 5). Iuxta sacerdotem nonnunquam comparet προστά- 
τῆς τοῦ γόμου (C.I. G. 4983, 3. 4991, 8. 4996, 9. προστάτης sine genetivo 
4994, 3) et universitas naviculariorum (οἱ ἀπὸ τοῦ γόμου C. l1. G. 4993, 4. 5. 
5006, 4. 5. 5008, 5. 6. 5010, 7. 8. 5012, 7. 8. 5045, 5). Haec omnia ad naves 
onerarias spectare manifestum est, quandoquidem γόμος ubique onus navis 
significat. Atque in his titulis eas potissimum naves intellegi, quibus lapi- 
des e lapicidinis avehebantur, demonstrant tituli C. I. G. 4993, 6. 7: ἐπὶ τοῦ 
γόμου Tikxoce λίϑου[ς] κε΄. 5024, 7. 8: ἐπὶ τοῦ γόμου Σαραπίωνος ἱερέως ἥλχυσα 
λίϑους σλ΄, Franz. 4 Cum hoc de civitate Graeca necessario intellegen- 
dum sit, Ptolemaidis potissimum senatorem significari cum ex situ huius 
oppidi apparet tum confirmatur titulo C. I. G. 5000, 2. 3, ubi de Sotere huius 
Apollonii ut quidem videtur fratre (not. 9) legitur βουλευτῆς, ἄρξας Πτολε- 
μαιέων. Cf. praeterea C. I. G. 5012, 3. 4 ἱεροποιοῦ Πτολεμαιέων. 5032, 9.3 — 

| 

| 


3 
4 


βουλευτοῦ Πτολεμιαιέων. Franz. 5 Eiusdem deae nomen redit C. I. G. 
5032, 3. 4 τοῦ καινοῦ ἱεροῦ τῆς χυρίας Σρουπτίχιος. 5033, 3 [προστάτης] Xpou- - 
πτίχιος, viri nomen inde derivatum Ψενσρούπτιχις habes C. 1. G. 4983, 1. 
6 Die 9. mensis Februarii. | 


210 Talmi (Kalabscheh) Edd. Niebuhr Inscr. Nub. p. 40 ex - 
Gauii apographo, tum ipse Gau Monum. Nub. tab.90 (J. Franz . 
C. 1. ἃ. 5069). Accuratius R. Lepsius Denkmáler aus Aegypten und 
Aethiopien XII p. 95 n. 379. Cf. Letronne Recherches pour servir 
à l'hist. de l'Égypte p. 487. | 


Αὐρήλ(ιος) Βησαρίων ὁ xal Ἀμμώνιος | στρ(ατηγὸς) Ὀμβί(ίτου ἢ), ἶ 


Litterae AAÀAEeG OAZITIECUJ. (in postremo versu (0)  Perfrequentes | 
litterarum ligaturae. 4 Sic supplere malui quam "Op(ou) cum prioribus - 
editoribus; neque enim oppidi Ombi strategus est, sed nomi Ombitae. 
Aliter res se habet in nomo Elephantines, qui nomine per terminationem : 


310] Sacra vici Talmis. - 917 


᾿Ελεφ(αντίνης), τοῦ χρατ(ίστου) Μύρωνος δια δεχομέν(ου) τὴν ἀρ- 
χιερωσύνην δι ὧν μοι ἔγραψ[ε] | χελεύσαντος2 πάντας τοὺς 

5 χοίρους ἐξελασϑῆναι | ἀπὸ ἱεροῦ χώμης Τάλμεως 4 τῆς ιβ΄- 

β σχοί(νου ὅ), παραγγέλλε ται πᾶσι τοῖς χεχτημένοις χοίρους τού- 
] τους ἐξεϊλάσαι ἐντὸς πεντεχαίδεχα ἡμερῶν ἀπὸ τῆς προχειμένης 


-ίτης derivato omnino caret ideoque plerumque circumlocutione ὁ περὶ Ἔλε- 
φαντίνην (n. 202, 2) indicatur, pro qua hic brevitatis causa simplex oppidi 
nomen ponitur. Cf. papyrum Parisinum Notices et extraits des manuscrits 
. XVIII 2 (41865) p. 397 n. 69 E, 4. 2 ὑπ[ομνημιατισμοὶ τοῦ δεῖνος στρατηγοῦ "Opgt]- 
2 τοὺ ᾿Ελεφαν[τίνης]. F, 2. 3 ὑπομνηματισίμιοὶ τοῦ δεῖνος σ]τρατηγοῦ ᾿Ομβίτ[ου 
Ι ᾿Ελεφαντίνης]. Sic enim haec supplenda esse manifestum est. 2 Struc- 
- 4ura enuntiati paullo contortior quidem est, sed recte se habet: 'cum Myro 
iniens sacerdotium litteris ad me datis porcos ex vico Talmi expelli ius- 
sisset'. Id unum ambigas, utrum διαδεχομένου de successore accipiendum 
- Sit an de veécario, quam interpretationem commendare videntur papyrorum 
j loci quos attuli n. 865, 3 ἱεροχώμης editores; at cum OY in lapide esse 
- Lepsii apographo confirmetur, duas discretas voces esse pro certo haben- 
- dum est. Ac simplicissima quidem interpretatione 'ex delubro vici Talmeos' 
- uti non licet, quia ex v. 7. 8 luculentissime apparet, non ex fano, sed ex 
- omni vico expelli porcos. Aut igitur ἱεροῦ soloece pro ἱερᾶς scriptum esse 
- sumendum est, aut ἱεροῦ substantive usurpatum pendere a χώμης 'ex vico 
- qui est delubri', qui pertinet ad delubrum". 4 Cf. n. 2045.28, 5 I e. 
Δωδεχασχοίνου, de qua regione cf. Ptolemaeus IV, 5,33 p. 725,6 sqq. εἶτα (i. e. 
ultra Syenen adverso flumine Nilo) Δωδεχάσχοινος, ἧς dx ἀνατολῶν εἰσὶν 
Ἄραβες χαλούμενοι Abaio. Deinde in Dodecaschoeno enumerantur oppida 
Ἱερὰ Συχάμινος, Φίλαι, Μεταχομψῴ, Ψέλχις. Talmis (Kalabscheh) cum in oc- 
- eidentali fluminis ripa medio fere loco inter Philas et Pselchin (Dakkeh) sita 
: Sit, eam recte ad Dodecaschoenum referri apparet. De notae numeralis 
.usu in nomine composito cf. Greek papyri in the British mus. II p. 194 
ἢ, CCCXXXV εἴ φυλίας, i. e. πενταφυλίας. 6 Cave hoc passive 'impera- 
"fur' interpreteris. Nam sic nominativus Αὐρήλ(ιος) Βησαρίων v. 4 extra 
| eonexum enuntiati est. Immo ille pro subiecto, παραγγέλλεται praedicatum 
—enuntiati primarii est, cui medio interponitur τοῦ χρατίστου Μύρωνος — χε- 
λεύσαντος — ἐξελασϑῆναι. Sane παραγγέλλεσϑαι pro παραγγέλλειν "iubere" 
- Soloecum est; sed hic ipse soloecismus generum verbi confusorum haud 
Bi eruons est in Aegypti vicinarumque terrarum titulis inferiore aetate incisis. 
«Cf. n. 90, 28 ἦσαν — συντετελεσμένοι pro συνετετελέχεσαν. 90, 39 παρεστήξεται 
"pro παρεστήξει. 201,9 ἀναχωρήϑην pro ἀνεχώρησα, Berl gr. Urk. I p. 342 
Am. 354, 3 συνετάξω γάρ μοι (pro συνέταξας i. e. προσέταξας). Notices et extraits 
665 manuscrits XVIII 2, 4865 p. 294 n. 34, 46: ἔφασαν δέ pot ᾿Οσοστάης τις 
at Νεφερσεῦ διότι χελευόμενοι ἐπιτηροῦνται αὐτοὺς καϑ' ἡμέραν ἃ π[ο]ιοῦσιν. 
Neque anacoluthia, qua v.3 prima persona pot legitur, cum Besario in 
 enuntiato primario tertia de se ipso utatur, quicquam offensionis habet. Cf. 
Syll? n. 686, 43. ἐμφανίσαντός pot. 


318 IV. Regnum Seleucidarum. [240— 


χώμης; πρὸ ὀφθαλμῶν ἔχουσι τὰ περὶ τούτου | χελευσϑέντα 

10 πρὸς τὸ δύνασϑαι τὰ περὶ τὰ ἱερὰ ϑρήσχια χατὰ τὰ νενομισ- 
μένα γείνεσϑαι. | [L..] τῶν χυρίων ἡμῶν [Φιλίππων 5] Σεβα- 
στ[ῶν]. 


7 Nomen τὸ ϑρήσχιον (vel ϑρησχεῖον) ceteroqui quod sciam inauditum 
est in sermone Graeco, cum ϑρησχεία (ϑρησχίη), ϑρήσχευμα, ϑρήσχευσις haud 
infrequentia sint. 8 Supplevit Letronne monens hoc loco, ante Σεβα- 
στῶν, nomen proprium imperatorum desiderari, id vero quin Φιλίππων fuerit 
propterea dubium non est, quia nulla alia plurium qui una imperaverint 
principum appellatio tam brevis est, ut huius lacunae ambitum non excedat. 
Cf. C. I. G. 50410, 4. 2: ἔτους . . τῶν χυρίων ἡμῶν Φιλίππων Σεβαστῶν. C. Iulius 
Philippus natu maior annis 244—218 p. Chr. n. principatum tenuit. Sed 
filium cognominem, qui per tres priores principatus annos qobilissimus 
Caesar appellatus fuerat, a. 247 demum in societatem imperii nominisque 
Augusti ascivit (Eckhel D. N. VII p. 333sqq.). Aut eodem aut proximo anno - 
igitur haec incisa sunt. 


— M — M RERRREPS 


IV. | 


Regnum Seleucidarum. 


311 Lapis inventus Thyatiris (K?oskí. Edd. Νέα Σμύρνη 
414. Aug. 1891. A. E. Kontoleon Revue des études Grecques IV 
(1891) p. 297 n. 4. Cf. quae adnotaverunt Clerc de rebus Thya- 
tirenorum p. 13. ἃ. Radet de coloniis a Macedonibus in Asiam cis 
Taurum deductis p. 50. 'W. Hünerwadel Forschungen zur Gesch. | 
des Kónigs Lysimachos p.104. B. Niese Gesch. der gr. τι. maked. ὶ 
Staaten II p. 90 not. 4. 


Βασιλεῖ Σελεύχω[.7 | τῶν ἐν Θυατείροις | Μαχεδόνων 2 ot 
5 ἡγεμόνες xai οἱ στρατιῶται. 


4 Seleucum I Nicatora indicari si non plane certum, at maxime pr - 
babile esse propter litteraturam ipsis saeculi a. Chr. n. tertii initiis meli 
convenientem quam ulli inferiori aetati observat Kontoleon. 2 Cf. Strabo 
XIII 4, 4 p. 625 Cas. ἐπὶ δὲ τὸν νότον (a Pergamo) ὀρεινὴ ῥάχις ἐστίν, ἣν 
ὑπερβᾶσι xal βαδίζουσιν ἐπὶ Σάρδεων πόλις ἐστὶν ἐν ἀριστερᾷ Θυάτειρα, χατοιχία 
Μαχεδόνων, ἣν Μυσῶν ἐσχάτην τινές φασιν. Steph. Byz. Θυάτειρα᾽ πόλις Λυδίας 


Bb anto 
3 


242] Seleucus 1 Nicator (306—280 a. Chr. n.). 319 


1, πρότερον Πελόπεια xai Σεμίραμις, ἀπὸ Σελεύχου τοῦ Νιχάτορος Λυσιμάχῳ mo- 
λεμοῦντος καὶ ἀχούσαντος ὅτι ϑυγάτηρ αὐτῷ γέγονε τὴν πόλιν ἐκάλεσε Θυγάτειρα 
(structura enuntiati manifesto ab epitomatore turbata) Inter urbes Lydiae 
recensetur post Nacrasa (n. 990), ante Magnesiam ad Sipylum, a Ptolemaeo 
Geogr. V, 2, 44 p.820, 4. Cf. praeterea Polyb. XVI, 4, 7. XXXII, 27, 40. Liv. 
XXXVII, 8, 7. 37, 6. 44, 4. Plinius N. hist. V, 445. 126. De Macedonum co- 
lonia cum hac inscriptione convenit Straboni, eandemque monstrat titulus 
sepulcralis illic inventus Bull. de corr. Hell. X 4886 p. 398 n. 4: Μενέδημος | 
Νεοπτολέμου | Μαχεδών. Seleucum Nicatora potissimum eam deduxisse quo- 
minus Stephano credamus nihil impedit. Nam recte quidem omnes fide in- 
dignam iudicaverunt narrationem de filiola nata, quippe quae conexa sit 
eum nominis derivatione omnino absurda. At hic non magis, quam in 
antiquioribus coloniis Graecorum, credibile est ab eisdem qui talia excogi- 
tarent etiam tempora originis et nomina conditorum efficta esse. Quare 
recte si quid video Stephanum secuti sunt Clerc, Radet, Hünerwadel. Quod 
vero ex Menedemi epitaphio 'fortasse iam Alexandri M. regno' Macedones 
Thyatiris habitasse colligit Niese, non plane convenit cum editoris observa- 
tione, qui testis oculatus pronuntiat, per litterarum formas licere ascendere 
"usque ad primos successores Alexandri! inter quos ipsum Seleucum 
Nicatora fuisse nemo ignorat. 


312 Tabula ab omnibus partibus praeter dextram mutila, in- 
venta anno 1873 in vico Aktschi-Kó?, qui Thymbrae veteris locum 
lenet, in praedio Calverti, quo delata videtur ex ruderibus llii novi. 
Ed. G. Hirschfeld Archáol. Zeitung XXXII 1875 p. 155 n.2. Cf. 
quae adnotaverunt W. Hünerwadel Forschungen zur Gesch. des 
Kónigs Lysimachos p. 101. B. Haussoullier Études sur l'histoire 


- de Milet et du Didymeion p. 69. 


----------- t9 [----------]|------------]«& μὲν tspe[--- ὡς 


Litterae volgares; O et O reliquis aliquanto minores. 4 Supplevi. 


- Manifestum est hic nescio quid honoris praemiive decerni regi Seleuco quia 
- amicus sit populi lliensium. Qui rex, cuius in honoribus totum versatur 


tituli argumentum, sine dubio recte ab editore intellegitur Seleucus I Nica- 


- for (306—280 a. Chr. n.). Etenim Suetonii quidem narrationem Claud. 25: 
- Jliensibus, quasi Romanae gentis auctoribus, tributa 4n perpetuum remisit, 
recitata, velere. epistula, graeca, senatus populique Romana, Seleuco regi ami- 
— etiam. et. socielatem 4ta, demum. pollicentis, sí consanguineos suos Ilienses ab 
omni onere i$mmunes praestitissel sine dubio aut cum Niebuhrio ad Seleu- 
- eum II Callinicum (246—226 a. Chr.) aut ad Seleucum III Ceraunum (226— 
. 223 a. Chr.) referendam esse, sed de neutro ex eis hic cogitari licere cum 
. quia ei vix nudo nomine βασιλεὺς Σέλευχος sine paternae originis indicio 


appellati essent, tum propter litteraturam initio tertii a. Chr. n. multo melius 


920 . IV. Regnum Seleucidarum. [44 9— 


φ]ίλος 1 [c]o[U | δήμου2, προεδρίαν ὃ δὲ εἶναι à» τῶι ϑεά[τ]ρων 
àp π[ᾶσι | τοῖς ἀγῶσι4 τοῖς συντελο]υμένοις ὅ ὑπὸ τῆς πόλεως | 
5 [τῆς τῶν Ἰλιέων, ἱδρύσ]ασϑαι7 δὲ xal βωμὸν ἐν τῆ; [ἀγορᾶι 
ὡς χάλλιστονϑ χα]ὶ ἐπιγράψαν “Βασιλέως Xe[Asóxon'19. xal 
ϑυσίαν 11 δὲ] συντελεῖν [τ]ῶν βασιλεῖ | [Σελεύχων ἑχάστου μη- 
ν]ὸς 12 τῆν δωδεχζάϊτη. τὸν γυ[μινασίαρχον 13, τιϑ]έτω δὲ xal 
10 ἀζγῶ]να τῶν νέ[ων ------------------- , μετὰ 14] δὲ ἡμᾶς xal 
διὰ πενταεί[τίας ἀεί 15, τῆι δωδεχάτη]ι16 ἐν τῶν μηνὶ τῶι Σε- 


convenientem quam postremis eiusdem decenniis. Quibus ex rationibus prior 
quidem nullius momenti esse mihi videtur quia initium tituli non tenemus, 
Quod si patris nomen habuit, profecto neque necessarium erat neque usi- 
tatum, id in repetita regis Seleuci mentione identidem poni. At litterarum 
formae, quantum ex Hirschfeldi exemplo iudicari licet, nihil habent quod a 
saeculi quarti exeuntis more abhorreat, quae res sane suadet ne ultra 
Seleuci I tempora descendamus. Accedit quod ipsi llienses n. 219, 46 in 
plebiscito de Antiochi I Soteris honoribus amicitiam praedicant quae sibi 
iam cum illius patre Seleuco Nicatore intercesserit. Post pugnam qua a. 
481 a. Chr. n. Lysimachus superatus et occisus esset, llienses a Seleuco 
beneficiis affectos gratiae referendae causa divinos honores ei decrevisse 


probabiliter statuit Hirschfeld. 2 Supplevi. 3 Supplevi. 4 Sup- 
plevi. 5 Supplevi. 6 Supplevi. 7 Supplevi. 8 Supplevi. 
9 Supplevi. 10 Seleucus I Nicator (306—280 a. Chr. n). Cf. not. 4. 


411 Supplevi. Cum manifestum sit, v. 9 demum inde a verbo [τιϑ]έτω de 
ludis instituendis dici, hic vix aliam rem ac sacrificium commemoratam fuisse 
credibile est. Nam Hirschfeldii ratio, qui utrobique de certamine dici sibi 
persuasit, probari nequit. Cf. not. 43. 12 Supplevi; non certi alicuius 
mensis nomen fuisse probabile est, nam sacrificium, qui multo minor est 


honos quam ludi sollennes, de quibus instituendis paullo infra dicitur, uno- - 


quoque mense repetitum esse veri simile est propter exempla similia de 
quibus exposui n. 5692, Duodecimum diem mensis cuiuspiam Seleuco con- 
secratum fuisse, sive ut Hirschfeld coniecit quod eo die. primum Ilium 
venerat, sive quod eo regnum inierat aut natus erat, ex huius decreti reli- 
quiis apparet. Iam eum mensem Seleuceum appellabant (v. 414) eiusque die 
duodecimo magnas ferias cum certaminibus quinto quoque anno regi cele- 
brabant; at per singulos menses dies duodecimos sacris faciendis obibant. 
13 Supplevi. τὸν γυμνικὸν ἀγῶνα] Hirschfeld, qui sumit hic praecipi ut certis 
alius numinis, veluti Minervae, sacris adiceretur certamen honoris Seleuci 
causa obeundum, diversum illud quidem ab eis ludis quinquennalibus, de 
quibus infra verba fiant. At de certamine quod hoc demum enuntiato recens 
instituitur articulo τὸ y γυμνικὸν ἀγῶνα] uti nullo modo licuit. 14 Supplevi. 
Distingui primas ferias quae proximo tempore obeundae sint ab eis quae postea 
quinto quoque anno repetantur certum videtur, etsi illud μετὰ ἡμᾶς insolite 


dictum esse me non fugit. 15 Supplevi. 16 Supplevi. Cf. Thuc.11, 45,4: — 


ᾧ τὰ ἀρχαιότερα Διονύσια τῇ δωδεκάτῃ ποιεῖται ἐν μηνὶ Ανϑεστηριῶνι. n. 5515. 


fli (5d a S BUMPS AA wis. Lr sc 


"SOON HAMM Ms aM Ka e 


DM ORI i aos 


zc. adnot Cur fias νὰ 3 
* 


vel 


243] Seleucus I Nicator (306—280 a. Chr. n.). 321 


Aeoxe[f|mt στεφανίτην μουσιχὸν 17] xal γυ[μ]νικὸν καὶ ἱππιχόν, | 
[ὡς xai τοῦ ᾿Απόλλωνος 18 τ]ελεῖται τοῦ ἀρχηγοῦ τοῦ | [γένους 
15 αὐτοῦ 13, τῶι δὲ ἀγῶνι ἱερε]ύειμ.29) μὲν τὰς δώδεχα || [φυλάς 31, 
------------ ] καὶ τὰς ἐχεχειρίας εἶναι ἐφ᾽ ὅλον τὸν μῇν]α 22. 


xal δίδοσϑαι τοῖς -α[-- | ----- 28 τῶν χρεῶν μερίδα 23, Gon] 
xai ἐν τῆι τῆς ᾿Αϑηνᾶς [ϑυσίαι λαμβάνουσιν 25 ----------- Τὴ 
σύνοδος τοῦ δήμου | [--------------- βασιλεῖ Σελεύχωι, 

20 ἐπειδὴ || [καὶ ἐν τῆν ϑυσίαι25 τῆς] ᾿Αϑηνᾶς ὑπὲρ τοῦ βασ[ιλέϊως 
Σελεύχου ------ xa] τῆς πόλε[ω]ς ἀνεγνω --- | ------------- 
τὸν ὑπὲρ [r]o[0] βασιλέως | [------------ ἐν τῇ]. ϑυσίαι τῆς 

25 ᾿Αϑηνᾶς | [------------ ἱϊερονόμοι 27, χαϑότι δὲ ot || [------ 
------------- δϑ]υσίαις ὑ[πὲρ | ----------]. 


17 Supplevi. Cf. n. 233, 27sqq. aliosque eiusdem generis titulos. 
48 Supplevit Hirschfeld. 19 Cf. n. 21918, 20 Supplevi. Cogitaveram 
de [ϑύ]ειν, sed ^YEIN exhibet Hirschfeld. 21 Supplevi. 22 Supplevi. 
Fieri etiam potest, ut fuerit τὰς ἐχεχειρίας el[vat τὸν Σελεύχειον μιῆν]α, qui 
mensis utique intellegendus est. Hirschfeldius sane per ipsum modo diem 
duodecimum quo sacra fiunt armorum usu interdici statuit. At hoc ab- 
horret a more Graecorum, apud quos induciae sacrae et ante ferias et post 
eas per aliquantum temporis esse solebant. Cf. Syll.? 646, 57 sqq. 23 Fuit 
cum cogitarem de [φ]υ[λέταις], sed huic supplemento non favet Hirschfeldii 
exemplum in quo TolzAY est. 24 Supplevi. 25 Supplevi. 26 Sup- 
plevi coll. v. 23. 27 Eundem lliensium magistratum habes n. 219, 20. 


213 Tabula magna marmoris albi eruta inter rudera templi 
Apollinis Didymei. Ex apographo et ectypis suis ed. B. Haus- 
soulier Revue de philologie XXIV (1900) p. 245 n. Π. Études sur 
Phistoire de Milet et du Didymeion p. 34 sqq. 


"Eóote τῶι δήμωι, γνώμη συνέδρων᾽ Δημοδάμας | ᾿Δριστείδου 1 


| Tam acute quam probabiliter Haussoullier hic agnovit Seleuci et 
Antiochi exercituum ducem eundemque scriptorem haud ignobilem, quem 
- Milesium fuisse testatur Stephanus Byz. s. Ἄντισσα. Quantopere ei cordi 
fuerint patria Apollinis Didymei sacra, praeter hunc titulum docet narratio 
Plinii Nat. hist. VI, 49: £rasscend4t eum amnem (Iaxartem) Demodamas (libri 
Plinii demonas, daemones, daemona, demona, quod emendatum est ex Solino 
- €. 49, 5, qui veram nominis formam servavit), Seleuc? et Antioch? regum duc, 
quem maaWme sequimur 4n his, arasque Apollóni Didymaeo statuit. ldem 
alterne sit Δημοδάμας ὁ ᾿Αλικαρνασσεὺς ἢ Μιλήσιος ἐν τῷ περὶ ᾿Αλιχαρνασσοῦ 
apud Athenaeum XV p. 682e dubitatur. Cf. C. Müller Fragm. hist. Gr. Π 
p. 444. F. Susemihl Gesch. der gr. Litteratur in der Alexanderzeit I p. 659. 

Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 21 


922 IV, Regnum Seleucidarum. [213 


εἶπεν. ἐπειδὴ Ἀντίοχος ὁ πρεσβύτατο[ς 2] τοῦ βασιλέως Σε- 
λεύχουϑ πρότερόν τε πολίλὴν | εἸὔνοιαν χαὶ προϑυμίαν παρε- 
5 χόμενος διζετέλει" | πε]ρὶ τὸν δῆμον τὸν Μ[ηλησίων καὶ νῦν 
ὁρ[ῶν τὸν | πα]τέρα τὸν αὑτοί[ῦ τ]ὴν πᾶσαν σπουδὴν πεποιημέ!- 
voy] περὶ τὸ ἱερὸν [τὸ ἐ]ν Διδύμοις, χαλῶς ἔχε(ι)ν [δὲ | ὑπ]ολαν- 
βάν[ων ἐπ]αχολουϑεῖντ τῆι τοῦ πατρὸς προ]αιρ]έσε[ι ἐἸπ[αγγέλ- 
10 λεῖται στοὰν οἰχοδο[μήσειν | τῶι δημοσίωιδ χατὰ πόλιν, ἀφ᾽ 
ἧς ἔσονται e[L- ------ πρόσοδοι ἃς οἴεται 19 δεῖν δαπανᾶσϑαι 


2 Hic υἱός, quo careri nullo modo poterat (cf. v. 26), mera neglegentia 
omissum perspexit Hauss. 3 Seleucus I Nicator (a. 306—280 a. Chr. n.). 
Hoc decretum intra annorum 306—293 spatium factum esse editor recte 
inde collegit, quod Antiochus, cum summis laudibus efferatur, tamen regio 
nomine etiamtum caret. 4 Supplevi. διατελεῖ Haussoullier. 5 Prae- 
cipue de antiquo simulacro Apollinis, quod Xerxes Didymis sublatum Ecba- 
tana transtulerat, a Seleuco Milesiis restituto (n. 24146) hic dici videtur. Hauss. 
6 Supplevi; «si Hauss. Qui sex fere litteris reponendis spatium sufficere, 
sed hic ut alibi in extremo versu aliquot loca vacua relicta fuisse videri 
dicit. Post ἔχεν sane inferiorem hastae directae partem exstare testatur idem. 
Sed particula «x«i omnis enuntiati et sententiae ordo pervertitur, hasta vero 
illa fortasse ad iota referenda est, ut EXENI errore pro EXEIN incisum Sit; 
nam utique hic aliquid erratum est, quandoquidem neque forma Dorica 
EXEN neque antiqua scriptura E pro El in illius regionis et aetatis titulo 
locum habet. In altera editione Haussoullier χαλῶς £y(o)y recepit ex con- 
iectura a Wilamowitzio cum ipso communicata, acuta ea quidem sed paullo 
violentiore. 7 Supplevi. [ἐξ]αχολουϑεῖν Hauss. 8 Probabiliter sic 
supplevit Haussoullier monens ex v. 19 sqq., ubi magistratus publici iube- 
rentur reditus huius porticus curare, apparere eam publicam populi Mile- 
siorum futuram esse. [ἔν τινι τόπ]ωι M. Frünkel ap. Haussoullier, qui non 
iniuria hoc addidamento nihil effiici ad accuratius definienda illa χατὰ πόλιν 
observavit. 9 IL e. in oppido interiore, cf. Arrian. Anab. I, 48, 8: τῇ δ᾽ 
ὑστεραίᾳ ἀναλαβὼν τῶν τε πεζῶν τοὺς λοιποὺς χαὶ τοὺς τοξότας χαὶ τοὺς Ἀγριᾶνας 
χαὶ τοὺς Θρᾷχας ἱππέας καὶ τῶν ἑταίρων τὴν τε βασιλικὴν ἴλην χαὶ πρὸς ταύτῃ 
τρεῖς ἄλλας ἐπὶ Μιλήτου ἐστέλλετο" xal τὴν μὲν ἔξω χαλουμένην πόλιν ἐξ ἐφό- - 
δου ἔλαβεν ἐχλιπούσης τῆς φυλάκῆς᾽ ἐνταῦϑα δὲ καταστρατοπεδεύσας ἔγνω ἀπο- 


τειχίζειν τὴν εἴσω πόλιν. Ab illo χατὰ πόλιν vero derivatur pagi Milesiorum  — 


nomen Καταπολίτιοι Rev. de philol. XXI 4897 p. 39. Haussoullier. 10 Cum 
Haussoullier v. 41 init. XETA! agnoscere sibi videretur, [oi/]secot scripsit. 
At futurum hic sensu cassum est. Neque enim quisquam in eiusmodi con- 


dicione praedicit, quid aliquando opinaturus sit. Ac re vera ex omnibus E | 
exemplis verbi οἴεσϑαι quae ille ex titulis exscripsit (n. 5, 45. 224, 8. 228, 9. — | 
SylL2477,9. & sqq. 250, 6. Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. 462, 415) nullum ς΄ 
unum est quod futurum tempus habeat. Quare fuit cum ταχϑή]σεται sup- E i 


plerem. Sed in altera editione H., cum speciem illam litterae Z ante ETAI 
fallacem esse perspexisset, [ot]ecat rescripsit, quod mihi quoque probatur. —— 


243] Seleucus I cum filio Antiocho. 393 


t 


εἰς τὰ χαταϊσχευαζομεῖνα 11 ἐν τῶι ἱερῶι τῶι ἐν Διδύμοις. τὰ 
δὲ ἀϊ[πὸ τούτων] συντελούμενα γίνεσθαι αὐτοῦ ἀν αϑήματα᾽ 12, 
15 δε]δόχϑαι Μιλησίοις, ἐπαινέσαι μὲν | [Ἀντίοχον τῆ]ς περὶ τὸν 
ϑεὸν εὐσεβείας xai τῆς | [πρὸς 18 τοὺς πολίτ]ας εὐνοίας, δεδόσϑαι 
δὲ αὐτῶι | [εἰς τὴν στοὰν 14] τὸν τόπον ὃν ἂν ὁ ἀρχιτέχτων [Ó 
ἡιυρη]μένοἸ]ς 15 μετὰ τῶν ἀνδρῶν οἷς προστέταϊχεν 16] Ἀντίο[χο]ς 
20 ἀποδείξηι. τοὺς δὲ ταμία[ς πωλεῖν 17, χ]αὶ τοὺς [ἀεὶ χ]αϑιστα- 
μένους πρυτάνης 15. ------ εἐλέσϑ[αι 19. τὴν] γινομένην [ἀπ᾽] 
αὐτῆς πρόσο [δον,] χατατάσίσειν δὲ] αὐτὴν χαϑ᾽ αὑτὴν χαὶ 


41 χαταϊ[ναλισχόμιε]να Hauss. in ed. priore. Sed quoniam verborum no- 
tiones fere ad idem redeunt, non licebat sic loqui sine gravi tautologiae 
crimine, Rectius χατα[[σχευαζόμε]να Wilamowitz ap. H., in quod ipse quo- 
que incideram priusquam altera Haussoullieri editio prodiret. Ceterum quod 
hic reditus porticus commemorantur, inde recte Haussoullier collegit eam 
mercatui habendo destinatam fuisse. 12 Utique τὰ δὲ ἀναλώματα, quod 
posuit Haussoullier in proécdosi, tolerari nequit. Etenim συντελεῖν aut de 
sacrificiis, certaminibus sacris, feriis aliisque caerimoniis usurpatur aut de 
operibus artis, praecipue architectorum et statuariorum; συντελεῖν ἀναλώματα 
vero inusitatius dictum est, Neque profecto, cum regis filius se porticum 
aedificaturum pollicitus esset, definite enuntiandum erat eum omnem sump- 
tum toleraturum esse. Quod contra omnibus numeris et sermonis usui et 
sententiae satisfacit Wilamowitzii supplementum apud Haussoullierum in edi- 
tione altera, a quo non erat cur ulla ex parte discederemus. 13 Sup- 
plevi. περὶ Haussoullier. 44 Suppleverunt Brückner et Holleaux apud 
Haussoullierum in altera editione, cum in priore [χα]τὰ πόλιν] fuisset. 45 [6 
ai|poó]pe[vo]; Haussoullier in priore editione, qui adnotat formulam ὁ dei 
αἱρούμενος restitui non licere propter spatii angustias. Sed fugit eum, ne- 
que huic neque omnino praesenti tempori locum esse propter sententiam. 
Dicitur enim de loco, in quo porticus aedificanda est, Antiocho concedendo. 
Quod non is qui quoque tempore futurus est architectus facere iubetur, 
sed is qui nunc in magistratu est. Longe aliter res se habet v. 20 τοὺς [ἀεὶ 
χ]αϑισταμένους πρυτάνης, ubi de re quae in reliquum tempus quotannis fa- 
cienda erit verba fiunt. Haec scripseram cum prodiret editio altera, in qua 
ille quoque ^pnuévoc legit. 16 προστέτα[γεν] Haussoullier in priore 
editione, quod in altera emendatum est. 41 Supplevi. De vectigalibus 
Graecos emtionis venditionis, non locationis conductionis vocabulis uti notum 
est. Quaestores vendere iubentur vectigalia porticus, prytanes mercedem a 
redemptoribus accipere et asservare. 48 Mira forma, siquidem ἡ pro εἰ 
haud rarum quidem est in titulis inferioris aetatis, sed non fere occurrit 
nisi ante vocales. . 419 [συναφ]ελέσϑαι Hauss., quod compositum mihi non 
videtur sententiae accommodatum esse. Sed quid aliud reponam non habeo, 
quoniam editor testatur initio hastam verticalem exstare, quae neque lit- 
terae IT neque N esse possit sed necessario ad 6 referri debeat. 


91 Ἐ 


2324 IV. Regnum Seleucidarum. [243— 


μίσ[ϑ|ωσι]ν ποεῖσϑα[ι 29 χαϑ]ότι ἂν τῶν δήμωι δοχῆ[ι. | ἐπε]ίτ᾽ 
25 dy?! δὲ συν[τελε]σϑῆι τὸ δεδογμένον, | ἐϊπιγραφέτωσαν [Ἀν]- 
τίοχον τὸν Σελεύχ[ου] | τοῦ βασιλέως υἱὸν [πρ]εσβύτατον ἀϊνα- 
τεϑει]χότα. ὅπως δὲ xol ἕτερ[οι] προαιρῶντί[αι σπουδά] ζειν 
περὶ τὸ ἱερὸν τὸ ἐν Δι[ζδύμ]οις χ[αὶ τὸ πλῆϑος] | τὸ Μιλησίων, 
80 ὁρῶντες τοὺ[ς τοῦ ἱερ]οῦ [εὐεργέτας τιμωμένους ὑπὸ τοῦ ὃ[ἡ- 
μου, δεδόχϑαι] | Μιλησίοις, στῆσαι ᾿Αντιόχου εἰἰχόνα χαλχῇῆν] | 
ἐφ᾽ ἵππου ἐν τῶν τόπων ὧι ἂν τῆι [βουλῇι χατανέ]μειν 22 δόξηι, 
τὸ δὲ ἀργύριον τὸ εἰς [τὴν εἰκόνα] | ἐξελεῖν τοὺς ἀνατάχτας 33, 
35 το[ὺς ἐπὶ --------- 24] [|ἀστεφανηφόρου, ἐπείτ dv?5 xal τὰ 
[ἄλλα χρήματα μερί]σωῳσιν 26, εἰσχαλεῖσϑαι δὲ αὐτὸν [εἰς προ- 
εδρίαν ἐν Μιλήτωι] | τοῖς Διονυσίοις xat ἐν Διδύμο[ζις τοῖς Διδυ- 
μείοις ἐν 27] | τοῖς χυχλίοις ἀγῶσιν. δεδόσϑίαι δὲ αὐτῶι xol 
σίτησιν] | ἐν πρυτανείωι xal ἀτέλειαίν πάντων χαὶ ἀσφάλειαν] || 
40 xal ἐν εἰρήνη. x«i πολέμωι ἀ[συλεὶ xal ἀσπονδεί. ὑπάρχειν 
δὲ αὐτῶι xal προμα[ντείαν ἐν τῶι ἱερῶι τῶι ἐν] | Διδύμοις. 
εἶναι δὲ ταῦτα [xal τοῖς ἐγγόνοις τοῖς Ἀντι]όχου. ὅπως δὲ ἡ 


20 De locanda porticu hoc interpretatur Haussoullier. Sed praepostero 
ordine primum de reditibus ex aedificio locato asservandis, deinde demum 
de locatione diceretur; quare illud quidem v. 19. 20 fuisse statui, hic vero 
de eis operibus, quae ex mercede locationis perfici iubentur in templo 
Apollinis Didymei (v. 44. 42 δαπανᾶσϑαι εἰς xà κατα[σχευαζόμε]ῖνα ἐν τῷ ἱερῷ 
τῷ ἐν Διδύμοις), locandis dici persuasum habeo. 21 Hoc et hic et v. 35 in 
lapide esse testatur Haussoullier, qui tamen minus recte ἐπειτὰν scripsit 
ὀξυτόνως. Nam manifesto hoc ex ἐπεί τε natum est eadem ratione atque 
ὅταν, ὁπόταν ex ὅτε, ὁπότε. Cum adverbio ἔπειτα (ἔπειτε, ἔπειτεν) huic con- 
iunctioni nihil intercedit necessitudinis. 22 Supplevit Haussoullier ad 
exemplum titulorum Atticorum, velut C. I. Att. II, 464, 32. 335,9. 344, 43. 
23 Magistratus appellatio hucusque ignota; sed cum origo vocabuli tum 
negotium quod hic eis iniungitur indicio sunt, eorum fuisse pecunias publi- 
cas singulis magistratibus et conciliis quibus impensae inde faciendae essent 
dividere. Hauss. 24 Magistratus eponymus eiusdem anni quo haec de- 
creta sunt hic sine dubio nominatus fuit; neque enim statuae erigendae 
negotium in longiorem diem dilatum esse credibile est. 25 Cf. not. 24. 
26 Supplevi. τὰς προσόδους διοιχή]σωσιν Haussoullier, quod et aliis nomini- 
bus displicet et propterea quia sic «ai sensu cassum est; nam haec quoque 
pecunia ex reditibus reipublicae pendenda est. 27 Supplevi. xai Haus- 
soullier. At haec certamina non ut tertium aliquid Dionysiis et Didymeis 
adiunguntur, sed per utrasque ferias haberi solebant. n altera editione 
Haussoullier particulam omisit, sed cum iam τοῖς Διδυμείοις mero dativo 
enuntiatum sit, in certaminis genere significando praestat addi praeposi- 
tionem. : 


M 


214] Seleucus I cum filio Antiocho. 2325 


εἰκὼν cuv[reAscüT χατὰ τάχος, ἑλέσ]ϑαι τὸν δῆμον τρεῖς ἄϊν- 
45 ὃρας αὐτίχα μάλα, τούτους δὲ ἐπι] μεληϑῆναι τῆς ἐργ[ασίας --- 


σόν θς . 


214 Inter rudera templi Apollinis Didymei. Ex Sherardi 
schedis ed. Chishull Antiq. Asiat. p. 66 sqq. Ex hoc et varietate 
lectionis ἃ Müllero ex Sherardi exemplo enotata Boeckh C.I. G. 
2852 (5.11.1 170. E. L. Hicks Manual of Gr. hist. inscr. p. 298 
n. 175. Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 49 n. 39). Ex Cyriaci 
Anconitani apographo quod est in codice hiecardiano 996 varias 
lectiones exscripsit O. Riemann Bull. de corr. Hell. I (1877) p. 288 
n. 66, ex alio eiusdem exemplo Targioni-Tozzetti Relazioni d' al- 
cuni viaggi fatti in diversi parti della Toscana V p. 432 (inde 
E. Ziebarth Mitth. des arch. Instituts in Athen XXII 1897 p. 411 
n. 20). Sed hoc exemplum v. 1—24 modo continet, illud adeo in 
versu 20 desinit. Nunc superior lapidis pars periit, inferiorem 
(v. 23—62) omnium accuratissime ex ipso lapide ed. B. Haussoullier 
Revue de phil XXII 4898 p. 121 (Totum titulum repetivit idem 
Études sur l'histoire de Milet et du Didymeion p. 195 sqq.). Cf. 
quae adnotaverunt W. Feldmann Dissert. Argent. IX p. 177 not. 4. 
A. Wilhelm Gótt. gel. Anz. 1898 p. 208. U. Wilcken ap. Pauly- 
Wissowa Realencyklopádie T, 2 p. 2450 f. B. Haussoullier Revue 
de philologie XXIV (1900) p. 257. 


Ἐπὶ στεφανηφόρου Ποσειδίππου, | ταμιευόντων τῶν ἱερῶν ypr- 
μάτων Τιμέα τοῦ Dpósovoc!, Ἀρισταγόρα | τοῦ Φιλήμονος 3, 

5 Κλεομήδους τοῦ Κρέϊσωνος8, Φιλίππου τοῦ Σωσιστράτου, ᾿Αλε- 
ξάνϊδρου τοῦ Λοχήγου, [Πολυξένου τοῦ Βάβωνος“, | τάδε ἀνέ- 
ϑηχαν βασιλεῖς Σέλευχος xai | ᾿Αντίοχος" τὰ ἐν τῆι ἐπιστολῆι 
γεγραμμένα. 


Litterae volgares praeter ΘΞΠΣ, si modo apographis antiquioribus fides 


- habenda est. 4 Sic Cyriacus secundum Riemanni et Targionii testimo- 
 . nium. $YPXONOX Boeckh (Chishull, Sherard). Utra lectio vera sit, in medio 


relinquendum. 2 NAHMONOX Chish. Sher. Boeckhius emendaverat N(o)fj- 
ϑόνος, Wilhelmus vero acute perspexit ΦΙΛΉΜΟΝΟΣ latere, quod ipsum 
Cyriacus (Riem. Targ.) habet. 3 Sic Cyr. (Riem. Targ). KPEIZONOZ 
Chish., KAEIZONOZ Sher. 4^ In hac lectione consentiunt Cyr. (ex Rie- 


manni testimonio) et Chish., cum unus Sherardus BABIONO exhibeat. 
5 Olim Boeckhium secutus Seleucum II Callinicum et Antiochum Hieracem 


320 IV. Regnum Seleucidarum. [214 


10 Βασιλεὺς Σέλευχος6 Μιλησίων τῆι βουλῆι | xol τῶν δήμωι 
χαίρειν" ἀφεστάλχαμενϊ εἰς | và ἱερὸν τοῦ ᾿Απόλλωνος τοῦ ἐν 
Διδύμοις | τήν τε λυχνίαν τὴν μεγάλην xal ποτήρια | χρυσᾶ 

15 χαὶ ἀργυρᾶ εἰς ἀνάϑεσιν τοῖς ϑεοῖς | τοῖς Σωτῇρσι9 χομίζοντα 
Πολιάνϑην 10, ἐπιιγραφὰς ἔχοντα. ὑμεῖς οὖν ὅταν παραγέϊνη- 


fratres intellexi, ad proxima post Antiochi II mortem (246 a. Chr.) tempora 
relata tituli origine. Sic enim facilem explicationem habere opinabar rem 
per se sane miram, quod dedicatio quidem ad utrumque regem referretur 
(v. 7. 8), at epistula ab uno Seleuco scripta esset (v. 10); etenim Antiochum 
tum impuberem fuisse. At fratres aliquantisper una regnasse nusquam tra- 
ditur. Immo eos ab initio inter se inimicissimos fuisse verissime monuit 
Feldmann; Seleucus unus patri successit, Antiochus aliquanto post illi reg- 
num extorquere conatus est. Quare sine dubio verum viderunt Feldmann et 
Wilcken, cum ei tempori titulum vindicarent, quo Seleucus I Nicator cum 
Antiocho filio una regnabat. Quam regni communionem tituli Babylonii an- 
norum 289. 285. 284 a. Chr. n. testantur. Sed quia administratio regni tum 
inter patrem et filium ita divisa erat, ut Euphrate amne distinerentur, facile 
intellegitur, cur epistula ad Milesios ab uno Seleuco scripta sit. Haussoul- 
lierus sane propter Deos Servatores (not. 9) et Osirin (not. 19) ad Boeckhii 
sententiam de tituli aetate magis inclinat, sed neque video quomodo argu- 
menta gravissima Feldmanni et Wilckeni everti possint, neque praefracte 
negandum existimo iam intra annorum 290—280 a. Chr. n. spatium Osiridi 
aliquid Mileti dedicari potuisse. 4, Beloch Hist. Ztschr. LX 1888 p. 505 not. 2 
post a. 237 a. Chr. n. Seleucum Callinicum et Antiochum Hieracem aliquan- 
tisper per otium et concordiam vixisse, ut ille Syriam hic terras cis Taurum 
teneret, statuit et per illud tempus haec incisa esse; sed id probasse mihi 
non videtur. 6 Cf.not.5. B.Niese Gesch. der griech. u. maked. Staaten II 
p. 85 not. 2 mentionem facit narrationis Pausaniae periegetae I, 16, 3: τοῦτο 
μὲν γὰρ Σέλευκός ἐστιν ὁ Μιλησίοις τὸν χαλχοῦν καταπέμψας Ἀπόλλωνα ἐς 
Βραγχίδας, ἀναχομισϑέντα ἐς ᾿Εχβάτανα τὰ Μηδιχὰ ὑπὸ Ξέρξου. VIII, 46, 3: 
τὸν χαλχοῦν ἔλαβεν (Ξέρξης) Ἀπόλλωνα τὸν ἐν Βραγχίδαις" χαὶ τὸν μὲν ὕστερον 
ἔμελλε χρόνῳ Σέλευχος χαταπέμψειν Μιλησίοις. Sed ni fallor primum Seleucus 
Milesiis ipsius dei simulacrum reddidit, paullo post ei dona quae hic recen- 
sentur misit. 7 Cf. n. 64. 2204. 8 AIAYMOIX Boeckh sine varia 
lectione, AIJAIMO Cyr. ex Targionii, AIAYMO idem ex Riemanni testimonio. 
9 Quo tempore titulus etiamtum Seleuco Callinico et Antiocho Hieraci tri- 
buebatur, proclive erat hic Antiochum I Sotera eiusque uxorem Stratonicen 
post mortem divinis honoribus affectos agnoscere. At nunc apparet deos 
quoslibet, quibus salus regis et regni curae erat, sic nominari potuisse; et 
hic quidem accommodatissimum est, ipsum Apollinem Didymeum et deos qui 
cum eo una colerentur interpretari. 10 lTIOAIANOHN Boeckh sine varia 
lectione; item Riemannus hic nihil ex Cyriaco adnotat, cum Targionius 
HOAYANOHZ exhibeat. Ceterum scriptura per ἰῶτα versu 22 confirmatur, 
nomen proprium lIloXiiy97c etiam Syll? 305, 6 occurrit. De nomine appel- 
lativo ficticio πολιάνϑη, quod priores editores hic agnoscere sibi visi sunt, 


pos Xil C0 adea an 


zh 05g te qn Vise: ^c eb De, té ven WIS e og 


244] Dona a Seleuco 1 Apollini Didymeo missa. 391 


tut, 11 λαβόντες αὐτὰ ἀγαϑῆι τύχηι | ἀπόδοτε εἰς τὸ ἱερόν, ἵνα 
ἔχητε σπένδειν | xai χρᾶσϑαι ὑγιαινόντων ἡμῶν xal εὐτυχούν- 

20 των 12 χαὶ τῆς πόλεως διαμενούσης σώας 18 ὡς ἐγὼ | βούλομαι 
xal ὑμεῖς (εὔγχεσϑε 14. (κατὰ) τ(ὰ) ἐντεταλμένα 15 δὲ Πολιάνϑηι 16 
χαὶ τὴν ἀνάϑεσιν ποιούμενοι [ τῶν ἀπεσταλμένων συντελέσατε 

25 τὴν ϑυσίαν | ἣν συντετάχαμεν αὐτ(ῶ)ι 17, συνεπιμελήϑητε | οὖν 
ἵνα γένηται xarà τρόπον. τῶν δὲ ἀφεσ ταλμένων 18 γρυσωμά- 
τῶν xai ἀργυρωμάτων εἰς τὸ ἱερὸν ὑπογέγραφα ὑμῖν τὴν 
γραφήν, | ἵνα εἰδῆτε xal τὰ γένη xal τὸν σταϑμὸν | ἑχάστου. 
ἔρρωσσϑε. 


fusius disputavi in proéedosi; quae nunc repetere nihil attinet. Verborum 
ordo paullo inusitatior, quem tum tutatus sum allato Xenoph. Anab. I, 2, 24 
καὶ ὅτι τριήρεις ἤχουε περιπλεούσας ἀπ᾽ ᾿Ιωνίας εἰς Κιλικίαν Tap àv ἔχοντα τὰς 
Λακεδαιμονίων χαὶ αὐτοῦ Κύρου, nunc etiam luculentius defenditur exemplo 
plane gemino tituli n. 42, 6sqq.: ὑπὲρ τᾶς ϑυσία[ς] ἄς [ἐξ]απέσταλχε[ν] τῷ τε 
Ἀσχλαπιῷ x«i τοῖς ἄλλοις ϑεοῖς ἀπάγοντα ΚΚαφισοφῶντα.  Polianthes igitur 
nomen fuit legato qui dona regis Miletum perferebat. 11 Sic Cyriacus 
(Riem. Targ.) 'APATINHTAI Boeckhius sine lectionis varietate. 19 εὐτυ]- 
γχεστάτων Cyriacus ex testimonio Targionii. 13 Hanc vocem omittunt 
Chish. Sher., neque quicquam variae lectionis ex Cyriaco adnotat Targionius. 
Sed Riemannus cóac in suo exemplo apographi Cyriaci esse testatur. 
1^ Emendavi. Locus, ubi neque Cyriaci neque Haussoullieri exempla 
praesto sunt, ut Chishulli et Sherardi modo fide nitatur lectio, gravissime 
corruptus est et propter mira discrimina quae inter apographa intercedunt 
leniore medela non potest sanari. Namque ΚΑΙ YMEIZX XPIEZOEENTETAA 
MENHITHI habet Chishull, KAIYMEIXEIZAEXETEETIEXTAAMENA Sherard. 
Aliam viam secutus est Haussoullier in editione novissima, qui hoc quidem 
loco simpliciter scribit ὡς ἐγὼ βούλομαι xol bpeic* εἰσδέχε(σϑε) | δὲ Πολιάνδην, 
illa vero quae in fine versus habent Sherardus et Chishullus, ex v. 17 er- 
rore traiecta sumit, ubi scribendum sit λαβόντες αὐτὰ ἀγαϑῆι τύχηι [ἀφ]εσ - 
[s]v o v. £v . Quod perfecti participium illic quidem neminem desideraturum 
fuisse, nisi qui in fine v. 24 id reperiret et iam circumspiceret quonam po- 
tissimum transponi posset, quovis pignore sponderi licet. Quare hoc violen- 
tissimum traiectionis artificium probare nequeo, etsi reliqua versus 24 
emendatio facilior cuipiam videatur quam mea. Manet tamen offensio quae- 
dam in εἰσδέχεσθαι, quia verbum cum hac potissimum praepositione com- 
positum de legatis recipiendis usitatum non est. 45 Supplevi et emen- 
davi. Cf. not. 44. 16 Sic Chishull, ΑΝΘΗ sine iota Sherard. 11 AYTOI 
lapis, quod emendandum iudicavi, quia etiam ex composito σὺν επιμελήϑητε 
apparet, de eis quae Polianthi mandata sint hic dici. Ceterum per inferio- 
rem lapidis partem cum accuratissimum teneamus Haussoullieri exemplum, 


Chishulli et Sherardi errores plerosque silentio premere visum est. 48 Cf. 
not. 7. 


328 IV. Regnum Seleucidarum. [244— 


30 Γραφὴ χρυσωμάτων τῶν ἀφεσταλμένων 18, 
Φιάλη χαρυωτὴ ᾿Αγαϑῆς Τύχης μία, ὁλχὴ | δραχμαὶ διαχόσιαι 
τεσσεράχοντα ἑπτά. | ἄλλη χαρυωτὴ Ὀσίίρ]ιδος 19 μία, ὁλχὴ ὃραχ- 

35 pal ἑκατὸν ἐνενήχοντα. ἄλλη χαρυωτὴ Λητοῦς | μία, ὁλχὴ ὃραχ- 
pal ἑκατὸν ἐνενήχοντα ὀχτὼ [τρεῖς ὀβολοί. ἄλλη ἀχτινωτὴ 29 
ἱΒβκάτης μία, ὁλχὴ | δραχμαὶ ἑχατὸν δεχατρεῖς. παλιμπότων | xai 
ἐλάφων προτομῶν 31 ἐπιγεγραμμένων |᾿Απόλλωνος᾽ ζεῦγος ἕν, ὁλχὴ 

40 δραχμαὶ τριαϊχόσιαι δεχαοχτώ, τρεῖς ὀβολοί. ἄλλο παλίμποϊτον 
xal ἐλάφου προτομή, ἐπιγεγραμμένηζν 22)  ᾿Αρτέμιδος, ἕν, ὁλχὴ 
δραχμαὶ ἑχατὸν ἑξήχονίτα μία. χέρας ἐπιγεγραμμένον “Διὶ 

45 Σωτῆρι᾽ ἕν, | ὁλχὴ δραχμαὶ ἑχατὸν ἑβδομήχοντα τρεῖς, [τρεῖς 
ὀβολοί. οἰνοχύα Θεῶν Σωτήρων 23 μία, | ὁλχὴ δραχμαὶ τρια- 
χόσιαι ὀγδοήχοντα ÉyE?4, | ψυχτὴρ βαρβαριχὸς λιϑόχολλος, ἐπι- 
γεγραμμένος ᾿ Σωτείρας᾽, εἷς, ἔχων ἀποπεπτωχότα | χάρυα ἑπτά, 

50 ὁλχὴ δραχμαὶ τριαχόσιαι ἑβδο[μιήχοντα δύο. μαζόνομον χρυσοῦν, 
ὁλχὴ | δραχμαὶ χίλιαι ὀγδοήκοντα ὀχτώ. εἰς τὸ α[ὐ]}τό35 
χρυσωμάτων δραχμαὶ τρισχίλιαι διακόσιαι τεσσεράχοντα ὀχτώ, 

55 ὀβολοὶ τρεῖς.  σχύφος ἀργυροῦς τορευτὸς ζωιωτός, || ἔχων σχοινίδα, 
εἷς, ὁλχὴ δραχμαὶ τριαχόσιαι | ὀγδοήχοντα. ψυχτὴρ ἀργυροῦς 
μέγας | δίωτος, ὁλχὴ δραχμαὶ ἐναχισχίλιαι. | λιβανωτοῦ τάλαντα 

60 δέχα, σμύρνης | τάλαντον ἕν, χασίας μναῖ δύο, χινναμώ μου 
υναῖ δύο, χόστου μναῖ δύο. λυχνία | χαλχῇ μεγάλη. προσήγαγεν 26 
δὲ xal ϑυσίαν [τῶι ϑεῶι, ἱερεῖα 27 χίλια xat βο[ῦς 28] δώδεχα. 


19 Hoc in lapide esse iam Haussoullieri testimonio constat. ΘΕΟΣΙΡΙΔΟΣ 
legerat Sherard, OEMIAOZ Chishull, quod Boeckhio placuit; sed nunc inter- 


polatio manifesta est. 20 Sic lapis ex Haussoullieri testimonio. AAA.. 
TINOTH Sherard, AAAHKAPYOTH Chishull eadem interpolandi audacia quam 
observavimus not. 19. 21 Etsi xai ante ἐλάφων accessit ex Haussoullieri 


apographo, tamen non discerni res diversas, sed cervorum protomas in 
ipsis poculis fuisse apparet, quia et ζεῦγος ἕν et inscriptionis mentio ad 
utrumque nomen spectat. 22 Dubius haereas utrum ἐπιγεγραμμένη an 
ἐπιγεγραμμένον emendes, nam illud priori zpocop f, hoc proxime insequenti 
ἕν accommodatum est. At unam rem vocabulis παλίμποτον xai ἐλάφου προ- 
top./, indicari (not. 21) haec generis varietas luculentissime demonstrat. 
23 Cf. not. 9. 24 Sic Haussoullier, EZ- Boeckh sine varietate lectionis. 
Apparet antiquam scripturam EXZ et recentiorem ΕΞ a lapicida confusas 
esse. 25 I.e. in summa, si omnium quae ante enumerata sunt summam 
confeceris. 26 Polianthes. 27 1. e. oves. De hac arctiore vocabuli 
ἱερεῖον significatione cf. Syll.2 629, 14. 28 Cum Sherardus BO. ΔΏΔΕΚΑ, 
Chishullus BO. ΔΏΔΕΚΑ legisset, hic quidem βωμοὺς] supplevit assen- 
sumque íulit Boeckhii. Sed hoc intolerabile esse docui in proécdosi et 


245] Dona a Seleuco [ Apollini Didymeo missa. 329 


demonstravi nihil nisi boves hic commemorari potuisse. Quod nunc Haus- 
soullieri lectione confirmatur. In eo vero victimarum genere numerus duo- 
denarius iam inde ab Homeri aetate usitatus fuit. 


2185 Stela marmoris albi fracta a superiore parte, eruta Prienae 
in templo Minerva Poliadis, translata Londinium in museum Britan- 
nicum. Ed. E. L. Hicks Greek inser. in the Brit. Museum ΠῚ, 1 
p. 29 n. CCCCXV (Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 358 n. 481). 


I [----- eixóv|a] χαλχῆν [χ]αὶ σ[τ]ῆσαι {π]α[ρ]ὰ [τ]ο[ὑ]ς [β]ασιλεῖς 
XéAeoxo[w xal | "A]wt(oyov!. δεδόσϑαι δὲ αὐτῶι xal προεδρίαν 
ἐμ, πᾶσι τοῖς ἀγῶ[σιν] | xal ἔφοδον ἐπὶ τὴμ βουλὴγ xal τὸν 
δἥμομ, πρώτωι μετὰ τὰ ἱερὰ | x]al σίτησιν ἐμ πρυτανείωι xal 

5 ἐμ, Πᾳανιωνίωι2 xal ἀτέλειαν t[00] | σώματος xal ὧν ἄν εἰσά- 
γηται 3j ἐξάγηται εἰς τὸν ἴδιον oi[xov?] | xal Bp πολέμωι 
xai ἐν εἰρήνηι" ταῦτα δὲ ὑπάρχειγ καὶ αὐτῶι χ[αὶ] | ἐχγόνοις. 
ἀναγγεῖλαι δὲ τὸν στέφανον Διονυσίοις τραγωιδῶϊν | τ]ῶν πρώτωι 
ἀγῶνι, δηλοῦντας ἐν τῆι ἀναγγελίαι ὧν ἕνεκα τετ[{{μ]ηται΄ τῆς 

10 δὲ ἀναγγελίας ἐπιμεληϑῆ[ν]αι τὸν ἀγωνοθέτην. τ[ῆς] | δὲ χα- 
τασχευῆΐῆς τῶν εἰχόνωγ xal [τ]ῆς στάσεως, ὅπως συντί[ε]λεσϑή- 
σονται χατὰ τάχος xal ξυμφερόντως, ἐπιμελεῖσθαι τ[οὺς] | 
ἐνεστῶτας ἀεὶ στρατηγούς. ἵνα δὲ α[ΐ] τε τιμαὶ αἱ δεδομέν[αι 


Litterae volgares; ξῖ v. 5 Ξ est, v. 44. 49. 26. 27 €. 41 Quod statua 
Larichi (not. 4) iuxta regum Seleucidarum imagines erigitur, inde H. recte 
collegit, eum illorum iussu et auspiciis beneficia in Prienenses contulisse, 
quae permagna fuisse iure meritoque ex singularibus praemiis quibus civitas 
ea remunerata esset conici. Quare omnium maxime probabile esse, ducem 
exercitus regii hic honoribus affici, qui per belli tempora Prienensibus auxilio 
venisset. Nomina Seleucus et Antiochus hoc ordine se excipientia non pos- 
sunt non Seleucum I (306—280 a. Chr.) et eius filium designare. Sane inde 
non statim sequitur, Larichi quoque imaginem iam illorum temporibus de- 
dicatam esse. Sed cum Hicksio usque ad Antiochi II Dei regnum descen- 
dere utique non licet (not. 4). 2 Delubrum Neptuni Heliconii in promun- 
turio Mycale, in proxima Prienes oppidi vicinia, situm hic indicari manifestum 
est. Sed mireris Prienensibus de illo, quod omnium Ionicarum civitatium 
commune fuit, eiusmodi aliquid decernere licuisse. 8 Cf. n. 9, 4. 10, 43. 
Syll? 480, 4: ἀτέλειαν] εἶναι Φωχαιεῦσιν ἐμ. Μαγνησίᾳ ἁπίάντων] — ὅσα ἂν 
e[is] τὸν ἴδιοίν | οἴχ]ον [ἐϊξάγωσιν. Ad idem fere redit Syll.? 478, 314 δίδωσι δὲ 
χαὶ ἀτέλειαν — τῶν ἐπὶ χτήσει. Caveri his formulis ne quis praemio im- 
munitatis in fraudem populi qui id concessit ad lucrum mercatura facien- 
dum abutatur manifestum est. 


3230 IV. Regnum Seleucidarum. [245— 


ΛαἸρίχωι4 ἐπιφανέστεραι ὦσιγ xal τῶν ἄλλων ot προαιρούμενοίι 
τῆι] | πόλει παρέχεσϑαι τὰς χρεί[ας] ϑεωρῶσιν ὅτι ὁ δῆμος 
15 τοῖς χ[α[λ]οῖς xal ἀγαϑοῖς ἀνδράσιν ἐπίσταται χάριτας ἀποδιδόναι 
χαταϊξίας, ἀναγράψαι τόδς τὸ ψήφισμα ε[ἰ]ς στήλην λιϑίνηγ χαὶ 
στῆσαι | παρὰ τὴν εἰχόνα᾽ τὰ δὲ ἀναλώματα τὰ γενόμενα 
ὑπηρετεῖν | τοὺς οἰχονόμους δ, | 
II ᾿Επὶ στεφανηφόρου ᾿Ιπποϑῶντος 7, μηνὸς Μεταγειτνιῶνος᾽ ἔδοξε 
20 τῶι] || δήμωι, γνώμηι στρατηγῶν περὶ τῶν [τιμ]ῶν τῶμ. πρό- 
τερον ἐψηφισμέϊνων Λαρίχωι τὰ μὲν ἄλλα εἶναι χαϑ[ὼς) πρό- 
τερον ὁ δῆμος ἐψήφιστ,αι,] στῆσαι δὲ Λαρίχου εἰχόνα χαλχῆν 
ἐφ᾽ ἵππου ἐν τῆι ἀγορᾶι ἀντὶ τῆς | πρότερον ἐψηφισμένης αὐτῶι. 
ὑπάρχειν δὲ Λαρίχωι ἀτέλειαγ xal τῶ[γ] | χτηνῶγ χαὶ τῶν 
25 σωμάτων ὅσα ἂν ὑπάρχηι ἔν τε τοῖς ἰδίοις χτήμασ[ι] || xol ἐν 


4 Cum hunc inter homines nobilissimos regni Seleucidarum ac maxime 
quidem inter exercituum duces quaerendum esse probabile sit (not. 1), nomen 
vero rarissimum, admodum accommodata ad persuadendum est Hicksii 
opinio, Larichi Mytilenaei, cuius mentio fiat apud Arrianum Anab. III, 6, 5, 
nepotem cognominem hic commemorari. Atque illius quidem filios duos 
Erigyium et Laomedonta praeter Arrianum 1. 1. etiam alibi inter Alexandri 
exercituum duces recenseri (Arrian Ind. 18, 4 Λαομέδων ὁ Λαρίχου. Curtius 
Vl, 4, 8. 23. 8,47. VII, 3, 9. 4, 32. 38. 7, 9. 21. 22. 21. Ex quibus Erigyius 
quidem rege etiamtum superstite decessit (Curt. VIII, 2, 40), Laomedo vero 
post eius mortem Syriae provinciae praefectus est (Diodor. XVIII, 3, 1. 39, 6. 
43, 2. Appian. Syr. 52. Curt. X, 40, 2). Iam huius filio avitum nomen Λάρι- 
χος fuisse, eumque post patris fata ad Seleucidas, in quorum dicione tum 
Syria fuisset, se applicuisse coniectura est Hicksii tam ingeniosa quam pro- 
babilis. At quod ille statuit Larichum Antiochi II Dei aetate in bello contra 
Ptolemaeum II Philadelphum, qui in vicina insula Samo stationem navalem 
habuisset, Prienensibus auxilio venisse, id temporum ratione refellitur. 
Etenim Laomedon cum fratre iam Philippo Amyntae f. superstite in exilium 
pulsus erat (Arrian III, 6, 5), ita ut eum Alexandro certe non minorem sed 
etiam aliquanto maiorem natu fuisse appareat. Cuius filium plus quam cen- 
tum decem post ipsius natales annis exercitui praefuisse quis tandem credet? - 
Quare quaenam potissimum  Larichus Prienensibus praestiterit, in medio 


relinquendum, sed ea ad Seleuci I aut Antiochi I potius quam ad Antiochi ll | 


regnum referenda esse apparet. $ Cf. SylL2439,13. 44: ὑπηρετεῖν δὲ αὐτοῖς 
τὸν χατὰ pa ταμίαν. 6 Cf. n. 50, 43. 54, 26. 89, 6 cum not. 3. 402, 1 
cum not.9. Hic civitatis magistratum intellegi manifestum est. 7 Hie 


et v. 27 heroum nomina occurrere memorabile est, Neque enim casu ho- | 


mines quosdam qui summo magistratu fungerentur haec nomina gessisse vi- 
dentur, sed ut alibi diis, sic hic heroibus honoris causa magistratus man- 
datus esse. Etiam Gr. inscr. in the Brit. mus. III, 4 p. 3! n. CCCXVI, 9 [ἐπὶ] 
στ[εφα]νηφόρου Ἀχάμαντος legitur. Hicks. 


| 


21] Larichus praetor. Phila regina. 3931 


τῆι πόλει, ὅπως ἂμ φαίνηται ὁ δῆμος χάριτας ἀποδιδοὺς | 
Λαρίχωι τῶν εὐεργετημάτων ἀξίας. | 

III ᾿Επὶ στεφανηφόρου Ἀχάμαντος, μηνὸς ᾿Απατουριῶνος, Ἀναξίλα[ς] 
Λυχιδέως εἶπεν ὅπως ἂν αἱ ἐψηφισμέναι ὑπὸ τοῦ δήμου τιϊμα 

30 Λαρίχωι ἀναγραφῶσιν εἰς στήλην λιϑίνηγ xal σταϑῆι ἡ στήλη 
ἐν τῶι ἱερῶι τῆς ᾿Αϑηνᾶς, δεδόχϑαι τῆι βουλῆι xal τῶι δήμωι, 
τὸ[ν] | νεωποίην Λεωμέδοντα ἀπεγδοῦναι ὅπως στήλη τε χατα!- 
σχευασϑῆι xal ἀναγραφῆι εἰς αὐτὴν τὰ ψηφίσματα τὰ ἐψηφιο!- 
μένα ὑπὸ τοῦ δήμου ὑπὲρ τιμῶν Λαρίχωι xal σταϑῆνι ἡ στήλη ἐν 
τῶι] | ἱερῶι τῆς ᾿Αϑηνᾶς: τὸ δὲ γενόμενον εἰς ταῦτα ἀνάλωμα 

35 ὑπηρετ ἤ] [σαι τὸν νεωποίηγ xol ἀνενεγχεῖν τῆι πόλει ἐλ λόγωι. 


| 
1 
t 


216 Basis rotunda inventa Deli in parietinis Propylaeorum. 
Ed. Th. Homolle Bull. de corr. Hell. IV (1880) p.210 n.4 (Syll.1 451). 
E. Loewy Inschr. gr. Bildhauer p. 109 n. 145 (Ch. Michel Recueil 
d'Inser. Gr. p. 870 n. 1295). | 


[Βασίλισσα]ν Φίλαν 1 | [βασιλέως] Σελεύχου 2 | [ϑυγατέρα, | Qa- 
5 σιλέ]ως [δ]ὲ ᾿Αντιγόνου 8 ||{[γυ]ναῖχα, | ---τ-οφάνης Δημ[-- | ἀρετῆς] 
ἕνε[χεν]. | Παρϑενοχλῆς ᾿Αϑηναῖο[ς ἐποίει]. 


Litterae volgares praeter ΘΟΣ.  Hastae quae rectae esse debebant ple- 
rumque aliquantum incurvatae. 4 Phila Seleuci et Stratonices filia, nata 
intra annorum 304 et 293 spatium, Antigono nupsit fere anno 277 a. Chr. 
(Diog. Laert. VII, 8. 36. Vita Arati ap. Westermann Βιογράφοι p. 60. Droysen 
Gesch. des Hellenismus ΠῚ, 4 p. 197 not. 2). Quando decesserit non constat. 
2 Seleucus I Nicator, qui regnavit 306—280 a. Chr. n. 3 Antigonus Gona- 
fas diem supremum obiit anno 239 a. Chr. Eo igitur titulus utique anti- 
quior est. 


217 Marmor inventum Amyzone Cariae (Maxyn-Kalessi). Edd. 
E. Hula et E. Szanto Sitzungsberichte der Ak. zu Wien, phil.-hist. 
Cl. CXXXH (1895) II p. ἃ. Paullo plenius et accuratius W. R. Paton 
et J. L. Myres Journal of Hell. studies XVI (1896) p. 231 n. 34. 


Βασιλεὺς ᾿Αντίοχος: στρατηγοῖς 2,  ἱππάρχαις, πεζῶν ἡγεμόσι, 


1 Àut Antiochus I Soter, id quod mihi quidem probabilius videtur, 
aut Antiochus II Deus designatur. 2 Summi totius exercitus duces. 
3 Eandem appellationum distinctionem, quam in Ptolemaeorum regno 


332 IV. Regnum Seleucidarum. [247— 


ζστραδ | στρατιώταις xai τοῖς ἄλλοις | [y]atp[s]w* τὸ ἱερὸν 
5 τοῦ ᾿Απόλλωνος xal τῆς ᾿Αρτ]έμιδος τὸ ἐν | --------- 


obtinuisse constat (693, 4455, ut στρατηγός esset qui summum exercitus 
regimen haberet, ἥγεμών qui illi subditus parti copiarum praeesset, etiam 
apud Seleucidas, nec minus apud Attalidas (ef. n. 280, 2) fuisse videmus. 
Ceterum epistulae simillimae ab aliquo ex Attalidis ad duces militesque 
missae relliquias A. Wilhelm Arch.-epigr. Mitth. aus Oesterreich XX 1897 
p.50 agnovit apud M. Fráünkel Alterth. von Pergamon VIII, 4 p. 7, 1, ubi 
[ἡγεμ]όσι xoi ἱππεῦσ[ι] reposuit perquam probabiliter. 4 Quicumque prae- 
ter mitites eorumque duces in exercitu versantur. 


218 Basis marmoris quadrangula, fracta in tres partes, in- 


venta in vico Jen?ekó? prope Ilium novum. Lapis ab omnibus quat- | 


tuor lateribus (ὦ b c d) scripturam habet. Translatus est Constan- 
tinopolin in museum. Edd. Brückner Sitzungsberichte der Ak. zu 
Berlin 1894 p.461. R. Dareste, B. Haussoullier, Th. Reinach Inscr. 
jurid. Gr. II p. 24 n. XXII. Adhibita collatione Haussoullieri et 
imaginibus photographicis lapidis Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. 
p. 390 n. 524. Cf. quae adnotavit B. Haussoullier Revue de philo- 
logie XXV p. 13 not. 4. 


a 
8 4 [----- | ὃς δ᾽] ἄν ἀπίο]χτείνηι τὸν τ]ύραννοίϊν! ἢ τὸν ἡ} 


Litterae volgares praeter Ξ, non dispositae στοιχηδόν: X brachia diver- 
gentia quidem habet, sed non multum; OOQO reliquis minores. Scripturam 
omnibus nominibus simillimam esse eius quam habet n. 224 testatur Brückner, 
quare tempus quoque quo hae duae inscriptiones exaratae sunt idem esse 


videtur (cf. not. 1). Ceterum editores inscriptionum iuridicarum commo- 


dissime capita legis, quae aut ἀσυνδέτως (v. 52. 97. 111. 416. 130) unum iuxta 
alterum ponuntur, aut particula δέ adiunguntur (v. 43. 70. 80. 406. 153) nu- 
meris distinxerunt, quos ex eorum editione praeter unum locum (not. 24), 
de quo paullo aliter iudico, retinui. 4 Primi octo versus plane inter- 
ciderunt, proximorum (v. 9—18) exigua restant vestigia, quae suppleri nullo 
modo possunt; inde a versu undevigesimo titulum hic repraesentamus, 
Initio sine dubio scriptum fuit, quicumque tyrannus esset aut princeps pau- 
corum imperii, eum impune a quolibet necari licere. Deinde transitur ad 
praemium eius qui interfecerit. Omne huius legis argumentum non ad eos 
spectare, qui ante eam latam llii dominationem non legitimam habuerint, 
sed in reliquum tempus si qui exsisterent tyranni, de eis eorumque adiu- 
toribus et asseclis puniendis caveri apparet. Sane editores hoc propterea 
fieri, quia annis proxime superioribus ipsi llienses tyrannidis mala experti 


218] Iliensium lex de tyrannis. 333 


20 γεμόνα τῆς ὀλιγαρ[χ]ίας ἢ τὸν τὴν O[npoxpa]|ctog καταλύον[τ]α, 
ἐὰμ, μὲν Évapyo[c?, τάλαντον &prop[(]oo? λ[αμβάνειν παρὰ τῆς 
πόλεως αὐϑη[μερὸν] ἣ vj δευτέραι, [χα]ὲ εἰχόϊνα] | χαλχῆν 

25 αὐτο[ῦ στ]ἤ[σ]α[τ τ]ὸϊν 97]povi. εἶναι δὲ [αὐτῶι χαὶ σίτη[σ]ιν 
[£]u πρυ[τα]νείωιδ, [ἕ]ῳς [ἄν] Cz[u] | xal ἐν τοῖς ἀγῶσι] εἰς 
π[ρο]εδρίαν [κηρύ]σσεσίϑαι ὀνομαστεὶδ xat δύο δ[ρ]αχμιὰς δίδοσ- 
ϑαι [ αὐτῶν ἑχάστης ἡμέρας μέχρι ἂν ζῆι. ἐὰν δὲ | ξένος 


essent, haud improbabiliter statuerunt, etsi fieri etiam potuit ut vicinarum 
civitatium sorte moniti in tempore gravissimis poenis propositis a simili 
conatu cives suos deterrere conarentur. Utique recte negarunt Br. et edi- 
tores inscr, iur., Seleucidarum regno tyrannum llii fuisse; immo si modo 
unquam fuit, certe Lysimachi tempore institutus, a Seleuco vero post 
victoriam anni 284 a. Chr. libertas civitati reddita est. Quare paucis modo 
annis post legem latam esse probabile est, id quod perbene convenit cum 
eius litteratura (v. supra). 2 Vox alibi significat eum qui in magistratu 
est; sed hic civem indicari apparet, siquidem haec distinctio: sive magistra- 
(us est — sive peregrinus (v. 28. 29) — sive servus (v. 34) non recte se 
habet. Editores inscr. iur. hoc ita expedire conantur, ut tum llienses in 
dicione sua (ἀρχῇ) habuisse statuat alias civitates vicosque. Sed propterea 
in singulorum hominum condicione civili significanda ἔναρχος dici pro πολί- 
τῆς mihi nulla ex parte credibile videtur. Quod contra commode statuas 
adiectivum hic non de eis qui tum ipsum magistratus gerant, sed de om- 
nibus quibus eos gerere liceat, i. e. de civibus optimo iure, qui ius honorum 
habeant, usurpari. Qui sermonis usus nasci sane non potuit nisi qua aetate 
etiam cives inferioris condicionis erant, qui illo iure carerent, sed conser- 
vari etiamtum poterat cum omnes cives eodem iure uterentur, id quod in 
huius legis tempus cadere haec triplex divisio £vapyoc — ξένος ---- δοῦλος 
docet. Plane geminum huius usus exemplum sane nullum novi, sed simi- 
liter aliquando ἔντιμος dicitur ut sit fere "honorum capax'. Cf. Syll.2 329, 30. 44. 
837, 4. Idem fere sibi volunt Syll.? 594, 40 « δαμοσιοργίας μέτεστι. 3 Cf. 
plebiscitum Atheniensium apud scholiastam Aristophanis Av. 4073: ἐὰν δέ 
τις ἀποχτείνῃ Διαγόραν τὸν Μήλιον, λαμβάνειν ἀργυρίου τάλαντον" ἐὰν δέ τις 
ζῶντα ἀγάγῃ, λαμβάνειν δύο, quod poéta ipse his versibus irridet: ἢν ἀπο- 
χτείνῃ τις ὑμῶν Διαγόραν τὸν Μήλιον | λαμβάνειν τάλαντον, ἤν τε τῶν τυράννων 
τίς τινα | τῶν τεϑνηχότων ἀποκχτείνῃ, τάλαντον λαμβάνειν. Inscr. iur. 4 De 
Statuis quibus tyrannicidarum memoria conservari solebat praeter nobilissi- 
mum Harmodii et Aristogitonis exemplum cf. decretum Erythraeorum de 
Philiti honoribus Syll? 439, 3 sqq. 5 Hunc quoque honorem Athenis 
Harmodii et Aristogitonis posteris habitum esse in volgus notum est. 
6 Cf. titulos item lIlienses Syll.2469, 50: χαλεῖν δὲ αἰὐτὸν καὶ] εἰς προεδρίαν 
σὺν τοῖς συνέδρ]οις ἐν τοῖς ἀγῶσιν ὀνομασίτί] 479, 47 sqq.: παραχαλεῖν δὲ xal ἐν 
τοῖς Παναϑηναίοις εἰς προεδρίαν ὀνομαστεὶ πατρόϑεν χαὶ αὐτοὺς χαὶ ἐγγόνους. 
Similia etiam in aliarum civitatum pagorumque decretis occurrunt. Cf. Syll.? 
n. 2741, 12. 518, 18. 526, 24. 


394 IV. Regnum Seleucidarum. [248 


/ 


30 ἦι ὁ ἀποχτ[είνας, ταὐτὰ δίδοσθαι αὐτῶ[ι] | x«l πολίτης ἔστω 
[κα]ὶ εἰς [φυλ]ὴν ἐξέστω αὐ[τ]ῶ[1] | εἰσελϑεῖν ἣν ἂν βούληται. 
ἐὰν δὲ δοῦλος T[t [ὁ ἀἸποχτε[ίνας, ἐπίτιμος 5 [ἔστω χαὶ πο- 
λιτεί[[ας μ]εἰτεχέτω χατὰ τὸν v)ópoy χαὶ τριάκοντα [μνᾶς 

35 λαμβανέτω παρὰ τῆς πόλεως] αὐϑημερὸν 7, [τῆι || δευτέραι, xal 


μέχρι ἂν ζῆι ἑχάσ]της ἡμέρας λαμβ[[ανέτω δραχμῆν. ------- 


84 ------- ] τῆς ἀρχῆς οἱ pe | [---------------- τάλαντον 
ἀργ]ορίου λαμβανέτωσαν | -------------------------------- 
------- ] τριάχοντα μνᾶϊς --------] 

b 


' 


? 

40 τὰ δὲ ἄϊλλα 10 τῆς πόλεως εἶναι. | [κα]ὶ εἴ τίς τι ἠδιχήϑη ὑπ᾽ 
8 4 αὐϊτῶν,] ἀπολαμβάνειν ἐντεῦ[ϑεν. ἐ]ὰν δέ τις τὸν τύραννον 
45 3j v]óv ἡγεμόνα τῆς ὀλι[γαρ]χίας ἣ τὸν (τὴν 11) δημοχρατίαγ 
χαταλύσαντα τῶν συσ᾽στρατιωτῶν ctc? ἀποχτείννας εἰς δημοχρα- 
τίαγ καταϊστήσηι τὴμ πόλιν, ἀζήμιόν | τε αὐτὸν εἶναι ὧν ἔπρα- 

50 ξεν | μετ᾽ αὐτῶγ xal τάλαντον ἀργυρίου λαμβάνειμ, παρὰ τοῦ | 
8 ὅ δήμου. ὃς ἂν ἐπὶ τυράννο(υ) 7, | ὀλιγαρχία(ς) 18 στρατηγήσηι | 


7 Cf. n. 220, 19 sqq. ἐξεῖναι δ᾽ αὐτῷ καὶ εἰς φυλὴν xal φρατρίαν ἣν ἂν βού- 
ληται ἐϊγγράφεσϑαι].  Syll2479, 18: xai Ἰλιείας εἶναι xai εἰς φυλὴν εἰσιόντας 
ἣν d» ϑέλωσιν. Inscr. iur. 8 Aut sic cum editoribus aut [ἔν]τιμος (not. 2) 
supplendum est, etsi non video quid hac voce enuntietur diversum ab eo 
quod statim subiungitur καὶ πολιτεί[ας p]e[reyévo]. Minus molestum quod 
gravissimum praemium, libertas, non nominatim commemoratur. Nam libe- 


rum esse qui civis sit sponte patet. 9 Recte hic alterum caput legis | 
incipere iudicant editores inser. iur, etsi eaedem quae supra sunt summae - 
talenti et triginta minarum hic recurrunt. Nam cum praeter cives, pere- 


grinos, servos profecto aliud hominum genus nullum sit, prius caput versu 36 


finiri apparet. 40 Supplevi. De publicandis tyranni bonis hic dici, 
quorum pars ad tyrannicidam perveniat, cum reliqua in aerarium civitatis | 


redigantur, non fugit editores inscr. iur., quare mireris quod [4]ÀÀà con- 
iunctionem esse existimarunt. 11 Articulum incuria lapicidae omissum 


restituerunt editores inscr. iur. De ipsa re hi provocant ad Demophanti | 
plebiscitum apud Andocidem 1, 97: χαὶ τὰ χτήματα τοῦ ἀποθανόντος πάντα —— 
ἀποδόμενος ἀποδώσω τὰ ἡμίσεα τῷ ἀποχτείναντι. 19 Pronomen errore re- 
petitum. 413 EPITYPANNONHOAIFAPXIAN lapis, quod tenuit Br. de 


magistratibus popularis imperii interpretatus, qui tyrannos et optimates im- 
pugnandi causa instituti essent. At neque hoc in totum huius legis argu- 


mentum et consilium quadrat, neque ἀρχὴν ἄρχειν ἐπὶ τύραννον ἢ ὀλιγαρχίαν ἢ 


Graecum est. Quare nullo modo dubium est quin recte τυράννο(υ) ἢ ὀλι- 
γαρχία(ς) emendaverint editores inscr. iur. 


248] Hiensium lex de tyrannis. 395 


55 3 ἄλλην τινὰ ἀρχὴν ἄρξηι | [ἡν]τιναοῦν, 9v ἧς εἰς ἀργυ[ρίϊου 
λ]όγον ἔρχεται14, 7, ἐπιγρ[αἰφὴν ἐ]πιγράψηι 15 ᾿Ιλιέων [oot 7, 
60 τῶν με]τοίχων, πί[αρ]ὰ μηδε [νὸς τούτων ὠν]εῖσϑαι μηδὲ | [πα- 
ρατίϑεσϑαι16 μ]ήτε γῆν μήϊ[τε οἰχί]α[μι wf] χτήνη μῆτε | 
[ἀνδράποδα [μή]τε ἄλλο μη[[δ]ὲν μηδὲ φ[ερν]ὴν δέχεσθαι 17. | 
65 ὃς δ᾽ ἂν παρὰ [τού]των τινὸς πρίϊηταί τι 7, παρ[αϑ]ῆται 7) 
φερ[ν]ὴν | λάβηι ἢ ἄλλ[ως) πως χτήσηϊται, ἄχυρον ε[ἶνα]ν τὴγ 
χτῆσιν | xai τὸν ἀδιχζηϑέϊντα ἰέναι εἰς τὰ τοῦ ἀδικχήσ[ζαν]τος 
8 6 ἀτιμη[τεί, ὁπόταν ϑ[έλ]ηι. ἐὰν δέ τις | τὸ δεύτερον [σ]τρατηγήῆ- 
70 σῃι18.} ἢ ἄλλην ἀρ[χὴν] ἄρξηι, ὅσ᾽ ἂν | διαχειρίσην χίρή]ματα, 
τὸ πάντα | ὀφείλειν ὡς δ[η)μόσια ὄντα 19. | [ἐξεῖναι δὲ δι[κάσ]ασϑαι 
τῶι | [βουλοϊμένωι ὧ[ς] περὶ δημοσίων ἐν τ]ῶι διχα[σ]τηρίωι, 
ὅταν | [βούλητ]αι, μέχ[ρι] τέλος δίϊ[κης γέν]ηται [δη]μοχρατου - 
8. 7 [μένων ᾿ἸΙλ]ιέων 29, [ὃς] δ᾽ ἂν ἐπὶ τυράννου] 7| ὀλιγο[ρ]χίας ἐχ 
80 τούϊτων2: χρήμα]τα δηϊμό]σια δῶι 7, λάβηι, ἐξεῖν]αι διχ[άσ]- 
85 ἀσϑαι ὡς | [δημοσίων] χρημάτων, ὑπόδι[κος δὲ ἔστω ------- ] 


14 L e. cui pecuniae publicae attribuuntur, quarum ratio reddenda est 
reipublicae. 45 ἐπιγραφὴν ἐπιγράφειν hic idem est, quod apud Atticos 
εἰσφορὰν ἐπιγράφειν. Οἵ, Syll? 418, 56. 16 Ne civitas civesque quibus ille 
tributum imperavit (not. 15) facultate ex illius re familiari sua recuperandi 
priventur, interdicit lex ne quis ullam rem ab illo aut emat aut pignori 
accipiat (παρατίϑεσθαι cf. v. 65 παρ[αϑ]ῆται) aut dotis nomine sibi tradi pa- 
tiatur. 47 Cf. v.105, ubi affinitate ac nuptiis contrahendis cum eis, 
contra quos haec lex lata est, in gratiam redire vetantur cives. 48 Vide- 
mus hic, per popularis imperii tempora nullum magistratum saepius quam 
semel gerere licuisse llii, quod sane Athenis quoque similiter institutum 
erat, sed exceptis tamen magistratibus militaribus (Arist. A9. πόλ. 69, 3). 
Qui igitur eundem magistratum aut ultra annuum tempus continuabat aut 
iterum petebat, is non modo patriae leges contemnere sed etiam perpetuam 
potestatem i. e. tyrannida affectare existimabatur ideoque gravissima poena 


coércendus videbatur. 19 Licebat igitur etiam eas pecunias ab eo repe- 
lere, quas non in suum usum verterat, sed in reipublicae commoda et 
necessitates impenderat. 20 Hac formula primum, ut recte observant 


editores inscr. iur., indicatur, hanc actionem nulla longi temporis prae- 
Scriptione neque ullo alio impedimento excludi, sed dum res iudicata sit 
unoquoque tempore unicuique civi illos homines in ius vocare licere. Deinde 
vero δημοχρατουμένων ᾿Ιλιέων additur ut appareat, si quando per tyrannidis 
aut paucorum imperii tempora de eiusmodi crimine indicium fieret, id irri- 
ium esse ac nullum, neque impedire quominus libertate restituta idem homo 
iterum de ea re conveniatur. 24 Hoc £x τούτων] quid sibi velit me non 
perspicere ingenue profiteor. 


336 IV. Regnum Seleucidarum. [218 
C 
88------- | ἐγ μιαροῦ γένωνται22, xol τὰ ὄντα] αὐτῶν | τὰ μὲν 


ἡμίση τῆς πόλεως ε[ἶΊναι, τὰ δ᾽ ἡμ[Π}|ση τῶμ, παίδων τοῦ ἀπο- 
ϑανόντος, ἐὰν δὲ παῖδες μὴ ὦσιν, εἰς οὗς ἂν τὰ χρήματα 

90 ἱχνῆται" | δίχην δὲ εἶναι περὶ τούτω[ν] ἀεί, μέχρι τέλος | δίχης 
γένηται δημοχρατουμένων Ἰλιέων 33, ἐὰν δὲ δεϑῆι 33 7, ἑρχϑῆν 
[ἢ] φεύγηι δεσμῶν, τιμὰς | διπλασίας ὀφείλειν χ]αὶ ὅτι ἂν 
βλαβῆι διπλάσιον. | ἐὰν δὲ χρήματα ἐ[χ]τείσηι, διπλάσια ἀπο- 

95 τινέϊ[τ]Ίω ὁ χατηγορήσ[ας]. δίχην δὲ εἶναι περὶ τούτων | [ἀ]εί, 
8 9 μέχρι τέλ[ος] δίχης γένηται δημοχρατου[ μ]ένων Ἰλιέων 25, ἐ]άν 
τις ἐπὶ τυράννου ἣ ὀλιγαρχίας ἀποχτ[είνηι] τινὰ ἐν ἀρχῆι ὧν 35, 
πάντας τοὺς | vAhp ψῆφίον προσϑεμήένους ἀνδροφόνους εἶναι, 
100 xo[i {{ἐ]ξεῖζναι ἐπεξελϑ]εῖν ἀεί, μέχρι τέλος δίχης | [γένηται 
δημοχρατουμέϊνων ᾿Ιλιέωγ 27" xol ἐὰν τὴν | δίχίην ἀποφεύγηι 
τις, ψῆφον πρ]οσϑέμενος ὥστε ἀϊποχτεῖναι, ἄτιμον εἶναι] xai 
φεύγειν αὐτὸγ | xal ἐχγόνους οἱ ἂν [ἐξ αὐτοῦ γ]ένωνται. φόνον | 
106 δὲ ἐπιγαμία(ι)ς 238. μὴ καταλλάσ[σεσ]ϑαι μηδὲ χρήϊμασιν εἰ δὲ 
8 10 μή, ἔνοχον εἶναι τῆι α[ὐτ]ῆι ζημίαι. ἐὰν δέ τις τύραννος ἢ 
ἡγεμὼν ὀλιγαρχίας ἣ ὅδοίτις Ἰλιέων ἀρχὰς συ[ν]αποδειχνύηι μετὰ 
τούτων] | ἣ ἄλλος πρὸ τούτων πρίηται γῆν ἣ οἰκίαν ἢ χτήν[η]} 


““ 


110 7, ἀνδράποδα ἣ ἄλλο ὁτιοῦν, ἀχύρως ἐωνήσϑω 29 χα[!] [ἐπανί- 


22 Hic versamur in eo capite, quo de hominibus quos asseclae tyranni 
necaverint vel vinxerint praecipitur. Prima verba quid sibi velint obscurum 
est. 23 Cf. not. 90. 24 Hic novum caput (8 9) incipere statuunt edi- 
tores inscr. iur. At cum nullum subiectum verborum δεϑῆι, ἑρχϑῆι, φεύγηι 
definite indicetur, id ex enuntiato superiore, ubi ἐὰν ἀποθάνηι τις ᾿Ιλιέων (οἵ. 


Sero 


v. 88 τοῦ ἀποθανόντος) fuisse probabile est, supplendum videtur. Apparet 
igitur haec duo enuntiata arctissime inter se conexa unum modo legis caput 1 
efficere. 25 Cf. not. 20. 26 Minus accurate hic loquitur qui legem — 


conscripsit. Nam protasis ita comparata est, tanquam si etiam magistratus 


qui sua manu quempiam occidit aut indicta causa interfici iubet, hoc legis - 


capite teneretur. At apodosis patefacit, eos modo magistratus, quibus prae- 
sidentibus cives ab iudicibus capitis damnati sint, intellegi. 27 Cf. not. 20. 
28 EPITAMIAZ lapis. Emendavit Koehler apud Br., probaverunt ed. inscr. 
iur. Homines de re publica dissentientes in gratiam redire ea condicione 
ut alter alterius filiam in matrimonium ducat, apud Graecos non inauditum 


esse monent editores inscr. iur., allato Pisistrati οὐ Megaclis exemplo (Aristot. - 


Aj). πολ. 14, 4), sed singulare esse quod hic inter homicidam et eum qui 
poenas repetat idem nonnunquam factum esse videamus; nisi aliquando usu 
venisset, sine dubio nemini in mentem venisset id vetare. 29 Ambigas 
utrum hoc medium sit relatum ad τις, an passivum relatum ad γῆν xc. ἢ 


| 
| 


| 
| 


B 
d | 


218] Iliensium lex de tyrannis. 337 


8 14 t3? εἰς τοὺς ἀποδομένους. ἐάν τις ἐν ὀλιϊγαρχίαν χαχοτεχνῶν 
περὶ τοὺς νόμους βουλὴν αἱρῆται ἣ τὰς ἄλλας ἀρχὰς | ὡς ἐν 
115 δημοχρατίαιϑ! ϑέλων διαπράσσεσϑαι τ[ε] χνάζων, ἄχυρα εἶναι 
8192 xal τὸν τεχνάζοντα πάσίχειν ὡς ἡγεμόνα ὀλιγαρχίας 82, ὃς ἂν 
τύρανν[ος] | ἣ ἡγεμὼν γένηται ὀλιγαρχίας ἢ τύραννον στ[ή]σηι 
ἢ συνεπαναστῆν 7, δημοχρατίαγ χαταλύσηι, ὅτου ἄν τι ὄνομα 
120 ἦι τούτων ἐάν τε ἐν τοῖς [[ἱερ(ητ)εύσασιν 38 ἐάν τε ἐν ἀναϑή- 
ματι ἐάν τ᾽ ἐπὶ τάφο[υ 8,,] ἐχχόπτειν πάντοϑεγ, xal ἐγ μὲν 
τῶν ἱερητευϊχότων ἐχχόψαντας πωλεῖν, καὶ τὸμ πριάμενον | 


ὄνομα ἐπιγράψασϑαι ὅτι ἂν ϑέληι οἷς μέτεστι8δ. | τὰ δὲ ἀνα- 


ἄλλο ὁτιοῦν. Per sermonis leges quidem utrumque licet, sed commodius 
hoc, quia sic verba ἐωνήσϑω xoi ἐπανίτω ad idem referuntur subiectum. 
30 Sc. τὰ πεπραμένα χρήματα. 34 Etsi hoc loco etiam multo minus com- 
mode et perspicue adornata est oratio, quam alibi, tamen quaenam mens 
sit scriptoris vix dubitari potest. Dicitur de eis, qui per tempora imperii 
paucorum malis artibus usi instituta specie popularia inducunt, non ut re 
vera populi imperium restituatur, sed ut animi civium ad tempus placentur 
et leniantur eaque re optimatium dominatio confirmetur. Hi ne cum sin- 
ceris imperii popularis fautoribus confundantur sed perinde ac principes 
factionis optimatium habeantur cavet lex. 32 Omnibus reliquis locis 
(v. 49. 90. 43. 44. 107. 116. 417) coniunctim dicitur de tyranno et principe 
factionis optimatium. At quod hic tyranni nulla mentio fit, Br. sibi per- 
suasit in parte deperdita tituli tamen aliam poenam tyranno, aliam duci ac 
signifero factionis paucorum constitutam fuisse. Sed id recte reiciunt edi- 
tores inscr. iur. monentes, quia delictum de quo hic dicatur in oligarchia 
modo conmitti possit, etiam in poena definienda huius modo factionis prin- 
cipem commemorari. 33 IEPEYXAZXIN lapis, quod emendavit Br. cum 
propter v. 424. 422 ἱερητευχότων tum quia ἱερεύειν sacrificandi, mactandi, 
caedendi notionem habet, non sacerdotii gerendi. 34 Cum de duobus 
prioribus inscriptionum generibus, laterculis sacerdotum et dedicationum 
titulis, accuratiora praecepta subiuncta sint v. 124—123 et 124—430, de epi- 
taphiis nihil eiusmodi scriptum fuit. Nam a versu 130 aliud coepisse caput, 
cuius argumentum ignoramus, propter asyndeton (not. 4) manifestum est. Ac 
ne erat quidem cur de titulis sepulcralibus accuratiora praeciperentur, quia 
difficultates, quae in illis duobus generibus evitandae erant, hic nullae fue- 
runt, ut illud simplicissimum praeceptum ἐχχόπτειν πάντοϑεν (v. 421) in hoc 
quidem genere sufficeret. Ceterum recte ad eundem .memoriae damnandae 
morem editores inscr. iur. rettulerunt titulum Nisyrium Syll? 880; quae lex 
sane non ut hic nomen modo exsculpi, sed adeo totum monumentum sepul- 
erale atque adeo corpus defuncti tolli iubet. Cf. etiam Hyperid. II, 20. III, 48. 
Demosth. XXI, 1406. LVII, 70. 35 Non recte de more sacerdotia vendendi 
hic mentionem inicit Br. Immo, ut ed. inscr. iur. perspexerunt, venit ius 
pro eius nomine, qui re vera aliquanto ante sacerdotio functus est, in 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. 1. 49 


9238 IV, Regnum Seleucidarum. [248— 


125 ϑήματα ὅσα μὲν ἂν ἰδίαι ἀνατεϑῆι, ἐξαϊλείψαντας τοῦ ἀναϑέν- 
τος τὰ ἐπιγράμματα βο[υ] λεύειν περὶ τοῦ ἀναϑήματος τὸν δῆμον, 
ὅπως μ[η]}|τε ἐχείνων ἑστήξει μηδὲ 86 μνημεῖον :«ηϑὲν ἔσ᾽ταιτ᾽ 
ὅπου δὲ χοινὸν ἀνάϑημα χαὶ ἑτέρων ἐπιγέγραπται, ἄδηλον 

8.48 ποιεῖν ἐξαλείψαντας τί[ὸ || Üvop]a τὸ ἐχείνου. ἐάν τις ἐπὶ τυράν- 

180 voy ἣ ὀλ[ιἰ[γαρχίας ------- ] 


8 14 ------ | --- v0 [------ ἐὰν δὲ | ot] dpyovtec?9 μ[ὴ χηρύ- 
ξωσι τὸν] | στέφανον ἐν τοῖς [μεγάλοις Διο]νυσίοις ἣ μὴ συντε- 
135 λέ[σωσιν,] | ὅπως ἀναγραφῶσι χατὰ [τὸν νόμον, ὀφειλέτω có. 
μὲν ἀρχόντων ἕκαστος τριάχοντα στα{[τ]ῆρας, βο[υλῆς δ᾽] Éxa- 
140 στὸος δέϊ[χα] στατῆρας, ὁ δὲ ταμίας στα{[τ]ῆρας ἑχατόν᾽ xoi 
ἄτιμοι ἔστω[[σαν] xa9' οὗς ἂν τῶν γεγραμμένων τιμῆς ἐ[πιχ]α- 
λῆται 39. ἕζως ἂν | χο]μίσω[ν]ται τὰ χρήματα οἱ ἐπικαλοῦντες " 


laterculo aliud reponendi. Quae res cum callide excogitata est, ut vanitas 
hominum opulentorum aerario publico aliquantum lucri afferret, tum pro- 
pterea tali artificio careri vix poterat, quia pristino nomine deleto neque 
alio restituto numerus ordoque annorum, qui in eiusmodi laterculo maximi 
momenti erat, turbatus esset. Sic sane in recensum sacerdotum intrude- 
bantur hominum nomina, qui re vera illis annis neutiquam officium gesse- 
rant. Sed cavetur tamen, ne quis hunc honorem emat, cui omnino aditus 
ad illud officium non pateat. Qua cautela opus erat, ne postea laterculi 
familiis non sacerdotalibus ansam illius iuris usurpandi praeberent. 36 Uti- 
que hic anacoluthia satis molesta est, cum aut μὴ — ἑστήξει μηδὲ — ἔσται 
aut μήτε — ἑστήξει μήτε — ἔσται dicendum fuerit. Atque hoc quidem, si 
modo de vi vocabulorum μνημεῖον μηϑὲν ἔσται (not. 37) recte iudicavi, prae- 
ferendum videtur. 37 Neque sceleratorum hominum dedicationes ipso- 
rum nomine manere vult populus lliensium neque opus deis consecratum 
eorumque nominibus inscriptum plane evanescere. Quare consultare iubetur 
populus in comitiis de anathemate, i.e. de alia inscriptione in locum anti- 


quae erasae substituenda. Aut igitur solum dei nomen genetivo casu in- - 


scribi potuit, aut ad ipsum populum dedicatio referri. Haec interpretatio 
probabilior videtur, quam illa, μηϑὲν post μηδὲ ex nota Graecorum consue- 
tudine per pleonasum addi, ut sit *neve ullum eorum monumentum maneat". 
Nam sic hoc enuntiati membro nihil fere aliud contineretur ac priore illo 
ὡς μήτε ἑχείνων ἑστήζει, et μῆτε utique ab hac sententiarum conexione alie- 
num est. 38 Dicitur hic de pecuniis, quas privati homines pro restituenda 


populi libertate impenderint, ex aerario eis reddendis, itemque de coronis : 


quae ea de causa eis decernuntur. 39 Obscuriora haec. ἐπιχαλεῖν de 
actione civium, qua ei a republica pecunias a se expensas repetunt, usurpari 
ex v.443. 444 et 149—152 apparet, τιμῇ vero non potest non ad coronas 
et pecuniam referri. Sed quid sibi velit ἄτιμοι ἔστωσαν χαϑ᾽ οὃς ἂν τῶν 


949] lliensium lex de tyrannis. 339 


145 el [av δὲ] τὴν ἔφοδον 40 ἀεὶ ἐπὶ τοὺς ἄρχοντας καὶ | τὴμ, βουλὴν 
τὴν ἐνεστῶσαν, | xal ἔστω τοῦτο πρῶτον ἔτος | xal τὰ ἐπίτιμα 
150 ταὐτὰ εἶναι | τοῖς ἐνεστῶσιν ἀρχείοις 41, Eloc ἂγ [χ]ομίσωνται τὰ 
χρήματα | χα]ὶ τὸν στέφ[ανον] οἱ ἐπικα[λοῦντ]ες χαὶ ἡ ἀνα- 
8 45 γραφὴ γένηται. | ἐὰν δέ τις χομίζηται μὴ τὴν | δημοχρατίαγ 
155 χατασχευάζων | εἰσενέγχας T, ἀναλώσας ἣ μὴ | ὀφειλόμενα 42 
8. 16 7, πλείω ἀπολάβηι, | ἀποτινέτω διπλάσια, ἐὰν δίχηι | [ν]ικᾶται. 
χαὶ ὃς ἂμ, παρὰ τούτων | [λ]αβὼν (μὴ 43) ἀναλώσηι ὥστε ἡ 
160 δημοκρατία χατασταϑῆι4 ἣ ὃς ἂμ [πα]]ρὰ τούτω[ν] ἔχων μὴ 
ἀποδε[ίξηι | ἀϊναλωμένα εἰς ταῦτα, διπλ[ζάσια] | ἀποτεισάτω 
165 ἅπερ ἂν λάβηι, ἐ]ὰν δίκην νιχᾶται. ὧν δ᾽ ἂν ἐπιχ[α]λῆται 
xal γραφῆι OG μὴ εἰσ[ε]νέγκαι ἣ μὴ ε[ἰσ]ϊαναλῶσαι [χα]τὰ τὸν 
γόμον 7| μὴ ὀφειλόμζενα] | 7, πλείω ἀπολαβεῖν, μὴ στ[εφα]νού- 
170 σϑω μηδὲ ἀναγραφ[έσϑω] | εἰς στήλην. ..... γέϊνηται xo[t- - ] 
x---t14----|----a(---- χρήματα ------- 


τεγραμμιένων — ἐπιχαλῆται ambigas. Nam τῶν γεγραμμένων quidem vix alio 
spectare potest atque ad magistratus proxime superiore enuntiato enumera- 
tos (ἄρχοντες, βουλή, ταμίας). Sed hos capitis deminutionem pati dum illi 
cives sua receperint nimis durum videtur, neque xo οὺς satis perspicue 
dicitur. 40 Cf. Syll.2483, 24. 480, 7. 545, 35. 555, 6. 33. Athenis con- 
stanter, sed etiam in aliis civitatibus haud raro, hac vi usurpatur πρόσοδος. 
41 Collegia magistratuum. Cf. Syll? 4177, 65. 239, 7. 306, 44. 914, 4. 930, 22. 
τὰ ἐπίτιμα ad multas v. 438—440 propositas spectare vix est quod moneam. 
49 Quaerat quispiam, quomodo hoc differat ab eo quod priore loco dictum 
est μὴ τὴν δημοχρατίαν χατασχευάζων εἰσενέγχας T, ἀναλώσας. Sed possunt 
etiam cogitari condiciones aliae per quas quis accipiat quae non debeantur, 
veluti si quis quae re vera impenderat in libertatem restituendam iam re- 
cepit, sed mala fraude hac re dissimulata iterum petit et propter magistra- 
tuum errorem aut socordiam impetrat. Hic accipit quae non debentur, etsi 
eius causa alia est atque eorum qui antea commemorati sunt. 43. Nega- 
tionem lapicidae incuria omissam addidit Br. 44 Soloece pro ὅπως ἡ 
δημοχρατία χατασταϑῇῃ aut ὥστε τὴν δημοχρατίαν χατασταϑῆναι.. 


219 Lapis fuit olim in ecclesia vici Jezm-schehr in loco veteris 
Sigei, unde delatus est Cantabrigiam. Non Sigeensem, sed lliensem 
esse demonstravit Boeckh. Edd. Chishull Antt. Asiat. p. 29 sqq. 
Dobree Diar. class. T. XXX p.124. Ex utriusque apographis post 
alios Boeckh C. I. G. 3595 (Syll.1 156. E. L. Hicks Manual of Greek 
hist. inser. p. 279 n. 165. Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 393 
n.525). Cf. quae adnotaverunt Haubold de rebus Iliensium p. 21 sqq. 

322* 


940 IV. Regnum Seleucidarum. [219 


G. Radet Revue de philologie XVII 1893 p. 56 sqq. Ὁ. Wilcken ap. 
Pauly-Wissowa Realencyklopádie I 2 p. 2452. B.Haussoullier Revue 
de philol. XXIV 1900 p. 347. Études sur l'histoire de Milet et du 
Didymeion p. 58. W. Hünerwadel Forschungen zur Geschichte des 
Konigs Lysimachos p. 104. B. Niese Geschichte der gr. ἃ. mak. 
Staaten II p. 133 not. 6. 


᾿Ἐπιμηνιεύοντος Νυμφίου τοῦ Διοτρέφους, ἐπιστατοῦντος; δὲ 
Διονυσίου τοῦ | ᾿Ἱἱππομέδοντος, Δημήτριος Διοῦς 2 εἶπεν ἐπειδὴ 
Y 2 , 4 , - 
βασιλεὺς ᾿Αντίοχος ὅ βασιλέως  Σελεύχου ἐν ἀρχῆι τε παραλα- 
βὼν τὴμ βασιλείαν x«l προστὰς ἐνδόξου xal χαλῆς αἱρέσεως 
5 ἐζήτησε τὰς μὲν πόλεις τὰς χαίτὰ) τὴν Σεϊλευχίδα 4, περιεχομένας 
ὑπὸ χαιρῶν δυσχερῶν διὰ τοὺς ἀποστάντας | τῶμ, πραγμάτων 5, 
εἰς εἰρήνην καὶ τὴν ἀρχαίαν εὐδαιμονίαν χαταστῆσαι, | τοὺς δ᾽ 


4 Vocabulum ἐπιστάτης Ilii ut Athenis, Zeleae (Syll.2454, 4), Iasi (Syll.2965), 
Ii (Ross Inscr. inedd. fasc. II p. 8 n. 94, 8. 9 all. a G, Gilbert Gr. Staatsalter- 
thümer II p. 208 not. 3) prytanum principem, qui senatui comitiisque prae- 
sidebat, indicare videtur. Quae ratio ei intercesserit cum epimenio, quod 
vocabulum menstruum quidem officii tempus indicat, sed de negotiorum na- 
tura nihil continet, latet. 2 Cum in proécdosi Δίου aut Διο(γέν)ους emen- 
dassem, nihil mutandum esse, quia nomen Διῆς, Διοῦς etiam alibi occurreret, 
monuit A. Wilhelm Archáologisch-epigraphische Mitth. aus Oesterreich XX 
p.73. Cf. Syll2 n. 348, 50. 349, 2. 3 Antiochus I Soter (280—264 a. 
Chr. n.). - 4 De Seleucide principali Syriae parte inter Coelen Syriam et 
Commagenen sita, quae quattuor habebat urbes magnas, Antiochiam ad 
Daphnem, totius regni caput, Seleuciam, Apameam, Laodiceam, cf. Strabo 
XVI,2,4 p.749.50 Cas. Ad quam regionem cum omnes editores verba 
tituli rettulissent, J. Beloch Hist. Ztschr. LX 1888 p. 502 not.4 potius de 
Asiae minoris regionibus, quae Seleucidarum imperii fuerint, interpretatur. 
Qui mihi non persuasit. Nam primum quidem Σελευχίς de nulla usquam 
terra proprie et substantive usurpatur nisi de illa Syriae parte. Longe alius 
generis est, quod adiective apud Appianum Syr. 55 legitur Καππαδοχίας τῆς 
Σελευχίδος λεγομένης. Deinde vero manifesto in hoc lliensium decreto inter 
se opponuntur ἐν ἀρχῆι τε --- ἐζήτησε τὰς μὲν πόλεις τὰς χατὰ τὴν Σε- 
λευκίδα --- καταστῆσαι --- νῦν τε παραγενόμενος ἐπὶ τοὺς τόπους τοὺς ἐπι- 
τάδε τοῦ Ταύρου; neque magis n. 229, 1, 2 Belochii interpretatio probari 
potest. Nam si illie Σελευχίς non proprium provinciae nomen esset, sed in 
universum regiones quae in Seleucidarum dicione essent, quid sibi vellet 
bmepéBaAev? Quod non potest non de Tauri transitu intellegi. Sed trans eum 
quae erant non minus Seleucidarum imperii erant quam citeriora, ut hoc 
transitu demum in illam regionem pervenisse non recte dicatur. 5 Hanc 
rebellionem, de qua praeterea nihil traditur, ilico post Seleuci necem eru- 
pisse veri simile est. 


219] Antiochus I Soter (280—261 a. Chr. n.). 941 


ἐπιϑεμένους ὁ τοῖς πρά(γ)μασιν 1 ἐπεξελϑών, χαϑάπερ ἦν δίχαιον, 
ἀναϊχτήσασϑαι τὴμ πατρώιαν ἀρχήν᾽ διὸ xal χρησάμενος ἐπιβολῇ! 
χαλῆι xai δικαία[ι] | xal (λγαβὼνϑ οὐ μόνον τοὺς φίλους xal τὰς 
10 δυνάμεις εἰς τὸ διαγωνίσασϑαι περὶ | cp. πραγμάτων αὐτῶι 
προϑύμ(ου)ς 10, ἀλλὰ xal τὸ δαιμόνιον εὔνουν xal συνεργόν, τάς τε 
πόλεις εἰς εἰρήνην xal chu βασιλείαν εἰς τὴν ἀρχαίαν διάϑεσιν | 
χατέστησεν᾽ νῦν τε παραγενόμενος ἐπὶ τοὺς τόπους τοὺς ἐπι- 
τάδε τοῦ Ταύρου | μετὰ πάσης σπουδῆς χαὶ φιλοτιμίας ἅμα χαὶ 
ταῖς πόλεσιν τὴν εἰρήνην 11 χατεσχεύασεν xal τὰ πράγματα xai 
15 τὴμ βασιλείαν εἰς μείζω xal λαμπροτέραν διάϑεσιν || ἀγήγοχε 13, 
μάλιστα μὲν διὰ τὴν ἰδίαν ἀρετήν, εἶτα χαὶ διὰ τὴν τῶμ, φίλων 
xal τῶν | δυνάμεων εὔνοιαν: ὅπως οὖν ὁ δῆμος, ἐπειδὴ xal 
πρότερόν τε΄8, xal ὃν χαιρὸν | παρέλαβεν τὴμ βασιλείαν, εὐχὰς 
χαὶ ϑυσίας ὑπὲρ αὐτοῦ πᾶσι τοῖς ϑεοῖς | διετέλει ποιούμενος, χαὶ 
νῦν εὔνους ὧν χαὶ τὴν αὐτὴν αἵρεσιν ἔχων [φανερὸς ἦι τῶι 
20 βασιλεῖ, τύχηι τῆι ἀγαϑῆι, δεδόχϑαι τῆι β[ου]λῆι καὶ τῶι || δήμωι, 
thy μὲν ἱέρειαν xal τοὺς ἱερονόμους 14 xal τοὺς πρυτάνεις εὔξασ!- 
ϑαι τῆι ᾿Αϑηνᾶι τῆι ᾿Ιλιάδι μετὰ τῶμ, πρεσβευτῶν τὴν τε παρ- 
ουσίαν 15 γεγονέναι (ἐπ᾿ ἀγαϑῶι 16) τοῦ βασιλέως xal τῆς 


6 De Ptolemaeo Philadelpho, qui sane tum Syriae parte potitus videtur, 
haec intellegit Droysen Gesch. des Hellenismus III, 4 p. 256 not. 4. At ipsa 
verba eiusmodi sunt, ut de seditionis auctoribus puniendis potius quam de 
externo hoste arcendo dici appareat. 7 PPATMAZIN. 8 Sic Dobree, 
ΣΠΟΥΔΗ͂Ι Chishull. 9 AABON. 10 [IPOOYMOZ, quod editores re- 
tinuerunt, emendandum existimavi; nam manifesto ut obiecta τοὺς φίλους 

| Xni τὰς δυνάμεις et τὸ δαιμόνιον, sic etiam adiectiva praedicative usurpata 
προϑύμους et εὔνουν χαὶ συνεργόν inter se respondent, cum λαβεῖν τινα εἴς ct - 
Sic nude vix dici liceat. 411 De pace cum Antigono Gonata facta haec 
interpretatur Droysen IIl, 4 p. 257 not. 2. Cum in ea Antigonum quicquid 
in Asia cepisset Antiocho reddidisse veri simile sit, merito auctas ab Antiocho 
opes regni praedicant llienses v. 44. Pax anno fere 277 a. Chr. facta vide- 
tur; cf. Droysen II, 2 p. 353. III, 4 p. 197. 19 Cf. n. 267, 42 εἰς ἀποχα- 
τάστασιν ἀγηγοχότων τὰ προγεγραμμένα (intra annorum 263 et 244 a. Chr. n. 
spatium). 329,49 ἀγηγοχώς — διεξαγηγοχώς. C. I. G. 2448 συναγάγοχα, συνα- 
γαγοχεῖα. Hoc perfectum formatum est ad exemplum illius quod est ἐνήνοχα 
(cf. E. Schweizer Grammatik der pergam. Inschr. p. 474. 186), ex eo demum 
natum ἀγήοχα. 13 Cum frequentissimum sit in talibus πρότερόν te — 
χαὶ νῦν, errore hic particula, cui nihil respondet, additur. Certe (y)e, quod 
emendavit Boeckh, ex titulorum sermonis usu hic vix locum habet. 44 Cf. 
titulos item llienses n. 242, 24 [Περονόμοι et C. I. G. 35975, 7: [αἱρεῖσϑα]ι δὲ 
xoi ἱερονόμον τῶν οἰχούντων ἐΐν Σχαμιάνδροις]. 415 Non llium regem ad- 
venisse, sed de transitu in terras cis Taurum sitas haec intellegenda monuit B, 


449 IV. Regnum Seleucidarum. [249 


ἀδελφῆς αὐτοῦ 117 βασιλίσσης xal τῶμ, φίλων | xal τῶν δυνάμεων, 
xal γίνεσϑαι τά τε ἄλλα ἀγαϑὰ τῶι βασιλεῖ xal τῆι βασιϊ)λίσσην 
πάντα, καὶ τὰ πράγματα χαὶ τὴμ βασιλείαν αὐτοῖς διαμένειν 
25 λαμβάνουσαν ἐπίδοσιν χαϑάπερ αὐτοὶ προαιροῦνται εὔξασϑαι 
δὲ xal τοὺς ἄλλους ἱερεῖς xal | ἱερείας μετὰ τοῦ ἱερέως τοῦ 
τοῦ βασιλέως ᾿Αντιόχου τῶι τε Ἀπόλλωνι τῶι ἀρχηγίῶι)] | τοῦ 
γένους αὐτοῦ 18 xal τῆι Νίχηι xal τῶι Διὶ xal τοῖς ἄλλοις ϑεοῖς 
πᾶσι καὶ πάσαις. ἐ[πὶ δὲ] | ταῖς εὐχαῖς τῆι μὲν ᾿Αϑηνᾶι συντε- 
λεσάτωσαν τὴν νομιζομένην xal πάτ[ριον ϑυ]σίαν οἵ τε ἱερονόμοι 
xoi οἱ πρυτάνεις μετὰ τῆς ἱερείας xal tO. πρεσβευτῶν, τ[ῶν 
30 δὲ ᾿Από]ϊλλωνι xal τοῖς ἄλλοις ϑεοῖς οἱ στρατηγοὶ μετὰ τῶν 


10 Restitui quae Boeckhius lapicidae incuria excidisse perspexit. Etenim 
εὔξασϑαι non potest referri ad res factas (τὴν παρουσίαν γεγονέναι), sed ad 
futurum earum eventum. 47 Boeckhius sororem germanam Antiochi in- 
tellexit, quam in matrimonium duxisset mortua Stratonice, atque eum re 
vera post Stratonicen alteram uxorem habuisse inde colligit, quod Antiochus 
Deus, quem Stratonices filium fuisse constat, in matrimonio habuerit Laodi- 
cen sororem eodem patre neque vero eadem matre genitam (Polyaen. VIII, 50 
Ἀντίοχος ὁ προσαγορευϑεὶς ϑεὸς ἔγημε Λαοδίχην ὁμοπάτριον ἀδελφήν). Ac certe 
Niebuhrius, qui (Kleine Schriften I p. 257) maluit Porphyrio fidem habere qui 
Laodicen Achaei filiam dicit, futili argumento nisus est cum negaret Seleu- 
cidis moris fuisse sorores in matrimonium ducere. Contra quem Boeckhius 
monuit, vel Athenis hoc licuisse. At potuit certiore argumento uti: de 
Antiocho III (Magno) Appianus Syr. 4 narrat γάμους τε τῶν παίδων ἔϑυεν, 
Ἀντιόχου καὶ Λαοδίχης, ἀλλήλοις συναρμόζων. Quare quin illa quoque Laodice 
natu maior mariti Antiochi II soror fuerit, et item rursus eius mater, cuius 
nomen ignoramus, Antiochi I, non videtur dubitandum esse. Droysenus 
sane, cum de Laodice Antiochi II uxore Niebuhrii sententiam sequatur, in 
hoc titulo reginam ipsam Stratonicen esse vult, et ἀδελφὴν nihil nisi hono- 
ris vocabulum (Gesch. des Hellenismus III, 4 p. 266), sed huius moris, de 
quo cf. n. 603, in Seleucidarum familia nullum exemplum notum esse ipse 
fatetur. Quare Boeckhius sine dubio verum vidit, nisi quod post mortem 
Stratonices demum sororem Antiocho nupsisse opinatur. Nam recte Wilcken 
monuit, hunc titulum utique Stratonice, quam anno 268 a. Chr. n. etiamtum 
inter vivos fuisse tituli Babylonii testarentur, superstite scriptum esse. Non 


deinceps igitur, sed eodem tempore duas uxores habuit Antiochus I, quod - | 
idem de Ptolemaeo Lagi f. aliisque illius aetatis regibus constat. 48 Iustin. — 
XV, 4, 3 mater eius (Seleuci Nicatoris) cum. nupta, esset Antiocho, claro inter Ὁ 


Philippi duees véro, visa sibi est per quietem ex concubitu Apollinis conce- 
pisse, gravidaque facta, mwnus concubitus ab eo anulum. accepisse, 4n. euius 
gemma, ancora sculpta esset, $ussaque domwm τὰ filio quem peperisset 
dare. B. Cf. etiam n. 297, 6 διὰ τὴν πρὸς αὐτὸν τὸν ϑεὸν συγγένειαν. n. 237, 5 
ὅ τε ϑεὸς ὁ ἀρχηγέτης τοῦ γένους τῶμ. βασιλέων. 


249] Antiochus I Soter (280—264 a. Chr. n.). 243 


ἄλλω(ν 19) ἱερείων 29, ὅταν δὲ ποιῶ[σι τὰς ϑυ] σίας, στεφανηφο- 
ρέίτωσαν οἵ τε πολῖται xal οἱ πάροικοι21 πάντες, xod συνιόντες τὰς 
πάσ]ας συντε(λ)είτωσαν 232 ϑυσίας τοῖς ϑεοῖς ὑπὲρ (τ)οῦ 23 βασιλέως 
xai τοῦ δήμου. [ὅπως δὲ τὰ] | εἰς τὴν τιμὴν xal δόξαν ἀνήχοντα 
συγχατασχευάζων ὁ δῆμος φανερὸς [ἦι πᾶσιν, ἐπαι]νέσαι μὲν 
αὐτὸν ἐπὶ τῆι ἀρετῆι καὶ τῆι ἀνδραγαϑίαι ἣν ἔχων [διατ]ελεῖ, 
35 [στῇσαι δὲ αὐτοῦ εἰκόνα χρυσῆν ἐφ᾽ ἵππου à» τῶι ἱερῶι τῆς 
᾿Αϑηνᾷᾶς ἐν τῶι ἐπιφα[νεστάτωι τόπωι] | ἐπὶ βήματος τοῦ 34 λευ- 
χοῦ λίϑου xol ἐπιγράψαι: “Ὃ δῆμος ὁ [Ἰλιέων βασιλέα 
Ἀντί]ο y ov βασιλέως Σελεύχου εὐσεβείας Évexev τῆς 
εἰς τὸ ἱερόν, εὐεργέτην xai σω]τῆρα γεγονότα τοῦ 
δήμου. ἀναγορεῦσαι δὲ xal ἐν [τῆι πανηγύρει ἐν τῶι] | γυμνυ- 
χῶι ἀγῶνι τὸν ἀγωνοθέτην xal τοὺς στρατηγούς, ὅτι 25 αὐτὸν ἡ 
40 πό][λις xoi αἱ λοιπαὶ πόλεις στεφαν(οῦ)σιν 25 τῶιδε [τῶι στεφά- 
wot εὐσεβοῦντα περὶ τὴν ᾿Αϑηνᾶν τὴν] | "Dan, τὴν ἀναγγελίαν 
ποιουμένους 27 διὰ τοῦ xfpuxoc τῆς βουλῆς χαὶ τοῦ δήμου.] | 
ἑλέσϑαι δὲ xal πρεσβευτὰς ἐχ πάνίτων ᾿Ιλιέων ἄνδρας τρεῖς, 
οἵτινες] | ἀσπασάμενοι αὐτὸν παρὰ τίοῦ δήμου πρῶτον μὲν χε- 
λεύσουσιν ὑ] γιαίνειν αὐτόν τε xai τὴν [ἀδελφὴν αὐτοῦ βασίλισσαν 
45 xal τὰ τέχνα] | xoà τοὺς φίλους xol τὰς [δυνάμεις, ἔπειτα δ᾽ ἀπαγ- 
γελοῦσιν αὐτῶι τὴν τι] μήν, xoi ἀπολογισάμίενοι ὅσα ἡμῖν ὑπάρ- 
χει πρὸς αὐτόν τε xal τὸν πα]τέρα αὐτοῦ βασιλέα ΣΙ[έλευχον 38 --- 
------- δια] τετέλεχεν παραχαλοῦσίιν -----|---]v συμβαιν ----- 


19 AAAQI. 20 1. e. ἱερέων cf. Syll.? III p. 225. 21 Inquilini. 
Hi πάροιχοι etiam in aliis civitatibus (Carpathi, Carthaeae, Ephesi, Rhodi, 
Tei, Thespiis) appellabantur, alibi μέτοιχοι ut Athenis, alibi £votxot, ἔποιχοι, 
χάτοιχοι, σύνοιχοι. Cf. G. Gilbert Griechische Staatsalterthümer II p. 294. 


32 TEAEITOZAN. 23 ΠΟΥ. 34 Articulus etiam in alio titulo Iliensi 
C. 1. G. 3598, 20 est: ἀναγράψ|[αι δὲ τὸ ψήφισμα τόδε εἰς στήλας δύο] τοῦ λευχοῦ 
Mou. B. 25 In restituendis versibus 39—42 aliquantum recessi ἃ 


Boeckhio qui sic haec legit: [ὅταν 7, τε πό]]λις xol αἱ λοιπαὶ πόλεις στεφανῶσιν, 
τῷ δὲ [βασιλεῖ παρὰ τὴν ᾿Αϑηνᾶν τὴν] | Dadba τὴν ἀναγγελίαν ποιουμένους [ἐπεύ- 
ξασϑαι πολλὰ χαὶ ἀγαθά]. Supplementa mea sollemni talium decretorum 
usui magis respondere vix negaveris. 26 ETEQANOZXIN. Emendavi. 
97 Sc. τὸν ἀγωνοθέτην χαὶ τοὺς στρατηγούς. 28 Quae hic praedicantur 
Iliensium de Seleuco I Nicatore Antiochi patre merita, ea Hünerwadel eo 
referri posse dicit, quod Ilium inter urbes fuerit quae a Lysimacho ad Seleu- 
cum defecissent. At ipse recte monet, hoc neutiquam certum esse, quando- 
quidem divinos honores, quibus Seleucum ab Iliensibus affectum titulus 242 
testetur, hic innui haud incredibile sit. 


344 IV. Regnum Seleucidarum. [220— 


220 Marmor inventum llii. Edd. Clarke Itin. T. II P. I p. 162, 
Hunt in Walpole Mem. p. 103 (Osann Sylloge p. 207). Ex his et 
schedis Koehlerianis Boeckh C. I. G. 3596 (Syll.!* 457. Ch. Michel 
Recueil d'inscr. Gr. p. 394 n. 526). Cf. quae adnotaverunt Haubold 
de rebus lliensium p. 23. Ὁ. Wilcken ap. Pauly-Wissowa Real- 
encyklopádie I, 2 p. 2454. B. Haussoullier Revue de philologie XXIV 
1900 p.318. XXV 1894 p.44 not. 3. Études sur l'histoire de 
Milet et du Didymeion p. 59. 


"Ens; ὁ βασιλεὺς ᾿Αντίοχος 1 ἐπέσταλχεν2 ὅτι τραυματίας γε- 
νόμενος | ἐν τῆι μάχηι εἰς τὸν τράχηλον | ϑεραπευϑ[είη] ὑπὸ 
5 Μητροδώρου τοῦ || ἰατροῦ ἀχινδύν(ω)ς 8, ἐφέσταλχεν 4 [δὲ] | περὶ 
αὐτοῦ xal Μελέαγρος" ὁ στρατηγὸς προορώμενος τὸ τῆς πό- 
λεως συμφέρον, δεδόχϑαι τῆι βουλῆν | xal τῶι δήμωι, ἐπαινέ- 
10 σαι μὲν || Μητρόδωρον Τιμοχλέους Ἀμφιϊπολίτην ἀρετῆς ἕνεχεν 
xai | εὐνοίας τῆς εἰς τοὺς βασιλεῖς [᾿Αντίοχον xal Σέλευχον ὁ 


4 Antiochum Hieracem intellexit Osann, Antiochum III Magnum Clarke, 
Walpole, Boeckh. Qui cum recte negasset, v. 13 Seleucum Callinicum et 
Antiochum Hieracem agnosci licere propter praeposterum nominum ordinem, 
ipse eo tempore, quo Antiochus Magnus Chersonesum occupasset et Lysi- 
machiam restituisset (196 a. Chr. n.), haec scripta coniecit. Tum enim regem 
cum parte exercitus ad depopulandam Thraciam profectum esse (Polyb. 
XVIII, 54, 7. Liv. XXXIII, 38, 40 sqq. Appian. Syr. 3. At neque tum in acie 
signis collatis pugnatum esse, quo utique referenda sunt verba ἐν τῇ μάχῃ, 
verisimile est, neque Seleuci regis mentio cum hac opinione conciliari potest 
(cf. not. 6). Quare Antiochum I Sotera potius significari statui, quem per 
totum regni tempus multis bellis interfuisse in eisque fortiter se gessisse 
satis constat. Assensi sunt Haubold, Wilcken, Haussoullier, qui intra An- 
tiochi regnum tituli tempus accuratius definiverunt (cf. not. 6). 2 Litterae 
EITEZ in uno Huntii exemplo sunt, quare quomodo hic potissimum scrip- 
tum fuerit verbum, in medio relinquendum est. Cf. not. 4. 3 AKINAYNOZX 
Hunt. AINAYNOX Clarke, Koehler. 4 Sic Clarke, Koehler. ETTEX Hunt. 
De huius perfecti aspiratione cf. n. 5,66. 6,4. 244,141.30. 319,6. Syll? 490,14. 
250,5. 259, 5. 263, 2. Meisterhans-Schwyzer Grammatik der att. Inschriften 3 
p.169 not.41445. E. Schweizer Grammatik der pergamenischen Inschriften 
p.119, qui docet eam Asiae potissimum minoris civitatum propriam, ab Attico 
sermone etiam recentiore aetate plane alienam esse. 5 Cf. n. 224,4 cum 
nota. 6 Cum de Seleuco Callinico et Antiocho Hierace propter ordinem 
quo nomina se excipiunt cogitari nequiret, quam difficultatem frustra remo- 
vere conatur J. Beloch Histor. Zeitschrift LX 1888 p. 505 not. 2, Boeckhius 
sibi persuasit, Antiochum III et Seleucum IV, qui post patrem a. 187—475 
a. Chr. regnavit, innui. At utrum hunc patre etiamtum superstite regio 
nomine ornatum probabile sit necne, non est cur accuratius inquiratur. 


444] Antiochus I Soter (280—264 a. Chr. n.). 345 


15 xai τὸν | δῆμον, εἶναι δὲ αὐτὸν xal mpóts|vov xal εὐεργέτην 
τῆς πόλεως᾽ | δεδόσϑαι δ᾽ αὐτῶι xal πολιτείαν | xat (ἔγ)χτησιν 
xal ἔφοδον ἐπὶ τὴν | βουλὴν καὶ τὸν δῆμον πρώτω(ι8) μετὰ 

20 τὰ ἱερά. ἐξεῖναι δ᾽ αὐτῶι xal | εἰς φυλὴν καὶ φρατρίαν ἣν 
ἂν βούϊληται ἐγγράφεσϑαι --------- ] 


Namque id utique fieri nequibat dum filius natu maximus Antiochus 
(n. 232, 4. 233, 5) inter vivos erat; atqui eum anno 193 a. Chr. demum fato 
functum esse constat (Liv. XXXV, 145, 2, cum ea quae hic narrantur, si 
omnino ad Antiochum Magnum spectarent, utique ad annum 4196 a. Chr. 
referenda essent. Quod contra de Antiocho I omnia perbene se habent, 
dummodo ne, ut ego olim feci, Seleucum regem intellegamus patrem An- 
tiochi defunctum, sed filium natu maiorem a patre in societatem regni as- 
sumptum, id quod Wilckenius et Hatssoullierus primi perspexerunt. Nam- 
que hanc regni societatem de annis 275—269 a. Chr. n. testantur tituli Baby- 
lonii scriptura cuneiformi concepti quos affert Wilcken apud Pauly-Wissowa 
Realencyklopádie I, 2 p. 2452, cum annis 266, 265, 263 a. Chr. iam Antiochus 
(II Deus), filius natu minor, cum patre regnans recenseatur. Qua vicissitu- 
dine confirmari narrationes veterum de maiore Antiochi filio propter insi- 
diarum suspicionem ab ipso patre necato (cf. Trogi prol. 26: μέ 4m Syria 
rex Antiochus cognomine Soter altero fio occiso, altero rege muneupato 
Antiocho decesserit. oannes Antiochenus ap. Müller Fragm. hist. Gr. IV 
p.558 fr. 55: ὅτι Ἀντιόχου, οὗ ἐπώνυμός ἐστι πόλις παρὰ Ἀσσυρίους (hic error 
est), υἱὸς Σέλευχος καὶ Ἀντίοχος ὁ ἐπιχληϑεὶς ϑεός᾽ ἀλλ᾽ ὁ μὲν Σέλευχος ἐπιβου- 
λεύειν ὑποπτευϑεὶς τῷ πατρὶ χαταχτείνεται) egregie confirmari vidit Wilcken. 
7 ΚΑΙΚΤΗΣΙΝ Hunt. AITI K. ΝΣΙΝ Clarke, Koehler. Emendavit Boeckh. 
8 ΠΡΩΤΟΝ Hunt, lIPOTON reliqui. Emendavit Boeckh. 


321 Tabula marmorea inventa llii Ed. H. Schliemann Troia- 
nische Alterthümer p. 204 (Droysen Gesch. des Hellenismus II, 2 
p.377 n.4; SylL.1158. Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 44 n. 35). 
Cf. quae exposuerunt B. Haussoullier Revue de philologie XXV 1904 
p.30 sq. Études sur l'histoire de Milet et du Didymeion p. 104 sq. 
W. Hünerwadel Forschungen zur Gesch. des Künigs Lysimachos 
p. 147 not. 2. 


Μελέαγρος! "Atéov τῆι βουλῆι xai τῶι δήμωι χαί- 


Litterae ΘΠΞΣ. 4 Eundem esse ac n. 220, 6 existimaverat Schlie- 
mann, cum utrumque titulum ad Antiochi III Magni aetatem referret. Cui 
Droysenus, qui hic Antiochum I Sotera agnosceret dubitans sane (nam cer- 
tiora aetatis indicia inesse recte negavit), oblocutus est. At nobis, cum illum 
quoque titulum certissimis argumentis Antiocho primo vindicaverimus, nulla 


346 IV. Regnum Seleucidarum. [224 


ρειν᾽ ἀπέδωχεν ἡμῖν ᾿Αριστοδιχίδης 6 Ἄσσιος ἐπιϊστολὰς2 παρὰ 
τοῦ βασιλέως ᾿Αντιόχου, ὧν τἀντίγραίφα ὑμῖν ὑπογεγράφαμεν᾽ 
ἐνέτυχεν δ᾽ ἡμῖν xal αὐτὸς φάμενος, πολλῶν αὐτῶι xal ἑτέ- 
ρων διαλεγομένων xal στέφανον διδόντων 5, ὥσπερ xal ἡ μεῖς 
παραχολουϑοῦμεν διὰ τὸ χαὶ πρεσβεῦσαι ἀϊπὸ τῶν πόλεών τινας 
πρὸς ἡμᾶς, βούλεσϑαι τὴν [ χώραν τὴν δεδομένην αὐτῶι ὑπὸ 
10 τοῦ βασιλέως ᾿Αντιόχου xal διὰ τὸ ἱερὸν xal διὰ τὴν πρὸς 
ὑμᾶς εὔνοιαν προσενέγχασϑαι! πρὸς τὴν ὑμετέραν πόλιν. ἃ | μὲν 
οὖν ἀξιοῖ γενέσϑαι αὐτῶι παρὰ τῆς πόλεως, αὐϊτὸς ὑμῖν δη- 
λώσει᾽ χαλῶς δ᾽ ἂν ποιήσαιτε ψηφισάμεϊνοί τε πάντα τὰ φιλ- 
15 ἄνϑρωπα αὐτῶι χαὶ χαϑ᾽ ὅτι ἂν | cuvyepfjon. τὴν ἀναγραφὴν 
ποησάμενοι xal στηϊλώσαντες xal (ϑ)έντεςδ εἰς τὸ ἱερόν, ἵνα 
μένηι ὑμῖν | βεβαίως εἰς πάντα τὸγ χρόνον τὰ συγχωρηϑέντα. | 
II ἔρρωσθε. Βασιλεὺς "Avzt(oyoc* Μελεάϊγρωι χαίρειν᾽" 
20 δεδώχαμεν ᾿Δριστοδικίδηι τῶι ᾿Ασσίων || γῆς ἐργασίμου πλέϑρα 
δισχίλια, προσενέγκασϑαι | πρὸς τὴν ᾿Ιλιέων πόλιν ἢ Σχηφίων᾽ 
σὺ οὖν σύνταξον | παραδεῖξαι ᾿Αριστοδιχίδηι ἀπὸ τῆς ὁμορούσης 
τῆι | Γεργιϑίαι7 3j τῆι Σκηψίαι, οὗ ἂν δοχιμάζηις, τὰ δισχίλια | 


e 


est causa cur duos homines cognomines distinguamus. Praesidem provin- 
ciae Hellespontiae (v. 27. 28) agnovit Haussoullier, qui observavit reges in 
epistulis ad strategos vel satrapas datis nudo nomine uti solere sine officii 
indicatione (cf. n. 224, 12. 225931), 2 Tres sunt, dispositae ex temporum 
quibus scriptae sunt ordine. Post tertiam a rege acceptam Meleager has ad 
Ilienses litteras dedit. 3 Alias quoque civitates precibus et pollicitatio- 
nibus ambiisse Aristodicidem, ut ad ipsas potius terram a rege donatam 
conferret, hic manifesto indicatur. Qua in re στέφανος non proprie, sed per 
figuram de quolibet privilegiorum et honorum genere, quo illum ad se alli- 
cere nitebantur, videtur accipiendum esse. 4 Ager qui regius fuerat, ea 
modo condicione donatus erat Aristodicidi, ut ad civitatis alicuius vicinae 
territorium adiungeretur (v. 20. 44. 70). Quod quoniam fiebat terminis qui 
agrum donatum a civitatis agro distinebant sublatis aliisque ex altera parte, 
ubi is reliquum agrum regium attingebat, positis, v. 24 verbum προσορίσαι de 
ea re usurpatur. Eadem vi utrumque verbum redit infra n. 295,40: χαὶ χυρία 
ἔσται προσφερομένη (τὴν κώμην wol τὴν χώραν) πρὸς πόλιν ἣν ἂν βούληται. 
v. 412: πρὸς πόλιν προσοίσονται ἣν ἂμ. βούλωνται. v. 43: ἐάμπερ μὴ Λαοδίχη 
τυγχάνει πρότερον προσενηνεγμένη πρὸς πόλιν. v. 14: οὗ ἂν Tj χώρα ἧι προσω- 
ρισμένη ὑπὸ Λαοδίκης. n. 229, 101: ἐὰν προσορισϑῇ ἡ [χ]ώρα, ἣν ἔχουσιν οἱ πρό- 
τερον ὄντες ép. Μαγνησία χάτοιχοι, τῇ πόλει τῇ ἡμετέρᾳ. 5 AENTEX. . 
6 Antiochus I Soter (280— 261 a. Chr.) esse videtur. Cf. not. 4. 7 Hine 
Droysenus apparere dicit, Gergitha et Scepsin tum civitates sui iuris fuisse. 
At de Gergithe plane contrarium mihi hic locus docere videtur. Neque 
enim Meleagro praecipi potuit, ut agrum in confiniis Gergithiae aut 


224] Antiochus I Soter (280—264 a. Chr. n.). 947 


25 πλέϑρα τῆς γῆς, xal προσορίσαιϑ εἰς τὴν " Daéov 7 τὴν || Σκηψίων. 
III ἔρρωσο. Βασιλεὺς Ἀντίοχος Μελεϊάγρωι χαίρειν" ἐνέ- 
τυχεν ἡμῖν ᾿Αριστοδιχίδης 6 | Ἄσσιος, ἀξιῶν δοῦναι αὐτῶι ἡμᾶς 
ἐν τῆι ἐφ᾽ Ἑλλησπόντου σατραπείαν τὴν Πέτραν, ἣμ πρότερον | 
80 εἶχεν Μελέαγροςϑ, xol τῆς χώρας τῆς [Πετρίδος 10 [ἐργασίμου 
π(λέϑρα χίλια πενταχόσια, xal ἄλλα | vc πλέϑρα δισχίλια 
ἐργασίμου ἀπὸ τῆς ὁμοίρούσης τῆι πρότερον δοϑείσηι αὐτῶι 
usp(órii* | xal ἡμεῖς τήν τε Πέτραν δεδώχαμεν αὐτῶι, εἰ [μὴ 
35 δέδοται ἄλλωι πρότερον, xai τὴγ χώραν τὴν | πρὸς τῆι Πέτραι 
χαὶ ἄλλα γῆς πλέϑρα δισχίλια [ ἐργασίμου, διὰ τὸ φίλον ὄντα 
ἡμέτερον παρεσ[χῆσϑαι ἡμῖν τὰς xav αὐτὸν χρείας μετὰ πάσης | 
εὐνοίας χαὶ προϑυμίας. σὺ οὖν ἐπισχεψάμενος, [ εἰ μὴ δέδοται 
40 ἄλλωι πρότερον αὕτη ἡ μερίς, πο ράδειξον αὐτὴν xai τὴν πρὸς 
αὐτῆι χώραν ᾿Αρισίτοδιχζιχ)ίδηι, xal ἀπὸ τῆς βασιλιχῇς χώρας 
τῆς ὁμοϊρούσης τῆι πρότερον δεδομένην χώραι ᾿Αριστοδιχίδηι 
σύνταξον χαταμετρῇσαι xai παραδεῖξαι | αὐτῶι πλέϑρα δισχίλια 
45 χαὶ ἐᾶσαν αὐτῶι προσενέγκασθαι πρὸς ἣν ἂμ, βούληται πόλιν 
τῶν ἐν τῆι χώραι | τε xal συμμαχίαι. οἱ δὲ βασιλιχοὶ λαοὶ οἱ x 
τοῦ τόϊπου, ἐν ὧι ἐστιν ἡ Πέτρα, ἐὰμ, βούλωνται οἰχεῖν ἐν τῆι | 
Πέτραι ἀσφαλείας ἕνεχε, συντετάχαμεν ᾿Αριστο[(τολδιχίδηι ἐᾶν 
IV αὐτοὺς οἰχεῖν. ἔρρωσο. | Βασιλεὺς ᾿Αντίοχος Μελεάγρωι 
90 ναίρειν᾽ ἐνέτυχεν ἡμῖν ᾿Αριστοδιχίδης, φάμενος Πέτραν τὸ 
χωρίον xai τὴ(ν 12 χώραν τὴν συγχύρουσαν 15, περὶ ἧς πρότερον 
ἐγράψαμεν | διδόντες αὐτῶι, οὐδ᾽ ἔτι χαὶ νῦν παρειληφέναι διὰ 
τὸ ᾿Αϑηϊναίωι τῶι ἐπὶ τοῦ ναυστάϑμου ἐπιχεχωρῆσϑαι14, xoi 


Scepsiae situm deligeret, qui ad lIliensium aut Scepsiorum territorium 
adiungeretur, nisi Gergithia terra tum pars agri Iliensis fuit atque ea qui- 
dem pars, a qua sola is ager attingeret praedia regia. Gergis igitur illa 
aetate pagus civitatis Iliensium fuit. 8 Cf. not. 4. 9 Similiter n. 59, 11 
dici xoi ἃ εἶχε Τιμαχρίτα observat Haussoullier. Ceterum hunc alium esse 
Meleagrum atque eum qui epistulam scripserit manifestum est. 40 V.55 
legitur ἀντὶ μὲν τῆς Πετρίτιδος χώρας. Utraque derivatio recte se habet, ut 
neutro loco sit cur erratum esse statuamus. 41 Sic recte A. Wilhelm 
Gótting. gel. Anz. 1898 n. 3 p. 207 collato v. 39 αὕτη ἡ μερίς. Cum editores 
μεριδίωι exhibeant, W. non temere se dubitare dicit, num litterae et omnino 
in lapide sint. 12 THM. τὴ(γ) scripsit Schliemannn. 13 Sic Scribere 
malui quam συγχυροῦσαν cum editoribus, quia tituli et papyri, ubi forma 
non dubia in censum venit, semper συγχύροντα et similia praebent. Cf. 
n. 522, 655, 14 De agris, qui militibus aut eorum ducibus concede- 
rentur, hoc verbum, non διδόναι usurpari observavit Haussoullier allato 


348 IV. Regnum Seleucidarum. [224— 


55 ἠξίωσεν ἀντὶ μὲν τῆς Πετρίτιδος χώρας παραδειχϑῆναι | αὐτῶι 
τὰ ἴσα πλέϑρα, συγχωρηϑῆναι δὲ xal ἄλλα πλέϊϑρα δισχίλια, 
προσενέγχασϑαι πρὸς ἣν ἂμ, βούληται | τῶμ, πόλεων τῶν ἐν τῆι 
ἡμετέραι συμμαχίαι, χαϑά περ xal πρότερον ἐγράψαμεν. ὁρῶντες 

60 οὖν αὐτὸν || εὔνουν ὄντα xat πρόϑυμον εἰς τὰ ἡμέτερα πράγματα 
βουλόμεϑα πολυωρεῖν τἀνϑρώπου, xal περὶ | τούτων συγχεχω- 
ρήχαμεν. φησὶν δὲ εἶναι τῆς | Ππετρίτιδος 15 χώρας τὰ συγχωρη- 

65 ϑέντα αὐτῶι  πλέϑρα χίλια πενταχόσια. σύνταξον οὖν χαταῖμε- 
τρῆσαι "Aptotoüux(ónt xal παραδεῖξαι. γῆς | ἐργασίμου τά τε 
δισχίλια xal πενταχόσια πλέϊϑρα xai ἀντὶ τῶν περὶ τὴν Πέτραν 
ἄλλα ἐργαϊσίμου χίλια πενταχόσια ἀπὸ τῆς βασιλικῆς χώρας 

10 τῆς συνοριζούσης τῆι ἐν ἀρχῆι δοϑείση: | αὐτῶν παρ᾽ ἡμῶν᾽ 
ἐᾶσαι δὲ xal προσενέγχασϑαι | τὴν χώραν ᾿Αριστοδιχίδην πρὸς 
ἣν ἂν βούληται | πόλιν τῶν ἐν τῆι ἡμετέραν συμμαχίαι, xa94|- 
περ xal ἐν τῆι πρότερον ἐπιστολῆι ἐγράψαμεν. ἔρρωσο. 


testimonio tituli 229, 400: τούς τε χλήρους τοὺς δύο, ὅν τε ὁ ϑεὸς χαὶ σωτὴρ 
Ἀντίοχος ἐπεχώρησεν. Iuris quoddam discrimen hac sermonis differentia in- 
dicari proclivis est suspicio. Fortasse quibus concessae, non donatae dicun- 
tur terrae, non dominium sed usum fructum modo earum habebant. 
45 Cf. not. 40. 


2292 Lapis fractus in duas partes, ex quibus dextra omnium 
versuum partes fere dimidias posteriores, sinistra versuum 30—43 
priores continet, inventus Clazomenis. Ex A. Fontrieri apographo 
et ectypo ed. P. Foucart Bull. de corr. Hell. IX (1885) p. 387 n. I 
(Th. Lenschau De rebus Prienensium, Leipziger Studien XII 
p.193 sqq. Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 361 n. 486). Cf. quae 
adnotavit B. Haussoullier Revue de philologie XXIV (4900) p. 318.325. 


---------2----------- Ae[------- |------- τε]τράδι ἱσταμένου, 


ἵνα τὴν | ἡμέραν ἐν ἧι ὁ βασιλεὺς ᾿Αντίοχος] ἐγεννήϑη 1 μετ᾽ 


Litterae volgares praeter ΞΣ., non dispositae στοιχηδόν. 4| Decretum 
civitatium Ionicarum est de natalibus regis Antiochi I Soteris (280—264 a. 
Chr. n. sollenniter peragendis.  Aetatis certissimum indicium est, quod 
v. 33. 38 duorum regum, quorum utrique Antiochus nomen fuit, mentio fit. 
Nam hoc ad filium Antiochum Il una cum patre regnantem referri sponte 
patet. At ille in societatem regni receptus non est priusquam occisus esset 
frater natu maior Seleucus, hunc vero anno 269 a. Chr. etiamtum superstitem 
fuisse constat, cum Antiochi una cum patre regnantis primum anno 266 


“ταν 


πονῶ 


222] Antiochus 1 Soter (280—261 a. Chr. n.). 349 


εὐφημίας πάσης xai εὐχαριστίας2 διάγ]ωμεν 3, δίδοσθαι δὲ 
5 τῶμ. [[{[πανηγυριζόντων ἑχάστων τοσοῦτον] ὅσον xal εἰς τὴν 
᾿Αλε[ξάνδρου ἡμέραν τὴν γενεϑλ]ίαν4 δίδοται. ὅπως δὲ xai | 
[vij προαίρεσιν τοῦ χοινοῦ τῶν] ᾿Ιώνων περὶ τῶν τιμῶν εἰϊ[ δῶσιν 
ὁ βασιλεὺς ᾿Αντίοχος xal ἡ] βασίλισσα Στρατονίχη δ, | [αὐτίχα 
10 μὲν ἑλέσϑαι ἐκ τῶν ἡχόντ]ων ὁ δύο ἀφ᾽ ἑκάστης πόλε[ὡς πρέσβεις 
πρότερον ἤδη πρεσ]βεύσαντας πρὸς τὸν βαϊ[[σιλεία ᾿Αντίοχον, 
τούτους δὲ τὴό τε ψήφισμα τόδε ἀποδοῦϊναι τῶι βασιλεῖ παρὰ 
τοῦ χοινοῦ] τῶμ πόλεων τῶν ᾿Ιάδων7 ἐμ | [βραχυτάτωι χαὶ 
πράξασϑαι ὅτι ἂν ἀγαϑὸν δύνωνται τῶι x(o)u[vOt8 τῶμ, πόλεων. 
15 παραχαλείτω]σαν δὲ οἱ πρέσβεις τὸμ βασιλεία ᾿Αντίοχον πᾶσαν 
ἐπιμ]έλειαν ποιεῖσϑαι τῶμ πόλεων τῶν Ἰάδων ὅπως ἂν τὸ 
λοιπὸ]ν ἐλεύϑεραι οὖσαι xal δημο[χρατούμεναιϑ βεβαίως ἤδη 
πολι]τεύωνται χατὰ τοὺς πατρίους νόμους. ἀποφαινέτωσα]ν δὲ 
αὐτῶι οἱ πρέσβεις διότι | [τοῦτο ποιῶν πολλῶν τε ἀγαϑ]ῶν 
20 αἴτιος ἔσται ταῖς πόλε[ [στιν χαὶ ἅμα ἀχολουϑήσει τῆι τ]ῶν προ- 
γόνων 19 αἱρέσει. παραχα[λείτωσαν δ᾽ οἱ πρέσβεις τὸμ βασι 


a. Chr. n. mentio fiat (cf. n. 2209. Utique uno ex sex postremis Antiochi 
annis haec decreta sunt. U. Wilcken apud Pauly-Wissowa Realencyklopádie 
I 2 p. 2452. 2 Supplevit Lenschau. Pleraque supplementa, de quibus 
nihil adnotavi, Foucarti sunt. 3 Supplevi. ó$t«cveA]ópev Lenschau, quae 
vox plerumque intransitive vi perseverandi usurpari solet. 4 Cf. not. 12. 
5 Stratonice Demetrii Poliorcetae filia, primo Seleuci Nicatoris, deinde An- 
tiochi I uxor, Antiochi I1 mater. Cf. n. 1443. Eam usque ad extremos an- 
nos regni mariti superstitem fuisse hic cognoscimus. 6 Supplevit Lenschau. 
[ἐλέσϑαι δὲ τῶν συνέδρων δύο Foucart. At cum ex v. 46. 47 appareret, sin- 
gulas civitates, opulentissimas aeque ac tenuissimas, singulos modo synedros 
habuisse, L. haud absurde collegit, praeter hos legitimos synedros, qui 
suffragia suarum civitatum in concilio ferrent, etiam alios homines missos 
esse, qui illos consilio suo adiuvarent, et ex horum numero binos ex una- 
quaque civitate legatos eligi. 7 Antiquum foedus civitatium Ionicarum 
Persarum dominatione dissolutum Alexander restituisse videtur. Certe paullo 


post eius regnum rursus in titulis comparet; namque Syll? 477, 28sqq. - 


Panionii mentio fit (inter 306 et 302 a. Chr. n), Syll? 189 (intra annorum 
295—287 spatium) decretum tredecim civitatium lonicarum concilii de ho- 
noribus Hippostrati Hippodemi f. Milesii habemus. Foucart. 8 KOI lapis 
ex Foucarti apographo. 9 De Seleucidarum cura libertatis et popularis 
imperii in civitatibus Graecis conservandi cf. n. 2298. 10 Nemo ex maio- 
ribus Antiochi regnaverat praeter patrem Seleucum I Nicatora. Quare hic 
eum etiam priores reges, certe Antigonum, nomine προγόνων comprehendere 
manifestum est. Nescio an ipsius matrimonium cum Stratonice Antigoni 
nepti huic appellationi ansam dederit, etsi hoc nomine Antiocho II. quidem 


350 IV. Regnum Seleucidarum. [222— 


λεί(α 1) ᾿Αντίοχον ἀποφήνασϑαι | [τύπον ὃς ἂν αὐτῶν χάλλιστος 
φ]αίνηται εἶναι, ἐν ὧν τὸ τέμε[νός τε αὐτοῦ ἱδρυϑήσεται) xoi 
ἡ πανήγυρις συντελε[[ σϑήσεται. ἐπειδὰν δὲ ἐπανέλϑ]ωσιν αἱ 
πρεσβεῖαι, τὴμ πόλιν, | [ἐν ἣν ἂν συντελέσωσιν τὴν ϑυ]σίαν τῶν 
᾿Αλεξανδρείων 12, | [παραχαλεῖν πάντας τοὺς δήμο]υς τοὺς μετέ- 
χοντας τῆς | [ϑυσίας, ὅπως χατὰ τὸ δόγμα τ]οῦ συνεδρίου βου- 
λεύσωνται | [περὶ τῆς τοῦ ἱεροῦ οἰχοδομ]ῆς 3 xai τῆς χατα- 
σχευῆῇς xai | [περὶ τοῦ ἀγῶνος xol τῶν ϑυσ]ιῶν xai περὶ τῶν 
80 λοιπῶν χαϑ|[ότι γενήσεται xal ἐν οἷς δ]εήσεν χρόνοις συντελεῖ- 
σϑίαι τὸν ἀγῶνα ἐχ τοῦ ψ]ηφίσίμα]τος᾽ τοὺς συνέδρους τοὺ(ς 14) 
παρόντας ἀπὸ τῶμ, πόλεων [συ]ντελέσαι ϑυσίαν τοῖς ϑείοῖς πᾶσι 
χαὶ πάσαις χαὶ τοῖς β[α]σιλεῦσιν ᾿Αντιόχων (xal ᾿Αντιόχωι 15) 
xal τῆι [ βασιλίσσηι Στρατονίχηι, xai [ϑῦ]σαι ἱερεῖα τέλεια xol 
35 στεφαϊνηφορῆσαι τούς τε συνέδρο[υς] xat τοὺς ἄλλους τοὺς ἐν | 
τῆι πόλει πάντας. ἀνοῖξαι O[8] τοὺς ἱερεῖς xal τὰς ἱερείας | 
τὰ ἱερὰ xal ἐπιϑύειν ἐπευχομ[ένους συνενεγχεῖν τὰ δεδοίγμένα 
τοῖς τε βασιλεῦσι ᾿Α[ν]τιόχωι καὶ ᾿Δντιόχωι xal τῆι | βασιλίσσηι 
40 Στρατονίχην. xal [πᾶσι τ]οῖς μετέχουσι τῶν τιμῶν. ἀναγράψαι 
δὲ xal εἰστζήλ]ην τὸ ψήφισμα τόδε xai τὰ | ὀνόματα πατρόϑεν 
τῶν ἡχ[όν]των συνέδρων ἐκ τῶν πόλεων xai στῆσαι ἐν τῶι 
vepév[e] παρὰ τὸμ βωμὸν τῶν βασιλέϊω]ν 16. ἀναγράψαι δὲ 
xal τοὺς δίήμ]ους ἐν ταῖς ἰδίαις πόλεσιν | [τ|ό τε ψήφισμα τόδε 
45 xai τ[ῶν σ]υνέδρων τὰ ὀνόματα πατρόϊϊ[εν xai στῆσαι ἐν 
χωρίωι ὅπερ dv] φαίνηται ἐπιφανέστατον. 


2 


σι 


Antigonum et Demetrium inter maiores suos referre licebat, patri vero 
non item. Cf. n. 2237. 41 AEIANTIOXON lapis. 12 Cf. Strabo 
XIV, 4, 84 p. 644 Cas.: ὑπέρχειται δὲ τῶν Χαλχιδέων (inter Teon et Clazo- 
menas) ἄλσος χαϑιερωμένον Ἀλεξάνδρῳ τῷ Φιλίππου, xal ἀγὼν ὑπὸ τοῦ κοινοῦ 


τῶν ᾿Ιώνων Ἀλεξάνδρεια χαταγγέλλεται συντελούμενος ἐνταῦϑα. Sine dubio hi . 


ludi die natali Alexandri (v. 5. 6) peragebantur. Sed hic quidem manifesto 
alio anno in alia urbe habetur hoc festum, cum apud Strabonem iam sem- 
per eodem loco celebrari referatur. Quod recte Lenschauius videtur ad 
morem posteriore aetate mutatum referre. Nam de quo idem cogitavit, 
fortasse in illo delubro alternis vicibus Teios et Clazomenios feriis per- 
agendis praefuisse, vix accommodatum est huius tituli verbis. 48 Vox 


ab Atticistis damnata, qui recte monent Atticos οἰχοδομία dixisse, sed iam - 


ab Aristotele (Eth. Nicom. V 44 p. 4437 b, 30 τῆς Λεσβίας οἰκοδομῆς ὁ μολύβ- 
δῖνος χανών) usurpata. Cf. Lobeck ad Phryn. p.487 sqq. Lenschau. 14 TOY 
lapis. 15 Verba errore proclivi a lapicida omissa restituit Foucart. Cf. 
v. 38 et not. 4. 46 Cf. n. 242, 5 sqq. [ἱδρύσ]ασϑαι δὲ xol βωμὸν ἐν τῆι 
[ἀγορᾶι ὡς χάλλιστον χα]ὶ ἐπιγράψαι “Βασιλέως Σε[λεύκου]᾽. 


223] Antiochus I Soter (280—264 a. Chr. n.). 351 


[------------- ἘϊΠφεσίων: ᾿Αρτεμίδωρος l'épyo[voc] | [------- 
------ Λε]βεδίων 17: Kan ---------- 


17 Lebedum sub finem quarti a. Chr. n. saeculi Antigonus tollere cives- 
que Teon transferre conatus est (Syll2 477); sed hoc quidem, cum ille in 
proelio ad Ipsum cecidisset (304 a. Chr. n.), ad irritum redactum est. Verum 
anno 287 a. Chr. n. Colophon et Lebedus a Lysimacho deletae sunt incolis 
Ephesum traductis (Droysen Gesch. des Hell. I1 2 p. 294). Quando restitutae 
sint, non traditum est, sed ex hoc decreto apparet, utique sub finem regni 
Antiochi I Lebedum rursus civitatem sui iuris fuisse. 


2323 Tabula inventa in parietinis Erythrarum, delata Smyrnam 
in museum archaeologicum. Edd. Io. Dimitriadis 'Iov(a n. 16 (12. m. 
Iulii 1876). Papadopulos ᾿Αμάλϑεια n. 2170 sqq. Ex his exemplis 
et ectypis chartaceis E. Curtius Monatsber. der Kgl. Ak. der W. zu 
Berlin 1876 p. 554 sqq. (Syll. 466. E. L. Hicks Manual of Greek 
hist. inser. p. 277 n. 164. Ch. Michel Recueil d'inscer. Gr. p. 47 
 n.37). Cf. quae de titulo exposuerunt Th. Lenschau de rebus 
Prienensium (Leipziger Studien XII) p. 193. H. Gaebler Erythrae 
p.26. B. Haussoullier Revue de philologie XXIV 1900 p. 317. 
Études sur l'histoire de Milet et du Didymeion p. 58.. F. Staehelin 
Geschichte der Kleinasiatischen Galater p.15 not. 3. W. Hünerwadel 
Forschungen zur Gesch. des Kónigs Lysimachos p. 144. B. Niese 
Gesch. der gr. und maked. Staaten II p. 80 not. 2. p. 135 not. 10. 


Βασιλεὺς ᾿Αντίοχος: '"Epuüpaíov τῆι βουλῆι xol τῶι δήμωι | 
χαίρειν Θαρσύνων xoi Πυϑῆς xai Βοττᾶς2 οἱ παρ᾽ ὑμῶν πρε- 
σἰβευταὶ τό τε ψήφισμα ἀπέδωχαν ἡμῖν, xa ὃ ἐψηφίσασϑε | 
5 τὰς τιμάς, xal τὸν στέφανον ἀγήνενχαν, ὧι ἐστεφανώϊσατε ἡμᾶς͵; 
ὁμοίως δὲ xal τὸ χρυσίον τὸ εἰς τὰ ξένια, xal | αὐτοὶ ἀπολο- 
γισάμενοι περί τε τῆς εὐνοίας ἣν διὰ παντὸς | εἰσχήχατε εἰς 


1 Cum editores Graeci, assentientibus Curtio et Droyseno Gesch. des 
Hellenismus ΠΠ 4 p. 254 not. 4.2, Antiochum I Sotera (280—264 a. Chr. n.) 
intellexissent, in proécdosi Antiocho II Deo (261—246 a. Chr.) epistulam vin- 
dicaveram, quam sententiam Niesius etiamnunc probabilem existimat, cum 
Lemschau, Gaebler, Haussoullier, Hünerwadel, Staehelin ad illam priorem 
redierint. Quos verum vidisse nunc persuasum habeo, quoniam argumen- 
tum quo olim nitebar a Lenschauio refutatum est (cf. not. 7) et alia Antiochi 
Soteris potius quam Antiochi Dei regno convenire videntur (cf. not. 8). 
2 Huius filius esse videtur Βοττᾶς Βοττᾶδος in titulo Erythraeo Syll.? 225, 4, 
Seleuci Callinici ut quidem videtur aetate. 


352 IV. Regnum Seleucidarum. [223— 


τὴν ἡμετέραν οἰχίαν, xai χαϑόλου περὶ τῆς εὐχαϊριστίας τοῦ 
πλήϑους, ἧι χρῆται πρὸς ἅπαντας τοὺς εὐεργέτας, ἔτι δὲ xal 
10 τὴμ προαγωγήν 3, ἐν ἧι γέγονεν ἡ πόλις ἐπὶ τῶν πρότερον βα- 
σιλευσάντων, ἠξίουν4 μετὰ πάσης σπουδῆς τε xal | προϑυμίας 
φιλικῶς διαχεῖσϑαι ὑμῖν xal (ó)p.005 πᾶσιν τοῖς ἀνήϊχουσι πρὸς 
Y .| , τ - , 1 ' 
τιμὴν xat δόξαν συναύξειν τὰ τῆς πόλεως" τάς | τε δὴ τιμὰς 
Y Y , , , 1 Y τ /, 

xai τὸν στέφανον δεδέγμεϑα οἰχείως, ὁμοίως δὲ | xai τὰ ξένια, 
15 xal ὑμᾶς ἐπαινοῦμεν εὐχαρίστους ὄντας ἐμ, πᾶσιν. φαίνεσϑε 
γὰρ χαϑόλου ἀγωγῆι ταύτῃ χρῆσϑαι" διὸ xal ἐν ἀρχῆι | τε 
αἱρούμενοι διατελοῦμεν τὴμ. πρὸς ὑμᾶς εὔνοιαν, ϑεωροῦν᾽τες 
ἀπλάστως xai ἀληϑινῶς ἐμ πᾶσι προσφερομένους, xal νῦν | πολύ 
τι μᾶλλον ἐπεσπάσμεϑα, χατανοοῦντες τὸ εὐγενὲς ὑμῶν χαὶ ἐξ 
20 ἑτέρων μὲν πλεόνων, οὐχ ἥχιστα δὲ ἔχ τε τοῦ ψηϊφίσματος τοῦ 
ἀποδοϑέντος ἡμῖν xai ἐχ τῶν ῥηϑέντων ὑπὸ | τῆς πρεσβείας" 
xai ἐπειδὴ οἱ περὶ Θαρσύνοντα xai Πυϑῆν xat Βοτίτᾶν ἀπέφαι- 
νον διότι ἐπί τε ᾿Αλεξάνδρου xal ᾿Αντιγόνουϑ αὐτόϊ[ν]ομος ἦν xat 

, € - M c € , , » 
ἀφορολόγητος ἡ πόλις ὑμῶν, xat ol ἡμέτεροι πρόγοϊϊνοι 7] ἔσπευ- 


3 Neglegentia quadam sic scriptum est cum deberet περὶ τῆς προαγωγῆς. 
4 Hic apodosin incipere, cui tamen iusta protasis non antecessisset, sibi 
persuasit Curtius, iniuria: videtur enim ἠξίουν primam singularis numeri 
personam existimasse, quae manifesto tertia pluralis est ad legatos relata. 
De hoc verbi ἀξιοῦν usu v. 2661, Usque ad v. 18 exponitur, quid legati peti- 
verint; tum demum ἃ verbis τάς τε δὴ τιμὰς χαὶ τὸν στέφανον δεδέγμεϑα 
responsum regis incipit. 5 Emendavi. ἐμοῦ lapis, quod etsi retinuerunt 
editores, tamen manifesto corruptum est, cum nullam praebeat sanam sen- 
tentiam. 6 De Antigono utique credendum esse regis testimonio, qui 
profecto non habuisset cur contra veritatem illi favorem libertatis civitatis 
Graecae tribueret, verissime dicit Hünerwadel; nam ut autonomiam, quam iam 
ipse restitueret populo Erythraeorum, antiquitus eos habuisse demonstraretur, 
suffecturum fuisse Alexandri nomen, qui quomodo erga Graecos in Asia 
habitantes se gessisset in volgus notum esset. Eo certius est, a Seleuco eis 
libertatem rursus ademtam esse, siquidem rex ubi de suis maioribus in 
universum verba facit, favorem quidem commemorat (v. 9 cj προαγωγήῆν. 
v. 94 ἔσπευδον περὶ αὐτῆς), de libertate vero tacet. 7 Cum ante Antio- 
chum I ex eius maioribus nemo praeter patrem Seleucum I regnasset, plu- 
ralem τῶν προγόνων indicio esse olim opinabar, Antiochi II hanc esse epistu- 
lam. At eundem pluralem recurrere n. 222, 20 [xai ἅμα ἀχολουϑήσει τῆι τ]ῶν — 
προγόνων αἱρέσει (Antiochus I Soter) observavit Lenschau. Quare Antigonum . 
senem et Demetrium Poliorcetam in maiorum suorum numero habuisse An- 
tiochum I constat, etsi id mirum est. Nam neque πρόγονοι ei vocari possunt, 
qui ante aliquem regnarunt (cf. E. Rohde Kl. Schriften I p. 283. 287 sqq.), 
neque socer et soceri pater inter maiores sunt. 


224] Antiochus I Soter (280—264 a. Chr. n.). 353 


25 ὃον ἀεί mote περὶ αὐτῆς, ϑεωροῦ(ν)τες τούτους τε χρίϊναν]τας 
διχαίως xai αὐτοὶ βουλόμενοι μὴ λείπεσϑαι ταῖς εὐερ[γεσ]ίαις, 
τὴν τε αὐτονομίαν ὑμῖν συνδιατηρήσομεν xai ἀφοροίϊλογ]ήτους 
εἶναν συγχωροῦμεν τῶν τε ἄλλων ἁπάντων χαὶ | [τῶν εἰς] τὰ 
Γαλατιχὰ 8 συναγομένων. ὑπάρξει δὲ ὑμῖν καὶ ἡ | [-------- χαὶ 

80 ἐάν τι ἄλλο φιλάνϑρωπον ἢ ἡμεῖς ἐπινοήσωμεν ἢ [[[αὐτοὶ ὑμεῖς 
αἰτήσησϑ]ε9. παραχαλοῦμεν δὲ xal ὑμᾶς μνημογεύον᾽ϊ τας ---- 
---------- τ]ὴν ἐχτενεστάτην πεῖραν εἰληφότων, ἃς Ow |----- 
-------- ε εὔνοιαν, χαϑάπερ δίκαιόν ἐστι xai ὕστερον εὐνόως] 
τε xal τοῖς προγεγενημένοις ὑμῖν ἀχοίλουϑως ----------- 

35 εἸὀεργέτησϑε μνημονεύσειν ἀξίως | ----------- τῶν ἄλλων ὧν 
συλλελαλήϊ[χαμεν 19 ἡμεῖς τε xal οἱ ὑμέτεροι] πρεσβευταί, oc 
διά τε τὰ ἄλλα ἃ ἔπραξαν ἐπαινοῦμεν καὶ δ]ιὰ τὴν σπουδὴν 
ἣν &motobv|[ro περὶ τῶν ὑμῖν συμφερόντων.] ἔρ(ρ)ωσϑε. 


8 Tributum ad bellum Galaticum ab Antiocho I impositum, quod post 
illius nobilissimam victoriam (B. Niese Gesch. der gr. u. maked. Staaten II 
p. 80) facile remitti poterat Erythraeis. Omnino id institutum usque ad 
Antiochi II regnum mansisse incredibile est, quae haud levis est ratio cur 
haec epistula Antiochi Soteris potius esse existimetur. 9 Supplevi. 
10 Versus 35—37 restituere conatus sum. 


224 Lapis inventus in vico Phrygiae Dwurdurkar sito inter 
Karajuk-Baxar et Khorxwm. Edd. M. Holleaux et P. Paris Bull. 
de corr. Hell. IX (1885) p. 324 sqq. Deinde cum marmor emtione 
in scholam Franceogallicam Athenas pervenisset, iterum accurate 
collatum ed. Holleaux Bull. XIII (1889) p. 523 sqq. Cf. ibidem Ad- 
| denda p. 562 (Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 50 n. 40). Cf. quae 

de titulo exposuerunt M. Holleaux Revue de philol. XVIII (1894) 
| p. 124. U. Koehler Sitzungsber. der Ak. zu Berlin 41894 I p. 448 sqq. 
À. Wilhelm Gótt. gel. Anz. 1898 n. 3 p. 209 sq. B. Niese Gesch. 
der gr. u. maked. Staaten II p. 24 not. 4. 


I [Ἀναξίμ]βροτος: Διονυτᾶι2 χαίρειν. τοῦ γρα[[φέντ]ος παρὰ τοῦ 


Litterae ΑΞΙΤΣ ; memorabile est ζῆτα et ϑῆτα etiamtum antiquiores 
formas IO habere. 4 Cum Anaximbrotus mandatum (II) ab rege acci- 
piat, quod ipse rursus cum Dionyta communicat (D, manifestum est, illum 
superiorem, hunc inferiorem magistratum esse. Atque Anaximbrotum qui- 
dem provinciae praesidem (στρατηγόν, σατράπην) habendum esse collatis inter 
Se v. ὁ ἐν τῇ σατραπείᾳ et v. 29 ἐν τοῖς ὑπὸ σὲ τόποις apparet. Utrum Phrygiae 

Ditienberger, Orientis Gr. inscr. I. 23 


54 IV. Regnum Seleucidarum. (224 


βασιλέως προστάγματος | [mep]| τοῦ ἀποδεδεῖχϑαι τῆς βασι- 
5 λίσσης | [ἀ]ρχιέρειαν τῶν ἐν τῆι σατραπείαιϑ Βερενίχη[ν] || τὴν 
Πτολεμαίου τοῦ Λυσιμάχου! ϑυγατέρα | χαταχεχώρισταιῦ τὸ 


an Cariae satrapa sit, ambiguum, nam regio Cabalis inter utramque sita utri 
provinciae tum potissimum ascripta fuerit ignoramus. 2 Dionytas sine 
dubio hyparchus est (cf. not. 1. 22591), regioni quae circa Erizam erat (τῇ 
περὶ ΓἜριζαν ὑπαρχίᾳ n. 238, 4) praefectus. 3 Cf. not. 4. Ceterum recte 
Holleaux τῶν neutrum intellegit, ut omnium regionum civitatiumque quae 
in provincia sint sacerdos significetur. Improbabiliter Koehler sacerdotem 
ex eorum numero qui in provincia habitent constitui existimat. Nam in 
insulae Cypri titulis promiscue dicitur cum ἀρχιερεὺς τῆς vfjoou (n. 448, 8. 
156, 2. 158, 8. 459, 3) tum ἀρχιερεὺς τῶν κατὰ τὴν νῆσον (152, 2. 455, 5), ἀρ- 
χιερεὺς τῶν xarà Κύπρον (440, 6. 7), στρατηγὸς τῶν κατὰ Κύπρον (154,2) de 
hominibus, quos non ex Cypriorum numero fuisse certissimum est. Cf. 
E. Kornemann in Beitráge zur alten Gesch. I p. 79 not. 6. 4 Lysimachi 
regis filium ex uxore Arsinoé, quae postea Ptolemaeo Philadelpho nupsit, hic 
rectissime agnoverunt Mahaffy Revenue laws of Ptolemy Philadelphus in- 
trod. p. LIII, von Prott Mus. Rhen. LIII p. 470. U. von Wilamowitz Hermae 
XXXIII p. 533. A. Wilhelm et B. Niese 1.1. Nec minus probabiliter de hoc 
accipiunt locum Plutarchi Cons. ad Apoll ο. 19 p.414 F: φασὶ γάρ τινα τῶν 
ἀρχαίων φιλοσόφων εἰσιόντα πρὸς Ἀρσινόην τὴν βασίλισσαν πενϑοῦσαν τὸν υἱὸν 
τοιούτῳ χρήσασϑαι λόγῳ: Eum cum Monunio Dardanorum regulo bellum 
adversus Ptolemaeum Ceraunum gessisse refert Pompeius Trogus prol. 24, 
eundemque Droysenus Gesch. des Hellenismus II, 2 p. 354 acute perspexit 
Ptolemaeum esse, qui a Porphyrio apud Eusebium Chron. I p. 236, 26 
Schoene (διὰ τὸ τοὺς περὶ Ἀντίπατρον xoi Πτολεμαῖον «ol Ἀριδαῖον ἀντιποιεῖσθαι 
μὲν τῶν πραγμάτων, ὁλοσχερῶς δὲ μηδένα προστῆναι) anno 280 a. Chr. n. reg- 


num Macedoniae affectasse diceretur. Qui conatus cum minus prospere 


cessisset, in Asiam ad Antiochum I se contulisse videtur. Idem est cuius 
dedicationes in inedita traditionum tabula Deliaca (v. 10 Πτολεμαίου τοῦ 


βασιλέως Λυσιμάχου, item. v. 42. 44. v. 28 βασιλέως Πτολεμαίου τοῦ Λυσι- 


μάχου. v. 29 IlcoAepatou τοῦ Λυσιμάχου) recenseri Homollius Wilhelmo per 


ΜΕΝ ΤΥ 


ῳϑ' ἐν 


CUP C Oeio miro: 


B m - 
TEGERE arem 


litteras significavit. Wi. Quod vero hunc Ptolemaeum eundem esse, qui Ὁ 


aliquantisper cum Ptolemaeo II Philadelpho coniunctim regnasset, statuunt 
Prottius et Wilhelmus, id non satis certo fundamento nititur. Nam quod 


Strackius Gótt. gel. Anz. 4900 n. 8 p. 648 se perspicere negat, cur non is. 


potius qui postea regnaverit Ptolemaeus III Euergetes intellegatur, veris- 
sime iudicasse mihi videtur; sane latet cur haec regni societas non usque 


ad mortem Philadelphi manserit. At quam multa talia atque adeo graviora 
in Ptolemaeorum rebus adhuc ignoramus? Utique Trogi prol. 26 o in 
Asia filius. Ptolomaei regis socio Témarcho desciverit a. patre et Athenaei - 
XII 593ab: Πτολεμαῖός τε ὁ τὴν ἐν ᾿Εφέσῳ διέπων φρουρὰν υἱὸς ὧν τοῦ 
Φιλαδέλφου βασιλέως Εἰρήνην εἶχε τὴν ἑταίραν, ἥτις ὑπὸ Θρᾳχῶν ἐν Ἐφέσῳ 
ἐπιβουλευομένου τοῦ Πτολεμαίου καὶ χαταφυγόντος εἰς τὸ τῆς Ἀρτέμιδος ἱερὸν — 


συγχατέφυγεν iure δὰ hunc hominem ἃ Prottio et Wilhelmo relata esse 


Erde 


- 


I eec πῇ 


224] Antiochus II Deus (261—246 a. Chr. n.). 2355 


ἀντίγραφον: ἐπαχολουϑ[ῶν | ο]ὖν τοῖς ἐπεσταλμέν[ο]ις συντέλει 
χαϑ᾽ ἃ | [οἴϊεται δεῖν, ἵνα δὲ xal τὰ ἀντίγραφα ἀναγρα[[φ]έντα 
10 εἰς στήλην λιϑίνην ἀνατεϑῆι ἐν τῶι {{[ἐπι]φανεστάτωι τόπωι δ 
ἱπρον]ού 9, ]ct. 
ἔζτους ---,] Ἀρτεμισίου 7 (9. 
II Βασιλεὺς Ἀντίοχος 8 ᾿Αναξ[υἱμβρότων χαίρειν | βουλόμενοι τῆς 
ἀδελφῆς 9 βασιλίσσης Λαοδίχ[ης | τ]ὰς τιμὰς ἐπὶ πλεῖον αὔξειν 1? 
15 καὶ τοῦτο ἀναγκαιότατον ἑαυτοῖς νομίζοντες εἶναι διὰ τὸ | 
[οὐ μ]όνον ἡμῖν φιλοστόργως καὶ χηδεμονι[χῶς] αὐτὴν συμβιοῦν 
ἀλλὰ xol πρὸς τὸ ϑείτίζον εἸόσεβῶς δια[χ]εῖσϑαι, καὶ τὰ ἄλλα 
20 μὲν | [ὅσα πρ]έπει καὶ δίχαιόν ἐστι παρ᾽ ἡμῶν αὐτῆι | [ya- 
ρ] [σ]ασϑαι1: δια[ζτ]ελοῦμεν μετὰ φιλο[σ τ]ο[ρ]γίας ποιοῦντες, 


praefracte negaverim. Qui soli hunc Ephesi praefectum noverunt scriptores, 
eorum uterque eum definite Ptolemaei Philadelphi filium dicit, non Lysi- 
machi. Quod discrimen adoptionis fictione tollere, praesertim in ingenti 
per illa tempora nominis quod est [ἰτολεμαῖος frequentia, non ex legibus 
artis esse mihi videtur. Immo verum vidisse existimo, qui illum Ptole- 
maeum, qui Ephesi curabat, spurium regis filium existimarent. De alio 
Ptolemaeo Lysimachi filio v. n. 554. 5 Proprie haec vox in inferioris 
aetatis titulis frequentissima collocandi notionem habet, ut desideret loci 
definitionem; cf. Syll? 654, 24 χαταχωρίσαι τοῦτο τὸ δόγμα εἰς τοὺς νόμους. 
Sed nonnunquam praegnanter χαταχωρίζειν pro ἐνθάδε χαταχωρίζειν dicitur, 
cf. n. 262, 2. 3, ubi ὁ χαταχεχωρισμένος ὑπομνηματισμός ad idem redit atque 
6 ὑποτεταγμένος vel ὑπογεγραμμένος. 6 Hic singularem habes, v. 35 plu- 
ralem, quia plura per totam provinciam exemplaria publice proponuntur, 
singula scilicet per singulas hyparchias. 7 Septimus anni Macedonici ab 
aequinoctio autumnali incipientis mensis, Atheniensium Munychion, Roma- 
norum fere Aprilis. 8 Antiochum Il Deum (261—246 a. Chr.) iam primi 
editores agnoverunt, neque ullus relinquitur dubitationi locus, siquidem 
Antiochi I regno Ptolemaeus Lysimachi f, natus ex matrimonio anno fere 
300 a. Chr. conciliato, vix poterat adulta aetate filiam habere, posteriores 
vero Antiochi IV—XIII hic in censum non veniunt quia post pacem anni 
189 a. Chr. nullae iam erant per illam Asiae minoris partem Seleucidarum 
opes. Restat Antiochus III Magnus, qui propter uxoris mentionem (v. 13) 
hic intellegi nequit, et eius filius natu maximus, qui sane et regio nomine 
usus est (n. 232, 4. 233, 5) et sororem Laodicen in matrimonio habuit (Appian 
Syr. 4), sed neque sine patre eiusmodi negotium perfecisset et recentior est, 
quam ut eius regno Ptolemaeus Lysimachi f. etiamtum superstes esse po- 
tueri, quod tamen v. 30 haud ambigue indicat. 9 Cf. Polyaen. VIII, 50: 
Ἀντίοχος ὁ προσαγορευϑεὶς ϑεὸς ἔγημε Λαοδίχην ὁμοπάτριον ἀδελφήν, cuius 
lestimonium a Niebuhrio aliisque spretum hoc titulo confirmatur. 10 Cf. 
n. ὅθ, 9 τὰς τιμὰς τῶν θεῶν ἐπὶ πλεῖον αὔξοντες. | 144 Supplevit Holl.; sane 
Sic pro παρ᾽ ἡμῶν exspectaveris ἡμᾶς, quia medium χαρίσασϑαι non potest 


33* 


356 IV, Regnum Seleucidarum. [224— 


[xp]ivouev δὲ χαϑάπερ | [πανταχοῦ χαϑεστήχασιν χ]ατὰ τὴν 
βασιλε[(1αἷν | ἡμῶν ἀρχ)ιερεῖς 12, xai ταύτ[η]ἰς χαϑίστασϑαι | 

35 [£]v τοῖς αὐτοῖς τόποις ἀρχιερείας, oat φο[[ρ]ήσουσιν στεφάνους 
χρυσοῦς ἔχοντας | ----------- ις, ἐπιγραφήσονται δὲ xal ἐν | 
[τοῖς σ]υναλλάγμασι 13 p[s)tà τοὺς τῶν | [τε ϑε]ῶν xol ἡμῶν 
ἀρχιερεῖς. ἐπεὶ οὖν | ἀποδέδε[ζιγμ]αι ἐν τοῖς ὑπὸ σὲ τόποις 14 | 

80 [Βερ]ενίχην, Πτολεμαίου τοῦ Λυσιμάχου | [τοῦ προσήχο]ντος 
ἡμῖν κατὰ συγγένειαν 15 ϑυγατέρα, | συντελείσϑω πάντα τοῖς 
προγεγραυμέϊνοις ἀ[χο]λούϑως, xol τὰ ἀντίγραφα τῶν | ἐπιστο- 

35 λῶν ἀναγραφέντα εἰς στήλας || ἀνατεϑ(ή)τω 19 ἐν τοῖς ἐπιφανε- 
στάτοις | τόποις 17, [ὅπως νῦν τε xat εἰς τὸ λοιπὸν | πᾶσιν 
φανε[ρ]ὰ [δηλ]ῶ[τ]αι 18 ἡ [ἡ]μετέρα xal ἐν τούϊϊτοις δι]ὰ τὴν 
ἀδελφὴν προαίρεσις. 


non activam vim habere. Quare suspiceris infinitivum praesentis passivi 
verbi contracti in -ἄσϑαι cadentem potius fuisse. 19 De summis sacer- 
dotibus singularum provinciarum cf. n. 2302. 13 Instrumentis contrac- 
tuum iuris civilis nomina sacerdotum regum praescribi solita in Ptolemaeo- 
rum regno multi docent papyri in Aegypto inventi. Cf. n. 56, 22 χαὶ τοὺς 
ἱερεῖς ---- προσονομάζεσϑαι ἱερεῖς xol τῶν Εἰὐεργετῶν ϑεῶν καὶ ἐνγράφεσϑαι ἐν 
πᾶσιν τοῖς χρηματισμοῖς. Idem in Asia Seleucidis regnantibus moris fuisse 


hinc et ex n.244,32 discimus. 14 Cf. not. 4. 15 Cum Holleaux- 


dignitatem aulicam τῶν συγγενῶν hic agnoscere sibi visus esset, Wilhelmus 
monuit ea ipsa de causa circumlocutione uti regem, quia veram sanguinis 
necessitudinem significare vellet neque tamen in simplici τοῦ συγγενοῦς am- 
bigituitatem "vitare posset. Unde elucet, Ptolemaeum Lysimachi f. regiae 
stirpis hominem esse. Cf. not. 4. 16 ANATEOETO. 17 Cf. not. 6, 
48 Retinui Holleauxii supplementum, quia aliud idoneum verbum non sup- 
petit. Locutionem φανερὸν δηλοῦν τι molestissimam habere tautologiam sane 
non est negandum. 


220 Fragmenta duo inter se contingentia tabulae magnae 
marmoris albi eruta ante templum Apollinis Didymei. Litterae ac- 
curate incisae. Ex apographo, ectypo chartaceo, imagine photo- 
grapha ed. B. Haussoullier Revue de philologie XXV (1901) p. 9 
(Études sur l'histoire de Milet et du Didymeion p. 76). 


Spectant hae litterae ad emtionem venditionem vici cum agris ad eum per- 
tinentibus et hominibus ibi habitantibus. Venditorem regem Antiochum II esse 
apparet, quoniam et homines illic degentes in aerarium regium pecunias pen- 
dere debent (v. 9) et pretium in aerarium militare regis numeratur (v. 46) et 
litterae in tabulario regio asservantur (v. 23). Emit vero hanc partem agri regii 


es 


e 
1 

B 
A 

? 
Pi 


, » 
x afar: πος iu δαυσησῷις λα . ^ " 


995] Antiochus lI Deus (261—246 a. Chr. n.). 257 


II ----- | πτηροτριαΐ [------------------------------- ἀἸποτε- 
μέσϑαι2 τὸ χωρίον, chu μὲν Πάνίνου κώμην xai εἴ τινα 
o - 4 Y » , 

συμβαίνει ὕστερον veyevzoUat* xal εἴ τινες (s); τὴν y[pav 
προσπί]πτουσιν τόποιδ xai τοὺς ὑπάρχοντας αὐτο[ῖς λαοὺς ma]|- 

5 νοιχίους σὺν τοῖς ὑπάρχουσιν πᾶσιν xal σὺν ταῖς [τοῦ ἐ]ϊννάτου 
χαὶ πεντηχοστοῦ ἔτους προσόδοις ἀρ[γυ]ρίου ταλάντων τρι- 
ἄχοντα" 7 ὁμοίως δὲ xal εἴ τινες ἐϊ[κ] τῆς χώμης ταύτης ὄντες 
λαοὶ μετεληλύϑασιν εἰς ἄλλουϊς τόπους, ἐφ᾽ ὧι οὐϑὲν ἀπο- 
10 τελεῖ 8 εἰς τὸ βασιλικὸν xol χυρία &[c]|cat9 προσφερομένη 1? πρὸς 
πόλιν ἣν ἂν βούληται. χατὰ ταὐτὰ ὃ[ὲ)] | xal οἱ παρ᾽ αὐτῆς 

, ^ 5 , ! 

πριάμενοι ἣ λαβόντες αὐτοί τε ἕξουσιν χυρίως xal πρὸς πόλιν 
προσοίσονται ἣν dp βούλω[ν]ται, | ἐάμπερ μὴ Λαοδίχη 11 τυγ- 


mulier, quae simpliciter Λαοδίχη appellatur v. 413. 45. 20, sed uxorem regis 
significari gravissimis argumentis evicit Haussoullier. Cf. not. 144. Ex instru- 
mentis ad hoc negotium spectantibus quae v. 38 sqq. enumerantur, duo priora, 
mandatum Nicomachi oeconomi et litterae Metrophanis satrapae, itemque 
tertii, epistulae regis ad Metrophanem, initium in superiore parte huius tabulae 
perierunt. Exstat huius regiae epistulae pars inferior (III) et descriptio 
finium (IV). 4 Ante ἡ fortasse ν fuisse indicat Haussoullier, et non sine 
haesitatione ἀν]ὴρ ὁ cpta[x----] fuisse conicit. At mihi plane certum videtur, 
τὴν γῆν τὴ]ν ἠροτρια[μένην] aut aliam nescio quam verbi quod est ἀροτριάω for- 
mam hic restituendam esse. 2 [καὶ μὴ ἀϊποτεμέσϑαι τὸ χωρίον aut [ὥστε 
μὴ ἀϊποτεμέσϑαι τὸ χωρίον Hauss. non improbabiliter, etsi conexus sententiae 
obscurus manet. 3 Infra v. 44 huius vici incolae Παννοχωμῖται vocantur. 
4 Supplevi. [xoi et τις τυγχάνει Hauss. Sed hoc verbum si fuisset, parti- 
cipium, non infinitivus inde penderet. 5 Obscurum hoc, nisi τόπους in- 
"tellegere licet loca ubi homines domicilia habent, quae tamen non in vicum 
(χώμην) congregantur, sed per agros dispersa sunt. 6 Annus aerae Seleu- 
-eidarum undesexagesimus est 254/3 a. Chr. n. 7 Manifesto hic genetivus 
dtemque accusativus τὴμ, (pev) IHlávyou κώμιην χτὰ. pendent a verbo quodam 
"vendendi aut emendi, quod in superiore lapidis parte intercidit. 8 Cum 
-Haussoullier hic litteram incuria lapicidae omissam ratus ἀποτελεῖ(ν) restituis- 
set, 6, de Sanctis litteris ad illum datis monuit, tradita rectissime se habere 
"οὕ a sententia et a structura grammatica, dummodone post βασιλιχὸν com- 
amate distingueretur, ut ille fecerat. 9 Laodice. 410 Praedia regia 
vextra fines civitatium sunt. Sed si quis alius a rege agrum aut emit aut 
dono accipit, ei permitti solet ut ad vicinam aliquam civitatem eum ad- 
iungat. De hac re et de verbis προσφέρεσϑαι et προσορίζειν in eo negotio 
.Sollennibus vide quae adnotavi n. 2244. 41 Non privatam hanc esse 
mulierem Hauss. cum inde collegit, quod sic uno nomine sine patris et pa- 
*&riae significatione appellatur, id quod in tali negotio sane vix fieri poterat 
nisi quaenam potissimum esset omnibus notum esse debebat, tum inde quod 
y. 20, 38 Ἀρριδαίῳ τῷ οἰχονομοῦντι τὰ Λαοδίχης legitur, uale ministerium 


358 IV, Regnum Seleucidarum. [225 


χάνει πρότερον προσενηνεϊγμένη πρὸς πόλιν, οὕτῳ δὲ 12 χεχτή- 
15 σονται οὗ ἂν ἡ χώρα ἤν προϊσωρισμένη 13 ὑπὸ Λαοδίχης. τὴν 
δὲ τιμὴν συντετάχαϊμεν ἀνενεγχεῖν εἰς τὸ χατὰ στρατείαν γα- 
ζοφυλάχ[ι]ον 1 ἐν τρισὶν ἀναφοραῖς, ποιουμένου(ς) 15 τὴμ μὲν 
μίαν ἐν τῶι Αὐϊδναίωι μηνὶ 16 τῶι ἐν τῶι ἑξηχοστῶ: ἔτει 17, τὴν 
δὲ ἑτέραν ἐΐν] | τῶν Ξανδιχῶι 18, τὴν δὲ τρίτην ἐν τῆι ἐχομένην 
20 τριμήνωι 19, [πσύνταξον παραδεῖξαι ᾿Αρριδαίωι τῶν οἰχονομοῦντι 29 


:Acmndi uL Ls 


A eos. 


sane aulae regiae melius convenit quam domui privatae. Quare Laodicen 
Antiochi II sororem et uxorem probabiliter intellegit editor. Quem sane 
non fugit, insoliti aliquid habere quod hic neque βασίλισσα neque ἀδελφή 
vocatur, cum n. 224, 18 rex utroque nomine eam ornaverit. Quam rem ex- 
plicare conatur ex diverso utriusque tituli argumento et genere, et provocat | 
ad inscriptionem litteraturae cuneiformis Babyloniam, cuius principales par- 
tes ab amico suo P. Scheil in Francogallicum sermonem conversas repetit. 
In eo titulo, qui scriptus est anno 173 a. Chr. n., refertur de donatione quam 
Antiochus II rex quondam Laodicae et Seleuco Antiochoque filiis fecerat. . 
Ne hic quidem reginam aut sororem vocari. Ita sane est; sed ex Scheilii 

versione apparet, (Laodicae suae uxori' illic scriptum esse, quibus verbis s 
regina definite significatur, ut nihil similitudinis ille titulus habeat cum eo 
quem hic tractamus. Quare res obscura manet; nam quod item in mentem ] 
venit Haussoulliero, Laodicen propterea regio nomine carere, quia tum iam 
repudiata fuisset propter novas Berenices Ptolemaei Philadelphi filiae nup- : 
tias, id recte ipse reiecisse videtur. Etenim id iam ante annum 254 a. Chr. n. 
accidisse nulla ex parte credibile est. 412 1. e. si vero Laodice id iam 
fecerit. 13 Cf. not. 40. 14 Cur in militare potissimum aerarium in- | 
feratur pretium agri venumdati, non liquet. 15 Emendavi. ποιουμένου 
lapis, quod editor intactum reliquit. At neque genetivus neque masculinum . 
singularis tolerari potest. Nam quod refertur ad subiectum infinitivi &vevex-- 
χεῖν, accusativo casu enuntiandum fuit, neque certus homo antea comme- 
moratus est, ad quem vocabulum spectet, sed aut ποιουμένην dicendum fuit — 
definite de Laodice, aut ποιουμένους in universum de eis qui illius nomine à 
et mandatu pecunias in aerarium illaturi sint. 46 Tertius anni Macedo- 
nici ab aequinoctio auctumnali incipientis mensis, respondens Atheniensium - 
Posideoni, Romanorum fere Decembri. Cf. Kubitschek ap. Pauly-Wissowa - 
Realencyklopádie II 2 p. 2280. In titulis fluctuat nominis scriptura inter — 
Αὐδυναῖος et Αὐδναῖος. 47 Sexagesimus aerae Seleucidarum annus est - 
253/2 a. Chr. n. Prima igitur pensio facienda est anni 253 m. Decembre 
(not. 46), altera anni 252 m. Martio (not. 18), tertia usque ad eiusdem anni 
m. Iunium. 48 Sextus Macedonum mensis, Atheniensium Elaphebolion, 
Romanorum fere Martius. In titulis, praeter perpauca infimae aetatis exempla, - 
constanter Ξανδικός scribitur, apud scriptores plerumque Ξανϑιχός (cf. n. 9024). 

19 Xandicum excipiunt Artemisius, Daesius, Panemus. Hoc igitur mense, 
qui respondet Atheniensium Scirophorioni, Romanorum Iunio, utique postrema - 
pars pretii solvenda est. 20 Cf. not. 144. Eundem Arrhidaeum, hominem 


PET TURON 


995] Antiochus II Deus (264—246 a. Chr. n.). 359 


τὰ Λαοδίϊχης τὴν τε χώμην xal τὴν Βᾶριν xai τὴν προσοῦσαν 
χώραν | xai τοὺς λαοὺς πανοιχίους σὺν τοῖς ὑπάρχουσιν αὐτοῖς | 
πᾶσιν, xal τὴν ὠνὴν ἀναγράψαι εἰς τὰς βασιλικὰς γραφὰς | 

25 τὰς ἐν Σάρδεσιν 2: xal εἰς στήλας λιϑίνας πέντε᾽ τούϊτων τὴμ 
μὲν μίαν ϑεῖναι ἐν "Dior ἐν τῶι ἱερῶι τῆς ᾿Αϑηνᾶς 22, | τὴν 
δὲ ἑτέραν ἐν τῷ ἱερῶι τῶι ἐν Σαμοϑράικηι28, τὴν δὲ ἑτέϊραν 
ἐν "Egécot ἐν τῶι ἱερῶι τῆς ᾿Αρτέμιδος 24, τὴν δὲ τετάρτην ἐν 
Διδύμοις ἐν τῶι ἱερῶι τοῦ Ἀπόλλωνος 35, τὴν δὲ πέμπτην ἐν 

80 Σάρδεσιν ἐν τῶι ἱερῶι τῆς Αρτέμιδος 256, εὐϊϑέως δὲ xal περιο- 
ρίσαι xal στηλῶσαιν τὴν χώραν xai [προσἱαναγράψαι τὸν πε- 
ριορισμὸν 27 εἰς τὰς στήλας τὰς προειρημένας]. 


permagnae apud reginam auctoritatis, Hauss. probabiliter agnoscit in titulo 
honorario Ephesio Greek inscr. in the British museum III, 2 p. 95 n. CCCCLI, 
2 sqq.: [δεδόχϑαι τῆι βουλῆι χαὶ τῶι δήμωι ἐπαινέσαι Ἀρ]ριδαῖον ἀρετῆς Évexe 
«oi εἰ[ὐνοίας χτλ.]. 24 Sardibus, quod quondam caput Lydiae fuerat, sine 
dubio etiam Seleucidarum regno satrapa sedem habebat, ibique in arce 
natura ac manu munitissima litterae regiae asservabantur. 22 Quae 
intercesserint inter Seleucidas et lliensium populum rationes, de Antiochi I 
quidem aetate luculentissime docent decreta n. 219. 220 et epistulae n. 224. 
Sed etiam in Antiochi II fide mansisse civitatem hic titulus docet; nam 
aliter rex non illic potissimum has litteras publice proponi iussisset. H. 
23 De Samothraces per illam aetatem rebus admodum tenuis et obscura 
est memoria. Nam Ptolemaei sane egregia veneratione et pietate prosecuti 
videntur deos Samothracum (n. 23); sed in potestate insulam non habue- 
runt ante Ptolemaeum ΠῚ Euergetam (246—294 a. Chr. n.. Cf. n. 54, 8. 45. 
Syll? 2214, 3. Quod contra initio tertii a. Chr. saeculi in fide Lysimachi 
fuerunt Samothraces (Syll? 490, 4), quo victo et necato (284 a. Chr.) sine 
dubio in Seleuci dicionem cesserunt, eosque anno 253 a. Chr. etiamtum sub 
Seleucidarum imperio fuisse consentaneum est. Sane nemini ex his regibus, 
qui ceteroqui sacra deorum magno studio colebant et exornabant, cultus 
deorum Samothracum cordi fuisse videtur. Quo in templo illic tabula po- 
nenda sit, tacetur. Sed ex decretis Syll. 224, 21 et Michel Rec. 352, 42. 43 ap- 
parere videtur, Minervae delubrum ei usui destinatum fuisse. Haussoullier. 
24 Cum Antiochus II rerum potiretur (264 a. Chr. n.) Ephesus etiamtum in 

. potestate Ptolemaei II Philadelphi fuit, cuius auspiciis Ptolemaeus, spurius 
regis filius (n. 2249, ibi curabat. Sed is cum rebellasset, a mercennariis 
suis Thracibus proditus et cum in Artemisium confugisset ibi necatus est 
(Athen. XIII 59340). Hoc certe ante annum 254/3 a. Chr. factum esse 
hic titulus docet, quippe qui Ephesum tum iam in Antiochi fide fuisse 
prodat. 25 De Mileto ab Antiocho Deo Timarchi dominatione liberato 
cf. n. 2263, 26 Cf. not. 94. 27 Hanc finium descriptionem habes 
v. 33—50. 


300 IV. Regnum Seleucidarum. [225— 


Aíoo?5 ε΄, [ἀ](π)ὸ 29 ----- 

IV ----|---------------------------------- I&vvo[o χώμην | 
-----2-2222.2-2-2--2-2------2--2.-2---2------ vob]s λαο[ὺς ---- παρ- 
35 εδείχ!ϑη] δὲ Ἀρριδαίων τῶι οἰχονομοῦντι τὰ Λαοδίχης 39 [ὑπ]ὸ 
[...... {χ]ράτους τοῦ ὑπάρχου: ἥ τε χώμη xal ἡ Βᾶρις καὶ 

ἡ προσοῦσ[α χώρα] χατὰ τὸ παρὰ Νιχομάχου τοῦ οἰχονόμου 32 
πρόσταγμα [ὧι | ὑἸπεγέγραπτο xoi τὸ παρὰ Μητροφάνους 83 xai 
τὸ παρὰ τοῦ β[α]σιλέως γραφὲν πρὸς αὐτόν, xa) ἃ ἔδει πε- 
40 ριορισϑῆναι" ἀπὸ || [μ]ὲν ἡλίου ἀνατολῶν ἀπὸ τῆς Ζελείτιδος 
ydpac?* τῆς μὲν | [π]|ρὸς τὴν Κυζιχηνὴνϑ ὁδὸς βασιλικὴ ἡ 
ἀρχαία T, ἄγουσα àx[i] | Πάννου χώμης ἐπάνω τῆς χώμης xol 
τῆς Βάρεως, T, συ[ν[δ]ειχϑεῖσα ὑπό τε Μενεχράτου Βαχχίου 


28 Dius est primus anni Macedonici mensis, respondens Pyanepsioni 
Atheniensium, Octobri Romanorum. 29 TO lapis ex Haussoullieri ex- 
emplo. Supplevi et emendavi. Sic enim in epistularum subscriptionibus 
indicari solet unde datae sint. Cf. n. 8384, 25. 44. 61. SylLl.2 384, 49. 406, 14. 
30 Cf. not. 44. 31 Cum hic magistratus pareat praeceptis Nicomachi 
oeconomi et Metrophanis, ad quem ipse rex scribit, apparet Metrophanem 
quidem summum provinciae praesidem, illum vero inferioris ordinis prae- 
fectum esse. Iam cum in Seleucidarum regno et σατραπεῖαι (n. 224, 28. 
224, 4) et ὑπαρχίαι (n. 238, 4) fuerint, haec epistula docet, totum imperium 
in satrapias, harum rursus unamquamque in ὑπαρχίας divisam fuisse. His 
qui praeessent, ὕπαρχοι appellabantur. Quod contra illarum maiorum pro- 
vinciarum rectores apud scriptores quidem σατράπαι vocari solent, in titulis 
vero plerumque στρατηγός legitur praeter epistulas regias, quae merum 
nomen sine officii mentione habent; cf. n. 221, 48 βασιλεὺς Ἀντίοχος Μελεάγρῳ 
χαίρειν. n. 294, 12 βασιλεὺς Ἀντίοχος ᾿ἈΑναξιμβρότῳ χαίρειν. Sic in superiore 
huius lapidis parte sine dubio βασιλεὺς Ἀντίοχος Μητροφάνει χαίρειν fuit. Cete- 


rum miram Appiani Syr. 62 narrationem de septuaginta duabus satrapiis, | 


in quas Seleucus Nicator regnum divisisset, Koehlerus (ad n. 238) primus 
recte de hyparchiis interpretatus est. Metrophanes sine dubio ei provinciae 
praefuit, quae n. 224, 28 vocatur ἣ ἐφ “Ἑλλησπόντῳ σατραπεία. Namque ex 
versibus 40. 41 discimus terram, quam in illius satrapia rex Laodicae ven- 


deret, Zeleae et Cyzici agrum attigisse. Haussoullier. 32 Magistratus qui. 
praedia regia et pecunias in aerarium regis redigendas curarent, singuli per — 


ὙΠ 


singulas provincias (σατραπείας) fuisse videntur, quandoquidem hic oecono- 


mum regium mandatu rectoris provinciae agere videmus, ipsum vero rursus 


hyparcho imperare quid faciendum sit. H. 33 Praeses (στράτηγός, σατρά- - 


πὴς) provinciae Hellesponticae. Cf. not. 34. 34 Zelea sita erat non longe 


FRE EPA UO Gas 


ab occidentali fluvii Aesepi (v. 49) ripa non ad ipsum quidem Propontidis - 
littus, sed tamen non procul ab eo. Terram quae hic venit totam mediter- . 
raneam fuisse finium descriptio indicat. 35 Cyzicum ut Zeleam tum in - 


fide Antiochi regis fuisse hinc discimus. H. 


226] Antiochus II Deus (264—246 a. Chr. n.). 361 


Πυϑοχωμίτου | [χ]αὶ Δάου ᾿Αζαρέτου xai Μηδείου Μητροδώρου 
45 Π(α)ννοχωμ{ι) τῶν 386, χαταρηρομένη δὲ ὑπὸ τῶν γ(ε)ιτνιώντων 57 

τῶι τόπωι ἀπὸ | δὲ ταύτης παρὰ τὸν τοῦ Διὸς βωμὸν τὸν 

ὄντα ἐπάνω τῆς | Βάρεως xai ὡς ὁ τάφος ἐν δεξιὰ τῆς ὁδοῦ 

ἀπὸ δὲ τοῦ | [τ]άφου αὕτη ἡ ὁδὸς 7, βασιλικὴ ἡ ἄγουσα διὰ 

τῆς Εὐπαν|ν]ήσης ἕως ποταμοῦ τοῦ (Α)ἰσήπου 33, ἐστηλώϑη δὲ 
50 xai | [£, χώ]ρα χατὰ τὰ ὅρια τὰ παραδειχϑέντα. | 


36 l'ANNO lapis. Homines indigenae et locorum periti adhibentur, ut 
magistratibus viam monstrent. 37 lLITN lapis. 38 AIZHl'OY. Cum 
supra dictum sit, praedia quae venierunt ab orientali parte attingere agrum 
Zelitanum, mireris hic illius fines usque ad Aesepi ripam extendi, cum 
tamen Zelea ab occidentali parte aliquanto spatio a fluvio distet. Sed fieri 
tamen potuit ut meridiem versus ab oppido ager regius usque ad fluvium 
pertineret. 


226 Fragmentum tabulae marmoris subcaerulei, inventum ante 
templum Apollinis Didymei. Ed. B. Haussoullier Revue de philo- 
logie XXV (1901) p. 6 (Études sur l'histoire de Milet et du Didy- 
meion p. 73). 


"Y6pocópoc ᾿Αρτέμιδος Πυϑί[ης]: | Χρυσὼ Αὐτομένους τοῦ 'Av- 
vwóv[oo, | μ]ητρὸς δὲ ..0... ας τῆς ᾿Αντιφῶν[το]ς, ἀπόγονος 
5 ὑπάρχουσα ᾿Ἱππομά[χου] τοῦ ᾿Αϑηναίου2, ὃς χατήγ[α]γεν 5 τ[ή]ν 
τίε | ἐλ]ευϑερίαν xai δημοχρατίαν «xap[X β]ασ[ιλέως ᾿Αντι]όχου 


4 Sacerdotium quo virgines generis nobilitate eminentes fungi solebant; 
quare tabulis quas in memoriam sacerdotii dedicabant (cf. Revue de philo- 
logie XXI 4897 p. 38 sqq.) plerumque etiam maiorum suorum laudes et me- 
rita de patria civitate incidebant. 2 Hippomachi patrem eundem esse 
Athenaeum, cuius nomen in duobus nummis Milesiis compareret (Mionnet III 
p.463 n. 723. Suppl. Vl p. 263 n. 4474) haud improbabiliter coniecit Haus- 
Soullier. 3 Paullo insolentius verbum quod proprie de exulibus in 
patriam reducendis usurpatur, hic ad libertatem et populare imperium trans- 
fertur, de quibus usitatius erat ἀποχατέστησεν. Ceterum id Hippomachus 
effecit precibus quibus regi persuasit ut exercitum Miletum mitteret qui 
tyrannum expelleret. Cf. Appian. Syr. 65: δεύτερος δὲ Ἀντίοχος ἕτερος, --- ὅτῳ 
ϑεὸς ἐπώνυμον ὑπὸ Μιλησίων γίγνεται, ὅτι αὐτοῖς Τίμαρχον τύραννον. χαϑεῖλεν. 
Hoc non magno post regni initium intervallo factum esse probabiliter statuit 
Haussoullier, qui recte ni fallor oblocutus est Koehlero ex titulo n. 224 
colligenti, Appianum iniuria cognomen ϑεός ad Miletum ἃ Timarchi domi- 
natione liberatam revocare. 


362 IV. Regnum Seleucidarum. [226— 


το[ῦ] ϑεοῦ 4, [σ]ον(ερ) γοῦντος 5 ᾿Ιππομάχουδ τοῦ ᾿Ἱππο]μάχου, ὃς 
ἣν τοῦ π[ατρὸς7 αὐτοῦ ἀδελφός 8, πρεσ[β]εύσας9 [πρὸς βασιλέα 


᾿Αγτίοχον 19 --- -------- ee ---- ] 
4 Antiochus II Deus (261—246 a. Chr. n.). 5 Supplevi. [σ]υνηϑ.... 
Hauss., sed ita ut litteras 9 punctis suppositis incertas esse notet. 6 Sup- 


plevi. Etiam aliud nomen fuisse posse non est quod dicam. Sed si Hippo- 
machum quendam Milesium maiorem filium Athenaeum, minorem Hippo- 
machum habuisse, Athenaei vero filio rursus Hippomachum nomen fuisse 
statuemus, hoc certe cum Graecorum more perbene conveniet. 7 Sup- 
plevi. : 8 Supplevi. 9 Supplevit Haussoullier. 10. Supplevi. 


224 Stela marmoris candidi fracta ab inferiore parte, eruta 
anno 1896 ante templum Apollinis Didymei. Ex apographo, ectypo, 
imagine photographa edidit B. Haussoullier, Revue de philologie 
XXV (1901) p. 126 n. I (Études sur l'histoire de Milet et du Didy- 


meion p. 144 sqq.). 


Βασιλεὺς XéAeoxoc! Μιλησίων τῆν βουλῆι xol t&v δήμωι χαί- 
ρξειν᾽  τῶμ προγόνων ἡμῶν2 xal τοῦ πατρὸς πολλὰς xal με- 
γάλας | εὐεργεσίας χατατεϑειμένων εἰς τὴν ὑμετέραμ, πόλιν διά 
τε | τοὺς ἐγδεδομένους4 χρησμοὺς ἐκ τοῦ παρ ὑμῖν ἱεροῦ | 
ὃ τοῦ Διδυμέως ᾿ἀπόλλωνος χαὶ διὰ τὴν πρὸς αὐτὸν τὸν ϑεὸν | 
συγγένειαν ὅ, ἔτι δὲ xal διὰ τὴν τοῦ δήμου εὐχαριστίαν | ὁρῶν- 
τες χαὶ αὐτοὶ ἔχ τε τῶν ἄλλων τῶν πεπολιτευμένων | ὑμῖν διὰ 
παντὸς τοῦ χρόνου πρὸς τὰ ἡμέτερα πράγματα, | παραϑέντων 9 


4 Seleucus II Callinicus (246—226 a. Chr. n.. Per ipsa regni initia has 
litteras scriptas esse, quibus rex ad gratulationes Milesiorum honoresque ab 
eis decretos (not. 8) responderet, Hauss. inde collegit, quod patris modo et 
maiorum beneficia in Milesios collata commemorat neque vero sua ipsius. 
Cf. etiam not. 6. 2 Seleuci I Nicatoris proavi et Antiochi I Soteris avi 
Seleuci Callinici animum et munificentiam erga Milesios et delubrum Apolli- 
nis Didymei testantur tituli n. 243. 244. 3 Antiochus II Deus (261—246 
a. Chr. n), Seleuci Callinici pater, Timarcho tyranno expulso libertatem et 
populare imperium restituit Milesiis, cuius rei illi insignem gratiam ei 
retulerunt. Cf. n. 2263. 4 Hinc Hauss. in decreto apud Lebas-Waddington 
Inser. III, 78, 8. 9 restituit διά τε τῶν χρησμῶν [τῶν ἐγδεδομένων ἐν] Δελφοῖς 
χαὶ ἐν Διδύμοις. 5 Cf. n. 219, 26. 97 cum not. 48. n. 237, 5. 6 Cum 
amici paterni me de eis (sc. περὶ τῶν πεπολιτευμένων ὑμῖν) certiorem fecis- 
sent. Haec quoque regis adulescentis ac vixdum rerum potiti sunt (of. 
not. 4. 8). 


494 Ay OP os m ^ mais Dr eiat Al VEG Gli wed poor cone as 


T 


gti a e tt mao e RS DES (t| 


μονὰς v t 


«ἈΝ ΆΧΑΚ e SICCA 


Meme 


228] Seleucus II Callinicus (246—226 a. Chr. n.). 363 


10 ἡμῖν tT. πατριχῶντ φίλων, xol ix τοῦ ἀπολογισμοῦ | [o] 
ἐποιήσαντο Γλαύχιππος καὶ Διόμανδρος oi map ὑμῶν | [xJexo- 
μικότες τὸν ἱερὸν στέφανον τὸν ix τοῦ ἀδύτου 8 ὧι | ἐστεφανώ- 
χει ἡμᾶς ὁ δῆμος, εἰλιχρινῇ xal βεβαίαμ, ποιουμένους ὑμᾶς 
πρὸς τοὺς φίλους ἀπόδεξιγ καὶ μεμνημένους ὧν ἂν εὖ | πάϑητε, 

15 ἀπεδεξάμεϑα τὴν αἵρεσιν xal | προϑυμούμενοι xal ἐν τοῖς με- 
γίστοις ἡγούμενοι xal χαλλίστοις] | εἰς ἐπιφανεστέραν διάϑεσιν 
ἀγαγεῖν χίαὶ τὰ παρ᾽ ἡμῶν] | φιλάνθρωπα, ἐπὶ ὃ[ὲ τούτοις 


7 Primum πατρικῶν exaravisse, sed deinde (perperam) N in Γ mutasse 
lapicidam testatur Haussoullier. 8 Similiter Delphi decernere solent, ut 
quis coronetur δάφνας στεφάνῳ παρὰ τοῦ θεοῦ. Cf. n. 150, 412. 18 xai στεφα- 
νἱῶσαι αὐτὸν δάφνας] στεφάνωι τᾶς παρὰ τοῦ ϑεοῦ. 348,28 wal στεφανῶσαι 
αὐτοὺς ἑκατέρους τῶι τε τοῦ ϑε[οῦ στεφάνωι ὧι πάτρι]όν ἐστι Δελφοῖς καὶ εἰκόνι 
'χαλχέαι. 80}1.2 245, 8, Ibid. n. 294, 22 legitur ἡ πόλις ἡ Μεγαρέων δάφνης 
στεφάνῳ παρὰ τοῦ Ἀπόλλωνος τοῦ τῆς πόλεως ἀρχηγέτου. Ceterum recte Haus- 
soulier monet, non propter victoriam aliquam aut propter beneficia a 
rege in Milesios collata hanc coronam decretam esse, sed ut eum cum 
regnum iniret salutarent eique fidem et voluntatem suam testarentur. 


298 Lapis calcearius leucophaeus, qui partem antae efficiebat, 
erutus Delphis ante templum ab occidentali parte. Infra hunc 
titulum alia decreta honorifica. Ex Th. Homollii apographo ed. 
L. Couve Bull. de corr. Hell. XVIII (1894) p. 227 n. I (J. Baunack 
ap. Collitz Gr. Dialektinschriften II p. 875 n. 2733. Ch. Michel 
Recueil d'inscr. Gr. p. 209 n. 258). 


[Θε]οί. | [Ἔδοξε càt π]όλει τῶν Δελφῶν ἐπεὶ βασιλεὺς Σέλευ- 
xoc! βασιλέως | [᾿Αντιόχ]ου2 ἀποστείλας γράμματα ποτὶ τὰν 
πόλιν ἀξιοῖ τό τε ἱερὸν τὸ | [τᾶς] ᾿Αφροδίτας τᾶς Στρατονιχί- 


Litterae volgares praeter Ξ et ΘΟΩ minore mensura exaratas, non dispo- 
sitae στοιχηδόν. | Seleucus II Callinicus (246—226 a. Chr. n.. Prima 
Pythia (not. 9), quae in eius regnum inciderent, anni 242, postrema anni 230 
ἃ. Chr. fuisse monuit Baunack. Utique non nimio post regnum initum inter- 
vallo sacra Veneris Stratonicidis honoris aviae suae Stratonices causa rex 
instituisse videtur. 2 Antiochus II Deus (261—246 a. Chr. n.). 3 Ut 
moris erat, sic etiam Seleucus Callinicus cum haec nova sacra institueret, 
quoqueversus litteras dimisisse videtur, quibus id omnibus regibus et civi- 
tatibus nuntiaret. Cf. n. 229, 44: ἔγραψεν δὲ wol πρὸς τοὺς βασιλεῖς xal τοὺς 
δυνάστας xai τὰς πόλεις χαὶ τὰ ἔϑνη, ἀξιώσας ἀποδέξασθαι τό τε ἱερὸν τῆς 
Στρατονιχίδος Ἀφροδίτης ἄσυλον εἶναι χτλ.  Couve. 


364 IV. Regnum Seleucidarum. [228— 


5 8oc^ xal τὰν πόλιν τῶν Σμυρναίων | [ísp]àv καὶ ἄσυλον εἶμεν, 
αὐτὸς πρότερον πεπεισμένος τῶι τοῦ ϑεοῦ | χρησμῶν" xal πε- 
πονηχὼς ἃ καὶ τὰν πόλιν ἀξιοῖ, ἐπιχεχώρηχε δὲ τοῖς [Σμυρ]}- 
γαίοις τάν τε πόλιν χαὶ τὰν χώραν αὐτῶν ἐλευϑέραν εἶμεν χαὶ 
ἀφο[ρο]λόγητον, καὶ τάν τε ὑπάρχουσαν αὐτοῖς χώραν βεβαιοῖ 
χαὶ τὰν πατρίδα] | ἐπαγγέλλεται ἀποδώσειν 7᾽ οἴονταν δὲ δεῖν 

1 ς ^ Y , € 1 

10. xai οἱ Σμυρναῖοι πρεσβευτὰς ἀπο[στείϊλαντες ᾿Ερμόδωρον xai 
Δημήτριον ἀναγραφῆμεν ἐν τῶν ἱερῶι, ὥσπίερ] ὁ βασιλεὺς 
ἀξιοῖ, τὰ ἐπιχεχωρημένα αὐτοῖς. δεδόχϑαι τᾶν πόλει τῶν 
Δε[λ]]φῶν, τό τε ἱερὸν τὸ τᾶς ᾿Αφροδίτας τᾶς Στρατονιχίδος xai 

Y αν , c Y y^* * , 
tàu πόλιν τῶν [Σμυρ]ναίων ἱερὰν xai ἄσυλον εἶμεν, χαϑάπερ 
ὅ τε βασιλεὺς ἐπέστελχεϑ [xal] | & τῶν Σμυρναίων πόλις ἀξιοῖ, 

15 ἐντείλασται δὲ xal τοῖς ϑεωροῖς τοῖς τὰ] | Πύϑια ἐπαγγελλόν- 
τοις" ἐπαινέσαι τὸν βασιλέα Σέλευχον ἐπί τε το[ύτοις] | xoi 
τᾶν εὐσεβείαι xal τῶι ἐπαχολουϑηχέναι τῶι τοῦ ϑεοῦ χρησμῶ[:,] | 
xai ϑῦσαι τᾶι ᾿Αφροδίται. ἀναγράψαι δὲ τὸ μὲν ψάφισμα τόδε 

1 - ς - “Ὁ - ι 172 Y - 
τὰν πόλιν | ἐν τῶι ἱερῶι τοῦ ϑεοῦ, τὰν δὲ ἐπιστολὰν ἐν τῶι 
ἀρχείωι 19 ἐν τῶι τοίχωι. 


4 Praeter hos duos Seleuci Callinici titulos (n. 228. 229) hoc delubrum 
etiam in inscriptione termini Syll? 575 et apud Tacitum (v. not. 5) comme- 
moratur. Nomen a Stratonice Demetrii f, quae primum Seleuci Nicatoris, 
deinde Antiochi Soteris uxor fuit, deductum apparet. 5 Cf. Tac. Ann. 
HI, 63: Nam Zmyrnaeos oraculum. Apollnés, cuius 4mperio Stratonicidi 
Vener? templum dicaverint — referre. Quod oraculum cum Seleuco Callinico 
editum esse iam ipsius testimonio constet, ea quae Tacitus de obscuris 
propter vetustatem initiis dixit, quamobrem Nipperdeius cognomen deae a 
regina Stratonice plane separandum statuebat, in errore versari manifestum 
est. 6 Eam partem agri Smyrnaei, cuius in possessione nunc sunt. 
Aliam ad tempus amiserant, sine dubio per bellum quod Ptolemaeus III 
cum Seleuco gerebat. Nam cum in fide Seleuci mansissent Smyrnaei 
(n. 229, 3, a Ptolemaei exercitibus graviter vexati sunt. Cf. ibid. v. 4 οὐ 
φροντίσας (ὃ δῆμος) τῆς τῶν ὑπαρχόντων ἀ[π]ωλείας. 7 Hinc apparet ipsam 
urbem Smyrnam tum cum haec scriberentur in potestate hostium fuisse, 
sed cives, ut fidem servarent Seleuco, patriam reliquisse, quam rex si ce- 
pisset se illis redditurum pollicetur. In titulo 229 de hac quidem re nihil 


legi mireris. 8 Cf. n. 234, 15 ἀνέστρεπται. Syll? 454, 6 ἀνεστρέφησαν. 
722, 5 ἀπήστελχε. Papyrus Parisinus Notices et extraits des manuscrits 
XVIII, 2 (1865) p. 298 n. 37 col. 4, 24 ἐντρεπέντος δὲ τοῦ Ἁμώσιος. 9 Ad 


unaquaeque Pythia Delphi reges civitatesque theoris missis invitabant. 
10 Cf. R. Dareste Bull. de corr. Hell. VI (1882) p. 241 sqq. 


sauber. E ,νν, 


LL 
" 


229] Seleucus II Callinicus (246—226 a. Chr. n.). 365 


229 Lapis Oxoniensis. Ex apographo a Seldeno, Patricio Iunio, 
Ricardo Iamesio confecto editus est titulus apud Maittairium Marm. 
Ox. n. 2, ubi etiam duorum aliorum apographorum (4 B apud 
Boeckh) ab ignoto aliquo homine factorum variae lectiones exstant. 
Chandler Marm. Ox. II, 26 (Boeckh C. 1. G. 3137. Syll.1171). Lapide 
denuo collato E. L. Hicks Manual of Greek hist. inscr. p. 300 n. 176 
(Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 1& n. 19). Cf. quae de titulo ex- 
posuerunt W. Feldmann Analecta epigr. ad historiam synoecismorum 
et sympolitiarum Graecorum (Diss. Argentor. IX) p. 157sqq. E. Egger 
Traités publies p. 108 sqq. E..Szanto Das gr. Bürgerrecht p. 109. 
A. Schulten Hermae XXXII p. 532 sqq. B. Haussoullier Revue de 
philologie XXIV 1900 p. 329. Études sur l'histoire de Milet et du 
Didymeion p.118 sqq. B. Niese Gesch. der gr. ἃ. maked. Staaten II 


p. 161 sqq. 


I Ἔδοξεν τῶι δήμωι!:, στρατηγῶν oun ἐπειδὴ πρότερόν τε 
xa9' ὃν χαιρὸν ὁ βασιλεὺς Σέλευχος 2 ὑπερέβαλεν εἰς τὴν Σελευ- 
χίδα 8, πολλῶν [χ]αὶ μεγάλων χινδύνων περιστάντων τὴμ, πόλιν 
ἡμῶν x«i τὴν | χώραν4, διεφύλαξεν ὁ δῆμος τὴμ πρὸς αὐτὸν 
εὔνοιάν τε χαὶ φιλίαν, οὐ χαταπλαγεὶς τὴν τῶν ἐναντίων ἔφο- 
δον | οὐδὲ φροντίσας τῆς τῶν ὑπαρχόντων ἀ[π]ωλείας, ἀλλὰ 


Litterae volgares praeter ΘΞΣ. Facile perspicitur, tria in hac tabula 
coniungi documenta. I v. 1—33 Populiscitum Smyrnaeorum de pacto 
cum eis qui Magnesiae habitent faciendo. 11, 34—88 Pactum inter Smyr- 
naeos et Magnesiae incolas, lll, 89—408 Alterum Smyrnaeorum popu- 
liscitum de eis militibus qui Palaemagnesiae consederant aliisque nonnullis 
qui illo priore pacto non tenebantur in civitatem recipiendis. 4| Smyr- 
naeorum. 2 Seleucus II Callinicus (246—226 a. Chr.) Is initio regni 
bellum cum Ptolemaeo Euergeta gessit, in quo cum plurimae civitates ab 
eo defecissent, Smyrnaei in fide manserunt. Nam ad hanc priorem ex- 
peditionem sine dubio referenda sunt verba πρότερόν τε — ἐξ ἀρχῆς ὑπέστη 
(v. 4A—6).. Quos cum magnis laudibus praemiisque affecisset rex (διὸ χαὶ ὁ 
βασιλεὺς --- ἱερὰν καὶ ἄσυλον v.6—42), iterum bellum exarsit Seleucusque trans 
Taurum profectus est (νῦν τε ὑπερβεβληχότος v. 412). Cf. Iustin, XXVII, 4, 2. 
Inde Seldenus Boeckhiusque collegerunt, fere anno 244 a. Chr. haec decreta 
esse. Qua cum temporis definitione optime convenit, quod M. Frünkel ob- 
servavit, huic titulo summam similitudinem, praecipue in iurisiurandi for- 
mulis, intercedere cum pacto inter Eumenem I eiusque mercennarios facto 
n. 266, quod annorum 246—244 a. Chr. n. terminis contineri constat. 3 De 
Seleucide cf. n. 2194, 4 Ex n. 228, 8 adeo ipsum oppidum aliquantisper in 
potestate hostium fuisse intellegimus. 


900 IV. Regnum Seleucidarum. [229 


5 πάντα δεύτερα ἡγησάμενος εἶναι πρὸς τὸ διαμεῖναι ἐν τῆ: 
αἱρέσει xol ἀντιλαβέσϑαν τῶμ, πραγμάτων χατὰ τὴν ἑαυτοῦ δύ- 
ναμιν καϑότι ἐξ ἀρχῆς ὑπέσστη 9" διὸ | xal ὁ βασιλεὺς Σέλευχος, 
εὐσεβῶς τὰ πρὸς τοὺς ϑεοὺς διαχείμενος xal φιλοστόργως τὰ 
πρὸς τοὺς γονεῖς, μεγαλόψυχος ὧν καὶ ἐπιστάμενος χάριτας 
ἀποδιδόναι τοῖς ἑαυτὸν εὐεργετοῦσιν, ἐτίμησεν τὴμ, πόλιν ἡμῶν 
διά | τε τὴν τοῦ δήμου εὔνοιαν καὶ φιλοτιμίαν ἣν ἐπεποίητο 
εἰς τὰ πράγματα αὐτοῦ xal διὰ τὸ τὸμ, πατέϊρα αὐτοῦ ϑεὸν 
᾿Αντίοχονὁ xol τὴμ μητέρα τὴν τοῦ πατρὸς ϑεὰν Στρατονίχην 7 

10 ἱδρῦσϑαι παρ᾽ ἡμῖν τιμωμέϊνους τιμαῖς ἀξιολόγοις χαὶ χοι- 
νῆι ὑπὸ τοῦ πλήϑους x«l ἰδίαν ὑφ᾽ ἑχάστου c. πολιτῶν xci 
ἐβεβαίωσεν τῶν δήμωι τὴν αὐϊτονομίαν xal δημοχρατίαν 5, 
ἔγραψεν δὲ xal πρὸς τοὺς βασιλεῖς xal τοὺς δυνάστας χαὶ 
τὰς πόλεις xal τὰ ἔϑνη ἀξιϊώσας ἀποδέξασϑαι τό τε ἱερὸν τῆς 
Στρατονιχίδος ᾿Αφροδίτης" ἄσυλον εἶναι καὶ τὴμ πόλιν ἡμῶν 
ἱερὰν xal ἄσυλον 10. νῦν τε ὑπερ[βεβληχότος τοῦ βασιλέως εἰς 


5 ΥὙΠΕΣΣΤΗ Maitt. geminatione in titulis omnium regionum et aetatum 
frequentissima. 6 Antiochus II Deus (261—246 a. Chr.). 7 Stratonice 
Demetrii Poliorcetae filia, uxor primo Seleuci I Nicatoris, deinde eius filii 
Antiochi I Soteris, ex quo peperit Antiochum II Deum, Seleuci Callinici 
patrem. Eam ut filium divinis honoribus affectam esse hic videmus, sed 
probe distinguenda sunt eius sacra a cultu Veneris Stratonicidis, quae sane 
a regina cognomen habebat. Quod Niesius statuit Venerem Stratonicida 
ipsam esse Stratonicen reginam, id plane incredibile mihi videtur. 8 Ut 
Seleucidae iam antea, Alexandri et Antigoni exemplum secuti, libertati civita- 


tum Graecarum et populari imperio faverant (n. 222, 45. 46. 223, 27 Sqq. - 
226, 5. 6), sic tum in bello contra Ptolemaeum gerendo, quippe qui severiore - 
imperii genere populos continere consuevisset, Seleuci Callinici quam ma- 


xime intererat illud maiorum suorum exemplum sequi. Feldmann. 9 Cf. 
n. 2284. 10 Ut urbem quae in ipsius fide mansisset iuvaret atque augeret, 


Seleucus ius asyli, quod ad id tempus fanum modo habebat, toti urbi conces- Ἢ 


sit. Idem plane de Arado Phoenices usu venisse narrat Strabo ΧΥ͂Ι,9,14 p.754: 


ἔπειτα στασιασάντων ἀδελφῶν δυεῖν, τοῦ τε Καλλινίχου Σελεύχου «ai Ἀντιόχου —— 


τοῦ Ἱέραχος προσαγορευϑέντος, προσϑέμενοι τῷ Καλλινίχῳ ποιοῦνται συμβάσεις 
(Ἀράδιοι), ὥστ᾽ ἐξεῖναι δέχεσθαι τοὺς καταφεύγοντας ἐχ τῆς βασιλείας παρ᾽ αὐτούς, 


καὶ pj ἐκδιδόναι ἄχοντας" wi] μέντοι μηδ ἐχπλεῖν ἐᾶν ἄνευ τοῦ ἐπιτρέψαι βασι- 
λέα, συνέβη δὲ ἐκ τούτου μεγάλα αὐτοῖς πλεονεχτήματα᾽ οἱ γὰρ χαταφεύγοντες 


ἐπὶ αὐτοὺς οὐχ οἱ τυχόντες ἦσαν, ἀλλ᾽ οἱ τὰ μέγιστα πεπιστευμένοι καὶ περὶ τῶν 
μεγίστων δεδιότες" ἐπιξενούμενοι δ᾽ αὐτοῖς εὐεργέτας ἡγοῦντο καὶ σωτῆρας τοὺς 


ὑποδεξαμένους, ἀπεμνημιόνευόν τε τὴν χάριν, xal μάλιστα ἐπανελθόντες εἰς τὴν : 
οἰκείαν ὥστ᾽ ἐκ τούτου χώραν τε ἐχτήσαντο τῆς περαίας πολλήν, ἧς τὴν πλείστην 
ἔχουσι καὶ νῦν, καὶ τἄλλα εὐθήνουν. Postea hoc exemplum multi alii reges | 


imitati sunt. Feldmann. 


SEE VII CS WI, yy DIR) RD Fi "e 


229] Pactum inter Smyrnaeos et incolas Magnesiae. 267 


τὴν Σελευχίδα 1! οἱ ovpacr[ yo]. σπεύδοντες διαμένειν τῶι βασιλεῖ 
τὰ πράγματα συμφερόντως διεπέμψαντο πρὸς τοὺς ἐμ Μαγνη- 
σίαι 12 χατοίχους 18 xal πρὸς] τοὺς ὑπαίϑρους 16 ἱππεῖς xol στρα- 
15 τιώτας 1 xal ἀπέστειλαν ἐξ αὑτῶν | ἕνα Διονύσιον τὸμ παρα- 
, 5 τ 4 Y , Y 7 
χαλέσοντα αὐτοὺς διοα[φυ]λάσσειν τὴμ φιλίαν xal συμμαχίαν 
βασιλεῖ Σελεύχωι εἰς | πάντα τὸγ χρόνον, ἐπαγελλόμενοι δια- 
τηρούντων αὐτῶν τὰ πράγματα χαὶ τὸν αὐτὸν ἐχϑρὸγ καὶ φίλον 
ἡγουμένων ὑπάρξειν αὐϊτοῖς παρὰ τοῦ δήμου xal παρὰ τοῦ 
, , , τ , 1 M v 

βασιλέως Σελεύχου πάντα τὰ φιλάνθρωπα xoi χαλῶς ἔχοντα 
1:5 , , 3 . 3$» - ἐδ 4 (8 
xal ἀποδοϑήσεσϑαι yápicac αὐτοῖς ἀξίας τῆς αἱρέσεως οἱ δὲ 
ἐμ Μαγνησίαι πάραχληϑέντες xat αὐτοὶ ὄντες πρόϑυμοι πρὸς τὸ 
διαφυλάσσειν τῶι βασιλεῖ τήν τε φιλίαν xat τὴν συμμαχίαν 


11 Cum Seleucus Callinicus in primo conatu Syriam a Ptolemaeo cap- 
iam recuperandi naufragium fecisset atque in Asiam cis Taurum sitam re- 
. dire coactus esset, Antiochia reliquaeque Seleucidis et Ciliciae orientalis 
civitates a Ptolemaeo defecerunt; a quibus vocatus Seleucus iterum Taurum 
transgressus est ut suis auxilio veniret. Cf. Niese Gesch. II p. 452 not. 2. 3. 
De tempore non constat; nam quod Chronicon paschale p.330 Bonn. Callini- 
cupolin ad Euphraten sitam anno 244 aut 242 (ilum annum Olympias 
ascripta indicat, hunc consulum nomina) conditam refert, id merito dubium 
iudicavit Niese, quia rex tum temporis cognomen Καλλίνιχος nondum ges- 
sisse videretur. 12 Magnesiam ad Sipylum esse Boeckhius, cum anti- 
quiores cognominem urbem ad Maeandrum sitam intellexissent, multis iis- 
que gravissimis argumentis demonstravit (cf. praecipue v. 404 ἐὰν προσο- 
ρισϑῇ 7j χώρα xcÀ., quae vicinam Smyrnae Magnesiam indicant, et v. 64 τὴν 
Μητέρα τὴν Σιπυληνήν). 18 Cum χατοιχεῖν sollenne sit vocabulum de eis, 
qui alicubi domicilium habent, χατοιχία unumquemque locum habitatum 
significet, sive civitas est sive pagus, etiam χάτοιχος per se nihil nisi inco- 
lam alicuius loci indicat. At hic ut alibi haud raro per illa tempora, χά- 
τοῖχοι milites modo, quibus domicilium Magnesiae concessum est, sunt; 
ita fit ut ab eis distinguantur οἱ ἄλλοι οἴκηταί (v. 35. 50). τοὺς ἄλλους τοὺς 
οἰχοῦντας (τοῖς ἄλλοις τοῖς οἰκοῦσιν) ἐμ, Μαγνησίᾳ v. 74. 92. τοὺς ἄλλους τοὺς 
χαταχωριζομένους εἰς τὸ πολίτευμα v. 60, i. e. quicunque praeter milites do- 
micilium habent Magnesiae. Ceterum χάτοιχοι, χατοιχία de coloniis militari- 
bus etiam apud Polybium V, 65, 40. 78, 5. Plut. Anton. 46. Appian. Civ. 
V,14.19 usurpatur. Feldmann p.180 sq. cum notis. Cave tamen his voci- 
bus ubique illam vim tribueris; perfrequenter omni aetate latiore significa- 
tione dicuntur. Iam ex illis colonis militaribus pars in ipsa urbe Magnesia 
habitat, altera in castris stativis in agro Magnesiae collocatis. Atque hi qui- 
dem constanter ubique ὕπαιϑροι appellantur, illi vero in Smyrnaeorum qui- 
dem decretis χατοίχων vocabulo ab illis distinguuntur (v. 44. 241. 92), cum in 
pacto haec vox latiore vi de utroque genere coniunctim usurpetur (v. 35. 
ΑἹ. 49. 59. 74). 44 Cf. not. 13. 45 Pedites; alibi semper ἱππεῖς xoi 
πεζοί coniunguntur (v. 35. 49. 59. 74. 92). 


968 


IV. Regnum Seleucidarum. [229 


20 


25 


30 


xai διατηρεῖν αὐτῶι τὰ πράγματα, τά τε] ἀξιωϑέντα ὑπὸ τῶν 
στρατηγῶν φιλοτίμως ἀπεδέξαντο χαὶ ἐπαγγέλλονται τὴν αὐτὴν 
ἕξειν αἵρεσιν τῶν δήμωι τῶι ἡμετέρωι εἰς πάντα τὰ τοῦ βασι- 
λέως Σελεύχου συμφέροντα xal ἀπεστάλχασιν | πρὸς ἡμᾶς 
πρεσβευτὰς ἐγ μὲν τῶγ χατοίχων 16 Ποτάμωνα xal [“Ἱ]Περοχλῆν, 
ἐγ δὲ τῶν ὑπαίϑρων 16 Δάμωνα xal ᾿Απολλωνιχέτην, τοὺς ὃ[τα]}- 
λεξομένους τε ἡμῖν xal ἀνοίσοντας τὴν ὁμολογίαν χαϑ᾽ ἣν ἀξι- 
[ο]Ἱῦσιν συνϑέσϑαι chu πρὸς ἑαυτοὺς φιλίαν" ἐπαχϑέντες δὲ xal 
o[t] | πρεσβευταὶ ἐπὶ τὸν δῆμον συνλελαλήχασιν ὑπὲρ ἁπάντων 
ἀχολ[ού]ϑως τοῖς ἐν τῆι ὁμολογίαι γεγραμμένοις, ἀγαϑῆι τύχηι, 
δεδόχϑα[ι] | c» τε φιλίαν συντίϑεσθϑαι πρὸς τοὺς ἐμ Μαγνησίαι 
ἐπὶ πᾶσι τοῖ[ς] τοῦ βασιλέως Σελεύχου συμφέρουσιν, χαὶ ἀπο- 
δεῖξαι πρὸς αὐτοὺ[ς] || πρεσβευτὰς τρεῖς, οἵτινες τὴν ὁμολογίαν 
τε ἥτις ἂν δόξηι τῶι δήμωι ἀνοίσουσιν αὐτοῖς χαὶ περὶ τῶγ 
γεγραμμένων ἐν αὐτῆι δι[α] λεγήσονται χαὶ παραχαλέσουσιν 
αὐτοὺς δέχεσθαί τε xal συντελεῖν τὰ ἐν τῆι ὁμολογίαι γεγραμ- 
μένα, xal ἐάμπερ δέξωνται οἱ ἐμ | Μαγνησίαι, ὁρχισάτωσαν 
αὐτοὺς οἱ ἀποδειχϑησόμενοι πρεσβευταὶ τὸν ὅρχον τὸν ἐν τῆι 
ὁμολογίαι γεγραμμένον: προσδεξαμένων] | δὲ ταῦτα τῶν ἐμ, 
Μαγνησίαι xal συνσφραγισαμένων τὴν ὁμολογίαν xal ὀμοσάντων 
xai ἐπανελϑόντων τῶμ πρεσβευτῶν συ[ντε]λείσϑω xal τὰ λοιπὰ 
πάντα τὰ ἐν τῆι ὁμολογίαι γεγραμμένα, χαὶ τὸ ψήφισμα τόδε 
ἀναγραφήτω χατὰ τὸν νόμον" ἀναγραφήτω δὲ x[al εἰς] [στήλας 
εἰς ἃς xal ἡ ὁμολογία ἀναγραφήσεται" χαλεσάτωσαν δὲ οἱ ἐπι- 
μῆνιοι τῆς βουλῆς 11 xal τοὺς πρεσβευτὰς τοὺς παραγεν[ομένους] | 
ἐγ Μαγνησίας ἐπὶ ξενισμὸν εἰς τὸ πρυτανεῖον " τοῖς δὲ ἀπο- 
δειχϑε[τσιμ, πρεσβευταῖς δότω μεϑόδιον Καλλῖνος ὁ ταμίας τὸ 
ἐχ τοῦ [νόμου] | ἡμερῶν ὅσων ἂν ὁ δῆμος τάξη. ἀπὸ τῶν τῆς 
πόλεως προσόδων ἡμέραι ἐτάγησαμ. πέντε, πρεσβευταὶ ἀπεδείχ-- 
ϑησαν Φανόδημος Μιχ[ίωνος] 18, Διονύσιος Διογνυτᾶ, Παρμενίσχος 
Πυϑέου. 


16 Cf. not. 43. 17 Eosdem intellego, qui Athenis et alibi pry- 


tanes audiunt, etsi Boeckhius sic accipi debere negat et sacrificulos 
menstruos indicari statuit. Mecum facit Feldmannus p. 188 not. 2, de epi- 
meniis provocans ad Doermeri dissertationem de sacrificulis, qui ἱεροποιοί 
dicuntur, Argentorati 4884, p. 78. 48 Supplevit Boeckh, monens Smyr- 
naeum nomen esse (C. 1, G. 3440, 40 Μιχίων Μητροδώρου. Μίχκωνος 
Chandler. 


1 
! 
i 
1 
1 
ἷ 
i 


m CORR ADI Pies ἄν Saleen nt ip ; 


"5er gt i ya I agi 


VONT mn n 
JUREREN 


229] Pactum inter Smyrnaeos et incolas Magnesiae. 2369 


I "Ext ἱερέως Ἡγησίου, στεφανηφόρου 19 δὲ Πυϑοδώρου, μη- 
vóc Ληναιῶνος 29, ἀγαϑῆι τύχηι" ἐπὶ τοῖσδε συνέϑεντο τὴμ φιλίαν 
35 Xyopvai[o(]| *s xal οἱ ἐμ Μαγνησίαι κάτοιχοι οἵ τε χατὰ πόλιν 
ἱππεῖς xai πεζοὶ χα[ὶ οἱ] ἐν τοῖς ὑπαίϑροις xal οἱ ἄλλοι οἰχης- 
ταί 21, xai τὴν. πολιτείαν ἔδωχαν Σμυρναῖοι τοῖς ἐμ, Μαγνησίαι 
χατοίχοις τοῖς τε χατὰ πόΪλ]ιν ἱππεῦσι xal πεζοῖς xal τοῖς ὑπαί- 
ϑροις xai τοῖς [ἄλλοις τοῖς] οἰκοῦσι | τὴμ, πόλιν, ἐφ᾽ ὅτων τὴμ, μὲν 
συμμαχίαν χαὶ τὴν εὔνοιαν τὴν εἰς τὰ πράγματα τὰ τοῦ βασιλέως 
Σελεύχου διατηρήσουσιν οἱ ἐμ | Μαγνησίαι τῶν βασιλεῖ Σελεύ- 
xot μετὰ πάσης προθυμίας εἰς ἅπαντα τὸν χρόνον, xal ὅσα 
παρείληφαν3223 παρὰ τοῦ βασιλέως Σελεύχου φυλάξαντες | εἰς 
δύναμιν εἶναι τὴν αὑτῶν ἀποδώσουσιν τῶι βασιλεῖ Σελεύχω[ι᾽ 
πολ]ιτεύσονται δὲ μετὰ Σμυρναίων χατὰ τοὺς τῆς πόλεως νό- 
40 μοὺς | [ἀ]ϊστασιάστως τὸν αὐτὸν ἐχϑρὸγ xal φίλον ἡγούμενοι 
Xypopyato[w* ὀμ]οῦνταν δὲ xai οἱ ἐμ, Μαγνησίαν Σμυρναίοις xol 
Σμυρναῖοι τοῖς àp | Μαγνησίαι ἑχάτεροι αὐτῶν τὸν ὅρχον τὸν ἐν 
τῆι ὁμολογίαν ὑπογ[ε]γραμμένον᾽ συντελεσϑέντων δὲ τῶν ὅρχων 
τὰ μὲν ἐγχλήματα αὐϊτοῖς τὰ γεγενημένα χατὰ cp πόλεμον 
ἤρϑω πάντα xai μὴ ἐξέστω μη[δ]ὲ ἑτέροις ἐγχαλέσαι περὶ τῶγ 
χατὰ τὸν πόλεμον γεγενημένων μήτε | διὰ δίχης μήτε xat 
ἄλλον vpómop μηϑένα" εἰ δέ μή, πᾶν τὸ ἐπιφερόμενον ἔγχλημα 
ἄχυρον ἔστω᾽ δεδόσϑαι δὲ τοῖς ἐμ, Μαγνησίαι χατοίχ[οις], | τοῖς 
τε χατὰ πόλιν ἱππεῦσι xal πεζοῖς xal τοῖς ὑπαίϑροις, πολιτεί[α]ν 
ἐν Σμύρνηι ἐφ᾽ ἴσην xal ὁμοίαι τοῖς ἄλλοις πολίταις" ὁμοίως 
45 δὲ δε[δόσϑαι] | Ap. πολιτείαν καὶ τοῖς ἄλλοις τ[οῖς ο] κοῦσιν ἐμ, 
Μαγνησίαι 33 ὅσοι ἂν ὦσιν [ἐ]λεύϑεροί τε xal “Ἑλληνες΄ ἀνενεγ- 
χάτωσαν δὲ τοὺς μὲγ χαταλοχισμ[οὺς 34 | τ]ῶν ἐμ. Μαγνησίαι ἱπ- 


49 Eponymus Smyrnaeorum magistratus, quem praeter titulos (C. I. G. 


984150, 4. 3162, 7. 8. 3473, 11. 3386, 14) etiam Philostratus Vit. Soph. II, 26, 2 


novit. Etiam alibi haud infrequens est, neque vero extra Asiam et insulas 
nonnullas reperitur. Feldmann p.188 not.2. Cf.etiam ἢ. 889 11, 20 Mensis, 
qui in permultarum civitatium Ionicarum fastis recurrit, respondens ille 
quidem Atheniensium Gamelioni, fastorum Iulianorum lanuario. Cf. E. Bischoff 
de fastis Graecorum antiquioribus p. 398. 21 Cf. not. 43. 22 Cf. 
5y112 330,2. 30. 34. 44 (διατετέλεκαν, εἴσχηχαν, ἐντέτευχαν, πεποίηχαν). 930, 44. 52 
(Gmobébe «v, γέγοναν). Kühner-Blass Griech. Gramm. I, 2 p. 49. 29. Cf. 
not. 43, 24 χαταλοχίζειν est per ordines (χατὰ λόχους) dispertiri, suum 
euique ordinem assignare. Cf. Diodor. XVIII, 70, 4 εὐθὺς οὖν τοὺς μὲν εἰς 
πάξεις χατελόχιζον. Itaque χαταλοχισμός cum ipsum discribendi negotium, 
tum tabulas significat, in quibus milites secundum ordines inscripti erant. 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I 24 


370 IV. Regnum Seleucidarum. [229 


πέων τε xal πεζῶν τῶν τε xard πόλιγ xal τῶν ὑπαίϑρων oi | 
ὄντες 25 γραμματεῖς τῶν ταγμάτων ἐπὶ τὸν δῆμον, τῶν δὲ ἄλ- 
[λων] | οἰκχητῶν τὴγ γραφ[ὴ]ν οἱ ἀποδειχϑέντες ὑπὸ τῶν ἐμ 
Μαγνησίαι χκατοίχων29 ἄνδρες" ὅταν δὲ τιϑῶνται τοὺς χαταλο- 
χισμοὺς οἱ γραμματεῖς xal ot | [ἄνδρες οἱ ἀ[πο]δειχϑέντες τὴγ 
γραφὴν τῶν ἄλλων οἰχητῶν, ὁρχισάτωσαν [αὐ]τοὺς οἱ ἐξετασταὶ 27 
ἐπὶ τοῦ μητρώιου ἱεροῖς νεοχαύτοιϊς τοὺς μὲν | γραμμ]ατεῖς 7, 
υὴν ἀπὸ τοῦ βελτίστου ἀνενηνοχέναι τὴγ γραφὴν τῶν ὄντων 
τῶ[ν] παρ᾽ αὐτοῖς χατοίχων ἱππέων χαὶ πεί[ζῶν, τῶν τε χατὰ 
50 πόλιν xal χατὰ τὰ] || ὕπαιϑρα τασσομένων, τοὺς δὲ ἄνδρας τοὺς 
[ἀν]αφέροντας τὴγ γραφὴν τῶν [ἄλλων οἰχητῶν, T, μὴν ἀπὸ τοῦ 
βελτίστου ἀνενηνοχέναι τὴγ γραφὴν τῶν] | οἰχούντων ἐμ, Μαγνη- 
σίαι xal ὄντων ἐλευϑέρων xal ᾿Ελλήνων᾽ τὰς δὲ ἀνενεχ[ϑείσας 
γραφὰς οἱ] ἐξετασταὶ παραδότωσαν τῶι γραμμο[τοφύ]λαχι τῆς | 
βουλῆς xai τοῦ δήμου, ὁ δὲ ϑέσϑω εἰς τὸ δημόσιον. ἐπιχληρω- 
σάτωσαν δὲ o[í ἐξεταστ]αὶ εἰς τὰς φυλὰς τὰ ἀνενεχϑέντα ὀνό- 
ματα πάντα xal ἀνα ϊγραψάτωσαν εἰς τὰ χληρωτήρια 328, xal ἔστω 
υξτουσία τοῖς ἀναγραφεῖσιν εἰς τὰ χληρ]ωτήρια πάντων ὧγ xai 
τοῖς λοιποῖς πολίταις μέτεστιν | χρήσϑωσαν δὲ οἱ πολιτογρα- 
φηϑέντες xai ἐμ, Μαγνησίαν περὶ τῶν συναλλ[αγμάτ]ων xol τῶν 
55 ἐγχλημάτων τῶμ, πρὸς Σμυρναίους τοῖς νόμοις | τοῖς Σμυρναίων" 
δεχέσϑωσαν δὲ χαὶ ἐμ Μαγνησίαι τὸ νόμισμα τὸ τῆς πόλεως 
[ἔνν]ομον" xal ἄρχοντα 239 δὲ ὃν ἂν ἀποστέλλη: ὁ δῆμος χυριεύ- 


25 Hoc participio addito indicatur, horum officium statum esse et so- 
lenne, ut iam sint qui id gerant, non nunc demum huius unius negotii | 
causa eligendi sint, id quod in alterum genus (oi ἀποδειχϑέντες) cadit. 
26 Non ab ipsis incolis civilibus, sed a colonis militaribus (not. 43) eligi 
homines, qui illorum indicem conficiant, memorabile est, quia inde apparet . 
illos non esse nisi horum quasi accessionem et appendicem quandam.: 
27 De huius magistratus natura Feldmann p. 1492 not. 4 provocat ad Aristo- 
telis Politica VI, 8 p. 4322 b 7: ἐπεὶ δὲ ἔνιαι τῶν ἀρχῶν, el xol μὴ πᾶσαι, 
διαχειρίζουσι πολλὰ τῶν χοινῶν, ἀναγχαῖον ἑτέραν elvat τὴν ληψομένην λογισμὸν 
xdi προσευϑυνοῦσαν, αὐτὴν μιηϑὲν διαχειρίζουσαν ἕτερον΄ χαλοῦσι δὲ τούτους οὗ 
μὲν εὐθύνους, οἱ δὲ λογιστάς, οἱ δὲ ἐξεταστάς, οἱ δὲ συνηγόρους. De aliarum. | 
civitatium exetastis largam testimoniorum copiam congessit Feldm., quae : 
pleraque ad pecuniarum publicarum curam spectant. Civium laterculum ] 
praeter Smyrnaeos nusquam eos curare videmus. 28 Laterculi ci 2 
vium; nomen inde repetendum est, quod ex his tabulis iudicia sortibus. ; 
constituebantur. De magistratuum sortitione, cuius Boeckhius mentionem 
facit, nolim cogitare, quia ibi eorum modo, qui petivissent, ratio habebatur. | 
29 Non magistratum civilem, sed praefectum militarem qui urbem tutetur 


| 
E 


| 

T 

ΕἸ 
nP 


429] Pactum inter Smyrnaeos et incolas Magnesiae. 2911 


σοντά τε | τῶγ χλειδῶν xal ἐσόμενον ἐπὶ τῆς φυλαχῆῇς τῆς πό- 
λεως xai διατηρήσοντα τὴν πόλιν τῶι βασιλεῖ Σελεύχωι παρα- 
δέξονται οἱ ἐμ, Μαγνησίαι᾽ δότωσαν δὲ Σμυρναῖοι xal εἰς 
χατασχήνωσιν 80 τοῖς ἀποσχευαζομένοις τῶν àx Μαγνησίας οἰχίας 
χλινῶν ὅσων ἂν τῶν δήμωι δόξηι ἀφ᾽ οὗ dq χρόνου ἡ ὁμολο!- 
γία συνσφραγισϑῇ εἰς ἑξάμηνον᾽ μισϑούσϑω δὲ ὁ ταμίας τῶν 
ὁσίωμ, προσόδων [τ]ὰς οἰχίας μετὰ τῶν στρατηγῶγ καὶ τὸ àvf- 
λωμα διδότω ἀπὸ τῶν τῆ[ς] | πόλεως προσόδων. ὀμόσαι δὲ τοὺς 
μὲν ἐμ Μαγνησίαν. χατοίχους τῶν τε χατὰ πόλιν ἱππέων xal 
60 πεζῶν xal τοὺς ἐν τοῖς ὑπαίϑροις τασσομένους xo[l] | τοὺς ἄλ- 
λους τοὺς χαταχωριζομένους εἰς τὸ πολίτευμα 81 τόνδε τὸν ὅρχον᾽ 
Ὀμνύω Δία, Γῆν, “Ἥλιον 92, Ἄρη, ᾿Αϑηνᾶν ᾿Αρείαν χαὶ τὴν Ταυ- 
ροπόλον xal τὴ[μ] | Μητέρα τὴν Σιπυληνὴν 38 xol ᾿ἀπόλλω τὸν 
ἐμ, Πάνδοις 94 xal τοὺς ἄλλους ϑεοὺς πάντας xal πάσας xal τὴν 
τοῦ βασιλέως Σελεύχου τύχην 3ὅ ἐμμενῶ ἐν | ταῖς συνϑήχαις 88 
αἷς συντέϑειμαι πρὸς Σμυρναίους εἰς ἅπαντα τὸγ χρόνον [χ]αὶ 
διατηρήσω τήν τε συμμαχίαν xal τὴν εὔνοιαν τῶι βασιλεῖ Σε- 
λεύχωι | xai τῆν Σμυρναίων πόλει, xai ἃ παρείληφα παρὰ τοῦ 
βασιλέως Σελεύχου διατηρήσω χατὰ δύναμιν τὴν ἐμὴν χαὶ ἀπο- 
δώσω τῶι βασιλεῖ Σελεύχωι xol οὐϑὲν | παραβήσομαι τῶγ χατὰ 


(φρούραρχον). Sic ἄρχοντες appellabantur qui ab Atheniensibus in sociorum 
civitates mitti solebant (Syll.? 545). 30 Ut ii, qui Smyrnam demigraturi 
sunt, habeant ubi commorentur dum domos novas sibi aedificaverint. B. 
"Similiter Antigonus Syll? 477,5 Lebediis consulit qui Teon migraturi sint, 
-misi quod trium annorum, non sex mensium, habitatio et praeterea ager iis 
conceditur. Quod discrimen Feldmannus recte eo rettulit, quod Lebedios 
"quidem rex sui commodi causa omnes Teon migrare coégisset, cum Smyr- 
maei non haberent, cur homines Magnesia Smyrnam domicilium transferre 
vellent. Quare illorum potius desiderio quam suo emolumento eos pro- 
-Spicere, ut non esset cur nimis liberales essent. 34 Cf. not. 43. 39 Hi 
"ires non civitatis cuiuspiam proprii sunt dei, sed omnium communes ϑεοὶ 
ὅρχιοι, quia omnia quae inter homines geruntur vident. Cf. Syll? 4642, 8373. 
.83 Matris Sipylenae imaginem in nummis et Smyrnaeorum et Magnetum 
expressam esse monet Feldmann provocans ad Eckhelii Doctr. num. II p.537. 
ΤΠ p. 106. 34 Hic unus ex deis per quos iuratur non redit in sacra- 
mento Smyrnaeorum v. 70; eum praecipue "Magnetum Sipylenorum ϑεὸν 
πάτριον fuisse Feldmannus recte collegit ex v. 85. Loci unde cognomen 
accepit praeterea nusquam mentio fit; sine dubio pagus agri Magnetum fuit. 
35 Hoc ex sacramento militari ascitum esse probabiliter statuit Feldmann. 
36 Duae sunt partes iurisiurandi; priore (v. 60—64) pactum confirmatur, 
altera (v. 64—68) ei qui Magnesiae habitant civium Smyrnaeorum officia in 
Se recipiunt, F. 


24* 


912 


IV. Regnum Seieucidarum. [999 


65 


10 


15 


τὴν ὁμολογίαν οὐδὲ μεταϑήσω ἐπὶ τὸ χεῖρον τὰ γεγραμ[μ]ένα ἐν 
αὐτῆι οὔτε τρόπωι οὔτε μηχανῇ: οὐδεμιᾶς" χαὶ πολιτεύσομαι 
usÜü ὁμμονοίας ἀστασιάστως χατὰ τοὺς Σμυρναίων νόμους xal 
τὰ ψηφίσματα τοῦ δ[η]μου xal συνδιατηρήσω τὴν τε αὐτονομίαν 
xal δημοχρατίαν xal τἄλλα τὰ | ἐπιχεχωρημένα Σμυρναίοις ὑπὸ 
τοῦ βασιλέως Σελεύχου μετὰ πάσης προϑυμίας ἐμ, παντὶ χαιρῶι, 
χαὶ οὔτε αὐτὸς ἀδιχήσω αὐτῶν οὐϑένα οὔτε ἄλλων ἐπ[ι]τρέψω 
οὐϑενὶ χατὰ δύναμιν τὴν ἐμήν" xal ἐάν τινα αἰσϑάνωμαι ἐπι- 
βουλεύοντα] τῆι πόλει 7| τοῖς χωρίοις τοῖς τῆς πόλεως, 7| τὴν 


δημοχρατίαν 7| τὴν ἰσοϊνομίαν χαταλύοντα, μηνύσω τῶι δήμων 
τῶν Σμυρναίων xai βοιηϑήσω7᾽ ἀγωνιζόμενος μετὰ πάσης φι- — 


λοτιμίας, xol οὐχ ἐγχαταλείψω χατὰ δύναμιν τὴν | ἐμαυτοῦ" 
εὐορχοῦντι μέμ μοι εὖ εἴη, ἐφιορχοῦντι δὲ ἐξώλεια χαὶ αὐτῶι 
xal γέϊνει τ]ῶν ἐξ ἐμοῦ. ὀμόσαν δὲ xal Σμυρναίους τοῖς ἀπὸ 
Μαγνησίας τὸν ὄρχον || vóv6s* Ὀμνύω Δία, Γῆν, “Ἥλιον, Ἄρη, 


᾿Αϑηνᾶν ᾿Αρείαν xal τὴν Ταυροπόλον xoi ctp Μη[ίτέρ]α τὴν Σι- 
πυληνὴν 38 xal Ἀφροδίτην Στρατονιχίδα 89 xal τοὺς ἄλλους ϑεοὺς | - 


, Y , M - r * , 
πάντας xai πάσας" ἐμμενῶ ἐν ταῖς συνθήκαις aic συντεϑείμεϑα 

τ J / Ἷ , Y € - 
πρὸς τοὺς [ἐμ Μ]αγνησίαι χατοίχους τούς τε χατὰ πόλιν ἱππεῖς 
χαὶ πεζοὺς χαὶ τοὺς ἐν τοῖς [ ὑπαίϑροις τασσομένους χαὶ τοὺς 
ἄλλους τοὺς χαταχωριζομένους εἰς τὸ [πολίτευμα 40 εἰς ἅπαντα 
Y 564 Ὰ ! - Y U , 251 
τὸγ χρόνον οὐϑὲν παραβαίνων τῶγ χατὰ τὴν ὁμολογίαν | οὐδὲ 
μετατιϑεὶς ἐπὶ τὸ χεῖρον τὰ γεγραμμένα ἐν αὐτῆι, οὔτε τέχνηι 


οὔτε [μηχα]νῆι οὐδεμιᾶι. xal εὐνοήσω xal βασιλεῖ Σελεύχωι xal. 


τοῖς ἐχ Μαγνησίας χα[τοίχοις τοῖς τε χατὰ πόλιν xal τοῖς ὑπαί- 


ϑροις xal τοῖς ἄλλοις τοῖς οἰχο[ῦσιν ἐμ] Μαγνησίαι ὅσοι εἰσὶν. 
ἐλεύϑεροί τε χαὶ “Ἕλληνες, xal ποιήσομαι αὐτοὺς [πολίτας —. 


, M A / 3 n 7g Y J Ἂν» 
πάντας xai τοὺς ἐχγόνους αὐτῶν ἐφ΄ ἵσηι xai ὁμοίαν τοῖς αλ- 
λοις πολίταις] χαὶ εἰς φυλὰς αὐτοὺς ἐπιχληρώσας χαταχωριῶ 
εἰς ἣν ἂν ἕχαστοι λάχωσιν | χαὶ οὔτε αὐτὸς ἀδιχήσω αὐτῶν 


οὐϑένα οὔτε ἄλλωι ἐπιτρέψω οὐϑενὶ κατὰ ὃδ[ύν]αμιν τὴν ἐμήν" 
xal ἐάν τινα αἰσϑάνωμαι ἐπιβουλεύοντα αὐτοῖς ἣ τοῖς ἐχγό- 


vo[tc] | αὐτῶν ἢ τοῖς ὑπάρχουσιν αὐτῶν, μηνύσω ὡς ἂν τάχιστα 


δύνωμαι, xoi βοιη(ϑ) σ]ω 42. μετὰ φιλοτιμίας" xal μετουσίαν 


not. 43. 44 Smyrnaeos iurare quae non singuli cives, sed totus modo j 
populus facere possit, sed eum morem haud infrequentem esse apud Graecos - 
in iurisiurandi formulis Feldm. observat, collato Atheniensium cum Chalci- : 


37 Cf. Syll? HI p. 226. 38 Cf. not. 33. 39 Cf. n. 9984. 40 Cf. 


densibus pacto Syll.2 17. 42 BOIHO..Q 


TTE 
* 


1 
E 


5 


t4 


299] Pactum inter Smyrnaeos et incolas Magnesiae. 373 


ἑ αὐτοῖς δώσω τῶν τε ἀρχείων 48 xal τῶν ἄλλ[ων] | τῶν χοινῶν 
β τῆς πόλεως, ὧν χαὶ οἱ ἄλλοι πολῖται μετέχουσιν" εὐορχοῦϊντι 
υέμ] μοι εὖ εἴη, ἐφιορχοῦντι δὲ ἐξώλεια xol αὐτῶι xal γένει τῶι 
ἐξ ἐμοῦ. ἀποδειξάϊτωσαν δὲ Σμυρναῖοί τε xal οἱ ἀπὸ Μαγνη- 
σίας ἄνδρας [ἑκάτεροι αὐτῶν ὅσους] ἂν ἑκάτεροι ὑπολανβάνωσιν 
80 ἱχανοὺς εἶναι, τοὺς ὁρχιοῦντας τὸ πλῆϑος | τῶν τε ἐν Σμύρνηι 
xal τῶν ἐμ Μαγνησίαι᾽ οἱ δὲ [ὁρχιζέτωσαν προγράψα]ντες τῆι 
πρότερον ἡμέραι ἐνδημεῖν τοὺς ἐν τῆι πόλει ὡς τοῦ ὅρχου συν- 
[τε] ᾿λεσϑησομένου τοῦ χατὰ τὴν ὁμολογίαν [ὁρ]κιζέτωσ[αν δὲ 
τὸν προγεγραμμένον ὅρχ]ον οἱ μὲν ἐχ Μαγνησίας ἀποδειχϑέντες 
Σμυρναίους, οἱ δὲ ἐξ Σμύρνης τοὺς ἐμ | Μαγνησίαι: τὰ δὲ 
ἱερεῖα τὰ εἰς τὰ [ὁρ]χωμόσια à» Σμύρνηι [δότω ὁ ταμίας Καλ]- 
λῖνος ἀφ᾽ ὧν. ἂν ψηφίσηται ὁ δῆμος, ἐν δὲ Μαγνησίαι οἱ ταμίαι 
οἷς ἂν τὸ πλῆϑος ἐπιϊτάξηι. ἀναγραψάτωσ[αν] δὲ χαὶ τὴν ὁμο- 
λογίαν ἐν στήλαζις λευχολίϑοις xai ἀναϑ)]έτωσαν Σμυρναῖοι μὲν 
ἐν τῶι τῆς ᾿Αφροδίτης τῆς Στρατονιχίδος ἱερῶν xat | ἐμ Μαγνη- 
σίαι τῆι πρὸς τῶν Μαιάνδρωι"4 ἐν τῶι τῆς ᾿Αρτέμιδος [τῇς Λευ- 
χοφρυη]νῆς ἱερῶι 46, οἱ δὲ ἐμ, Μαγνησίαι χάτοιχοι ἔν τε τῆι 
85 ἀγορᾶι παρὰ τὸν βωμὸν τοῦ | Διον[ύσ]ου καὶ τὰς τῶν βασιλέων 
εἰχόνας xai ἐμ Πάνδοις 16 ἐν [τῶι ἱερῶι τοῦ] ᾿Απόλλωνος xal ἐγ 
Γρυνέωι 7 ἐν τῶι ἱερῶι τοῦ ᾿Απόλλωνος" ἀναγραψάτω δὲ xal ὁ 
γραμιματοφύλαξ τῆς βουλῆς χαὶ τοῦ δήμου τὰ ἀντίγραφα τῆς 
ο΄ ὁμολογίας [εἰς τὸ δημόσιον ᾿ συνσφραγισάσϑωσαν δὲ τὰς ὁμολο- 
τ΄ γίας τὴμ μὲν Σμυρναίοις δοϑησομένην | οὖς ἂν ἀποδείξηι τὸ 
| χοινὸν τῶν ἐμ, Μαγνησίαι τοῖς τε ἑαυτῶν δαχτυλίοις χα[ὲ τ]ῶι 
| ὑπάρχοντι χοινῶι, τὴν δὲ εἰς Μαγνησίαν δοϑησομένην σφραγι- 
|^ σάσϑωσαν Σμυρνα[ίων] | ot τε στρατηγοὶ καὶ οἱ ἐξετασταὶ τῶι 
| τε τῆς πόλεως δαχτυλίωι xal τοῖς αὑτῶν. ταῦτα δὲ ἀμφοτέροις 
||. τοῖς πλήϑεσιν συντετελέσϑαι τύχηι τῆι ἀγαϑῆι. 


48 ἀρχεῖα hic ut saepe magistratuum collegia sunt. Cf. Syll? 239, 7: 
|mpoobeyóp.evot εἰς τὸ πολίτευμα xai τῶν ἀρχείων με[ταδι]δόντες. 468, 38: xotvo- 
eb ϑεοχολιᾶν — xol ἀρχείων. 477,65. 306,44. 914, 4. 930, 22. 44 Ipsum 
jadditamentum docet, Magnesiam, de qua praeterea mentio fit per totum 
titulum, aliam esse. Ac plane inauditum fuisset, si Smyrnaei in ipsa urbe 
quacum foedus faciebant eius tabulam erigere iuberentur. B. 45 Cf. 
à, 2343, 46 Cf. not. 34. 47 Gryneum in dicione Pergamenorum tum 
rat. Quare inde, quod stelam cum hoc titulo illic in fano Apollinis erigunt 
|Magnetes, Eumenem 1 et eius successorem Attalum I per illa tempora ami- 
|citia et foedere cum Seleuco Callinico coniunctos fuisse haud improbabiliter 
'collegit B. Niese Gesch. d. gr. ἃ. maked. Staaten II p. 456 not. 4. 


9174 IV. Regnum Seleucidarum. [999 


C— ——— quot 


II "Ἔδοξεν τῶι δήμωι, στρατηγῶν γνώμη ἐπειδὴ προνοῶν ὃ 
δῆμος ὑπὲρ ἁπάντων τῶν τοῦ βασιλέως Σελεύχου συμφερόντων 
90 διετέλει xal πρότερον τήν τε βασιλείαν | αὐτοῦ συναύξων x«l τὰ 
πράγματα διατηρῶν χαϑ᾽ ὅσον ἦν δυνατός, xal πολλὰ μὲν πε- 
ριεῖδεν ἀπολλύμενα χαὶ χαταφϑειρόμενα τῶν ὑπαρχόντων, πολ- 
λοὺς δὲ ὑπέμειν[εν] | χινδύνους ἕνεχεν τοῦ διατηρῆσαι τὴν φιλίαν 
τὴν πρὸς τὸν βασιλέα Σέλευχον, xal νῦν φιλοτιμούμενος αὐτῶι 
συνδιατηρῆσαι χαὶ συνέχειν τὰ πράγματα xa) ὅσον | ἐνδεχόμε- 
γόν ἐστιν, τήν τε πρὸς τοὺς ἐμ. Μαγνησίαι χατοίχους xai τοὺς 
ὑπαίϑρους ἱππεῖς χαὶ τοὺς πεζοὺς στρατιώτας χαὶ τοὺς ἄλλους 
τοὺς οἰχοῦντας àp Μαϊγνησίαι48 συντέϑειται φιλίαν, ἵνα διαφυ- 
λάσσωσιν τὴν συμμαχίαν χαὶ τὴν εὔνοιαν τῶι βασιλεῖ Σελεύ- 
xev* νομίζω[ν] δὲ [ἀ]ναγκαῖον εἶναι τῆι πόλει παραλαβεῖν xol 
τὸ | χωρίον Παλαιμαγνησίαν 49 xal ποιήσασϑαι τὴν φυλαχὴν OU 
αὐτοῦ, ἵνα xal τούτου παραληφϑέντος ὑπὸ τῆς πόλεως ἀσφαλέ- . 
95 στερον διαμένηι πάντα τὰ σύνεγγυς] | πράγματα τῶι βασιλεῖ 
Σελεύχωι, διεπέμψαντο πρὸς τοὺς οἰχοῦντας ἐν τῶι χωρίωι χαὶ 
παρεχάλεσαν αὐτοὺς αἱρεῖσϑαι τὴν φιλίαν τὴν πρὸς τὸν βασιλέα 
Σέλευχον | xal παραδοῦναι τὰς χλεῖδας τῶν ἄρχοντιδ τῶι ἀπο- 
σταλέντι ὑπὸ τοῦ δήμου xci πα[ρ]αδέξ[α]σϑαι φυλαχὴν τὴν συν- 
διατηρήσουσαν μετ᾽ αὐτῶν τὸ χωρίον τῶι βασιλεῖ | Σελεύχωι, 
ἐπαγγελλόμενος ταῦτα ποιησάντων αὐτῶν ὑπάρξειν αὐτοῖς παρὰ, 
τῆς πόλεως πάντα τὰ φιλάνϑρωπα χαὶ χαλῶς ἔχοντα, οἱ δὲ 
οἰχοῦντες ἐν τῶν | χωρίωι ἑλόμενοι τὴμ φιλίαν τὴν πρὸς τὸν 
βασιλέα Σέλευχον μετὰ πάσης προϑυμίας προσεδέξαντο τἀξιούμενα 
ὑπὸ τοῦ δήμου χαὶ τάς τε χλεῖδας παραδεδώχασιν] | τῶι ἄρχοντ 
τῶι ἀπεσταλμένωι ὑπὸ τοῦ δήμου xal τὴν φυλαχὴν τὴν παρὰ 
τῆς πόλεως παρεδέξαντο εἰς τὸ χωρίον, ἀγαϑῆν τύχηι, δεδόχϑαι. 


100 πολίτας τε αὐτοὺς εἶν[αι] || xal ὑπάρχειν αὐτοῖς τὰ αὐτὰ ὅσα xal. 


δύο ὅν τε ὁ ϑεὸς χαὶ σωτὴρ Ἀντίοχος ὅ: ἐπεχώρησεν ὅ2 αὐτοῖς xa 


48 Cf. not. 43. 49 Distinguendum hoc castellum in finibus Magne 
tum Sipylenorum situm ab ipsa urbe Magnesia. B. 50 Manifesto hic 
quoque praefectum militarem (not. 29) significat vocabulum. 54 An- 
tiochum I, non Antiochum ΠῚ significari viderunt Feldmann p. 184 not. 4 od. | 
Haussoullier. Etenim ϑεοῦ nomen, quoniam omnes Seleucidae post mortem 
divinis honoribus affecti essent (cf. n. 245. 246), nihil probare, σωτήρ vero 
certissima ratione ad illum referri. Is igitur coloniam militarem Palaemagnes 
siae condidit. 52 Cf. n. 294H, i 


299) Pactum inter Smyrnaeos et incolas Magnesiae. 375 


περὶ o[0] | ᾿Αλέξανδρος 59 γεγράφηχεν "4, εἶναι αὐτοῖς ἀδεχατεύτους, 
xai ἐὰν προσορισϑῇ 95 ἡ χώρα ἣν ἔχουσιν οἱ πρότερον ὄντες 
ἐμ, Μαγνησίαι χάτοιχοιδθ τῆι πόλει τῆν ἡμετέραι, | ὑπάρχειν ᾿ 
αὐτοῖς τοὺς τρεῖς χλήρουςὅ7 δωρεὰνδδ xal τὴν ἀτέλειαν αὐτοῖς 
μένειν τὴν νῦν ὑπάρχουσαν xal ὅσοι αὐτῶν εἰσιν ἀχληρούχη- 
τοιῦϑ, δοϑῆναι αὐτοῖς χλῇρο[ν] | ἱππικὸν 60 δωρεὰν τῶν παραχει- 
μένων τῶι χωρίωι" ὑπάρχειν δὲ xal Τίμωνι δ: χα[ὶ] τοῖς πεζοῖς 
τοῖς τεταγμένοις ὑπὸ Τίμωνα τοῖς ἀποταχϑεῖσιν ἀπὸ τῆς φά- 
λαγγος | ἐπὶ τὴν φυλαχὴν τοῦ χωρίου τήν τε πολιτείαν xal τὴν 
αὐτὴν ἀτέλειαν [ἢ] xal τοῖς ἄλλοις ὑπάρχει, xoi εἶναι αὐτοὺς 
105 ἐν τῶι χωρίωι᾽ bxápysw δὲ xal Ὠμάνει καὶ τοῖς | Πέρσαις τοῖς 
ὑπὸ Ὠμάνην χαὶ τοῖς ἀπὸ Σμύρνης ἀποσταλεῖσιν ἐπὶ τὴν φυλα- 


53 Hic vestigium assignationis agrorum ab Alexandro Magno factae de- 
prehendisse sibi visus est Droysen, Gesch. des Hell. I, 2 p. 294. III, 2 p.196. 
Rectius Waddington ad titulum Syll2246 de eodem Alexandro, Antiochi I 
ministro aut satrapa, intellegit, qui illic v. 47 est. Waddingtoni sententiam 
certissimis argumentis firmavit Feldmann p.484 sqq. Hunc vero Alexandrum 
fortasse non diversum esse a fratre Laodices reginae, qui Antiochi Hieracis 
consilia adiuvabat (Eusebius Chron. I p. 254, 47 Schoene) probabiliter con- 
jecit B. Niese Gesch. der gr. ἃ. mak. Staaten II p. 454 not. 2. 54 De hoc 
alio verbo utitur ac de Antiocho I, quia non ipse Alexander assignaverat 
agros, sed modo regis de eorum assignatione decretum per litteras cum 
colonis communicaverat. F. Perfectum γεγράφηχα inferiore aetate haud 
infrequens. Cf. Berlin. gr. Urk. II p. 249 n. 605, 4 χαϑ(ὼ)ς γεγράφηχέν μοι ἡ σὴ 
ἀδελφί(ότης). Notices et extraits des manuscrits XVIII 2 (1865) p. 248 n.24 bés, 40. 
p. 253 n. 91 ἐογ, 48 καταγεγραφηχέναι. 55 Cf. 22144, 56 Boeckhius 
pristinos Magnesiae incolas expulsos cum colonia militum ibi collocaretur 
alicubi in agro consedisse sumit, qui hic indicarentur. Contra quem Feld- 
mannus recte monet, χατοίχους in hoc titulo semper milites in coloniis collo- 
catos, non cives, esse. Itaque de militibus qui olim coloniae Magnesiae 
participes fuerint, sed inde Palaemagnesiam transierint et inter Palaemagne- 
tas habiti sint, hoc intellegit, recte ni fallor. Reliqua vero quam pro- 
posuit loci obscurissimi interpretatio nimis artificiosa mihi videtur neque 
ad persuadendum accommodata. 57 Unum quem olim acceperant cum 
Magnesiae coloni collocarentur (not. 56), duos quos cum Palaemagnesiae habi- 
tarent Antiochus I et Alexander eis assignaverunt (v. 100. 401). 58 Ita 
ut immunes sint. Selden. Boeckh. 59 Qui post illas agrorum divisiones, 
quarum v.100 mentio fit, demum Palaemagnesiam venerant. 60 Sor- 
tem maioris mensurae quam pediti dari consueverit interpretantur Maffeius 
et Boeckhius. 61 Quae sequuntur copiae minime confundendae cum eis 
peditibus equitibusque, quorum supra identidem mentio fit. Illi Magnesiae 
habitant (χάτοιχοι) aut prope Magnesiam in castris sunt (ὕπαιϑροι), hi Palae- 
magnesiae praesidii causa collocati sunt. B. 


370 IV. Regnum Seleucidarum. [229— 


χὴν τοῦ χωρίου, Μενεχλεῖ τε xai τοῖς ὑπ᾽ αὐτὸν τασσομένοις, 
τήν τε πολιτεία[ν)] | xal τἄλλα φιλάνθρωπα ἃ χαὶ τοῖς ἄλλοις 
τοῖς àxy 9? Μαγνησίας ἐψήφισται, χ[αὶ] προνοῆσαι τὰν δῆμον 
ὅπως αὐτοῖς διδῶται ἐχ βασιλιχοῦ τά τε μετρήματα xal τὰ 
ὀψώνια | τἄλλα ὅσα εἰώϑει ἐχ βασιλικοῦ δίδοσθαι αὐτοῖς. τὸ δὲ 
ψήφισμα τόδε ἀν[αγ]ράψαι εἰς τὰς στήλας τὰς ἀνατεϑησομένας 
ἐν τοῖς ἱεροῖς ὑπό τε τοῦ δήμου xci [ὑπὸ τῶν] | &xq9? Μαγνη- 
σίας" ἀναγεγράφϑανι δὲ αὐτὸ xal ἐν τοῖς δημοσίοις. 


62 Utrobique ΕΚΓΜΑ Chandler, ΕΓΜΑ A. EKMA reliqui. llla scriptura 
rara quidem sed non inaudita. Cf. Troia und llion p. 454 n. XV, 42 ἐχγ 
Λαμψάκου. Syll2 77,47. &q Maxeboytnc. 276,12 ἐχγδημίαν. 550,774 ἐκχγδίδομεν. 


230 Lapis quadrangulus ex ruderibus Pompeiopolis (Solorum) 
translatus in oppidum .Mersema, unde emtione Athenas pervenit in 
museum scholae Francogallicae. Edd. G. Radet et P. Paris Bull. 
de corr. Hell. XIV (1890) p. 587 (R. Michel Recueil d'inscr. Gr. 
p.858 n.1229) . Cf quae adnotaverunt U. Wileken ap. Pauly- 
Wissowa Realencykl. 1, 2 p. 2461 et ἃ. Radet Revue de philol. 
XVII (1893) p. 61 sqq. 


Πτολεμαῖος 8pao£at, | στραταγὸς xai ἀρχιερεὺς 2 | Συρίας Κοίλας 


Litterae volgares praeter ΟΣ. "Vs. 4 et post EPMAI et post HPAKAEI 
binarum litterarum spatia vacua relicta. 4 Cf. Polyb. V, 65, 3 ὁ δ᾽ Ἀχαιὸς 
Φοξίδας xoi Πτολεμαῖος ὁ Θρασέου, σὺν δὲ τούτοις Ἀνδρόμαχος Ἀσπένδιος, cuv- 
εγύμναζον μὲν ἐπὶ ταὐτὸ τὴν φάλαγγα καὶ τοὺς μισϑοφόρους “Ἑλληνας (in exer- 
citu Ptolemaei IV Philopatoris anno 219 a. Chr.) ἡγοῦντο δὲ τῆς μὲν φάλαγγος 
Ἀνδρόμαχος xoi Πτολεμαῖος, τῶν δὲ μισϑοφόρων Φοξίδας. Ethnicum nusquam 
additur, sed cum plerique duces exercituum illa aetate Graeci origine fue- 
rint, haud absurde ex huius tituli sermone Ptolemaeum ex civitate nescio 
qua Dorica oriundum fuisse conieceris. Certe non recte editores dialectum 
tituli eo referunt quod Solenses Rhodiorum colonos Doricae stirpis fuisse 
constet (Polyb. XXI, 24, 10); neque enim civitatis haec dedicatio est, sed 


Ptolemaei. Quem quod hic Antiochi praetorem videremus, cum antea in - 


Ptolemaei adversarii exercitu fuisset, id editores recte de defectione inter- 
pretati sunt. Etenim anno 2418 a. Chr. n. cum Antiochus magno numero op- 
pidorum per Coelen Syriam potitus esset, nonnullos ex ducibus exercitus 
Ptolemaei ad illum transiisse narrat Polyb. V, 70, 40 sqq.: κατὰ δὲ τὸν χαιρὸν 
τοῦτον Κεραίας (rectius ni fallor Καιρέας), εἷς τῶν ὑπὸ Πτολεμαῖον ταττομένων 


ὑπάρχων, ἀπέστη πρὸς αὐτόν" ᾧ χρησάμενος μεγαλοπρεπῶς πολλοὺς ἐμετεώρισε 
τῶν παρὰ τοῖς ἐναντίοις ἡγεμόνων Ἱππόλοχος γοῦν ὁ Θετταλὸς οὐ μετὰ πολὺ . | 


diffe nm E Me νοσῶν secco 


i 


aps 
ccm 


234] Ptolemaeus Thraseae filius. 971 


5 xai Φοινίχας5, | Ἕρμᾷι xal 'HpaxAst* xat || βασιλεῖ μεγάλωι ὅ 
᾿Αντιόχωι. 


τετραχοσίους ἱππεῖς ἦχεν ἔχων πρὸς αὐτὸν τῶν ὑπὸ Πτολεμαῖον ταττομένων. 
Ptolemaei Thraseae f. sane hic nominatim mentio non fit; sed memorabile est 
anno 247 a. Chr. in pugna ad Raphiam non iam ut antea Ptolemaeum, sed 
Sosibium una cum Andromacho phalangi Aegyptiae praeesse (Polyb. V, 88, 3). 
R. et P. Cf. etiam not. 2. 2 Ptolemaeum igitur, ut Hippolochum et 
Caeream (Polyb. V, 74, 44) liberaliter propter proditionem remuneratus est 
Antiochus. Summum provinciae sacerdotium, quod sine dubio ad regis 
cultum spectabat, coniungi cum imperio militari frequenter videmus in in- 
sula Cypro per Ptolemaeorum regnum. Sed memorabile est, antiquissimum 
eius instituti exemplum occurrere Ptolemaei V Epiphanis (205—481 a. Chr.) 
aetate (n. 93, 4). Quare quo tempore is Cleopatram Antiochi III filiam in 
matrimonium duxit, una cum dignitatum aulicarum ordine (n. 1042) etiam 
hoc institutum ex Seleucidarum regno ad Ptolemaeos pervenisse videtur. 
Quod editores unum praeter hunc titulum apud Seleucidas exemplum summi 
sacerdotii provinciae alicuius n. 224, 4 esse dicunt, id ita verum est, ut 
iamen aliud sacerdotii genus hic atque illic significari appareat. Nam illic 
distincte de unius reginae sacerdote dicitur, hic vero itemque in Ptolemaeo- 
rum titulis quia nusquam cuius ille sacerdos sit definite enuntiatur, sum- 
mum omnium domus regiae per provinciam sacrorum antistitem designari 
manifestum est. 3 Hae provinciae Antiochi exercitu ad Raphiam fugato 
in Ptolemaei dicionem redierunt; quare hoc monumentum anno 248 a. Chr. 
neque antiquius esse neque recentius certum est. R. et P. 4 Deorum 
nomina indicio sunt, in gymnasio Solensium anathema constitutum fuisse. 
R. et P. 5 Memorabile hoc vocabulum in titulo paucis annis post regnum 
initum exarato. Ex scriptoribus primum Demetrium Scepsium (ap. Athe- 
| naeum XV 697 D) deinde Polybium (IV, 2, 7) aliosque eo uti observat B. Niese 
| Gesch. der gr. u. maked. Staaten II p. 364 not. 2. 


391 Magnesiae ad Maeandrum in duobus marmoribus porticus 
occidentalis fori. Ed. Ὁ. Kern Inschriften von Magnesia p. 15 n. 18. 


Βασιλεὺς ᾿Αντίοχος: Μαγνήϊτων2 τῆι βουλῇι χαὶ τῶι δήμωι 
χαίρειν: Δημοφῶν xal Φιλίσχος xai Φέρης οἱ παρ᾽ ὑμῶν πεμ- 

5 φϑέντες πρὸς || ἡμᾶς ϑεωροὶ ἕνεχεν τοῦ ἐπαγγεῖϊλαν τὸν ἀγῶνα 

τς xa τίὰ] ἄλλα ἃ ἐψήφισίται ὁ δῆμος συντελεῖν τῆι ἀρχηγέίτιδι 


1 Regem Antiochum III Magnum (223—187 a. Chr. n.) esse inde apparet, 
quod omnes eiusmodi legationes Magnetum 207/6 a. Chr. n. et proximis an- 
nis ad indicendas Leucophryenorum ferias quoqueversum dimissas esse con- 
Stat. Cf. Syll? 2562. 2 Sc. τῶν ἐπὶ Μαιάνδρωι. 


378 IV. Regnum Seleucidarum. [234— 


τῆς πόλεως Ἀρτέμιδι Λευχοφρυ[ηνῆνϑ, συμμείξαντες ἐν ᾿Αντιοχείαι | 
10 τῆς Περσίδος τό τε ψήφισμα ἀπέδωϊχαν xal αὐτοὶ διελέχϑησαν 
μετὰ σπουϊδῇς ἀχολούϑως τοῖς χαταχεχωρισμέΪνοις ἐν τῶν ψη- 
φίσματι, παραχαλοῦντες | ἀποδέξασϑαι στεφανίτην ἰσοπύϑιον | 
15 τὸν ἀγῶνα ὃν τίϑετε τῆι ϑεᾶν διὰ πεν[[τ]αετηρίδος. ἔχοντες 
οὖν ἐξ ἀρχῆς (π)ερὶ ὅ]] τοῦ δήμου τὴν φιλανϑρωποτάτην διά- 
(λ) η]|Ψιν διὰ τὴν εὔνοιαν ἣν τυνχάνει ἀποδ(ε) δειγμένος ἐμ, πᾶσι 
20 τοῖς χαιροῖς εἴς τε ἡμᾶς xal τὰ πράγματα xal βουλόμενοι 
φανερὰν ποιεῖν τὴν ἑαυτῶν προαίρεσιν ἀποϊδεχόμεϑα τὰς ἐψηφισ- 
ὑένας ὑφ᾽ ὑμῶν τιμὰς τῆι ϑεᾶι, πρόχειταί τε ἡμῖν συναύξειν | 
25 ταῦτα ἐν οἷς ἂν ὑμεῖς τε παραχαλῆτε xal | αὐτοὶ ἐπινοῶμεν. 
γεγράφαμεν δὲ xal | τοῖς ἐπὶ τῶν πραγμάτων τεταγμένοις, | 
ὅπως xal αἱ πόλεις ἀχολούϑως ἀποδέξωνται. ἔρρωσϑε. 


3 Cf. Syll? n. 256,5. 8.49. 89. 951,19..18, 258,6. 16. 32. 39. 259,48. 29. 39. 
260, 4.46.49. 2641,19. 29. 47. 73. 552, 3. 18. 29. 45. 46. 89. 553,16. 34. 48. 
928, 28. 30. 94. 929, 3. 26. 29 et huius collectionis n. 229, 84. 232, 9. 233, 39. 
65.76. 282, 7. 4 Urbs ceteroqui ignota, nam Plinii testimonium de 
Charace oppido ad sinum Persicum inter confluentes Tigrin et Eulaeum 
(Nat. hist. VI, 139: postea restituit Antiochus quintus regum. οὐ suo momane 
appellavit) huc referendum esse recte negat Kernius, sane non ab omni parte 
idoneis usus argumentis. Namque quod scriptoris verba nullo modo ad 
Antiochum III Magnum, sed aut ad Antiochum IV Epiphanem aut ad An- 
tiochum V Philopatora spectare dicit, egregie fallitur. Etenim per Philopa- 
toris infantis regnum breve et turbidum talem rem suscipi et perfici potuisse 
rectissime negat A. v. Gutschmid Gesch. Irans p. 44 not. |, qui Epiphanem 
intellegit, qui quintus appelletur quia etiam Antiochus Hierax in priorum 
regum numero habeatur. At uterque homo doctus verbis An&ochus quin- 
ius regwm, vim tribuit ab iis alienam; haec enim non significant quintum 
ex eis regibus quibus Antiochus nomen fuerit, sed eum qui inter omnes 
Seleucidas quinto loco imperaverit; is vero Antiochus Magnus fuit. At rec- 
tius se habet alterum Kernii argumentum, illam regionem, ubi Charax oppi- 
dum situm esset, nullo modo Persida vocari potuisse. Adde quod Antiochiam 
Persidis iam Antiochi I regno fuisse ex n. 233, 44 apparet. Ceterum An- 
tiocho reduci ex orientalibus regni partibus legatos Antiochiae occurrisse 
apparet. Neque vero illam Magnetum legationem admissam fuisse, prius- 
quam cum Euthydemo Magnete, qui Bactria potitus erat, in gratiam rediisset 
(206 a. Chr. n., cf. Polyb. XI, 34, 9 sqq.), verissime observavit Kern. 5 Hic 
quoque (cf. SylL? 2561!) quaecumque in titulis Magneticis Kernius puncto 
supposito incerta indicavit, uncis rotundis inclusi. 


2929 Infra n. 231 in eodem pariete. Ed. O. Kern Inschriften 
von Magnesia p. 16 n. 19. 


— ent 


Emm 


233] Antiochus III (223—487 a. Chr. n.). 379 


Βασιλεὺς ᾿Αντίοχος: Μαγνήτων | τῆι βουλῆν xal τῶι δήμωι 
χαίρειν. Δηϊμοφῶν xai Φιλίσχος καὶ Φέρης οἱ παρ ὑμῶν πεμ- 
5 φϑέντες πρὸς τὸν πατέϊρα2 ϑεωροὶ ἕνεχεν τοῦ ἐπαγγεῖλαι | 
τὸν ἀγῶνα χαὶ τἄλλα ἃ ἐψήφισται [ ὁ δῆμος συντελεῖν διὰ 
πενταετηρίδος τῆι ἀρχηγέτιδι τῆς πόλεως | ᾿Αρτέμιδι Λευχο- 
10 φρυηνῆιϑ ἀπέδωχαν | xai τὸ πρὸς ἐμὲ ψήφισμα xol διελέχϑη!- 
σαν μετὰ σπουδῆς ἀχολούϑως τοῖς | ἐν τούτωι χαταχεχωρισμέ- 
γοις, παραϊχκαλοῦντες ἀποδέξασϑαι στεφανίτην ἰσοπύϑιον τὸν 
15 ἀγῶνα ὃν τίϑετε τῆι | ϑεᾶι. ἔχοντος οὖν τοῦ πατρὸς περὶ | 
τοῦ δήμου τὴν φιλανϑρωποτάτην δι[άληίψιν xal ταῦτα ἀπο- 
δεδεγμένου, ϑέϊλων"δ χ]αὶ αὐτὸς ἀχολουϑεῖν τῆι προαιρέ[ςσει 
20 αὐτ]οῦ νῦν τε ἀποδέχομαι τὰς ἐψη [φισμένα](ς) ὑφ᾽ ὑμῶν τιμὰς 
τῆι ϑεᾶι καὶ | [τὸ λ]ο[υπ](ὁ)ν ὁ πειράσομαι χαταχολουϑῶν | [τῆι 
τοῦ π]α[τρ]ὺὸς ὑφηγήσει7 συναύξειν ὑμῖν | [ἐν οἷς ἄ]ν π[αρ](α)- 


^ 


χαλῆτε 7, αὐτὸς ἐπινοῶ. | ἔρρωσϑε. 


1 De Antiocho Antiochi III Magni filio natu maximo cf. U. Wilcken ap. 

Pauly-Wissowa Realencyklopádie I 2 p. 2470 ἢ. 96. Natus erat ex matri- 
" monio regis cum Laodice Mithridatis filia a. 220 a. Chr. n. ut quidem videtur 
(Polyb. V, 55, 4. Eum commune cum patre regnum habuisse praeter βασι- 
λέως appellationem, quae hic et n. 233, 5 ei tribuitur, ex titulis Babyloniis 
scriptura cuneiformi exaratis annorum 208. 202. 200. 198. 197 a. Chr. n. in- 
notuit. Anno 198 a. Chr. pugnae ad Panium interfuit; nam quod Polybius 
XVI, 19, 9 duos cognomines Antiochi Magni filios ibi pugnasse negat, non 
hunc, si quid video, sed minorem fratrem (Epiphanem) ab illo proelio afuisse 
indicat. Hieme 195/4 a. Chr. Laodicen sororem in matrimonium duxit (Appian. 
Syr. 4j. Anno 193 a. Chr. a patre Epheso in Syriam missus ut regni fines 
tutaretur (Liv. XXXV, 13, 5) subita morte abreptus est (Liv. XXXV, 45, 9). 
2 Antiochus III Magnus (223—187 a. Chr. n.) 3 Cf. n. 2343, 4. Cf. 
n. 2315. διάληψις hic opinionem vel iudicium significat, ut in antiquiore 
sermone ὑπόληψις. 5 Sic supplere malim quam ϑέλω cum Kernio; nam 
illud quod subsequitur τε respondere particulae xoi v. 90 fin neque vero 
enuntiatum priori annectere ut statuamus suadet sermonis usus. 6 Sup- 
plevi. [εἰς yp]ó[v](o)" Kern. In Addendis p. 295 de hoc supplemento dubita- 
tionem sibi subnatam indicat, quia pro v duas potius litteras fuisse ambitus 
lacunae prodat; cui ipsi rationi supplementum meum accommodatum est, 
et rectissime inter se opponitur νῦν τε — χαὶ τὸ λοιπόν. 7 Cf. 234, 94 
χὰτ τὰν τῶν προγόνων ὑφάγησιν. 


299 Titulus scriptus per duas columnas (A B) in duobus lapi- 
dibus, superiore (a) et inferiore (b), parietis porticus quae fuit in foro 
Magnesiae ad Maeandrum. Ed. Ὁ. Kern Inschriften von Magnesia 


380 IV. Regnum Seleucidarum. [233 


p.51 n. 641. Cf. quae adnotavit B. Haussoullier Revue de philol. 
XXIV (1900) p. 348. 


Aa [ΠΠαρὰ ᾿Αντιοχέων τῶν Πίερσιχῶν]". | [ΕἸπὶ ἱερέως2 Σελεύχου 
Νιχάτορος καὶ Ἀντιόχου | Σωτῆρος xal ᾿Αντιόχου Θεοῦ xai 
Σελεύχου Καλλινίϊκου xai βασιλέως Σελεύχου xai βασιλέως 

5 ᾿Αντιόχου“ | xal τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ βασιλέως ᾿Αντιόχουδ "HpaxAst- 
tou | τοῦ Ζωέους, τῆς πρώτης ἑξαμήνου, δόγματα ἐχχλη σίας 
χυρίας τὰ ἀπενεχϑέντα ὑπὸ ᾿Ασχληπιάδου τοῦ | “Ἑκαταίου τοῦ 
Δημητρίου, τοῦ γραμματέως τῆς βου]λῆς xal τῆς ἐχχλησίας, μηνὸς 

10 Πανϑέου 9 τρίτην φϑίνονίτος᾽ ἔδοξε τῆι ἐχχλησίαι πρυτάνεων 
εἰπάντων᾽ ἐ(πε)ι δὴ Μάγνητες οἱ ἀπὸ Μαιάνδρου, συγγενεῖς 
ὄντες | xal φίλοι τοῦ δήμου καὶ πολλὰς xal ἐπιφανεῖς χρείας 
παρ(ε)ι(σ)χημένο[ι] (τοῖς) [[Ἑλλ7ησιν [τῶν εἰς εὐδοξί] αν 8 ἀνηχου- 

15 σῶν, πρό(τ)ερόν τε ᾿Αντιόχου τοῦ Σω(τῇρο)ς 9 | φιλοτιμ(ο) υ] υ)ένου 


4 Supplevit Kern fretus tituli n. 231, 9. 10 testimonio, ubi iidem tres 
legati, qui hic habentur, Antiocho regi occurrisse dicuntur ἐν Ἀντιοχείᾳ τῆς 
Περσίδος. Quod sane ad merum casum referri non poterit, ut Kernii sup- 
plementum probandum videatur, etsi quae v. 17 sqq. de colonis Magnetibus 
Antiochiam missis leguntur, collato Strabonis loco XII, 8, 44 p. 577 Cas.: 
ix ϑατέρου δὲ μέρους Ἀντιόχεια ἡ πρὸς Πισιδίᾳ χαλουμένη —: ταύτην δ᾽ ᾧχισαν 
Μάγνητες οἱ πρὸς Μαιάνδρῳ cuipiam suadere videantur ut ΠΙισιδιχῇ!] potius 
restituatur. At illud supplementum commendant etiam nomina civitatium 
quae infra v. 100—444 leguntur. De Antiochia Persidis cf. n. 2344. 2 De 
annuo sacerdotio regum cf. n. 245. Sed notabile est, hic etiamtum eundem 
sacerdotem eorum qui tum ipsum regnent et priorum regum defunctorum 
esse, illic vero iam haec duo sacerdotia distingui. 3 Seleucum III Sotera 
(226—223 a. Chr. n.) significari in propatulo est. Quod is βασιλέως appella- 
tionem habet, quae praeterea hic non tribuitur nisi superstitibus regibus, a 


mera neglegentia videtur repetendum esse. 4 Antiochus III Magnus 
(223—487 a. Chr. n.). 5 Antiochi Magni filius natu maximus, qui vixit 
220—193 a. Chr. n., cf. n. 2321. 6 Cf. Inschr. von Magnesia p. 49 n. 59, 


15 sqq. στεφ[α]νοῦ[σ]ϑαι δὲ αὐτοὺς [xa9] ἕκαστον] ἐνιαυτὸν ἐν τῶι ἀγῶνι ὧι cov- 
τίελοῦμεν] ἐν Π[αν]ϑίέϊωι co [t ΑἸντιοχέων, ubi tamen fortasse praestat non 
mensem Pantheum, sed delubrum omnium deorum intellegere. Utique An- 
tiochenses illic non eidem sunt atque hic, sed cives Antiochiae ad Daphnen. 
Simillimus est Πανϑεών mensis Neapolitanorum Campaniae. Cf. G. Kaibel 
Inscr. Sic. et Ital. 759, 16: ἑβδόμῃ τοῦ Πανϑεῶνος μηνὸς ἱσταμένου. Ad ferias 
omnium deorum illo mense habitas rettulit ideoque recentioris demum 
aetatis esse iudicavit C. F. Hermann Ueber griech. Monatskunde p. 74. Cf. 
Πάνϑειος dei novicii nomen Syll? 784, 4 et quae ibi attuli not. 4. 7 De 
uncorum rotundorum usu in titulis Magneticis cf. n. 2345. 8 Supplevi. τὴν 
δόξ]αν vel τὴν ἐλευϑερίζαν Haussoullier. 9 Antiochus I (280—264 a. Chr. n.). 


«χα. 


» 
qu wp πρὸς νὰ 


233] Antiochia Persidis. 381 


ἐπα[υξ]ῆσαι cnp πόλιν ἡμῶν οὖσαν | αὑτοῦ ἐπώνυμον xol πέμ.- 
ψαντος πρὸς αὐτοὺς περὶ | ἀποιχίας 10, χαλὰ xal ἔνδοξα ψηφιυ- 
σάμενοι xal εὐχὰς xal | ϑυσίας ποιησάμενοι ἀπέστειλαν ἄνδρας 

20 πλήϑει ἱκανοὺς xal ἀρετῆι διαφέροντας, σπουδάζοντες || συναυ- 
ξῆσαι τὸν τῶν ᾿Αντιοχέων δῆμον, διατηροῦντές τε τὴν πρὸς 
ἅπαντας τοὺς "EAXqvac εὔνοιαν | καὶ φανερὸν ϑέλοντες ποιεῖν, 
ὅτι πᾶσιν τοῖς προσή(χ) οὐ] σιν μεταδιδόασιν σπονδῶν τε xol 
ϑυσιῶν xal τῶν ἄλλων τιμίων τῶν ἀνηχόντων εἰς τὸ ϑεῖον, 
26 ἐγδοϑέντος [αὐτοῖς χρησμοῦ ἀνέδειξαν χατὰ πᾶσαν τὴν “Ἑλλάδα 
τς συντελοῦντες τῆι ἀρχηγέτιδι τῆς πόϊγεως ϑυσίϊας xal πανήγυριν 
xal ἐχεχειρίαν xal ἀγῶνα στεφανίτην διὰ πενταετηρίδος μου- 
σιχόν τε xal γυμνικὸν | x«l ἱππιχόν, διχαίαν ἀποδιδόντες χάριν 
30 τῆι εὐεργέϊτιδι, xol πρὸς τὸν δῆμον ἀπεστάλχασι πρεσβευτὰς | 
Δημοφί(᾽)ντα 11 Λυχιδέως, Φιλίσχον Φιλίου, Φέρη(τ)α Φέρητος 12, 

οἱ xal ἐ(π)ελϑόντες ἐπί τε τὴν βουλὴν χαὶ [τὴν ἐχχλησίαν 
ψήφισμά τε ἀπέδωχαν παρὰ Μαγνήτων xal ἀνανεωσάμενοι τὴν 
35 συγγένειαν καὶ τὴν φιλίαν ἀπελογίσαντο διὰ πλειόνων τῆν τε 
τῆς ϑεᾶς ἐϊπιφάνειαν 18 χαὶ τὰς χρείας, ἃς παρέσχηνται Μά- 
Ἴνῆτες | πολλαῖς τῶν Ἑλληνίδων πόλεων, xai παρεχάλουν | 
ἀποδέξασϑαι τὸν ἀγῶνα στεφανίτην ὃν συντελοῦ σιν ᾿Αρτέμιδι 
40 Λευχοφρυηνῆι χατὰ τὸν τοῦ ϑεοῦ χρησμόν" | 6 δὲ δῆμος σεβό- 
μενος μὲν τοὺς χοινοὺς ϑεοὺς αὑτοῦ τε | xal Μαγνήτων, προαι- 
ρούμενος δὲ αὔξειν (τ)ὴν ἑζαυτοῦ] | εὔνοιαν πρὸς τοὺς συγγενεῖς, 
Ab χαὶ ἄλλίων δὲ m)óAe(mv) | [πολλῶν τὰ αὐτὰ π](ρ)ο(εψ) η]φ[ισ]- 
(υ)έ(νων) -------------- to | ... (σιν) πρὸ (παντὸς) οἴεται δεῖν 

45 χαιρὸϊν μηδένα] xa(p)o[Act]|ns[tv. πρέποντα 14, ἐν ὧι [χαὶ] 15 xa9" 
ἱδίαν ἑχζάστωι χ](α)ὶ χοινῆν πᾶσιν ἐϊνα](π)οδείξεται τ(ὴ)ν σπουδὴν 
(4)[v ἔϊχων διατελεῖ | [εἰς τὸ συμφέρον τὸ τῶν Μαγνήζτων]᾽ 
ἀγαϑῆι τύχη[ι, | δ]ε[δ]όζχϑα]. τῆι βουλῆι χαὶ τῶι δ(ήμω) , 
ἐπαι](ν)έσαι μὲν Μάϊ(γν)ητας τῆ(ς) τε πρὸς τὸ ϑεῖον εὐσεβείας 
50 ἕνεχεν xal τῆς | πρὸς τὸμ βασιλέα 'Avtloyov φιλίας xat εὐνοίας 
xal | τὸν δῆμον τὸν ᾿Αντιοχέων, xai ὃδ[ι]ότι τοῖς ἰδίοις dro [oic] | 
xai τῆι εὐημερίαι [τ]ῖῆς πόλεως καλῶς χρώμενοι δι[αφ]υἱλάσσου- 
σιν τὴμ πάτριον πολιτεία(ν. εὐὔξασ[ζϑ]αι δὲ (τ)οὺς | ἱερεῖς ϑεοῖς 


Hine quoque apparet, Antiochiam Persidis non posse eandem esse cum 
Characenorum oppido ab Antiocho III Magno restituto (n. 2314. 10 Cf 
not. 1. 11 AHMOÓOIONTA lapis. 19 Eosdem tres legatos habes 
n. 234, 9. 4. 13 Cf. n. 9079, Syll2 256, 40: ἐπιφανοῦς δὲ γενομένης [τῆς 
Ἀρτέμιδος]. 44 Supplevi. 45 Supplevi. 


389 IV. Regnum Seleucidarum. [233 


55 πᾶσιν xai πάσαις, διαμένειν Μ[άγ](ν)ησιν | εἰς (τ) ν] ἅπαντα 


χρόνον ἐπὶ τύχηι ἀγαϑῆι τὴν] πολε[ιτεί] αν 196, ἀ(π) οἠ(δέ)ξασϑαι 17 
δὲ τὴν ϑυσίαν xal τὴν πανήγυρι[ν] | xat τὴν ἐχε(χ) ειρίαν καὶ 
τὸν ἀγῶνα στεφανίτην ἰσοπύϑιον] | τόν τε μου[σιχὸν xai γυμνικὸν 
χαὶ ἱππιχόν, ὃν] | συντελο(ῦ) σι Μάγνητες τῆι ᾿Αρτέμιδι τῆι Λευχο- 


60 φρυηνῆι 18] | διὰ τὸ πάτ(ρι)ον ---------------------- ] | φίλων 
τίμι(α) ------------------------- | xal τὰ λοιπὰ ἃ --------- 
---------- | xal τῆ. Μαγνή(τ) ὧν πόλει -------] | χαϑ᾽ ἐχά- 

65 στὴν [------- ἀποστεῖλαι δὲ xai ϑεωροὺς 15] | εἰς Mex(v)not(a)|v 


τοὺς ϑύσοντας 39 τῆι ᾿Αρτέμιδι τῆι Λευχο]φρυηνῆν ἐπὶ σωτη(ρία) 
τοῦ τε βασιλέως xai ἀμφοτέρων τῶν 21] | πόλεων, δίδοσθαι ὃς 
αἰὐτοῖς xal ἐφόδιον ix τοῦ δημοσίου22) | ὅσον ἂν ὁ δῆμος 
ψηφ[ίζηται ἱχανὸν εἶναι xal πρέπον 3233 τῇ]. πό(λ) ει. αἱρεῖσϑαι 
10 δὲ τοὺς ϑεωροὺς 3233 τῆι ------ τοῦ Ἡρα]κλείου 26 μηνός, [ὅταν 
xai αἱ ἄλλαι ἀρχαὶ αἱ πολιτιχαὶ 36]  σταϑῶσιν 27, τοὺς δὲ [αἷρε- 
ϑέντας ἀποστέλλεσϑαι28] | ἀπὸ τῆς ἑστίας τῆς [χοινῆς τοῦ 
δήμου 29, τοῖς δὲ παρα]γινομένοις ϑεωροῖίς ἐκ Μαγνησίας πρὸς 


ἂς 30 δίδοσ]ϑαι ὑπὸ τῶν ταμιῶν 3[x τοῦ δημοσίου ξένια 8:, ᾿ 
μ μ "» 


75 χαϑὰ O(ollcat?2 «ai ταῖς παρὰ ἀρ[γόντων xai πόλεων πρεσβεί- 
ρ eux p 


16 τύχηι ἀγαϑῆι τῆ[ς] moAe[oc], litteris AN ad proximum verbum rela- 
tis, Kern. At sic subiecto caret infinitivus διαμένειν, id quod ferri om- 
nino nequit. Quare «c7[v] πολε[ιτεί]αν rescripsi; ut v. 47. 48 Magnetes col- 
laudantur, quod fortuna urbis prudenter usi rei publicae leges et ordinem 
conservaverint, sic hic ut id etiam in posterum eis contingat optatur. 
17 ἀναποδέξασϑαι Kern. Sed L-AN potius proximi nominis terminationem 
esse (not. 416) apparet, neque ἀναποδέχομαι videtur verbum Graecum esse, ut 
omnino rarissima sunt verba cum duabus praepositionibus, inter quas ἀνά 
priorem locum tenet, composita. 18 Supplevi. 19 Supplevi. Omnino 
in versibus 64—82 restituendis versuum quidem longitudinis, quae inter 37 et 
^^ litteras variat, diligenter rationem habui itemque sententiarum conexio- 
nem recte constituisse mihi videor, at non unumquodque verbum me pro 


certo habere vix est quod moneam. 20 Supplevi. 214 Supplevit 
Kern. 22 Supplevi; potest sane pro ἐφόδιον etiam ἀργύριον fuisse. 
23 Supplevi. 24 Supplevi. 25 Supplevi. Idem nomen Delphis 


quoque et Halicarnassi occurrit. Cf. E. Bischoff de fastis Graecorum anti- 


quioribus p. 408. 26 Supplevi. 27 Cf. Syll? 426, 28: μετὰ τῶν ἀρ- - 
χόντων τῶν σταϑέντων ἐν Στίρι. 28 Supplevi. 29 Supplevi. 30 Sup- - 
plevi. Hic iam non de theoris qui Antiochia Magnesiam ad Leucophryenorum 
ludos mittantur, ut proxime superioribus versibus, sed de eis, qui Magnesia - 


Antiochiam veniant ad invitandam civitatem, verba fieri relliquiae scripturae 
superstites demonstrant. 34 Supplevi. 32 Supplevit Kern. 


— 


933] Antiochia Persidis. 2383 


αις 33. | συνϑυέτωσαν δὲ oi ϑε[ωροὶ ------- τῆι Ἀρτέμιδι τῆι 
Λευχ]ο(φ) ρυ]ηνῆι τὰ --------------- . | τοῖς δὲ νικῶσιν τῶ(ν) 
[πολιτῶν τὸν ἀγῶνα τῶν Λευχο]φρυηνῶνϑ: εἶναι τὰς αἰ[ὐτὰς 
80 τιμὰς xal τὰ φιλάνθρωπα 856 παρὰ]! τῆς πόλεως χκαϑὰ καὶ [τοῖς 
τὰ Πύϑια νιχήσασιν3θ ἐχ τῶν] | νόμων ὑπάρχει. τὰ a------- 
---------------- Ιχου ἐφιέμενοι, πειρώμενοι 0237 --------- 
----------- ἄ]γεσϑαι88 τοὺς ἀγῶνας -------------------- 
----- | ε: σε΄.. "xal τῶν παρὰ ---------------------2---- 


85 αἱ τιμαὶ τῶι νιχήσα(ν) τι -------------------------- 7 καὶ 
τοὺς πρ(ε)σβευτὰς [--------------------------- ἔταξεν 39 ὁ ἐπὶ 
τὴ[ν χ]οινὴν [διοίκησιν ἡιρημένος 4 ----------- ] τοὺς πρυτάνεις 
ἀεὶ [----------------- χατὰ τὰ ὑπὸ) | τοῦ δήμου (ἐ) ῳψ]η- 

90 φισμζένα ---------------- οἱ ἀφι]κνούμενοι παρὰ Μα[γνήτων 


----------------------- ] πάσ(ης) προεδρ[ία]ς τ---------- 
-------------- | ἵνα xal fj φιλία ταῖς πόλεσιν ὑπάρχηι εἰς 
τὸν ἅπαντα] | χρόνον. αἱρεϑῆναι δε xal ϑεωροδόχον 42 ὑπὸ τοῦ 
δήμου 43,7 | ὅστις ὑποδέξεται τοὺς ϑ[εωροὺς τοὺς παραγινομένους 


95 πα]]ρὰ Μαγνήτων. εἶναι δὲ ----------------------- ] τὸν 
ϑεωροδόχον ε--------------------------  δέδεχται ὁ δῆμος 
------------------------------- | προεψηφισμένοίις --------- 
--------- ἐπὶ ----] | íep[éec. ἡιρ]έϑ[η .. ......... Hyyod)v- 
[δρου] (?). 

100 “Ομο[ίως δὲ ἔδοξεν xoi — ---------------- 


Σελε[υ]κεῦσιν toig ὁ6ΘὃΘϑὃδ ---------------- 
πρὸς [τ]ῶν Téqgpev4 λΤτῃυ---------------- 
seite (Oei τοῖς 0o di νωφονώμν μὰ apa 
[π]ρὸς τῶι Σελείαι 15 212l-.2z2-212ll22l- 


38 Supplevi. 34 Supplevit Kern. 35 Supplevi. 36 Supplevi 
collato n. 319, 22: ὑπάρχ[ειν δὲ τοῖς νιχ]ῶσιν τὰ] Λευχοφρυ[ηνὰ] ós[o] xoi [co]ic 
[τὰ] Πύϑια νικήσασι. 37 Supplevit Kern. 38 Supplevi. 39 Supplevi. 
40 Supplevi. 44 Supplevi. 42 Supplevit Kern. 48 Supplevi. 
44 Urbs nobilissima e regione Ctesiphontis in occidentali fluminis ripa sita. 

Cf. Polyb. V, 45, 3. 48, 44. 45. 54, 40. Strabo XI, 42, 8 p. 524. 44, 8 p. 529. 
XVI, 4, 5 p. 738: ἐπειδὴ τὴν Σελεύχειαν ἐπὶ τῷ Τίγρει πλησίον τῆς Βαβυλῶνος 
ἐν τριαχοσίοις ποὺ σταδίοις ἐτείχισε Σέλευχος ὁ Νιχάτωρ. losephus Ant. XVIII, 
49. 372. 377. Cassius Dio LXVIII, 80, 2. LXXI, 2, 3. Ptolemaeus V, 17, 5. 
Plin. N. hist. V, 88. Tac. ann. VI, 42. G. Droysen Geschichte des Hellenismus 
. IIl, 2 p. 343. 4^5 De hoc oppido cf. E. Schwartzii disputationem doctrinae 
et acuminis plenissimam apud Kernium Inschr. von Magnesia p. 474 sqq. 
Qui profectus a Stephani Byzantii testimonio s. v. Ἀπάμεια" ἔστι xol ἄλλη 


984 i IV. Regnum Seleucidarum. [233— 
105 Σελευχεῦσιν τοῖς ᾿Ἀν[τι](ο) χεῦσιν τοῖς] 
πρὸς (τ)ῆι ᾿Ερυϑρᾶι πρὸς ---2-2l0202.-- 
| 9aA&con 19 ᾿Αλ[εξανδρεῦσιν 49. τοῖς] 


Σόλευνόύθίν tótc || 9. οὐδοῦ λυ, T ρον 
πρὸς τῶι (Εὐ)λαίωι 1 | ----------------.-- 
110 Σ[ε]λευχ[εῦσι]ν. το] Α ------------------- 
π[ρὸ]ς τῶν -------- ] 250v ϑδορο δα eR Rr. 


ἐν τῇ Μεσηνῶν γῇ τῷ Πίγρητι (1. Terpiót) περιεχομένη, ἐν ἣ σχίζεται ὃ Πίγρης 
(Τίγρης) ποταμός, χαὶ ἐν μὲν τῇ δεξιᾷ μοίρᾳ περιέρχεται ποταμὸς Σέλλας, ἐν δὲ τῇ 
ἀριστερᾷ Πίγρης (Τίγρης) ὁμώνυμος τῷ μεγάλῳ et a Plinii loco N. hist. VI, 129: 
Tíigris — cirea. Apameam. Mesenes oppidum | citra. Seleuciam. | Babyloniam 
CXXV p. divisus 4n. alveos duos, altero meridiem ae Seleuciam. petit Mese- 
nen perfundens, altero ad. septentrionem. flexus eiusdem. gentis tergo campos 
Cauchas secat, Apameam Mesenes, quae sine accuratiore situs definitione etiam 
ab Ammiano Marcellino XXIII, 6,23 inter Assyriae oppida recenseretur, eo loco 
sitam statuit, ubi Tigris non longe a sinu Persico in duo flumina diffun- 
datur, quibus quae interiecta esset terra circa Σπασίνου χάρακα, eam ab in- 
digenis Ma?sán, a Graecis Μεσηνήν appellatam multis testimoniis comprobat. 
Ex ilis duabus Tigridis partibus altera a Stephano Σέλλας, in hoc titulo Xe- 
λείας vocatur. Distinguendam vero ab hoc oppido Apameam Sittacenes 
apud Plinium VI, 432. 46 Hoc ambiguo nomine (n. 696. 41864) quin hic 
sinus Persicus indicetur, non est dubium. Urbs ipsa quantum scio nus- 
quam praeterea commemoratur. 47 De Seleucia Susianae cf. Strabo 
XVI, 4, 48 p. 744 Cas. ἡἠρέϑη δὲ (ὁπὸ τῶν Παρϑυαίων) xoi πρὸς τῷ Ἡδυφῶντι 
ποταμῷ Σελεύχεια, μεγάλη πόλις" Σολόχη ὃ ἐχαλεῖτο πρότερον. Nam eandem 
urbem hic atque illic significari apparet; etenim Hedyphonta in Eulaeum 
influere constat (Plin. Nat. hist. VI, 4135). Iam si Seleucia ad ipsam quidem 
ripam fluvii minoris et obscurioris sita erat, neque vero procul ab eo loco 


ubi is cum maiore et fama celebrato amne Eulaeo (Strabo XV, 3, 4 p. 728. d 
22 p. 735 Cas.) coniungebatur, inconstantia in situ definiendo non magis mira x 


est, quam quod Magnesia ad Lethaeum sita (Strabo XIV, 4, 39 p. 647 Cas.) 
plerumque ἣ ἐπὶ Μαιάνδρῳ dicitur. 48 De Alexandria ad ostium Tigridis 


dici non improbabile est, siquidem omnes quarum nomina hic aetatem tu- ἢ 


lerunt urbes in campis ad inferiorem Euphratis οὐ Tigridis cursum sitae 


fuerunt. Cf. Plin. Nat. hist. VI, 138: conditum. est (oppidum Charax) prémwm 
ab Alexandro Magno colomes ex urbe regóa Durine quae tum 4ntierWt de- 
ductis . militum énutilibus ἐδὲ relictis Alexandriam. appellari iusserat, pagum- 
que Pellaeum a, patria sua, quem proprie Macedonum. fecerat. Deinde sane . 
ab Antiocho, quem. Magnum, non Epiphanem aut Philopatora esse demon- . 
Stravi n. 2314, Antiochiam appellatam refert Plinius idem; sed id post huius - 
tituli demum tempus factum videtur, praesertim cum postremo vitae tem- 


pore Antiochum Magnum in illis regionibus versatum esse constet. 


: 
| 


234] Antiochus III Magnus (223—187 a. Chr. n.). 385 


294 Basis quadrata inventa Delphis. Ex Homollii et Bourgueti 
apographo ed. L. Couve Bull. de corr. Hell. XVIII (1894) p. 235 
n. II (J. Baunack ap. Collitz Gr. Dialektinschr. II p. 708 n. 2529. 
Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 205 n. 252). Cf. quae adnota- 
verunt F. Staehelin Gesch. der kleinasiat. Gallier p. 46 not. 3. 
A. Wilhelm Gótting. gel. Anz. 1898 n.3 p.224. M. Holleaux Revue 
des études Grecques XII (1899) p. 345 sqq. B. Haussoullier Revue 


- de philologie XXIII (1899) p. 153 not. 4. 


Θεοί. | "Apyovtoc ἐν Δελφοῖς Φιλαιτώλου:, πυλαίας ὀπωρινῆς, 
ἱερομναϊμονούντων Αἰτωλῶν ἸΤελεσάρχου ᾿Απιριχοῦ2, Λέωνος 
Ναυπαϊχτίου, Στομίου Μαχετίέος 8, Θεοδώρου ᾿Αργείους, Νιχο- 
5 βούλου Θηβαίου ὅ, | Εὐρυμάχου Θαυμαχοῦ, Δορυμένεος Ὑπαταίου, 


Litterarum formae volgares praeter TT; ΘΟΩ reliquis minores. 4 Huius 
archontis nomen indicat, titulum tertii a. Chr. n. saeculi esse. Namque an- 
norum 204—457 a. Chr. n. archontes Delphorum omnes noti sunt, post hunc 
annum vero Aetolos non iam undecim suffragia in concilio Amphictionum 
habere potuisse constat. lam cum Philaetolum senatorem fuisse sciamus 
annis 493/2 (Wescher-Foucart Inscr. rec. à Delphes 304. Gr. Dialektinschr. 
II, 1969, 24) et 4187/6 a. Chr. n. (Syll? 268, 160), eius magistratum eponymum 
ad postremam superioris saeculi partem referendam esse apparet. Couve. 
Baunack. &Accuratius etiam aetas definita est a Pomtowio in litteris ad 


| Holleauxium datis, qui monet Cephallenas (v. 7) Amphictionum concilio non 


interfuisse nisi per annorum 205—196 a. Chr. spatium, neque undecim 


| hieromnemonum Aetolorum numerum confectum esse ante exclusos Pho- 
|, eenses, id quod item non ante annum 205 a. Chr. n. factum esset. Apparet 
| Agitur, huius tituli originem annorum 205 et 202 a. Chr. n. terminis contineri. 
9 Cf. Syll? 293, 17 (anno 178 a. Chr. n.) Ἀναξάνδρωι TeXeodpyou Ἀπειριχῶι, 


qui manifesto huius hieromnemonis filius est. Cave de Epirota cogitaveris; 


| nam ea gens Amphictioniae nunquam particeps fuit, neque ethnici forma 


convenit. Immo ignotum ceteroqui oppidulum aut Aetoliae ipsius aut earum 
regionum, quae tum temporis ab Aetolis tenebantur, intellegendum est. 
3 Ad Hesychium Maxectia: ἡ Μαχεδονία provocat Couve, ideoque Macedo- 
niae occidentalis incolam intellegit monetque Antigonum Gonatam cum Aetolis 


| foedus fecisse. Sed haec, etsi assensum tulerunt Baunackii, plane incredi- 
| bilia sunt. Nam ut taceam, de occidentali potissimum Macedoniae parte 
| nihil dicere Hesychium, quo pacto propter foedus illud homo Macedo inter 


Aetolorum hieromnemonas esse potuit? Macedonum gens certe neque Aeto- 
lorum sympolitiae neque Amphictionum concilio unquam interfuit. Quare 


| Moyetteic non minus quam Ametptxot civitas obscura et exigua Aetoliae aut 


finitimarum regionum fuisse mihi videntur. 4^ Argis Amphilochicis, quod 


-£ eppidum tum Aetoliae erat, oriundus. B. 5 Ex Phthiotide. B. 


| 


Dittenberger, Orientis Gr. inser. I. 25 


980 IV. Regnum Seleucidarum. [234 


Θεοδώρου Κοτταίέος 5, Λατταμίου Βουχατιέος 7, Εὐδάμου Ἄρσι- 
voíoc8, Λαμίου ᾿Απολλω νιέος: Κεφαλ(λ) άνων9 Οἰνανϑίου 
Δελφῶν Ἀριστομάχου, Καλλιχράϊτεος᾽ "AO va (ov Ἀριστοχλέος" 
Βοιωτῶν Φόξου, Καλλιχράτεος. | Μαγνήτων Πολεμαίου" 
10 Χίων 19 Μητροφάνεος, γραμματεύοντος τοῖς ἱερομνάμοσιν Με- 
γάνδρου Θαυμαχοῦ" | ἀγαϑᾶι τύχαι. ἔδοξε τῶι χοινῶι τῶν 
᾿Αμφιχτιόνων, ἐπεὶ ἁ πόλις | ἁ τῶν ᾿Αντιοχέων τῶν ἐχ τοῦ 
Χρυσαορέων ἔϑνεος 11, συγγενὴς ἐοῦσα | τῶν “Ἑλλάνων, ἀποστεί- 


6 Cf. Gr. Dialektinschriften II p. 789 n. 2598, 2 Δελφοὶ ἔδωχαν Κλευμένει 
Κρεύϑωνος Κοτταεῖ αὐτῶι xol ἐχγόνοις προξενίαν χτὰ. B. Situs oppidi igno- 
ratur. 7 Βου(χ)ατιέος emendavit Couve, contra quem Baunack recte 
monet I. G. Sept. III, 447, 7 Λυχόφρων Aqfjca Βουχατιεύς, ibid. v. 8. 9 μάρτυροι 
Κρατιάδας, “Ὑβρίλαος Βουκατιεῖς, Ἀρίσταρχος, Στρατόλαος Βουχατιεῖς legi. Qui Í 
titulus cum Phistyi repertus sit et praeterea ethnica Ἀρσινοεύς, Φιστυός ha- . 
beat, etiam Bucatienses in Aetolia antiqua circa lacum Trichonida habitasse i 
probabile est. Couvio, cum Βου(χ)ατιεύς reponeret, nomen oppidi Epirotici 
obversatum videtur, quod habet Hegesippus (Dem. VII) 32: τὰς ὃ ἐν Kac- 
σωπίᾳ τρεῖς πόλεις, Πανδοσίαν «oi Βούχετα xai '" EAdczewy, Ἠλείων ἀποικίας, χατα- 
χαύσας τὴν χώραν χαὶ εἰς τὰς πόλεις βιασάμενος παρέδωχεν Ἀλεξάνδρῳ τῷ χηδεστῇ 
τῷ ἑαυτοῦ δουλεύειν et Strabo VII, 7,5 p.324 Cas.: ἐγγὺς δὲ τῆς Κιχύρου πολίχνιον Ὁ 
Βουχέτιον Κασσωπαίων, μικρὸν ὑπὲρ τῆς ϑαλάσσης ὄν. At illam regionem un- ἢ 
quam Aetolorum fuisse certe non traditur, ut Bucheta vel Buchetium Casso- 
piae et Bucatium Aetoliae diversa oppidula fuisse statuendum sit. 8De | 
Arsinoé Aetoliae cf. Polyb. IX 45, 4 ap. Athenaeum X p. 424 c: Πολύβιος δ΄ 
ἐν τῇ ἐνάτῃ τῶν ἱστοριῶν xal ποταμόν τινα ἀναγράφει Κύαϑον καλούμενον περὶ ὁ 
Ἀρσινόην πόλιν Αἰτωλίας. Steph. Byz. s. v. τὸ ἐϑνιχὸν Ἀρσινοΐτης xol Ἀρσινοεὺς 
ἐπὶ τῆς Αἰτωλιχῆς, ὡς Πολύβιος ἐνάτῳ. Polyb. XXX, 44, 5 ἐν ταῖς xarà τὴν 
Ἀρσινοΐαν σφαγαῖς. Strabo Χ, 3, 92 p. 460 Cas.: μεταξὺ Πλευρῶνος xai Ἀρσι- .. 
νόης πόλεως, ἣ κώμη μὲν ἦν πρότερον χαλουμένη Κωνώπα, χτίσμα δ᾽ ὑπῆρξεν Ὁ 
Ἀρσινόης, τῆς Πτολεμαίου τοῦ δευτέρου γυναιχὸς ἅμα xal ἀδελφῆς, εὐφυῶς E 
χειμένη πως τῇ τοῦ Ἀχελῴου διαβάσει. 9 Cf. not. 4. 40 Cf. Syll? 2453, —- 
11 Non diversum est τὸ Χρυσαορέων ἔθνος a natione Carum (Steph. Byz. . 
Xpucaopíc* ᾿Επαφρόδιτος δὲ τὴν Καρίαν πᾶσαν Χρυσαορίδα λέγεσϑαι); quae cum 
antiquitus oppida nondum haberet, sed χατὰ χώμας habitaret, foedus ρᾶϑο- 
rum (χωμῶν) constitutum est circa Iovis Chrysaorei (not. 49) delubrum. Cf. 
quae post W. Η. Waddingtonum ad Lebas Inscr. ΠῚ 399 aliosque exposuit 
Holleaux ad hunc titulum (vide etiam n. 4444. Post Alexandri Magni vero 
aetatem cum oppida Graeca in illa regione conderentur, pagi Carici ex M 
his oppidis attributi sunt, quo factum est ut quaeque civitas tot bes 
ferret in communi concilio, quot pagos antiquos systematis Chrysaorei 
eius ager comprehenderet. Cf. Strabo XIV, 2, 25 p. 660 Cas. χαλεῖται δὲ 1 
σύστημα αὐτῶν Χρυσαορέων, συνεστηχὸς ἐκ wopy* οἱ δὲ πλείστας παρεχόμενοι, 
κώμας προέχουσι τῇ ψήφῳ, καϑάπερ Κεραμιῆται" καὶ Στρατονιχεῖς δὲ τοῦ συστή- 
ματος μετέχουσιν, οὐχ ὄντες τοῦ Καριχοῦ γένους, ἀλλ᾽ ὅτι χώμας ἔχουσι τοῦ 


—— M MÓ(Ó—— ÍT. 


Jj 


984] Antiochus III Magnus (223—187 a. Chr. n.). 387 


λασα πρεσβευτὰς ποτὶ πλέονας 12 τέτευχε | πάντων τῶν τιμίων ΄ 
15 χαὶ φιλανθρώπων, χαὶ Παυσίμαχος δὲ ὁ παρ᾽ αὐτῶν πρεσβεύσας 
ἐν ἐχείναις τε χαλῶς xal ἀξίως τῶν ᾿Ελλάϊνων ἀνέστρεπται 13, 
xal νῦν ποτειληφὼς χρησμὸν παρὰ τοῦ ϑεοῦ, | χαταχολουϑέων δὲ 
τούτωι ποτελϑὼν ποτὶ τὸ συνέδριον ἁμῶν | περί τε τᾶς ἰδίας πατρί- 
δος πολλὰ χατευφάμηχε, ἐμφανίζων τὰν | εὐσέβειαν αὐτᾶς xal τὰν 
20 ἀρετάν: ὁμοίως δὲ xal περὶ βασιλέος || ᾿Αντιόχου 14 τοῦ εὐεργέτα 
᾿Αντιοχέων εὐλόγηχε εὐχαριστῶν | αὐτῶι διότι τὰν δαμοχρατίαν xal 
τὰν εἰράναν 15 (αν)16 τοῖς Ἀντιοχεῦσιν | διαφυλάσσει χὰτ τὰν 
τῶν προγόνων 17 ὑφάγησιν. δεδόχϑαι ἀποχρίνασίσϑαι αὐτῶι, ὅτι 
τὸ χοινὸν τῶν ᾿Αμφιχτιόνων τὰμ μὲν πόλιν τὰν ᾿Αντιοϊχέων xal τὰν 


 Χρυσαοριχοῦ συστήματος. lam oppidum cui Ἀντιόχεια nomen esset in Caria 
fuisse, quod illi concilio interesset, praeter hunc titulum testatur laterculus 
victorum C. I. Att. II 967, 38: ὁπλίτην | ----«v Παιωνίου Χρυσαορεὺς àv Ἀν- 
τιο[χείας]. Quod oppidum cum Couve ceteroqui ignotum existimaret, Holleaux 
non diversum esse ab Alabandensium civitate probavit. Nam fuisse Ala- 
banda in societate Chrysaorica apparet cum ex C. I. Att. II, 970, 35: A....éoc 
....0vÍo0 Χρυσαορεὺς ἀπὸ Ἀλαβάνδων, tum ex decreto Alabandensi Bull. de 
corr. Hell. X (41886) p. 309 n. 4, 2 sqq. 9 sqq., ubi civis Alabandensis collau- 
datur propter merita εἴς τε τὴν συγγένειαν xal πάντας Χρυσαορεῖς, Atqui huic 
oppido aliquando Antiochiam nomen fuisse scimus; cf. Steph. Byz. Ἀλάβανδα᾽" 
πόλις Καρίας, ἣ ποτὲ Ἀντιόχεια᾽ ἐχλήϑη δὲ ἀπὸ Ἀλαβάνδου, τοῦ εὐίππου, ὡς 
Χάραξ. Quo potissimum regni Seleucidarum tempore nomen mutaverit, non 
traditur, sed recte Holl. observavit post 189 a. Chr. id nullo modo factum 
esse posse. Quod vero Couve negat, ante annum 197 a. Chr. Antiochiae 
nomen oppido impositum esse posse, quia in huius anni rebus apud Livium 
XXXIIH, 48, 7 etiamtum vetere nomine Alabanda appellaretur, id luculen- 
tissime refutavit Holleaux, qui observat Polybium, cui Livius sua debet, 
etiam alibi antiquis urbium nominibus uti non curantem novicia regum 
praecepta, veluti Mantineam numquam Antigoneam appellet. Iam cum 
ipsum huius tituli dicendi genus probet, non plus una Antiochia fuisse in 
systemate Chrysaorico, sequitur ut confidenter de Alabandensibus hoc de- 
cretum interpretemur. 48 Sc. πόλεις. Idem nomen paullo infra ad éxet- 
yat; mente supplendum est. C. 13 Cf.n. 2288. ἀνεστρέφησαν Syll.? 454, 6. 
14 Antiochum ΠΕ (223—187 a. Chr. n.) iam primus editor agnovit. Nunc 
cum accuratiora de tituli aetate didicerimus (not. 4), nullus iam relinquitur 
dubitandi locus. 15 Non civium concordiam et tranquillitatem intra 
urbem hoc significare potest ex consuetudine sermonis Graeci, sed indi- 
catur regem ab externi belli periculis et miseriis cives tutatum esse. 
16 EIPANANAN lapis. Pro AN Couve in exemplari minusculo ἐν emen- 
davit, sed de pace inter Antiochenses conservata dici non potest propter 
vocis εἰράνα notionem (not. 15). Quare merum dativum restituit Wilhelm, 
lapicidae errore AN iteratum statuens. 17 Cf. n. 2298, 


25* 


98 IV. Regnum Seleucidarum. [234— 


25 χώραν ἀναδειχνύει ἄσυλον xol ἱερὰν 18 τοῦ Διὸς Χρυσαορέως 19 
xal ᾿Απόλλωνος ἸΙσοτίμου 29, τὸν δὲ δᾶμον αὐτῶν χαὶ βασιλῇ 
Ἀντίοχον | ἐπαινεῖ, xal στεφανοῖ ἑχάτερον εἰχόνι χαλχέαι ὀχτα- 
πάχεϊ ἐπὶ πᾶσι | τοῖς προγεγραμμένοις. στᾶσαι δὲ τὰς εἰχόνας 
ἐν τῶι ἱερῶι τοῦ ᾿Απόλλωνος τοῦ Πυϑίου xal χαρῦξαι ἐν τοῖς 
Πυϑίοις᾽ ἐπαινεῖ δὲ καὶ Παυσίϊμαχον ᾿Ιατροχλέος, xai στεφανοῖ 

80 χρυσέων στεφάνωι ἀρετᾶς ἕνεκεν xal φιλοτιμίας τᾶς εἰς τὰν 
αὑτοῦ πατρίδα. χαὶ χαρῦξαι τὸν στέφανον αὐτοῦ ἐν τᾶι πατρίδι, 
ὅταν εἰσάγηι τὸν τῶν Σωτηρίων στέφανον 21. ὅπως δὲ xal ὑπό- 
μναμα ἦι εἰς ἅπαντα τὸν χρόνον, ἀναγράψαι | τόδε τὸ ψάφισμα 
ἐν τᾶι βάσει x&v τοῦ βασιλέως Ἀντιόχου ἐν τῶι [ἱερῶι τοῦ 

35 Ἀπόλλωνος τοῦ Πυϑίου, xal ἀποστεῖλαι ποτ᾽ Ἀντιοχεῖς || σφρα- 
γισαμένους 22 «dv χοινᾶι τῶν ᾿Αμφιχτιόνων σφραγῖδι. 

Μειδίας 28 ἐπόησε. 


48 Cum Couvius hic ius asyli, quod urbi iam antea concessum fuisset, 
etiam ad delubrum Iovis et Apollinis transferri opinatus esset, recte Haus- 
soullier monuit contrarium potius verum esse. Etenim cum illa fana iam 
pridem sacra et inviolabilia habita essent, Alabandenses probante Amphic- 
tionum consilio totam urbem illis deis consecrare, αὖ ipsa quoque asyliae 
particeps esset. Quod illa aetate haud inusitatum fuit, non tam pietatis 
causa quam utilitatis, nempe ut per bella regum, qualia tum imminebant, 
ab utrorumque vi et armis tutae essent civitates. Cf. H. Usener Mus. Rh. 
XXIX p.38sqq. Quam spem fallere posse sane paucis post hoc decretum 
annis experti sunt Alabandenses, cum Philippus Demetrii f. anno 490 a. Chr. 
eorum agrum popularetur (Polyb. XVI, 24, 8: τὴν 9 Ἀλαβανδέων χῴώραν ὡς 
πολεμίαν χατέφϑειρε, φῆσας ἀναγχάϊον εἶναι πορίζειν τῷ στρατεύματι τὰ πρὸς 


τὴν τροφήν). Holleaux. 49 Cf. Strabo XIV, 2, 25 p. 660 Cas.: ἔστι δ᾽ ἐν 


τῇ χώρᾳ τῶν Στρατονιχέων δύο ἱερά, ἐν μὲν Λαγίνοις τὸ τῆς Ἑχάτης ἐπιφα- — 


νέστατον, πανηγύρεις μεγάλας συνάγον vac ἐνιαυτόν" ἐγγὺς δὲ τῆς πόλεως τὸ τοῦ 
Χρυσαορέως Διὸς χοινὸν ἁπάντων Καρῶν, εἰς ὃ συνίασι ϑύσοντές τε xai βουλευ- 
σόμενοι περὶ τῶν χοινῶν. 20 Nomen inauditum et obscurum dicunt edi- 
tores; sane alibi non legitur, sed quid sibi velit facile est intellectu. Nempe 
antiquis Carum sacris, quibus Iovem Chrysaorea venerabantur, post Graecas 
civitates in Caria conditas vel Caricas in Graecam formam mutatas addita 
sunt novicia Apollinis ea condicione, ut hic deus non minore honore esset 
quam ille. 21 Victores cum coronam a se partam in patriam referrent 
magnis honoribus a civibus excipi solitos esse in volgus notum est. Quare 
Pausimachum ad Soteria Delphos venisse existimo ibique vicisse in aliquo 


ex certaminibus sacris. Certe aliam probabilem verborum explicationem 
video nullam. Couve sane Soteria intellegit ferias Antiochiae Chrysaorensium 
habitas in honorem Antiochi Soteris; in quibus eo tempore, quo praemia vic- - 


toribus dividantur, hanc coronam renuntiandam esse. At neque singularis 
τὸν στέφανον, neque verbum εἰσάγηι, cuius subiectum nemo esse potest nisi 


᾿ 
Ὁ ace Lu 


Lo 


3 
E 


| 
| 
| 


235] Antiochus III Magnus (223—487 a. Chr. n.). 389 


Pausimachus, «ulla ratione cum hac interpretatione conciliari possunt. 
22 Qui decernit uf aliquid fiat, perfrequenter per breviloquentiam ipse id 
facere dicitur; itaque infinitivorum ἀναγράψαι οὐ ἀποστεῖλαι subiectum. sunt 
Amphictiones, ad quos refertur pluralis σφραγισαμένους. Quae ratio mihi 
multo accommodatior videtur actorum publicorum sermoni, quam Baunackii, 
qui σφραγισαμένους pro σφραγισάμενον dici opinatur, etsi unus modo scriba 
fuerit (v. 9), quia is una cum alio homine cui legati id mandaverint eo ne- 
gotio functus sit. 23 Statuarius ceteroqui ignotus, qui statuam Antiochi 
regis (v. 26) confecerat, cuius basi hoc decretum insculptum est (v. 32. 33). 


235 Marmor album, integrum, quod quondam efficiebat partem 
sinistram epistylii, inaedificatum Amyzone (Maxyn- Kaless?) in muro 
Byzantino ad orientalem arcis partem. ἃ dextra duo eiusdem ge- 
neris lapides adiuneti fuerunt, per quos tituli continuabantur. Ed. 
E. Fabricius Sitzungsberichte der Kgl. Akademie der W. zu Berlin 
4894 p. 945 n. 1. 


I ᾿Ιδριεὺς “Εχατόϊμνω! -------- ἀνέϑηχεν]. 
Π Ζεῦξις Κυνάγου Μαχεδὼν2 τοὺς ἀγροὺς τῶ[- ϑεῶι--- ----- 
ἀποκατέστησεν]. 


Titulus antiquior (I) litteris grandioribus volgari saeculi a. Chr. n. quarti 
forma incisus. In titulo recentiore (II) item volgares litterarum formae prae- 
ter ££, sed minore modulo exaratae et in finibus hastarum tenuibus lineolis 
íransversis ornatae. | Idrieus Hecatomni filius, Maussolli frater, post 
Artemisiae mortem anno 354 a. Chr. n. satrapa Cariae factus anno 344 a. Chr. n. 
decessit. ^ Cf. Syll? 5731, 'W. Judeich Kleinasiatische Studien p. 226 sqq. 
2 Apud Polybium frequenter in Antiochi III Magni rebus enarrandis mentio 
fit Zeuxidis cuiuspiam exercituum ducis, quem quin hic teneamus eo minus 
dubitari licet, quia et huius tituli et proximi n. 236 litteratura perbene in 


ila tempora quadrat. Qui cum anno 220 a. Chr. n. in bello adversus Molona 


satrapam qui rebellaverat regem fortiter ac strenue adiuvisset (Pol. V, 45, 4. 
46, 11. 47, 5. 48, 10. 42. 51, 5. 52, 1, 53, 6. 54, 1) ac deinde Seleuciae ob- 
Sidioni interfuisset (Pol. V, 60, 4), postea a rege Lydiae satrapiam impetravit, 


€f. Pol. XXI, 16, 4 Ζεῦξις ὁ πρότερον ὑπάρχων Λυδίας σατράπης. Liv. XXXVII, 


45,5 Zeuwis qu? praefectus Lagdiae fuerat. Ex hoc titulo discimus etiam 
Amyzona intra eius satrapiae terminos fuisse. Omnino praeter Lydiam etiam 
occidentalem Cariae partem Zeuxidi paruisse Fabr. recte inde collegit, quod 
Philippus Demetrii f. Macedonum rex, cum anno 202/4 a. Chr. n. adversus 
Attalum I bellum gerens Bargyliae hiemaret, commeatum, qui ex pacto ei 
ab Antiocho debebatur, a Zeuxide potissimum exegit (Polyb.XVI,4,8. 24,6). 
Tamen eum animo neutiquam propitio erga Philippum fuisse apparet ex 


| Polybii narratione (XVI, 4, 9 ὁ δὲ Ζεῦξις ὑπεχρίνετο μὲν ποιεῖν τὰ χατὰ τὰς 


συνϑήχας, οὐχ ἐβούλετο δὲ σωματοποιεῖν ἀληϑινῶς τὸν Φίλιππον) ideoque non 


390 IV. Regnum Seleucidarum. [235— 


invisus illius hosti Attalo I eiusque successori Eumeni II, ita ut non mireris 
aliquot annis post, cum Antiochus ad Magnesiam a Romanis et Eumene 
superatus esset, cui proelio Zeuxis interfuerat (Liv. XXXVII, 44, 4), hunc 
potissimum a rege legatum de pace missum esse (Polyb. XXI, 46, 4. 47,9. 
24,1. Liv. XXXVII, 45, 5. 7. Neque ea opera, quam in hoc officio prae- 
stitit, Pergamenis displicuisse videtur, quippe qui eum pace reconciliata 
statuae honore affecerint (n. 236). 


296 Tabula marmoris albi olim imposita basi statuae, eruta 
Pergami ad angulum meridionalem et occidentalem arae maximae. 
Ed. M. Fránkel Alterthümer von Pergamon VIII, 1 p. 146 n. 189. - 


Δεῦξιν Κυνάγου!: | ὁ δῆμος. 


Litterae volgares (etiam ΤῈ) praeter X. Fines hastarum paullulum 
dilatati. Vs. 2 postrema littera reliquis aliquanto minor. 4| Cf. n. 2352, Ὁ 


^ irm 
SOIT SCENE tpe nen 


P 
i] 


294 Stela marmoris caerulei fracta supra et infra, inaedificata 
quondam lasi in pariete balinei aetatis Byzantinae, translata Lon- | 
dinium, ubi est in museo Britannico. Ed. E. L. Hicks Manual of 
Greek hist. inscr. p. 297 n. 174. Greek inscr. in the British Museum - 
III, 4 p. 61 n. CCCCXLII (Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 346 - 
n. 467). 


----w[--- τὴν  δημοχρ]α[τ]ίαν x«t αὐ[τ]ονομίαν διαφυλάσσειν, 
γέγραφε] πλεονάχις τῶν δήμωι: περὶ τούτων, ἀχόλουϑα πράσσων |: 


Litterae volgares praeter ΠΕ. Hastae quae plerumque rectae sunt, hic 
aliquantulum incurvatae, OOQ reliquis litteris minores. | Iasensium. 
Eorum civitas per belli tempora, quod Philippus Demetrii f. Macedonum . ' 
rex cum Romanis gerebat (200—197 a. Chr), praesidio ab illo tenebatur, 
quod ut deduceretur pacis condicionibus definite constitutum est; cf. Polyb. Ἷ 
XVIII, 44, 3. 4: τοὺς δὲ ταττομένους ὑπὸ Φίλιππον καὶ τὰς πόλεις τὰς ἐμφρού- 
ρους παραδοῦναι Φίλιππον Ῥωμαίοις πρὸ τῆς τῶν ᾿Ισϑμίων πανηγύρεως, Εὔρωμον 
δὲ χαὶ Πήδασα xai Βαργύλια xoi τὴν ᾿Ιασέων πόλιν, ὁμοίως Ἄβυδον Θάσον Μύ- 
ριναν Πέρινθον, ἐλευϑέρας ἀφεῖναι, τὰς φρουρὰς ἐξ αὐτῶν μεταστησάμενον. Νοαυθ 
vero Romani earum civitatium libertatem satis strenue tutati sunt. Certe 
iam anno 194 a. Chr. plerasque in Antiochi dicione fuisse ex Polybii - 
XVIII, 47, 4 sqq. narratione intellegimus; cf. etiam XVIII, 50, 5: ὁ γὰρ Aebxtoe | 
ὃ Κορνήλιος ἠξίου μὲν καὶ τῶν ὑπὸ Πτολεμαῖον ταττομένων πόλεων, ὅσας νῦν — 
εἴληφε κατὰ τὴν Ἀσίαν, παραχωρεῖν τὸν Ἀντίοχον, τῶν ὃ᾽ ὑπὸ Φίλιππον διεμαρξ, 
τύρετο φιλοτίμως ἐξίστασϑαι" γελοῖον γὰρ εἶναι τὰ Ρωμαίων ἄϑλα τοῦ γεγονότος 


238] Antiochus III Magnus (223—187 a. Chr. n.). 391 


5 τῆι διὰ πατέρων ὑπαρχούσηι αὐτῶι πρὸς τοὺς “λληνας || εὐ- 
εργεσίαι2, ὅ τε ϑεὸς ὁ ἀρχηγέτης τοῦ γένους τῶμ, | βασιλέων ὃ 
συνεγμεμαρτύρηχεν τῶι βασιλεῖ παραχαϊλῶν μεϑ᾽ ὁμονοίας πο- 
λιτεύεσϑαι᾽ ὁ δὲ δῆμος ἔχων | ταύτην τὴν αἵρεσιν πολύ τι 
μᾶλλον μεϑ᾽ ὁμονοίας πολιτευόμενος, τὰ μέγιστα ἀγαθὰ παρ- 

10 εὐληφὼς παρὰ τοῦ | βασιλέως ταῦτα διατηρεῖ * ἵνα δὲ φανερὸν 
γένηταν τῶι τε [βασιλεῖ xal τοῖς ἄλλοις πᾶσιν, ἣν ἔχει διά- 
ληψιν ὁ δῆμος | πρῶτομ μὲν ὑπὲρ βασιλέως μεγάλου ᾿Αντιόχου 4 
xai | βασιλίσσης Λαοδίχης" xal τῶν τέχνων αὐτῶν, εἶ[τ]εν 5 


αὐτοῖς πολέμου πρὸς Φίλιππον Ἀντίοχον ἐπελϑόντα παραλαμβάνειν. παρῇνει δὲ 
χαὶ τῶν αὐτονόμων ἀπέχεσϑαι πόλεων. Anno 190 a. Chr. praesidium Antiochi 
oppidum Iasensium tenuisse refert Livius XXXVII, 17, 3. Qui quod exules 
Iasenses tum in exercitu Romano fuisse narrat, solum vertere coactos quod 
a Romanorum partibus stetissent, eos optimates fuisse probabile est eiectos a 
popularibus qui Antiocho favebant, qui per speciem imperii popularis ab 
illorum machinamentis defendendi urbem, cuius αὐτονομίαν se defendere 
gloriabatur (v. 2), praesidio militari tenebat. Hicks. 2 Seleucidas prae- 
cipue in studio civitates Graecas augendi earumque libertatem tuendi aut 
restituendi se iactasse vides etiam n. 919, 5. 6. 2929, 45. 46. 223, 9. 24. 26. 
227, 2. 228, 6. 229, 10. 41. 3 Apollo. Cf. n. 24918, Ex eius oraculis hic 
de Didymeo potissimum cogitandum esse propter arctissimam necessitudinem, 
quae ei inde a Seleuci Nicatoris aetate cum illa stirpe regia intercedebat, 
omnium certissimum est. Cf. n. 243, 7. 214, 412. 227, 3sqq. Appian. Syr. 56. 
Diodor. XIX, 90, 4. 4 Antiochus III (223—487 a. Chr). 5 Laodice 
Mithridatis II Ponti regis filia, quam Antiochus in matrimonium duxit anno 
224 a. Chr. (Polyb. V, 43, 4—4). 6 Supplevi. "'^EN lapis, quod editores 
non aítigerunt. Sed manifestum est hoc respondere illi πρῶτομ, μὲν v. 12. 
Eandem formam pro usitato εἶτα habes Syll. 540, 450. 653, 34, item ἔπειτεν 
pro ἔπειτα 540, 85. 653, 28. 31. 39. ἔπειτε 660, 2, qui tituli omnes eius aetatis 
sunt quae est inter Alexandri Magni regnum et principum Romanorum im- 
perium. V. Kühner-Blass Gr. Gramm. I, 4 p. 447. 2 p. 584. 


298 Marmor infra fractum, in oppido Karayuk-Baxar in domo 
privata cuius dominus Zuppelilerin Suleiman. Ed. V. Bérard Bull. 
de corr. Hell. XV (1894) p. 556 n. 38. Cf. G. Radet de coloniis a 
Macedonibus in Asiam cis Taurum deductis p. 52. A. Schulten 
Hermae XXXII p. 531sq. B. Haussoullier Revue de philologie XXV 
(1901) p. 24. Études sur l'histoire de Milet et du Didymeion p. 94. 
B. Niese Gesch. der gr. τι. maked. Staaten II p. 95 not.4. p.96 not. 5. 
J. P. Mahaffy The empire of the Ptolemies p. 492. 


392 IV, Regnum Seleucidarum. [238— 


Οἱ ἐν τῆι περὶ "Εριζαν! ὑπαρχίαι2  φυλαχῖταιϑ xol οἱ xacot- 


xoüvtec ^ | ἐν Μοξουπόλειδ xai Κριϑίνηιδ | Μην(ό) δ(ω)ρονΤ Ζη- 


Litterae volgares praeter ΑΘΣ; nofabiles antiquiores formae Iz. 
| Cf. Liv. XXXVIII, 44, 4: Teriio ?nde (i.e. a Tabis) dée ad Casum amnem 
perventum; 4nde profecti Erixam urbem primo 4mpetu ceperunt . ad Thabu- 
sion castellum  4mm9nens flumini Indo ventum est. Ex qua itineris de- 
scriptione G. Cousin et Ch. Diehl Erizam prope hodiernum XKaraguk-Baxar 
sitam fuisse collegerunt, id quod hoc titulo comprobatum est. Bérard. 
Praeterea cf. Plin. N. ἢ. X, 424: 2n Erixena regione Asiae. Ptolemaeus Geogr. 
V, 2, 45 (p. 825, 8 Müller) post enumeratas Cariae urbes: χαὶ δῆμος πρὸς τῇ 
Φρυγίᾳ Ἔριζηνοί (ριζηλοι codd... Hierocles Synecd. p. 689: Σεβαστόπολις, 
'Iacóc, "Epetoc, Μαρχιανούπολις. Etiam nummos exstare cum titulo ᾿Εριζηνοί --- 
Kdoc (fluvius, qui apud Livium 1. 1. Casus est) monuit Ptolemaei editor. 
Coloniam ab Antiocho Il Deo (261—246 a. Chr.) propter bellum, quod cum 
regibus Pergamenis gerebat, conditam suspicatur Schulten. 2 Hanc vocem 
idem ac σατραπείαν et postea apud Romanos ἐπαρχείαν significare Bérardus 
aliique opinati sunt. Sed cum ex n. 225, 36 appareat, ὑπάρχους subditos 
esse praesidibus satrapiarum (cf. illic not. 34), sequitur ut σατραπείαν quam- 
que in plures ὑπαρχίας divisam fuisse statuamus. Ac perquam acute et pro- 
babiliter Appiani Syr. 62 narrationem de imperio Seleuci Nicatoris in septua- 
ginta duas satrapias diviso re vera ad hyparchiarum numerum spectare 
coniecit Koehler. Quod vero hoc institutum Seleucidarum regni proprium 
hic invenimus, id certissimum argumentum est, a Schulteno, Niesio, Haus- 
soulliero recte Erizam huius tituli tempore Seleucidis attribui, cum Bérardus 
et Mahaffyus Ptolemaeorum potius fuisse statuant. Etenim de regni Lagi- 
darum satrapiis et hyparchiis nihil usquam legitur, neque eorum quae illi 
in Asiae oris et maris Aegaei insulis tenebant situs et condicio ea erat, ut 
tales provincias fuisse credibile sit. Cf. etiam not. 3. Accedit, quod Caba- 
lida regionem mediterraneam inter Cariam Phrygiamque sitam unquam in 
Ptolemaeorum dicione fuisse neque usquam traditur neque per se veri 
simile est, id quod ipsum Bérardum non fugit. 3 De phylacitis Aegyp- 
tiis cf. n. 852. Idem genus custodum securitatis publicae etiam in Seleuci- 
darum regno fuisse certe multo minus improbabile est, quam Ptolemaeos 
regnum per hyparchias divisisse (not. 2), etsi hoc quidem unum quantum 
video in causa fuit, cur haec sub Lagidarum dominatione nonnulli incisa 
statuere mallent. 4^ Cum χατοίχων ἱππέων in Aegypto appellatione 
(n. 1285) hoc contulit Bérard, negavitque simpliciter incolas significari; nam 
cur, Si aliter res se haberet, non simpliciter Μοξοπολίτας appellari? At hoc 
facile expeditur, dummodo statuamus Μοξούπολιν et ἸΚριϑίνην non civitates — 
fuisse, sed χώμας modo, quae haud raro voce latissime patente χατοιχίαι: 
vocantur. Quod alter locus nomine cum πόλις composito utitur, huic ex- 
plicationi minime obstat. Cf. Thucyd. III 404, 2: xai Ὑαῖοι οὐχ ἔδοσαν ὁμή- 
ρους πρὶν αὐτῶν εἶλον κώμην Πόλιν ὄνομα ἔχουσαν. Xenophon Anab. VI, 6, 38: 
καὶ ἀφίχοντο ἑχταῖοι εἰς Χρυσόπολιν τῆς Καλχηδονίας. Greek papyri in the British 
Museum II p.95 n. CLXXX, 18 κώμης Νειλουπόλεως. p.484 n. CCLXXXVI, 44.45 


240] Antiochus III Magnus (223—487 a. Chr. n.). 393 


5 ϑου ᾿Αδραμ[υτ]τηνόν, | τὸν ἐπὶ τῶν προσόδων, διὰ τὴν | πρὸς 
αἰὁτοὺς εὔ]νοιαν xai ------- | εα--τ-τττς , ϑε[οῖ!ς {π]|ᾶσιν. 


χω[μῶν Νειϊλουπόλεως χαὶ Σοχνοπαίου [Νήσ]ου. p. 202 n. CCLXXXVIII, 3. 4 
ἐν Νιλουπόλει. p. 278 n. CXL, 4. ἐν χῴώμῃ Ep(u)ouzóleu n. CXLI, 4. 5 ἐν κώμῃ 
Ἑρμουπόλεως. p.281 n. CCCCVI, 5 [ἀϊπὸ κώμης Ἑρμουπόλεως. Pagi Νείλου 
πόλις mentio etiam in papyris Berolinensibus perfrequens est. Schultenus 
militum coloniam interpretatur, quod per se fortasse non improbabile est, 
sed usus verbi χατοιχεῖν profecto non sufficit ad eam sententiam com- 
|. probandam (cf. n. 9299 18), 5 Locus quod sciam ceteroqui ignotus. 
|^ 6 KPIGINHI. Bér. maiusculis litteris, ἹΚριϑινίηι idem maiusculis. Hoc quam 
illud ad errorem editoris revocare malim. 7 MHNOAOPON. 8 Appian. 
Syr. 45: Συρίας καὶ τῶν περὶ αὐτὴν ἐϑνῶν ἐγχρατῶς ἦρχε (Ἀντίοχος ὁ "Extpo- 
νής), σατράπην μὲν ἔχων ἐν Βαβυλῶνι Τίμαρχον, ἐπὶ δὲ ταῖς προσόδοις Hpa- 
χλείδην, ἀδελφὼ μὲν ἀλλήλων, ἄμφω δὲ αὐτοῦ γενομένω παιδιχά attulit Schulten. 
Vides hic quoque perbene convenire titulo cum Seleucidarum institutis, etsi 
hic quidem locus nullius momenti est in diiudicanda quaestione de qua verba 
feci not. 2, Nam ne a Lagidarum quidem regno illa officii publici appellatio : 
aliena est. Cf. n. 179, 4. 494, 4. A. Peyron papyri mus. Taurin. I p. 24 
n. 14, 2. 3 ἐπιστάτου τοῦ περὶ Θήβας καὶ ἐπὶ τῶν προσόδων τοῦ νομοῦ. G. Lum- 
broso Recherches sur l'économie politique de l'Égypte p. 343. 


299 Basis marmorea inventa Deli ante templum Apollinis. 
Ed. Th. Homolle Bull. de corr. Hell. III (1879) p.360 n.4 (Syll. 205. 
Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 870 n. 1297). 


[Β]ασιλέα [μέγαν] | ᾿Αντίοχο[ν 1) | βασιλέως XeAeóxo[o | ΚΊαλλι- 
5 νίχου 2, | [Μ]αχκεδόνα 8, | [τ]ὸν α[ὁ]7το[Ὁ] σωτῇρα | [x]at ε[]ε[ργέ]- 
την, | [Μ]ένιππος!....... οὐ | ἀνέ[ϑηχεν]. 


Litterae volgares. 1 À. 223—487 a. Chr. 2 A.9246—2926 a. Chr. 
.8 Cf. Paus. VI, 8, 4: Μαχεδόνα δὲ αὑτὸν 6 Πτολεμαῖος ἐν τῷ ἐπιγράμματι ἐχά- 
λεσε, βασιλεύων ὅμως Αἰγύπτου. X, 7, 8: ἔχαιρον γὰρ δὴ Μαχεδόνες οἱ ἐν 
Αἰγύπτῳ χαλούμενοι βασιλεῖς, χαϑάπερ γε ἦσαν. 4 Cf. Liv. XXXIV, 57, 6: 
-Menippus et Hegesiamaw principes regiae legationis (quam a. 493 a. Chr. 
Antiochus Magnus Romam miserat) eramí. 59,3. 6. Syll? 9279, 4: Μένιππος 
ὅ τε παρ᾽ Ἀντιόχου βασιλέως ἀποσταλεὶς πρὸς ΣᾺ πρεσβευτής. 


240 "ria fragmenta basis marmoris albi eruta Pergami in 


, arce. Ed. M. Fránkel Alterthümer von Pergamon VIII, 4 p. 112 
᾿ς m. 482. 


304 IV. Regnum Seleucidarum. [240— 


Βασιλέα μέγαν ᾿Αντίοχ]ον 1 | [β]ασιλέως Σ[ελεύχου Καλλι]νίχου | 
[Πρω]τᾶς Μεν[ίππου ὃ νομ]οφύλαξ. 


Litterae volgares praeter ΞΣ. 4 Cf. n. 2391, 2 Cf. n. 2392, | 
3 Vix huic homini quicquam necessitudinis intercesserit cum illo Menippo, 
quem habes n. 239, 8. Neque enim hominem Pergamenum tum ab Antiocho 
legatum Romam missum esse credibile est. 4 Civitatis Pergamenorum. 
Cf. n. 290, 4. 


241 Delphis exscripsit Cyriacus, apud quem est p. XXVII 
n. 196. Ed. Muratori T. II p. DLXXXIX, 4 (Boeckh C. I. G. 1693. 
J. Baunack ap. Collitz Gr. Dialektinschr. II p. 847 n. 2677). C£. - 
quae adnotaverunt F. Stáhelin Geschichte der Kleinasiatischen Gala- Ὁ 
ter p. 19 not. 1. A. Nikitsky, Die geographische Liste der delphi- 
schen Proxenoi p. 11. | 


᾿Αγαϑὰ τύχα. Ἄρχοντος (E)í(v)ovoc!. | ἐπειδὴ Δαμοχράτης xal — 
Τιμασί(ίωὴν 2 χ(αὶ) Ἄϑαμβο(ς) ὁ ἱ(ερ)εὺς 3 ἐξαποσταλέντες | ϑεωροὶς — 
ποτὶ τὸν (β)ασ(ιλῇ ᾿Αν)τ((ο)χ(ον)ὅ ἐπὶ τὰν ἐκχλησίαν ἀνάγγειλαϊίν 6] | 
περὶ Δικαιάρχου τοῦ Φιλωνίδα Aaoüuxéoc7, ὅτι ἀνὴρ ἀγαϑὸς - 


Apographa litterarum formas volgares praeter ΖΘΞΣ habent, sed nulla ᾿ 
videtur eorum fides esse. 1 EAEQON traditur. Simplicissima quidem 
est emendatio [ΚἸλέων, quam Nikitsky unam veram esse et eis quae aliunde 
de Philonida et Dicaearcho Laodicensibus cognita haberemus confirmari pro- 
nuntiavit; itaque annum 168/7 a. Chr. esse, regem vero Antiochum IV Epi- 
phanem, non Antiochum III Magnum. Non nego hanc sententiam gravibus — 
rationibus commendari; at tamen mihi probari non potest propter Athambi 
sacerdotis nomen v. 2 emendatione omnino certa restitutum. Nam Cleonis : 
archontis anno iam Amyntas et Tarantinus sacerdotes Apollinis Pythii 
fuerunt (H. Pomtow ap. Pauly-Wissowa Realencyklopádie IV, 2 p. 2637). 
Quare aliam rei expediendae viam video nullam nisi ut, sane aliquanto violen- — 
tiore mutatione, cum Pomtowio Philol. LIV p. 363 Xenonis Atisidae f, qui — 
189/8 a. Chr. n. in magistratu fuit (Syll? 268, 104. sqq., nomen repona- 
tur. 2 TIMAXNI. Emendare conatus sum. Τίμ(ω)ν Baunack dubitanter. . 
3 IEYZ. Emendavit Pomtow 1. 1. monens Xenonis Atisidae f. magistratum - ᾿ 
in eam aetatem incidere, per quam Xeno et Athambus sacerdotes Apollinis — 
fuissent, & Ad indicenda Soteria Delphorum. Cf. not. 29. 5 HOTI 
TONTAEZTEX Cyriacus, quod Muratorius temere mutavit in TIOTITAT 
TONTEZTA. Emendavit Boeckh. Antiochus III Magnus (223—487 a. Chr. n.) - 
est. Cf. not. 4. 6 ANATTEIAAI. 7 C.I. Att. II, 605 decretum Eumol- | 
pidarum et Cerycum est, qui honoribus afficiunt Philonidam patrem cum  ; 
filiis Philonida et Dicaearcho; minorem natu ex filiis eundem hominem esse - 1] 


y 


Ϊ 
P 


241] Antiochus III Magnus (223—4187 a. Chr. n.). 395 


5 (δια)τείλεῖ 8 ὧν ποτί τε] | xà [iep]óv xai τὰν πόλιν τῶν Δελφῶν 
χαὶ περὶ πλείστου ποιείμενος | τὰν ποτὶ τοὺς ϑεοὺς εὐσέβειαν 
εὔ(χρη)σ(τοὴν (αὑτὸν 9) παρασχευάζει | ἐν παντὶ χαιρῶν xal χοινᾶι 
tüv πόλει xal ἰδίαι τοῖς &(v)toyyavóv|votc 10, (εἰς 8)11 χά τις 
αὐ(τ)ὸν 12 παραχαλῇ, καὶ τοῖς ἀφικνουμένοις | Δελφῶν ποτὶ τὸν 

10 βασιλῆζα) 13 Ἀντίοχον συνεργεῖ μετὰ πάσης | προϑυμίας (ὧν) 
χαζι)}14 τυγχάνων(τι) 15 χρεί(α)ν 16 ἔχοντες, καὶ λέγει | καὶ πράσ- 
σει διὰ παντὸς παρὰ τῶι βασιλεῖ ᾿Αντιόχων περὶ | τοῦ ἱεροῦ 
xal τᾶς πόλιος τῶν Δελφῶν, ἀγαϑᾶι τύχαι, | δεδόχϑαι (τ)ᾶι 17 
πόλει τῶν Δελφῶν (ἐν) ἀγορᾶι (τελείῳ σὺμ, ψ)άφοις 18 ταῖς | 
ἐννόμοις, ἐπαινέσαι Διχαίαρχον Φιλ(ω)νίδα 19 Λαοδικέα τῶν [ 

15 ποτὶ ϑαλάσσαι ἐ(πὴϊ39 «àv εὐσ(εβε)ίαι21 xal ἐπίὶ 22) τᾶν λοι(π)ᾶι 25 
προ(α)ιρέσει23 8» | ἔχων τυγχάνει ποτί τε τὸ ἱερὸν καὶ τὰν 
πόλιν τῶν (Δελφῶν, καὶ ὑπάρχειν 25) αὐτῶν (χ) αἱ 26 ἐγγόνοις 
παρὰ τᾶς πόλιος] [ϑεωροδοχίαν27 τῶν (τ): 28 Πυϑίων xoi Σω- 


apparet cuius laudes hic praedicantur. Utriusque fratris nomen redit in 
laterculo secundum regiones et civitates digesto, quem proxenorum Delpho- 
rum esse evicit Nikitsky p.22 sqq., cum Pomtow probantibus Wilhelmo, 
Homollio, Baunackio ϑεαροδόχους potius esse statuisset. Cf. Gr. Dialekt- 
inschriften II 2580 B 405sqq.: ἐν Λαοδιχείαι τᾶι π[οτὶ ϑαλάσσαι Φιλωνί]δας Φιλω- 
νίδα καὶ ὃ ἀϊδελφὸς] Διχαίαρχος Φιλωνίδα. Cf. etiam not. 97. 8 ΑΓΑΘΟΣΤΕ. 
9 ΕΥ̓ΠΑΣΖΟΝΠΑΡΑΣΚΕΥΑΖΕΙ Cyr, ΕΥ̓ΠΡΑΟΟΩΝΠΑΡΑΣΚΕΥΑΖΕΙ Mur., 
quem pro arbitrio lectionem emendasse apparet. Quare nolim assentiri 
Baunackio αἰὐ]σω[τὸ]ν emendanti, nam Q videtur Muratorii commentum esse. 
10 EYTYFXANON[TOIZX Cyr. In fine versus ΩΝ Murat., cuius discrepantes 
lectiones omnes enoftare operae pretium non videtur. 11 Hae voces in apo- 
graphis non sunt. Supplevit Boeckh. 12 AYZON. 13 βασιλῆα retinuit 
Boeckh, contra dialecti leges. 14 ΠΡΟΘΥΜΙΑΣΚΑΙ. 15 ΤΥΓΧΑΝΩΝ. 
. 46 XPEIHN. 17 KAl. Emendavit Boeckh. 18 ΑΓΟΡΑΙΑΦΟΙΣ lacu- 
nis non indicatis, ut ubique per totum titulum. 19 $IAONIAA. 20 El. 
21 EYZOZIAI. 22 ED. 23 AOIFAI. 24 ΠΡΟΔΙΡΕΣΕΙ. 25 La- 
cuna a Cyriaco et Muratorio non indicata. Cf. not. 48. 26 AYTOIZ. 
27 Quod Baunackius miratur, hic Dicaearchum ϑεωροδόχον fieri anno 189 
a. Chr., ac tamen anno fere 178 eum iterum inter ϑεωροδόχους Delphorum 
recenseri cum fratre (not. 7, nodum in scirpo quaesivisse mihi videtur. 
Non magni momenti est, quod id argumentum rectius de proxenia, quae 
hic item ei decernitur, quam de theorodocia proferretur secundum ea quae 
Nikitsky de illo laterculo indagavit. At utut hoc est, manifesto catalogus 
per regiones dispositus non eos continet, quibus tum ipsum hic honos 
decretus sit, sed omnes qui tum eo fruebantur, etiamsi iam aliquot decenniis 
ante in eos delatus esset. Quod clarissime elucet ex exemplis Xenonis 
Xenonis f. Cassandrensis, cuius nomen illic deprehendit Nikitsky p. 7, cum 


396 IV. Regnum Seleucidarum. [244 — 


τηρίων 39, εἶμεν δὲ | αὐτὸν xal πρόξενον xal εὐεργέταν (vov) τοῦ 
ἱεροῦ xal | τὰς πόλιος τῶν Δελφῶν, καὶ ὑ(π)ά(ρχε)υν39 αὐτῶν 

20 προμαντείαν, || προδιχίαν, ἀσυλίαν, ἀτέλειαν πάν(των, προεδρ)ίαν 3: 
ἐμ, ᾿π(άντο)ις 32 τοῖς | ἀγώνοις (οἷς) 8 & πζρ)όλις (τίϑητι33,) xod 
τἄλλα τί(ίμ)ι(α) 86, (δ)σα 86 xai τοῖς | ἄλλοις προξένοις xai ε(ὐ)- 
ερ(γέτα)ις 57 (ὁπ)ά(ρχ)ει38 παρὰ τᾶς πόλιος. 


ex Syll? 268, 484 discimus eum iam anno 187/6 a. Chr. n. proxeniae honore 
affectum esse, et Onasimi Epicratidis f. Pellaei (Nikitsky 1, 1, coll. 268, 403, 
a. 190/89 a. Chr.. Quare cui a. 4189/8 proxenia decreta sit, eum in illo later- 
culo recenseri nihil habet miri. Multo gravior est Nikitskyi argumentatio, 
qui ad annum 168/7 descendit. Quod cur probare nequeam exposui not. 4. 
Neque quod Philoniden et Dicaearchum etiamtum Antiochi Epiphanis aetate 
floruisse demonstratum est, eo efficitur hunc titulum anni 189/8 a. Chr. esse 
non posse, quippe qui ab Epiphanis regni initio non distet plus quam 
tredecim annis, ita ut hominem eundem et tunc Antiocho Magno et 
postea Epiphani utilem operam praestitisse nulla ex parte incredibile sit. 
28 TONAE. 29 De Soteriis Delphicis cf. Syll?. n. 20611, 6941, Nam in- 
iuria Boeckhium de feriis tum temporis Antiochiae ad Daphnen institutis, 
ad quae Delphorum civitas theoros miserit, interpretari monet Staehelin. 
30 ΥΓΑΙΝ. 34 PANIAN lacuna non indicata. 32 EMPPAZEIZ. 
33 Pronomen propter terminationem proximi nominis omissum in exscri- 
bendo. 34 ATIPOAIZZYN. 35 KAITAAAATOIZ. 36 OZA. 
37 ETEPOIZ. 38 KAIZEI. 


242 Fragmentum stelae marmoris albi inventum Ephesi a 
Woodio et in museum Britannicum illatum. ἘΔ. E. L. Hicks Greek 
inser. in the British Museum III, 2 p. 149 n. CCCCLXXXV. 


[Κυ]μα Co v]1 |. 
[Βασιλεὺς ᾿Αν]τίοχοςΣ Ἐφεσίωνδ τῆν fouAZt καὶ τῶι δήμωι 


Litterae volgares praeter OO reliquis minores et (p. Primus versus 
maioribus litteris exaratus et vacuo unius versus spatio a reliquis separatus. 
4 Sic potius supplendum videtur quam [Περὶ ΚΚυ]μαί[ν], quod dubitanter 
proposuit Hicks. Cf. Syll2 383, 4 Μεϑωναίων ἐχ Πιερίας. 49, 2 Νεοπολιτῶν 


-— 


^» 


tép. παρὰ Θάσον. 94,2 Μυτιληναίων. 115,2 sqq. [Ν]εοπολιἰ[τῶν Δηϊμοσϑένους 


τοῦ Θεοξ[ένου, Δι]ο[σχ]ουρίδου τοῦ Ἀμειψ[ίου]. 454, 4 [Εὐδήμ]ου Πλαται[έως]. 
Quibus locis omnibus mero genetivo indicantur quorum de rebus decerni- 
tur, non qui decernunt, ut Syll2 2979, 4 Ῥωμαίων et alibi. 2 Unum ex 
tribus primis Antiochis has litteras dedisse certum, quis potissimum fuerit 
perquam dubium est. Ut ad Antiochum I Sotera aut Antiochum II Deum 
referamus litteratura suadet, quae priori parti tertii a. Chr. n. saeculi si 


indita ὦ 


ΥΩ JU Uc D uou Dg aD dea 
ums " e MEER ppUE 


943] Antiochus III Magnus (223—487 a. Chr. n.). 397 


χαίρειν" οἱ ἀφι[κόμενοι π]ρὸς ἡμᾶς Κυμαῖοι, πρότερ[ον ------ 

| xal νῦν ----|------ ] ἡμῖν ὧν ἰδιόξενος ἐμφα- 

5 [νίζει -------------------------- | ----- μὴ κχ]αϑυστερεῖν xal 
υηδεμίαίν ------ 


quid video melius convenit quam secundi initio. Contra in argumento, 
quantum de eo iudicari patitur mutila lapidis condicio, sane aliqua sunt 
quae in Antiochi III Magni aetatem, de qua Hicksius interpretatur, haud 
male quadrent. Atque Hicksius quidem hieme 199,4 a. Chr. Chalcide Euboeae 
missam statuit epistulam. 3 Ephesum per tempora belli quod Antiochus 
contra Romanos gerebat stationem classis regiae et omnino praecipuam 
sedem copiarum eius per Asiae minoris partes occidentales fuisse docet 
Livii narratio XXXVII, 40, 40, 44. 44, 2. Hicks. 4 Cymaeos cum Ephesiis 
discidia habuisse ideoque cives quosdam questum ad regem misisse, quo- 
rum precibus permotus ille has ad Ephesios litteras dedisset perquam pro- 
babiliter coniecit Hicks. Quare si modo ille omnino recte titulum An- 
tiochi ΠῚ aetati vindicavit (not. 2) utique ante Cymaeorum ad Romanos 
defectionem (cf. Liv. XXXVII, 11, 45. XXXVIII, 39, 8), quae post cladem a rege 
ad Thermopylas acceptam (194 a. Chr. n.) accidit, hae litterae scriptae sunt. 


243 Calymnae. Ex apographo, quod miserat Biliotti, ed. 
E. Loewy Arch.-epigr. Mitth. aus Oesterreich VII (1883) p. 135 n. 69 
(P. Müllensiefen ap. Collitz Gr. Dialektinschr. ΠῚ p. 305 n. 3566 a). 


"E8ots τᾷ βουλᾷ καὶ τῶι | δάμωι τῶν Καλυμνίων, | γνώμα 
5 προστατᾶν᾽ ἐπειδὴ Μενέλαος Μενεχράτευς | Ῥόδιος 1, φίλος 
ὧν τοῦ βασιλέως | ᾿Αντιόχου2, εὔνοός ἐστι τῶι | δάμωι τῶν 
Καλυμνίων xai | πολυ(ω)ρεῖὃ πάντων τῶν πολιτ(ὰ)ν“ | ------- 


10 ---- | -------- ᾿Αϑηναίων | -------- 


Litterae volgares praeter ἘΣ. 1 Menelaum quendam ab Alexan- 
drinis ad Antiochum XIII Asiaticum legatum apud Porphyrium (C. Müller 
Fragm. hist. Gr. III p. 746 fr. 26) commemorari observavit Loewy. Quem 
tamen hic significari neutiquam credibile mihi videtur. Nam neque Alexan- 
drinos Rhodio homine legato usuros fuisse existimo, neque litteratura tituli 
illi aetate convenit. Quare potius ei tempori, quo Calymnii et Rhodii etiam- 
tum regni Seleucidarum vicini erant, titulum vindico, ut unus ex tribus 
primis Antiochis intellegatur. 2 Cf. not. 4. 3 POAYOPEI. Emen- 
davit Müllensiefen. 4^ POAITON. Emendavit Müllensiefen non impro- 
babiliter, etsi volgaris flexio potest etiam ad lapicidae incuriam referri, qui 
simili inconstantia v. 10 ᾿Αϑηναίων exaravit. 


398 IV. Regnum Seleucidarum. [244 


944 Lapis fractus a superiore parte, inscriptus litteris negle- 
genter et non profunde incisis ideoque lectu paullo difficilioribus, 
inventus Daphnae prope Antiochiam (Bet-el-má) in horto, trans- 
latus in museum societatis orientalis Americanae. Ed. Hadley Journal 
of the American Oriental Society VI (1860) p. 550 (G. F. Schoemann 
Philologus XVII p.345. W. H. Waddington ap. Lebas Inscr. III 2713 a). 


---------- Q...Àv.. τον. mup[------------------- | «Hie εἰς 
ἡμᾶς: x«l τὰ [π]ράγ[μ]αίτα δ]ια[ϑ]έσίεω]ς 2 [π]|ο[λ] λὰς xal με- 
γάλας ἀποδε[(ξ]εις [π]επο[ιη]μένον | ἐχτενῶς xal οὔτε τῆς [ψυχ]ῆς 
5 ο[ὔτ]ε τῶν ὑπα[ρ]! χόντων ὁ πεφεισμένο[ν] εἰς τὰ ἡμῖν συμφέροντα, | 
διεξαγηοχότα δὲ χα[ὶ τὰ 8] ἐγχειρισϑέντα αὐτῶι] | ὡς ἦν προσ- 
ἦχον, xal χατὰ τὰ λοιπὰ ἀγόμενον | [ἀξίως τῶν προὐπηργμέ- 
vv ἐξ] αὐτοῦ εἰς τὰ π[ρά]γματα, ἠβουλόμεϑα μὲν ἔτ[ι] συνέ- 
10 χεινῖ συμπράσσοντα ἡμῖν πολλά * [ἀ]λ[λ8. αὐτοῦ προφεροϊμένου 
τὴν περὶ τὸ σῶμα [γε]γενημένηνϑ ἀσϑέϊνειαν διὰ τὰς συνεχεῖς 
χαχο[π]αϑίας 190. ἀξιοῦν] τός 11 τε ἡμᾶς ἐᾶσαι αὐτὸν ἐφ᾽ ἡσ[υ]χίας 


Litteras OzITZ exhibet Hadley, cui sane non existimo de formis litte- 
rarum multum fidei habendum esse, quandoquidem typis volgaribus maius- 
culis qualibus in scriptorum editionibus uti solemus titulum exprimendum 


curavit. 4 Epistula est Antiochi III Magni data sub finem regni (not.32) : 


ad aliquem ex supremis regni magistratibus (not. 22) de hominis cuiuspiam, 
cuius nomen ignoramus, de regno optime meriti honoribus. 2 KAI 
TA.PAF.A.IACGEZVZIOwV lapis ex Hadleyi testimonio. Hic suppleverat 


[σ]αφεσ[τάτα]ς [π]ολλὰς καὶ μεγάλας, sed recte monuit Waddington, non solere : 


his πολλοὶ xoi μεγάλοι praemitti aliud adiectivum ideoque reposuit [δι]αϑέ- | 


c[eoc] medela lenissima, siquidem Θ᾽ οὗ Φ facillime confundi potuisse in pro- 


patulo est. 3 THZY.[K]HX H. 4 YITAE|XONTON H. 5 In Hadleyi | 
exemplo ΚΑ. ΕΓΧΕΙ est, unius modo litterae spatio inter A et E vacante. - 
Sed recte articulum supplevit ipse H., quo nullo modo careri potest. : 
6 ΑΥ̓ΤΟ H. 7 ETE.ZYNEXEIN lapis. Hadley exhibet éce[i], quod sine - 
dubio adverbium ἔτι perperam per diphthongum scriptum esse voli, nam 
dativo nominis ἔτος hic nullum locum esse patet. Quod contra Waddington .. 
év[n] supplevit, coniungendum illud quidem ratus cum πολλά, At etsi El. 
pro correpta vocali | incisum tam antiquo tempore habet quo offendaris, 
tamen quin Hadleyius verum viderit nullus dubito. Nam notione 'etiam", - 
'amplius' hic aegre careas, cum multorum annorum mentio minime quidem. 
abhorreat a sententia, sed tamen non necessaria sit. πολλά vero substantive. 


usurpatum, ut obiectum sit verbi συμπράσσοντα, nihil habet offensionis. l. 
10 KAKOTAOGIAXZ. 


8 .IA. AYTOY H. 9 £.[F]ENHMENHN H. 


xf 
TL Mp 


a 


4 ΠΡ 


πῶ... 


— 


Xm 


Ceterum cave haec τὴν γεγενημένην ἀσϑένειαν διὰ τὰς χαχοπαϑίας in tauto-- 


logiae crimen incurrere existimaveris. Nam nomine χαχοπαϑία Graeci in- 


ferioris aetatis frequenter utuntur non tam de malis, quibus quis afflictatur, 


nte a SEED MEME C E Mta 


244] Antiochus III Magnus (223—487 a. Chr. n.). 399 


15 γενέ[σ]ϑ]αι 12 δίπ]ως 18 τὸν ἐπίλοιπον χρόνον τοῦ β[(1ου 14 [à9d|a]- 
σπάστως ἐν εὐσταϑεία[ι] τοῦ σώματος γέ[ϊν]ηται, συμπεριηνέ- 
χϑημεν [ϑ]έλ]οντες 15 xat ἐΐν | τἸούτοις φανερὰν ποιεῖν ἣν ἔϊχ]ομεν 16 
πρὸς | αὐ]τὸν αἵρεσ[ι]ν. ἵνα μὲν οὖν xo[i] εἰς τὸ [λ]ο[υ[π|ὸν 17 

20 τυγχάνηι πάντων τῶν εἰς τιμὴν χ[αὶ | δόξαν ἀνηχόντων, ἡμῖν 18 
ἔστα[ι] 19 ἐπιμελ[ές, | ἐπειδή, τῆς ἀρχιερωσύνης τοῦ ᾿Απόλλωνος 
χ]αὶ τῆς ᾿Αρτέμιδος τῶν Δα[φναί]ων 39 xal τῶ[ν] | ἄλλων ἱερῶν 
ὧν τὰ τεμένη ἐστὶν ἐπ[!] | Δάφνης προσδεομένης ἀνδρὸς φίλου, | 

25 [δυ]νησομένου δὲ προστῆνα[] ἀξίως τῆς [ὑ]]πὲρ τοῦ τόπου 
σπουδῆς ἣν ἔσχον o[t] τίε | πρόγονοι xol ἡμεῖς xal τῇ[ς] ἐ[ξ] 
ἡμῶν πρὸς τὸ ϑεῖον | εὐσεβείας, ἀποδε[δ]είχαμζε]ν αὐτὸν ἀρχ[ι]}- 

30 epéa τούτων πε[πει]σ[ μέΪνοι2: τὴν περὶ τὰ ἱερ[ἀ] | ἐξαγωγὴν 
μάλιστ᾽ ἂν διὰ τούτου συντελεσϑήσεσϑαι δεόντως. σύνταξον [οὖν 22] | 


quam de negotiis laboriosis et molestis, quae in se suscipit. Cf. n. 3393, 


11 AZIOYI|TOZ. 12 OAI. 413 OF OZ. 44 BOY. Deinde ΛΓ 
(pro AA litteris initialibus vocabuli ἀδιασπάστως), 15 OEAO[N]TEZ H. 
16 ENOMEN. 47 AO.|.ON. 18 Hoc in lapide esse, cum Schoe- 


mannus ὑμῖν emendare conatus esset, definite asseveravit Hadley Journal of 
the American Oriental Society VII 4861 p. XLIV. Neque id quicquam offen- 
sionis habet; immo multo accommodatius est sententiae quam ὑμῖν, praeser- 
tim cum ad unum hominem datae sint hae litterae (cf. not. 22). 19 EZTA, 
nulla post A lacune significatione, H. 20 AAITTON Hadley, qui δαιτ[ρ]ῶν 
emendat. At hoc cognomen deorum omnino incredibile est, quare Schoe- 
mannus emendavit Δα[φναίν, quod ut in re incertissima tamen retinendum 
existimavi. Sane Hadley Journ. Am. Or. soc. VII 4864 p. XLIV AAITTON 
quidem lectionem certam non esse concedit, sed AA9NAION non fuisse 
asseveravit. Quo testimonio fretus Waddington Δίιδύμηων restituit. At hoc 
cum etiam magis discrepet a AAITTON, quam illud quod Schoemannus po- 
suit, e& cum Hadleyus quinam litterarum ductus certo in lapide agnoscan- 
tur non indicaverit, malo cognomen deorum quod certe de Apolline testatum 
habemus (cf. C. Wernicke ap. Pauly-Wissowa Realencyklopàüdie II 4 p. 46) 
retinere quam vocabulum recipere, quod appellative quidem de Apolline 
et Diana usurpari potuisse apparet, sed ἐπιχλήσεως sollemnis vicem quod 
Sciam nusquam gerit. Etenim Διδυμεύς, a loco ubi colebatur Apollo deri- 
vatum, alius generis esse sponte patet. 94 TIEF. . EZ... NOI. 29 Sup- 
plevi. EYNTAZON in lapide esse definite affirmat Hadley Journ. Am. Or. 
Soc. VII 4861 p. XLIV. Atque ipse quidem satis habebat σύνταξον scripsisse 
sine supplemento, sed ex positura litterarum, qualis in ipsius exemplo maius- 
culo est, aliquot litteras in fine periisse iure meritoque colligas. Quare 
Waddington quidem συντάξον[τες] scripsit, monens hanc vocem futurum tem- 
pus habere ut ἔσται paullo ante (v. 20) et ab eo pendere infinitivos χατα- 
χωρίζειν — προτιμᾶν ---- συνεπιλαμβάνεσϑαι. Atque hoc quidem de infinitivis 
manifesto verum est, participium vero futuri satis incommode se habet. 


400 IV. Regnum Seleucidarum. [244— 


ἔν τε τοῖς χρηματισμοῖς 238 xoacwyop([C]ewv?* | αὐτὸν ἀρχιε- 
ρέα τῶν δεδηλωμένων ἱερῶν | xal προτιμᾶν τὸν ἄνδρα ἀξίως 

35 τῆς ἡμετέρας χρίσεως, xal ἐὰν εἴς τινα παραχαλ[ῆι] | τῶν 
ἀνη[χ]όντων 26 εἰς ταῦτα, συνεπιλαμιβάνεσ[ϑ]αι26 τούς τε πρὸς 
τοῖς ἱεροῖς γινομένους xoi τοὺς ἄλλους οὗς χαϑήχει πίει} }9αρ- 

40 χεῖν2 7 αὐτοῦ 28, συστῇσαι παραγγεί[λ]α[ν] [τας 29 ὁπαχούειν [π]ερὶ 
ὧν ἂν γράφ[ηι] ἢ 39. σ[υ]ντά[σ] σηι5:, ἀναγραφῆναι δὲ xol τῆς 
ἐπιστολῆς | τὸ ἀντίγραφον εἰς στήλας xal ἀναϑεῖν[αι] | ἐν τοῖς 
ἐπιφανεστάτοις τόποις. | ὃχρ΄ 92, Δίου 88 ιδ΄, 


Nam supra quidem, ubi rem aliquam sibi in posterum quoque curae fatu- 
ram pollicetur rex, futurum recte ponitur, sed hic cur ea quae deinde sin- 
gillatim perscribuntur se imperaturum promittat potius quam statim im- 
peret non intellegitur. Adde quod hoc participio insertío admodum molesta 
fit enuntiati conformatio. Addidi igitur particulam consecutivam, qua careri 
sane non potest, quia hic nova incipit periodus. Nam ἐπειδὴ — ἀποδεδεί- 
χαμεν αὐτὸν ἀρχιερέα non huius apodoseos protasin esse, sed a priore 
enuntiato ἡμῖν ἔσται ἐπιμελές pendere inde apparet, quod aliter necessario 
post ἐπειδὴ particula δὲ aut γὰρ aut οὖν inserenda fuit. Ad aliquem ex 
supremis magistratibus litteras datas esse manifestum est. 98 Cf. 
n. 56, 29. 2214 13, 24 PIZEIN H. 25 ANHPONTON H. 26 ZOA[I] H. 
27 ΠΙ |GAPXEIN. 28 Eadem huius verbi structura, scriptoribus quod 
Sciam omnino ignota, redit in epistula Darei regis Syll? 2, 5 sqq. πυνθάνομαι 
σὲ τῶν ἐμῶν ἐπιταγμάτων οὐ χατὰ πάντα πειϑαρχεῖν. Illic not. 5 eam ab 
Ionum potissimum consuetudine repetivi, quoniam simillima locutio πείθεσθαί 


τίνος apud scriptores Ionicos occurreret. 29 ITA[PA]I T E[IAJA . [ΤᾺΣ H. 
30 [T]IPA[GS]I | NI H. . 81 XINTA.|XHI. 32 Annus aerae Seleucidarum 
centesimus vigesimus quartus 189/8 a. Chr. n. est. 33 Primus anni 


Macedonici ab aequinoctio auctumnali incipientis mensis, respondens Athe- 
niensium Pyanepsioni, Romanorum fere Octobri. 


245 Seleuciae Pieriae. Ed. Pocock. Inscr. antiq. c. I p. 4. 48 
(J. Franz C. L G. 4458). Cf. quae adnotaverunt U. Wilcken ap. 
Pauly-Wissowa Realencyklopüdie I, ἃ p. 2470. B. Niese Gesch. der 
gr. u. maked. Staaten II p. 679 not. 3. 


Litterae volgares praeter ΖΘΞΠΣ, si modo apographo credere licet. 
Hic illic singulae, binae, quaternae litterae minore modulo exaratae inter- 
ponuntur a Pocockio, quae ab eo coniectura suppletae videntur. Laterculus 
est sacerdotum annuorum per singulos deinceps annos continuatus, ex quo 


VE CEDERE tn γσόει 


Aute Deci, mai gn c 


2x 
m mee mU RAO A Rm 


ta NC A 


aec: 


"fe. 


non exstant nisi duorum annorum recensus ac ne hi quidem integri. De 


tempore cf. not. 4. 48. 


Veron, 7 Mii Dei Eo Τῇ: 


been πων. Aic cde 


Nene Pr ROAAS ar otn bets A e 


245] Sacra regum Seleucidarum. 401 


[ἔτους -------------- ] [ἔτους -------------- ] 
xal ἑχατοστοῦ 1 25 καὶ ἑχατοστοῦ 14 
ἱερεῖς" ἱερεῖς" 

Διὸς Ὀλυμπίου Διὸς Ὀλυμπίου 15 [χαὶ] 

χαὶ Διὸς Κορυφαίου 2 τῶν ϑεῶν τῶν 

5 Νιχήρατος Νιχηράτου Σωτήρ[ων] 16 xai Διὸς 
᾿Απόλλωνος τοῦ ἐπὶ Δά[φν]ηΣ 8 0 Κο[ρυφ]αίου 17 
Καλλιχλῇς Διογέν[ους] Ἄ[νδ]ρων Φιλόφ[ρονος] 
᾿Απόλλωνος: ᾿Απόλλ(ω)νος 18 
δ ιηνόβιος Ζήνωνος Θεόφιλος "Ayz------- 

10 Σελεύχου Διὸς Σελεύχου Διὸς 
Nix&copoc5 xal ᾿Αντιόχου 35 Νιχάτορος xal ᾿Αντ[ιόχου] 
᾿Απόλλωνος Σωτῇρο[ς]6 ᾿Απόλλωνος Σωτῆρος 

xai ᾿Αντιόχου Θεοῦ χαὶ Ἀντιόχου Θεοῦ 

15 χαὶ Σελεύχου | Καλλινίχου 8 χαὶ Σελεύχου Σωτῇ[ρος] 19 
χαὶ Σελεύχου Σωτῆρος 9 χαὶ ᾿Αντιόχου χαὶ 
χαὶ ᾿Αντιόχου 19 χαὶ 40 Ἀντιόχου Μεγάλου 
᾿Αντιόχου Μεγάλου 11 ᾿Δριστία[ς] 'Op(1)[pov] 39 
[Διϊογέν(η)ς 12 Ἀρτέμωνος τοῦ ᾿Δριστάρ[χ]ου 31 

20 [Βασι]λέως Σελεύχου 18 Βασιλέως Σελεύχου 
[Εὐ]χράτης "Avattovoc Νουμήί(νι)ος 22 Νου[μηνί]ου 

[σχηπ]τροφόρος 45 [σ]χηπτροφόρος 
[---------- Δ]ημητρίου Θόας (II)u8oxA£(oo)c ?5 
χεραυνοφόροι 


“Ἱέρων Xo(C)ov[xoc]?4 
[Ἰάτρ]ω[ν ᾿]α]τρα(γ)όρου.35 


ο΄ 4. Annum aerae Seleucidarum et hic et v. 24. 25 scriptum fuisse apparet. 
Atque hic quidem neque minor numerus quam 104 (2412/1 a. Chr. n.) neque 
maior quam 198 (115/4 a. Chr.) fuisse potest. Sed multo arctioribus terminis 
ea re continetur numerus, quod Seleuco IV Philopatore regnante titulum 
exaratum esse cognitum est (cf. not. 13). Franz. 2 Cf. Polyb. V, 59, 3. 4: 
τὴν δὲ τῆς Σελευχείας ϑέσιν wal τὴν τῶν πέριξ τόπων ἰδιότητα τοιαύτην ἔχειν 
τὴν φύσιν συμβαίνει. χειμένης γὰρ αὐτῆς ἐπὶ ϑαλάττῃ μεταξὺ Κιλιχίας χαὶ Φοι- 
νίχης ὄρος ἐπίκειται παμμέγεϑες, ὃ χαλοῦσι Κορυφαῖον. Franz. 8 Cf. 
n. 244, 22. C. Wernicke ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie II 4 p. 46. 
^ Mireris et hic et proximo anno (v. 32) sacerdotium recenseri, quod sim- 
pliciter Apollinis esse dicatur sine cognomine aut loci appellatione. Quod 
cum proximo loco ante regum sacerdotes recenseatur, nescio an ad sacra per- 
üineat quibus Seleucidae Apollinem ut sui generis auctorem prosequeban- 
, Var (cf. n.249 18). 5 Seleucus I Nicator (306—280 a. Chr. n.. In eius nummis 
|, lovis imaginem frequentem esse, ut non mirum sit ipsum regem hic Iovem 
| Dittenberger, Orientis Gr. inscr. 1. 26 


402 IV. Regnum Seleucidarum. [245— 


appellari observavit Franz. Cf. R.S. Poole Catalogue of Greek coins in the Brit. 
Mus. Seleucid Kings of Syria p.4 sqq. n. 4. 5. p. 2 n. 6. 7. n. 47—223. 6 An- 
tiochus I Soter (280—261 a. Chr. n.. De Apollinis effigie in eius nummis 
plerisque expressa (Cat. of Greek coins. Sel. Kings p. 8 544. n. 2—34) mo- 
nuit Franz. Eam sane etiam successores retinuerunt. 7 Antiochus II 
Deus (261—246 a. Chr. n.). 8 Seleucus II Callinicus (246—226 a. Chr. n.). 
9 Seleucus III (226—223 a. Chr. n.), Callinici filius et successor, Antiochi III 
Magni frater natu maior. Cognomen solenne Σωτήρ ex hoc demum titulo 
innotuit. Nam nummi omnino carent cognomine (Cat. of Greek coins. Se- 
leucid Kings p. 22 n. 1--- 18) itemque Polybius IV, 48, 6 et Appianus Syr. 66. 
Cognominis Kepauvó; unus mentionem facit Eusebius Chron. I p. 253, 9 
Schoene (vers. Armen.): swccedétque 4llé (Seleuco Callinico) fius edusdem 
Alexandrus, qué Seleucum | semetipsum  muncupavit, Keraunus tamen ab 
exercitu appellabatur. Quae verba ipsa indicant, neutiquam sollenne cogno- 
men in sacris usurpatum hoc esse. 10 Cum Antiochus quidam medius 
inter Seleucum III Sotera et Antiochum Π Magnum interpositus esset, 
Droysenus Gesch. des Hellenismus III, 2 p. 4124 not. 3 illum morientem filium 
impuberem reliquisse coniecit; qui cum per brevissimum tempus regnasset, 
a patruo Antiocho III necatum ei aditum ad regnum patefecisse. Eidem 
vindicandos esse nummos Antiochi regis nomen et imaginem infantis ex- | 
hibentes. Probant Babelon, Rois de Syrie p. LXXIV sqq. R.S. Poole Catalogue 
of Gr. coins Seleukid Kings p. XXXIV. p. 24 n. 4—6. B.Niese, qui tamen in. 
addendis retractavit. Verum primus vidit A. von Gutschmid, Gesch. Irans 
p. 3^ not. 3. Qui quin recte ad Antiochi III Magni filium natu maximum, qui 
anno 193 a. Chr. n. defunctus est (Liv. XXXV, 415, 2), hunc tituli locum rettu- 
lerit, post titulos Magneticos n. 232. 233, qui eum regio quoque nomine usum 
esse demonstrant, erutos nulla ex parte iam dubium est, ut observaverunt 
Kern, Wilcken, Niese. In defunctorum regum numero, quibus sacra fiunt, 
recte ante patrem recensetur, quia ante illum decessit. 11 Antiochus III 
Magnus (223—487 a. Chr. n.). 12 AIOF'ENEIZ. 13 SeleucusIV Philopator 
(487—475 a. Chr. n.), Antiochi III filius post Antiochum qui ante patrem ob- 
ierat (not. 10) natu maximus. Eo regnante titulum incisum esse cum inde, 
quod suum sacerdotem habet, qui excipit sacerdotem regum prioru 
divinis honoribus affectorum, tum ex regis appellatione, quae ei uni inte 
omnes tribuitur, apparet. Fr. 14 Cf. not. 4. 45 Cf. v. 3. 16 Quo 
hi inter Iovem Olympium et Iovem Coryphaeum inseruntur non videtur de 
mutata huius sacerdotii condicione intellegendum esse, sed praestat in prio 
anni fastis verba χαὶ τῶν ϑεῶν τῶν Σωτήρων mera neglegentia omissa statue 
Cf. not. 19. 17 Cf. not. 2. 18 ATIOAAONOXZ. Cf. not. 4. 19 Qui 
verba Καλλινίχου xoi Σελεύχου propter ὁμοιοτέλευτον omissa sint nemo dubita 
bit; qui error nescio an Pocockio potius quam lapicidae vitio vertendus sif 
20 APIZTIA^OME... Pococke, cuius lectionem lenissima medela eme 
dare et supplere conatus sum. Ἀριστίαίς KAe]opf[vou] Franz, id quod spati 
rationibus non convenit. 234 APIZTAPKOY. 39 NOYMH$OZ. | 
23 NYOOKAEOZ. 24 £OTON. 25 O...TPAHOPOY Pococke. Sup- | 
plere conatus sum. Priores editores non attigerunt. T7 


246] Sacra regum Seleucidarum. 403 


246 Basis marmorea exigua inventa Tei. Ed. G. Hirschfeld 
Archáol. Ztg. XXXIII (4876) p. 26 not. 22. 


Θεοῦ Σελε[ύ]χου ! 
Καὶ ᾿Αντιόχου Μεγάλο[υ 3] 
Καὶ ᾿ἈΑντιόχου Σωτῆρος xal 
Σελεύχου 0s00^ xal 

5 [Αν]ειόχου 95005 xai 
Σελεύχου ϑεοῦ xai 
[ἈἸντιόχου Μεγάλου 7 xai 
[ΑἸντιόχου 95008 xal 
[Σ]ελεύχου 9500? xci 

10 [ΑἸντιόχου ϑεοῦ "Extpavobc 19 


Litterae AOZ; xt v. 40 P' est, v. 44 TI. 4 Etsi Seleucidarum de- 
functorum nomina hic similiter enumerantur ac n. 245, 140—148. 34—40, tamen 
ralio ac natura hórum titulorum neutiquam eadem est. Nam cum hic lapis 
ab omnibus partibus integer esse videatur praeter inferiorem, non sacer- 
dotii divorum regum hic mentionem fieri ut illic in propatulo est. Immo 
opus nescio quod sustinuisse videtur haec basis, quod illis dedicatum erat. 
Iam quia haec dedicatio non ad sacra solennia regni pertinebat, sed priva- 
tim ab homine Graeco in oppido Teiorum facta erat, non mirum eum egre- 
gia quidem pietate regiam domum prosecutum esse, sed nequaquam ab omni 
parte accuratam notitiam de eius rebus, quae antiquiorum temporum fuis- 
sent, et de singulis qui in numerum deorum recepti essent regibus habuisse. 
Cf. not. 2. 4, 6. Qui ordinem ducit, sine dubio est Seleucus I Nicator, auctor 
stirpis regiae (806—280 a. Chr. n.. In hoc solo ϑεοῦ non subiungitur pro- 
prio nomini, sed praemittitur. 2 Antiochus III Magnus infra v.7 suo 
loco redit. Quonam errore aut qua ratione hic praeter temporum ordinem 
interpositus sit, latet. 3 Antiochus I Soter (280—264 a. Chr. n.). 4 Inter 
Antiochum I Sotera et Antiochum II Deum qui interiectus est Seleucus non 
potest non illius filius natu maximus esse, qui annis fere 275—269 a. Chr. n. 
una cum patre regnavit. Cf. n. 2209, In solennibus regni sacris sane is 
nullum inter divos locum habebat, neque id mirum, quandoquidem propter 
-Seditionis suspicionem a patre necatus est. 5 Antiochus II Deus (261—246 
ἃ. Chr. n.). 6 Seleucus II Callinicus (246—226 a. Chr. n.. Mero errore 
post eum omissus videtur filius natu maximus, qui in regno ei successit, 
Seleucus III Soter sive Ceraunus (226—223 a. Chr.) 7 Antiochus III 
Magnus (223—187 a. Chr.) 8 Antiochi Magni filius natu maximus qui vita 
functus est ante patrem 198 a. Chr. n. Cf. n. 2321, 24510, 9 Seleucus IV 
Philopator Antiochi III Magni filius ex superstitibus maximus natu et suc- 
cessor (187—475 a. Chr.n.). 10 Antiochus IV Epiphanes (175—164 a. Chr. n.). 
Eius filius et successor Antiochus V Eupator (164—162 a. Chr. non negle- 
gentia omissus videtur, sed quia eius regnum a Demetrio Sotere eiusque 
posteris non legitimum habebatur. 

26* 


404 IV. Regnum Seleucidarum. [246— 


[Δ]ημητρίου ϑεοῦ Σωτῆρος 11 
-------7-7-'------- ϑεοῦ Φιλίππου 1?] 
2 dea cele τος 
--------------- ϑεοῦ [ΠΠτο[λεμαίου 14] 1 
15 [----- ϑε]οῦ [IIcoAz](u)atoo χ(α) 15 ---] ἢ 
| 


11 Demetrius I Seleuci IV Philopatoris filius, qui regnavit ab anno 162 
usque ad annum 150 a. Chr. n. 12 Supplevi. 9lA!^ lapis ex Hirschfeldii 
testimonio. Ceterum inter v. 44 et 12 unius versus vacuum spatium est, | 
unde colligas, indicem Seleucidarum defunctorum versu undecimo finiri, 
deinde alia subici, quorum de argumento propter mutilam huius partis con- 
dicionem iudicium fieri nequit. Versum 12 sic exhibet H.: OY^iTHOl! OT 
ΘΕΟΥΦΙΛΙΠ. Priora quid sibi velint non assequor. 18 VAAH. 
1&4 OEi AETE I OEOYTITO. Supplevi. Nomen quod est Πτολεμαῖος a Seleu- — 
cidarum gente omnino alienum, Φίλιππος (v. 42) primo demum a. Chr. n. - 
saeculo, quo hic titulus sine dubio aliquanto antiquior est, in ea occurrit. 
48 OV//JMIIINAIOYKA. Supplevi et emendavi. |] 


94 Basis marmoris caerulei similis Hymettio eruta Deli. Ed. 
Th. Homolle Bull. de corr. Hell. I (1877) p. 285 n. VII. 


Ἡλιόδωρον Αἰσχύλου ᾿Αν[τιοχέα 1,] | τὸν σύντροφον ? τοῦ βασιλέως 


Litterae ATTZ; o multo minore modulo exarata. 1 Idem videtur - 
qui postea regem Seleucum interfecit. Cf. Appian. Syr. 45: Ἀντιόχου 9 ἐπα- | 
νιόντος £x τῆς ὁμηρείας xol ὄντος ἔτι περὶ ᾿Αϑήνας, ὁ μὲν Σέλευχος ἐξ ἐπιβου- — 
λῆς Ἡλιοδῴρου τινὸς τῶν περὶ τὴν αὐλὴν ἀποϑνήσχει. Macrob. Sat. II, 3. Hom. - 
Eiusdem Heliodori alium titulum honorarium item Delium, huius simillimum, 
sed ab Artemidoro quodam Heraclidis f. dedicatum, habes Bull. de corr. 
Hell. III 4879 p. 364 n. 4. 2 De hac appellatione cf. G. Lumbroso Re- 
cherches sur l'économie politique de l'Égypte p.208. M. Frünkel Alterth. v. 1 
Pergamon VIII, 4 p. 444sq. F. Staehelin Gesch. der kleinasiat. Galater p. 99. 4 
nof. 4, Qui observaverunt, in omnibus regnis successorum Alexandri θὰ 
usitatam fuisse videri. De Aegypto testatur Polybius XV,33,44 σύντροφοι τῆξ 
Ἀρσινόης γεγενημέναι τινὲς παιδίσχαι, de Seleucidarum regno hic quem inter- - 
pretamur titulus, de Attalidarum aula Polyb. XXXII, 27,40 Σώσανδρον τὸν vob 
βασιλέως σύντροφον et inscriptiones n. 323, 9. 334, 6. 28. 334, 3, de Macedonia . 
Polyb. V, 9, 4 ἤδη τότε τῆς ἐπιδεξιότητος τῆς Σάμου φυομένης, ὃς ἦν υἱὸς 
μὲν Χρυσογόνου, σύντροφος δὲ τοῦ βασιλέως (Philippi Demetrii f), de regno! 
Pontico n. 372, 2 τὸν σύντροφον xol ἐπὶ τοῦ ἐγχειριδίου. Sed non recte titu- - 
lum appellant Frünkel et Staehelin; neque enim ulla ex parte illorum cuT-- 
γενής, τῶν πρώτων φίλων similis est haec vox, sed hominem re vera una 
cum rege educatum indicat. Etenim reges egregia cura et sollicitudine ex 
pueris filiorum qui aliquando regnaturi essent aequalibus eos elegisse, quos - 


248] Seleucus IV Philopator (187—475 a. Chr. n.). 405 


ΣΙελεύχου] | Φιλοπάτορος χαὶ ἐπὶ τῶν προ[γμάτων] | τεταγμέ- 
5 voy^, οἱ ἐν Λο[οδιχείαι] [τῆι ἐν Φοινίκην ἐγδοχεῖς ὅ xat να[ύ- 

xÀqpot] | εὐνοίας ἕνεχεν xol φιλοστο[ργίας | τ]ῖῆς εἰς τὸν 

βασιλέα xal εὐεργ[εσίας] | τῆς εἰς αὑτούς, | ᾿Απόλλωνι. 


una cum eis institui familiarique consuetudine eorum uti vellent, consen- 
taneum est. Similia certe sunt quae Diodorus I, 53, 2 de Sesoosidis patre, 
Suidas s. v. βασιλιχοὶ παῖδες de Alexandro Magno narrant, neque a veri 
similitudine abhorret Lumbrosi sententia, apud Polybium V, 82, 43 τῶν βασι- 
λιχῶν τινα γεγονότα παίδων ἐπιστήσας Μυΐσχον idem valere ac si dixisset τῶν 
συντρόφων, etsi alibi βασίλειοι vel βασιλιχοὶ παῖδες aliam vim habent. Deni- 
que Macc. I, 4, 6 xol ἐχάλεσε Ἀλέξανδρος τοὺς παῖδας αὐτοῦ τοὺς ἐνδόξους, τοὺς 
συνεχτρόφους αὐτοῦ ἀπὸ νεότητος, quem locum affert Lumbroso, confirmant 
hanc vocem ubique propria vi intellezendam esse. Idem in appellationem 
τροφεὺς τοῦ βασιλέως (n. 148, 2. 256, 4) cadit. 3 Seleucus IV Philopator, 
Antiochi Magni filius post Antiochum qui patre superstite obierat (n. 232!) 
natu maximus, illi successit anno 187 a. Chr. n., ab Heliodoro (not. 4) oc- 
cisus est anno 175 a. Chr. n. Successorem habuit fratrem natu minorem 
Antiochum IV Epiphanem. 4 Cf. n. 2944, 5 Cf. n. 4407, 


248 Fragmenta duo stelae marmoris albi, ex quibus alterum 
perexiguum ὦ ex initio tituli superest, alterum ἢ supra fractum, 
& reliquis partibus integrum, usque ad finem totius inscriptionis 
pertinet. Ed. M. Frünkel Alterthümer von Pergamon VIIT, 1 p. 85 
n. 160 cum addendis fasc. 2 p. 508 (Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. 
p. M44 n. 550). Cf. quae adnotaverunt U. Wilcken ap. Pauly- 
Wissowa Realencyklopádie I, 2 p. 2471. M. Holleaux Revue des 
études grecques XIII (1900) p. 258 sqq. 


^S RERUM BP ea 2s ]ete[. ...1: ἔδοξεν τῶι δήμωι" | ἐπεὶ 
βασιλεὺς Εὐμέ]ν[ης2 ----- ] 


Litterae volgares, nisi quod ci inter Π et IT fluctuat, σΐγμα brachia 
modo plane parallela modo paullulum divergentia habet. Ὁ et O plerum- 
que minore quam reliquae litterae mensura exaratae. Memorabilis anti- 
quior forma litterae X constanter conservata. In frustulo ὦ supra versum 1 
vacuum spatium, deinde margo superior lapidis. 4 [Ἐπὶ πρυτάνεως 
Μελ]ετείῶνος proposuit Fr. At is quidem decretum populi Antiochensium ad 
Daphnen hoc esse iudicavit, nullo sane allato argumento. Quod contra 
Holleaux formam tituli ab Antiochensium quidem more abhorrere, sed cum 
Atticorum  plebiscitorum — usu tam accurate consentire (cf. praecipue 
not.13. 14) demonstravit, ut nulla ex parte dubium esset quin Atheniensium 
decretum hic teneremus. Quos Eumenem eiusque fratres eximiis honoribus 


406 IV. Regnum Seleucidarum. [248 


b -------- &pyo------- | -——-----7--------- γῶς  bxap£------ I 
B ------------------ νεώτερον φιλ---- | ----------------- τοῦ 
πατρὸς [------ | ------- “ποιούμενος τὴν &vaotpocg[7»? | ------- 
------------------- Ἰως" εἰς oósotaow^* ἧι ϑεῦ ----- | --- 
-----2--2-----2------------- xai ἀδελφοῦ méymtoo9 τὰ e[-- | 


propter Antiochum in regnum evectum et multifariam adiutum  ornasse 
nemo mirabitur qui meminerit, illum tum ipsum cum Romam rediret Athenis 
commoratum civitafem egregiis beneficiis affecisse. Cf. Polyb. XXVI, 4,40: 
ἐν δὲ ταῖς πρὸς τὰς πόλεις ϑυσίαις xal ταῖς πρὸς τοὺς ϑεοὺς τιμαῖς πάντας 
ὑπερέβαλλε τοὺς βεβασιλευχότας. τοῦτο δ᾽ ἄν τις τεχμήραιτο ἔχ τε τοῦ map ᾿Αϑη- 
ναίοις Ὀλυμπιείου χαὶ τῶν περὶ τὸν ἐν Δήλῳ βωμὸν ἀνδριάγτων. Liv. XLI, 20, 8: 
magnificentiae vero 4n deos vel lovés Olympi templum. Athends, unum, 4n 
lerris àncohaium. pro magnitudine dei, potest [testés] esse. Pausan. V, 12, 4: 
ἐν δὲ ᾿Ολυμπίᾳ παραπέτασμα ἐρεοῦν χεχοσμημένον ὑφάσμασιν Ἀσσυρίοις χαὶ βαφῇ 


πορφύρας τῆς Φοινίχων ἀνέϑηχεν Ἀντίοχος, οὗ δὴ wai ὑπὲρ τοῦ ϑεάτρου τοῦ — 


ἈΑϑήνησιν ἡ elle ἡ χρυσῆ χαὶ ἐπὶ αὐτῆς ἣ Γοργών ἐστιν ἀνάϑημα. Etiam 
στρατηγοῦ ἐπὶ τὰ ὅπλα magistratu eum tum Athenis functum esse Babelon 
Les rois de Syrie p. XCIsqq. ex nummis Atticis demonstravit. "Wilcken. 
3 ^N! in lapide exstant, ut regis nomen certe non sine probabilitate resti- ' 
tuerit Fránkel. 3 Fortasse de Attali II Athenis commoratione et lau- | 
dabili victus genere hic verba facta sunt. Cf. Syll? n. 2982, 4 Coniura- . 


P 


tionem Heliodori (not. 7) hic innui existimat Frünkel, quod mihi quidem non | 
probatur. Immo illum quicunque v. 7 collaudetur hic Atheniensibus moribus 


et victus comitate conciliatum commendatumque esse enuntiatur. Quam vim 


in συνιστάναι τινί τινα atque in nomine σύστασις inesse notum est. Cf. Polyb. | 
I, 78, 4: οὗτος del μὲν οἰχείως διέχειτο πρὸς τοὺς Καρχηδονίους πατρικὴν ἔχων : 
σύστασιν. ΑΘ non improbabile est, priusquam ad Eumenis fratrumque de 


Antiocho merita perveniretur (v. 8), priores quae inter illos et Athenienses 


intercederent gratiae familiaritatisque causas enumeratas fuisse. Ac fuit cum 
mihi in mentem veniret v. 5 [τὸν ἀδελφὸν τὸν] νεώτερον Φιλ[έταιρον] reponere, 
ut ante hunc versum de Attali Athenis commoratione dictum fuerit, tum 
vero ad fratrem natu minorem eadem necessitudine civitatis cum illis con- i. 


iunctum (cf. n. 2959) transeatur. Sed id incertum esse me non fugit. Uti-- 
que τοῦ πατρὸς v. 6 ad Attalum 1 spectare videtur. 5 T[X]9e 6. Kaibel 
Deutsche Litteraturzeitung 1879 p.4705, sed neque litterae ^ reponendae spa- - 
tium sufficere et hastae directae | inferiorem certe partem distincte agnosci | 


testatur Fr. Cogitavi de ἦι 9é[p:c], sed id in huiusmodi decreti genus dicendi - | 


minus quadrare videtur. 6 Obscurissimum hoc. Quinque fuisse An-- 
tiochi III filios recte monet Fr., sed quod hic de una ex quattuor sororibus. 
Antiochi dici existimat idem, id quid sibi velit non assequor. Certe ne 
tenuissimum quidem eius rei vestigium continent reliquiae scripturae supe 
stites. Probabilius videtur, quattuor Attali filios tanta caritate amplexos 
praedicari Antiochum Epiphanem, ut eum quasi quintum fratrem suum | 
haberent; at hoc quoque difficultatibus non levibus implicatur. ; 


248] Antiochus IV Epiphanes (175—164 a. Chr. n.). 407 


10 --------- υε]ταλλάξαντος Σελεύχουϊ [xai | τῆς συμφορ]ᾶς 8 
παραχαλούσης ϑεωροῦντες | [λαβὴνϑ v]óy καιρὸμ παραδιδόντα 
πρὸς τὸ χατα[ ϑέσ]ϑαι χάριγ καὶ εὐεργεσίαν, πάντα πάρεργα | 

15 [τἰιἄλλα ποιησάμενοι xal ἑαυτοὺς ἐπέχρησαν 19 xai | μέχρι τῶν 
ὁρίων τῆς ἰδίας βασιλείας συμπροελθϑόντες χαὶ χρήμασι χο- 
ρηγήσαντες 11 xal | δυνάμεις παρασχευάσαντες xal τῶι διαδήματι | 
μετὰ τῆς ἄλλης χατασχευῇς χοσμήσαντες ὡς χαϑῆχεν xal 

20 βουϑυτήσαντες xal πίστεις [ποιησάμενοι πρὸς ἀλλήλους μετὰ 
πάσης εὐνοίας | xal φιλοστοργίας ἀξιολόγως συγχατέστησαν ἐπὶ 
τὴμ] | πατρώναν ἀρχὴν τὸμ βασιλέα ᾿Αντίοχον:2. ὅπως ἂν 
οὖν] | ὁ δῆμος ἐγ χάριτος ἀποδόσει φαίνηται πρωτεύωϊν] | xat 

25 τοὺς ἑαυτὸν xal τοὺς φίλους εὐεργετοῦντα[ς] | ἀπαραχλήτους 
φανερὸς εἶ τιμῶν χαὶ τὰ καλὰ τῶν] ] ἔργων εἰς ἀΐδιομ, μνήμην 
ἀνάγων xal νῦν χαϑάπε[ρ] | xal πρότερον, ἀγαϑεῖ τύχηι, ὃε- 
δόχϑαι τεῖ βουλεῖ, | τοὺς λαχόντας προέδρους 18 εἰς τὴν ἐπιοῦσαν 


7 Seleucus IV Philopator anno 175 a. Chr. occisus est ab Heliodoro 
(n. 2471). Paullo post hoc plebiscitum rogatum est. 8 Supplevit Frünkel 
monens, de homine quidem qui illos auxilio vocasset hic dictum non fuisse, 
quandoquidem v. 24. 25 de Eumene fratribusque praedicaretur τοὺς ἑαυτὸν xal 
τοὺς φίλους εὐεργετοῦντας] ἀπαραχλήτους. 9 Sic Kaibel 1. 1. πόρον 
Frünkel. Qui recte structuram πόρος πρός τι defendit exemplo Xenophontis 
Anab. II], 5, 20. Sed ipsa nominis notio, quod non meram occasionis vel 
oportunitatis vim habet, sed semper (etiam illo Xenophontis loco) opes 
quasdam et adiumenta quibus uti possumus significat, mihi huic quidem 
loco minus apta videtur. 40 C. I. 6. 3281, 44 ὁ ἐπιχρήσας ἑαυτὸν ἐς ἀπαλ- 
λοτρίωσιν confert Frünkel. 44 Verbum χορηγεῖν et nomen χορηγία trans- ᾿ 
lata ad quodvis sumptus et munificentiae genus aetate inferiore frequentis- 
sima sunt, etiam dativus instrumentalis huic verbo adiunctus nequaquam 
rarus. Polyb. V, 42, 7 ὅτι Πτολεμαῖος αὐτὸν παραχαλεῖ πραγμάτων ἀντιποιῆσα- 
σϑαι χαί φησι xol ναυσὶ xol χρήμασι χορηγήσειν πρὸς πάσας τὰς ἐπιβολάς. 
Χ, 91, 9 τοῖς γὰρ ζῴοις τούτοις (equis) σχεδὸν ἅπασαν χορηγεῖ τὴν Ἀσίαν (f, 
Μηδία) affert Fr. 42 Antiochus IV Epiphanes (475—464 a. Chr. n.). 
13 Formula τοὺς λαχόντας προέδρους — ὅτι δοχεῖ τῆι βουλῆι, sollennis illa 
quidem in Atheniensium decretis, extra Atticam non occurrit nisi in cleru- 
chiis Atheniensium (H. Swoboda Die gr. Volksbeschlüsse p. 43). Quare hunc 
titulum perquam memorabilem esse pronuntiavit Swoboda Mus. Rh. XLVI 
p. 540, quia doceret ordinem senatus et formulas populiscitorum Antioche- 
nos accuratissima imitatione ad exemplum rei publicae Atticae expressisse. 
Quod ut satis mirum est, ita credere deberemus, si modo constaret, in- 
scriptionem Antiochensem esse. Sed id cum nullo certo argumento nitatur, 
vice versa cum Holleauxio ex hac formula de Attica tituli origine con- 
iecturam facere debebimus. 


408 IV. Regnum Seleucidarum. [248 


ἐχχλησίαν | χρηματίσαι περὶ τούτων, γνώμην δὲ ξυμβάλλεσθαι 4 
80 τῆς βουλῆς εἰς τὸν δῆμον, ὅτι δοχεῖ vel βουλεῖ | ἐπαινέσαι τὸμ, 
βασιλέα Εὐμένη 15 βασιλέως ᾿Αττά[λου 16] | xal βασιλίσσης ᾿Απολ- 
λωνίδος 17 xai στεφανῶσαι χρυσζῶι] | στεφάνων ἀριστέωι 18 χατὰ 
τὸν νόμον ἀρετῆς ἕνεχεν [ χαὶ εὐνοίας χαὶ χαλοχἀγαϑίας, ἣν 
35 ἀπεδείξατο | πᾶσιν ἀνθρώποις σπεύσας ὑπὲρ τοῦ βασιλέως 
᾿Αντιόχου | xai συγχαταστήσας αὐτὸν εἰς τὴν τῶμ προγόνων 
[ἀ]ρίχῆν 19.] κατὰ ταὐτὰ δὲ στεφανῶσαι xol Ἄτταλον 29, ὅτι 
υετὰ τοῦ | ἀδελφοῦ Εὐμένους πάντα συνέπραξεν ἀόχνως | xai 
40 φιλοχινδύνως 233, ἐπαινέσαι δὲ xai τοὺς ἀδελφοὺς [[ αὐτῶν Φιλέ- 


14 Cum in universum aníiqua scriptura ξύν fere anno 410 a. Chr. n. 
recentiori σύν cessisset, in hac formula tamen ξυμβάλλεσϑαι retinuerunt 
Athenienses usque ad primum a. Chr. saeculum tam constanter, ut unum 
modo formae συμβάλλεσϑ[αι] exemplum exstet. Meisterhans-Schwyzer Gram- 
matik der attischen Inschriften ed. 3 p. 220 sq. not. 4759. 1764. Hoc quoque 1 
imitatos esse Antiochenses sane mirum esset. Cf. not. 4. 43. 15 Eume- 
nes II (197—459 a. Chr. n.). 16 Attalus I (241—497 a. Chr.n.). 11 Attalil — 
uxor. Cf. n.2925, 3072, 18 Cf. n.332, 6. 7: στεφανῶσαι τὸμ, βασιλέα χρυσῶι 
στεφάνωι ἀριστείωι. 8501}1.2 202, 44: στεφανῶσ]αι δὲ xoi τὸ[μ, βα]σιλέα Πτολε- 
μαῖον --- χρυϊσῶι] στεφάνωι ἀριστεί[ωι]. 86, 89; στέφανος ἀριστεῖον τῷ ϑεῷ. - | 
Scriptura ἀριστέωι extrusa altera diphthongi vocali nihil miri habet illa .' 
aetate, siquidem et Athenis (cf. Meisterhans-Schwyzer Gramm. der att. Inschr. - 
ed. 3 p. 40 sqq.) et alibi (Syll.? III p. 225. E. Schweizer Grammatik der perga- | 
menischen Inschr. p. 56) multa eiusdem generis exempla inveniuntur. Fre- : 
quentius etiam est contrarium εἰ- pro ε- ante vocalem. Cf. Syll? 4334. 

19 Cf. Appian. Syr. 45, quo loco post verba quae exscripsi n. 247! haec ad- 
duntur: τὸν 9 Ἡλιόδωρον Εὐμένης x«i Ἄτταλος ἐς τὴν ἀρχὴν βιαζόμενον ἐχ- 
βάλλουσι χαὶ τὸν Ἀντίοχον ἐς αὐτὴν χατάγουσιν, ἑταιριζόμενοι τὸν ἄνδρα: ἀπὸ 
γάρ τινων προσχρουμάτων ἤδη xal οἵδε Ρωμαίοις ὑπεβλέποντο. οὕτω μὲν Ἀν- 
τίοχος ὁ Ἀντιόχου τοῦ μεγάλου Συρίας ἐπεχράτησεν, ὅτῳ παρὰ τῶν Σύρων ἐπώ- 
νυμον Tw ἐπιφανής, ὅτι τῆς ἀρχῆς ἁρπαζομένης ὑπὸ ἀλλοτρίων βασιλεὺς olxetog — 
ὥφϑη. συνϑέμενος δὲ φιλίαν xol συμμαχίαν Εὐμένει, Συρίας καὶ τῶν περὶ αὐτὴν Ὁ 
ἐϑνῶν ἐγχρατῶς ἦρχε. Quam narrationem hoc titulo egregie confirmari ob- 

servant editores. Ceterum quod Frünkelius verbis ἣν ἀπεδείξατο πᾶσιν ἀνϑρώ- - 
ποῖς enuntiari opinatur, Antiocho in regnum restituto omnes mortales bene- - 
ficio affectos esse, quae sane adulatio esset abiecta et servilis, falli mihi | 
videtur. Immo nihil dicitur, nisi omnes homines intellegere potuisse ex 
auxilio quo Antiochum adiuvaret, quanta esset erga illum benevolentia ef 
honestas animi. Sane sic quoque paullo pleniore ore loquitur qui haec i 
Scripsit; sed nonne etiam nos quotidie rem quae in propatulo sit omnes 
homines scire praedicamus? 20 Attalus alter Attali I filius, qui post - 
fratrem Eumenem regnavit 459—138 a. Chr. n. Cf. n. 2947, 24 Unus — 
Attalus fratrem Eumenem in auxilio Antiocho ferendo adiuvisse hic dicitur, 


248] Antiochus IV Epiphanes (475—464 a. Chr. n.). 409 


ταιρον323 xol ᾿Αϑήναιον 23, xal στεφανῶσαι χρυσῶν | στεφάνων 
ἑχάτερον αὐτῶν εὐνοίας ἕνεχεν xai | φιλοτιμίας, ἣμ, παρέσχοντο 
χατὰ τὴγ χάϑοδον τοῦ | βασιλέως ᾿Αντιόχου. ἐπαινέσαι δὲ xol 
τοὺς γονεῖς 4 | αὐτῶν, τόν τε βασιλέα Ἄτταλον xol chu. βασί- 
45 λισσαν | ᾿Απολλωνίδα, xai στεφανῶσαι χρυσῶι στεφάνωι | ἀρι- 
στείωι 25 ἀρετῆς ἕνεχεν xal χαλοχἀγαϑίας, | Tj περιεποίησαν 
τοῖς Dole προστάντες τῆς παιδείας | αὐτῶγ χαλῶς xal σωφρόνως 35, 
ἀναγορεῦσαι δὲ τοὺς [ στεφάνους τούτους ἔν τε τοῖς ἀγῶσιν 
50 οἷς d[v] a[s]t τ[ι]ϑ[ὥμεν 21,] || ὡσαύτως δὲ χαὶ ἐν οἷς ὁ βασιλεὺς 
Εὐμένης μετά τε τῶν [ ἀδελφῶν χαὶ τοῦ δήμου τοῦ Περγα- 
μηνῶν, κατὰ ταὐτὰ δὲ | xal ἐν οἷς ὁ βασιλεὺς ᾿Αντίοχος 
ἐπὶ Δάφνει ϑήσει, χαϑάπε[ρ] | αὐτοῖς ἔϑος ἦν. ἵνα δὲ xol 
τὸ ὑπόμνημα διαμένει συμ[φ]α[νὲς] | εἰς τὸν αἰώνιογ χρόνον, 
55 ἀναγράψαι τόδε τὸ ψήφισμα εἰς στήλας | λιϑίνας xal στῆσαι 
τὴμ μὲν ἐν ἀγορᾶν28 παρὰ τὰς εἰχόνας τὰς | τοῦ βασιλέως 
᾿Αντιόχου 29, τὴν δὲ ἐν τῶι ἱερῶν τῆς Νιχηφόρου | ᾿Αϑηνᾶς 890, 
τὴν δὲ ἐν τῶν ἐπὶ Δάφνει τοῦ ᾿Απόλλωνος ἱερῶι81!, | τῆς δὲ 
διαποστολῆς αὐτοῦ πρός τε τὸμ, βασιλέα 2 xai τὴ[μ] | μη- 


cum natu minores Philetaerus et Athenaeus non collaudentur nisi propter 
benevolentiam et studium, quo illum prosecuti sint. Quod perbene convenit 
cum Appiani (nof. 19) narratione, qui mentionem in illa causa non faciat 
nisi Eumenis et Attali. Fr. 22 Cf. n. 2959, 23 Cf. n. 296 10, 24 Me- 
morabile est etiam parentes ambos collaudari, etsi pater iam viginti duobus 
annis ante vita functus esset. Mater sane etiamtum superstes erat; cf. 
not. 33 et n. 3072, 25 Cf. not. 48. 26 De hac laude nulla ex parte 
immerita aut adulatoria cf. scriptorum locos quos attuli n. 3072. 27 Sup- 
plevi, cum intacta reliquisset Fránkelius, cuius in imagine litterarum vestigia 
indicantur: Oi ZAN ATI TO. 28 Athenis. Sane mireris, in trium exem- 
plarium quae collocanda sunt locis definiendis urbium Athenarum, Pergami, 
Antiochiae nomina taceri. Sed cave hac observatione abutaris ad impugnan- 
dam Holleauxii de Attica origine sententiam (not. 4. 43. 44). Nam etiamsi 
Antiochense esset populiscitum, idem incommodum maneret, siquidem Mi- 
nervae Victricis fanum, quod Pergami esse inter omnes convenit, tamen sine 
urbis significatione commemoratur. 29 Antiochum tum iam plures sta- 
tuas in foro Athenarum habuisse nemo mirabitur, qui ea meminerit quae 
| nof. 1 de necessitudine inter ipsum et populum Atheniensium intercedente 
| allata sunt. 30 Cf. not. 98. 34 Iuxta Antiochiam. Cf. n. 94420, 
32 Iniuria si quid video Frünkelius scriptorem decreti vituperat propter 
| nomen proprium Εὐμένη omissum, cum proximo superiore loco non Eume- 
nis, sed Antiochi regis mentio facta esset. At ad eum regem, cuius de 
| honoribus est hoc plebiscitum, exemplum eius transmitti sponte patet, ut 
| rU proprio opus non sit. 
| 


410 IV. Regnum Seleucidarum. [248— 


vépau?? xol τοὺς ἀδελφοὺς ἐπιμεληϑῆναι τοὺς στρατηγ[ούς,] | 
60 ὅπως ἐπιμελῶς γένηται xol τὴν ταχίστην. 


33 Apollonida anno 475 etiamtum inter vivos fuisse cum hinc apparet, 
tum ex eis quae aliunde de tempore quo illa supremum diem obiit (cf. 
n. 3072) nota sunt. 


249 Basis quadrangula marmoris albi eruta Deli occidentem 
versus à templo Apollinis. Ed. Th. Homolle Bull. de corr. Hell. III 
(1879) p. 362 n. 2. 


[Βασιλέα ᾿Αντίοχον] ᾿Επιφανῇ 1 [βασιλέως μεγ]άλου "Avcióyoo? | 
--------------- oc ᾿Αϑηναῖος 3 [ἀνέϑηχεν ᾿Απόλλ]ωνι Δ[η]λί ]. 


Litterae ΑΠΣ. | Antiochus IV Epiphanes (175—464 ἃ. Chr.). 2 Àn- 
tiochus III (223—187 a. Chr. n.). 3 Hine colligas, monumentum anno 167 
a. Chr. n, quo Delum recuperaverunt, non recentius esse. Nam aliter de- 
moticum potius quam ethnicum exspectaveris, 


2950 Fragmentum basis inventum Deli prope templum Apollinis. : 
Ed. Th. Homolle Bull. de corr. Hell. III (1879) p. 363 n. 3.. Ex. 
ectypo chartaceo ab Homollio misso edidit et versus postremi ima- - 
ginem accurate delineatam proposuit E. Loewy Inschriften griechi- 
scher Bildhauer p. 159 n. 210. | 


Βίασιλέα] ᾿Αν[τίοχον ' Exvpav?, !] βα[σιλέ]ως με[γάλου ᾿Αντιόχου 32}}. 
᾿Αλζέξ]ανδρος ᾿Απολλ[οδώρου] | ἀρετῆς ἕνεχεν χαὶ εὐ[νοίας τῆς] } 
5 εἰς τὸν δῆμον τὸν ᾿Αϑ[ηναίων] | Ἀπόλλωνι Δη[λίων.] | Βόηϑος 
ASava[t]o[v]o[c9. ἐποίησεν]. | 


Litterae ATTZO. Theta punctum in Loewyi effigie non rotundum. 
habet, sed triangulum. 4 Antiochus IV Epiphanes (475—164 a. Chr. n.). 
2 Antiochus III Magnus (223—487 a. Chr. n.). 3 Cum Hom. nihil nisi | 
AOANA agnovisset, Loewy in ectypo vidit AOANA.ONO. Boéthum eun- 
dem esse cum toreuta nobilissimo (Pausan. V, 17, 4. Cicero in Verr. IV, 44, 32. 
Plin. N. ἃ. XXXIII, 455. XXXIV, 84) improbabile iudicat Homollius; neque 
enim illum simul sculptorem fuisse constare, et aetate priorem videri. Re- 
currit nomen in titulis apud Loewyum p. 348 n. 524: Μηνόδοτος χαὶ Atóüc 
τος οἱ Bofj9oo Νιχομιηδεῖς ἐποίουν et p.364 πη. ὅ8ὅ ὦ 3sqq.: τὰν παιδὸς xoc 
λίσταν εἰχὼ τάνδε ϑεοῖο᾽.... δαιδάλλων μερόπεσσιν ἐμήσαο σεῖο, Βόηϑε;, 
εὐπαλάμου σοφίης μνᾶμα wol ἐσσομένοις. ὅ, 1 sqq.: τοῖόν τοι, Παιὰν Ἀσχληπιέ,, 


& 


351] Antiochus IV Epiphanes (175—164 a. Chr. n.). 411 


σεῖο Βόηϑος χειρὸς ἄγαλυ, ἀγαϑῆς τεῦξεν ἑαῖς πραπίσιν. De genuina horum 
titulorum origine dubitandi nullam iam esse causam demonstravit Loewy, 
neque est cur alium in eis atque in hac inscriptione Delia artificem Boéthum 
indicari sumamus.  Toreuta si sculptore antiquior fuit, ut sane probabile 
est, certe eiusdem familiae fuisse videtur. Nam ille apud Pausaniam Calche- 
donius dicitur, hic vero patre usus est Athanaeone, cuius rarissimi nominis 
alterum exemplum in titulo Calchedonio C. I. G. 3794, 3 occurrere observavit 
Benndorfius apud Loewyum. Postea familia Calchedone in vicinum Nico- 
medensium oppidum migrasse videtur. 


951 Tabula marnioris caerulei fracta a sinistra et ab inferiore 
- parte, Deli. Ed. A. Hauvette-Besnault Bull. de corr. Hell. VI (1882) 
ΟΡ. 332 n. 238. Cf. quae disputavit Th. Homolle Bull. de corr. Hell. 
VII (1884) p. 106. 


[Ὑπὲρ βασιλέως "Av[ztóyo]o! xoi βασιλίσσης | [Λαοδίχης 2 χ]αὶ 


Litterae ΑΠΣ. 4 Antiochum IV Epiphanem (175—464 a. Chr.) Delum 
. multis ac magnificis dedicationibus exornasse (Polyb. XXVI, 4, 40. 44: ἐν δὲ 
ταῖς πρὸς τὰς πόλεις ϑυσίαις xol ταῖς πρὸς τοὺς ϑεοὺς τιμαῖς πάντας ὑπερέβαλλε 
τοὺς βεβασιλευχότας. τοῦτο δ᾽ ἄν τις τεχμήραιτο ἔχ τε τοῦ map ᾿Αϑηναίοις ᾿θλυμ.- 
πιείου χαὶ τῶν περὶ τὸν ἐν Δήλῳ βωμὸν ἀνδριάντων. Liv. XLI, 20, 9: sed ef 
Delon aris ἐγιβεφγνδιιδ statuarumque copia, exornavit), nec tamen fieri posse 
ut ad eum referretur hoc monumentum, adnotavit Hauvette; omnino no- 
mina Ἀντίοχος et Δημήτριος tam frequentia esse in stirpe Seleucidarum, ut 
de tituli aetate definienda omnino desperandum esset. At hoc ut de An- 
tiochi nomine sine controversia verum est, sic neutiquam cadit in Demetrium, 
euius nominis tres modo principes ex Seleuci progenie noti sunt. Atque 
| Homollius quidem sine haesitatione ad Antiochum VIII Grypum (120—96 
. 8. Chr. n. cum uxore Tryphaena et filio Demetrio III Eucaero monumentum 
rettulit. Iniuria si quid video. Nam primum quidem qui hic commemo- 
ratur Demetrius, eum regis et reginae quorum ante mentio facta sit filium 
esse neutiquam credibile est; neque enim si ita esset τοῦ υἱοῦ omitti licebat, 
quod tamen scriptum non fuisse spatii rationes arguunt. Deinde vero ille 
Demetrius IIT, qui a. 93—86 a. Chr. regnavit (cf. Josephus Ant. XIII, 370 sqq.), 
|| tres habuit fratres natu maiores Seleucum VI Epiphanem (n. 261), Antiochum XI 
|| Epiphanem Philadelphum, Philippum (cf. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie 
I, 2 p. 2484 sq), ex quibus neminem patre superstite obiisse constat. Iam 
quis credet, in eiusmodi monumento regem et reginam una cum quarto 
filio commemorari, tres maiores taceri? Quare cum ferri non posse appa- 
reat Homollii rationem, de Antiocho IV Epiphane, uxore Laodice, fratris 
filio qui postea regnavit Demetrio (I Sotere) titulum interpretor. Certe sic 
cur neque rex neque filius regis et reginae appelletur Demetrius sponte 
patet. Neque quo tempore is obses Romam abductus erat (175 a. Chr. n.), 
eum una cum patruo eiusque uxore in eiusmodi monumento nominari 


412 IV. Regnum Seleucidarum. [254 — 


5 Δημητρίο[οϑ | ot ϑερα]πευταὶ 4 ot ὑπ᾽ a$[robc τ]αττόμενοιδ | 


[ra]ot9 ϑεοῖς à» ------ 


incredibile est, dummodo id factum statuamus priusquam ex illo matrimonio 
nasceretur filius Antiochus (V Philopator. Quare non multo post Antiochi 
Epiphanis nuptias titulum incisum existimaverim. '2 Supplevi ex n. 252, 2. 
[Τρυφαίνης] Homolle. Cf. not. 4. 3 Seleuci IV Philopatoris filius qui 
postea regnavit a. 462—150 a. Chr. Cf. not. 4. 4^ Cum vox et deorum 
cultores significet e& hominum ministros, hac quidem vi eam hoc loco inter- 
pretari simplicissimum videtur. Cf. n. 370, 2. 5 Supplevi. ὑπ᾽ αὐ[τῶν 
προστ]αττόμενοι Homolle, quod verbum compositum vix aptam notionem 
habet. 6 ΞΙ lapis. 


2529 Dymae (Kato Acha$a) in impluvio domus M. Fondopulo. 
Ed. M.D. Bul. de corr. Hell. IV (4880) p. 520 n. I (Syll.1 229. 
O. Hoffmann ap. Collitz Gr. Dialektinschriften II p. 145 n. 1622. 
Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 831 n. 1096). Cf. quae adnotavit 
U. Wileken ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie T, 8 p. 2471. 


Βασιλῇ Avtíoyov! βασιλέως ᾿Αντιόχ[ου] | xal βασίλισσαν Λαο- 


Litterae ΑΘΣ. 4 Antiocho IV Epiphani (475—464 a. Chr.) quondam 


titulum vindicavi, atque id nunc quoque maxime probabile existimo. Nam - 


Antiochum II Deum, etsi et patrem habuisse Antiochum et uxorem Laodicen 


constaret, tamen hic in censum non venire, quia nullo modo minorem qui- . 


dem fratrem Antiochum Hieracem commemorare, maiorem vero Seleucum II 


Callinicum silentio premere licuisset, pridem observavi. Sane nunc de An- . 
tiocho Antiochi III filio natu maximo cogitaveris. Cuius antea mentionem - 


non feci, quia regium nomen mihi in eum cadere non videbatur, qui patre 
superstite obiisset. At nunc ex n. 232, 1. 233, 5 didicimus, illum Antiochum 


! - e TRU ων 
ΔΝ δεν νυ δι. EM c Lii opinas 


una cum patre aliquantisper regnasse. Quem cum sororem germanam -.- 


'Laodicen in matrimonium duxisse narret Appianus Syr. ^, omnia bene con- 


venire videntur. At filii Antiochi mentio impedire videtur, quominus illum LE 
intelleeamus. Nam nusquam de liberis ex illo matrimonio procreatis quic- 
quam legimus, ad quos tamen, si omnino fuissent, regni hereditas pervenire - 


debebat. Quod contra Antiochus Epiphanes et patrem Antiochum III Magnum - 


et filium Antiochum V Philopatora habuit. Uxoris sane nomen non traditur, 
sed quidni ex hoc ipso titulo colligamus ei Laodicen nomen fuisse? Ean- . 


dem sane esse, quam antea frater natu maior in matrimonio habuerit, ut [ 
dubitanter coniecit Wilcken, mihi improbabile videtur. Etenim ille maior - 


Antiochus fato functus est anno 4193 a. Chr. n. (Liv. XXXV, 45, 2), Epiphanem 


vero non prius uxorem duxisse quam Roma redux rerum potiretur (175 a. Chr.) 
ipse Wilckenius rectissime statuit. Quo tempore ei etiamtum appetendum | Ἑ 
visum esse maírimonium sororis quae per undeviginti annos vidua mansisset | 

haud crediderim. 


253] Antiochus IV Epiphanes (175—464 a. Chr. n.). 413 


δίχαν xal τὸν υ[ἰὸν] | ᾿Αντίοχον ᾿Αγημονίδας Ζεφύρου ἀρείτᾶς] | 


ἕνεχεν xai εὐνοίας τᾶς εἰς αὐτὸν ϑεοῖς. 


209 Fragmenta duo inter se contingentia lapidis calcarii leuco- 
 phaei albescentis inventa Babylone, delata Berolinum in museum 
regium. Edd. U. Koehler Sitzungsberichte der Kgl. Ak. d. Wissensch. 
. Zu Berlin 1900 LI p. 1100. PB. Haussoullier Revue de philologie 
. XXIV (1900) p. 331. XXV (1901) p. 40. 


Βασιλεύοντος "Avuóyoo! $[so0,]| | σωτῇρος τῆς "Actac? xal 
χτίσ[του] | τῆς πόλεως 3, ἔτους cp. xal [p 5, τῶι] | ἀγῶνι Xa- 
5 ριστηρίοις ὑπὸ [τρίτην 5] | ἀπιόντος Ὑπερβερεταίου, [Δντιόχωι] | 


Litterae AOTTE£Z. Numeri senarii nota v. 3 EL est. Scriptura intra 
lineas horizontales satis profunde incisas. 41 Antiochum IV Epiphanem 
(175—164 a. Chr. n. monstrant cum v.6, tum anni notatio v. 3 ab Haus- 
soulliero recte restituta. K. H. 2 Laudem Koehlerus recte monet si non 
in ea quae Antiochus re vera assecutus sit, at certe in ea quae non sine 
ingenio et constantia appetiverit, ut regnum Seleucidarum labefactatum intra 
eos fines, quos pax Romana constituisset, reficeret, aliquo modo cadere. 
3 Antiochiam ad Daphnen intellegit Koehler, cuius conditor Antiochus IV 

Epiphanes hie praedicetur, quia splendidissima ex quattuor urbis partibus 
|| (cf. Benzinger ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie I 2 p. 2443) ab eo reli- 
quis tribus adiecta sit. Quod vero Babylone repertus dicatur lapis, id ad 
fraudem rerum antiquarum mercatorum, generis hominum in oriente menda- 
cissimi, referendum esse. Contra quem Haussoullier monet, in hodierno 
oppido Bagdad lapidem visum et ectypum chartaceum confectum esse prius- 
«quam per Londinium. et Parisios Berolinum perveniret; atqui Antiochia 
(Antakiah) illuc deportari res antiquas neminem crediturum qui illarum re- 
gionum rationes et mores novisset. Quare non esse cur de Babylonia lapidis 
origine dubitaretur. Quid vero Antiochus illic praestitisset cur conditor 
urbis praedicaretur, ignorari; sine dubio hanc laudem non minus exagge- 
ratam esse quam illam servati ab eo regni (not. 2). 4 Koehlerus cum 
| Cp integrum numerum esse sibi persuasisset, nec tamen ad Seleucidarum 
aeram referri posse videret propter Antiochi Epiphanis nomen v. 6 serva- 
fum, de propria quadam civitatis Antiochensium annos numerandi ratione 
cogitabat. Quod ferri non posse, quia omnino Antiochensis esse nequiret 
fitulus, perspexit Haussoullier et numerum supplevit felicissime. Namque 
annus 446 Seleucidarum, i. e. 4167/6 a. Chr. n., in Antiochi Epiphanis regnum 
incidit. 5 Supplevit Haussoullier. Temporis per ὑπὸ c. acc. indicandi 
mos rarus quidem est, sed neutiquam inauditus. Cf. Aristoteles poét. 5 
p. 1449b, 43 ὑπὸ μίαν περίοδον ἡλίου. Plutarch. Alex. 44 ὑπὸ τὰς αὐτὰς ἡμέρας. 
6 Hyperberetaeus duodecimus est mensis anni Macedonici ab aequinoctio 


414 | IV. Regnum Seleucidarum. [253— 


ϑεῶι "Exwpavy[ct? δῶρο]ν 8 ἀνέϑηχεν) | Φίλιππος" Aw[-------, 
γενόμενος 8] [ἐν τῶι Op. [xal ρ΄ ἔτει19 ---------- 1. 


autumnali incipientis. Itaque hic titulus mense Augusto aut Septembre anni 
166 a. Chr. n. incisus est. 7 Cf. not. 4. 8 Supplevi. Vocabulum 
δῶρον (pro ἀνάϑημα) de eis. quae deo cuipiam consecrantur, etiam infra 
n. 407, 4. Syll.2 774, 3. 787,4 est. Koehlerus de ara cogitaverat, sed sic arti- 
culo nullo modo careri posse, τὸν βωμὸν vero lacunae spatium excedere 
perspexit. Haussoullier de novo certamine ludis Charisteriorum qui v. 4 
commemorentur adiecto dici statuit, ut omnino non dedicationem, sed later- 
eulum victorum illius certaminis a Philippo instituti ab his versibus, qui 
aetatem tulerunt, initium cepisse existimandum sit. Αὐ ἀγῶνα vel ἄϑλον 
τιϑέναι potius dicitur, quam ἀνατιϑέναι, quod tamen v. 6 extr. manifesto 
scriptum fuit. 9 Inter familiares Antiochi IV Philippus quidam fuit, cui 
ille moriens filii impuberis Antiochi V Philopatoris imperium commendavit. 


Cf. Ioseph Ant. XII, 360: ὁ 9 Ἀντίοχος πρὶν ἢ τελευτᾶν χαλέσας Φίλιππον ἕνα 


τῶν ἑταίρων τῆς βασιλείας αὐτὸν ἐπίτροπον καϑίστησιν, καὶ δοὺς αὐτῷ τὸ διά- 

δημα χαὶ τὴν στολὴν χαὶ τὸν δαχτύλιον Ἀντιόχῳ τῷ παιδὶ αὐτοῦ ταῦτα ἐχέλευσε 
x MP 

χομίσαντα δοῦναι, δεηϑεὶς προνοῆσαι τῆς ἀνατροφῆς αὐτοῦ χαὶ τηρῆσαι τὴν Qact- 


λείαν ἐκείνῳ. Quem locum attulit quidem Koehler, sed dubitavit num ad : 


eundem spectaret, cuius haec esset dedicatio; immo hic civem nobilem eius 
urbis, cuius conditor praedicaretur rex, intellegendum esse. Sane in summa 
nominis frequentia res incertissima est, sed non video cur non ille Iosephi 


Philippus Babylonius esse potuerit. 9 Supplevit Haussoullier, cum | 


Koehlero statuens hic honorem aliquem municipalem biennio ante dedica- 


tionem a Philippo gestum perscriptum fuisse. Cuius honoris appellatio sine 


dubio v. 8 post ἔτει intercidit. 10 Anno 469,8 a. Chr. n. Cf. not. 4. 


254 Basis parva, integra, eruta Babylone, translata Berolinum 
in museum regium. Edd. B.Haussoullier Revue de philologie XXIV 


(1900) p. 332. U. Koehler Sitzungsberichte der Κρ]. Akademie der ἢ 


Wissensth. zu Berlin 1900 LI p. 1107. 


Ἡ πόλις: | Δημοχράτην Βυττάχου2, | τὸν στρατηγὸν" xai ἐπι- 


δύο, ἐέαιοι να“ μων, 
“ἘΔ - 


Litterae volgares praeter AIT, sed tota scriptura paullo neglegenti 
incisa ac quadam ex parte cursivae papyrorum similis, hastae haud rar 
incurvatae, veluti M»CZ. 1 Babyloniorum. Cf. n. 2533. 2 Byttac 
Macedo ad Raphiam anno 2418 a. Chr. n. quinque milibus militum praefui 
(Polyb. V, 79, 3. 82, 10). Propter summam nominis raritatem probabile es 
eundem esse patrem Democratis, qui sub Antiocho IV militaverit. Koehle 
3 Koehlerus cum hunc quoque titulum iniuria Antiochensem origin 
existimaret (cf. n. 2533, Democratem unum ex quattuor praefectis partiu 
Seleucidis provinciae interpretatus est. At eiusmodi magistratus ὕπαρχοι, 


5 


* 
4 


255] Antiochus IV Epiphanes (175—464 a. Chr. n.). 415 


5 otá|e» τῆς πόλεως, τεταγμένον δὲ xai ἐπὶ τῶν dxpo|goAa- 
χίωνὅ, χαλοχἀγαϑίας | Évexev. 


appellabantur (n. 22532), cum totarum provinciarum (σατραπειῶν) praesides 
apud scriptores quidem plerumque σατράπαι audiant, in titulis vero solenni 
voce στρατηγοί dicantur. Quare quin Democrates Byttaci f. praeses vel 
satrapa Babyloniae habendus sit non dubito. 4 Cf. Polyb. V, 48, 42: 
παραλαβὼν δὲ (Μόλων) χαὶ ταύτην (Σελεύχειαν) ἐξ ἐφόδου διὰ τὸ πεφευγέναι 
τοὺς περὶ τὸν Ζεῦξιν, ἅμα δὲ τούτοις τὸν Διομέδοντα τὸν ἐπιστάτην τῆς Σελευ- 
χείας. Unde apparet, in maiores civitates mitti consuevisse peculiares ma- 
gistratus qui eas tutarentur earumque administrationem, quae ipsis civibus 
permissa erat, regis auctoritate observarent et si opus esset corrigerent. 
- Koehler. In urbe quae caput provinciae erat, hoc officium aliquando cum 
ipsius provinciae regimine coniunctum fuisse hic videmus. Sic in Aegypto 
nonnunquam στρατηγὸς «al ἐπιστράτηγος Thebaidas simul ϑηβάρχης, i. e. prae- 
fectus militaris oppidi Thebarum est (n. 1904. 5 Praefectus praesidii 
quo arx tenebatur (φρούραρχος) apud Polybium V, 50, 40 appellatur ἀχροφύ- 
λαξ. K. Pluralem τῶν ἀχροφυλαχίων Koehlerus defendit allato Polybii loco 
VIII, 47, 5: συνέβαινε δὲ τὸν Καμβύλον xol τοὺς ὑπὸ τοῦτον ταττομένους Κρῆτας 
πεπιστεῦσϑαί τι τῶν φυλαχτηρίων τῶν xarà τοὺς ὄπισϑε τόπους τῆς ἄχρας. lpsa 
. VOX ἀχροφυλάχιον, quae alibi nusquam quod sciam legitur, ab ἀχροφύλαξ 
derivatur eadem ratione ac φρούριον a φρουρός, περιπόλιον ἃ περίπολος 
(Syll.? 29701) neque per se aliud significare potest ac locam ubi custodes 
arcis versantur, sed naturali quadam synecdocha collective de corpore vel 
numero defensorum arcis usurpatur. 


285 Magna basis marmoris albi composita ex duabus partibus, 
inventa Deli ad portieum Philippi. Ed. Th. Homolle Bull. de corr. 
Hell. IV (4880) p. 218 (Syll: 245) E. Loewy Inschr. gr. Bildhauer 
p. 206 n. 294 ὃ (Ch. Michel Recueil d'Inscr. Gr. p. 8&4 n. 4158 D). 


᾿Αντίοχον Φιλοπάτορα ', βασιλέως μεγάλου | ᾿Αντιόχου 2 υἱὸν xal 


Litterae AZ; o paullo minoris quam reliquae mensurae. 4 Antiochi 
Magni filium natu maximum, qui anno 193 a. Chr. in Syria decessisset (cf. 
n. 989 1) indicari sibi persuasit Homollius. Sed is matrem habuit Laodicen, 
non Cleopatram. At in Antiochum IX Cyzicenum (4416—95 a. Chr.) et paren- 
fum nomina (not. 2. 3) quadrant et Philopatora eum vocatum esse testantur 
nummi (cf. Catal. of Greek coins in the British Museum, Seleucid Kings 
p. 94 sqq.). 2 Antiochus VII Sidetes (138—129 a. Chr.. Hunc cum anno 
130 ἃ. Chr. n. Parthis victis Babylonia potitus esset βασιλέα μέγαν appellatum 
esse praeter hunc titulum et n. 256 etiam Iustini narratio indicare videtur 
XXXVII, 10, 6: Antiochus tribus proeliis victor eum. Babyloniam. occupasset, 
magnus haber? coepit. 'Tum igitur, anno 130 aut 129 a. Chr. n., filio regis 
eiusque tutori statuae Deli positae sunt. 


410 IV. Regnum Seleucidarum. [255— 


^ “πον κ᾿ νον, «ς- 


CN 


βασιλίσσης Κλεοπάτρας", | Σωσίστρατος Σωσιστράτου Σάμιος, 
5 τῶν | πρώτων φίλων“, ἀρετῆς ἕνεχα xal εὐνοίας || czjc εἰς ἑαυ- 


τόν, Ἀπόλλωνι, ᾿Αρτέμιδι, Λητοῖ. 


3 Cleopatra Ptolemaei VI Philometoris filia a patre primum Alexandro  : 
Balae, qui regnum Syriae affectabat Antiochi Epiphanis filium se dicens, in 
matrimonium data est (U. Wilcken ap. Pauly-Wissowa Realencyklopáüdie I 2 
p. 1487) anno 150 a. Chr. n., postea vero 4146 a. Chr. n. ei ademta et adver- τὸ 
sario eius Demetrio II Nicatori collocata. Cui cum duos filios Seleucum et 
Antiochum VIII Grypum (n. 257—260) peperisset, marito a. 438 a. Chr. a | 
Parthis capto et nuptiis Rhodogunae sororis regis Parthorum honorato, illa 
ipsius fratrem. natu minorem Antiochum Sidetam ad regnum capessendum 
evocavit eique nupsit, quo ex conubio Antiochus Cyzicenus natus est. Postea  . 
Demetrium ex captivitate reducem interemisse traditur. 4 Cf. n. 991. 1042, 


256 In altera parte eiusdem basis ac n. 255. Ed. Th. Homolle 
Bull de corr. Hell. IV (1880) p. 217 n. 10 (Syll. 244). Repetivit 
E. Loewy Inschriften gr. Bildhauer p. 205 n. 294 a et artificis signa- 
turam una cum exigua parte reliqui tituli imagine accurate ex 
Homollii ectypo delineata expressit (Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. | 
p. 843 n. 4458 A). | | 


Κράτερον Κρατέρου ᾿Αντιοχέα, τὸν τροφέα 1 | ᾿Αντιόχου Φιλοπά- - 
τορος 2, τοῦ ἐγ βασιλέως | μεγάλου ᾿Αντιόχου 8 xal βασιλίσσης - 
Κλεοπάτρας“, | γεγονότα δὲ xol τῶν πρώτων φίλωνδ βασιλέως 

5 Ἀντιόχου xal ἀρχίατρον xal ἐπὶ τοῦ χοιτῶνος τῆς | βασιλίσ- 
σης ἢ, Σωσίστράτος med i | Σάμιος, τῶν kdo ΦΙΛΩΝ 
ἀρετῆς ἕνεχα καὶ | εὐνοίας xal φιλοστοργίας τῆς εἰς ἑαυτὸν | 
᾿Απόλλωνι, ᾿Αρτέμιδι, Λητοῖ. 


10 Φιλότεχνος Ἡρώδου Σάμιος ἐποίει. 
Litterae ΑΠΣ; O et 9 multo minore modulo quam reliquae exaratae. | 
Fines hastarum apicibus ornatae. 4 Cf. n. 41484, 2472, 2 Cf. n. 2551. 
3 Cf. n. 2552. 4 Cf. n. 2553. 5 Cf. n. 991. 1042, 6 Cf. n. 4045, 


7 Hoc officium ut pleraque eiusmodi ex aula Achaemenidarum ad Seleucidas 
íransiisse probabile est. Praefectus cubiculi regii commemoratur in narra- 
tione de Xerxis caede apud Diodorum XI, 69,4: ἀνακοινωσάμενος δὲ (6 Ἀρτάβανος) 
τὴν ἐπιβουλὴν πρὸς Μιϑριδάτην τὸν εὐνοῦχον, ὃς ἣν χαταχοιμιστὴς τοῦ βασιλέως 
wth. $29 ὑπὸ τούτοὐ δὲ νυχτὸς εἰσαχϑεὶς ὁ Ἀρτάβανος εἰς τὸν χοιτῶνα κτλ. De 
voce χοιτών, quae ab Atticistis quidem damnatur, sed iam ab Aristophane - ἃ 
usurpata erat et inferiore aetate perfrequens est, cf. Lobeck ad Phynichum | 

p. 252 sqq. 8 Eiusdem artificis titulum statuae Cn. Domitii Cn. f. ἃ. 


πῆ AM ae pei e 


2571] Antiochus VIII Grypus (125—96 a. Chr. n.). 417 


| populo Samiorum dedicatae subscriptum habes apud Loewyum Inschr. gr. 
Bildhauer p. 206 n.95: Φιλότεχνος Ἡρώιδου ἐποίει. Ethnicum illic omittitur 
| quia monumentum in ipsa Philotechni patria erectum est. 


9257 Tabula marmoris albi, inscripta litteris parvis venuste in- 
cisis, fracta a sinistra. Iuxta scripturam ab utraque parte singulae 
antae anaglypho expressae. Inventus lapis in templo Veneris 
Paphiae in vico Kwklia infra pavimentum opere musivo composi- 
fum, translatus in museum Britannicum. Edd. E. A. Gardner, 
.D. G. Hogarth, M. R. James Journal of Hell. stud. IX (1888) p. 229 
m. 14 (Initium repetivit M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer 
p. 269 n. 148). Accuratius ex ectypo chartaceo a C. Smithio ac- 
cepto W. R. Paton Classical Review IV (1890) p. 988 (Ch. Michel 
Recueil d'inscr. Gr. p. 62 n. 49). Cf. quae disputaverunt U. Wilcken 
Hermae XXIX p. 436 sqq. et apud Pauly-Wissowa Realencyklopádie 
I, 2 p. 9482. A. Wilhelm Gótting. gel. Anzeigen 1898 n.3 p. 212 sqq. 


I [Β]ασιλεὺς ᾿Αντίοχος: βασιλεῖ Πτολεμαίων τῶι xai | ['AXJe- 
ξάνδρωι2 τῶι ἀδελφῶιϑ χαίρειν" εἰ ἔρρωσαι, εἴη ἂν ὡς βου]- 
[λόμε]ϑα: xai αὐτοὶ δὲ ὑγιαίνομενἬΈ xal σοῦ ἐμνημονεύομεν | 


Litterae AZT'Z; o minore quam reliquae modulo exarata. 4| Àn- 
| tiochus VIII, qui volgo Grypus dicitur (4125—96 a. Chr. n). Cf. n. 2581. 
4 Ptolemaeus XI Alexander I. Cf. n. 4752, Is per annos 444—108 Cypro prae- 
fuit, cum Aegyptum gubernarent mater eius Cleopatra III et frater natu 
maior Ptolemaeus X Soter II (Lathyrus) Quem deinde mater regno expulit 
in Cyprum insulam, Alexandrum vero illinc arcessivit, ut secum in Aegypto 
regnaret. Quod cum non ante auctumnum anni 408 a. Chr. n. accidisse con- 
Stet (cf. M. L. Strack Die Dynastie der Ptolemáer p. 202 not. 35), apparet has 
litteras, quippe quae mense Augusto 409 a. Chr. n. scriptae sint (not. 22. 23), 
ad Ptolemaeum Alexandrum Cypri, non Aegypti regem missas esse. 3 Inter 
| Antiochum Grypum et Ptolemaeum Alexandrum sane arcta sanguinis neces- 
Situdo intercedebat, nam ex duabus sororibus, Ptolemaei VI Philometoris 
filiabus, quarum utrique Cleopatra nomen erat (cf. n. 2553), suscepti erant. 
| Neque vero ἀδελφός hic minus accurate pro ἀνεψιός usurpari statuendum est, 
sed vocabulum blandum et honorificum est, quo reges in epistulis non modo 
86 invicem, sed etiam homines, qui nobilissimi in aula regia τῶν συγγενῶν 
E ordinis sunt (cf. n. 4389), appellant. Simile certe est quod in Ptolemaeorum 
| ,regno regina etiam quae nulla originis necessitudine regem attingat honoris 
| causa ἀδελφή appellatur (cf. n. 603). 4 Imperfectum esse, usurpatum ideo 
,quia qui epistulam scribit iam de illo tempore cogitat, quo alter eam lectu- 
rus est, apparet ex ἐμνημονεύομεν quod statim sequitur. 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 27 


] 


418 IV. Regnum Seleucidarum. [257 - 


[φιλοστ]όργως. Σελευχεῖς τοὺς ἐν Πιερίαιδ τῆς ἱερᾶς xat ἀσύλου || 
5 [ἐξ ἀρχῆς] μὲν τῶι πατρὶ ἡμῶν προσχληρωϑέντας8 xal τὴν | 

[πρὸς αὐτ]ὸν εὔνοιαν μέχρι τέλους συντηρήσανί[τας, ἐμμείναγν- 

τας9 δὲ τῆι πρὸς ἡμᾶς φιλοστοργίαν xal ταύϊϊτην διὰ πολλῶ]ν 


5 De Seleucia Pieriae, una ex quattuor principalibus Seleucidis (n. 2194) 
urbibus, a Seleuco I Nicatore condita, cf. Polyb. V, 59, 3 sqq., qui eius situm 
inter Phoenicen et Ciliciam, ad mare sub radicibus montis Coryphaei, accu- 
rate describit. Strabo XVI, 2, 4 p. 749. 2, 7 p. 751 Cas. Mela I, 42, 69. 
Plinius N. hist. V, 67. 79. VI, 126. 206. 2413. XII, 424. Ptolemaeus Geogr. 


V, 44, 2 p. 960, 46. 6 Supplevit Paton. [ἐγνώχα]μεν Gardner Hogarth 
James. 7 Demetrius II Nicator (146—138 et 129—14125 a. Chr. n). Cf. 
n. 258, 2. 259, 8. 260, ὃ. 8 Seleucenses, qui paullo ante Ptolemaei Philo- 


metoris mortem eius partibus se applicuissent (Maccab. I, 44, 8), per prima 
Demetrii II regni tempora ad illum transiisse hinc collegit Wilcken. De. 
hac re vero passivum προσεχληρώϑησαν usurpari non aliter atque in Actis 
apostolorum 17, 4 xat τινες ἐξ αὐτῶν ἐπείσϑησαν xal προσεχληρώϑησαν τῷ 
Παύλῳ. Nam de partitione imperii, per quam ille inter alias urbes etiam — 
Seleuciam Pieriae sortitus sit, haec accipi nequeunt. De fide Demetrio a 
Seleucensibus conservata, quam titulus praedicat, etiam apud scriptores non- 
nulla exstare testimonia monuit idem: Ab Antiocho VI Dionyso in bello 
superatum Seleuciam confugisse Demetrium legitur apud Livium Perioch. LII, 
idque oppidum quasi praetorium eius in bello contra illum gerendo fuisse. 
refert Syncellus p. 554 Bonn: μερίζεται ἡ τῆς Συρίας ἀρχὴ εἴς τε Δημήτριο 
τὸν Δημητρίου υἱὸν ὁρμώμενον ix τῆς Σελευχείας καὶ εἰς τὸν υἱὸν Ἀλεξάνδρου 
ὁρμώμενον ἐκ Συρίας xal Ἀντιοχείας Ἀντίοχον, quos locos affert W. Etiam 
postea Seleucenses in eadem fide erga legitimum regem perseverasse ex 
Diodoro XXXIIH, 28 et Iosepho Ant. XIII 224sqq., ubi regis captivi uxorem 
ibi consedisse et illius fratrem Antiochum VII Sidetam inde profectum legi. 
timum Demetrii ius bello ab Diodoto Tryphone defendisse refertur, demon- | 
stravit W., ex nummis anni 138/7 a. Chr. cum inscriptione XeAeuxéow τῶν ép. 
Πιερίᾳ τῆς ἱερᾶς wol ἀσύλου εορ΄ colligens, tum ipsum fidei praemium eos i 
asyli nanctos esse. Reduce ex captivitate Parthorum Demetrio (129 a. Chr. n.) 
Apamenses quidem *ceferasque civitates" ad Alexandrum II Zabinam defecissi 
narrari a Iustino XXXIX, 4, 3, sed ex verbis tituli μέχρι τέλους apparere 
Seleucenses in eo numero non fuisse. 9 Supplevit Wilcken, probavi! 
Wilhelm. [ἐχλάμιψαν]τας Ga. Ho. Ja. Ut de Seleucensium erga patrem Deme 
trium fide (not. 8) sic etiam de ea quam filio Antiocho Grypo praestiterin 
Scriptorum testimoniis nos non plane destitui observavit Wilcken; nam apu 
Diodorum XXXIV 28, 4 haec legi: συλᾶν δὲ ἐπιβαλόμενος (Alexander Zabinas) - 
διὰ τινῶν βαρβάρων τὸ τοῦ Διὸς ἱερὸν xol φωραϑείς, ἐχινδύνευσε μὲν μετὰ τῆς 
δυνάμεως ἐκ χειρὸς τυχεῖν τῆς ἁρμοττούσης τιμωρίας, φϑάσας δὲ χαὶ διαδρὰς 
ὀλίγων ἐπεβάλετο φεύγειν εἰς Σελεύχειαν. τῆς δὲ φήμης αὐτὸν καταταχούσης, οἱ 
Σελευχεῖς ἀχούσαντες τὰ περὶ τὴν ἱεροσυλίαν ἀπέχλεισαν αὐτὸν τῆς πολέως. Nam 
quod indignitate sacrilegii permotos id fecisse diceret cives, fortasse ad ipsius | 
Diodori potius coniecturam quam ad rei gestae memoriam referendum esse. 


——————— ^e -^ 


ΡΣ τς ΟΝ 


451] Antiochus VIII Grypus (125—96 a. Chr. n.). 419 


xal χαλῶν ἔργων xol μάλιστα ἐν τοῖς ἐπει[ληφόσιν 10 ἀναγχαι]- 
10 οτάτοις13 χαιροῖς ἀποδειξαμένους xai χαϊϊτὰ τὰ ἄλλα 12 μεγα- 
λ]οψύχως xol αὐτῶν ἀξίως ἐπαυξήσαντες | [εἰς ἐπιφανέστερον !? 
πρ]οηγάγομεν ἀξίωμα" xal νυνὶ δὲ τῆς πρώϊϊτης καὶ μεγίστης 
εὐεργ]εσίας χκαταξιῶσαι σπουδάζοντες | [αὐτούς, ἐχρίναμεν 14 si 
τὸν ἅπαντα χρόνον ἐλευϑέρους | [εἶναι, xal περιελάβομεν 1ὅ 
15 αὐτοὺ]ς αἷς ἐποιησάμεϑα πρὸς ἀλλή[[λους συνϑήχαις, νομίζοντες 16 
οὕτ]ως xal τὸ πρὸς τὴν πατρίδα | [εὐσεβὲς χαὶ μεγαλομερὲς 17 


40 Supplevit Wilhelm. ἔπειϊτα Wilcken, quod lacunam non explet, 
ἐπεί[γουσι Ga. Ho. Ja. De ἐπιλαμβάνειν sine accusativo de rebus subito in- 
gruentibus cf. Pausan. 1, 40, 4 τὸ δὲ ἄγαλμα οὐχ ἐξειργάσϑη τοῦ Διὸς ἐπιλα- 
βόντος τοῦ Πελοποννησίων πολέμου πρὸς ᾿Αϑηναίους. 14 ἀναγκαιοτάτοις 
Wilcken (qui confert n. 323, 47) et Paton, suo uterque Marte; probavit 
Wilhelm. δειν]οτάτοις Ga. Ho. Ja. 12 Supplevit Wilhelm. χαὶ χα[λῶς χαὶ 
πάνυ Ga. Ho. Ja. χαὶ χαϊ[ταφανῶς χαὶ Paton. xoi χαϊ[λῶς καὶ Wilcken, quod 
iusto brevius est. Ceterum μεγαλ]οψύχως iam primi editores. 13 Primi 
editores intactum reliquerunt, Paton supplevit ἐπαυξήσαντες | [μὲν εἰς τὸ 
δπάρχον πρ]οηγάγομεν, Wilcken [εἰς μεῖζον πρ]οηγάγομεν, quod per se aptissi- 
mum, sed iusto brevius est. Recepi Wilhelmi supplementum. Proximo 
versu cum Wilhelmo Patonis vestigia pressi; Ga. Ho. Ja. nihil nisi εὐεργ]ε- 
σίας restituerunt, Wilcken πρώτης εὐεργ]εσίας supplevisse satis habuit, quod 
|, eum spatii rationibus pugnat. 14. Etiam in versibus 13 et 14. restituen- 
dis in summa rei verum vidit Wilhelmus, qui scripsit [ἐχρίναμεν αὐτονόμους 
| el]e τὸν ἅπαντα χρόνον ἐλευϑέρους | [τε εἶναι xoi περιλαβεῖν αὐτοὺ]ς αἷς ἐποιη- 
| σάμεϑα, sed cum male habere mihi viderentur adiectiva αὐτονόμους et ἐλευ- 
| ϑέρους aliis interpositis separata et particula τε conexa, paullo aliter oratio- Ὁ 
| nem conformandam existimavi. 18 παρενεγράψαμεν Paton, quod Wilhelm 
| non sine causa minus idoneum dicit. Idem de περιλαμβάνειν provocat ad 
| Polybium V, 67, 12: Πτολεμαῖος μὲν γὰρ ἐσπούδαζε περιλαβεῖν ταῖς συνϑήχαις 
αὐτόν (Achaeum), Ἀντίοχος δὲ χαϑάπαξ οὐδὲ λόγον ἠνείχετο περὶ τούτων. [am 
| a versu quarto decimo Antiochum exponere quibus de causis hanc ad 
Seleucenses epistulam dederit statuit Wilcken. At Wilhelm id versibus 17. 48 
| demum fieri observavit, priores vero versus etiam ad beneficiorum in Seleu- 
| censes collatorum descriptionem referendos esse, quorum causae rationes- 
| que hic plane eadem ratione per participium νομίζοντες adiungerentur, ac 
| n. 334, 20 per ὑπολαμβάνοντες, ibid. v. 37 per χρίναντες, v. 52 per νομίσαντες. 
| 46 Supplevit Wilhelm. 47 Supplevit Wilhelm. [ὅπως χαὶ τὸ πρὸς τὴν 
| πατρίδα [φιλόστοργον μέλλῃ] ἐχφανέστερον ἔσεσϑαι Wilcken. At μέλλῃ in enun- 
| tiatum finale non quadrat; aut ὅπως — 7 dicendum fuit aut ἐπειδὴ οὕτω 
| μέλλει ἐπιφανέστερον ἔσεσϑαι. --- τὸ πρὸς τὴν πατρίδα [αὐτῶν πεφιλανϑρωπημένον] 
Paton. De Seleucensium erga suam ipsorum patriam caritate non dici, sed 
| urbem in qua inde a tenerrima aetate saepe et diu commoratus erat An- 
tiochus, quae eius ius et regnum cum infantis tum adulti fidelissime tutata 

erat, ipsius regis patriam appellari perspexit Wilhelm. 


47 


420 IV. Regnum Seleucidarum. [257 — 


ἡμῶν] ἐχφανέστερον ἔσεσϑαι. [ὅπως δὲ χαὶ σὺ τὰ συγχωρη- 
ϑέντα 18. παρα]χολουϑῇς 19, χαλῶς ἔχειν | [ἐχρίναμεν ἐπιστεῖλαί 
σοι 20, ἔρρω]σϑε 21, L. 4o 22, Γορπιαίου 28 χϑ'. 
II [Βασιλεὺς ᾿Αντίοχος Σελευχέων τ]ῶν. ἐν Πιερίαι τῆς ἱεϊ[ρᾶς 29 
20 χαὶ ἀσύλου τοῖς ἄρχουσι xol τῆι βο]ολῆι καὶ τῶν δήμωι [[χαί- 


48 Supplevit Wilhelm collato n. 224, 47: ἵνα μένηι ὑμῖν βεβαίως εἰς πάντα 
τὸγ χρόνον τὰ συγχωρηϑέντα. 19 Supplevit Paton. De verbo παραχολου- 
ϑεῖν transitive usurpato Wilhelmus testimonium affert titulorum C. L Att. ' 
II, 551, 92. 552a, 5 sqq., ubi collato 1. G. Sept. I, 4435 rescribit [τοὺς δὲ ἱερο- 
μνή]μονας ἀνενεγχεῖν [τὸ δόγμα τόδε εἰς τὰ ἔϑνη τὰ ἴδια xal và]; πόλεις ὅπως . 
παρα[χολουϑῶσιν ἅπαντες τὰ ἐψηφισμένα το]ῖς τεχνίταις φιλάνθρωπα aliorumque 
de quibus disputavit Mitth. des arch. Inst. in Athen XV 4890 p. 987 ποί. 3. 
(C. 1. Att. II, 464, 43. C. I. G. 2557, 6. 7. Syll? 790, 90. Ath. Mitth. XIV 1889. 
p. 52. n. 4, 33). 20 Supplevit Wilhelm, qui confert n. 334, 24: ἔχρινον - 
ἐπιστεῖλαί σοι. 44: ἔχρινα ἐπιστεῖλαι ὑμῖν. Ioseph. Ant. XI, 24: χαλῶς ἔχειν 
ἔδοξεν ἡμῖν γράψαι σοι. 21 ΣΘΕ pro ZO lapicidae errore exaratum vide- 
tur. Nam pluralis quomodo defendi possit non video. 29 Numerus 
quem Patonis testimonio constat in lapide esse (priores editores Γ legerant, 
quod de regni anno intellectum non carebat gravissimis difficultatibus) non 
potest non intellegi de aera Seleucidarum, cuius annus ducentesimus ter- - 
tius est 410/9 a. Chr. Quo pacto Paton proximum annum 4109/8 ponat, ! 
cum dicat Gorpiaeum mensem in a. 408 a. Chr. n. incidere, non. video, - 
nam aeram Seleucidarum ab auctumno anni 3412 a. Chr. n. initium capere | 
constat (cf. Ideler Handbuch der Chronologie I p. 448sqq.  Kubitschek 
ap. Pauly-Wissowa Realencyklopádie I p. 633). Ab eodem anno Seleucenses 
annos libertatis numerare (Eckhel D. N. III p. 327), quae eis hoc ipso : 
regis Antiochi decreto concessa sit, observant Wilcken, Paton, Wilhelm. 
23 Undecimus anni Macedonici ab aequinoctio auctumnali incipientis mensis, 
respondens Atheniensium Metagitnioni. Hae igitur litterae fere m. Augusto 
ἃ. 109 a. Chr. scriptae sunt. 24 De harum litterarum (IT) argumento et 
restitutione magnopere dissentiunt homines docti. Nam Wilckenus quidem 
epistulam Seleucensium -ad Paphios datam agnoscit ideoque v. 19—24 sic 
restituere conatur [Ὁ δῆμος τῶν Σελευχέων τ]ῶν ἐν Πιερίαι τῆς ἱερᾶς xal | 
ἐλευϑέρας Παφίων τῇ βο]ολῇ καὶ τῶι δήμωι | [χαίρειν]. At cur de Paphiis cogi-- | 
temus nullam video idoneam causam; nam quod Paphi haec documenta 
lapidi incisa sunt, non sufficit, siquidem tales litteras in celeberrimis de- 
lubris, quo in numero illud Veneris Paphiae sine controversia fuit, etiam. 
extra agrum civitatis cuius essent aut ad quam spectarent publice proponi 
moris erat. Cf. n. 225, 24sqq. 229, 83sqq. 266, 17sqq. Adde quod in 
Wilckenii sententia certe non facile explicatur, quomodo hae duae epistulae. 
in eundem lapidem pervenerint. Nam si, ut ille statuit, Seleucenses litte- 
ris II Paphios certiores facere voluissent de privilegiis a rege in se collatis, 
illius rescriptum ad ipsos Seleucenses datum potius, quam epistulam ad 
Ptolemaeum Alexandrum missam suis litteris adiuncturos fuisse consentaneum 


258] Antiochus VIII Grypus (125—96 a. Chr. n.). 491 


petw* εἰ ἔρρωσϑε ὑμεῖς xal ἡ πόλις, str dv] ὡς βουλόμε [ϑα. 

ἐπέμψαμεν ὑμῖν ἀντίγραφον τῆς τε ἐπιστολ]ῆς 25 ἧς γεγράφαμεν 

πρὸς βασιλέα Πτολεμαῖον xal τῆς πρὸς τὴν ᾿Ρ]ωμαί ων 26 σύγ- 
25 χλητον, ἵνα ----------------- παρα]χολου [ϑῆτε 27 ------- ] 


| 
: 

est. Quare mihi quidem probabilior videtur Patonis sententia, hic litteras 
| Antiochi regis ad Seleucenses haberi, per quas cum eis communicet exem- 
plum epistulae a se ad Ptolemaeum scriptae. Ideo v. 19—24 βουλόμεϊ[ϑα 
Patonis supplementa recepi. 25 Supplevit Paton, nisi quod στήλ]ης 
scripsit. ἐπιστολ]ῆς Wilcken, quod sine dubio praeferendum est. 26 Sup- 
plevi. ἧς γέγραπται συμμέτοχος ἣ πόλις ἡμῶν αὐτὸς Eppl]opot Paton. At 
postrema quidem tolerari nequeunt cum quia alienissimo loco intruduntur, 
tum quia rex ubique de se plurali numero utitur; priora vero conexa sunt 
eum supplemento minus idoneo τῆς στήλ]ης. Wilcken sollerter τῆς ἐπιστο- 
λ]ῆς ἧς γέγραφεν ὁ βασιλεὺς Ἀντίοχος πρὸς τοὺς "P]opat[oue, τὸ ἀντίγραφον 
ὑποτετάχαμεν, quod tamen sibi certum non videri ipse indicat; neque aliter 
ipse de meo restituendi conatu existimo. Ad litteras I hic respici mihi 
probabile videtur, sed simul etiam alias commemoratas fuisse propter Roma- 
norum nomen, quod sine dubio recte v. 23 extr. agnovit Wilcken, statuen- 
dum est. 27 Supplevit Wilcken. Cf. not. 19. [ἀϊχολούϑ[ως] Paton. 


358 Titulus percurrens per tria marmora accurate inter se 
commissa, quae magnam basin efficiunt; inventi lapides Deli. Ed. 
S. Reinach Bull. de corr. Hell. VII (1883) p. 346 n. 6. 


Βασιλέα ᾿Αντίοχον ᾿Επιφανῇ Φιλομήτορα | Καλλίνιχον!, τὸν ἐγ 
βασιλέως Δημητρίου 2 | xal βασιλίσσης Κλεοπάτρας, ὁ ἱερεὺς | 
Ἡλιάναξ ᾿Ασχληπιοδώρου ᾿Αϑηναῖος 4 ϑεοῖς. 


Litterae ΑΘΞΙ͂Σ. 1 Antiochus VIII, qui volgo Grypus dicitur, natus 
141 a. Chr. n. (Ὁ. Wilcken ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie 1 2 p. 2480), 
regnavit ab anno 425 a. Chr. usque ad mortem (96 a. Chr. n.), sed ita ut per 
maximam partem regni cum fratre uterino Antiocho IX Cyziceno ancipiti 
, Marte. de terra Syria contenderet. 2 Demetrius II Nicator, Demetrii I 
Soteris filius natu maior (146—138 et 429—125 a. Chr. n.). 3 Cf. n. 2553. 
4^ Idem homo Deli monumenta Ariarathis Cappodociae regis (n. 353) et com- 
plurium Mithridatis Eupatoris amicorum et ducum (n. 374. 372. 373. 374), 
denique hominis qui in aula Mithridatis II Parthorum regis magna auctori- 
late florebat (n. 430) dedicavit, quorum omnium originem ab anno 1440 
8, Chr. n. non magno intervallo distare manifestum ést, id quod etiam in 
hanc Antiochi Grypi statuam optime quadrat. 


422 IV. Regnum Seleucidarum. [259— 


259 Basis inventa Deli prope porticum magnam septentriona- 
lem. Ed. Th. Homolle Bull. de corr. Hell. VIII (1884) p. 105. 


[Βασι]λέα [Αν]τίοχον Ἐπιφανῆ | [Φιλ]ομήτοίρα Καϊλλίνιχον 1, 
τὸν ἐγ βασιλέως | Δημητρίο[υ2 χα]! βασιλίσσης Κλεοπάτρας, | 

5 [Bi]8uc Θραοίδο]ο: ὁ συνγενὴς 5 xal ἐπιστο[[λο]γράφο[ς 5, ἀ]ρετῆς, 
ἕγεχεν xal εὐνοίας | τῆς εἰς ἑἕ[αυ]τόν, ᾿Απόλλωνι. 


τῶν FRU ου ES TWO EI 1 rm ἀλ............»... - 


Litterae AT'z. 4 Cf. n. 2581. 2 Cf. n. 2582, 3 Cf. n. 2583, 
À Fortasse nepos Ptolemaei Thraseae f, quem habes n. 230, 4. 5 Cf. 
n. 991, 4042, 6 Cf. n. 439, 44. 468, 49. 


Mr e τς, 


onn » 


260 Fragmentum basis marmoris subcaerulei inventum Deli 
prope porticum magnam septentrionalem. Ed. Th. Homolle Bull. 
de corr. Hell. VIII (1884) p. 105. 


Βασιλεὺ[ς ᾿Αντίοχος ᾿Επιφανὴς] | Φιλομήτωρ [Καλλίνιχος ' Bas 
σιλέως] | Δημητρίου 2 [xal βασιλίσσης Κλεοπάτρας 8] | [Γναῖον 

5 Παπίίριον Γαΐου υἱόν 4,] [στρατηγὸν Ρωμαίων, εὐεργεσίας] |: 
ἕνεχείν τῆς εἰς ἑαυτόν, ᾿Απόλλωνι]. 


Maier iini, MMC I a dei 


Litterae AT'z. 4 Cf. n. 2581, 2 Cf. n. 2582. 3 Cf. n. 2585. | 
4 Supplevit Homolle monens ex gentibus, quae per illa tempora ad summos | 
in republica honores pervenissent, nullius nomen ab his litteris incipere pra ᾿ 
ter Papiriam. Cn. Papirius C. f. consul fuit 413 a. Chr. n., ut eum praetura : 
functum non post annum 116 a. Chr. certum, sed ne ΤΑ quidem annis | 
ante probabile sit. 


261 Deli. Ed. Th. Homolle Bull. de corr. Hell VIII (1884) 
p. 106. 


[Βασιλ]έα Σ[έλευχον Ἐπιφανῆ 1, | βασιλ]έως "Av[vtóyoo Φιλομήτ᾽ 


Litterae AZ. 4. Supplevit Homolle. Qui cum tres primos Seleucos 
itemque Seleucum IV Philopatora (487—475 a. Chr. n.) propter litteratura n 


Seleucum VI Epiphanem agnovit. Qui Antiochi Grypi filius natu maxim 3, 
cum pater anno 96 a. Chr. decessisset, Antiochum Cyzicenum avuncul n 
bello petivit et regno exuit (Appian. Syr. 69: ἀλλὰ wal τόνδε Σέλευχος ὁ M | 
τιόχου τοῦ γρυποῦ παῖς, ἐπιστρατεύσας ὄντι περ ϑείῳ, παρείλετο τὴν ἀρχήν). A 
Cyziceno mortuo (95 a. Chr. n.) eius filius Antiochus X patris iniurias ult 
ivit et Seleucum propter crudelitatem invisum primum Syria expulit, deinde 


469] Antiochus VIII. Seleucus VI. 493 


topoc?, | ------- Ἰλειος8 [------- | ᾿Αϑη]ναῖος τὸν ἑαυτοῦ εὐεργέ- 
5 την’ | ᾿ἈΑπόϊλλωνι, ᾿Α[ρτέμιδι, Λητοῖ]. 


in Ciliciam transgressum apud Mopsuhestiam proelio fudit, per quam occa- 
sionem in oppidi incendio periit Seleucus a. 94 a. Chr. n. (cf. Appian. l1. 1. 


Iosephus Ant. XIII 367 sq. Euseb. Chron. I p. 259, 33 sqq.). 2 Cf. n. 2581. 
3 ^lIOz. 4 Aut sic aut τ[ῶν πρώτων φίλων] suppleri posse adnotat 
Homolle. 


262 Tabula marmorea inaedificata in muro periboli templi 
antiqui in loco Zusn Swuleiman in parte meridionali Ansairiorum 
montis inter Safitam et Masgad castella, ubi fuit pagus DBaeto- 
caece. Supra hune titulum epistula Latina Valeriani et Gallieni 
Augustorum et Salonini Caesaris. Ed. Chandler Append. Inscr. p. 88 
(J. Franz C. 1. G. 4474). Accuratius adhibito ectypo, quod miserat 
Rey, W. H. Waddington ap. Lebas Inscr. III 2720 α. Cf. quae ad- 
notavit U. Wileken Philologus LIII p. 103. 


Ι Ἐπιστολὴ Ἀντιόχου βασιλέως. 
Βασιλεὺς ᾿Αντίοχος Εὐφήμῳ 2 χαίρειν. ἐδόϑη ὁ χαταχεχωρισ!- 
μένος ὑπομνηματισμός(. γενέσϑω οὖν χαϑότι δεδήλωται περὶ 
ὧν δεῖ διὰ σοῦ | συντελεσϑῆναιϑ. 


Litterae € (nonnunquam E) ΖΘΞΠΡ (semel P) Ο ὦ (aliquotiens Q). 
Omnia quae in hac tabula sunt, conscripta quidem diversissimis aetatibus, 
tamen uno eodemque tempore, tertio p. Chr. n. saeculo, lapidi incisa sunt 
(not. 28), ut et litteratura et orthographia (not. 8. 14. 23. 25) illius aetatis 
sint, nisi quod in antiquioribus documentis incidendis paullo cautior fuit 
lapicida, quam in eis quae ipsius demum aetate composita erant. 4 Qui- 
nam potissimum ex magno regum Seleucidarum numero, quibus Antiochus 
nomen fuerit, hic intellegendus sit in medio relinquendum est. Ceterum 
epistulam (I) usque ad συντελεσϑῆναι v. ὁ modo pertinere, post quam vocem 
clausula solennis ἔρρωσθε praecisa esset, verissime observavit Wilcken. 
2 Praeses (στρατηγός, σατράπης) hic fuit provinciae Apamensis (τῆς περὶ Ἀπά- 
petay σατραπείας v. 7). In epistulis regum δὰ eos qui provinciis praesint 
nuda nomina poni sine officii significatione docet n. 224, 12: Βασιλεὺς Av- 
τίοχος Ἀναξ[μβρότωι χαίρειν. 3 Idem quod ὑποτεταγμένος. Wilcken, qui 
affert Ioseph. Ant. XII, 262: Βασιλεὺς Ἀντίοχος Νικάνορι" οἱ ἐν Σιχίμοις Σιδῴ- 
νιοι ἐπέδωχαν τὸ χαταχεχωρισμένον ὑπόμνημα. Cf. n. 2245. 4 Decretum 
regium. Id (II) statim subiungitur v. 4A—47. Wilcken. 5 In fine decreti 
(v. 16. 17) constituitur, ut litteris datis id cum eis communicetur quorum 
interesset de hac re doceri. Inter quos principem sine controversia locum 
tenet praeses eius provinciae in qua vicus Baetocaece situs erat. 


424 IV. Regnum Seleucidarum. [262 


II Προσενεχϑέντος pot περὶ τῆς ἐνεργείας ϑεοῦ Διὸς Βαιτοχαίχης | 
ὅ ἐχρίϑη συνχωρηϑῆναι αὐτῷ εἰς ἅπαντα τὸν χρόνον, ὅϑεν χαὶ ἡ 
δύναμις τοῦ | ϑεοῦ χατάρχεταιδ, χώμην τὴν Βαιτοχαιζχη]νήν 7, 

ἔ Δημή Δ ( 6 Μνασίέ)ου 8 

ἣν πρότερον ἔσχεν Δημήτριος | Δημητρίου τοῦ Μνασί(έ)ου 
ἐντουρίωναϑ τῆς περὶ ᾿Απάμ(ε)ιαν σατραπείας 19 σὺν τοῖς | συν- 
χύρουσι11 xal χαϑήχουσι πᾶσι χατὰ τοὺς προὐπάρχοντας πε- 
ριορισμοὺς12 | x«l σὺν τοῖς τοῦ ἐνεστῶτος ἔτους γενήμασιν, 
10 ὅπως ἡ ἀπὸ ταύτης πρόσοδος | ἀναλίσχηται εἰς τὰς χατὰ 
ἂν , τ » M 
υἦνας συντελουμένας ϑυσίας xal τἄλλα τὰ πρὸς αὔξησιν τοῦ 
ἱεροῦ συντείνοντα ὑπὸ τοῦ χαϑεσταμένου ὑπὸ τοῦ ϑεοῦ ἱερέως 
ὡς εἴϊϑισται, ἄγωνται δὲ xal χατὰ μῆνα πανηγύρεις ἀτελεῖς 18 
τῇ πεντεχαιδεχάτῃ χαὶ | τριαχάδι, xal εἶναι τὸ μὲν ἱερὸν ἄσυλον, 
τὴν δὲ χώμην ἀνεπίσ(τ)α(ϑ)μον 15. μηδεμιᾶς | ἀπορρήσεως προσ- 


6 Enuntiatum relativum ad χώμην τὴν Βαιτοχαι[χη]νήν referri videtur: 
'eum locum, unde vis numinis proficiscitur, qui locus est vicus Baetocaece. 
7 Cf. C. I. 6. 4475: ϑεῷ Βαιτοχειχεῖ ol κατόχοι ἐκ τῶν ἰδίων ἐν τῷ βπυ΄ ἔτει 
ἐποίησαν. 8 MNACAIOY, quod retinuerunt editores, emendavi. Nam quo 
tempore epistula huic lapidi incisa est, sane αἱ et e perinde habebantur 
(v. 23. 25 AITAITHCAIQOC), sed qua aetate composita est, etiamtum diligen- 
ter distinguebantur. 9 Cum iam Chandlerus ENTOYPIQNA legisset, 
Waddington in ectypo distincte €&NTOYPIONA apparere testatus est ideoque 
Franzii emendationem violentam ἐντὸ(ς δ)ρίων merito reiecit. Idem barbaram 
vocem esse suspicatus est, quae magistratum (fonction) significaret. Is igitur 
manifesto ad nomen Δημήτριος rettulit. At neque officialem aliquem pro- 
vinciae in regno Seleucidarum appellatione non Graeca significatum esse 
probabile mihi videtur, neque ἐντουρίωνα nominativum esse. Nam nominis 
barbari appellativi illos certe flexionem suae linguae aliquatenus accommo- 
daturos fuisse existimo. Quare accusativum puto ad ἦν referendum et iuris 
condicionisque qua ille vicus in satrapia Apamensi usus sit significationem 
nescio quam inesse statuo. 10 Cf. Strabo XVI, 2, 4 p. 749 Cas.: 1| δὲ 
Σελευχὶς ἀρίστη μέν ἐστι τῶν λεχϑεισῶν μερίδων, καλεῖται δὲ τετράπολις «al 
ἔστι κατὰ τὰς ἐξεχούσας ἐν αὐτῇ πόλεις, ἐπεὶ πλείους γέ εἰσιν, μέγισται δὲ τέτ- 
vapee, Ἀντιόχεια dj ἐπὶ Δάφνῃ καὶ Σελεύχεια ἡ ἐν Πιερίᾳ, χαὶ Ἀπάμεια δὲ xol 
Λαοδίχεια. 750: οἰχείως δὲ τῇ τετραπόλει xol εἰς σατραπείας διήρητο τέτταρας 
ἡ Σελευχίς. 44 συνχυροῦσι Franz. Waddington. Αὐ cf. n. 522. 655. 92, 5. 
12 Finium descriptiones. Antiquior aetas hac vi simplex ὁρισμός usurpabat, 
at inferiores haud raro compositum habent. Cf. Dionys. Hal. Ant. VIII, 75, 3: 
τοῖς αἱρεϑησομένοις ἐπὶ τὴν ἐξέτασιν τῆς χώρας xal περιορισμόν.  Syll.? 929, 57: 
καϑ[ό]τι χαὶ [οἱ ἐπιδειχ]ϑέντες ἡμῖν ὑφ᾽ ἑκατέρων περιορισμοὶ τῆς χώρας ἐμήνυον. 
65: ὅ τε αὖ τοῖς Ἱεραπυτνίοις al Πραισίοις γενηϑεὶς περι[ζο]ρισμὸς γεγραμμένος 
οὕτως, 43 Le. per quas mercatum haberi licebit sine vectigalibus. Cf. 
v. 92. 24. 14 ANCITICOGAMON in ectypo dispici testatur Waddington, 
Munus hospites, i. e. magistratus cum comitibus, iudices, milites itinera 


262] Antiochus incertus. 425 


15 ενεχϑείσης 156. τὸν δὲ ἐναντιωϑησόμενόν τισι τῶν προγεϊγραμμέ- 
νων ἔνοχον εἶναι ἀσεβείᾳ. ἀναγραφῆναί τε xal τὰ ἀντίγραφα 
ἐν | στήλῃ λιϑίνῃ xal τεϑῆναι ἐν τῷ αὐτῷ ἱερῷ. δεήσει οὖν 
γραφῆναι οἷς εἴϑισται 16, ἵνα γένηται ἀχολούϑως τοῖς δηλουμένοις. 

III Ψήφισμα τῆς πόλεως 7 πεμφϑὲν ϑεῷ Αὐγούστῳ. 
'"Exávavxsc δὲ ἀνέρχεσϑαι πάντα τὰ ὥνζελια διὰ τῶν ἐνταῦϑα 

20 xal ἐπὶ χώρας | ἀγορητῶν18 πραϑησόμενα χαϑ᾽ ἑ(χ)άστην 19 
ἱερομηνίαν πρὸς τὸ ἀδιάλε(ι)πίτα 20] ὑπάρχ(ε)ιν | πᾶσι τοῖς 
ἀνιοῦσζεδι προσχυνηταῖς, ἐπιμελομένου τοῦ τῆς πόλεως ἀγοίρη- 
10021 μηδὲ ἐπιχειροῦντος ἢ ὀχλοῦντος προφάσει παροχῆς xal 
τέλους 22 | xal ἐπηρείας τινὸς ἢ ἀπαιτήσ(ε)ως 233. ἀνδράποδα δὲ 
xai τετράποδα | xal λοιπὰ 3 ζῷα ὁμοίως πωλείσϑω ἐν τῷ τόπῳ 

25 χωρὶς τέλους 7| ἐπηϊρείας τινὸς 7| ἀπαιτήσ(ε)ως 35. 

IV Οἱ χάτοχοι26 ἁγίου Οὐρανίου Διὸς τῆς ὑπὸ τῶν Σεϊβαστῶν εἴς 


facientes domo recipiendi ἐπισταῦμία vocabatur. Cf. E. Kuhn Die stüdtische 
und bürgerliche Verfassung des róm. Reichs I p. 61, qui praeter nonnullos 
Iustiniani Digestorum locos affert Cic. ad Att. XIII, 52, 2: habes hospitóum 
sive ἐπισταϑμίαν odéosam mh, dixi, non molestam. Polyb. XV, 24, 2: Θάσιοι 
εἶπον πρὸς Μητρόδωρον τὸν Φιλίππου στρατηγὸν παραδοῦναι τὴν πόλιν, εἰ Ota- 
τηρήσοι αὐτοὺς ἀφρουρήτους, ἀφορολογήτους, ἀνεπισταϑμεύτους, νόμοις χρῆσϑαι 
τοῖς ἰδίοις. Hesych. ἐπισταϑμί(ελία ᾿ ὑποδοχὴ ξένων. Quod munus cum multas 
haberet molestias propter eorum qui eo aut iure aut iniuria uterentur ava- 
ritiam et intemperantiam (Syll.? n. 448), privilegium immunitatis summo studio 
appetebatur et defendebatur (Syll.2 n. 415). 15 Hoc quid sibi velit non 
assequor. 16 Cf. not. 5. 47 Civitatis cuius est vicus Baetocaece. 
Cogitaveris de Apamea (v. 7). Sed cum Strabo (not. 10) perspicue testetur, 
urbes quidem plures fuisse in Seleucide, sed principem ex eis locum tenuisse 
quattuor ideoque provinciam τετράπολιν appellatam, apparet vicum in satra- 
pia Apamensi situm propterea non necessario in ipsius Apameae agro fuisse. 
Ceterum apparet partem decreti Augusti aetate facti eadem de causa hic 
incidi atque epistulam et rescriptum Antiochi regis, nempe quia hic defi- 
niuntur privilegia quae deinde a Gallieno sociisque imperii confirmata sunt. 
18 Eosdem qui alibi ἀγορανόμοι dicerentur intellexit Franz. Sed probabilius 
praecones publicos, quorum ope merces in foro veneant, interpretatur 
Waddington. Unus in urbe (v. 24), plures ruri fuisse videntur. 49 €ACTHN 
in lapide esse ectypo examinato asseverat Waddington. 20 AAIAAGCIT.A. 
lapis Wadd. 24 Cf. not. 18. 22 Cf. not. 43. 23 ATITAITHCAIQOQC. 
24 Articulum, quem per leges sermonis Graeci sane omitti non licuit, tamen 
reponere nolui, quia nescio an soloecismus potius scriptoris quam error 
lapicidae sit. 25 ATTAITHCAIQC. 26 Eadem vox recurrit in titulo 
6.1. α. 4475 de eodem hominum genere (cf. not. 7. Eos significat qui in illo 
vico fundos domosque habent (χατέχουσι). Neque enim est cur ex χάτοιχοι 
corruptam existimemus, etsi significatione quidem fere ad idem redit. 


426 V. Regnum Attalidarum. [269 — 


τε τὸν ϑεὸν εὐσεβείας xal τὸν τόπον ἐλευϑερ(ε) {Πὰς τὴν ϑείαν 27 
ἀντιγραφὴν 28 ὑπὸ πάντων προσχυνουμένην προέταξαν. 


27 Per principatus tempora quaecumque imperatoris sint, ϑεῖα et ἱερά 
dici notum est. Cf. Syll.2 4151, 28 Rescriptum (cf. Syll.2 448, 8. 72) im- 
peratorum quod summo huius tabulae loco insculptum est hoc exemplo: 
Imp. Caesar Publóus Lécónius Valeriamus Pius Feliz Aug. οἱ Imp. Caesar 
Publius Lédcinsus Gallienus Pius Fel(iv) Aug. οἱ Licinius Cornelius Saloni- 
nus Valerianus nobilissimus Caesar Aurelio Mareae |e]t alis: Regum anti- 
qua, beneficia, consuetudéne etiam. insecuti temporis adprobata 4s qué provin- 
ciam, regit remota, violentia, partis adversae 4ncolum?a vobis manere curabit. 
Quas litteras ex imperatorum nominibus apparet intra annorum 253 et 259 
p. Chr. terminos datas esse. Fr. 


263 Laodiceae ad mare (Latakia). Ed. Chandler Inscr. Append. 
p.94. 5 (Marini Act. fratr. Arval. T. II p. 724. Eckhel D. N. ΠῚ 
p.317. J. Franz C. I. G. 4471). 


Ἰουλίαν Τίτου ϑυγατ(έ)ρα 1 | Βερενίχην2, τὴν ἀπὸ | βασιλέως 
5 Σελεύχου | Νικάτορος, ἱερ(α)σαμέν(ηηνἜ | và ὃξρ΄ ἔτει τῆς 
χυρία[ς] | ᾿Αρτέμιδοςϑ, | Κασσία Λε(π)ίδα 1 ἡ μήτηρ. 


Litterae ΘΖΠΣ. Vs. 3 Y intra litterae O orbem. 4 OYFATPA. 
2 Mulier ceteroqui quod sciam ignota. 3 Seleucus I (306—280 a. Chr. n.). 
4 |EPEZAMENN. 5 Laodiceae anni ab 48 a. Chr. n. numerabantur 
(Eckhel D. N. III p. 348). Itaque hic titulus anni 116 p. Chr. n. est. 6 Ad 
Eckhelii D. N. III p. 349 provocat Franz. 7 AEHIAA. 


V. 
Regnum Attalidarum. 


264 Tres lapides quadrati marmoris albi subcaerulei, qui quon- 
dam parietis alicuius partes efficiebant, in domo Turcica vici 
Péradsik siti horae intervallo ἃ Pergamo qua itur ad oppidum 
Kerkagatsch. Omnes has reliquias eiusdem tituli esse certum est, 
etsi lapis ὦ paullo minoris moduli litteras habet quam ὦ et c. 


AM S c Pim P 


E RT e er NENNEN EE ERRARE See e RET T 


NS dion peru ae aris Qe 


Va nni i QN ANE MIES 


fry y AMA men Ch t, 


264] Chronica Pergami. 427 


Edd. M. Fránkel Bericht über die Ergebnisse der Ausgr. III p. 56 sqq. 
Titulum a exhibet Th. Reinach Revue historique XXXII p. 76 (Add. 
p. 471). S. Reinach Revue arch. Troisiéme série IX (1887) p. 87. 
E. Kontoleon Νέα Σμύρνη ἔτος x n. 4020—4093 (29. December 
1889 ---ἄς Januar 1890). Omnium imaginem accuratissime delinea- 
tam edidit M. Fránkel Alterthümer von Pergamon VIII, 2 p. 378 
n. 613. Cf. quae adnotavit A. Wilhelm Arch.-epigr. Mitth. aus 
Oesterreich XX 1897 p. 59. 


à [------- ἔπεισεν 1: "A]py(ac? [πρυτάν]εις αἱ[ρεῖσϑαι τῆς | πόλεως 
xat'] ἔτος Éxao[r]ov, xai πρῶτος ἐπρυτ[άνευεν Ἀρχίας, xal ἐξ 
ἐχείνου μέχρι νῦν πρυτα[νευόϊμενοι8] διατελοῦσιν. Ὀρόντης 4 δὲ 


2. Ex- 
tremae hastae apicibus ornatae. Vs. 4 ante nomen OPONTHS unius litterae 
spatium vacat. Ex litteratura Fabricius collegit, haec lapidi incisa esse 
Hadriani fere aetate; sed fieri potest, ut multo antiquiore tempore conscripta 
sint. 1 Quod ex Orontis seditione (cf. not. 4. 5) ea modo hic narrantur, 
quae ad urbis Pergamenorum casus ac vicissitudines spectant, inde editores 
collegerunt, chronica huius urbis haec esse; qua cum sententia fragmen- 
tum c perbene convenit, fr. ὦ certe sine ulla difficultate conciliatur. Vs. 4 
initio συνέταξεν Frünkel dubitanter. Quod supplementum minus aptum iu- 
dicat Wilhelm. Ac sane eam tum fuisse civitatis condicionem, ut non tam 
imperaret Archias, sed persuaderet civibus, ex ipsa narratione apparere 
videtur. Quare ἔπεισεν restitui. 2 Cum Th.Reinach [μον]αρχία supple- 
visset, Frünkel perspexit hic de eodem Archia dici, a quo Aesculapii sacra 
Epidauro Pergamum translata constaret. (Cf. Pausan. II, 26, 8: Ἀρχίας ὃ 
Ἀρισταίχμου τὸ συμβὰν σπάσμα ϑηρεύοντί οἱ περὶ τὸν Πίνδασον ἰαϑεὶς ἐν τῇ 
᾿Επιδαυρίᾳ τὸν ϑεὸν ἐπηγάγετο ἐς Πέργαμον. Alterth. von Pergamum VIII, 4 
p. 116 n. 490: [------- | Ἀσχληϊπιάδου | [Ἀρίσταιϊχμον Ἀρχίου | [τὸ]ν ϑεῖον. 
Quem Archiam praeter sacra etiam institutiones rei publicae mutasse roga- 
tione ad populum lata (not. 4) hic videmus. Non multo ante Orontis defectio- 
nem, priore quarti a. Chr. n. saeculi parte, eum fuisse ordo narrationis docet, 
id quod observavit Fr. 3 Supplevit Wilhelm. πρυταΐνεις [εἶναι] Frünkel, 
quod certe ὄντες esse debebat. 4 Cf. F. Justi Iranisches Namenbuch p. 235. 
Patria hinc demum innotuit, ac ne patris quidem nomen usquam comparet 
apud scriptores, sed praeter hunc lapidem etiam in Commagenes monumen- 
tis n. 394, 7. 392, 40 est. Quibus simul refutata est eorum opinio, qui propter 
longinquum temporis spatium (401—349 a. Chr. n., per quod rerum ab Oronte 
gestarum mentio fit, duos homines, natu maiorem Armeniae, minorem Mysiae 
satrapam, distinxerant. Nam idem Artasyrae filius illic quidem Rhodogunen 
Artaxerxis filiam in matrimonium duxisse fertur, id quod anno 404 a. Chr. n. 
accidisse discimus ex Xenophontis anabasi (cf. n. 3918) et hic ab Artaxerxe II 
defecisse ac rursus ad fidem rediisse, id quod ad annos proximos post 362 


Litterae ABHOTTZ; &i v. 10 ΠῚ est, reliquis locis omnibus x. 


428 V. Regnum Attalidarum. [264 


5 Apracü|[pou, τὸ γέν]ος Βάχτριος, ἀποστὰς ἀπὸ ᾿Αρταξέρ[ξου 
τοῦ ΠΕερσ]ῶν βασιλέως, ἐχράτησεν τῶν Περγα [μηνῶν x«l μ]ετ- 
ώιχισεν αὐτοὺς πάλιν ἐπὶ τὸν χο[λωνὸν εἰς] τὴν πα[λαι]ὰν 


ἃ. Chr. n. referendum esse constat. Cf. not. 5. Hic igitur regis gener Arme- 
niae praefectus fuit iam anno 404 a. Chr. n. Xen. anab. III, 5, 47: τούτους γὰρ 
διελθόντας ἔφασαν εἰς Ἀρμενίαν ἥξειν, ἧς ᾿Ορόντας ἦρχε πολλῆς χαὶ εὐδαίμονος. 
IV, 8,3. 4: ἅμα δὲ τῇ ἡμέρᾳ ὁρῶσιν ἱππέας που πέραν τοῦ ποταμοῦ ἐξωπλισμέ- 
νους ὡς κωλύσοντας διαβαίνειν, πεζοὺς δ᾽ ἐπὶ ταῖς ὄχϑαις παρατεταγμένους ἄνω 
τῶν ἱππέων ὡς χωλύσοντος εἰς τὴν Ἀρμενίαν ἐχβαίνειν. ἦσαν δ᾽ οὗτοι Opóvza 
xai Ἀρτούχα Ἀρμένιοι καὶ Μάρδοι χαὶ Χαλδαῖοι μισϑοφόροι. Eandem vero satra- 
piam tenuit etiamtum cum deficeret, si fides habenda est Trogo Prol.40: de- 
fectores 4n Asia, purpuratos suos persecutus (Artaxerxes Mnemon) — primum 
Dotamen — deinde — Ardobarxanen, deinde 4n. Syria praefectum Armenae 
Oronten. Discrepat sane Diodorus XV, 90, 8: ᾿Ορόντης μὲν τῆς Μυσίας ca- 
τράπης. At hic tempora confudisse videtur; nempe cum in fidem rediisset 
Mysiam ei praemii loco datam esse non improbabilis est sententia E. Meyeri 
Gesch. des Alterthums V p. 487. Per illa quattuor decennia ante rebellionem 
certe una res memorabilis tradita est: Anno 382 a. Chr. exercitui pedestri 
regis praefuit in bello contra Cyprios (Diodor. XV, 2, 4). Cum Tiribazum 
aemulum apud regem accusasset et vinctum ad illum misisset (Diod. XV, 8, 3) 
et militibus indignantibus pavens praepropere pacem cum Euagora fecisset 
(Diod. XV, 9, 3, calumnia patefacta a rege summa ignominia affectus est 
(Diod. XV, 411, 2). Sed eum labente tempore restitutum esse apparet. De 
nominis scriptura fluctuante v. n. 3917, de patre Artasyra n. 3906, 5 De- 
fectionem Orontis ad annum 362/14 refert Diodorus XV, 90, 3. Sed paullo 
post desertis sociis defectionis cum rege in gratiam rediit Mysiaeque prae- 
fectus est. Deinde vero iterum fidem exuit, ac certe anno 354 p. Chr. n. 
eum rursus rebellem fuisse testatur Demosthenes XIV, 34: ἐγὼ γὰρ ἡγοῦμαι 
ἐπ Αἴγυπτον μὲν καὶ ᾿Ορόνταν xal τινας τῶν ἄλλων βαρβάρων πολλοὺς ἂν ϑελῆ- 
σαι --- μισϑοφορεῖν παρ᾽ ἐχείνῳ, i. e. apud regem Artaxerxem III Ochum (358—337 
a. Chr. n.). Per huius alterius seditionis tempora manifesto acciderunt quae 
Polyaenus narrat VII, 44, 3. 4 ad Cymen Aeolidis ab Oronte contra Auto- 
phradatem bellante gesta esse. Anno 351/0 (Meyer) de auxilio ei mittendo, 
quo tempore Chares, Charidemus, Phocio praetores erat, decreverunt Athe- 
nienses, anno 349/8 a. Chr. n. eum civitate donaverunt (C. I. Att. II 108). 
Paullo post hunc annum cum rege in gratiam rediisse videtur. E. Meyer 
Geschichte des Alterthums V p. 487. 6 Artaxerxes II Mnemon (401—358 
8. Chr. n.). 7 Supplevit Frünkel. «ó|[.xov] Th. Reinach, qui sinum 
Elaeaticum intellegit ac deinde τὴν παλαιὰν πόλιν ad Teuthraniam refert. Sed 
χόλπον propterea ferri non posse quia ubique in hoc titulo versus ab in- 
tegris syllabis inciperent docuit Früánkel. Quod vero post KO litteram | in 
ectypo dispici refert R., eum in errore versari asseverat Frünkel; nam ex 
ectypo musei Berolinensis apparere non litteram eam esse, sed fortuitam lapi- 
dis rimam. Oppidum Pergamenorum primo in monte conditum postea nescio 
quo tempore in planiciem proximam translatum erat, sed ab Oronte cives 


eet 
τῶ 


964] Chronica Pergami. - 429 


πόλιν: εἶτα Ὀρόντης | [τὴν πόλιν E]mwpé[pac "Apca]tép£n: 


ἀπέϑανεν 8, 
19 δ᾽ [eder er γήμα]ντα ᾿Δναξίπ[[πηνϑ ------------ ἐγέννησεν 
Εὔ]ιππον, Εὔιππος | [δὲ ---------------------------- χ]αὶ 


in pristinum locum reducti sunt. Etiamtum anno 194 a. Chr. n. urbem 
totam in monte fuisse ex Livii narratione (XXXVII, 20, 3: ad vad?ces fere 
collis, 4n quo posita wrbs est. 8.6: haec Diophames ex alia wrbe Pergamo 
contemplatus) colligit Fránkel, per proxima demum regni Eumenis II tem- 
pora adiectis campestribus locis vicinis amplificatam esse; cf. Strabo 
XIII, 4, 2 p. 624 Cas.: xol τὴν ἐπὶ τοσόνδε χατοιχίαν τοῦ [Περγάμου τὴν νῦν 
οὖσαν ἐχεῖνος (Eumenes ΠῚ προσεφιλοχάλησε. Sed postea etiam, Romanorum 
aetate, domos habitationesque civium in monte mansisse: oi τὴν ἀχρόπολιν 
χατοιχοῦντες Alterth. v. Perg. VIII, 2 p. 980 n. 394, 4 (principatu Claudii). 
p. 297 n. 434, 4 (a. 497 p. Chr. n.). 8 Cf. Diodor. XV, 91, 4: oi 9 ἀφεστη- 
χότες τοῦ βασιλέως ἐπὶ τὴν τῶν ὅλων διοίκησιν εἵλοντο στρατηγὸν ᾿Ορόντην. 
οὗτος δὲ παραλαβὼν τὴν ἡγεμονίαν καὶ χρήματα πρὸς ξενολογίαν --- ἐγένετο προ- 
δότης τῶν πιστευσάντων. ὑπολαβὼν γὰρ παρὰ τοῦ βασιλέως δωρεῶν τε μεγάλων 


- τεύξεσϑαι xal τῆς παραϑαλασσίου πάσης παραλήψεσθϑαι τὴν σατραπείαν, ἐὰν ἐγχει- 


ρίσῃ τοῖς Πέρσαις τοὺς ἀφεστηχότας, πρῶτον μὲν τοὺς χομίσαντας τὰ χρήματα 
συνέλαβε xal πρὸς τὸν Ἀρταξέρξην ἀπέστειλε, μετὰ δὲ ταῦτα πολλὰς τῶν πό- 
λεὼν xai τοὺς ξενολογηϑέντας στρατιώτας τοῖς ὑπὸ τοῦ βασιλέως πεμφϑεῖσιν 
ἡγεμόσι παρέδωχεν. Sane dubites, num inter illas multas urbes Pergamum 
fuerit. Nam quae Diodorus narrat, post priorem potius quam post alteram 
Orontis defectionem (cf. not. 5) gesta videntur. Utique cum annorum 
354—349 spatio Orontem contra regis satrapam in Aeolide et Mysia bellum 
gessisse constet, rex cui Pergamum reddidit idem fuisse non potest, a quo 
primum defecerat, sed eius successor Artaxerxes Ochus. 9 Fragmen- 
tum ὦ ad relationem de Philetaeri maioribus pertinere acute perspexit 
Frünkel. Quem a Pausania I, 8, 1 Paphlagona vocari manifesto propter ma- 
ternam originem, de qua haec legerentur apud Athenaeum XIII 577 b: Φιλέ- 
ταιρον δὲ τὸν Περγάμου xol τῆς Καινῆς ταύτης λεγομένης βασιλεύσαντα χώρας 
Βόας αὐλητρίδος ἑταίρας τὸ γένος ἀπὸ Παφλαγονίας υἱόν φησι γενέσϑαι Καρύστιος 
ἐν ἱστοριχοῖς ὑπομνήμασιν. Nam ipsum quidem non Paphlagona fuisse, sed 
Tieo ex oppidulo Ponti oriundum (Strabo XII, 3, 8 p. 543 Cas.). Huic mulieri 


- hie nobilem stirpem affingi. In qua eomminiscenda quod scriptor nomina 


cum ἵππος composita praetulisset, id fortasse referendum esse ad illam Attali- 
darum genealogiam, quam Nicander tangeret in versibus ab ipsius biographo 
servatis O. Schneider Nicandrea p. 4, 3—5: "Atta, ἐπεὶ σέο ῥίζαν ἐπέκλυον. 
Ἡρακλῆος εἰσέτι Λυσιδίχης τε περίφρονος, ἣν Πελοπηῖς Ἱπποδάμεια φύτευ- 
σεν, ὅτ Ἄπιδος ἤρατο τιμήν. Nam inter Hippodamiae posteros eiusmodi 
nomina frequentia fuisse, qua de re provocat ad testimonia ab Hoefero 
allata ap. Roscher Lexicon der gr. u. róm. Mythologie I 2 p. 2669. At ut 
reliqua Fràánkelii disputatio tam acuta est, quam probabilis, sic hic nimis 
Subtilis mihi videtur. Etenim ei qui humilis condicionis mulierem fictis 
maiorum nominibus nobilitare vellet, sponte se offerebant eiusmodi nomina 


430 V. Regnum Attalidarum. [264— 


Δάσχυλον 19, ἀϊϊδελφὴ δὲ τούτων μία Θε]ρσίππη ἐγένεί[το, αὕτη 


15 δὲ συνοικήσασα --------------- ]w, Παφλαγόνι || [10 γένος, 
Étexe -------- , xa] [με]τὰ ταῦτ[α|- ---- ------------- ] 
e [---------- | τον Εἰ ]μέίνης 11, διὰ βίου ἤδη τῆς ἀρχῆς xov- 


γω] νήσας [Ατ]τάϊλωι τῶι ἀδελφῶι 12, ἀπεϑάνε χατα]λείπων τὴν 
[μὲν βασιλείαν τῶι ἑαυτοῦ υἱῶι] | ᾿Αττάλωι 13, xac! ἐ[πιτροπὴν 
20 δὲ ἐχείνωι. οὗτος δὲ] | ἀπέδωχεν τὴν βασιλείαν ἀποϑνήσχων 


᾿Αττάλωι] | τῶι τοῦ Εὐμέν[ους ---------------------- | ------ 
ἄρ]ξανίτα ----- | --nv------ 


quae ab equorum cura equestriumque certaminis splendore derivata gene- 
rosis potissimum hominibus in deliciis erant; cf. Aristoph. Nub. 63 sq.: 
1| μὲν γὰρ ἵππον προσετίϑει πρὸς τοὔνομα, Ξάνθιππον ἢ Χαίριππον ἢ Καλλιπ- 
πίδην. 10 Cf. Escher ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie IV 2 p. 2221, 
qui quattuor recenset huius nominis homines quorum in Asiae minoris, ac 
potissimum quidem Phrygiae, Lydiae, Cariae memoria ac fabulis mentio fiat. 
Sed hi omnes antiquiores sunt quam uf hic in censum veniant. 11 Eu- 
menes II (197—459 a. Chr. n.. 12 Attalus II. (459—438 a. Chr. n.). 
13 Quae hic probabititer restituit Frünkel, accurate conveniunt cum testi- 
monio Strabonis XIII, 4, 2 p. 624 Cas.: βασιλεύσας δὲ ἔτη τετταραχόντα χαὶ 
ἐννέα (Eumenes ΠῚ ἀπέλιπεν υἱῷ τὴν ἀρχὴν Ἀττάλῳ, γεγονότι £x Στρατονίχης 
τῆς Ἀριαράϑου ϑυγατρὸς τοῦ ΚΚαππαδόχων βασιλέως. ἐπίτροπον δὲ κατέστησε «oi 
τοῦ παιδὸς νέου τελέως ὄντος καὶ τῆς ἀρχῆς τὸν ἀδελφὸν Ἄτταλον. Αἱ in 
publicis regis ipsius et populi Pergamenorum litteris Attalus Eumenis f. su- 
perstite patruo nunquam rex appellatur. Cf. n. 3267. 


265 Pars superior stelae marmoris caerulei venis albis 
distincti, fracta in duas partes, inventa Pergami. Ed. M. Fràánkel 
Alterthümer von Pergamon VIII, 1 p. 3 n. 5 cum addendis p. XVIII. 
O. Hoffmann Die gr. Dialekte II p. 105 n. 447 (Ch. Michel Recueil 
d'inscr. Gr. p. 144 n. 18). Cf. quae disputaverunt H. Swoboda Mus. 
Rh. XLVI p. 497. E. Szanto Gr. Bürgerrecht p. 78. 


I ['Eyvo βο]ολὴ xai δῆμος 1" γνώμη στρατηγῶν | [ἐπεὶ 6] δῆμος 


Litterae volgares Ionicae praeter ΑΞΦ, non dispositae στοιχηδόν. O et O 
reliquis litteris minores. 4 Pergamenorum. Lysimachi aut Philetaeri 
aetate haec decreta esse statuit Frünkel. In addendis idem Schuchhardti 
(apud Bohnium Altertümer von Aegae p. 64) sententiam probavit, anno 218 . 
a. Chr. Attalum I cum in gratiam rediret cum Temnitis, qui a. 222 a. Chr. | 
ad Achaeum defecissent, pacta gntiquiora quae cum illis habuisset instau- 
rasse (Polyb. V, 77, 2—4). Eius foederis originem ad annum 226 a. Chr., quo 


265] Pactum inter Pergamenos et Temnitas. 4231 


ὁ Τημνιτῶν2 οἰχείως διαχ[είμενος] τυγχάνει τῶι δήμωι τῶι Tep- 
γαμην[ῶν, | ἀγαϑῆ]. τύχηι, δεδόχϑαι τῆι βουλῆι καὶ τῶι δή 
5 [uot], ἀποστεῖλαι πρεσβευτὰς δύο, οἵτινες παρα [γεν]όμενοι 
ἐμφανιοῦσι τὴν τε εὔνοιαν ἣν ἔχων | [δι]ατελεῖ πρὸς αὐτοὺς ὁ 
δῆμος ὁ Περγαμηνῶν | [xa]. διαλεγήσονται ὅπως ψηφισϑῆι ταῖς 
10 πόλεσιν | [ἀμ]φοτέραις ἰσοπολιτεία ὃ. ἐὰν δὲ φαίν[η]ται | [ΤῊ 


Attalus Asia cis Taurum potitus esset (Polyb. IV, 48, 7), revocandam videri. 
At hoc quidem pactum, quippe quod inter civitates liberas sine ulla prin- 
cipis mentione factum esset, antiquius videri et, si non prius, certe anno 
226 a. Chr. novo foedere cum Attalo conciliato abrogatum. Sed etsi temporis 
definitionem recte se habere mihi quoque probabile est, tamen pactum 
Temnitarum cum Attalo in locum eius quod antea cum Pergamenis habu- 
issent successisse non credo. Immo rationes, quae eis cum principe inter- 
cedebant, plane separatae erant ab eis quas cum populo Pergamenorum 
habebant, ut eodem tempore utrumque pactum fuisse nulla ex parte incre- 
dibile sit. A tam antiquo tempore rarum quidem est, sed neutiquam in- 
auditum. Cf. titulos Olympia V p. 429 n. 304. 305 postremo saeculi a. Chr. n. 
quarti decennio incisos. Reliqua vero litteratura, maxime DZ, ad tempora 
inferiora descendere vetat; etiam ᾧ praecipue fini quarti et initio tertii a. Chr. 
saeculi convenit. Formulam ἔγνω βουλὴ χαὶ δῆμος vel ἔγνω δῆμος Pergameni 
tum etiam retinebant ex usu Aeolensium, quorum origine erat civitas. Cf. 
n. 815, At dialecto tum iam utebantur volgari, cum Temnitae vicini etiam- 
tum Aeolicam religiose conservarent. Quod discrimen nescio an eo referen- 
dum sit quod Pergamum tum iam Philetaerus sedem imperii fecerat. Nam 
cum Alexandri successores reliquique dynastae in omnibus negotiis volgari 
lingua uterentur, consentaneum est etiam civitates primarias regnorum et 
principatuum eorum morem secutas esse. 2 Temnus oppidum Aeolicum 
triginta milibus passuum meridiem versus a Cyme ad ripam Hermi fluminis 
situm. Cf. Herodot. I, 449. Xen. Hell. IV, 8, 5. Polyb. V, 77, 4. XXXI, 27, 42. 
Strabo XIII, 3, 5 p. 621 Cas. Pausan. V, 48, 7. Plinius N. h. V, 449. 424. Tac. 
Ann. II, 47. 3 Ius de quo inter duos populos convenit, ut alterius urbis 
omnes cives simul civitatem in altera habeant, isopolitiae nomine hic signi- 
ficari apparet; cf. v. 17—25. Eadem vi praecipue in Creticarum civitatium 
pactis est, C. I. G. 2554, 189. 245 (Oluntiorum et Latiorum). 2555,20 (Hiera- 
pyítniorum et alius civitatis Creticae, cuius nomen intercidit). 92556, 42 
(Hierapytnionum et Priansiorum). Hermae IV p. 267 n.I,8 (Lyttiorum et 
Oluntiorum). $Szanto. Sed etiam extra Cretam hoc institutum aliquando 
repperiri docet exemplum ab eodem allatum pacti inter Messenios et Phiga- 
lenses Syll? 234, 44. Nonnunquam non mutuum pactum, sed simplex alterius 
populi decretum, quo alteri civitas datur, indicatur, ut I. G. Sept. IIT, 97, 14. 45: 
xoi εἶμεν Twm[v]tot; ἰσοπολιτείαν πᾶσι δεδομέναν ἐμ, Φωχεῦσι. Magis etiam a 
pristina et propria vi degeneravit vocabulum, ubi nihil nisi ius civitatis 
 Singillatim in peregrinos collatum indicat, cuius rei exempla haud pauca ex 
diversarum regionum decretis congessit Szanto p. 69 sqq. 


432 V. Regnum Attalidarum. [265— 


υνίταις ἐπιτήδειον εἶναι, συνϑεῖναι περὶ c[oó|voo τ]οὺς ἀφε- 
σταλμένουςὅ αὐτοχράτοραςδ. | [οἱ αἱρε]ϑέντες ᾿Απολλωνίδης 
II ᾿ΑἈπελλέος, H[------- | "Ep]píz moo. Ἀγάϑαι τύχαι. 
ἔδοξε Ταμνίταισι | xo]t Περ[γ]αμήνοισι, ἐπὶ πρυτάνιος τῶ μετὰ 
15 Ἠρακ]ληΐδαν τὸν Aca. μῆννος Ἤράω, ἐν [Περγάμω] | ἐπὶ πρυ- 
τί ά]νιος Τ᾿ ᾿Αριστοχράτεος τῶ Ἴερα------- , | μῆνος Ἠράω᾽ ἔμμεναι 
Ταμνί[ταισι ἐν Περ]γάμω πολι[ζτ]είαν xat Περγαμήϊνοισι ἐν Τά- 
20 μνω,] | μετεχόντ[ε]σσι ὧν xoi οἱ ἄλλο[ι πολῖται μετέχοι] σι, xai 
γᾶς χαὶ οἰ[χία]ς ἔγχτησιν 8 ἔμμεναι τῶ Ταμνί]τα ἐμ, Περγάμω 
[χ]αὶ τῶ ΠΕεργίαμήνω ἐν Τάμνω. ψᾶφον | δ]ὲ φέρην τὸν Τα- 
ανίταν [ἐμ, Περγάμω, χαϑάπερ ὁ ΠΕερ[γ]άμηνος φέρει, κα[ὶ τ]ὸν 
ΠΙεργάμηνον ἐν Τάμνω χαϑάπερ | ὁ] Ταμνίτας qéps[t--------- 
25 --------- [σ]τείχην 3 ἐπὶ συ---- |.. σι tüt--------- 


4 Hic distinxit Hoffmann, cum Frünkel cus9etvat ad protasin pertinere 
et ab ἐπιτήδειον εἶναι pendere statuisset. Illud praestat, quia verbo apodo- 
seos restituendo spatium non sufficit (cf. not. 6). 5 Cf. ἡ. 64. 6 αὖτο- 
χράτορας [εἶναι] Frünkel. Sed quinque litteras hic suppleri non licere propter 
spatii angustias monet Hoffmann. 7 Cf. n. 264, 3. 8 Vocalem ab 
Aeolica dialecto alienam ex volgari sermone ascitam existimat Frünkel, qua 
in re errat. Nam verbum χτᾶσϑαι in omnibus temporibus quae productam 
vocalem habent itemque nomina inde derivata in omnibus dialectis genui- 
nam vocalem Ἢ, non « habere constat. Cf. Ahrens de dialectis I p. 85. 184. 
II p. 134. Kühner-Blass Gr. Gramm. 1], 4 p. 424. Etiam in titulis Aeolicis 
constanter eam vocalem teneri (χτῆμα, χτήσιας, ἔγχτησις) docent testimonia 
quae affert O. Hoffmann Gr. Dialekte 1I p. 503. 


266 Stela marmoris caerulei ab inferiore parte mutila, fracta 
in duas partes, inventa Pergami. Ed. M. Fránkel Alterthümer von 
Pergamon VIII, 4 p. 10 n. 13 cum Addendis p. XIX et fasc. 2 p. 507 
(Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 9 n. 15). Cf. quae adnotaverunt 
F. Koepp Archaeol. Anzeiger 1895 p. 164. B. Niese Gesch. der gr. 
und maked. Staaten II p. 156 not. 2. 


[A&£]óparui ἃ ἐπεχ[ώρησ]εν2 Εὐμένης Φιλεταίρο[υ 8 τοῖς | ἐμ] 


Litterae Ionicae volgares praeter Ξ, non dispositae στοιχηδόν. ζῆτα anti- 
quiorem formam XI habet. ΘΟΩ reliquis litteris multo minores. | Supple- 


vit Frünkel, qui nominis hac vi usurpati pauca quidem sed certa exstare - 
exempla observavit: Plut. quaest. conv. II, 4, 9 p. 633 C xol γὰρ Ἀντίγονος — 


αὐτὸς μὲν ἑαυτὸν εἰς τὸν ὀφθαλμὸν ἔσχωπτε᾽ xal ποτε λαβὼν ἀξίωμα μεγάλοις 
γράμμασι γεγραμμένον ταυτὶ μὲν᾽, ἔφη, "xol τυφλῷ δῆλα᾽, Syll? 808, 6 sqq. 


] 
' 
] 
ἣ 


| 


266] Eumenes I et milites mercennarii. 433 


84 Φιλεταιρείαν 4 στρα[τ]ιώταις xal τοῖς ἐν ᾿Ατταλείαιδ. | [σ]ίτου 


ὑπὲρ τῆς πατρίο[υ χώρας], περὶ ἧς ἐπιδοὺς ἀξίωμα βασιλεὺς Θρᾳκῶν ΚΚότίυς τῆι 
συ]γχλήτωι — ret τ[ὴν π]άτριον ἡμῶν χώραν. Lebas Inscr. III, 4652, 2: [ἐπέ]- 
δωχεν ἀξίωμα, üt οὗ £Ae----. Frequentius verbum ἀξιοῦν usurpatur de eis, 
qui precibus adeunt regem vel principem. Cf. n. 56, 49 cum not. 82. n. 137,40. 
438,6. 168,38. 221,412.28. 223,10. 228,14. 329, 28.29. Sequuntur singula ἀξιώ- 
ματα quibus morem gessit Eumenes, quae numeris $ 1—7 distinxi. Ea prae- 
ter primum omnia praefixum habent argumenti indicem praepositione ὑπὲρ 
c. gen. expressum. 2 Haec quoque vox sollennis est in eiusmodi argu- 
mento. Frünkelius affert Arrian. Anab. I, 27, 5: ὡς δὲ πάντα (quae Alexander 
ab Aspendiis postulaverat) οἱ ἐπεχώρησαν, ἀνέζευξεν ἐς Πέργην. Praeterea cf. 
n. 137, 9: ἐπιχωροῦμεν δὲ ὑμῖν xol τὴν ἀνάϑεσιν ἧς ἠξιοῦτε στήλης [x]o[tf- 
σ]ασϑα[ι]. 139, 19: ἐπιχωρῆσαι ἡμῖν ἀναϑεῖναι στήλην. 168,12: περὶ ὧν ἐπι- 
χωρῆσαι ἀναστῆσίαι στήλην]. 224, 54: διὰ τὸ ᾿Αϑηναίῳ τῷ ἐπὶ τοῦ ναυστάϑμου 
ἐπιχεχωρῆσϑαι. 228, 6: ἐπιχεχώρηχε δὲ τοῖς [Σμυρ]ναίοις τάν τε πόλιν xol τὰν 
χώραν αὐτῶν ἐλευϑέραν εἶμεν. v. 11: τὰ ἐπιχεχωρημένα αὐτοῖς. Syll? 280, 5. 
314, 9. 48. 99. 425, 2. 558, 15. 419. Alibi, ut n. 224, 45. 41. 56. 69. 63. 993, 27, 
eadem vi συγχωρεῖν usurpatur. 3 Eumenes I. Eum Strabo non Phile- 
taeri ipsius, sed fratris eius Eumenis filium dicit XIII, 4, 2 p. 624 Cas. ἦσαν 
δὲ αὐτῷ (Philetaero) δύο ἀδελφοί, πρεσβύτερος μὲν Εὐμένης, νεώτερος δ᾽ Ἄττα- 
log: ἐχ μὲν οὖν τοῦ Εὐμένους ἐγένετο ὁμώνυμος τῷ πατρὶ Εὐμένης, ὅσπερ καὶ 
διεδέξατο τὸ Πέργαμον χαὶ ἣν ἤδη δυνάστης τῶν χύχλῳ χωρίων. Quae originis 
significatio manifesto recte se habet, quia Philetaerum eunuchum fuisse 
| eonstat. Sed titulus docet Eumenem a patruo adoptatum esse, cuius rei 
aliud vestigium exstat apud Diogenem Laertium IV, 38: ἀλλὰ χαὶ ἐχορήγει 
| αὐτῷ (Ἀρκχεσίλᾳ) πολλὰ Εὐμένης 6 τοῦ Φιλεταίρου. Frünkel. Tempora perbene 
conveniunt, siquidem eodem anno 244 a. Chr. et Arcesilae successit Lacydes 
et Eumenis I successor Attalus I regnum iniit (cf. n. 2682). Philetaerum 
anno 263 a. Chr. n. octogenarium decessisse constat (Droysen Gesch. des 
Hellenismus III, 4 p. 277 not. 3. Eumenes per viginti duos annos, usque ad 
241 a. Chr., principatum tenuit. Hoc temporis intervallo utique hic titulus 
incisus est. Quem quod Frünkelius propius ab initio quam a fine imperii 
Eumenis abesse iudicat, quia mercennariorum seditiones nondum corroboratis 
| novi principis opibus ortas esse maxime probabile sit, id non abhorret a 
' weri similitudine. Certe Niesii opinio, qui has litteras annorum 246 et 241 
|. 8. Chr. terminis contineri ex necessitudine eis cum n. 229 intercedente collegit, 
parum firma mihi videtur. Nam multa quidem utrobique simillima sunt, sed 
| neutiquam inde sequitur alterum titulum altero aliquot lustris antiquiorem 
esse non posse. 4^ Regione in qua hoc castellum situm esset (ὑπὸ τὴν 
Ἴδην v. 24. 55) ipsum Eumenem I demum sub initia dominationis superato 
! Antiocho I Sotere potitum esse, cum ad id tempus in Seleucidarum dicione 
| fuisset, ex n. 335, 126 sqq. collegit Frünkel. Is igitur castello a se condito 
appellationem a patrui nomine derivatam imposuit. Quo factum est, ut 
regum Pergamenorum aetate Philetaeriae delubrum exstaret Eumenis (Εὐμέ- 
' vetoy) conditoris. Cf. n. 336, 3. 5 Cf. Steph. Byz. Ἀττάλεια᾽ πόλις Λυδίας, - 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. L 28 


434 V. Regnum Attalidarum. [266 


τιμὴν &xotlveww 9 τοῦ μεδίμνου δραχμὰς τέσσζα]ρ]ας 7, οἴνου τοῦ 
82. 5 μετρητοῦ δραχμὰς τέσσαρας, ὑπὲρ το[ῦ] | ἐνιαυτοῦ ὅπως ἂν 
$3 ἄγηται δεκάμηνος9, ἐμβόλιμον δὲ | οὐχ ἄξει19, ὑπὲρ τῶν τὸν 


πρότερον Ἀγρόειρα ἢ Ἀλλόειρα καλουμένη, Inter Pergamum et Thyatira sitam 
fuisse certum est, de loco accuratius definiendo sane dissentitur. Cf. Bürch- 
ner apud Pauly-Wissowa Realencyklopádie II, 2 p. 2455. Hanc quoque in 
terra quae antea Seleucidarum fuerat constituit Eumenes I et ab alterius 
patrui nomine appellavit. Frünkel. 6 Frumentum et vinum debebat 
Eumenes mercennariis quos conduxerat. Pro quibus si malit pecuniam 
numerare, hic certum pretium constituitur. Fr. 7 Alibi modo maius : 
modo minus pretium quam quaternarum in singulos medimnos drachmarum 
commemoratur. Quinque drachmae Athenis sub finem quarti a. Chr. n. 
saeculi usitatum pretium fuerunt. Cf. Dem. XXXIV, 39: ὅτε δ᾽ ὁ σῖτος ἐπε- 
τιμήϑη τὸ πρότερον χαὶ ἐγένετο ἑχχαίδεκα δραχμῶν, εἰσαγαγόντες πλείους ἢ μυ- 
ρίους μεδίμνους πυρῶν διεμετρήσαμεν ὑμῖν τῆς χαϑεστηχυίας τιμῆς, πέντε ὃραχ- 
μῶν τὸν μέδιμνον. Syll? 452, 9 sqq. ἐπέδωχεν ἐν τῇ σπανοσιτία τρισχιλίους 
μεδίμνους πυρῶν πεντεδράχμους πρῶτος τῶν χαταπλευσάντων ἐνπόρων. v. 68 sq. 
χαταπλεύσας ᾿Αϑήναζε σῖτον ἄγων ἐπ᾽ Ἀριστοφῶντος ἄρχοντος (330/29 a. Chr.) 
ἐπέδωχεν τῷ δήμῳ τρισχιλίους μεδίμνους πεντεδράχμους. At Deli initio alte- 
rius a. Chr. saeculi medimnum ribus drachmis veniisse observat Frünkel 
ad Boeckhii Staatsh. d. Ath. II3 p. 26* not. 165 provocans ad titulum Bull. . 
de corr. Hell. VI 4882 p.14, 103. Nihil igitur miri habet quattuor drachmarum 
pretium medio saeculo tertio in regione Asiae minoris fertili. 8 Cf. 
Dem. XLII, 20: cà δ᾽ ἐκ τῆς ἐσχατιᾶς νῦν πωλῶν τὰς χριϑὰς ὀχτωχαιδεχαδράχ- 
μους καὶ τὸν οἶνον δωδεχάδραχμον, πλουτεῖς εἰχότως, ἐπειδὰν ποιῇς σίτου 
υὲν μεδίμνους πλέον ἢ χιλίους, οἴνου δὲ μετρητὰς ὑπὲρ ὀχταχοσίους. 8. 34 ὅταν 
οἱ πλούσιοι καὶ μηδὲν ὑμῖν πώποτε χρήσιμοι γεγενημένοι, πολὺν xol σῖτον xol . 
οἶνον ποιοῦντες χαὶ τοῦτον τριπλασίας τιμῆς ἢ πρότερον διατιϑέμενοι, πλεο- 
νεχτῶσι map ὑμῖν. Unde Boeckhius Staatsh. I? p. 128 collegit, usitatum pre- ἱ 
tium fuisse quaternarum in singulos metretas drachmarum. Fr. 9 Hoc j 
cum Fránkelius mero errore pro (δω)δεχάμιηνος incisum coniecisset, oblocuti 
sunt H. Usener apud Fr. p. 44sq. B. Keil Hermae XXIX p. 78 not. 9. - 
E. L. Hicks Classical Review VI 4892 p. 53 eorumque sententiae accessit 
Frünkel in Addendis. Qui omnes consentiunt, mercedem militum in annum | 
constitutam fuisse, sed ita ut anni nomine id modo temporis spatium, quod 
omnino rei bellicae aptum esset, significaretur. Id ne unquam longius quam | 
decem mensium sit cavetur. Quae res sane militibus ita modo curae. 
fuisse potest, si merces non ex dierum mensiumve numero computabatur, 
sed certa et immutabilis summa pro tota militia annua pacta erat. Sic. 
enim adiecto undecimo mense labor augebatur, lucrum non item. Huius. 
stipendia numerandi rationis vero Hicksius luculentissimum attulit testimo- | 
nium tituli Coi apud Paton et Hicks Inscr. of Cos p. 20 n. 10 d, 64 sqq. ot ᾿ 
ἐϊπηγγελμένοι τὰς μισϑοφοράϊς " Στα]]σαγορῖνος Τιμοξένου τοῦ [σι]τηρεσίου ἐνιαυ- 
τόν HB. Τείσαρχ[ος] Γεράϊστιος τοῦ σιτηρεσίου ἐνι[αυ]τὸν ΗΙ5[Ε]. | Ἀρίστων 
Ἀριστοκλείδα το[ῦ σιτηρε]σίου ἐνιαυτὸν HIE. Ἀλϑαιμέίνης ----- ἸΙσϑένευς χαὶ 


te mr te icai e φύσιος JF Yo Aba poe A 


266] Eumenes I et milites mercennarii. 435 


ἀριϑμὸν ἀποδόντων τὸν xÓptov!ii | xal γενομένων ἀπέργων, 
ὅπως τὸ ὀψώνιον λαμβάνωσι | τοῦ προειργασμένου χρόνου. 
SA ὑπὲρ ὀρφανιχῶν12, ὅπως ἂν | οἱ ἄγχιστα γένους λαμβάνωσιν, 
8 ὅ 10 ἢ ὧι ἂν ἀπολίπηι 18, ὑπὲρ τελῶν, | ὅπως ἂν ἡ ἀτέλεια ὑπάρχηι 


ὑπὲρ τῶν υἱῶν σι[τηρέσιον] | ἐτῶν δύο ΗΗΗΕΡ. Χρυσάντοϊς ---------- ] | σιτη- 
ρέσιον ἑξαμήνου HA[AAAFEFFFFFFEF ITI. Ἀγα]ϑόστρατος Μέμνονος σιτ[ηρέσιον 
ἑ]]ξαμήνου BAAAAFFFFFFFFFIIII. Nam hic semenstris quidem temporis 
merces est drachmarum 992/,, annui vere non duplex summa (1991/4 dr.), 
sed multo minor (454 dr. biennii 302 dr.. Quod quin Newtonus recte de 
anno militari novem mensium interpretatus sit, dubitari non licet. Sane 
haec tota computandi ratio, ex condicione et necessitatibus exercituum nata, 
nullam habet conexionem cum fastis anni civilis. Neque enim recte si quid 
video Usenerus has reliquias iudicat antiquioris fastorum ordinis cuius me- 
moria cum apud Romanos in illo Romuli anno tum in Graecorum quibus- 
dam caerimoniis conservata sit. 10 Eumenes. Sponte patet, non fastis 
civilibus Pergamenorum ne mensis intercalaris inseratur caveri, id quod in 
civitate, quae anno lunisolari quem dicunt uteretur, omnium absurdissimum 
erat, sed ne Eumenes illis annis, qui mensem intercalarem habeant, mercen- 
narios undecim menses sub signis contineat. 141 Qui eum annorum nu- 
merum, in quem conducti sunt, absolverint. Fr. 129 Frünkel opinatur, 
non modo liberis, sed etiam proximis consanguineis atque eis quos quisque 
testamento designasset, mercedem post illius mortem per aliquantum tem- 
poris ab Eumene datam esse. At hoc cum per se ipsum incredibile est, 
tum quo pacto tales pecuniae ὀρφανιχά vocari possint non intellegitur, quia 
plerumque ad alios homines atque ad liberos, quos miles impuberes reli- 
querat, perveniebant. Neque haec permira institutio credibilior fit Frünkelii 
observatione, quoniam multi ex militibus sine dubio liberos habuissent non 
ex legitimo matrimonio susceptos sed ex concubinis procreatos, his veren- 
dum fuisse, ne si liberis modo destinarentur illae pensiones, origine eorum 
in dubium vocata hoc emolumento privarentur. Quod ut vitetur, ius ὀρφα- 
νιχῶν sic amplificari. Hoc aliquatenus probabile videatur de illa clausula 
ᾧ ἂν ἀπολίπῃ. At quod est de proximo agnato, in id profecto illa explicatio 
nullo modo cadit, et tamen hoc est quod omnium maxime mirum ac plane 
inauditum videri debeat. Nam quis quaeso credet milite quopiam liberis 
orbo defuncto fratrem aut patruum aut fratrem patruelem (hi enim sunt οἱ 
ἄγχιστα γένους) liberorum impuberum instar habitos pecunias ὀρφανιχῶν no- 
mine ab Eumene accepisse? Immo ὀρφανιχά de tutela liberorum et cura 
rei familiaris relictae intellegenda sunt. Si non Eumenem ipsum, at certe 
eius asseclas et ministros vel ductores ordinum inhiasse pecuniis, quas mi- 
lites defuncti reliquissent, pro rei natura probabile est. Qua de causa om- 
nium maxime militum intererat, ne quilibet homo tutor ab Eumene aut 
aliquo ex ducibus datus per fraudem infantes bonis paternis privaret, sed 
ius proximi agnati aut tutoris testamento instituti religiose conservaretur. 
13 Miles qui liberis nondum adultis decessit. De ἀπολείπειν inferiore aetate 
pro χαταλείπειν usurpato cf. n. 326?1, 


28* 


436 V. Regnum Attalidarum. [266 


ἡ ἐν τῶι τετάρτωι xal τεσσαραϊχοστῶι Ever i4, ἐάν τις ἄπεργος 
γένηται ἣ παραιτή[σ]ηται, ἀφιέ[σ᾽ϑ]ω καὶ ἀτελὴς ἔστω ἐξάγων 
86 τὰ αὑτοῦ ὑπάρχοντα. ὑπίὲρ | τ]οῦ ὀψωνίου οὗ ὡμολόγησεν τῆς 
τετραμήνου 15, ἵνα δοϑῆν [τὸ ὁ μ]όλογον, xal μὴ ὑπολογιζέσϑω 


14. Frünkelius cum legeret ὅπως ἂν ἣ ἀτέλεια ὑπάρχηι (neglecto Η quod 
ipsius tabula post ὙΠΑΡΧΗΙ exhibet) ἐν τῶι τετάρτωι καὶ τεσσαραχοστῶι ἔτει, 
interpretatus est de immunitate qua milites fruerentur inde ab aetatis anno 
quadragesimo quarto. At 51 id indicaretur, ἀπὸ τοῦ τετάρτου καὶ τεσσαρα- 
χοστοῦ ἔτους aut τοῖς τεσσαράχοντα χαὶ τέσσαρα ἔτη γεγονόσι dicendum fuit. 
Quod scriptum est, si omnino de aetatis anno accipiendum esset, nihil signi- 


ficare posset, nisi per unum illum annum milites immunitate frui, post eum - 


vero non magis quam ante, id quod absurdum est. Quare ne Koeppii qui- 
dem interpretationem probare possum legentis ὅπως ἂν ἢ ἀτέλεια ὑπάρχηι 
ἢ ἐν τῶι τετάρτωι xal τεσσαραχοστῶι ἔτει, ἐάν τις ἄπεργος γένηται ἢ παραιτή- 
σηται, ἀφιέσϑω xal ἀτελὴς ἔστω ἐξάγων τὰ αὑτοῦ ὑπάρχοντα. Quae lectio vitio 
grammatico laborat; nam cum particulis ἢ ---- ἢ post ὅπως positis duo enun- 
tiati finalis membra disiungantur, apparet in altero ex eis pro imperativis 
ἀφιέσϑω καὶ ἀτελὴς ἔστω coniunctivos ἀφεϑῇ xal ἀτελὴς ἦ ponendos fuisse. 
Denique illud nudum ἀτέλεια ὑπάρχηι obscurissimum est, praesertim cum 
etiam in altero membro ἀτελὴς ἔστω legamus. Sed haec omnia incommoda 
nascuntur ex prava verborum ἐν τῷ τετάρτῳ χαὶ τεσσαραχοστῷ ἔτει interpre- 
tatione, quae quin de immunitate anno 44 aerae Seleucidarum (269/8 a. Chr.) 
concessa intellegenda sint nullus dubito. Philetaerum eiusque successores 
hac annos numerandi ratione usos esse, dum Attalus I regio nomine ornatus 
regni annos litteris publicis praescribere inciperet (n. 268, 4 βασιλεύοντος 
Ἀττάλου, ἔτους πρώτου), nihil habet miri. Quod vero anni Seleucidarum in- 
dicantur mero numero, nulla addita aerae significatione, sed vocabulis plene 
scriptis, non notis numeralibus, id etiam in titulo aetate suppari habes 
n. 225, 5. 6: σὺν τοῖς [τοῦ ἐνάτου χαὶ πεντηχοστοῦ ἔτους προσόδοις, ibid. ν. 18: 
ἐν τῶι ἑξηχοστῶι ἔτει. Philetaerus igitur immunitatem concesserat militibus, 
quam sex aut paullo pluribus annis post eis, qui post defectionem in gra- 
tiam redibant, confirmavit illius successor EumenesI. Quae immunitas qualis 


sit exponitur proximo enuntiato per asyndeton explicativum adnexo. Ut rn 


principis intererat, eos qui apud ipsum militarent alere ac fovere, sic me- 
tuendum erat, ne eorum qui ipsi nihil amplius prodesse poterant, nullam 


haberet rationem, sed ex eorum bonis lucrum captaret. Hoc ex metu nata 
est condicio de infantium tutela (S 4, cf. not. 12); eodem spectat quod . 


hic interdicitur, ne 6 discedentis militis re familiari partem Eumenes 


vectigalis nomine retineat. De alia immunitate hic omnino non dicitur. - 
Nam milites, quos mercede conduxerat princeps, ei vectigalia non pe- 


pendisse dum  militarent per se intellegitur. 15 Per quattuor 
menses mercennarii defecerant ab Eumene; quorum mensium stipendia, 
quae ante ille pactus erat, ne deducerentur de summa debita hic constitui- 
tur. Fr. 


466] Eumenes I et milites mercennarii. 42371 


87 15 εἰς τὸ ὀψώνιον. ὑπὲρ. τῶν λευ[χί]νων 16. ὅπως xal τὸν σῖτον 

λάβωσιν τοῦ χρόνου οὗ xal τὸν στέφανον 17. | 

Τὸν Gpxov δὲ xal τὴν ὁμολογίαν ἀναγραψάτω εἰς στήλας 
λιϑί[να]ς τέσσαρας xal ἀνα[ϑ]έτω μίαμ μὲν ἐμ Περγάμωι ἐν 
τῶι τῆς | [Αϑ]ηνᾶς ἱερῶι 18, μίαν δὲ ἐγ [Γρυνείωι 19, μίαν δὲ ἐν 
Δήλωι39, μίαν δὲ ἐμ, Μιτυϊλήνηι 21 ἐν τῶν τοῦ ᾿Ασχληπιοῦ. 

20 Ὅρχος ὃν ὥμοσεν Παράμονος xal οἱ | ἡγεμόνες 22 xal οἱ ὑφ᾽ 
αὑτοὺς 238 στρατιῶται οἱ ὄντες ἐμ Φιλεταιρείαι | τῆι ὑπὸ τὴν 
Ἴδην xal Πολύλαος xal οἱ ὅφ᾽ αὑτὸν ἡγεμόνες xal στίρα!- 
τ]ιῶται οἱ ὄντες ἐν ᾿ἈΑτταλείαι xal ᾿Αττίνας (625) ἱππάρχης xal 


46 Λευ[κα]νῶν Frünkel, λευ[χί]νων sine dubio rectius Koepp, qui monet 
- eoronam frondis populneae Herculis insigne (Theocrit. Il, 420 χρατὶ δ᾽ ἔχων 
λεύχαν, Ἡραχλέος ἱερὸν ἔρνος. Vergil. Eclog. VII, 64: populus Aleidae gratis- 
s$ma), aptissimum fuisse praemium egregiae fortitudinis. Atque unum certe 
eiusmodi coronae publice decretae exemplum inveniri Inscr. ins. mar. Aeg. 1 
p. 54 n. 455, 78. 79: στεφανωϑεὶς πρᾶτος Aeuxalag στεφάνωι. | Nam λευχαία ac 
λεύχη quin eandem arborem significent non videtur dubium.  Adiectivum 
λεύχινος legitur etiam ap. Arist. Oecon. II p. 4353 b, 26. 27: εἴτα ἱμάτια μὲν 
λευχά, στεφάνους δὲ λευχίνους περιετίϑει. Similiter etiam pro στέφανος δάφνης, 
ϑαλλοῦ, χιττοῦ, quae frequentissima sunt, inferiore aetate nonnunquam dicitur 
δάφνινος (Syll.2 790, 40), ϑάλλινος (Syll? 742, 3. 8), χίσσινος (Syll? 588, 194). 
Sed hic sumendum est, quod sane novum videtur, milites hoc praemio or- 
natos satis audaci metonymia ipsos λευχίνους appellatos esse. Neque enim 
aliter stare potest enuntiati structura et sententia. 17 Qui corona or- 
nati sint, eos σῖτον quoque accepisse, cum reliquis nihil daretur nisi ὀψώνιον 
(v. 43. 44), existimat Koepp. Sed haec distinctio redarguitur versu v. 3, quj 
omnibus militibus σῖτον deberi testatur. Quare tempus de quo hic dicitur 
nullo modo militiae esse potest, sed cum honesta missione id coniunctum 
[1550 videtur, ut ei, qui illud singulare coronae populneae praemium tulerat, 
etiam militiae tempore finito per aliquod tempus alimenta darentur. Mireris 
sane illud οὗ xai τὸν στέφανον, quia corona in certum aliquod tempus data 
quod sciam sine exemplo est. 48. Cf. n. 248, 56. Νιχηφόρου cognomen 
Minerva Pergamena Eumenis I aetate nondum gerebat. 49 Cf. n. 229, 85 
cum not. 47. 20 Deli non propter peculiarem quandam necessitudinem, 
quae Eumeni cum Deliis aut Apollinis Delii delubro intercederet, unum ex 
exemplaribus erigi iubetur, sed quia illud templum prae aliis ab omnium 
gentium Graecarum hominibus frequentabatur. 24 Eandem nominis 
formam iam in epistula Antigoni ad Teios data anno 304 vel 303 a. Chr. n. 
-(SylL2177, 30) habes, cum praeterea saeculo a. Chr. n. quarto et domi et 
peregre constanter Μυτιλήνη scribatur. 22 Paramonus στρατηγός est, 
proximi post illum ἡγεμόνες appellantur. Cf. n. 693, 4455. 23 De prono- 
minum personalis et reflexivi confusione cf. quae adnotavi n. 9096, 24 Cf 
not. 4. 25 Articulum neglegentia lapicidae omissum restituit Frünkel. 


438 V, Regnum Attalidarum. [266 


οἱ ὑφ᾽ αὐτὸν ἱππεῖς xal 'OAdiyoc [x]al οἱ δφ᾽ αὑτὸν Τραλεῖς 26: 
* Ὀμνύω Δία, Γῆν, [Ἥλιον21, Ποσειδῶ, Δήμητρα, Ἄρη, ΑἊϑη- 
25 νᾶν ᾿Αρείαν28 xal τὴν Ταυροπόλοίν 29] | xal τοὺς ἄλλους ϑεοὺς 
πά[ν]τας καὶ πάσας: διαλύομαι ἀπὸ τοῦ | [βελ]τίστου3: πρὸς 
Εὐμένη τὸν Φιλεταίρου, xai εὐνοήσω αὐτῶι xol | [τοῖς ἐ]χείνου, 
xai οὐχ ἐπιβ[ο]υλ[εύϊσω Εὐμένει τῶι Φιλεταίρου οὐδὲ ὅπλα | 
[πενα]ντία ϑήσομαι [οὐ]δ᾽ ἐγχαταλείψω Εὐμένη, ἀλλὰ μαχοῦμαι | 
[ὑπὲρ αἸότοῦ xal τῶ[ν] πραγμάτων τῶν ἐχείνου ἕως ζωῆς xol 
30 ϑανάϊ[του 323. παῤ]έξομαι δὲ χαὶ τὴν ἄλλην χρείαν εὐνόως xol 


26 Cf. Diodor. XVII, 65, 1: ἐκ δὲ Θρῴάχης ἱππεῖς μὲν ἑξαχόσιοι, Τραλλεῖς 
δὲ τρισχίλιοι xal πενταχόσιοι. Plut. Ages. 416: ὡς δὲ διαβὰς τὸν Ἑλλήσποντον 
(Agesilaos) ἐβάδιζε διὰ τῆς Θράχης, --------- -' οἱ δὲ χαλούμενοι Τράλλεις 
(τραχαλεῖς V), οἷς καὶ Ξέρξης ἔδωχεν ὡς λέγεται δῶρα, τῆς διόδου μισϑὸν ἥτουν 
τὸν Ἀγησίλαον ἑκατὸν ἀργυρίου τάλαντα xal τοσαύτας γυναῖχας. Liv. XXVII, 32,4: 
eoníiracto iam, nier Aetolos et Tralis (lllyriorum 4d est genus) certamine. 
XXXI, 35, 4: rez — quadringentos Trallós (Illriorum 4d, sicut alio diximus 
loco, est genus) et. Cretenses trecentos — masit. XXXIII, 4, 4: Thraeumque et 
Illyriorum (Trallis esí nomen gentis) par numerus bina, malia, erant. Stepha- 
nus Byz. Βῆγις΄ πόλις Τράλλεων᾽ οὗτοι δὲ τῶν ᾿Ιλλυριῶν μοῖρα. Βόλουρος᾽ πόλις 
τῶν ἐν Ἰλλυρίᾳ Τράλλεων. Τραλλία᾽ μοῖρα τῆς ᾿Ιλλυρίας. λέγονται καὶ Τράλλοι, 
χαὶ Τράλλεις παρὰ θεοπόμπῳ. Hesych. Τραλλεῖς " οὕτως ἐκαλοῦντο μισϑοφόροι 
Θρᾷχες τοῖς βασιλεῦσιν, οἱ τὰς φονιχὰς χρείας πληροῦντες. Hi loci, quos fere 
omnes attulit Fránkel, utrum ad duas gentes cognomines, alteram Thraciam, 
Illyriam alteram spectent an ad unam eandemque, quae utrius nationis sit 
ambigatur, dubites. Hoc veri similius visum Fráünkelio; at eiusmodi dissen- | 
sus ita modo nasci poterat, si certe in vicinia Illyrici habitabant, a cuius ἢ 
finibus illas Thraciae partes, per quas et Xerxes et Agesilaus iter faciebant 
(cf. Plut. Ages. 1.1), omnium maxime remotas esse constat. Scripturam per . 
simplicem liquidam veram esse, geminationem vero sive scriptorum sive 4| 
librariorum culpa ex multo notiore oppidi Asiani nomine irrepsisse persua- 
sum habeo. Ceterum Trales Thracas, quos hic in Eumenis I exercitu repe- 
rimus, etiamtum apud Eumenem II stipendia fecisse annis 190 et 489 
a. Chr.n. refert Livius XXXVII, 39,40. XXXVIII,24,2. Fr. 297 Cf.n.922932, 
28 Quod milites per hanc potissimum Minervam iurent, id probare nondum . 
fuisse illa aetate Νικηφόρου cognomen observat Frünkel. At etsi hoc per | 
se verum est, tamen hic omnino Pergamenorum sacra in censum non venire | 
docent iurisiurandi formulae n. 229, 60. 70: Ἄρη, ᾿Αϑηνᾶν 'Apetov. Immo quia | 
hi sunt dei belli reique militaris tutores, et hic et illic per eos iuratur. 
29 Cf. n. 229, 60. 70. 30 Cf. n. 3062, 34 Cf. n. 929, 49. Syll.2 216, 8.. 
278, 7. Dionys. Hal. ad Cn. Pompeium 41,42. Plutarch. Themist. 3. Fr. 
32 Zeugma (pro ἐν ζωῇ ἕως ϑανάτου) hic esse existimat Frünkel. At per se 
ἕως ζωῆς non minus recte se habet quam ἕως ἂν ζῇ aut μέχρι ζωᾶς (Syll3. 
868, 415), μέχρι βίου (Syll? 603, 3, quibus locis cum mortis mentio non fiat, 
de zeugmate cogitari nullo modo licet. Immo μέχρι et ἕως sive genetivum . 


466] Eumenes I et milites mercennarii. 439 


ἀπροφα [σ] [σ]τως [με]τὰ πάσης προϑυμίας εἰς δύναμιν εἶναι τὴν 
ἐμήν 99, | ἐάν τέ τινα αἰσϑάνωμαι ἐπι[β]ουλεύοντα Εὐμένει τῶι 
Φιλεταίρο[υ | 7; ἄϊλλο τι πράσσοντα ἐναντίον ἐχείνωι 7, τοῖς πράγ- 
μασιν αὐτοῦ, o3]x ἐπιτρέψω εἰς] δύναμιν εἶναι τὴν ἐμήν, καὶ ἐξαγ- 
γελῶ 84 παραχρῆμα ἣ ὡς ἂν τάχιστα [δ]ύνωμαι τὸν τούτων τι 
ποιοῦντα [Πὐμέν]ει τῶι Φιλεταίρου 7, ὃν ἂν ὑπολαμβάνω τάχιστα 
τούτωι | [ἐμφανι]εῖν. (δ)ιαφυλάξω 86 δὲ [χ]αί, ἐάν τι παραλάβω 
παρ αὐτοῦ, 7| πόλιν ἢ φρούριον 7| ν]αῦς 7| χρήματα 7, ἄλλο ὃ 
ἄμ, μοι παραδοϑῆι, καὶ ἀποδώσω ὀρϑῶς | [xai] δικαίως Eàpévet 
40 τῶι Φιλετ[α]ΐίρου, ἢ ὧι ἂν οὗτος προστάσσηι, ποιοῦντος | [αὐτ]οῦ 
τὰ ὡμολογημένα. οὐ λήψο[μ]αι δὲ παρὰ τῶν ἐναντίων οὐδὲ 
γράμματα, ο]όδὲ πρεσβευτὴν προ[σ]δέξομ[α]ν. οὔτε αὐτὸς ἀπο- 
στελῶ πρὸς αὐτούς, | ἐάν τέ τις ἐνέγχηι μοι, τά τε γράμματ᾽ 
ἀνοίσω χατεσφραγισμένα xai | τὸν ἐνεγχόντα ἀνάξω ὡς ἂν τά- 
χιστα δύνωμαι πρὸς Εὐμένη τὸν Φιλεταίρου ἢ πρ[ὸ]ς ὃν ἂν 
45 ὑπολαμβάνω τάχιστα αἸὀτῶι ἐμφανιεῖν, πρὸς τοῦτο[ν] | ἀνάξω 
xal ἀνοίσω. οὐδὲ χαχοτεχνήσω περὶ τὸν ὅρχον τοῦτον οὐϑὲν | 
οὔτε τέχνηι οὔτε παρευρέσει οὐδεμιᾶι. παραλύω δὲ xai Εὐμένη 
τὸ[ν] [᾿Αττάλου8θ τοῦ ὅρχου xal τοὺς μεϑ᾽ αὑτοῦ 37 ὀμωμοχ[ό]- 


3 


σι 


regunt sive enuntiatum secundarium ab eis pendet non modo 'usque ad 
illud temporis punctum' sed etiam 'per illud temporis spatium' significare 
in volgus notum est. Illud sane reprehensione non caret, quod particula 
ad utrumque nomen refertur non eadem significatione. 38 Cf. n. 229, 39 
εἰς δύναμιν εἶναι τὴν αὑτῶν. Syll? 734, 446. Fr. 34 Cf. Syll? 464, 44 sqq. 
xol εἴ τινά χία σ]υνωμοσίαν αἴσ[ϑ]ωμαι ἐοῦσαν [ἢ γιγνομέναν, ἐξαγγελῶ τοῖς 
δαμ[ιοργ]οῖς. 462, 16 sqq. [οὐδ]ὲ σύλλογον οὐδὲ συνω[μοσίαν] ποιησέω ἐπὶ τῶι 
χαχίονι τᾶς πόλ]ιος [ἢ] τῶ[ν] πολιτᾶν, οὐδὲ ἄλ[λωι] σ[υἹνεσσέομαι οὐδενί, ot τίίς κα 
χρ]η ζηι τούτων τίι π]οιεῖν, ἀϊλλ ἐρέω ποτὶ τοὺς ἄρχοντας. 468, 70: εἰ δέ τινάς 
χα πύϑωμαι συνομνύοντας, ἐξαγγελίω τοῦ χόσμου τοῖς πλίασιν. Supra n. 229, 76: 
χαὶ ἐάν τινα αἰσϑάνωμαι ἐπιβουλεύοντα αὐτοῖς ἢ τοῖς ἐχγόνο[ις] αὐτῶν ἢ τοῖς ὑπάρ- 
χουσιν αὐτῶν, μηνύσω ὡς ἂν τάχιστα δύνωμαι, 35 ΛΙΑΦΥΛΑΞΩ. 36 Etsi 
hic homo nusquam praeterea commemoratur, tamen ipsius patrisque nomi- 
nibus probabile ac paene certum fit, hunc esse fratrem patruelem Eumenis I, 
germanum Attali I. Eum rebellasse cum mercennariis contra Eumenem 
Philetaeri f. coniecit Fránkel ab eisque iure iurando obligatum esse, se ipsos 
nunquam deserturum neque cum fratre patrueli in gratiam rediturum esse. 
Quod fieri potuisse non licet praefracte negari; at veri simile non est, quia 
illa familia praeterea splendidissimum concordiae et mutuae fidei caritatisque 
exemplum exhibet. Quare mihi magis placet Niesii sententia, Eumenem 
Attali f. a rebellibus comprehensum et obsidis loco retentum esse; per quam 
occasionem consentaneum esít illos eum iurare coégisse quae e re esse ipsis 
viderentur. 37 Cf. not. 23. 


440 V. Regnum Attalidarum. [266— 


τας συντελεσϑέ[ν]]των τῶν ὡμολογημένων. εὐορχοῦντι pép. μοι 
xal ἐϊμμ]ένοντι ἐν τῆι | πρὸς Εὐμένη τὸν Φιλεταίρου εὐνοίαι 

50 εὖ εἴη xal αὐτῶι [xa]| τοῖς ἐμοῖς, | sl δ᾽ ἐφιορχοίην xal παρα- 
βαίνοιμί τι τῶν ὡμολογημένων, [ἐϊξώλης ε[ἴην] | xal αὐτὸς xal 
γένος τὸ ἀπ᾿ ἐμοῦ. 

“Ὅρχος Εὐμένους. Ὀμνύω ΔΙία, Γῆϊν, | Ἥλιον, Ποσειδῶ, 
Δπόλλω, Δήμητρα, Ἄρη; ᾿Αϑηνᾶν ᾿Αρείαν xal τὴν [Taoponó]|Aov 
xal τοὺς ἄλλους ϑεοὺς πάντας xal πάσας εὐνοήσω Παρα- 
υ[όνωι] | xal τοῖς ἡγεμόσι xal τοῖς ἄλλοις τοῖς ἐμμίσϑοις τοῖς 

55 ἐν τῆι στρατη[γίαι88 || τῆι ἐμ Φιλεταιρείαι τῆι ὑπὸ τὴν Ἴδην 


ὑπὸ Παράμονον ταχϑ[εἴ]σ[ι]ν χα[ἱ] [Ἄρχητι xal τοῖς δφ᾽ αὑτὸν 39. 


φρουροῖς xal Φιλωνίδηι καὶ τοῖς ἀμίσϑοις 40 τοῖς | [σ]υνομωμο- 
χόσι τούτοις xal τοῖς τούτων πᾶσι xai Πολυλάωι xal τοῖς | 
[ἡγεμόσι xal τοῖς ἄλλοις στρατιώταις τοῖς δφ᾽ αὑτὸν τασσομέ- 


38 Supplevi. στρατη[ίαι] Frünkel, quem sequitur Michel. Aeolicam for- 
mam hic conservatam opinatur Fr. qui monet idem accidisse n. 265, 45 in 
nomine [Ἡραχ]ληΐδαν. Sed illic quidem in decreto Aeolice conscripto anti- 
quior eiusdem dialecti forma retinetur, cuius rei aliquot alia exempla at- 
tulit Fr. in commentario, hic idem accidisse in inscriptione, quae ceteroqui 
volgarem recentioris aetatis sermonem habeat, certe multo minus veri simile 
est. Accedit quod propria quidem nominis στρατεία notio (militia vel ex- 
peditio) hunc non quadrat, exercitum vero hanc vocem significare posse non 
est demonstratum. Nam confunduntur sane notiones horum vocabulorum 
iam eo tempore, quo t et εἰ pronuntiatione et scriptura etiamtum accurate 
distinguuntur, sed ita modo, ut στρατιά pro στρατεία usurpetur (cf. Meister- 
hans-Schwyzer Grammatik der att. Inschriften p. 55 not. 473. 474), vice versa 


non item. Quod vero Frünkelius negat, iam Eumenis I tempore στρατηγία 1 


provinciam vel praefecturam significasse, ut apud Plinium N. hist. VI, 27: 
dividitur, quod certum. est, 4n praefecturas, quas sirategias voeant, ei non 


obloquor. Sed fugit eum illam notionem ei qui στρατη[γίαν] suppleret non - 


modo non necessario statuendam esse, sed omnino a conexu sententiarum 
alienam esse. Nam in illa locali nominis notione non τῆι ἐμ Φιλεταιρείαι 
dicendum fuit, sed τῆι περὶ Φιλεταίρειαν. Cf. n. 238, 1 οἱ ἐν τῆι περὶ ΓΕ ριζαν 
ὑπαρχίαι φυλακῖται. n. 262, 7 τῆς περὶ Ἀπάμειαν σατραπείας. Quod contra si 
στρατηγίαν corpus numerumque militum interpretabimur qui eidem στρατης- 


γῶι pareant, omnia bene se habebunt, neque id illius aetatis sermoni con- . 


venire negandum est, quandoquidem iam in titulo aliquot decenniis anti- 
quiore ἡγεμονίαι vocantur militum ordines qui singuli singulos habeant 
ἡγέμονας. Cf. Syll.2 497, 21: τοὺς μὲν βουλομέν[ους στρατ]εύεσϑαι διώιχησεν ὅπως 
ἂν καταχωρισϑῶσιν [ἐν] ἡγεμιονίαις. 89 Cf. not. 28. 40 Homines qui 
voluntarii sine mercede militarent interpretatus est Fr. neque video quid 
aliud significare possit vocabulum, etsi eiusmodi homines fuisse sane 
mireris. 


267] Eumenes I et milites mercennarii. 441 


vote | [£v ᾿Ατ]ταλείαι πᾶσι xal πεζοῖς xal ἱππεῦσι xal Τραλέσιν 41, 
60 ἕως ἂν | [σὺν ἡ]μῖν στρατεύωνται, xal οὐχ ἐπιβουλεύσω οὐδὲ 
ἄλλος δί ἐμ[ὲ | οὐϑείς, o]008 προδώσω ὑπεναντίωι οὐϑενὶ οὔτε 
αὐτοὺς οὔτε αὐτ[ῶν τι, οὐδὲ τοὺς ἐπὶ 42] τούτων οὐδὲ τοὺς ὑπὸ 
τοῦ χοινοῦ αἱρε[ϑ)έντας 49 τρόπωι οὐ[ϑενὶ [οὐδὲ παρε]ο[ρ]έσει 
ο[ὐδε]μιᾶι, οὐδὲ [ὅπλα] ἐναντία [ϑ]ήσομαι οὐδὲ --------------- 


44 Cf. not. 26. 42 Supplevi. οὔτε αὐτῶν τὰ πράγματα] τούτων Frünkel. 
At αὐτῶν et τούτων ad idem nomen referri nullo modo possunt. Quare per 
οὔτε — οὔτε omnes milites eorumque res (tangi sumo, deinde per οὐδὲ 
adiungi quae ad duces superioris inferiorisque gradus (στρατηγούς, ἡγεμόνας), 
qui communi appellatione οἱ ἐπὶ τούτων comprehenduntur, aliosque homines 
ab eis electos (not. 43) pertineant. 43 Ductores infimi ordinis interpre- 
tatur Fr. Sed nescio an praestet de hominibus cogitare, qui per rebellionis 
tempus ad certa negotia, veluti ut legati inter diversa militum qui defece- 
rant corpora commearent, electi erant. Milites etiam qui in fide persevera- 
rent, ius suffragiis aliquos e suo numero ad negotia quaedam eligendi ha- 
buisse, ex titulis Atticis Syll.? 492. 246 didicimus. 


264 Stela marmoris candidi inventa in turri Turcica ad portam 
arcis Pergami. Ed. M. Frünkel Alterth. von Pergamon VIII, 4 p. 19 
n. 18 cum Addendis p. XIX (Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 48 
n. 38. p. 384 n. 516). Cf. quae de titulo exposuit H. Swoboda 
Mus. Rhen. XLVI p. 497 sqq. 


I [Εὐμένης Φιλεταίρου : Περγαμηνῶν τῶι δήμωι yatp]ew: | [Πα- 
λάμανδρος, Σχύμνος, Μητρόδωρος, Θεότιμος, Φιλ]ίσχος, | [οἱ 
χατασταϑέντες ἐφ᾽ ἱερέως2 --------- σ]τρ[ατηγ]οί, φαίνονταίι | 


Litterae volgares praeter ΞΙ͂ΤΣ ; ζῆτα hic quoque antiquiorem formam I 
habet. ΘΟΩ reliquis litteris multo minores. V. 20 inter EINAI et EPPOXoE 
undecim litterarum vacuum spatium, inter epistulam (I) et plebiscitum (II) 
fere trium versuum. 1 Supplevit Frünkel ex n. 266, 4. 26. 27. 36. 39. 
43.49. Cum in decreto identidem Eumenes quidam commemoretur, cuius 
summam esse auctoritatem quidem in rebus Pergamenorum appareat, sed 
ei nunquam regium nomen tribuatur (cf. v. 22. 24. 25. 30. 33. 35. 37), hunc 
Eumenem I (263—244 a. Chr. n.) esse sponte patet. Sed ad posteriorem do- 
minationis partem, proximis ante 244 a. Chr. annis, has litteras rettulit Fr., 
eum quia non uf n. 266 labantem et militum defectionibus concussam, sed 
confirmatam ostenderent Eumenis potentiam, tum quia litteratura sine dubio 
aliquanto recentior esset quam illius tituli; utrumque argumentum non 
caret probabilitate. 2 Supplevit Frünkel ex v. 39. Praeterea sane ubi- 
que annos Pergami non sacerdotum, sed prytannum (n. 264?) nominibus 
significari, praeter unum titulum anni 133 a. Chr. n. (n. 338, 4 ἐπὶ ἱερέως 


442 V. Regnum Attalidarum. 162 


ἐν παντὶ χαιρῶν χαλῶς προεστηχότες τ]ῆς ἀρχῆς" τῶν τε va[p | 
ὅ ------- υ]ὲν ὃ πεπολίτευνται διχαίως, | [xoi 
τάς τε χοινὰς τ]ῆς πόλεως xal τὰς ἱερὰς προσόδους 4 | [οὐ μόνον 
i]g αὑτῶν ὠιχονομήχασι συμφερόντως τῶι δήμωι xal | [το]ῖς 
ϑεοῖς, ἀλλὰ xal τὰ παραλελειμμένα ὑπὸ τῶν πρότερον | ἀρχείων ὅ 
10 ἀναζητήσαντες καὶ οὐθενὸς τῶν χατεσχηχότων τι φεισάμενοι 
ἀποχατέστησαν τῆι mÓÀev ἐπεμελήϑησαν δὲ | xal περὶ τῆς 
ἐπισχευῆς τῶν ἱερῶν ἀναϑημάτωνδ ὥστε τούτων | εἰς ἀποχα- 
τάστασιν ἀγηγοχότων τὰ προγεγραμμένα xal τοὺς | ἐπιγινομέ- 
γους στρατηγοὺς ἐπαχολουϑοῦντας τῆι ὑφηγήσε[.8] | εὐχερῶς 
16 δύνασϑαι διοιχεῖν τὰ χοινά. χρίνοντες οὖν δίχαιον εἶναν | μὴ 
ὀλιγωρεῖν τῶν οὕτως ἐπιστατούντων, ἵνα xal οἱ μετὰ ταῦτα | 
δειχνύμενοιϑ πειρῶνται χατὰ τρόπον προΐστασϑαι τοῦ δήμου, | 
αὐτοί τε διεγνώχαμεν τοῖς [Παναϑηναίοις 19 στεφανοῦν αὐτοὺς | 
xdi πρὸς ὑμᾶς ὥιμεϑα δεῖν γράψαι περὶ τούτων, ὅπως ἐν τῶι | 
μεταξὺ χρόνωι βουλευσάμενοι τιμήσητε αὐτοὺς χαϑότι ἂν | 
20 ἀξίους ὑπολαμβάνητε εἶναι. ἔρρωσϑε. 


Μενεστράϊτου τ]οῦ Ἀπολλοδῴρου) observavit idem p. 5. 8 τῶν ce qà[p || 
ἱερῶν καὶ τῶν πολιτιχῶν πάντα μ]ὲν Fr. quo in supplemento cum genetivus 
partitivus a πάντα pendens minus placet, tum ἱερά et πολιτιχά locum obiecti 
tenentia verbi πεπολίτευνται; nihil offensionis haec haberent si aliud verbum, 
veluti οἰχονομεῖν, Ototxety c. acc, aut ἐπιμελεῖσθαι c. gen. scriptum esset. 
4 Singulare est, praesertim tam antiqua aetate, quod sírategi etiam sum- 
mam pecuniarum non modo publicarum, sed etiam sacrarum administra- 
tionem habent, etsi eorum negotia alibi quoque non plane aliena ab re 


pecuniaria ac ne a sacris quidem (cf. not. 6) fuisse scimus. 5 A priori- 
bus praetorum collegiis. De hac nominis ἀρχεῖον vi cf. Syll? 477, 65. 239, 7 
306, 44. 468, 33. 944, 4. 6 Etiam Athenis unum ex praetoribus (τὸν 


στρατηγὸν τὸν ἐπὶ τὴν παρασχευήν) collegio, quod de vasis sacris quae usu 
detrita erant conflandis novisque inde efficiendis et deo consecrandis con- 
sultaret (C. I. Att. II, 403, 27. 404, 42. 839, 8) interfuisse eadem fere aetate, 
cuius hic titulus Pergamenus esset, observavit Frünkel. 7 Cf. n. 24912, 
8 Cf. n. 234, 22 χὰτ τὰν τῶν προγόνων ὑφάγησιν. 9 Usitatius in hac re 
est verbum compositum ἀποδειχνύναι. Fr. 10 Panathenaea Pergamenorum 


ad imitationem Atheniensium refert Frünkelius, qui adnotat eiusdem nominis | 


ferias inferiore aetate etiam 1111 celebratas esse (C.I. G. 3620, 3). At haec 


Iliensium Panathenaea non recentiora esse Eumenis I aetate, sed haud exiguo | 
temporis spatio antiquiora probat titulus Iliensis Syll? 479, 48, qui sine dubio | | 
quarti a. Chr. n. saeculi est. Utique in utrisque sacris ad Atheniensium ex- 
emplar nihil expressum est nisi nomen compositum Παναϑήναια; nam non ἡ 


modo delubra et caerimonias Minervae lliadis et Pergamenae in universam, 
sed etiam ipsas illas ferias antiquiores fuisse consentaneum est. 


I 


267] Eumenes I et populus Pergamenorum. 443 


Π Ἔγνω δῆμος 11: ᾿Αρχέστρατος "Eppí(mmou εἶπεν’ ἐπειδὴ oí 
χαταστα ϑέντες ὑπ᾿ Εὐμένους 12 στρατηγοί, Παλάμανδρος, Xxó- 
μνος, | Μητρόδωρος, θεότιμος, Φιλίσχος 18, καλῶς τῆς ἀρχῆς 
προέστησαν, χαϑάπερ xal Εὐμένης ἐπέστειλε᾽ δεδόχϑαι τῶι 

25 δήμωι, | ἐπαινέσαι μὲν Εὐμένη, διότι ἐν παντὶ χαιρῶι πρόνοιαν 
ποεῖται | τῶν τῶι δήμωι χρησίμων xal τοὺς εἰς ταῦτα συν- 
αντιλαμβανομένους τῶν πολιτῶν τιμᾶν τε xal στεφανοῖ, βουλό- 
μενος τοὺς | ἄρχοντας τοὺς καϑισταμένους προϑυμοτέρους xaca- 
σχευάζειν | εἰς τὸ φροντίζειν τῶν τε ἱερῶν xal τῶν πολιτιχῶν 14, 

80 ἵνα δὲ xal ὁ δῆϊμος φανερὸς γίνηται Εὐμένει σπεύδων περὶ 
τῶν τοιούτων ἀνδρῶν, | δεδόχϑαι τῶι δήμωι, στεφανῶσαί τε 
αὐτοὺς ἐν τοῖς Παναϑηϊναίοις 16 χρυσῶν στεφάνωι ἀρετῆς ἕνεχεν 
xai εὐνοίας τῆς εἰς | Εὐμένη τε xal τὸν δῆμον᾽ διδότωσαν δὲ 
αὐτοῖς ἀεὶ οἱ ταμίαι οἱ χα[τιστάμενοι κατ ἐνιαυτὸν ἐν τοῖς 

35 Εὐμενείοις 16 πρόβατον, οἱ δὲ [λαμβάνοντες ϑυέτῳωσαν Εὐμένει 
εὐεργέτηι7, ἵνα φανερὸς ἦι 6 δῆμ[ος] | ἅπασιν εὐχάριστος ὦν. 
ἀναγράψαι δὲ τὴν τε ἐπιστολὴν τὴν | παρ Εὐμένου xal τὸ 
ψήφισμα εἰς στήλην λιϑίνην xal στῆσαι ἐν τῆι | ἀγορᾶι, τὸ δὲ 
ἀνάλωμα τὸ εἰς τὴν στήλην xal τὴν ἀναγραφὴν δοῦναι | τοὺς 
ταμίας τοὺς ἐφ᾿ ἱερέως ᾿Αρχέοντος s. 


41 Cf. n. 2651. 19 Summos reipublicae magistratus non a comitiis 
populi eligi, sed a principe institui singulare est; inde apparet, quanta iam 
ante regium nomen ab Attalo I receptum fuerit principis in civitate aucto- 
ritas. 13 Praetorum collegium aliquotiens in titulis per regni tempora 
incisis commemoratur, frequentius Romanorum principatu. Memorabile est, 
. fum quoque numerum quinarium mansisse, de quo praeter hunc titulum 
nullum exstat testimonium aetatis prioris. At quini nominatim enumeratur 
Augusti aetate Alterth. v. Pergamon VIII, 2 p. 274 n. 383 B, 4 sqq., intra an- 
norum 144—416 p. Chr. spatium p. 284 n. 395, 40 sqq., anno 120 p. Chr. n. 
p.282 n.397, 13sqq., Hadriani principatu p. 257 n. 364, 2 sqq. 362, 2 sqq. 
14 Cf. not. 4. 15 Cf. not. 40. 46 Feriae quotannis peragi solitae, 
sine dubio Eumenis Philetaeri f. die natali, fortasse in Eumeneo quod erat 
Philetaeriae (n. 886, 3. 4) 17 Eadem appellatio omnibus qui post 
Eumenem regnaverunt, tribuitur passim in titulis, ut appareat eam non ut 
idem vocabulum in Ptolemaeis III et VIII, aut Φιλάδελφος in Attalo II, 
Φιλομήτωρ in Attalo III, pro sollenni cognomine habendam esse, sed nihil 
hic esse nisi laudem et grati animi significationem, qua etiam privatos 
homines propter beneficia accepta ornare solebant civitates Graecae. 
48 Cf. not. 2. 


444 V. Regnum Attalidarum. [268— 


268 Nacrasae (DBakór) ad fontem. Ed. Chishull Ant. Asiat. 
p.146. Ex hoc et schedis Spanhemianis et Sherardianis Boeckh 
C. I. G. 3521. Cf. quae adnotaverunt U. Wilcken ap. Pauly-Wissowa 
Realencyclopádie II, ἃ p. 2459 sq. F. Staehelin Gesch. der Klein- 
asiatischen Galater p. 27 sq. 


Βασιλεύοντος ᾿Αττάλου:, πρώτου | £cooz2, μηνὸς Ὑπερβερεταίου 
τεσσα ρεσχαιδεχάτηι" ἐπεὶ ᾿Απολλώνιος Μελεάγρου ἐπιστάτης, 
5 προχειρισϑεὶς ἐν τῶι | τῆς πανηγύρεως χρόνωι ἀγωνοθέτης | 
τῶν ἀχϑέντῳων Βασιλείωνδ xal εὐεργέτης | ὧν (ἐ)φιλαγάϑησεν 5 
ἐμ, πᾶσιν ἐχδεξάμενος | τάς τε πα(ρο)ύσας7 ϑεωρίας πρ(επ)όντως 8 


Litterae volgares praeter ΘΘΞΠ; σῖγμα apud Sherardum quidem anti- 
quiorem formam habet, in Chishulli vero exemplo et in schedis Spanhemia- 
nis X est. Fere ubique Sherardum sequor et ubi ab eo discedo id definite 
adnotavi; reliquorum vero discrepantes lectiones, quae partim errori, par- 
tim interpolationi audacissimae debentur, plerasque silentio premere satius 
visum. 4 Attalus I (244—197 a. Chr. n.). 2 Regium nomen devictis 
Galatis accepisse Attalum constat. Cf. Polyb. XVIII, 44, 7: νιχῆσας γὰρ μάχῃ 
Γαλάτας, ὃ βαρύτατον καὶ μαχιμώτατον ἔϑνος ἦν τότε χατὰ τὴν Ἀσίαν, ταύτην 
ἀρχὴν ἐποιήσατο xal τότε πρῶτον αὑτὸν ἔδειξε βασιλέα. Liv. XXXIII, 24, 3. 
. Strabo XIII, 4, 2 p. 624 Cas. Quando hoc factum esset, priores quidem ho- 
mines docti dissentiebant; sed verissime Wilckenus disputavit, quia Polybius 
(XVIII, 4, 7: τυχὼν δὲ τῆς τιμῆς ταύτης xal βιώσας ἔτη δύο πρὸς τοῖς ἑβδομή- 
χοντα, τούτων δὲ βασιλεύσας τετταράχοντα χαὶ τέτταρα, σωφρονέστατα μὲν ἐβίωσε 
xt.) definite regni, non imperii aut potestatis, annos numeraret quadraginta 
quattuor, anno 2441/0 a. Chr. eum regio nomine ornatum esse. Cui quod oppo- 
nit Staehelinus, etiam si Polybius initia potestatis antequam rex appellaretur 
illo annorum numero comprehendere velle, eum ne potuisse quidem sine 
molestis ambagibus aliter loqui, id nequeo satis mirari. Quid enim, si ea 
fuisset Polybii mens, impediebat quominus ἄρξας diceret pro βασιλεύσας, qua 
voce omnis ambiguitas vitata esset? 3 Duodecimus anni Macedonic 
ab aequinoctio auctumnali incipientis mensis, respondens Atheniensium 
Boédromioni, Romanorum fere Septembri. Auctumno igitur anni Iuliani 
240 a. Chr. incipiente haec decreta sunt. 4 Hic malui commate distin- 
guere, quam cum Boeckhio post προχειρισϑείς. Etenim si hoc participium 
ad ἐπιστάτης spectaret, nomen ἀγωνοθέτης necessario ad àv referendum esset. 
At in hoc ἀγωνοθέτης xal εὐεργέτης ὥν prave inter se coniunguntur res plane 
diversi generis. Erat igitur per illum annum  epistata Apollonius, sed 
cum feriae Basiliorum instituerentur, eorum agonotheta creatus est (προ- 
χειρισϑεὶς ἀγωνοθέτης) et in eo officio beneficum se praestitit (εὐεργέτης ὦν). 
5 Ludi in memoriam regiae dignitatis quam Attalus nactus erat instituti. 
6 ΟΦΙΛΑΓΑΘΗΣΕΝ Sherardus, quod Chishullus magis etiam corrumpit in 
O$QIAATAGOZEN. 7 ΠΑΟΘΥΣΑΣ Sherard. 8 lIPOTONTOSZ Sher. 
HIPOTONTOZ Spanh. lIPATTONTAX Chishull. 


269] Attalus I (244—497 a. Chr. n.). 445 


10 xal | τοὺς παρεπιδημοῦντας ξένους. χαὶ πρότερον δὲ στρατηγὸς 
τῆς πόλεως χατασταϑεὶς | ἀνεστράφη χατὰ τὸ δέον" ἐπήγγελται 
δὲ xal νῦν | ἀναϑήσειν φιάλας δύο, ἑκατέραν ἀπὸ δραχμῶν | 
᾿Αλεξανδρείων ἑχατόν᾽ ἔδ[οξεν] ἐπαινέσαι τε αὐτὸν xal στεφανῶ- 

15 cat χρυσῶν στεφάνωι. εἶναι δὲ αὐτῶν xal σίτησιν ἐμ, πρυτανήζωι]. 
προσφέρεσϑαι δὲ | xal λιβανωτόν. χαὶ τὰ δεδογμένα ἀναγράψαι 
εἰς | στήλην λευχοῦ λίϑου xal ἀναϑεῖναι ἐν τῆι  στοᾶι πρὸ τοῦ 
ἀρχείου: τὰ δὲ ἐσόμενα ἀναλώϊματα εἴς τε τὸν στέφανον xal 

20 εἰς τὴν | στήλην προ(ϑ)έσ(ϑ)α(ι) (τ)ὸν 9 τῆς πόλεως ταμίαν. 


9 ΠΡΟΕΣΩΑΝΟΝ Sherard. ΠΑΡΕΞΕΙΝΤΟΝ Chishull. Hoc pro arbitrio 
emendatum esse apparet, et infelicissime quidem, quoniam futurum hic in 
gravissimum soloecismi crimen incurrit. Boeckhius cum videret a Sherar- 
dianis proficiscendum esse, sollertissime inde elicuit mpoéc(8)a(. τὴν. Tamen 
eum sequi nolui, quia zpotnpt verbi notio ab huius loci sententia alienior 
est. Iubetur sine dubio quaestor summam in praesentia de suo numerare, 
ut postea ex aerario recipiat. Qua de re sollenne est verbum προτιϑέναι 
(cf. Syll.? 226, 127. 160 cum not. 413). Sane alibi activum, non medium ea 
vi usurpari solet, sed medium vel passivum activi locum etiam alibi haud 
raro tenet in sermone inferioris aetatis; cf. n. 90, 33 ἦσαν — συντετελεσμένοι. 
90, 39 παρεστήξεται. Berl. gr. Urk. I p. 342 n. 354, 3 συνετάξω γάρ pot (pro 
συνέταξας i.e. προσέταξας). Papyrus Parisinus Notices et extraits des manu- 
scrits XVIII 2 p. 294 n. 34, 46 xeAeuóp.evot ἐπιτηροῦνται αὐτοὺς χαϑ' ἡμέραν ἃ 
π[ο]ιοῦσιν. n. 2406. 


269 Fragmenta novem marmoris caeruleij quae ad summam 
partem grandis basis pertinebant, inventa Pergami partim in fano 
Minervae, partim in theatro. Ed. M. Fránkel Alterthümer von 
Pergamon VIII, 4 p. 22 n.20 cum Addendis fasc. 2 p. 507 (Ch. Michel 
Recueil d'inser. Gr. p. 854 n. 1213). Cf. M. Fránkel Philologus LIV 
Ῥ. 1 5844. Εἰ. Staehelin Gesch. der Kleinasiat. Galater p. 25. 28. 


[Βασιλεὺς Ἄτταλος, νιχήσας μάχηι Τολιστ[οαγίους 2 Γαλάταϊς 
πίερὶ πηγὰς] Katx[oo ποταμοῦ, χα]ρι[στ]ήζριον ᾿Αϑ]7η[νδι]. 


Litterae magnae, accurate et eleganter incisae, in universum quidem 
volgaris formae, sed ἄλφα arcum pro linea recta transversa habet, O paullo 
minore modulo quam reliquae litterae exarata est, X brachiis non plane 
quidem parallelis, sed non multum divergentibus. Extremae hastae dilatatae. 
4 Supplevit Fabricius apud Frünkelium. Attali I monumentum esse cum 
titulus n. 276 docet, tum litteratura aliquanto antiquior quam quae in titulis 
monumentorum magnificorum Eumenis II occurrit. Victoriam Attali aliam 


446 V. Regnum Attalidarum. [269— 


non esse atque illam nobilissimam qua regiam dignitatem meruisset, ex 
ipsa magnitudine monumenti recte collegit Fránkel. Accedit quod et hostium 
(not. 2) et loci (not. 3) significatio perbene quadrat. Quam victoriam recte 
a Wilckeno ad annum 241/0 a. Chr. n. referri docui n. 2682? refutatis quae 
Staehelinus contra illum disputaverat. 2 De nominis forma cf. Syll.? 27677, 
Staehelin Gesch. der Kleinasiatischen Galater p. 52 not. 2. Eadem redit in 
titulis Pergamenis n. 275, 4. 276, 2. "Tolistoagios potissimum fuisse, quos 
Attalus per ipsa regni initia vicisset, Livii narratio docet XXXVIII, 46, 42: 
Troemis Hellesponté ora, data, Tolostobog$*i Aeolida, aique Ioniam, Tectosages 
mediterranea, Asiae sortiti sunt. Nam eis qui Aeolida tenerent tributum 
principes Pergami pependisse consentanem est. Quod cum primus omnium 
Attalus dare recusasset (Livius XXXVIII, 46, 14), bellum exortum est, quo is 
signis collatis Galatas fudit. Fr. 3 Pausanias I, 25, 2: «x«i Γαλατῶν τὴν 
ἐν Μυσίᾳ φϑορὰν ἀνέϑηχεν Ἄτταλος. In Mysia vero esse Caici fontes testatur 
Strabo XII, 8, 8 p. 572 Cas.: τοὺς δὲ Μυσοὺς (οἰκῆσαι) ὑπὲρ τὰς τοῦ ΚΚαΐχου 
πηγὰς πλησίον Λυδῶν. XIIL 4, 70 p. 616: πολὺ γὰρ τῆς Ἴδης ἄπωϑεν αἱ Κε- 
λαιναί, πολὺ δὲ καὶ αἱ τοῦ Καΐχου πηγαί" δείχνυνται γὰρ ἐν πεδίῳ. Locus igitur 
erat idoneus proelio magnorum exercituum committendo. Minus accurate 
Trog. prol. 27: Galli Pergamo victi ab Altalo. Fr. Ceterum Niebuhrii senten- 
tiam a Koehlero defensam, qui negat Galatarum gentem unquam solam per 
se cum Attalo bellum gessisse ideoque omnia, quae de regis victoriis Gallicis 
narrentur, ad unos Antiochi Hieracis socios vel mercennarios referenda esse 
existimat, argumentis aptissimis a F. Koeppio Mus. Rhen. XL p. 114sqq. 
refutatam ideoque iure meritoque a plerisque nunc relictam existimo. 


270 Basis lapidis calcarii inaedificata in muro recentioris aeta- 
tis, reperta Apterae (.Palatokastro) in insula Creta. Exstat Polae in 
oppido Istriae in villa M. Pietruskii equitis de Siemuszowa trierarchi 
classis imperatoriae et regiae Austriacae. Ed. B. Haussoullier Bull. 
de corr. Hell. III (41879) p. 425 (P. Cauer Delectus inser. Gr. ed. 2 
p.87 n.130. Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 330 n. 445). Imagi- 
nem tituli accurate delineatam proposuit R. Weissháupl Jahreshefte 
des Osterr. arch. Instituts I (1898) p. 104. 


"E&ote [tài] βουλᾶν xol τῶι δίάμωι᾽ ------------ eixev'] | 
ἐπειδὴ ὁ βασιλεὺς Ἄτταλος: φίλος [ὑπάρχων διὰ προ] γόνων 


Litterae ΑΑΑΞΙΤΣ; ΘΟΩ reliquis aliquanto minores. Memorabile est ζῆτα 
etiamtum antiquiorem formam I habere. Vs. 7 post BAZIAEA et vs. 14 
post TolZAAAolEX singularum litterarum spatia vacua relicta. 4 Atta- 
lum II (159—438 a. Chr.) significari maxime probabile visum est Haussoul- 
liero, eique assensus est Michel. Quae opinio maxime ea re nititur, quod 
in eodem lapide iuxta hunc titulum instrumentum proxeniae ab Aptaraeis 


410] Attalus I (244—497 a. Chr. n.). 447 


πρόνοιαν ποῆται περὶ τῶ xow[G τῶν Κρητῶν] | xoi ἰδίαι τᾶς 
5 τῶν ᾿Απταραίων3 πόλιος, xol τοῖς [παραγε]νομένοις ποτ᾽ αὐτὸν 


Prusiae II Bithyniae regi (483—149 a. Chr.) decretae legitur (cf. n. 841), At 
tenendum ést has esse reliquias muri multis eiusdem generis titulis inscripti, 
in quo diversorum temporum litteras in eodem lapide occurrere non mirum 
est; certe manumissiones Delphicae haud pauca huius rei exempla praebent. 
Quod si per illud decennium, quo Attalus II et Prusias II simul regnaverunt 
(459—149 a. Chr. n.) haec incisa statuas, mirum sane videbitur qui reges 
per hoc omne tempus acerrimas inimicitias exercerent, eos simul ab eadem 
civitate hospitii publici honore affectos esse; quodsi aut Prusiae decretum 
priore regni tempore (483—459 a. Chr.) aut Attali postremis eius annis 
(149—138 a. Chr.) factum statues, evertetur ea ipsa ratio, qua una nititur 
sententia Haussoullieri. Adde quod litteratura horum titulorum diversa est. 
Primaria vero causa, cur de Attalo 1 interpretari praestet, ea est, quod non 
modo hic, sed, qui rei cardo est, in ipsa summa decreti v.7 simpliciter 
βασιλέα Ἄτταλον legitur neque cognomine neque paternae originis significa- 
tione adiuncta. Nam Attali I quidem tituli cuiusque generis ad unum om- 
nes hoc simplex appellationis genus habent (n. 268, 4. 273,4. 280, 4. 284, 4. 
282, 4. 283,1. 284,1. 289,1. 5011.2 286, 1. 9296,92. 299,9. 306, 7. 588, 61. 
105. 483. 846, 3. Alterthümer von Pergamon VIII, 4 p.341 n. 30, 3. p. 38 
n. 43, 4. 2. 44,4. 2. 45, 4. 2. p. 160 n. 247, 4) neque dubium est, quin patris 
nomen propterea constanter taceatur, quia is privatus fuit. Quod contra in 
Attalo II probe distinguenda sunt inscriptionum genera. Simpliciter βασιλεὺς 
Ἄτταλος legitur in formula initiali epistularum regis (n. 315, 33. 334, 5); item 
ubi in tenore cuiuslibet tituli qualibet de causa regis mentio fi£, nonnunquam 
-. nudum βασιλεὺς Ἄτταλος occurrit (n. 326,18); multo frequentius cognomen 
Φιλάδελφος adiungitur (n. 349, 45. 323, 47. 329,5. 37. 38), sed patris nomen 
ne hic quidem addi consuevit. Denique idem cadit in temporis definitiones. 
Cf. n. 325, 4: βασιλεύοντος Ἀττάλου Φιλαδέλφου. Quod contra tituli donorum 
a rege dis dedicatorum nunquam paternae originis significatione carent; 
βασιλεὺς Ἄτταλος βασιλέως Ἀττάλου n. 347, 4. 348,4. 327,4. 398,4. Alterth. 
v.Pergamum VIII, 4 p.126 n.218,4. 2. Idem cadit in subscriptiones statuarum 
regis. Cf. n. 320, 4. 2. Quid vero in decretis honorariis moris fuerit, docet 
populiscitum Delphorum Syll? 306, ubi v. 7 legitur ἐπειδὴ βασιλεὺς Ἄτταλος 
βασιλέως Ἀττάλου --- ἀπέστειλε τῆι πόλει χτὰλ., cum v. 56. 57 ex more simpli- 
citer [χαϑ]ὼς διατέταχίται ὑπ]ὲρ τὸν βασιλέα Ἄτταλον, v. 67 ἐπὶ τὰν εἰχόνα τοῦ 
βασιλέως Ἀττάλου dicatur. Satis confidenter igitur pronuntiari licet, si 
Attali II essent hic honores, futurum fuisse ut et v. 2 et v. 7 βασιλέως Ἀτ- 
τάλου adderetur. Neque [διὰ προ]γόνων impedimento sunt, quominus Atta- 
lum I intellegamus; neque enim maiores regnasse praedicatur, sed amici- 
tiam eis cum Aptaraeorum civitate intercessisse; quod de Attalo Attali I 
patre, de Philetaero eius patruo, de Eumene I eius fratre patrueli credere 
quid prohibeat non video. 2 Oppidum situm in occidentali insulae 
Cretae parte non longe a sinu maris a septentrionibus introrsum penetran- 
lis orientem versus a Cydonia (Kama) in planicie fertilissima, quae hodie 


448 V. Regnum Attalidarum. [270— 


vàp? π[ᾶ]σαν φιλανθρωπίαν ἐνδ[είϊχνυται, δεδόχϑαι τᾶν βωλᾶι 
xal τῶι δάμωι, στεφανῶσ[αι) | βασιλέα Ἄτταλον εἰχόνι χαλχέαι 
τελείαι, εἴτε χα [βώ]ϊληταιἜ πεζόν, εἴτε χα ἐφ᾽ ἵππωι. αἴϑδ᾽ xa 
προαιρῆται χαρυϊχϑῆμεν ἔν τινι τῶν ἀγώνων τῶν στεφανιτῶν, 
10 ἐπιμ{ε]! λὲς γενέσϑω τοῖς χόσμοις, ὅπως χαρυχϑῇ. ἦμεν δὲ αὐτῶι | 
χαὶ προεδρίαν χαὶ ἀσυλίαν χαὶ ἀτέλειαν χαὶ ἀσφάλειαν χαὶ 
π[ο]λέμω xal εἰρήνας 6 xol ἐν πόλι xal ἐν τοῖς λιμένοις7, xal 
ξενολο[γ] ἦσϑαι xal ὁρμίζεσϑαν xal αὐτῶν xal τοῖς ἐχγόνοις, 
xal τὰ λοιπὰ ὑ[π]]άρχε[ι]ν ὅσα xo[i] τοῖς ἄλλοις εὐεργέταις. 


Apokorona, appellatur. Cf. Scylax Peripl. 27 p. 43, 6 ἡ Ἀπτεραία χώρα. Strab 

X, 4,43 p. 479 Cas. Stadiasmus mar. magn. 8 344 p. 512, 6 Müller. Pausan. 
Χ, ὅ, 10. Ptolemaeus Geogr. III, 45, 7 p. 569, 4 Müller. Hierocles Synecd. 
650, 11. Plin. Nat. hist. IV, 59 (Apteron) Atque hi quidem omnes in media 
syllaba ε habent; unum apud scriptorem formae apud ipsos incolas usitatae 
vestigium est in Dionysii Calliphontis f. descriptione Graeciae v. 422. Nam 
hic in Ἀγγαραίαν non Ἀπτεραίαν latere, ut e Meursii coniectura scribunt edi- 
tores, sed Ἀπταραίαν monuit Ahrens de dialectis II p. 444. Nummi constanter 
Ἀπταραίων habent itemque inscriptiones complures (cf. Syll3 288, 4, 477, 9). 
Cf. etiam Hesych. AAzrapeóc: ὁ ἀπὸ Κρήτης. Ἀπτά(ρα) γὰρ πόλις Κρήτης. 
C. Bursian Geogr. v. Griechenland II p. 543. 3 TAM Weissháuplii delinea- 
tio. Utrum M a lapicida in N mutatum sit an vice versa dubitaveris. 
4 Sic Haussoullier, Michel, Weisshaáupl. [δήϊληται Cauer. Cum multa vol- 
garia irrepserint vel in rebus quae pertinacius conservari solent, quam eius- 
modi vocabula vetusta (not. 5), illos sequi praestat. 5 ἄι editores, qui 
haec ad priora referunt sic distinguentes εἴτε χα ἐφ᾽ ἵπποι, ἅι χα προαιρῆται. 
χαρυχϑῆμεν ἔν τινι τῶν ἀγώνων τῶν στεφανιτῶν. ἐπιμ{ε]λὲς γενέσϑω τοῖς χόσμοις 
ὅπως χαρυχϑῇ. At primum quidem ἄι Dorice non 'ubi' est, sed quo. Cf. 
Apollon. de adv. p. 624, 34; deinde in hoc conexu sententiarum illud in- 
definitum £y τινι τῶν ἀγώνων τῶν στεφανιτῶν intolerabile est, cum in mea 
lectione manifesto etiam arbitrium ludorum, per quos potissimum pronun- 
tiari velit honorem suum, eligendorum regi permittatur. Tum asyndeton, 
quod post ἵππωι statuo, non abhorret a titulorum usu, quia ad aliam rem 
transitur. Quod contra priores editores duo admittunt asyndeta, ex quibus 
prius quidem ante χαρυχϑῆμεν eandem habet excusationem, sed alterum 
ante ἐπιμ{εῖλές omnino intolerabile est. Quod hic αἴ χα scriptum est, paullo 
ante εἴτε χα — εἴτε χα, id plane eandem inter Dorica et volgaria fluctua- 
tionem habet ac v. 4^ βουλᾶι, v. 6 βωλᾶι, aut v. 43. 44 ὑπάρχειν collatum cum 
ποῆται v. 3. ἦμεν v. 40. ξενολογῆσϑαι v. 12. 43. 6 Cave hoc ad eandem 
dialecti inconstantiam rettuleris, de qua verba feci not. 5. Immo εἰρήνα 


legitima forma est, ut prodit sermo Atticus, in quo post p antiquum « con- | 


servari debuerat. 7 Duo fuerunt Apteraeorum portus, Minoa ad sep- 
tentrionalem, Cisamus ad meridionalem illius sinus, qui hodie Suda vocatur, 
oram. Cf. Plin. Nat. hist. IV, 59 Minowwm, JApteron. Ptolemaeus Geogr, 


271] Attalus I (244—497 a. Chr. n.). 449 


III, 45, 5 p. 567, 6 Μινώια. Stadiasmus mar. Magn. $ 344 p. 512, 6: ἀπὸ Κυ- 

δωνίας εἰς Ἀπτέραν περιπλέεται σταδίοις pv* πεζῇ δὲ στάδιοι px. ὁ τόπος Μίνως 

χαλεῖται, εἰς ὃν χεῖνται νῆσοι τρεῖς, αἵ χαλοῦνται Λευχαί. 8 845: ἀπὸ τῆς 

Μίνωος εἰς Ἀμφιμάτριον στάδιοι ρν΄, Strabo X, 4, 18 p. 419: Ἀπτέρας δ᾽ ἐπί- 
|| γειόν ἐστι Κίσαμος. Bursian Geogr. v. Griechenland II p. 544. 


211 Fragmenta tria inter se contingentia basis exiguae mar- 
moris caerulei inventa in muro a Turcis exstructo ad marginem 
 3meridionalem  delubri Minervae in arce Pergamenorum. Ed. 
.. M. Frünkel Alterthümer von Pergamon VIII, 4 p. 46 n. 58. Cf. quae 
disputaverunt O. Meischke Symbolae ad Eumenis II Pergamenorum 
regis historiam p. 69 sq. F. Staehelin Geschichte der Kleinasiat. 
. Galater p. 35 cum not. 2, 


Βασιλε[ὺς "AccoAoc f | Διὶ xal ᾿Αϑην[ᾶι32] | ἀπὸ τῆς πα[ρὰ τὸν] | 
Ἅρπασονϑ ἐγ ciis | π]ρὸς ['A]vr[toyov5. μάχης]. 


Litterae volgares praeter ΠΣ. Extremae hastae lineolis transversis or- 
natae. 4 Εὐμένης Frünkel dubitanter. Is enim certamina Attali I cum 
Antiocho Hierace hic in censum non venire sibi persuasit, quia illarum qui- 
dem victoriarum illud magnum monumentum fuisset, quod haberet titulos 
n. 273—279. Quare fieri non posse quin v. 3 Antiochus III Magnus intelle- 
geretur. At de eius bello a. 190 a. Chr. n. gesto loci significationem (not. 3) 
cogitare non sinere. Nihil igitur restare nisi ut ad anni 497 a. Chr. n. res 
gestas monumentum referretur, quo Antiochus Ptolemaeorum oppidis in 
Cilicia Lycia Caria sitis potiri conatus esset, cuius impetum tamen Rhodio- 
rum auxilio repressissent civitates. Cf. Liv. XXXIII, 19, 44: se:mul — Cili- 
eiae la4jciaeque et Cariae tentaturus urbes, quae 4n. dicione Ptolemae? essent. 
20, 10 sqq.: hoe ?untio (de proelio ad Cynoscephalas) aecepto Rhode? dempto 
metu a PhWppo omáserunt consilium obviam.  eundé classe Antiocho, llam 
alteram. euram. non, omáserunt tuendae libertatis civitatum. sociarum | Ptole- 
| maet, quibus bellum. ab Antiocho 4mminebat . nam alias. auailiis duverunt, 
| aléas providendo ae praemonendo conatus hostis causaque libertatis fuerunt 
| Caunis, Myndis, Halicarnassensibus Samisque. At neque hic ulla est me- 
; moria auxilii civitatibus a regibus Pergamenis adversus Antiochum lati, et 
nullum tum fuisse inter Attalidas et Seleucidas bellum ex Livii narratione 
! (XXXII, 27, 4) collegit Meischke. Qui recte de Antiocho Hierace haec inter- 
, pretatur, nam quam Fráünkelius unam huic sententiae obstare opinatur ra- 
fionem, ea in errore de monumento illo magnifico posita est (cf. n. 2732). 
. Antiochum Hieracem vero in Caria ab Attalo superatum esse testatur Eusebius 
| Chron.I p. 253, 5 sqq. Schoene: ano primo centesimae iricesimae octavae 
᾿ olompiadis, in. Thralciam fugere ab Attalo coactus post proelium. 4n. Karda 
| faetum, moritur. Ad hoc anni 228 a. Chr. n. proelium spectat titulus. 
2 Νιχηφόρωι Frünkel, quod retinuit Meischke, sed recte reiecit Staehelin, 

Dittenberger, Orientis Gr. inser. I. 99 


450 V. Regnum Attalidarum. [274— 


quia etiamtum in titulo n. 273, qui manifesto hoc monumento recentior est, 
Minerva hoc cognomine caret. Addita hac appellatione versus iusto longior, 
omissa iusto brevior fieri videtur. Sed in propatulo est, hic ut.in aliis 
titulis, in quibus unusquisque versus ab integro vocabulo initium capiat, 
necessario non eandem fuisse versuum longitudinem. 3 Fráünkelius recte 
Cariae flumen intellegit allatis Liv. XXXVIII, 43, 2: hinc (ab Hiera Come) 
allerís castris ad Harpasum flumen. perventum. est. Steph. Byz. 'Apraca, 
πόλις Καρίας, ἀπὸ '"Apmácoo ποταμοῦ, Etym. M. 447, 57 Ἅρπαλος ποταμὸς 
Καρίας, πρότερον Δαφνοῦς χαλούμενος.. εἴρηται δὲ διὰ τὸ ὀξύτατον τοῦ ῥοῦ, xal 
ὅτι ἁρπάζει τοὺς παριόντας αὐτῷ" οὕτως ἱστορεῖ Ἀπολλώνιος ἐν τῷ πέμπτῳ xal 
δεχάτῳ τῶν Καριχῶν. Nam cognominem Armeniae fluvium (Xen. Anab. 
IV, 7, 48. Ἅρπαγος Diodor. XIV, 29, 2) ab hoc loco alienum esse. 4 Sup- 
plevit Frünkel. Cf. n. 279, 4, ubi vice versa terrae nomen servatum est, 
fluvii intercidit. . 8 Antiochus Hierax Antiochi II Dei et Laodices filius 
natu minor. Cf. not. 4. 


242 Basis exigua cubi figura marmoris caerulei, fracta in duas 
partes, inventa Pergami in theatro. Ed. M. Fràánkel Alterthümer 
von Pergamon VIII, 4 p. 32 n. 35. Cf. quae disputaverunt U. Wilcken 
ap. Pauly-Wissowa Realencyklopádie II, 2 p. 2161.  H. Gaebler 
Erythrae p. 46 not. 2.  F. Staehelin Geschichte der Kleinasiat. 
Galater p. 37 sq. 


[Βασιλεὺς Ἄτταλος ἢ | Διὶ [xal ᾿Αϑηνᾶι | ἀἸπ[ὸ τῆς --------- ] 
xp]; Λυσ[ίαν2 xal τοὺς | Σελ]εύχο[υ ὅ στρατηγοὺς μάχης]. | 


Litterae volgares praeter X.  Hastarum fines dilatati. 4 Supplevit | 
Frünkel ex aliis eiusdem plane formae lapidibus, quorum fragmenta apud | 
ipsum sunt n. 33: [Βασιλεὺς] Ἄἰτταλοϊς | [At xoi ᾿Αϑ]ηνίᾶι Νιχηφόρωι | ἀπὸ 
τῆς μ]ετ[ὰ ------- ] | πρὸς F- ----- | vep[i --- --- μάχης]. n. 34 [Βα]σιλ(εὺς) 
[Ἄττ]αλ[ος | Ad] καὶ [᾿Αιϑηναῖ Νικηφόρωι | ἀπὸ τῆς π]αϊ[ρὰ --------- | πρ]ὸς 
T[------- μάχης]. n. 36: [Βασιλεὺς Ἄτταλος | Ad. xai ᾿Αϑηνᾶι] | ἀϊπὸ τῆς πρὸς} | | 
E[----- χαὶ τοὺς] [ Σελεύχοί[υ στρατηγοὺς μάχης]. Praeterea fragmentum, quod | 
Frünkelius duobus huius tituli tertium adiunxit (C), Gaeblerus ad alium eius- : 
dem generis lapidem pertinuisse demonstravit. Etenim in eo [Βασιλεὺ]ς "A[c- : 
ταλος [Διὶ xoi ᾿Αϑηϊναῖ ΝΙιχηφόρωι] agnoscuntur, cum basis n. 272 itemque 
simillima Alterth. v. Perg. n. 86 eius aetatis sint, qua dea nondum hac. 
appellatione usa est. Etiam de n. 33. 34 similes dubitationes movit Gaebler, : 
2 AY Frünkel. Sed Gaebler lapide iterum accurate examinato distincte | 
agnovit Af& supplevitque ex n. 277,4. Ipse quidem hunc Lysiam Seleuci | 
exercitus ducem existimavit, at Staehelin recte monuit, eum ducum regio- | 
rum appellatione non comprehendi, sed ab eis distingui. Quare dynastam 
nescio cuius regionis, qui cum rege Seleuco adversus Attalum bellum gesse- 
rit, designari videri. 3 Seleucum II Callinicum (246-—226 a. Chr. n.) | 


273] Attalus I (244—497 a. Chr. n.). 451 


intellexerunt Fránkel, Gábler, Kópp. Eum postquam Antiochus Hierax anno 
228/7 a. Chr. n. ab Attalo superatus esset, Asiam minorem victori eripere 
conatum, sed ipsius quoque exercitus a Pergamenis pulsos esse. At recte 
Wilckenus, cui assentitur Staehelin, monet de hac quidem re nihil usquam 
traditum esse, sed Seleucum III Ceraunum Callinici filium (226—223 a. Chr. n.) 
iam ab initio regni de recuperanda Asia cis Taurum cogitasse, verum non 
ante annum 223 a. Chr. n. eo se contulisse. Cf. Polyb. IV, 48, 7. 8: Σέλευχος 
γὰρ ὁ νέος ὡς ϑᾶττον παρέλαβε τὴν βασιλείαν, πυνθανόμενος Ἄτταλον πᾶσαν ἤδη 
τὴν ἐπὶ τάδε τοῦ Ταύρου δυναστείαν bv αὑτὸν πεποιῆσϑαι, παρωρμήϑη βοηϑεῖν 
τοῖς σφετέροις πράγμασιν, ὑπερβαλὼν δὲ μεγάλῃ δυνάμει τὸν Ταῦρον χαὶ δολο- 
φονηϑεὶς ὑπό τ᾽ Ἀπατουρίου τοῦ Γαλάτου χαὶ Νιχάνορος μετήλλαξε τὸν βίον. 
Consentaneum igitur esse eum prioribus regni annis (inter 226 et 9924 
a. Chr. n.) exercitibus ducibusque missis illa terra potiri conatum, his vero 
ab Attalo victis iam ipsum cum validiore manu rem aggressum esse. 


219—249 Tabulae septem marmoris caerulei, inter quas una 
(277) fracta in duas partes. Omnes quondam summam partem per- 
magnae basis efficiebant, erutae sunt in arce Pergami partim ad 
marginem meridionalem fani Minervae in muro a Turcis exstructo, 
partim in foro. Omnia praeter n. 278 ed. E. Loewy Inschriften 
gr. Bildhauer p. 143 n. 154 a—7. ἢ. Unum n. 275 iam antea, et 
plenius quidem quam nunc exstat, ex Peyssonelii schedis ediderat 
Boeckhius C. I. G. 3536 (Titulos 273. 274. 275. 276 repetivi Syll.! 
174—417). Omnia accurate delineata exhibet M. Fránkel Alterthümer 
von Pergamon VIII, 4 p. 24 n. 244—28 cum addendis fasc. 2 p. 507 
(Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 855 n. 12914. n. 276 habet E. L. Hicks 
Manual of Greek hist. inser. ed. 4 p. 314 n.480). Cf. quae disputave- 
runt U. Koehler Hist. Zeitschr. XLVII p. 4 sqq. H. Gaebler Erythrae 
p. 46. M. Fránkel Philologus LIV p. 1 sqq. F. Kópp Mus. Rhen. XL 
p.114. Wochenschrift für class. Philologie XII 1895 p. 809 sqq. 
E. Thraemer Pergamos p. 258 sqq. J.Beloch Histor. Zeitschrift 4888 
| p.&49sqq. F.Staehelin Gesch. der Kleinasiat. Galater p. 29 sqq. 39 sqq. 


J 
978 Βασιλεὺς Ἄτταλος: τῶν χατὰ πόλεμον | ἀγώνων 2 χαριστήρια 


᾿Αϑηνᾶιϑ, 


Litterae accurate incisae, quae a quarti a. Chr. n. saeculi scriptura Ionica 
|mon fere discrepant nisi quod T! lineam transversam paullulum ultra hastas 
directas prolongatam babet et quod ΘΟΩ multo minores sunt quam reliquae 
|! litterae. 4| Attalus I (244—497 a. Chr.). Apparet hanc dedicationem ad 

totum monumentum spectare, cum reliquae singillatim victorias indicent, 
quarum memoriae unumquodque opus statuariae artis consecratum Sit. 


29* 


452 V. Regnum Attalidarum. [274— 


275 [Απὸ τῆς ἐμ, Φρ]υγίαι4 τῆν ἐφ᾽ “Ελλ[η]σ[πόντωιδ πρὸς "A]vc(oyov* 
μάχης. 


2 De huius monumenti ratione magna est dissensio inter homines doctos. . 


Nam cum Koehler, Frünkel, Beloch, Thraemer id ad bellum ab Attalo I 
contra Antiochum Hieracem a Gallis adiutum referant, Kópp, dGaebler, 
Staehelin multo latius patere eius vim existimant. Nempe per posteriorem 
regni partem Attalum regem cum aliquantulum quietis post continua bella 
nactus esset, omnium quae ad id tempus prospere gessisset magnificum mo- 
numentum Minervae consecrare constituisse. Huic opinioni egregie favet 
illud τῶν χατὰ πόλεμον ἀγώνων, ubi articulus et nomini ἀγώνων additus et in 
vocabulo πόλεμον omissus multo melius in eiusmodi dedicationem quadrat 
quam in eam cui unum bellum ansam dederit. Quod Fránkelius (Philol.) 
huic argumento obmovet, eandem formulam in Attali II dedicatione n. 328, 4 
recurrere, id nihil probat. Nam cum illum quoque ut patrem pluribus 
bellis interfuisse in eisque fortiter et strenue se gessisse constet, non est cur 
illud unius modo belli monumentum existimemus. Ac de hoc quidem titulo 
id etiam aliis argumentis confirmatur. Namque earundem, quae hic coniunc- 
íae enumerantur, victoriarum etiam singillatim peculiaria monumenta a rege 
dedicata sunt, id quod de n. 276 omnino certum (cf. not. 13), de 277 et 279 
certe perquam probabile est (cf. not. 14. 17). Hoc vero non praefracte nego 
etiam usu venire potuisse, si hoc opus ad unum Antiochi Hieracis bellum 
spectaret; sed tamen multo accommodatius est rerum naturae, si Koeppii 
eorumque qui illum secuti sunt sententia recte se habet. Accedit, quod gravius 
est, ex illis tribus titulis, quibus alii ad easdem victorias spectantes respon- 
deant, unum modo (n. 279) victoriam de Antiocho reportatam attingere, ex 
reliquis duobus n. 276 recte ad res illo bello priores, n. 277 ad posteriores 
relatum esse (cf. not. 44. 47). 3 Cf. n. 2742, 4 Supplevit H. G. Lolling 
Mitth. des arch. Instituts in Athen VI (1884) p. 404 not. 4, qui nomen terrae 
agnovit etsi in Conzii exemplo IlIAI erat levissimo errore. In Fabricii deli- 
neatione iuxta ipsum marginem distincta litterae Y vestigia agnoscuntur (^). 
5 "EXMq]e Schoene et Conze coll. Steph. Byz. "EXAa* χωρίον Ἀσίας, Ἀττάλου 
βασιλέως ἐμπόριον. At primum quidem ἐπὶ ubi loco proelii alicuius desi- 


gnando inservit, id quod aliquando fit si non urbis est nomen, semper dati- 
vum habet (iz Ἀρτεμισίῳ, ἐπὶ Δηλίῳ), deinde vero ex quo terrae Phrygiae . 
nomen agnovit Lollingius (not. 4) dubitari iam non potest quin verum . 
viderit amicus nescio quis Conzii, qui cum eo communicavit supplementum . 
FANm]e[róvve:]. Cf. Strabo XII, 8, 4 p. 574 Cas.: Φρυγία τε γὰρ ἢ μὲν κχαλεῖ- | 
ται μεγάλη, ἧς ὁ Μίδας ἐβασίλευσε xal ἧς μέρος ot Γαλάται χατέσχον, ἡ δὲ 


μικρά, 4j ἐφ᾽ Ἑλλησπόντῳ χαὶ ἡ περὶ τὸν "θλυμπον, ἡ καὶ ἐπίχτητος λεγομένη. 
Xenophon Cyropaed. II, 4, 5: ἀπὸ Φρυγίας τῆς πρὸς Ἑλλησπόντῳ. IV, 2,30: 
τὸν τῆς παρ᾽ Ἑλλήσποντον ἄρχοντα Φρυγίας. "VIII, 6, 7: εἰς Φρυγίαν δὲ τὴν παρ᾽ 
Ἑλλήσποντον καὶ Αἰολίδα (σατράπην ἔπεμπε) Φαρνοῦχον. VII, 4, 8: ὁ δὲ Κῦρος 
ἐν τούτῳ ἀπεστάλχει Ὑστάσπαν στράτευμα ἄγοντα ἐπὶ Φρυγίαν τὴν περὶ Ἑλλή- 
σποντον, quorum locorum plerosque affert Fr. qui item observat adiectivo 
ἣ Ἑλλησποντιαχὴ Φρυγία uti Strabonem XII, 4, 4. p. 563 Cas. 6 Antiochus 


- ad ves ln 


276] Attalus I (244—197 a. Chr. n.). 453 


275 [Ἀπὸ τῆς παρὰ τὸ] AqpoB(otov9 πρὸς Τολιστοαγίους 9 | [xal 
Τεχτοσά]γ)ας 10 Γαλ(λλ)άτας 11 xol ᾿Αντίοχον 12 μάχης. 

276 ᾿ΑἈπὸ τῆς περὶ πηγ[ἀς] Καΐχου ποταμοῦ | πρὸς ἸΤ[ολισ]τοαγίους 
Γαλάτας μάχης 13, 


Hierax, Antiochi II Dei et Laodices filius natu minor, quocum bellum pros- 
pere gessit Attalus. Cf. n. 2741, unde apparet et hunc titulum et, reliquos, 
qui Antiochi inter Attali hostes mentionem faciant (n. 275, 2. 278, 2. 279, 2), 
aut 228 a. Chr. aut annis proxime superioribus gestas res tangere. Ceterum 
hic non ut n. 275, 4. 2 Galatarum Attali sociorum mentionem factam esse, ut 
Conzius sumpserat cum [πρὸς Γαλάτας καὶ] Ἀντίοχον restitueret, spatii ratio- 
nes docent. 7 In hoc lapide aliquanto infra titulum n. 274 litteris gran- 
dioribus et magno intervallo inter se distantibus, etiam figura aliquatenus 
ab illo discrepantibus, siquidem O hic plane eandem habet magnitudinem, 
incisa sunt ONOYE. Quae quin artificis signatura esset dubitare nemo 
poterat. De nomine tamen restituendo dubitabatur propter Plin. N. hist. 
XXXIV, 84: plures artifices fecere Alta? et Eumenis adversus Gallos proelia, 
Is$gomnmus, Pyromachus, Siratondcus, Antigonus qué volumina condidit 
de sua, arie. At propter n. 280, 6 Frünkelius iure maluit [Ἐπιγ]όνου ἔ[ργα] 
supplere quam [Isdyóvou aut [Ἀντι]γόνου. Nam ille titulus utique paucis 
annis modo ab hoc distat, cum artifices a Plinio commemorati partim ali- 
quanto antiquiores, partim (propter Eumenis regis mentionem) multis de- 
cenniis recentiores esse possint huius monumenti origine. 8 Quia nomen 


. delubri accuratiore situs definitione caret, Conze et Frünkel recte de Veneris 
templo iuxta Pergamum sito interpretantur, de quo cf. Liv. XXXII, 33, 5: 
. ANdeephorium  Venerisque templum, quae spoléasset evastassetque (Philippus 


Demetrii f. Macedonum rex), pro ?ncorruptés mestotud. 9 Cf. n. 2692, 
40 Supplevit et emendavit Boeckh. Peyssoneli apographum, quo uno haec 
tituli pars continetur, TAZ habet. 44 FAAAATAX traditur (ne haec qui- 


| dem vox hodie exstat) nescio an Peyssonelii potius quam lapicidae errore. 


42 Cf. not. 6. 13 Plane geminus est hic titulus eius quem supra habes 


. m.269. Quae res, cum illum quidem ad nobilem victoriam Gallicam, qua 
. regnum meruit Attalus, spectare omnes consentiant, magnam difficultatem 
. ereat eis, qui hoc monumentum ad unum Antiochi Hieracis bellum referunt. 


Nam simplicissima quidem res esset, si recte Niebuhrius, Koehlerus, 
Reischius neque illam ipsam ante certamen cum Antiocho partam esse ne- 
que omnino unquam Attalum cum Gallis aliis atque Antiochi sociis bellasse 
Statuerent. At id non ita est. Cf. n. 2693. Quare Frünkelius quidem. bis 
eodem loco eandem Tolistoagiorum gentem ab Attalo fugatam esse statuit, 
primum (n. 269) cum soli adversus eum bellarent, iterum (n. 276) cum An- 
tiochum adiuvarent. At id iure meritoque in summa titulorum similitudine 


|, omnium maxime improbabile iudicavit Gaebler, quicquid contra eum dis- 


putat Frünkel (Phil). Aliam viam ingreditur Thraemer. Qui cum concedat, 
| Japidis figura et magnitudine, verbis litterarumque formis simillimum esse 
|fitulum n. 276 reliquarum huius basis partium, tamen fieri posse dicit 


454 V. Regnum Attalidarum. [277— 


277 ᾿Ἀπὸ τῆς map[i---- πρ]ὸς ΛΙ[υ]σίαν ^ | xal τοὺς Σελ[εύχου 1ὅ 
στρατ]ηγο[ὑ]ς μάχης. 


ut omnino ab ea separandus sit. Quod num per se veri simile sit, nunc nihil 
moror. Nam cería ratione Thraemeri opinio redarguitur. Etenim praeter 
multa alia, quae hic plane concinunt cum n. 274. 275. 277—279, memorabile 
est hos omnes carere nomine eius qui dedicet et deae cui dedicetur. Quod 
hic quidem cur fiat luce clarius est; nam hae omnes inscriptiones non sunt 
nisi supplementa tituli dedicatorii quem habes n. 273. Quare si separandus 
est titulus 276 a reliquis, eum alius monumenti simillimi partem effecisse, 


quod item una dedicatione omnia comprehendens aliis titulis singillatim 


designaret complures victorias. At illud ad unum Galatarum bellum anno 
244 a. Chr. feliciter gestum spectasse non potest, quia id uno proelio trans- 
actum est. Quod quoniam utique n. 276 non potest non pars fuisse monu- 
menti quod plurium bellorum proelia victoriasque una comprehenderet, quid 


attinet aliud eiusmodi opus fingere potius, quam agnoscere id in hocipsum - 


cadere? Quare mihi quidem titulus n. 276 certissimum argumentum praebere 
videtur, de totius monumenti ratione et inscriptionum argumento Gaebleri, 


non Fráünkelii sententiam recte se habere. 14 Frünkelius, cum dextram et : 
sinistram partem duorum diversorum titulorum esse opinaretur, hunc 
Lysiam Antiochi Hieracis militum ducem existimabat ideoque supplementum i 
[ἀπὸ τῆς πρ]ὸς ΛΙ[υ]σίαν | [xol τοὺς ἄλλους Ἀντιόχου orpoc]nyo[)]e μάχης pro- - 


posuit (n. 26). At ex quo Gaebleri sagacitate perspectum est et haec duo 


fragmenta coniungenda esse et titulum ad eandem victoriam spectare ac 
n. 272, Staehelinus recte monuit eum sic distingui a ducibus Seleuci, ut in | 
eorum numero habendus non esset, sed unus ex illis dynastis esse videretur, | 


quales tum temporis in abditis Asiae minoris partibus haud pauci fuissent. : 


Spectant haec ad res gestas annis 226—223 a. Chr. n. Cf. n. 2722.9, . 


] 


415 Cum sinistram partem alius lapidis (n. 25) esse existimaret Frünkel, 


mitatem semper sui iuris mansisse (Strabo XII, 7, 3 p. 574 Cas.: διὰ δὲ τὴν 


ἐρυμνότητα οὔτε πρότερον ob9 ὕστερον οὐδ᾽ ἅπαξ οἱ Σελγεῖς ἐπὶ ἄλλοις ἐγένοντο, 
ἀλλὰ τὴν μὲν ἄλλην χώραν ἀδεῶς ἐχαρποῦντο, ὑπὲρ δὲ τῆς χάτω τῆς τε ἐν. 
τῇ Παμφυλίᾳ καὶ τῆς ἐντὸς τοῦ Ταύρου διεμάχοντο πρὸς τοὺς βασιλέας del). 


Hic et condicionem et mentem Selgensium talem describi, ut ab ea neuti- 
quam abhorreat belli cum Attalo contra Antiochum gerendi conatus, conce- 
dendum est; sed memoriam de eiusmodi belli societate tenemus nullam; | 
etiam articulus ethnico additus certe insolentior est (cf. n. 269, 4. 275,4. 


276,2. 283, 4. 298,3. Syll? 272, 3. 283,3. 4). Quod Frünkelius ad hunc 
usum defendendum attulit exemplum Alterth. v. Perg. VIII, 4 p. 49 n. 62, 4 
ἐπιστρατεύσαντας τοῖς Ἕλλησι, huc non pertinet quia huius nominis alia ratio 
est atque eorum quae singulos populos gentesve indicant, sed altero loco 


quo ille utitur (VIII, 4 p. 460 n. 247, 3) sane τοὺς [Τολιστοαγίους] legitur item- 


que infra n. 280, 3 τοὺς Γαλάτας. Gaebler coniunctis his duobus fragmentis: 


et comparato titulo 272 Seleuci III Soteris (226—223 2a. Chr. n. nomen | 
restituit. & 


{ 
2 1! 
Σελ[γεῖς] supplevit. Etenim Selgenses Pisidiae propter oppidi egregiam fir- 


' 


280] Attalus I (241—497 a. Chr. n.). 455 


278 [Ἀπὸ τῆς περὶ Κολ]όην 16. | [πρὸς ᾿Αντίοχον μ]άχης. 
279 [Ἀπὸ τῆς παρὰ τὸν Ἅρπασον. ἐν ΚΊ]αρίαι 17 | [πρὸς ᾿Αντίοχον 
μάχης]. 


16 Supplevit Fránkel coll. Euseb. Chron. I p. 254, 4 sqq. Schoene: A//a- 
men CX XXVII olompiadis amno quario (229 a. Chr. n.) bellum 4n Lidiorum 
lerra bis aggressus (Antiochus Hierax) debellatus est, et e regione Koloae 
eum. Altalo proelium. commóattebat. 17 Etsi relliquiae perexiguae sunt, 
tamen iam Fráünkelius monuit, propter spatii rationes ante terrae Cariae 
mentionem loci alicuius appellationem scriptam fuisse. Reliqua supplevit 
Gaebler ex n. 274. Sane non ab omni parte certa haec sunt, sed cum alia 
teneamus certissima eiusdem generis exempla (n. 276. 277), hic quoque 
proelii cuius praeterea separatum monumentum exstare memoriam fuisse 
omnium veri simillimum existimabimus. 


280 Lapides duo marmoris caeruleij, qui quondam inter se 
contingentes summam partem magnae basis efficiebant. Sinister (a) 
iampridem periit, dexter (b) anno 1880 inventus est in muro Turcico 
meridiem versus ἃ fano Minervae in arce Pergami. lllam partem 
ex Peyssoneli schedis ed. Boeckh C. 1. G. 3535, hanc A. Conze 
Monatsber. der Ak. zu Berlin 4881 p. 869 tab. I B; coniunctas 
exhibet E. Loewy Insch. gr. Bildhauer p. 116 n. 154 ὁ (E. L. Hicks 
Manual of Greek hist. inscr. p. 308 n. 177. Syll! 173). M. Frànkel 
Alterthümer von Pergamon VIII, 1 p. 29 n. 29 (Ch. Michel Recueil 
d'inscr. Gr. p. 855 n.1215). Cf. quae disputaverunt U. Koehler, 
Histor. Zeitschrift XLVII p. 13 sqq. F. Stáhelin, Gesch. der Kleinasiat. 
Gallier p.36sqq. S. Reinach Revue des études gr. VII (1894) p. 13sqq. 


a b 
BaciX|éa 'AccaXoyvt 
᾿Επιγένης 2 xal οἱ ἡγεμόνες xal στρατ[υῶ]ται 
| οἱ συναγωνισά μενοι τὰς πρὸς τοὺς [αλ]άτας 
Ι xai ᾿Αντίοχιον μάχας“ χαρισ[τ]ήρια ὅ 
| P: Ad ᾿Αϑηνᾶι. 
| 


᾿Ε(π)ιἰγόνου 9 ἔργα. 


. Litterae volgares, nisi quod v. 6 extr. A est, cum praeterea ubique vol- 
garis forma A inveniatur, et quod v. 1—5 ΘΟ reliquis litteris minores sunt, 
in artificis vero signatura v. 6 utrobique O alias magnitudine aequiparat 
(cf. n. 2747). 4 Attalus I (244—497 a. Chr). Ex eis, quae Eusebius de 
Antiochi Hieracis casibus narrat (cf. n. 278169), apparet hoc monumentum 


456 V. Regnum Attalidarum. [280— 


neque ante a. 228 a. Chr. n. neque multo post eum consecratum esse. 
2 Eiusdem aliam dedicationem versibus compositam ex lapide Pergameno 
ed. Frünkel Alterth. v. Pergamon VIII, 4 p. 30 n. 30, ubi v. 3 legimus βασιλεῦ 
χάριν Ἄτταλε, v. 4 [σαφ]ῶς οἴδατε τὸ 'Emtjévev[c]. Tam acuta quam probabilis 
est Koehleri coniectura, eundem hunc esse quem Polybius commemoret 
V, 44, 4: μάλιστα δ᾽ ἔσπευδε χαὶ περὶ παντὸς ἐποιεῖτο (Hermias) βουλόμενος 
ἐπανελέσϑαι τὸν ἀποκομίσαντα τὰς δυνάμεις τὰς Σελεύκῳ (sc. Seleuco III Soteri a. 
223 a. Chr. n.) συνεξελϑούσας ᾿Επιγένην, διὰ τὸ ϑεωρεῖν τὸν ἄνδρα λέγειν καὶ 
πράττειν δυνάμενον xal μεγάλης ἀποδοχῆς ἀξιούμενον παρὰ ταῖς δυνάμεσιν. Nam 
eum quinquennio ante, quam Seleuci III occisi exercitum cui praeerat fratri 
illius Antiocho III conservaret, ducem copiarum Attali I cum Antiocho 
Hierace bellantis fuisse nihil habet improbabile. Quod vero Koehler pro- 
bante B. Niesio Gesch. der gr. ἃ. maked. Staaten II p.457 not. 6 statuit 
Epigenem in praetorio Attali missu Seleuci II illi bello interfuisse, id mihi 
non magis placet quam Fránkelio. Nam primum quidem de societate belli 
inter Attalum et Seleucum nihil traditum est, neque probabile est Seleucum 
vel in acerrima dissensione cum fratre eum adiuturum fuisse, qui tota Asia 
cis Taurum sita Seleucidas privare conaretur. Deinde vero principem locum 


TUR ias 


in eiusmodi dedicatione sine dubio tenere debebat summus militum Perga- . 


menorum dux, quem excipiunt ordinum ductores et milites gregarii. Cf. 
n. 266, 20: Παράμονος xoi oi ἡγεμόνες καὶ oi ὅφ᾽ αὑτοὺς στρατιῶται. v. 94: 
Πολύλαος xol ot ὑφ᾽ αὑτὸν ἡγεμόνες καὶ στ[ρατ]ιῶται. Apparet igitur intra annos 


298 et 223 a. Chr. n. Epigenen militiam mutasse, quae res in mercennario- 


rum ducibus illa aetate neutiquam rara fuit. Cf. n. 2301, 3 Cf. n. 693, 
1155. 26622, 4 Cf. n. 271. 274, 275. 278. 279 cum notis. 5 Pluralem 
χαριστήρια et v. 6 ἔργα Frünkelius quidem eo refert, quod Attalus cum aliis 
pugnans repraesentatus fuerit. At ea re quomodo pluralis ad nudum nomen 
βασιλέα Ἄτταλον relatus excusetur non video. Immo monendum est, eius- 
modi substantiva haud raro etiam ubi de singulis rebus usurpentur plura- 


lem numerum habere. Cf. Syll? 586, 37: στέφανος ϑαλλοῦ χρυσοῦς, ὃν ἡ πόλις 


ἀνέϑηχε, τὰ νικητήρια τοῦ χιϑαρῳδοῦ. Qua similitudine χαριστήρια certe plane 
defenditur, pluralem ἔργα sic usurpatum sane insolentiorem esse conceden- 
dum est. 6 Priore versus parte Peyssonel EXT! exhibet; iam cum ille 
inter hunc et v. 4 KAIANTIOX nullum indicet intervallum, Boeckhius quinti 
versus initium illud esse ratus ἔστ(η) σαν] Au ᾿Αϑηνᾶι restituit. At neque 
usquam inter ὦ et b quicquam scripturae intercidit, et illo supplemento 
symmeítria versuum praeterea ubique religiose conservata omnino evertitur. 
Quare Fabricius apud Frünkelium perspexit, sexti potius versus hoc initium 
esse levi errore EZTI pro ἘΠῚ infectum. .Epigonum statuarium commemo- 
rat Plinius N. ἢ. XXIV, 88: .Epigonus omma fere praedicta, 4mitatus prae- 
eessét 4n iubicóne οἱ mairé 4nlerfeciae 4nfante miserabiliter  blanddente. 
Utrumque opus inter artificia ob victorias Gallicas dedicata fuisse, et huius 
quidem imitationes nunc etiam exstare probabiliter disputat Reinach. Prae- 
ter hunc lapidem et n.2747, ubi sane coniectura non ab omni parte certa 
repositum est eius nomen, signaturae Epigoni aetatem tulerunt Pergami tres: 
Alterth. v. Perg. VIII, 4. p. 10 n. 42: Ἐπίγονος | ἐποίησεν. p. 34 n. 34: ' Ertqo- 
vog ἐποίησεν. p. 32 n. 32: ᾿Ἐπίγονος ἐποίησεν. Apparet igitur eximias eius 


“παν πὰ μὰ συν η 


289] Attalus I (241—497 a. Chr. n.). 457 


partes fuisse inter artifices, qui Attalo I in monumentis victoriarum efficien- 
dis operam navarent. Quare merito mireris in illorum numero apud Plinium 
Nat. hist. XXXIV, 84 (cf. n. 2747) hunc potissimum desiderari. At coniectura 
Adolfi Michaélis, illic pro Isigonmws rescribendum esse .Epigonus, iusto auda- 
cior mihi quidem videtur. 


281 Magna basis marmoris caerulei, fracta in duas partes, ex 
quibus sinistra inventa est Pergami in turri Turcica ad meridio- 
nalem templi Minervae partem, dextra in muro Byzantino meridiem 
versus à foro. Ed. M. Fránkel Alterth. von Pergamon VIII, 1 p. 40 
n. 47 (Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 855 n. 1216). Cf. quae 
adnotavit B. Niese Gesch. der gr. und maked. Staaten II p. 484 n. 5. 


Βασιλεὺς Ἄτταλος: τῶν ἐξ Αἰγίνης2 ἀπαρχὴν ᾿Αϑηνᾶι. 


Litterarum formae volgares praeter ΠΣ, accurate et eleganter incisae. 
4 Attalus I (244—497 a. Chr. n.. Nam de alterutro ex posterioribus Attalis 
cogitare praeter argumentum (not. 2) etiam litteratura vetat, quam postremis 
Attali I annis unice convenire observat Fabricius apud Frünkelium. 2 Cf. 
Polybius XXII, 44. 9. 40: Μετὰ δὲ τοῦτον ἀναστὰς Κάσσανδρος Αἰγινήτης ἀνέ- 
μνησε τοὺς Ἀχαιοὺς τῆς Αἰγινητῶν ἀχληρίας, Tj περιέπεσον διὰ τὸ μετὰ τῶν 
Ἀχαιῶν συμπολιτεύεσϑαι, ὅτε Πόπλιος Σολπίχιος ἐπιπλεύσας τῷ στόλῳ πάντας 
ἐξηνδραποδίσατο τοὺς ταλαιπώρους Αἰγινήτας" ὑπὲρ ὧν διεσαφήσαμεν, τίνα τρόπον 
Αἰτωλοί, κύριοι γενόμενοι τῆς πόλεως κατὰ τὰς πρὸς Ρωμαίους συνϑήχας, Ἀτ- 
τάλῳ παραδοῖεν τριάχοντα τάλαντα παρ᾽ αὐτοῦ λαβόντες. Quae acciderunt fere 
a. 210 a. Chr. n. Ex quo tempore Attalidae insulam tenuerunt usque ad 
finem regni (cf. Syll2 2974 et infra n. 329). 3 Partem praedae Attalo 
cessisse, ex qua has primitias dedicaret, ideoque statuendum esse, quod 
sane nusquam íraderetur, etiam Attali milites Sulpicii expeditioni interfuisse, 
probabiliter existimat Niese. 


282 Magnesiae ad Maeandrum in foro in pariete porticus. Ed. 
O. Kern Inschriften von Magnesia p. 17 n. 22. 


Βασιλεὺς Ἄτταλ(οὴς  [Μα]γνήτων τῆι βουλῆι xal τῶι [δή] μωι 
5 χαίρειν: Πυϑίων xoi Λυχ[ο]μήδης2 οἱ παρ᾽ ὑμῶν ἀνεχόμισαν 


4 Attalus I (244—497 a. Chr). Hae litterae fere anno 206 a. Chr. n. 
Scriptae sunt. Cf. Syll? 2562. De eis quae hic ut in aliis titulis Magneticis 
uncis rotundis circumscripsi cf. n. 2345. 2 Nomen Magnesiae non in- 
frequens, sed quia patronymico caret, dubites quisnam potissimum ex 
hominibus cognominibus, qui in aliis titulis inveniuntur, hic sit. At quia 
Lycomedes Charisii f. de eisdem Dianae Leucophryenes feriis etiam ad 


458 V. Regnum Attalidarum. [2892— 


πρός με ψήφισμα, xo9' ὃ πα[ρα]κχαλεῖτε τὸν ἀγῶνα, ὃν τίϑετ(ε) | 
τῆι Ἀρτέμιδι τῆν Λ(ε)υχοφρυην[ῆι5] | μουσικὸν xal γυμνιχὸν xal 
10 ἱ(π) πικόν, ἀποδέξασϑαι στεφανίτην] | ἰσοπύϑιον, xoi αὐτοὶ 
διελέχϑησίαν] | ἀχολούϑως τοῖς γεγραμμένο[ις,] | ἠξίουν δὲ xal 
τὰς ὑπ᾽ ἐμὲ πόλε(ι)ς] | ἀποδέξασϑαι ὁμοίως. ϑεωρ(ῶ)ν δὲ] | 
τὸν δῆμον μεμνημένον τῶν [ὑπ᾽ ἐ]μοῦ γεγενημένων εἰς αὐτοὺς 
εὐ[εργε]] σιῶν xat ὁμιλοῦντα ἐμ, Μούσ(αι)[ς  δει]νῶς, τόν τε ἀγῶνα 
ὥσπερ παρα[χαλεῖ]]τε ἀποδέχομαι xai ἀπαρχὴν ἐ(γ) ὦ τε ἔταξα 
20 δοῦναι, xal αἱ πόλεις δὲ αἱ (πὶ) εὐϑόμε]!ναν ἐμοὶ ποιήσουσιν 
ὁμοίως. [ἔγραψα] | (γγὰρ αὐταῖς παραχαλῶνὅ" χα[ὶ Περγαμη]}- 
νοῖς δὲ χαϑ᾽ ὅσον ὁ δῆμος [αἰτεῖται | συνα](υἱξήσω τὸν ἀγῶν(α) 
------------ | ---------------- (ην π- 


Athenienses, Boeotos, Chalcidenses, Eretrienses, Phocenses legatus profectus 
est (Inschr. von Magnesia 255,3. 34,4. 25. 37,12. 34. 47,44. 48, 4, hunc 
potissimum hic innui existimaverim. 3 Cf. n. 23148, 4 Supplevit 
Kern, provocans ad I. G. Sept. III, 235, 2. 3: ὃς ἐμ, Μούσαις γράμμασιν εὐξυ- 
νέτως] παιδείην ἤσχησεν. Ubi quondam ἐμμιούσ(ο)ις emendabam; at etsi nu- 
dum nomen γράμμασι dativo instrumenti iuxta ép. Μούσαις positum ne nunc 
quidem venustum existimare possum, tamen hi duo loci se invicem tutari 
mihi videntur. 5 Cf. n. 284, 25: γεγράφαμεν δὲ xol τοῖς ἐπὶ τῶν πραγμά- 
τῶν τεταγμένοις, ὅπως xol αἱ πόλεις ἀχολούϑως ἀποδέξωνται et Syll2260, ubi 
Chalcidenses de eisdem sacris Dianae Leucophryenes decernunt ex litteris 
Philippi Demetrii f. regis Macedonum. 


283 Basis cylindri figura, fracta in tres partes, eruta Pergami. 
Ed. M. Fránkel Alterthümer von Pergamon VIIL 4 p. 44 n. 52 
(Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 855 n. 1217). Tractavit M. Holleaux 
Revue des études Grecques XI (1898) p. 254 n. II. 


[Βασιλεὺς] Ἄτ[ταλος | Ad] κα[ὶ ᾿Αϑηνᾶι) Νιχ[ηφόρωι | ἀϊπὸ τῆς 
5 πρὸς Φίλιππον 7 | χαὶ Μαχεδίόνας περὶ Χίον 3] | vaop[aytac]. 


Litterae volgares praeter [l. 4 Supplevit Holl collato Polyb. 
XVIII, 46, 5: dj σύγχλητος ἡ Ρωμαίων xoi Τίτος Κοΐντιος στρατηγὸς ὕπατος, 
χαταπολεμήσαντες βασιλέα Φίλιππον xoi Μαχεδόνας. Eadem ratione dedicatio- 
nem ab Aemilio Paullo post devictos Macedonas Delphis factam in titulo 
inedito, quem E. Bourguet per litteras cum Holleauxio communicasset, his 
verbis enuntiari: L. Aeémilus ..... de rege Perse Macedonibusque cepet. 
2 Nullum quod magni momenti esset proelium navale inter Attalum et 
Macedonas unquam commissum esse nisi prope Chium anno 204 a. Chr. 
(Polyb. XVI, 2—8) verissime monet Holl. Ad quod tamen Fr. titulum referre 


285] Attalus I (244—497 a. Chr. n.). 459 


noluit, quia ante «ai Μαχεδ[όνας] necessario alius gentis nomen supplendum 
esset, quae primarium inter Attali hostes locum teneret, cum Macedones 
adiutorum modo loco essent; id quod in proelium ad Chium commissum 
neutiquam quadraret. At hoc Holleauxii supplemento versus tertii refuta- 
tum ideoque manifesto recte insulae Chii nomen ab eodem repositum est. 


284 Supremus lapis basis marmoris candidi fractus in duas 
partes, ex quibus sinistra inventa est in theatro Pergameno, dextra 
in fano Minervae. Ed. M. Fránkel Alterthümer von Pergamon VIII, 4 
p. 35 n. 38. 


Βασιλ[εὺ]ς Ἄτταλος : ix τῆϊς Qpso02?] | χαταλ[ήψεως ἐξαίρετα 
᾿Αϑηνᾶι!. 


Litterae volgares praeter Σ, quod brachia modo prorsus parallela, modo 
paullulum divergentia habet. Notabilis antiquior forma x. Extremae hastae 
lineolis tenuibus transversis ornatae. 4 Attalus I (244—197 a. Chr.). 
2 Dubitanter supplevit Frünkel, monens spatii quidem rationibus hoc nomen 
bene convenire. Cf. n. 288. Liv. XXXI, 46, 6 nde agitari de Oreo obpug- 
nando coeptum . (a. 200 a. Chr. n.). 8.9: Oreum dévers? Roman? et rex Attalus 
obpugnabant, Romans a marituma arce, regi adversus vallem nter duas 
jacentem, arces, qua οἱ muro 4nlersaepia, wrbs est. ὃ 15. 16: mur? quoque 
pars ariete incusso subruta multis iam loeis prociderat perque apertum ruina 
dier nocte Romani maritumam, quae super. portum est, à» arcem perrupe- 
runt. Alialus luce prima signo ex arce dato ab Homamniés ei 4pse urbem 
invasit siratis magna, ex parie muris; praesidéwm. oppidanique 4n arcem 
alteram perfugere, unde biduo post deditio facia . urbs regi, captiva corpora 
Romanis cessere. Pausan. VII, 7, 9 item Orei (Hestiaeae) a Romanis capti 
mentionem facit, sed de partibus quas Attalus in hac re egit tacet. 


285 Epistylium lapidis trachytae qui dicitur, fractum in duas 
partes, inventum in muro Romanorum aetate exstructo in occiden- 
tali arcis Pergamenorum parte, haud exiguo intervallo meridiem 
versus a foro antiquo. Dextram partem ex Peyssoneli apographo 
ed. Boeckh C.I. G. 3541, utramque accuratissime ex ipso lapide 
M. Fránkel Alterthümer von Pergamon VIII, 4 p. 35 n. 39. 


[Βασιλεὺς Ἄτταλος 1 2 ἐχ τ]ῶν ληφ[ϑέντω]ν ὅπλων ϑ 
᾿Αϑηνᾶι. 


Litterae volgares praeter T!; o et 9 reliquis litteris minores, O non 
item. 4 Attalum I agnovit Frünkel propter Fabricii observationem, 


400 V. Regnum Attalidarum. [285— 


lapide trachyte in eiusmodi monumentis publicis Eumeném 11 non iam usum 
esse. 2 Hic hostium superatorum appellatio scripta fuit. Aedificium, 
cuius hoc epistylium esset, spolia et fortasse etiam tabulam pictam habuisse 
coniecit F., cuius Pausanias mentionem faceret I, 4, 5: Περγαμιηνοῖς δὲ ἔστι 
μὲν σχῦλα ἀπὸ Γαλατῶν, ἔστι δὲ γραφὴ τὸ ἔργον τὸ πρὸς Γαλάτας ἔχουσα. Sed 
ex titulo (cf. not. 3) id neutiquam colligi licet neque omnino certum est, ad 
Galatas potissimum ab Attalo victos hoc monumentum spectare. 3 Si 
recte supplevit Frünkel, qua de re non videtur dubitari posse, nequaquam 
arma de hostibus capta (σχῦλα) in hoc aedificio asservari, sed ipsum potius 
ex eorum pretio (de manibiis, ut Romani loquuntur) aedificatum esse in- 
dicat inscriptio. 


286 Marmor album subcaeruleum, quod cum aliis commis- 
sum basin anathematis efficiebat, erutum Pergami inter caveam 
theatri et templum Ionicum. Ed. M. Fránkel Alterthümer von Per- 
gamon VIII, 1 p. 441 n. 48. 


[Ὀνάτας 1] Σμίχωνος Αἰγινήτης 2 [ἐποίησεν]. 


Litterae volgares praeter X, quod brachia paene parallela habet. Hasta- 
rum fines dilatati, O et Q9 reliquis litteris paullo minores. 4 Tituli 
n. 286—288 ad artificia nobilissima spectant, quae Attalus praedae loco ex 
oppidis Graecis capta Pergamum detulerat ibique collocaverat. Atque hic ἡ 
quidem incluti illius Apollinis statuae ab Onata elaboratae basin haberi per- 
spexit Fabricius collato loco Pausaniae VIII, 42, 7: τοῦ δὲ ᾿Ονάτα τούτου 
Περγαμηνοῖς ἐστιν Ἀπόλλων χαλκοῦς, ϑαῦμα ἐν τοῖς μάλιστα μεγέϑους τε ἕνεχα 
χαὶ ἐπὶ τῇ τέχνῃ. Consentaneum est, hoc quoque artis opus ut n. 287, 8 ex 
Onatae patria Aegina ablatum esse. 2 Aeginetam fuisse Onatam constat, 
patris nomen Μίχων scribitur cum apud Pausaniam VIII, 42, 7, tum in ipsius 
Statuarii signaturis apud eundem V, 25, 40 ὃν Αἰγίνῃ γείνατο παῖδα Μίχων et 
8 43 υἱὸς μέν με Μίχωνος 'Üvdcac ἐξετέλεσσεν, ubi metrum simplicem consonam 
initialem firmat. Adde quod cp- in hac stirpe antiquum quidem est, sed 
Atticum potius quam Doricum. Quare opinetur quispiam ['Ovdco]; Μίκωνος 
potius legendum esse. Sed recte Schuchhardtus et Frünkelius observant, 
inter vocabula Xutxovoc et Αἰγινήτης aliquanto plus spatii quam quo alibi 
duae vicinae litterae distineantur vacuum relictum esse, sine dubio consulto 
ad vocabula distinguenda. Quod quoniam inter X et M non usu veniat, 
necessario sibilantem initialem alterius, non finalem primi nominis litteram 
habendam esse. Sed quandoquidem hic basis Pergamenae titulus manifesto 
non ex antiqua monumenti Aeginaei inscriptione repetitus est (nam sic certe 
Αἰγινάτας Scriptum esset) non mirus videtur error de orthographia nominis 
paterni, quae ipsius artificis patriae et aetati conveniret. 


288] Attalus I (244—497 a. Chr. n.). 461 


9287 Marmor album subcaeruleum quadratum, quod quondam 
partem basis efficiebat. In superficie vestigia statuae aheneae et 
duo foramina. Vs. 4. 29 in fronte, v. 3 in latere dextro. Inventus 
lapis Pergami in gymnasio. Ed. M. Fránkel Alterthümer von Per- 
gamon VIII, 4 p. 41 n. 49. 


Θήρων Βοιώτιος 1 | ἐποίησεν. 
ἐξ Αἰγίνης 2. 


Litterae volgares praeter ΞΙΤΣ. Litterae O v. 2 et X νυν. 8 fin. reliquis 
minores; extremae hastae cuneatim dilatatae. 4 Cf. Pausan. VI, 44, 44: 
Γόργον δὲ τὸν Εὐχλήτου Μεσσήνιον ἀνελόμενον πεντάϑλου νίκην xol Δαμάρετον 
χαὶ τοῦτον Μεσσήνιον χρατήσαντα πυγμῇ παῖδας, τὸν μὲν αὐτῶν Βοιώτιος Θήρων, 
Δαμαρέτου δὲ τὴν εἰκόνα ᾿Αϑηναῖος Σιλανίων ἐποίησεν. Gorgi victoriam utique 
Olympiade 108 (368 a. Chr. n.) recentiorem esse, quia per exilii Messeniorum 
tempora nemo ex eis Olympiae vicisset (Pausan. VI, 2, 40), monuit Brunn 
Gesch. der gr. Künstler I p. 296; idem tamen probabile existimat, non multis 
annis post illum coronam certaminis Olympici reportasse, quia per illam 
potissimum aetatem, qua inter Messenios et Thebanos magna familiaritas 
intercedebat, Messenium victorem Boeotio artifice usum esse maxime veri 
simile sit. 2 Cf. n. 9863, 


288 Fragmenta tria (ὦ b c) epistylii exigui Ionici ex duobus 
lapidibus compositi. Versuum ἢ. 2 reliquiae in fragmento utrimque 
multilo, quod in superficie foramen quadratum habet. Versus 3 in 
commissura fragmentorum ὦ et 6, quorum illud eiusdem atque ὦ 
lapidis fuisse videtur, mutilum a sinistra, integrum a dextra, ubi ac- 
curate commissum est cum alterius lapidis fragmento c ab hac 
parte item integro. Scriptura ita disposita, ut tres priores versus 3 
litterae in lapide b sint, quattuor postremae in c. In superficie 
duo pedum vestigia, in utroque lapide iuxta commissuram singula. 
Inventi lapides Pergami ad clivum meridionalem delubri Minervae. 
Ed. M. Fránkel Alterth. von Pergamon VIII, 4 p. 44 n. 50. 


Q 
Σιλανίων ᾿Αϑηναῖος ἐποίησεν.1] | ἐξ -------- 
b 6 
ἐξ Ὠ[ρ]εοῦ 2. 


Litterae volgares praeter Zx.  Extremae hastae lineolis tenuibus trans- 
versis ornatae. 4 Cf. Pausanias VI, 4, 5: Σάτυρος δὲ λεῖος Λυσιάναχτος 
πατρός, γένους δὲ τοῦ ᾿Ιαμιδῶν, ἐν Νεμέᾳ πεντάκις ἐνίχησε πυχτεύων χαὶ Πυϑοῖ 


402 V. Regnum Attalidarum. [288— 


τε δὶς «ol δὶς ἐν ᾿θλυμπίᾳ. τέχνη δὲ ᾿Αϑηναίου Σιλανίωνος ὃ ἀνδριάς ἐστι. 
VI, 44, 44 (v. n. 2873). Plin. N. hist, XXXIV, 54: CXIII (Olympiade, a. 328 
a. Chr. n.) — fwit — Silanion; 4n hoc mrabile quod. mullo doctore nobilis 
fuit; 4pse discipulum habuit Zeuxtadem. $ 81: Silanion, Apollodorum. fudit, 
fictorem. et 4psum — οὐ Achillem nobilem, dtem. epistaten. exercentem, athletas. 
De aliis eius operibus v. locos quos affert H. Brunn Gesch. der gr. Künstler I 
p.394sqq., qui eum iam ante tempus a Plinio indicatum in arte versari 
coepisse colligit inde, quod ipse Platonis anno 347 a. Chr. mortui statuam 
fecisse narratur apud Diogenem Laertium III, 25, Zeuxiades discipulus ima- 
ginem Hyperidis, quem necatum esse constat anno 322 a. Chr. n. (C. I. G. 6118). 
2 Cf. n. 2842, 


289 Basis marmoris albi, in campo meridiem versus ab op- 
pido Heraclea, prope lacum Latmium. Ed. B. Haussoullier Revue 
de philologie XXIII (1899) p. 283 n. 6. 


[Βα]σιλέως | [Ἀττά]λου | [Σωτ]ῆρος !. 


4 Alia basis item Heracleae ad Latmum inventa habet titulum Βασιλέα | 
Ἄτταλον | Σωτῆρα. Revue de phil XX p. 283 n.5. In ipsa patria eidem 
regi tres arae cum eodem cognomine honorifico, quod sine dubio propter 
Galatas devictos ei tributum est, dedicatae sunt, quorum titulos habes 
Alterth. v. Perg. VIII, 4 p. 38 n. 43: Βασιλεῖ | Ἀττάλωι | Σωτῆρι | Ἀπολλόδω- 
ρος. n. 44: [Βασ]ιλεῖ | [Ἀτ]τάλωι [[Σω]τ[ἤρι]. n. 45: Βασιλέως | Ἀττάλου | 
Σωτῆρος. Simile monumentum VIII, 4 p. 46 n. 59 utrum ad Attalum I an 
ad eius filium Eumenem 11, qui sub finem regni eodem cognomine ornatus 
est (cf. n. 308, 4. 44. 24), spectet, quia nomen proprium intercidit in medio 
relinquendum est. 


290 Basis magna marmoris leucophaei subcaerulei, inventa 
Pergami ad clivum meridionalem arcis antiquae, supra extremas 
oppidi hodierni domos. ἘΔ. M. Fránkel Alterthümer von Pergamon 
VIIT, 2 p. 504 n. 176 a. 


[Οἱ περὶ N&]xpacov! Μαχεδόνες2 | [Μηνογέϊνην Μηνοφάντουϑ, | 


Litterae volgares praeter £. 1 Cf.Ptolemaeus Geogr.V, 2,44 p.819,7sqq.: 
Λυδίας δὲ πόλεις Περπέρη, Μοστήνη, Ἱεροχαισάρεια, Νάχρασα, θυάτειρα χτλ. 
Arcis oppidi relliquias iuxta vicum .EJjesler esse vidit C. Schuchhardt Mitth. 
des arch. Instituts in Athen XIII 4888 p.92. Etenim titulum Nacrasitanum 
C. I. G. 3522 (v. not. 2) in oppido Dakyr inventum esse, in cuius proxima 
vicinia nullae exstarent oppidi antiqui relliquiae, sed sesquihorae intervallo 
ad orientem illum vicum esse neque ullas alias parietinas tam prope a Bakyr 


294] Attalus I cum uxore et filiis. 463 


᾿ [συγγενῆ βασιλέως Εὐμένου | [xal5 νομ]οφύλακα, ἀρετῆς ἕνε- 
5 xev | [xal ἀνδρα]γαϑίας xal εὐνοίας | [τῆς εἰς τὸ]μ, βασιλέα 
χαὶ ἑαυτούς. 


abesse. Pluralis et singularis vicissitudinem similibus exemplis l'póvetov et 
Γρύνεια, Πήδασον et Πήδασα defendit Frünkel, idemque Steph. Byz. Νάρχασος 
ad hoc oppidum referri posse negavit, quia illud Cariae esse diceret scriptor, 
quod profecto in urbem inter Thyatira et Pergamum sitam non cadit. 
2 Cf. C. I. G. 3522: Αὐτοχράτορα, ϑεοῦ Né|pouo υ(ἱ)ωνόν, ϑεοῦ [Τραϊανοῦ υἱόν, | 
Τραϊανὸν ᾿Αδριανὸν | Καίσαρα Σεβαστὸν ἡ Μαϊχεδόνων Ναχρασειτῶν | βουλὴ καὶ 


. 6 δῆμος. 3 Cf. n. 2943. 4 Cf.n. 991. 4042, 5 Admodum ambigua 
- est huius loci restitutio. [τὸν xoi νομ]οφύλαχα Frünkel, id quod accommo- 


datum quidem est spatii rationibus, sed cum sermonis usu adversa fronte 
pugnat. Vice versa [τὸν νομ]οφύλαχα vel [xai νομ]οφύλαχα itemque [γενόμε- 
yov νομ]οφύλαχα nihil habent offensionis, sed illa nimis brevia sunt, hoc 
nimis longum. 


291—296 Fragmenta basis magnae semicircularis marmoris 
albi; scriptura in planicie concava antica. Praeter n. 295, quod 
in templo Minervae Pergameno erutum est, reliqua omnia ex theatri 
cavea et orchestra prodierunt. Ed. M. Frünkel Alterthümer von 
Pergamon VIII, 4 p. 108 n. 171—176. 


291 Βασιλέα ἌϊΪτταλον! 95092] | xal εὐεργέτην [Μηνογένης] | Μη- 
γοφάντου [ὁ ἐπὶ τῶν πραγμάτων 4] | ἀρετῆς ἕνεχε[ν xal εὐνοίας] | 
5 τῆς εἰς ἑαυτόν]. 


Litterae volgares praeter ΠΣ. 1 Attali I hoc fuisse monumentum 
constat, sed utrum superstiti an defuncto dedicatum sit ambigas, quia Eume- 
nis basis periit, ita ut ignoretur utrum is regio nomine ornatus fuerit an eo 
caruerit ut fratres (n. 294, 4. 295, 4. 296, 4). Sed praestare videtur Frünkelii 
sententia titulum ad Eumenis II regnum (a. 497—159 a. Chr. n.) referentis 
cum propter litteraturam tum propter Menogenis nomen (not. 3). 2 Sup- 
plevit Frünkel collato n. 302, 41 sqq. ὑπὲρ βασιλέως Εὐμένου Φιλαδέλφου, ϑεοῦ 
χαὶ εὐεργέτουι Ac si cum illo titulum Attalo defuncto incisum statuimus 
(not. 4), hoc supplementum necessarium est. Si illo regnante scriptus esset, 
commode suppleretur σωτῆρα] xoi εὐεργέτην, qua nominum coniunctione nihil 
est frequentius. 3 Cf. n. 290, 2sqq. Qui illic νομοφύλαξ civitatis Per- 
gamenorum est, hic summae rerum publicarum a rege praepositus dicitur 
(not. 8) Quare illum titulum hoc antiquiorem esse paene certum est. In 
quo cum rex appelletur Eumenes, sequitur ut ne hunc quidem ad Attali I 
regnum referri liceat. Quo minus dubium est quin recte idem .cum hoc 
habeatur a Frünkelio Menogenes ille, quem regi Attalo II (459—438 a. Chr. n.) 
in consilio fuisse legimus n. 3415, 36. 4 Cf. not. 8. 


464 V. Regnum Attalidarum. [299— 


299 Βασ[ίλισσαν ᾿Απολλωνίδα δ] | Μην[ογένης Μηνοφάντου] | ὁ ἐπίὶ 
τῶν πραγμάτων, ἀρετῆς ἕνεχεν] | xal ε[ὐνοίας τῆς εἰς ἑαυτόν]. 
293 [Βασίλισσαν] Στραίτονίχην 5 | Μηνογένης] Μην[οφάντου, | ὁ ἐπὶ 
τῶν πραγμάτων, ἀρετῆς ἕνεχεν | xal εὐνοίας τῆς εἰς ἑαυτόν]. 
295 Ἄτταλον βασιλέως Ἀττάλου] | Μηνογένης Μηνοφάνίτου] | ὁ 
ἐπὶ τῶν πραγμάτων 8 ἀρ[ετῆς ἕνεχεν] | xal εὐνοίας τῆς εἰς ἑ[αυτόν]. 


5 De Apollonide Cyzicena Attali I uxore cf. n. 3072. Eius nomen quin 
recte hic restituerit Fránkelius vix dubium est, nam cum regium nomen 
praemissum demonstret neminem omnino in censum venire praeter ipsam 
et filium natu maximum Eumenem, qui huius monumenti tempore regnabat 
(not. 4), huius quidem appellatio βασ[ιλέα Εὐμένη βασιλέως Ἀττάλου] esse de- 
bebat, cui restituendae spatium non sufficere versus alterius comparatio 
docet. Nam tertius quidem versus in omnibus his titulis aliquot litteris 
plus habet quam reliqui. 6 Stratonice Ariarathis IV Cappadociae regis 
filia anno 1489/8 a. Chr. Eumeni II nupsit (cf. n. 3501. Strabo XIII, 4, 2 
p.624 Cas. Liv. XXXVIII, 39, 6), cuius in matrimonio (cf. n. 304, 6. 7. 308,49. 
309, 6) versata est usque ad annum 4741 a. Chr. Quo tempore cum Eumene 
per insidias graviter vulnerato falsus rumor de eius morte Pergamum alla- 
tus esset, Attalus frater natu minor eam uxorem duxit (n. 3032), sed brevi 
patefacto errore priori marito reddidit. At cum anno 159 a. Chr. Eumenes 
re vera fato functus esset, ille Stratonices coniugium repetivit (n. 343, 4. 
319,16. 329, 38). Eam alteri quoque marito superstitem fuisse discimus ex 
titulo 334, 45. 46, ubi Attalus ΠῚ (138—438 a. Chr.) de ea dicit βασίλισσα 
Στρατονίχη ἣ μήτηρ μου. Nam etsi argumentum non necessario reginam 
etiamtum inter vivos versantem intellegere cogit, tamen aliter sine dubio ϑεά 
additum esset. 7 Attalum alterum ex quattuor Attali I filiis apparet 
nondum regem fuisse cum haec inciderentur. Eum per totum fratris natu 
maioris regnum sollerter et fideliter illum belli domique adiuvisse et omnino 
inter omnes quattuor fratres egregiam fuisse concordiam et caritatem notum 
est. Cf. n. 248, 37 sqq.: χατὰ ταὐτὰ δὲ στεφανῶσαι xal Ἄτταλον, ὅτι μετὰ τοῦ 
ἀδελφοῦ Εὐμένους πάντα συνέπραξεν ἀόχνως xol φιλοχινδύνως. ἐπαινέσαι δὲ xol 
τοὺς ἀδελφοὺς αὐτῶν Φιλέταιρον xal ᾿Αϑήναιον xal στεφανῶσαι χρυσῷ στεφάνῳ 
ἑχάτερον αὐτῶν εὐνοίας ἕνεχεν wol φιλοτιμίας, ἣμ. παρέσχοντο χατὰ τὴγ κάϑοδον 
τοῦ βασιλέως Ἀντιόχου. n. 308,44. 415: ϑρέψασα (Apollonis regina) τέχνα σὺν 
τύχῃ καὶ συμπεριενεχϑεῖσα γνησ[ως βασιλεῖ τε Εὐμένει Σωτῆρι [χ]αὶ Ἀττάλωι 
Φιλαδέλφωι καὶ Φιλ[ε]ταίρωι χα] ᾿Αϑηναίωι. — Syll? 295, 10. 11: [ἐπ]αινέσαι 
[βασιλέ]α Εὐμένη καὶ τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ Ἄτταλον, Φιλέταιρον, ᾿Αϑήναιον. Strabo 
XIII, 4, 2 p. 624 Cas.: γηραιὸς δὲ ἐτελεύτα (Attalus ἢ — χατέλιπε δὲ τέτταρας 
υἱοὺς ἐξ Ἀπολλωνίδος Κυζιχηνῆς γυναιχός, Εὐμένη, Ἄτταλον, Φιλέταιρον, ᾿Αϑή- 
ναιον. Plutarch. de fraterno amore 5 p. 480 C.: Ἀπολλωνίδα δὲ τὴν Κυζιχηνήν, 
Εὐμένους δὲ τοῦ βασιλέως μητέρα καὶ τριῶν ἄλλων, Ἀττάλου καὶ Φιλεταίρου καὶ 
᾿Αϑηναίου. Qui loci inter se consentientes de aetatum ordine nihil dubii relin- 
quunt. 8 Singulari numero usurpatum hoc non potest non eum signi- 
ficare, cui a rege summa omnium rerum publicarum cura et administratio 


496] Attalus I cum uxore et filiis. 465 


995 [Φιλέταιρον 9 βα]σιλέως ᾿Α[ττάλου | Μηνογένης Μηνοφάντου ὁ 
| ἐπὶ [τῶν | πραγμάτων, ἀρ]ετῆς ἕνεχεν xal εὐ[νοίας | τῆς εἰς] 
| ἑαυτόν. : 

296 [Αϑ7ήναιοίν 19 βασιλέως ᾿Αττάλου | Μη]νογέν[ης Μην)οφάϊντου | 


permissa est. In Seleucidarum regno eandem huius officii appellationem 
usitatam fuisse Frünkelius demonstravit allatis testimoniis Polybii V, 44, 4. 2, 
Iosephi Ant. XII, 295, Maccabaeorum libri II, 3, 7 et tituli n. 247, 3. ^. Quod 
contra pluralem oí ἐπὶ τῶν πραγμάτων omnes magistratus superiores non 
.modo qui circa ipsum regem sint, sed etiam strategos et hyparchos pro- 
vinciarum comprehendere apparet ex n. 234, 26 τοῖς ἐπὶ τῶν πραγμάτων τετα- 
| quévotc. 9 Tertius Attali I et Apollonidis filius. Cf. titulos allatos not. 7. 
Hic vel inter fratres favore erga Graecos et studio litterarum artiumque 
"Graecarum eminuisse videtur. Athenienses ei civitatem dederunt statuam- 
que eius Olympiae dedicaverunt (C. 1. Att. II, 435. Syll? 299), ipse Musas 
Heliconiadas magnificis donationibus prosecutus est (n. 310, 4. 314, 2) item- 
que in vicinia patriae suae Apollini Chresterio nescio quid dedicavit (n. 3412, 2). 
"Pergami duo eius monumenta honoraria novimus; alterius (Alterth. v. Perg. 
- VIII, 2 p. 504 n.469a) titulus Attalum II fratrem maiorem priusquam regna- 
ret illius statuam erigendam curasse prodit, alterius (Alterth. v. Perg. VIII, 4 
p.110 η. 177) inscriptio tam mutila est ut quis dedicaverit lateat. Etiam 
virtutis bellicae laude floruisse indicat epigramma Delium apud Loewyum 
Inschr. griechischer Bildhauer p.109 n.447: ὦ μάχαρ ὦ Φιλέταιρε, σὺ καὶ 
ϑείοισιν ἀοιδοῖς xai πλάστῃσιν, ἄναξ, εὐπαλάμοισι μέλεις. v. 5. 6: ὥς ποτε δυσ- 
πολέμοις Γαλάταις ϑοὸν Ἄρεα μείξας ἤλασας οἰχείων πολλὸν ὕπερϑεν ὅρων. 
-Ad quaenam potissimum Eumenis cum Galatis certamina haec epigramma- 
tis verba referrentur sane dubitatum est; sed omnium maxime probabilis 
est Staehelini sententia, de bello dici quod Eumenes post pacem a Romanis 
inter ipsum et Prusiam Bithyniae regem conciliatam adversus Galatas qui 
Prusiae socii fuissent eorumque regem Ortiagonta gesserit (Polyb. III, 3, 6: 
τοὺς Εὐμένει συστάντας πρός τε Προυσίαν καὶ l'aÀdrae πολέμους. Trogus 
prol. 82: 4» Aséa bellum ab rege Eumene gestum adversus Gallum Ortiagon- 
iem) anno 183 a. Chr. n. Cf. Staehelin Geschichte der Kleinasiatischen Gallier 
p. 78Sqq. In rebus publicis administrandis fratrem Eumenem ab eo ad- 
iutum esse apparet ex Polyb. XXXIX, 7, 4. 2: ὅτι Πυϑέας Tj» — χατὰ τὴν 
| πολιτείαν ϑρασὺς xol πλεονέχτης, καὶ δί Εὐμένους xai Φιλεταίρου σεσωματο- 
| ποιημένος διὰ τὰς προειρημένας αἰτίας. Anno 171 a. Chr. Eumenes cum Roma- 
nis auxilio adversus Perseum veniret, Attalum et Athenaeum fratres secum 
duxit, Philetaerum Pergami reliquit ad tutelam regni (Liv. XLII, 55, 7). Hoc 
novissimum de eo traditur in litteris, quae aetatem tulerunt; neque hoc ad 
casum referendum esse, sed re vera primum ex quattuor fratribus fato 
functum Philetaerum, ex nonnullis Athenaei fratris titulis (cf. not. 40) colli- 
gendum. est. 10 Minimus natu (cf. not. 7) ex Attali I filiis, de quo 
y. U. Wilcken ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie II 2 p. 2024 n. 12. Anno 
| 189 a. Chr. sub fratre Attalo expeditioni Cn. Manlii Volsonis contra Galatas 
Dittenberger, Orientis Gr. inser. I. 30 


ERA 


460 V. Regnum Attalidarum. [296— 


à A m , , M £ τ 5 , - , 
ὃ ἐπὶ τῶν πραγμάτ]ων, ἀρετῆς Évexev | xol εὐνοίας τῆς εἰς 


ἑαυτόν]. 


interfuit (Liv. XXXVIII, 12, 8), anno 488 classis Pergamenae imperium habuit 
(Liv. XXXVIII, 40, 3, anno 1883 ab Eumene Romam missus est ut Philippum ^ 
regem Macedonum accusaret (Polyb. XXIII, 4, 4. Liv. XXXIX, 46, 9). Bello 

Persei a. 4174 a. Chr. Attalum fratrem Romanis auxilium ferentem in Thessaliam . 
comitatus est (Liv. XLII, 55, 7), a. 167 a.Chr. L. Aemilii Paulli per Thessaliam 
Delphos iter facientis latera texit (Livius XLV, 27, 6). Anno 463 ad senatum - 
missus est, ut Prusiae criminibus obviam iret (Polyb. XXXI, 2sqq.. Cum 
Attalus II rerum potitus esset, hic quoque fratre legato usus est, qui apud 
Romanos de Prusiae iniuriis quereretur (Polyb. XXXII, 28, 4. XXXIII, 4, 4) 
anno 455 a. Chr. n. Denique anno 154 in bello quod Attalus adversus Pru- 
siam gerebat oppida ad Hellespontum sita vastavit (Polyb. XXXIII, 13, 4 sqq.). 
Post hunc annum non amplius commemoratur. Qui n. 315, 35 primo loco 
inter regis Attali II consiliarios commemoratur Athenaeus, sine dubio hic 
frater natu minimus regis est. Quod vero neque in hoc titulo, neque in 
aliis qui Attali II aetate incisi Athenaei mentionem faciunt (n. 349, 45 βασι- 
λέως Ἀττάλου xai ᾿Αϑηναίου τοῦ ἀδελφοῦ. n. 320. 391. Alterth. v. Perg. VIII, 4 
p. 126 n. 249) Philetaeri nomen invenitur, inde probabile fit, eum (cf. not. 9) - 
iam Eumene regnante supremum diem obiisse. 


OR 


e ab DIDA. ERN qs mie mm Per aie ns FI RA, Stn 


γον; 


297 Basis marmorea inventa Calaureae (Poro). Ex schedis. 
Cyriaci ed. Reinesius Synt. inscr. Cl. HI p. 336 n. 87, ex ipso lapide - 
Chandler Inscr. II p. 80 n. 434 (Boeckh C. 1. G. 1188). Lebas: 
Inscr. I1 4756 (W. Prellwitz ap. Collitz Gr. Dialektinschr. ΠῚ p. 180. 
n.3379. Ch.Michel Recueil d'inser. Gr. p. 864 n.1270. Cf. Meischke 
Symbolae ad Eumenis II historiam p. 101). 


[Βασιλ]ηῆ Εὐμένεαϊ | βασιλέος ᾿Αττάλου2 | ἁ πόλις ἁ τῶν Κα- 
5 λαυρεατᾶνϑδ | &yPthque ἀρετᾶς ἕνεχεν || καὶ εὐεργεσίας τᾶς εἴς. 
τε | [z]óv 8s0»* xol αὑτὰν | xol τοὺς ἄλλους "EAAavac. 


Rr ra UE -- 


Litterae volgares praeter ΠΘΣ. 4| Eumenes II (197—459 a. Chr. n) 
2 Attalus I (244—4197 a. Chr. n.). 3 Cum per totum Eumenis II regnum. 
Aegina in dicione regis fuerit, satis causae fuisse apparet Calaureatis vicinis, 
cur regem sibi colendum atque observandum existimarent. Sed quicunque. 
honores Eumeni decreti erant per foederis Achaici civitates, eos paullo ante. 
annum 172 a.Chr.n. a concilio Achaeorum sublatos, anno 170/69 vero petente. 
Attalo, rogante Archone praetore, oratione rogationem adiuvante Polybio. 
hipparcho restitutos esse constat. Cf. Polyb. XXVIII, 7. 42, 7. In eo numero. 
etiam Calaureatarum statuam fuisse, αὖ haec quam tenemus basis anno. 
170/69 a. Chr. non videatur antiquior esse, probabiliter disputavit Meischke. 


299] Eumenes 11 cum fratre Attalo. 467 


4 Neptunum qui Calaureae colebatur agnovit Boeckh. Cf. Strabo VIII, 6, 44 
p. 373 Cas. Καλαυρία νησίδιον ὅσον τριάκοντα σταδίων ἔχον τὸν χύχλον᾽ ἐνταῦϑα 
ἦν ἄσυλον Ποσειδῶνος ἱερόν. Pausan. X, 5, 6 Ποσειδῶνι 9 ἀντὶ τοῦ μαντείου 
ἸΚαλαυρίαν ἀντιδοῦναί φασιν αὐτὸν (Apollinem) τὴν πρὸ Τροιζῆνος. 


298 Marmor candidum, quod summam partem basis statuae 
efficiebat, Pergami. Edd. Lebas Inscr. ΠῚ 1720 a. Μουσεῖον xat 
βιβλιοϑήχη τῆς ἐν Σμύρνῃ εὐαγγελιχῆῇῆς σχολῆς IL, 1 p. 6. M. Fránkel 

- Alterthümer von Pergamon VIIL 4 p. 52 n. 65. Cf. F. Staehelin 
- Geschichte der Kleinasiat. Galater p. 77 sq. 


[Ἄτ]ταλος βασιλέως Ἀττάλου : | A] xal ᾿Αϑηνᾶι Νιχ[ηφόρωι || 
ἀπ]ὸ [τῆς πρ]ὸϊς Βιϑ])]υνοὺς2 χί[αὶ Γαλάτας 8 | π]ερὶ τὸ Λύ[π]ε- 
àpov^ [μάχης]. 


Litterae volgares praeter x. ἢδϑίδθ extremae lineolis transversis or- 
- natae, o et o reliquis minores. 4 Attalus Il regnante etiamtum fratre 
- Eumene II hoc monumentum dedicavit. 2 Ad bellum Eumenis contra 
- Prusiam Bithyniae regem gestum paullo ante 183 a. Chr. n. hoc spectare 
" certum est. De quo bello cf. Polyb. III, 3, 6. XXIII, 4, 4. Nepos Hannibal 
10, 9544. Iustin. XXXII, 4, 6. Terra marique bellum gestum esse scriptores 
- referunt, terrestribus Eumenis copiis Attalum fratrem praefuisse ex hoc 
»titulo discimus. Pacem senatus Romani opera compositam anno 184 a. Chr. 
- probabiliter vindicavit Clinton Fasti Hellenici III p. 404. Cf. Thrámer Per- 
| - gamos p. 251 sqq. et Staehelin 1. 1. 3 Supplevit Fránkel. Galatas Prusiae 
|. auxilio venisse iam M. H. E. Meier Encykl. v. Ersch und Gruber ΠῚ 46 p. 379 
| ex Nepotis verbis conc?lóabat (Hannibal Prusiae) ceteros reges adéungebatque 
-bellicosas nationes collegerat. Nam quae aliae nationes sic iuxta reges com- 
memorari potuerint nemo facile dixerit. 4 Cf. Memnon. ap. Phot. bibl. 
eod. 224 p.228, 91 Bekker (Fr. hist. Gr. III p. 537 n. XX): Ζιποίτης, λαμπρὸς 
ἐν πολέμοις γεγονώς — χτίζει πόλιν ὑπὸ τῷ Λυπερῷ (1. Λυπέδρῳ) ὄρει, τῇ αὑτοῦ 
χλήσει ἐπώνυμον. 


2399 Basis rotunda marmoris albi inventa Pergami in muro 
| Byzantino ad angulum septentrionalem et orientalem fori. Ed. 
.M. Fránkel Alterthümer von Pergamon VIII, 4 p. 103 n. 167 cum 
addendis p. XX (Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 384 m. 517). 
Cf. quae disputaverunt A. Wilhelm Arch.-epigr. Mitth. aus Oester- 
,reich XX 1897 p. 56. Ε΄, Staehelin Gesch. der Kleinasiat. Galater 
|. p- 89. 90 not. 4. 

| 30* 


408 V. Regnum Attalidarum. [299 


Ὃ δῆμος | Μῆτριν Ἀρτεμιδώρου | ἱερητεύσασαν τὰ 
ἔνατα | Νιχηφόρια τοῦ στεφανίτου ἀγῶνος. 

5. Εδοξεν τῆι βουλῆι xol τῶι δήμωι" γνώμη στρατηγῶν ἐπεὶ ἱερη- 
τευούσης [ τῆς Νιχηφόρου ᾿Αϑηνᾶς Μήτριδος τῆς ᾿Αρτεμιδώρου 
τοῦ Θεοτίμου ϑυγατρὸς | μείζονα εὐημερήματα2 γέγονεν τῶν 


Litterae volgares praeter ΠΣ.  Memorabiles antiquiores formae IZ. 
Vs. 2—4 multo maiores quam reliqui versus litteras habent, vs.4 rursus 
paene duplici altitudine earum quae v. 2—4 sunt. 4 Cf. n. 322, 5 sqq. 
ἐν τοῖς ἀχϑεῖσιν bm αὐτοῦ τεσσαρεσχαιδεχάτοις Νιχηφορίοις τοῦ στεφανίτου ἀγῶ- 
νος. n. 324, 4. 5 ἐν τοῖς ὀχτωχαιδεχάτοις Νιχη[φ]ορίοις. Quod in duobus titulis 
additur τοῦ στεφανίτου ἀγῶνος, id probat non ab origine harum feriarum in 


"boca" 


1 an air mu 2A M mf κι τὰς 


universum, sed ab instituto certamine coronario numerari. lam ludos Mi- | 
nervae Victricis quidem Pergami Attali I aetate habitos testatur Polybius 


IV, 49, 3: ἠρέϑιζε δ᾽ αὐτὸν (Prusiam) xol τὸ δοχεῖν Βυζαντίους πρὸς μὲν Ἄττα- 


λον εἰς τοὺς τῆς Αϑηνᾶς ἀγῶνας τοὺς συνϑύσοντας ἐξαπεσταλχέναι, πρὸς αὑτὸν ὃ 


εἰς τὰ Σωτήρια μηδένα πεπομφέναι, sed Eumenis II demum regno (197—159 | 
a. Chr.) Aetolorum decretum Syll? 295 factum est, quo illi morem gesserunt - 
regi petenti per theoros ἀποδέξασϑαι τοὺς ἀγῶνας τῶν Νιχαφορίων στεφανίτας, 


τὸμ, μὲν μουσιχὸν ἰσοπύϑιον, τὸν δὲ γυμνιχὸν χαὶ ἱππιχὸν ἰσολύμπιον (v. 8 544. 


14. 5844... In quo cum regem iam plura bella feliciter peregisse et opes regni - 


amplificasse praedicetur (v. 4 844. γεγονότων δὲ αὐτοῦ πολλῶν xai μεγάλων 
εὐαμερημάϊτων διὰ τοὺς π]ολέμους, ἐπαυξηχὼς τὰμ, βασιλείαν xai ἐν τὰν χαλ- 
λίσταν διάϑεσιν ἀγνηχῴς), utique non ante a. 489 a. Chr. n. haec decreta esse 
possunt. Eodem tempore sine dubio rex delubrum Minervae Victricis luco - 


addito exornavit. Cf. Strabo XIII, 4, 2 p. 624 Cas. χατεσχεύασε ὃ οὗτος 
(Eumenes ΠῚ τὴν πόλιν xol τὸ Νικηφόριον ἄλσει χατεφύτευσε. Iam cum trie-. 
terici fuerint ludi (not. 4), sequitur ut annus huius tituli prior nullo modo 
esse possit quam 173 a. Chr. n. Früánkel. Quot annis recentior sit (not. 2) 
non íam accurate definiri licet. 2 Quoniam haec utique non multo ante | 


aped 


1 


, 


173 a. Chr. n. Eumeni obtigisse possunt, de Gallis superatis cogitat Frünkel, - | 


monens anno 168 a. Chr. n., cum Attalus fratris missu Romam iret, Eume- - 


nis regnum a Gallis bello petitum esse. Polyb. XXX, 4, 4: ὅτι χατὰ τὸν 


χαιρὸν τοῦτον ἦλϑε παρὰ τοῦ βασιλέως Εὐμένους ἁδελφὸς Ἄτταλος, ἔχων μὲν 
πρόφασιν, εἰ wol pj τὸ χατὰ τοὺς Γαλάτας ἐγεγόνει σύμπτωμα περὶ τὴν βασι- 
λείαν, ὅμως ἐλϑεῖν εἰς τὴν “Ῥώμην ἕνεχεν τοῦ συγχαρῆναι τῇ συγχλήτῳ xol. 
τυχεῖν τινος ἐπισημασίας διὰ τὸ συμπεπολεμηχέναι wal πάντων εὐμενῶς σφίσι, 
μετεσχηχέναι τῶν κινδύνων τότε δὲ xol διὰ τὴν Γαλατιχὴν περίστασιν ἠναγχασ-᾿ 
μένος ἦχεν εἰς τὴν Ῥώμην. 3,8: μεγάλην γὰρ δεῖν ἔχειν πᾶσι τοῖς ϑεοῖς χάριν, 
el συμπνεύσαντες wal μιᾷ γνώμῃ χρώμενοι (Eumenes et Attalus fratres) δύναιντο, 
τὸν ἀπὸ Γαλατῶν φόβον ἀπώσασϑαι xol τὸν ἀπὸ τούτων ἐφεστῶτα xivbuvov.. 
20,12: μεγάλου γὰρ ὑπὸ τῶν [λατῶν ἐπιχρεμαμένου κινδύνου τῇ βασιλείᾳ. 
Liv. XLV, 19, 12: access?sse οὐζωρυ movam tempestatem regno tumultus Gallic?.. 
Quo terrore adductus Attalus petivit a senatu, ut legatos mitteret qui. 
Gallorum impetum cohiberent et pristinam rerum condicionem restituerent 


299] Eumenes II (191 ---Ἴ ὅ9. ἃ. Chr. n.). 469 


βασιλεῖ, ἐξ ὧν τὰ μέγιστ᾽ ἀγαϑὰ τῶι τε ἡμετέρων δήμωι xad 

- y σ΄ X 2 Y Y S 
τοῖς ἄλλοις ἅπασιν περιγέγονεν, χαϑῆχόν τ᾽ ἐστὶν πρὸς | τὴν 
χοινὴν τιμὴν τοῦ πράγματος ἀνήχοντος πρόνοιαν ἡμδς ποιήσασϑαι 

10 τῶν τοιούτων | τὴν μεγίστην διὸ xal ἀγαϑῆι τύχηι δεδόχϑαι 
τῆι βουλῆν xal τῶν δήμωι, ἐπγιμνῆσϑαί τε Μῆτριν τὴν ἱέρειαν 

- 2 v 21:4 ^ - “Ὁ , 2 Και “- i Y 
τῆς Αϑηνᾶς ἐπὶ τῶν προσηνῆ γεγενῆσϑαι | αὐτὴν τῆν ϑεᾶι xal 
τὴν χαλλίστην χατάστασιν ἀπηντηχέναι τῶν πραγμάτων 9, | xal 
στεφανῶσαι αὐτὴν χρυσῶν στεφάνωι τῶι ἐχ τοῦ νόμου χαὶ 
εἰχόνι | χαλχῆι, ἣν στῆσαι ἐν τῶι ἱερῶι τῆς Νιχηφόρου ᾿Αϑηνᾶς, 
15 xai ἐπιγράψαι ἐπὶ | vo0 βήματος ὅτι “ὁ δῆμος Μῆτριν "Apze- 
υιδώρου ἱερητεύσασαν τὰ ἔνατα Νιίχηφόρια τοῦ στεφανίτου 
ἀγῶνος΄. τὴν δ᾽ ἀναγόρευσιν ποιήσασϑαι τῶν | ἐψηφισμένων 


(Polyb. XXX, 3, 2). Quod Romani ne facerent non recusaverunt, sed conatus 
per legatos pacem inter Eumenem et Gallos conciliandi frustra fuerunt 
- (Polyb. XXX, 3, 8. 20, 42. Liv. XLV, 34, 10). Bellum varia fortuna continua- 
dum est, cum Galli in Phrygia cladem acciperent (Alterth. v. Pergamon VIII, 4 
d 102 n. 165: ἐνίχησαν παραταξάμενοι ἐμ, Φρυγίαι — [αλάτας), sed brevi in 
Lydiam irrumperent et Sardes oppugnarent. Cf. n. 305, 11, ubi Sardiani prae- 
"dicant auxilium ab Eumene sibi latum. Tum fusis baybaris Eumenes cogno- 
men quod est Xorfp meruisse, tum Philetaerus eius frater egregiam fortitudi- 
nem praestitisse videtur (cf. n. 2959). Quibus certaminibus fracti Galli a. 166 
“ἃ. Chr. n. Romanos adierunt, ut pacem cum Eumene conciliarent, quam non 
"ámpetraverunt nisi condicionibus satis duris (Polyb. XXXI, 2: ὅτι τοῖς παρὰ 
τῶν 5x τῆς Ἀσίας Γαλατῶν πρεσβευταῖς συνεχώρησαν τὴν αὐτονομίαν μένουσιν 
ἐν ταῖς ἰδίαις κατοιχίαις καὶ p; στρατευομένοις ἐκτὸς τῶν ἰδίων ὅρων), ut sine 
nimia exaggeratione eos subactos a rege dicat Diodorus XXXI, 44: οὐ μόνον 
ἐχ μεγάλων κινδύνων ἐρρύσατο (Eumenes) τὴν βασιλείαν, ἀλλὰ xal πᾶν τὸ τῶν 
Ταλατῶν ἔϑνος ὑποχείριον ἐποιήσατο. Haec gesta sunt anno 166 a. Chr. n., 
ut biennium per quod Metris sacerdotio functa est annos 167 et 166 a. Chr. n. 
vel 466 et 165 a. Chr. n. continere videatur. Huic Frünkelii argumentationi 
-obloquitur Staehelin, cui neutiquam demonstratum videtur, ad Gallorum 
potissimum arma victoriis regis fracta illa μείζονα εὐημερήματα spectare; 
mam non minore iure etiam de Persei clade (168 a. Chr.) cogitari posse. Sed 
mi fallor per bellum Macedonicum tertium neque res ab Eumene gestae tanti 
momenti fuerunt neque commoda, quae ex eo percepit rex, ut tam pleno 
ore ea praedicari probabile sit; quod contra quae identidem apud scriptores 
(vide supra) redeunt querellae de Gallici tumultus periculis et calamitatibus, 
indicant quanta laetitia victoria regis, qua regnum tantis malis liberaverat, 
ἃ civitate Pergamenorum accipi debuerit. Quare non est, cur a Frünkelii 
rationibus nonas ferias Nicephoriorum anno 167 a. Chr. ideoque decretum 
de eis instituendis anno 183 a. Chr. vindicantis dissentiamus. 3 Ex for- 
una belli, quam dea Pergamenis eorumque regi dederat, sacerdotem eius- 
| que officia ei grata acceptaque (προσηνῆ) fuisse colligitur. 


470 V. Regnum Attalidarum. [299— 


τιμῶν τὸν ἀγωνοθέτην τριετηρίδων τῆι δεύτερονὅ ἡμέραι | ἐν 
ἦν τοὺς χοροὺς ἵστησιν ἡ πόλις τῆι ϑεᾶι. 


4 Cum hic de aliis atque ipsorum Nicephoriorum feriis dici omnium 
ineptissimum esset, recte Frünkelius trieterica fuisse illa sacra et unamquam- 
que sacerdotem per biennium in officio mansisse statuit, id quod insuper 
confirmari observat titulo honorario Romanae aetatis Alterth. v. Pergamon 
VIII, 9 p.342 n.525,6 sqq.: Αὐρ(ηλίαν) Κλί(αυδίαν) Ἀπολλωνίαν, ἱέρειαν τῆς 
Νιχηφόρου xai Πολιάδος ᾿Αϑηνᾶς, — ἱερασαμένην ἐνδόξως χαὶ μεγαλοπρεπῶς 
διετεῖ χρόνῳ χαὶ τῇ ἑξῆς διετίᾳ εὐσεβῶς πᾶσαν ϑρησχείαν ἐχτελέσασαν τῇ ϑεῷ. 
5 Errore hoc pro δευτέρᾳ incisum iudicabat Fránkel, sed vindicaverunt 
G. Kaibel Stil und Text der ᾿Αϑηναίων πολιτεία p.476 ad c. 22, 5. 34,2 (τῷ 
ὕστερον ἔτει). 58, & (τῷ πρότερον ἔτει), A. Wilhelm Denkschr. der Wiener Ak., 
phil.-hist. Cl. XLIV p. 118. 164 et Arch.-epigr. Mitth. aus Oesterreich XX 1897 
p.56, ubi affert n. 924, 73 ἐν τῇ πρότερον ἐπιστολῇ, B. Keil Hermae XXXI 
p.509. Atque hic quidem rectissime provocat ad geminum plane exemplum 
tituli Rhodii Inscr. ins, mar. Aeg. I, 455, 28 τᾶι δεύτερον ἁμέραι μετὰ τὰ ἱερά. 
Nam πρότερον et ὕστερον cum 'prius' et posterius" significent, τῷ ὕστερον 
ἔτει non inusitatius dictum est quam τῷ νῦν ἔτει vel τῇ αὔριον ἡμέρᾳ; at 
δεύτερον cum 'iterum' sit, ἡ δεύτερον ἡμέρα per se non recte habet, sed hoc 
dicendi genus ad illius quod est ἣ σήμερον ἡμέρα similitudinem conformatum 
esse probabiliter coniecit Keil. 


300 Limen superius portae alicuius, inventum Pergami in muro 
Byzantino, qui est ad meridionalem fori partem. Ed. M. Frünkel. 
Alterthümer von Pergamon VIII, 4 p. 136 n. 237. 


[ΑἸπολλόδωρος "Aprápovoci, Διονύσιος Νουμηνίου, Apa pool 
Ἡραχλείδου | [νοἱμοφύλαχες2 Διὶ Τροπαίωιϑ καὶ τῶι δήμωι có: 
; 
Litterae volgares praeter OITZ. 4| Idem homo, cum scriba populi. 


esset, portam theatri dedicavit. Cf. Alterth. von Pergamon VIII 4 p. 436 — 


n. 236: Ἀπολλόδωρος Ἀρτέμωνος γενόμενος γραμματεὺς δήμου τὸν πυλῶνα wal 
τὸ ἐν αὐτῶι ἐμπέτασμα Διονύσωι Καϑηγεμόνι xol τῶι δήμωι. 2 Alius de- 


] 


gum mr "RR 


TEE 


dicationis ab eodem nomophylacum collegio factae reliquias habes Alterth. 

v. Perg. VIII, 4. p. 437 n. 238: [Ἀπολλόδωρο]ς Ἀρτέμωνος, | [Διονύσιος] Νουμη-, 
νίζου, | Ἀλριδεόβουκος Ἡ]ραχ[λείδου ----- 1. 3 Cf. Alterth. v. Perg. VIII, 4- 
p.160 n.24711, 2sqq. χατ[ὰ] Ψήφισμα ἐπὶ Πύρρου τοῦ ᾿Αϑηνοδώρου διὰ a 
γενομένην ὑπὸ τοῦ Διὸς τοῦ Τροπαίου ἐπιφάνειαν. Aedificii pacis negotiis desti- 
nati partes deo bellicoso dedicari miratur Frünkel. Sed ni fallor victoria. 
tunc ipsum parta huic dedicationi ansam dedit. Quaenam potissimum fuerit. 
definiri nequit. Nam ut litteratura alterum a. Chr. n. saeculum indicare. 
videtur, sic accuratioribus temporis indiciis destituimur. Ceterum quod. 


Frünkelius dicit, hunc titulum separari non posse ab eo quem edidit Alterth. 


-“ τ χ E, LOUES 


| 804] Eumenes II (197—459 a. Chr. n.). 411 


τε ϑύρωμα xal τὰς παραστάδας | [x]at τὴν ἐν [τῶ]. νομοφυλα- 
χίωι ἐπισχευὴν χαὶ τὰς παραϑυρ[(δας] ὅ, 


v. Perg. VIII, 4 p. 437 n. 239: Ἀσχληπιόδωρος Ζεύξιδος ὁ πρὸς τῇ παραφυλαχῇ 
----- | «6 τε ϑύρωμα xal τὰς παραστάδας καὶ τὰς παραϑυ[ρίδας -----], nequeo 
cum eo facere. Nam eius quidem tituli litteraturam (AOTTZ) inferiorem 
aetatem indicare videri ipse fatetur, neque cur eam fallacem speciem esse 
opinetur perspicio. Nam quae a tribus illis nomophylacibus effecta sunt 
opera quo pacto etiam ab Asclepiodoro Zeuxidis f. dedicata esse possunt? 
Quod contra si quae illi altero a. Chr. n. saeculo facienda curaverunt, postea 
ab Asclepiodoro restituta esse sumemus, nihil difficultatis relinquetur. Ac 
ne officium quidem Apollodori Zeuxidis f. idem est atque illorum triumvi- 
rorum; namque Frünkelium πρὸς τῇ παραφυλαχῇ [τῶν νόμων] restituentem et 
haec ad νομοφύλαχος magistratum referentem redarguerunt G. Kaibel Deutsche 
Litteraturzeitung 41894 p. 1706, cui frustra obloquitur Fr. in Addendis II 
p. 509, et A. Wilhelm Arch.-epigr. Mitth. aus Oesterreich XX 41897 p. 56, 
qui monuit παραφυλαχὴ tam definitam certisque finibus circumscriptam no- 
tionem habere, ut nullo modo longe alia vi pro simplici φυλαχή usurpari 


potuerit. 4 Hic non addi regum nomen (n. 3354) nullam habet offensionem, 
quia et nomophylacium et theatrum (not. 4) aedificia sunt in populi usum 
constituta. 5 Sic malo supplere quam παραϑύρίας] eum Frünkelio prop- 


ter spatii rationis. Notio eadem est, utrumque vocabulum in litteris Graecis 
non invenitur nisi aetate multo inferiore quam cuius hic titulus est. 


901 Tabula marmorea, Panii (Panédon) orae Thraciae in ec- 
clesia Παναγίας τῶν θλαχερνῶν. Ed. G. Seure Bull. de corr. Hell. 
XXIV (41900) p. 165 n. 8. 


Ὑπὲρ βασιλέως | Εὐμένου!, σωτῆρος2 | x«t εὐεργέτου xal | 
5 χτίστου τῆς πόϊλεως, χαὶ τῶν ἀδελφῶν αὐτοῦ, xol βασιλίσσης 
10 Στρατονείίχης: Διόδωρος] | ᾿Αρριδαίου Δι[ὶ Σω]]τῆρι xoi A97- 
vv] | Νικηφόρωι χ[αὶ] | ᾿Απόλλωνιδ. 


Litterae volgares praeter ΘΠΣΥ. ἄλφα ν. 23 altero loco A est, fortasse 
typothetae errore, praeterea ubique A . 4| Eumenes Il (497—459 a. Chr. n.). 
— 9 Cave hoc cognomen sollenne existimaveris, quod Eumenes sane alibi ali- 
.. quando gerit (cf. n. 308, 4. 14. 24. 332,22. 25. 45). Sed hic adiuncta illa «oi 
|» €&bepyévou wal χτίστου τῆς πόλεως docent, de hoc modo oppido regis beneficio 
conservato cogitari. 8 Cf. n. 2947, 2959, 29610, 4 Cf. n. 2936, 3032, 
5 Hi dei sunt Pergamenorum, quos etiam Panii in oppido a rege Pergameno 
in ora Thraciae condito sacra habuisse consentaneum est, S. 


472 V. Regnum Attalidarum. [302— 


202—304 Lapides tres inventi in vico Panados, ad Thracium 
Propontitis litus prope oppidum JZvodosto. Ex Mordtmanni apo- 
graphis ed. Th. Mommsen Hermae IX p. 117 (Syll.: 223—225). 
Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 869 n. 1288. 


302 Ὑπὲρ βασιλέως Eópévoo | Φιλαδέλφου: | 9500 xol εὐερ[- 
5 γέτου Δημήτριος [Ποσειϊδωνίου. 

303 Ὑπὲρ βασιλέϊως Ἀττάλου  Φιλαδέλφου χαὶ | βασιλίσσης | 
5 Στρατονίχης 2 | Δώτας | Δημητρίου. 

304 Ὑπὲρ βασιλέως | ᾿Αττάλου | Φιλαδέλφου | χαὶ βασιλίσσης | 
5 Στρατονίχης2 | “Ξστιαῖος | ᾿Ιζιμάρτου. 


Litterae ΘΠΣ. 1 Hoc cognomen multo frequentius quidem esse in 
fratre minore Attalo II, sed tamen uno certe loco (Steph. Byz. Εὐμένεια 
πόλις Φρυγίας, Ἀττάλου χαλέσαντος ἀπὸ Εὐμένους τοῦ Φιλαδέλφου, ubi sane 
conieceris ἀδελφοῦ potius scribendum esse) etiam de Eumene usurpari ad- 
notavit M. Idem Lysimachiam cum ea parte Thraciae, ubi hi tituli inventi 
sunt, anno 188 a. Chr. pace cum Antiocho facta Eumeni traditam esse 
(Polyb. XXI, 48, 9) monuit. Cum tituli manifesto integri sint, mireris nus- 
quam indicari, cui deo haec monumenta consecrentur. Sed hoc ex loco 
ubi posita essent unumquemque non monitum cognoscere potuisse proba- 
biliter conicit G. Hirschfeld Greek inscr. in the British Museum IV, 2 p. 84. 
2 Stratonice Ariarathis f. 4188 a. Chr. Eumeni nupsit (n. 3502, Liv. XXXVIII, 
39, 6), qui cum 174 ἃ, Chr. prope Delphos Persei insidiis gravissime vulne- 
ratus rumorque de eius morte in Asiam perlatus esset, statim Attalus frater 
regno potitus est et Stratonicen matrimonio sibi iunxit (Plut. de frat. am. 48 
p. 489 E. reg. et imper. apophth. p. 484 A), per quod tempus hi lapides con- 
fecti esse videntur, sed mox fratri superstiti uxorem reddere coactus est. 
At cum ille a. 159 a. Chr. re vera decessisset, Attalus viduam fratris iterum 
uxorem duxit. Mommsen. 


205 Delphis. Ed. B. Haussoullier Bull. de corr. Hell. V (1881) 


p. 383 n. 4. J. Baunack ap. Collitz Gr. Dialektinschriften II p. 817 
n. 29643. Cf. quae de titulo disputavit F. Staehelin Gesch. der Klein- 
asiatischen Gallier p. 87 not. 3. 


[Ἔδοξεν τᾶι πόλ]ει τῶν Δελφῶν ἐν ἀγορᾶι τελείωι obp. ψάφοις ταῖς 
ἐννόμοις 1" ἐπειδὴ ὁ δᾶμος ὁ Σαρδιανῶν, φίλ[ος | xai σύμμαχος 


Litterae volgares praeter ΠΣ, non dispositae στοιχηδόν. | Decretum 
populi Delphorum factum paullo post annum 167 a. Chr. n. Cf. not. 44. 42. 


m 


305] Eumenes II (197—459 a. Chr. n.). 473 


διὰ πρ]ογόνων ὑπάρχων τᾶς πόλιος32, ψάφισμά τε xal πρεσβευ- 
τ[ὰ]ς ἐξαποστείλας Σώστρατον Σωστ[ρά του, ᾿Απολλωνίδην Ἄσχλη- 
, y ' 5Α , IS γὴν Y / 

πιάδου, ἄνδρας χαλοὺς χἀγαϑούς, ot xai ἀποδόντες τὸ ψάφισμα 
xai ἐπελϑόϊντες ἐπὶ | τὰν ἐχχλησ]ίαν διελέγεν [ἀχ]ολούϑως τοῖς 
ἐν τῶι ψαφίσματι χαταχεχωρισμένοις, σπουδᾶς xal φιλο[τιμίας | 
5 οὐϑὲν ἐνλ]είποντες, xal ἀ[ν]ανεωσάμενοι τὰν ὑπάρχουσαν αὐτ[ῶ]ν 
τᾶι πόλει παρὰ τοῦ δάμου προμαντεί[αν, | προδιχία]ν, προεδρίαν 
xal πολιτείαν πα[ρε]χάλ[ε]ον τὰν πόλιν ἀπο[δέξα]σϑαι τὰς ϑυσίας 
xai τὰν πανάγυϊριν xai τοὺς ἀγ](ῶ)να]ς 8, mpox[aA]et(v.]e gabs 
συντελ[εῖ]ν ϑ[υσία]ς, 9[£psv δ᾽] ἀγῶνας và]. [Αϑανᾶι] καὶ βασι- 
λεῖ Εὐμένει τῶι | [Σωτῆριῦ, χαϑὼς Evpad]ev 9 τᾶν πόλει αὐτός, 
( 9t Y J /[ Y 
στεφανίτας ἰσοπυϑίους χατὰ πίε]ν[ ταε]τ[(αν]7 μουσικόν [τε] xot 
γυμνικόν, ποτα[γο[ρεύοντες 8 ᾿Αϑαν]αῖα χ[αὶ Εὐ]μέν[εια 9. ἀγαϑ]ᾶι 


d 


ML 


2 Necessitudinem iam tertio a. Chr. n. saeculo inter Delphos et Sardianos 
"intercedentem testantur tituli honorarii Delphici Matrophanis Menecratis f. 
| Sardiani- SylL? 484 (Dialektinschr. 2645). Dialektinschr. 2646 et alius civis 
uius nomen intercidit Dialektinschr. 2646 A. Baunack. 3 O.z. Sup- 
pesi et emendavit Baunack. 4 TIPOK..El.z... lapis ex Haussoullieri 
"testimonio. προχ[αλ]εῖ (sc. ὁ δᾶμος) legit Hauss. Post hanc vocem Baun. 
empor definitionem intercidisse existimat, sed eam alio loco fuisse de- 
amonstrabitur not. 7. Iam cum neque activum προχαλεῖν hac vi usurpetur, 
Sed medium, nec quid postremae quinque litterae evanidae sibi voluerint 
facile expedias, participium medii ad παρεχάλεον relatum reposui. Neque 
vero postulandi vel excede sed pollicendi vel declarandi notio inest, ut 
"Thuc. V, 412, 3 προχαλούμεϑα ὑμᾶς φίλοι μὲν εἶναι, πολέμιοι δὲ μηδετέροις. 
| "Dem. XXVII, 50 προὐχαλεῖτο δ᾽ ἐθέλειν ἐπιδεῖξαί μοι τὴν οὐσίαν δέχα ταλάντων 
οὖσαν. Sic sane anacoluthia existit, quia subiectum ὁ δᾶμος ὁ Σαρδιανῶν 
'"werbo finito caret, sed ea facile toleratur, quia in enuntiato relativo o? — 
᾿διελέγεν χτὰ. iam omnia quae populus per legatos egit enuntiata sunt. 
5 Supplevit Hauss. assentientibus Baunackio et Staehelino. Propter Galatas 
anno 167 a. Chr. n. victos (not. 14) rex hoc cognomen honorificum accepisse 
videtur. 6 Supplevi. Cum Sardiani de illis sacris nuper institutis 
agnoscendis Delphos adire vellent, a rege petiverunt ut suis litteris ipsorum 
causam Delphorum benevolentiae commendaret, quod rex haud gravatus fecit. 
[διέταξ]εν Haussoullier, qui conicit fortasse civitatem regem consuluisse, quo 
modo potissimum ludos in ipsius honorem decretos institueret. Sed πόλις hic 
neque Sardianorum est, ut Hauss. vult, neque Pergamenorum (Baun.), quae hic 
omnino non tangitur, sed Delphorum. 7 Supplevi. Pentaéterica fuisse cer- 
lamina inde apparet, quod ἰσοπύϑια appellantur. Cf. Syll? 20611, χατὰ π[ά]ν[τα 
*.....] Haussoullier, xax π[ά]ν[τα τ](ρ)] πον] Baunack, quae vix opus est sin- 
gillatim refellere. 8 Morem nomen sacrorum in ipsis peragendis clare et 
| Sollenniter pronuntiandi duobus aliis titulis Delphicis testatum haberi monuit 
Baunack; cf. Gr. Dialektinschriften II n. 2404, 4: ὥστε ϑυσίαν «oi δαμοϑοινίαν 


474 V. Regnum Attalidarum. [205— . 


τύχ[αι, δεδόχϑ]αι τᾶν πόλει, ἀποδέχεσθαι τάς τε ϑυσίας xal 
10 τὰν πανάγυριίν [καὶ τοὺς ἀγῶνας χ]αϑὼς παρεχάλίεσαν, oc 
διὰ] π[ενταετία]ς 19 συντελεῖν mp[------------ Εὐμένη 1: Xap- | 
διανοὶ διαφυγόντες | [τὸν μέγιστον] χίνδυνον 12 μετά τίε τᾶς 
τ]ῶν [ϑεῶν] εὐν[ο]έίας x«i [μετὰ τᾶς τοῦ β]ασιλέος Εὐμένεος 
ἀρετᾶς. xo[l | τὰς τιμὰς xal τὰ] λίοιπὰ πάντα τὰ] καταίχεχω- 7 
ρισμένα &Jv) [τ]οὺς (τοὺ[ς]}ὺ (ἀγῶ)ϊνας τῶ]ν [ΠΠυ] ϑίω)ν καὶ 
Σωτηρίω]ν xoi τῶν (Ὀλυμπίων εἶμεν τοῖς νιχησάντοις, ὅσοι 
ἐχρή]σανίτο] τοῖς [ν]όμοις 18, [ἑλέ]σϑαι δὲ xol ϑεωροδόχον Actu. 


cr 


συντελεῖν τὰν πόλιν τῶν Δελφῶν | τῶι Ἀπόλλωνι τῶι Πυϑίωι χατ᾽ ἐνιαυτὸν πο- 
τονομάζοντας Ἀλχεσίππεια. 2642 (Syll2 806), 54 sqq.: ϑυόντω δὲ οἱ ἐπιμεληταὶ 
βοῦς veAef|[ouc τρ]εῖς, οὕς κα οἱ πολῖται δῶντι, τῶι Ἀπόλλωνι καὶ τᾶι A[a|co]t | 
χαὶ τᾶι Ἀρτέμιτι, xoi τὰ ἄλλα ἱερεῖα [χαϑ)]ὼς διατέταχίται | δ]πὲρ τὸν βασιλέα 2 
Ἄτταλον, ποταγ[ορ]εύοντες τὰν ϑυσί[(]]αν Ἀττάλεια. 64. sqq.: ἐπεὶ δέ κα πομπεύ-, 
σωντι οἱ ἱερεῖς τοῦ Ἀπόλλωϊνος, χατα(ρ)χέστων, ποταγορεύοντες τὰν ϑυσίαν Ἀτ- τ 
τάΪϊλεια, καϑὼς εἴϑισται. 9 Εὐμένεια etiam Aeginae celebrata esse, id quod 
testetur titulus n. 329, 40, observat Haussoullier. 10 Supplevi; cf. not. 7.. 
14 Nomen regis supplevit Haussoullier, quem sequitur Baunack. Reliqua 
neuter ex editoribus attigit, neque ipse restituere audeo. Sane in mentem | 
venit πρ[οεχαλέσαντο «ov Ebop]évw i.e. Eumeni declaraverunt, se ludos habi- 
turos esse (cf. not. 4); fortasse etiam merus accusativus Εὐμένη tolerabilis: 
videbitur collato Thucydidis loco supra allato V, 4412, 3 προχάλούμεϑα 5 p. 
φίλοι μὲν εἶναι i.e. proponimus vobis hoc, ut amici vestri simus. Sed sic 
quoque spatium sufficere non videtur, et voce quae est βασιλέα aegre caretur. 
19 Ex bellis Eumenis nullum in eis regionibus, gestum esse, in quibus Sar- 
dianorum civitati quicquam periculi oriri posset, praeter illud quo contra 
Galatas pugnasset anno 467 a. Chr., recte observavit Haussoullier. Tum vero 
subito barbarorum incursu quantus terror longe lateque regiones Asiae 
minoris occidentales concussisset, ex scriptorum testimoniis perspici. Cf. 
Polyb. XXX, 4, 8: τότε δὲ xol διὰ τὴν Γαλατικὴν περίστασιν ἠναγχασμένος 
(Attalus regis Eumenis frater) ἦχεν εἰς τὴν Ῥώμην. 20,42: μεγάλου γὰρ ὑπὲὸ 
τῶν Γαλατῶν ἐπιχρεμαμένου κινδύνου τῇ βασιλείᾳ. Liv. XLV, 20, 1: Gallorum. - 
defectionem, quae muper ingenti motu facta, erat, exposuit (Attalus Romae ir 
senatu) Diodor. XXXI, 412: τότε μεγίστοις περιέπεσε χινδύνοις (rex Eumenes 
post bellum Persei finitum). Praeterea de hoc bello Gallico cf. n. 3959, 2992 
13 Versuum admodum lacerorum 412. 43 supplementa, quae neutiquez n 
praestare vellet, sed contentus esset in universum sententiae summam ads : 


1 
y 


umbrasse, proposuit Baunackius; quae recepi nisi quod omisi cà quod ille | 
post sero xey opto. inseruit. Id enim cum legibus sermonis pugnat, qua "a 
doquidem ἐν τοὺς ἀγῶνας pendet a participio. Satis audacter egisse PEN 
nackium apparet collato Haussoullieri exemplo maiusculo, quod sic se habet: 
bos eiett ΠΑΡ ΧΙ ρα ΔΑ μον ΝΟΥΣ VR NES Ἕ 
as AN o ALT ONLUS pa ν᾿ d 
EAN..TOIZ.OMOIZ. Postremis [ὅσοι &ypf]sav[xo] τοῖς WIN praemia eis 


"ἢ 


806] Eumenes ΠῚ (197—159 a. Chr. n.). 475 


v 


[χράϊτεα Μνασιϑέου 14. ἐπ]α[ινέσα]. δὲ xal τοὺς πρεσβευτάς, 
15 Σῴώστρατον Σωστράτου, ᾿Απολλωνίδην ᾿Ασχλη[πιίάδου, ἀρετᾶς 
ἕγεχεν χ]αὶ εὐσεβείας xal δ[ιότι] τὰν [ἀν]αστροφὰν ἐποιήσαντο 
ἀξίω[ς] τε τῶν ἐξαποστ[ειιλάντων αὐτοὺς xal τᾶς πόλιος. εἶμεν 
δὲ χ]αὶ αὐτοῖς xol ἐχ[γ]όνοις προξενίαν, ἀσυλίαν, ἀτέλειαν xai 
γᾶς xa[l | οἰχίας ἔγχτησιν xat τ]άϊλλα] πά[ντ]α [ὅσα xoi] τοῖς 
ἄλλοις προξένοις xal εὐεργέταις τᾶς πόλιος. ἀποστεῖλαι δὲ 
αὐτοῖς 10919 ... .]ov ξένια [τὰ μέγ]ιστα ἐχ τῶ(ν) 19 νόμων. τὸ δὲ 
ψάφισμα ἀναγράψαι ἐν τῶι [ἐπιφανεστάτωι τόπωι τοῦ ἱεροῦ 17. 


modo ludorum victoribus reservantur, quorum victoria rata sit et legitima, 
quia nulla ex parte leges certaminum violaverint, id quod athletarum vi 
fraude cupiditate haud raro factum esse constat. 14 Supplevit Baunack, 
qui adnotat hunc esse buleutam annorum 4189. 488. 186. 477 a. Chr. n. 
(cf. Syll? 268, 98. 402. 409. 414. 414. 417. 420. 466. 473. 253). Quem ple- 
rumque sane nudo nomine Δεξιχράτης significari, sed in manumissione Gr. 
|| Dialektinschr. II n. 4982, 4 Δεξιχράτεος τοῦ Μνασιϑέου legi. Idem βεβαιωτήρ 
|| est Dialektinschr. II 4749 (Syll? 852), 3. Ceterum ubi de homine aliquo 
l suffragiis eligendo decernitur, plerumque in tenore decreti nihil nisi ipsum 
|| eligendi negotium (ἑλέσϑαι δὲ xal ϑεωροδόκχκον) legitur, in fine demum 7&9 
' ὁ δεῖνα adiungitur. Quare fuit cum mallem δεξι[σόμενον αὐτοὺς] reponere. 
|| Sed sic fieri vix poterat, quin articulus τὸν participio praemitteretur. 
-..45 Sic supplere malui quam cum Baunackio ἀποστίεῖλαι δὲ χαὶ ποτὶ τὸν 
| δᾶμ]ον ξένια. Neque enim usquam civitati mittuntur munera hospitalia, sed 
| ubique legatis. Sumpsi -ov terminationem nescio cuius magistratus appel- 
| lationis esse; potest sane etiam nominis proprii esse, quod si statuas arti- 
. eulus τὸν omittendus sit. Cf. Syll2 344, 25: δόμεν δὲ αὐτοῖς καὶ Φιλόνιχον 
"τὸν τάμίαν ξένια τὰ μέγιστα ἐκ τῶν νόμων. 9284, 46. 417: ἀποστεῖλαι δὲ καὶ 
ξένια τοῖς παραγεγονότοις --- τοὺς ταμίας Χαρίξενον, Διόδωρον. Illic sane ma- 
gistratus vocabulum et nomen proprium coniuncta leguntur, hic alterutrum 
. omissum fuisse ex spatii rationibus colligas. 16 TOM. 17 Sic sup- 
| Ῥίον Baunack, [ἱερῶι τοῦ Ἀπόλλωνος] Hauss. Utrumque bene se habet, sed 
illud B. praetulit propter similitudinem huius tituli cum illo Gr. Dialekt- 
inschriften IT n. 2646 A, ubi legitur ἀναγράψαι δὲ τοὺς ἄρχοντας τὸ ψάφισμα 
ἐν τῶι ἐπιφανεστάτωι τόπωι [τοῦ ἱ]εροῦ. 


906 Ara rotunda fracta in duas partes, quae diversis tem- 
poribus (1879 et 1883) erutae sunt Pergami ad Traianeum. 
Superius fragmentum, magnopere laesum illud quidem, titulum 
habet. Ed. M. Fránkel Alterthümer von Pergamon VIII, 4 p. 68 
n. 134. 


476 V. Regnum Attalidarum. [306— 


[Βασιλεὺς] Εὐμένης 1  ϑεοῖς πᾶσι xol πάσαις. 


Litterae volgares praeter TTZ.  Extremae hastae lineolis transversis or- 
natae. Litteraturam plane eandem esse atque in gigantum nominibus arti- 
ficoumque signaturis, quae in ara maxima legantur, Fránkelius testis est. 
1 Eumenes II (197—459 a. Chr.n.). 2 Formula frequentissima cum in pre- 
cationibus (τοῖς ϑεοῖς εὔχομαι πᾶσι xol πάσαις Dem. XVIII, 4 quod attulit Fr. ; 
Aristoph. Av. 866 ὄρνισιν ᾿Οθλυμπίοις xot ᾿θλυμπίησι πᾶσι καὶ πάσησι. Menander 
ap. Meineke Fr. com. IV p. 453 fr. III, 3 ϑεοῖς ᾿Ολυμπίοις εὐχώμεϑα ᾿θλυμπίαισι 
πᾶσι πάσαις) et in iureiurando (n. 229, 64. 70. 74. 266, 25. 53. Syll? 427, 47. 
463, 35. 790, 56), tum etiam in dedicationibus (Syll? 783, 2. 3). Brevius ϑεοῖς 
πᾶσι legitur Syll. 941, 3. 224, 6. 274, 3. ϑεῶν πάντων 325, 5. 


907 Magna basis rotunda marmoris candidi, composita ex 
quattuor partibus, ex quibus ea quae titulum habet inventa est 
Pergami in fano Minervae, reliquae inaedificatae in muro Byzantino. 
Edd. A. Conze Monatsberichte der Ak. d. W. zu Berlin 1881 p. 869, 
tab. III A (Syll.! 249). M. Fránkel Alterthümer von Pergamon VIII, 4 
p. 106 n. 169 (Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 873 n. 1309). 


Ἄτταλος 1 βασίλισσαν ᾿Απολλωνίδα 2 


τὴν. μητέρα φιλοστοργίας ἕνεχα 
τῆς πρὸς αὗτόν. 


Litterae volgares praeter BITE. Extremae hastae tenuibus lineolis or- 
natae; littera o minore quam reliquae modulo exarata. 4 Attalus Attali I 


regis et Apollonidis filius secundus (n. 2947) hoc matris monumentum dedi- . 
cavit aut fratre maiore Eumene II (197—159 a. Chr. n.) regnante aut adeo 


aliquo ex postremis patris Attali I (244—497 a. Chr. n.) annis. Nam ipsum 


nondum regnasse manifestum est. 2 Cf. Polyb. XXII, 20, 41—3: ὅτι Ἀπολ- 
λωνίς, ἡ Ἀττάλου τοῦ πατρὸς Εὐμένους τοῦ βασιλέως γαμετή, Κυζιχηνὴ ἦν, ὁ 


τυνὴ διὰ πλείους αἰτίας ἀξία μνήμης καὶ παρασημασίας. χαὶ γὰρ [ὅτι] δημότις 
ὑπάρχουσα βασίλισσα ἐγεγόνει, xal ταύτην διεφύλαξε τὴν ὑπεροχὴν μέχρι τῆς τε- 


λευταίας, οὐχ ἑταιρικὴν προσφερομένη πιϑανότητα, σωφρονικὴν δὲ χαὶ πολιτιχὴν — 
σεμνότητα καὶ καλοχαγαϑίαν, δικαία τυγχάνειν τῆς ἐπὶ ἀγαϑῷ μνήμης ἐστίν, καὶ s 
χαϑόλου τέτταρας υἱοὺς γεννήσασα πρὸς πάντας τούτους ἀνυπέρβλητον διεφύλαξε, 
τὴν εὔνοιαν καὶ φιλοστοργίαν μέχρι τῆς τοῦ βίου καταστροφῆς, καίτοι χρόνον 
οὐχ ὀλίγον ὑπερβιώσασα τἀνδρός. Plutarch. de fraterno amore 5 p. 480 Ci 
Ἀπολλωνίδα γοῦν τὴν Κυζιχηνήν, Εὐμένους δὲ τοῦ βασιλέως μητέρα καὶ τριῶν 


ἄλλων, Ἀττάλου καὶ Φιλεταίρου xol ᾿Αϑηναίου, λέγουσι μακχαρίζειν ἑαυτὴν dd 


χαὶ τοῖς ϑεοῖς χάριν ἔχειν οὐ διὰ τὸν πλοῦτον οὐδὲ διὰ τὴν ἡγεμονίαν, ἀλλ᾽ ὅτι, 


τοὺς τρεῖς υἱοὺς ἑώρα τὸν πρεσβύτατον δορυφοροῦντας χἀχεῖνον ἐν μέσοις αὐτοῖς 


δόρατα καὶ ξίφη φοροῦσιν ἀδεῶς διαιτώμενον. Etiam n. 808, 9 eius χαλλιτεχνία , 


praedicatur. Natam esse non post annum 238 a. Chr. n. inde apparet, quod 


808] Apollonis regina. 477 


iam anno 220 secundum filium Attalum enixa est.  Mortua vero est 
Eumene II etiamtum regnante, sed quo tempore is iam Σωτήρ appellatus 
est (n. 308, 4), i.e. intra annorum 166 et 159 a. Chr. spatium, qua cum re 
perbene convenit quod Polybius eam marito anno 197 a. Chr. defuncto per 
longum tempus superstitem fuisse enuntiat. Frünkel Alt. v. Perg. VIII 4 p. 88. 


908 Tabula marmoris albi cum aétomate inventa Hierapoli 
| orientem versus a porta oppidi meridionali, translata Berolinum. 
Edd. E. Fabricius et M. Fránkel Archaeol Anzeiger 1889 p. 86. 
— Beschreibung der antiken Skulpturen Berol. 1891 p. 455 n. 1476 a 
- (Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 405 n. 541). W. Judeich Alter- 
- thümer von Hierapolis IV, Inschriften, p. 77 n. 30. Cf. quae ad- 
- notavit M. Frünkel Inschriften von Pergamon T p. XIX et p. 39. 


Γνώμη στρατηγῶν Ἀπολλωνίου τοῦ Μάτρωνος, ᾿Απολλωζι)νίο[υ | 
τ]οῦ “Ἑρμογένου, ᾿Απολλωνίδου τοῦ Φαλαγγίτου: ἐπεὶ βασίλισσα | 
[Απ]ολλωνὶς Εὐσεβῆς;, γυνὴ μὲν ϑεοῦ βασιλέως AttáAoo?, μή- 
τη [ρ] | δὲ βασιλέως Εὐμένου Σωτῆρος ὃ, μεϑέστηχεν εἰς ϑεοὺς 4. 
5 ἔνδοίξον || xjai πρέπουσαν ἐν ἀνϑρώποις ἀπόδειξιν τῆς ἰδίας 
ἀρετ[ῆ]ς π[ε[π]ονημένη διὰ τὸ χεχρἤ[σϑ]αι xoi [ϑε)οῖς εὐσεβῶς 
xai γονεῦσιν ὁσίω[ς, | e]; xal πρὸς τὸν ἴδιον ἄνδραν ὁ συν- 


τ n Ae ARI DT X oes 


Litterae ABBOZITZY-^—. Extremae hastae lineolis transversis ornatae. 
/4 Cf. n. 3072. 2 Attalus 1 (241—497 a. Chr. n.). 3 Eumenes II 
- (497—159 a. Chr. n). Qui quod hie Σωτήρ appellatur, quod cognomen hono- 
- rificum Gallis a. 167 a. Chr. n. superatis meruisse videtur (cf. n. 2992, 3055), 
Minde apparet intra annorum 167—159 spatium et Apollonida vita functam 
οὗ haec decreta esse. De cognomine honorifico regis cf. etiam Mitth. des 
arch. Inst. in Athen XXVII (1902) p. 94 n. 86: Βασιλεῖ Εὐμένει 9e[ó:1] σωτῆρι 
χαὶ εὐεργέ[τη!] οἱ βάχχοι τοῦ εὐαστοῦ ϑ[εοῦ). p. 95 n. 87: Βασιλέως | Eópévous | 
Σωτῆρος. ^ Usitata formula de regum regiaeque familiae hominum mor- 
tibus. Cf. n. 338, 4 [μεϑιστάμενος ἐξ ἀνθρώπων. 339,16 τῶν τε βασιλέων cic 
ϑεοὺς μεταστάντων. E. Kornemann, Beitrüge zur alten Geschichte I, 4 p. 64 
not. 4. 5 Sic Judeich, ὁσιω[τάτ]ως Frünkel (Michel. Contra quem 1. 
recte monet, non bene hunc unum superlativum sic interponi positivis 
εὐσεβῶς et μεγαλοπρεπῶς. Cui observationi addere licet, omnino superlativos 
in -ῶς rarissimos esse (Kühner-Blass Gr. Gramm. I, 4 p. 577) et a titulorum 
Sermone fere alienos. Sane ne ὡς quidem difficultate caret; sed eam vitare 
possumus si interpretamur “αὖ etiam cum marito egregie vixit. Neque 
enim infinitivus in eiusmodi enuntiato secundario offensionem habet. 6 De 
hac forma similibusque γυναῖχαν, ϑυγατέραν, ἀνδριάνταν, inferiore aetate apud 
Graecos Asianos non admodum raris, cf. E. Schweizer Grammatik der per- 
gamenischen Inschriften p. 156 8 57. 


478 V. Regnum Attalidarum. [308— 


βεβιωχέναι μεγαλοπρεπῶς, προσενενηνέχϑαι δὲ xal τοῖς τέχ- 
γοις μετὰ πάσης ὁμονοίας 1 γνησίως | [χ]αλλιτεχνῆσασά τε 
10 μεγάλους ἐπαίνους πρὸς εὐδοξίαν ὑπελ[(π]ετο τὰς παρὰ τῶν 
τέχνων ἐπιφανεῖς ἐχομισαμένη 5. χάριτίας  | διὸ xal πᾶσιν] ἐν 
τῶι βίωι χεχρημένη [τ]ο[τ|ς [πρὸ]ς [τ]ε[ιμ]ὴν χαὶ δόξαν | [ἀῆνῆ- . 
χουσιν χαλὴν xal πρέπουσαν πεποίηται τὴν διαγω[γὴν] | τοῦ 
βίου, ϑρέψασα τέχνα σὺν τύχῃ καὶ συμπεριενεχϑεῖσα γνησίως 
βασιλεῖ τε Εὐμένει Σωτῆρι [χ]αὶ ᾿Αττάλων PC EA xao i 
15 Φιλ[ε] ταίρωι 19. xa[t] ᾿Αϑηναίωγτη xal τῆ(ς) 12 πρὸς ϑεοὺς εὐσε- 
βείας &[py]ov χαλλί[σϊτω]ν. οὐ μειχρὸν i ES ἀπέλιπεν, πῇ 
τῆς ἰδίας χαλοχαγα [ϑίας] τῆι πρὸς τὰ τέχνα συνπερ[ιφ]ορᾶτ 
xai ὁμονοίαι χάλλιστον | [τεχμήριον] π[ρ]ὸς ἔπαινον ὑπελίπετο, 
τῆι δέ τοῦ RU Ἐὐμένου | [Σωτῆρος γυναιχὶ β]ασιλίσσηι 
20 ἀτθτον nt ἐν ἅπασιν μ[ετ᾽] εὐνοίας | [ἀεὶ προσεφέρετο, τ]ὴν ! 
γενομένην χοινωνὸν Reo τῆς ἰδί[[ας φιλοστοργίας xow]ovóv - 
νομίσασα. διὸ xai στοιχοῦσα  v|-------------- vg τιμῆς 
ἀϑανάτου τέτευχεν [v | ----------------------------- Ἰένη | 
πᾶσίν τε τοῖς Ἕλλησιν | [καὶ πρὸ πάντων βασιλεῖ τε] E[ 


25 Σωτῆρι χαὶ τοῖς | [ἄλλοις τέχνοις 1. ------------ ] 


Qe 
annal 
7e 

(ἢ... 

x 

o 

ct 


1 
7 Cf. n. 3072. 8 Vocalis E praemissa ad meram lapicidae » 
diam referri potest, sed etiam de pravo sermonis usu cogitare licet, qui | 
augmentum syllabicum hic perperam adiunxerit participio, ut alibi prave 
subtraxit indicativo. Cf. n. 90, 35 ἀνανεοῦτο. 204, 9 ἀναχωρήϑην. 9 Cf.- 
n. 9947, Memorabile est Attalum iam priusquam regno potiretur cognomine | 
quod est Φιλάδελφος usum esse. 40 Cf. n. 9959. 44 Cf. n. 29610, 
14 ΤΗ͂Ι. 13 Cf. n. 2939, 8082, 14. Sequuntur quattuor versuum 


relliquiae perexiguae, quas hie repetere operae pretium non est. 


1 
; 
ἢ 


909 Tei (Budrun). Edd. Hamilton Researches II n. 246. Lebas- 
Waddington Inscr. III 88 (Syll.* 234. Ch. Michel Recueil d'inscr. 68 
p. 372 n. 499). 


| 
I 


[---- ἀπΊσδεί[εαγτάς χαὶ (τ)ῶν 1 ἐν τῶι Διο[νυσίωι ede 
χατ]ὰ τὴν ἡμέραν συνεῖναι δὲ χαὶ τὰς δ Aim [τάς τε ἱερὰς 
xal | τὰς δημοσίας τ]ὰς ἐν τῆι πόλει xal τῆι χώραι, xol εἶναι 
ἐχεχειρίας [xal χκαϑιεροῦσίϑαι ταύτην τὴν ἡμέραν αὐτῆιϑ᾽ τῶν 


Litterae volgares praeter AZ. 4 KAIlGN. 2 Cf. Syll? 2975 
3 Apollonidi reginae (v. 5. 44). j 


809] Apollonis regina. 479 


5 δὲ ϑυσιῶν ἐπιμεληϑῆναι τὸν ἱερέα [βασιλέως | PORSNU xot] 
ϑεᾶς ᾿Απολλωνίδος Εὐσεβοῦς ὅ xal τὴν ἱέρειαν αὐτῆς xa[t | Ba 
σιλίοσης Στρατονίκης ἡ χαὶ τὸν πρύτανιν χαὶ τοὺς ἱεροποιοὺς 
χαὶ τὰς  [ἄϊλλας συναρχίας" xal μετὰ τὸ συντελεσϑῆναι τὰς 
χατευχὰς xal τὰς | [σπ]ονδὰς xal τὰς ϑυσίας ἄσαι τοὺς ἐλευϑέ- 
ρους παῖδας παραβώμιον᾽ | [πομπ]εῦσαι 1 δὲ xol τὰς παρϑένους 

10 τὰς ἐπιλεγείσας ὑπὸ τοῦ παιδονόμου | [xot ἄ]ισαι ὕμνον ἵνα δὲ 
χαὶ εἰς τὸν λοιπὸν χρόνον ὑπὸ μ[ὲ]ν τῶν παίδων ἄι[ϊδητ]αι τὸ 
παρα[β]ώμιον, ὁ δὲ ὅμνος ὑπὸ τῶν παρϑένων, συμπομπαὶ δὲ xai 

Ἷ ἠχ[ὴ | συμπέϊμπωσι, ἐννοεῖσϑαν χαϑ' ἕχαστον ἔτος τοὺς τιμού- 
T7 χουςϑ8 xal τοὺς σ[τρα τηγούς], πάσαις] ταῖς ἄλλαις τιμαῖς ταῖς 
ἡ, ἐψηφισμέναις ϑεᾶι ᾿Απολλωνίδ[κι ἀχολουϊϑοῦντας " ναὸν δὲ] ϑεᾶς 
5 15 Ἀπολλωνίδος Εὐσεβοῦς ᾿Αποβατηρίας9 [χαϑιδρύσασϑαι | ἐν τού- 


4 Waddington cum [Ἀττάλου Εὐσεβ]οῦς suppleret, de Attalo II (459—438 
ἃ. Chr.) intellexit£, eamque opinionem a me in proécdosi impugnatam vindi- 
'care conatus est Frünkel Alterth. von Pergamon VIII, 4 p. 39. At nunc 
| omnis dubitatio eximitur titulo n. 308, quippe qui demonstret Apollonida 
filio natu maximo Eumene II etiamtum superstite vita functam esse. Itaque 
ne hoc quidem decretum, quod Wadd. ipse rectissime, statim post reginae 
obitum incisum statuit, ad Attali II regnum referre licebit. Quare ad Atta- 
dum I (244—197 a. Chr.) antea titulum spectare persuasum habebam; sed 
nune hunc quoque errorem esse perspexi. Etenim nominis quod est Ἄτταλος 
-mnec vola nec vestigium exstat in lapide, ita ut plane nostri arbitrii sit utrum 
-Attali I an Eumenis II sacerdotem agnoscamus. Sed hoc, non illud, verum 
esse Stratonices mentio docet. Etenim illud quidem nullo pacto credibile 
est, praeter ipsius defunctae sacerdotium mariti et nurus sacerdotes com- 
memorari, sed filii germani tum ipsum regnantis praetermitti. Quod contra 
neminem praeter eos, qui regis et reginae qui tum essent sacra curarent, 
recenseri nihil habet insoliti. Accedit quod, si Attalus I indicaretur, 9600 
addendum fuit, cui tamen reponendo spatium non sufficit. Quare [βασιλέως 
Ἑῤμέν]ους rescribere non dubitavi. 5 Cf. n. 3072. 6 Cf. n. 2936, 8083, 
ἢ Supplevi. [ἱερ]εῦσαι Waddington. 8 Eundem Teiorum magistratum 
! habes Syll? 523, 60 et in imprecationibus antiquissimis apud F. Bechtel Inschr. 
| des ion. Dialekts p. 97 n. 1560, 29. Omnino Ionum Asianorum ef earum 
| eoloniarum, quae ab illis originem repetebant, proprius est; redit enim Sinopae 
! (Syll? 603, 13), Naucrati (n. 1205), Massiliae (Strabo IV, 4, 5 p. 479 Cas.. Ac 
Massiliae quidem Strabo refert sescentos fuisse, qui ad vitae tempus magi- 
Stratu fungerentur et summum reipublicae consilium efficerent. Similis 
eorum condicio etiam Tei fuisse videtur; certe aptissime senatus et prae- 
| tores hic coniunguntur. 9 Templum eo loco erectum esse videtur, quo 
Apollonis cum Teon veniret navi egressa erat, atque inde cognomen peti- 
, tum. W. Cf. Arrian. Anab. I, 44, 7 λέγουσι δὲ xol πρῶτον ἐκ τῆς νεὼς σὺν 
τοῖς ὅπλοις ἐχβῆναι αὐτὸν (Ἀλέξανδρον) ἐς τὴν γῆν τὴν Ἀσίαν χαὶ βωμοὺς 


uj 
ἤ 
» 
᾿ 


EIQUE 


480 V. Regnum Attalidarum. [309— 


τωι] τῶν τόπων xai συντελεῖσϑαν ἐπ αὐτοῦ εὐσεβῶς ἀγῶνα 
----- [-το]έτην seve---|---- ϑηται--- 


ἱδρύσασϑαι ὅϑεν τε ἐστάλη ἐκ τῆς Εὐρώπης χαὶ ὅπου ἐξέβη τῆς Ἀσίας Διὸς 
Ἀποβατηρίου καὶ Ἀϑηνᾶς καὶ Ἡραχλέους. Praeterea Ζεὺς Ἀποβατήριος est 
in titulo Methanio (Lebas-Foucart Inser. II, 459 5), Ἀπόλλων Ἀποβατήριος in . 
Cyrenaeo (Smith et Porcher, Recent Discoveries at Cyrenae n. 12), quem affert 
Foucart in adnotatione ad illum. 


210 Stela inventa in ecclesia ἁγίας ΠΠαρασχευῆς, quae est in 
vico Karaíás prope Thespias veteres. Altera cum eodem titulo 
(L. ἃ. Sept. I, 1789) eodem loco reperta est. Ed. P. Foucart Bull. 
de corr. Hell. VIII (1884) p. 158 (R. Meister ap. Collitz Gr. Dialekt- 
inschr. I Add. p. 402 n. 805a. W. Dittenberger I. G. Sept. 1, 1788. 
Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 833 n. 1103). 


5 Φιλέτηρος Ἀτίτάλω Περγαυεὺς  ἀνέϑει[χε τὰν γᾶν | τῆς Μώσης | 
τῆς Ἑλιχω νιάδεσσι2 ἱαρὰϊν εἴμεν τὸϊν πάν]τα χρόνον. 


Litterae volgares Ionicae praeter O, non dispositae στοιχηδόν. 1 Cf. 
n. 2959. 2 Cf. n. 314, 4 et Addenda. 


311 Stela lapidis leucophaei, quam Foucartus ex vico Karatás 
in museum Thespiense illatam dicit. Sed Lollingius paullo post 
ante portam domus Demetrii Kurunis in vico Er?zmokastro repperit. 
Ed. P. Foucart Bull de corr. Hell IX (1885) p. 405 n. 16. Ex 
Lollingii apographo I. G. Sept. I 1790. 


------ g-------ac [-----| τὰν γ]ᾶν [ἀ]νέϑεζιχε | Φι]λέτηρος | 
5 [ΔΠτά[ζλω | H]epyapsbct τῆς Μ|ώ σ]ης x1 τῦς συνϑύτης vowc)? |. 
Φιλετηρείεσσιϑ ἱαρὰν | [s]ipsv τὸν πάντα y pó|[v]ov. 


Litterae volgares Ionicae non dispositae στοιχηδόν. 4 Cf. n. 2959. 
2 TOI. 3 Haec sodalitas a Philetaero fautore, cuius munificentia ad- 
iuvabantur, nomen repetiverat, ut alia item Thespiensis itemque Musarum 
sacris dedita ab Hesiodo poéta. Nam in titulo 1. G. Sept. I, 4785: ὅρος τᾶς | 
Ἰᾶς τᾶς [ἰα]}ρᾶς τῶν σ[υν] ϑυτάων cap | [Mosdo[v τῶ]ν Ei|sto*etov non Musas 
Hesiodeas vocari, sed collegii cultorum hoc cognomen esse ipsa terminatio 
κῶν (non -ἄων) comprobat. 


8314] Eumenes II cum familia. 481 


312 In templo Apollinis sito inter Cumas Aeolidis et Myrinam 
exscripsit Cyriacus Anconitanus, cuius ex schedis edd. Reinesius 
Syntagma inser. I p. 224 n. 242. Muratori T. I p. XXIII, 4 (Boeckh 
C.I G. 3527). Cf. Cyriaci notam ascriptam in codice Mediceo 

. Strabonis ad XIII, 3, 5 p. 622 Cas. (E. Pottier et S. Reinach Bull. 
de corr. Hell. VI 1882 p. 205 not. 1). 


᾿Απόλλωνι Χρηστηρίωι: | Φιλέταιρος ᾿Αττάλου 3. 


] 
| Litterae volgares praeter ΠΣ, si modo antiquis apographis fides habenda 
ο΄ est. Cyriaci exemplum repeto Muratorii erroribus et interpolationibus ne- 
| - glectis. 4 Cf. Ath. Mitth. X 4885 p. 273, 4: ὁ δᾶμος Ἀπίόλλωνι Χρ]ηστηρίῳ 
χαριστήριον. Locus ubi ille lapis effossus est, Aegae (Némrud- Kaless?) sine 
dubio idem est, ubi Cyriacus hunc titulum exscripsit. Iam Boeckhius vidit, 
eum probe distinguendum esse a Gryneo, ubi sane item Apollinis delubrum 
celeberrimum fuit (cf. n. 229, 85). Cum Aegaeensi Apollinis Chresterii templo 
 eoniunctum fuisse oraculum ex dei cognomine apparet. 2 Cf. n. 2959. 


313 Marmor caeruleum venis flavis distinctum, quod summam 
partem basis statuae efficiebat, inventum ad clivum orientalem arcis 
Pergamenorum. Ed. M. Frünkel Alterthümer von Pergamon VIII, 4 
Τρ. 140 n. 178. 


Βασίλισσα[ν] Σ[τρατονίχην]: | Εὐρυδίχη Δη[μ]άρ[χου, ἱέρεια 2] | 
διὰ βίου, à[p]etz[c ἕνεχεν] | xal εὐνοίας τῆς εἰς ἑαυτήν]. 


| Litterae volgares praeter X. 4| Cf. n. 2936, 3032, Regina cum haec 

nciderentur superstes fuit. Nam aliter appellatio ϑεάν adderetur, quae regi- 
bus et reginis Pergamenorum, etsi iam per vitae tempus sacra et sacer- 
dotes habebant, post mortem demum tribui consueverat. Cf. Frünkel Alterth. 
yv. Perg. VIII, 4 p. 38 54. 2 Supplevi. Ipsius reginae sacerdos intelle- 
enda est, quia aliter definite enuntiandum erat, cuiusnam potissimum 
numinis esset. Atque habuisse Stratonicen iam cum inter vivos versaretur 
Sacerdotem discimus ex n. 309, 5: τὴν ἱέρειαν αὐτῆς (Apollonidis reginae) xo[i 
! βαϊσιλίσσης Στρατονίχης. Frünkelius suppleverat Εὐρυδίχη Δη[μ]άρ[χου, τῆς] | 
| διὰ βίου ἀϊρ]ετῆϊς ἕνεχεν] At hoc spatii rationibus multo minus accom- 
1, modatum est nec per se probabile; etenim inauditum est illud διὰ βίου ad 
1] ἀρετῆς relatum et minime aptum, praesertim in titulo mulieris superstitis. 


914 In vico Palamwut sito prope rudera Apollonidis Phrygiae, 
'in impluvio domus lani Busulae. Ed. P. Foucart Bull. de corr. 
1 Hell. XI (1887) p. 85 n. 5. 


Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 34 


|Ir- 


Ὶ 


482 V. Regnum Attalidarum. [344— 


Βασιλεύοντος Εὐμένους 1] | ἔτους CX? μηνὸς Περιτίο[υ 5] | οἱ 
àx Aotüonc ^ Μαχεδόν[ες]. 


Litterae AZITZ. 4 Eumenes II (197—459 a. Chr. n.). 2 Trigesi- 
mus septimus annus regni Eumenis 4161/0 a. Chr. n. est. 3 Quartus 
anni Macedonici ab aequinoctio auctumnali incipientis mensis, respondens 
Atheniensium Gamelioni, Romanorum fere Ianuario. Hic igitur titulus per 
ipsa initia anni Iuliani 460 a. Chr. n. incisus est. 4 Locus ceteroqui 
ignotus, quem coloniam (χατοιχίαν cf. n. 22913) militum Macedonum habuisse 
hic videmus. 


315 Marmora candida tria, ex quibus unum duas partes (.4 .B) 
inscriptas habet, reliqua duo singulas (C D), inventa in coemeterio 
Armeniaco oppidi S?vrihissar anno 1859 p. Chr. n. ἃ Mordtmanno. 
Sine dubio illuc delata erant ex vicinis Pessinuntis parietinis 
(Balahissar). Edd. 4. H. Mordtmann Sitzungsber. d. Bayr. Ak. d. 
Wissensch. Philos.-philol. Cl. 1860 p. 180 sqq. A. von Domaszewski 
Arch.-epigr. Mitth. aus Oesterreich VIII (1884) p. 95 (Ch. Michel 
Recueil d'inser. Gr. p. 57 n. 45). Cf. quae adnotaverunt Th. Momm- 
sen Róm. Gesch. II p. 52 not. E. Thraemer Die Siege der Perga- 
mener über die Galater und ihre Verherrlichung durch die Kunst, 
Fellin 1877 p.45 sqq. U. v. Wilamowitz-Mollendorff Lectiones epigr. 
1885 p. 16. H. van Gelder, Galatarum res in Asiae gestae, Amste- 
laedami 1888 p. 270 sqq. R. Hennig, symbolae ad Asiae minoris 
reges sacerdotes, Lipsiae 1893 p. 49 sqq. A. Wilhelm Gótting. gel. 
Anz. 41898 n. 3. p. 241. F.Staehelin Gesch. der Kleinasiat. Galater 


p. 94 sqq. 


Al ------------ μένους συστῆσαι ---------- διὸ χαὶ νῦν 
τὴν ταχίστην πίαραγε]νόμενος ἐπὶ τοὺς τόπους xal ἐπισχεψά- 
5 μενος πάντα σαϊφῶς διασάφησόμ, pot, πόσων ἔτι χρείαν ἕξεις 2 
9 
Litterae ΔΗΘΞΙ͂Σ. Fines hastarum cuneatim dilatati. 4 Fracto la- 
pide periit nomen eius qui epistulam scripsit eiusque qui accepit. Sed cum 
proximae litterae indicare videantur, totum monumentum habuisse epistulas 
Attalidarum regum ex ordine temporum dispositas ad Attin sacerdotem 
Pessinuntium, hanc quoque regis Pergameni esse constat. Eumenem II esse 
certum est; nam ad alterutrum ex duobus postremis regibus propter in- 
sequentem Eumenis epistulam referri nequit; si Attalo I vindicaremus, 
nimius oreretur hiatus inter eius annum trigesimum quartum (208 a. Chr. n.) 
et reliquarum litterarum quae hic habentur tempora. 2 Alloquitur rex 
Attin sacerdotem. Cf. not. 4. 8. 


I 


345] Epistulae regiae ad Attin sacerdotem. 483 


στρατιωτῶν. xoi τοὺς lleo|oóv[ooc? δὲ ἐὰν δύνῃ mpatuon(o- 
ca*, | γράφε μοι τίνων ἐστὶ χρεία. ἱεροῦ γὰρ τοῦ | χωρίου ὄντος" 
ληπτέον ἐστὶ πάντως. ἔρρωσο. 0A 9 [Γορπιαίου ζ΄ ἀπιόν(τος). | 
II 10 Βασιλεὺς Εὐμέμης Ἄττιδιϑ χαίρειν 9 | εἰ ἔρρωσαι, εὖ ἂν 
ἔχοι: χἀγὼ δὲ ὑγίαινον. | ἐχομισάμην τὴν παρὰ σοῦ ἐπιστο- 
λῆν, | ἐν ἧι διεσεσαφήχεις μοι περὶ τῶν [r]e!? xa|và τὸν ἀδελ- 


i 3 Gentem ceteroquin ignotam, cum qua Attis bellasset quia locum 
. aliquem sacrum occupasset, intellegunt Mordtmann, Mommsen, van Gelder. 
At propter volgatam verbi πραξιχοπεῖν (not. 4) vim Staehelinus Πέσογγοι loci 
potius, vici vel castri, nomen interpretatur. Sic etiam multo commodiorem 
᾿ς interpretationem habet τοῦ χωρίου v. 8. 9 ad ipsos Pessongos relatum. 
4 De urbe aliove loco dolo vel proditione capiendo hoc verbum plerumque 
apud Polybium usurpari observavit Staehelin allatis locis I, 48, 9. 55, 6. 
^| Hi, 57, 2. III, 69, 4. VIII, 44, 3. IX, 47,4. XXI, 40. fragm. 73; ipsum scripto- 
7 rem eam interpretari circumlocutione IX, 48, 4 προθέμενος διὰ πράξεως 
| ἑλεῖν τὴν τῶν Μεγαλοπολιτῶν πόλιν. Quod contra unum esse locum apud 
| illum, ubi hominum appellatio obiecti locum teneret, II, 46, 2: Κλεομένους 
᾿ πεπροξιχοπηχότος αὐτοὺς καὶ παρῃρημένου Τέγεαν Μαντίνειαν Ὀρχομενόν. Quare 
n ignotum nomen Πεσσόγγους locum, non gentem significare (not. 3). 5 Me- 
1 morabilis usus genetivi absoluti, etsi τὸ χωρίον manifesto subiectum enun- 
|| tiati regentis est. Cf. not. 34. 6 Trigesimus quartus annus Eumenis II 
. regis (not. 4) 4164/8 a. Chr. n. est. 7 Gorpiaeus undecimus est anni Mace- 
|| donici ab aequinoctio auctumnali incipientis mensis, respondens Athenien- 
|| sium Metagitnioni. Hae litterae igitur mense fere Augusto anni 168 a. Chr. n. 
 Scriptae sunt. 8 Sacerdos Magnae Matris Pessinuntiae. Non casu fieri 
. videtur, ut quicumque hoc sacro officio functi commemorantur, nominibus 
᾿ Ἄττις et Βαττάχης utantur. Cf. Polyb. XXI, 37, 5: xai Tap αὐτὸν τὸν ποτα- 
!|póv (Sangarium) στρατοπεδευσαμένου (Cn. Manlio Volsone 189 a. Chr.) παρα- 
γίνονται γάλλοι παρὰ Ἄττιδος xai Βαττάχου τῶν ἐχ [Πεσσινοῦντος ἱερέων τῆς 
᾿ μητρὸς τῶν ϑεῶν. Diodor. XXXVI, 43, 4: ὅτι Βαττάχης τις ὄνομα ἦχε, φησίν, 
| &x Πεσσινοῦντος τῆς Φρυγίας, ἱερεὺς ὑπάρχων τῆς μεγάλης τῶν ϑεῶν μητρός 
ΤΠ (paullo ante 100 a. Chr. π.). Plut, Mar. 47: περὶ τοῦτον δέ πῶς τὸν χρόνον ἀφί- 
ἰχετὸ xal Βατάχης ἐχ Πεσσινοῦντος ὁ τῆς μεγάλης μητρὸς ἱερεὺς ἀπαγγέλλων, ὡς 
| ἡ ϑεὸς ἐκ τῶν ἀναχτόρων αὐτῷ ἐφθέγξατο, νίχην xol χράτος πολέμου Ρωμαίοις 
᾿ ὑπάρχειν. Staehelin. Attin horum titulorum aut eundem esse ac Polybii, 
'L'ut sane plus quam triginta annos in munere fuerit, aut eius successorem 
| observat Hennig. 9 Non ἱερεῖ χαίρειν, nam imago tituli apud Domaszews- 
| kium caret nomine appellativo, quod ille sane in exemplo minusculo errore 
'Laddidit. Sed recte iudicavit Staehelin p. 95 not. 4, sine dubio iam tum 
'Attin sacerdotem fuisse, vocabulum vero mero errore omissum. Ceterum 
[ hanc epistulam post n. I, sed Eumene etiamtum superstite, i.e. inter men- 
| sem Augustum a.4163 et annum 159 scriptam esse apparet. 10 Supplevi. 
| {πε Domaszewski, Michel. At haec particula ab hoc loco alienissima est. 
| Quod econtra si praeter causam  Aioiorigis etiam alia fuisse in epistula 


818 


τ. ὧδ 


484 V. Regnum Attalidarum. [345 


15 φόν σου Αἰοιόριγα 11 γεγραμμένων. ὀρϑῶς οὖν χαϑ᾽ ὑπερβολὴν 
διίίστω 12. xal ὄφελομ. μὲν ἡ ϑεὸς ἐπιστραϊφεῖσα τῶν ἑαυτῆς 


statuas, ad quae in postrema parte harum litterarum responderetur, parti- 
cula [z]e praeter anacoluthiam levissimam et maxime tolerabilem nihil habet 
reprehensionis. 41 'Adoriz;' Mommsen, qui de litteris IO errore lapicidae 
iteratis cogitare videtur, sed cur ita statuamus non video idoneam causam 
in nomine barbaro et ignoto. Nomen manifesto Celticum in fratre antistitis 
sacrorum ab indigenis pridem institutorum memorabile esse iudicat Staehelin. 
Aut igitur familiam Gallicae originis ad illud sacerdotium pervenisse, aut 
inter duas nationes tum iam eam necessitudinem intercessisse, ut haud raro 
indigenae Gallica vel Galatae Graeca nomina gererent. Hoc sine dubio multo 
probabilius est. Utique ab hac quaestione procul habenda sacerdotum ap- 
pellatio γάλλοι, quam cum Latino gentis nomine Ga/li una fortuita soni 
similitudine contineri rectissime statuit Staehelin p. 67 not. 3. 412 Per- 
peram St. xa$ ὑπερβολὴν ad διίστω refert. Immo manifesto ὀρθῶς χαϑ᾽ 
ὑπερβολήν coniungenda sunt; et exaggeratione et verborum ordine simil- 
lima sunt quae infra leguntur v. 50. 54 πολλοὶ --- ὑπεραγόντως. Verbum 
διίστω vero intransitive 'dissensisti ab eo' intellegit Staehelin, quod in re ob- 
Scurissima mihi quoque maxime probatur; difficultatibus sane non caret. 
Neque enim imperfectum quid sibi velit perspicitur, et nimis leniter sacer- 
dos propter fratris sacrilegium (not. 17) ab eo dissensisse (διαστῆναι) modo 
fertur, cum ἀντέστης potius aut ἐνέστης exspectes, ut illi strenue adversatus 
esse dicatur. Quare in mentem venit, non ad intransitivum διίστασϑαι δια- 
στῆναι, sed ad transitivum διίστασϑαι διαστήσασϑαι ambiguam imperfecti for- 
mam redire. Quod verbum a notione distinguendi, quae sine dubio in eo 
est (cf. Plato Resp. VI, 504 A: τριττὰ εἴδη ψυχῆς διαστησάμενοι), ad vim litem 
iudicio dirimendi pervenire potuisse, ut in synonymis διαλαμβάνειν, διάληψις 
manifesto factum est; cf. Notices et extraits des manuscrits XVIII 2, 1865, 
p. 168 n. 6, 26 sqq. xal τὴν προσήχουσίαν] ἐξ ἐπισχέψεως δίαληψ[ιν] ποιήσασϑαι. 
p.304 n. 88, 97. 28 περὶ δὲ ἧς πεποίηνται βίας διαλαβεῖν λοιπόν. Berliner gr. 
Urk. I p. 25 ἡ. 45,46 στρατηγὸς διαλήμψεται. p. 205 η. 419ὅ, 34 sqq. (ε)ὶς τὸ 
φανερὰν γενέσϑαι τῷ ἡγεμόνι τὴν ἐπὶ ἀμ[φο]τέρ[ο]ις ἀλήϑειαν, ὁποίαν διαλαμ[βάν]ηι. 


Sic etiam imperfectum recte de conatu usurpatur. Etenim sumendum est, 


Attin, cui ut aliis sacerdotibus summum de rebus sacris iudicium esset, 
sententiam quidem contra fratrem tulisse, sed illo resistente eam exequi 
nequivisse ideoque a rege auxilium petivisse. Neque vero me fallit, lubri- 
cum esse verbo notionem tribuere cuius nullum exstet testimonium. Ceterum 
sine dubio recte Mommsenus et illud quod est in prima epistula de Pes- 
songis (v. 6) et hoc de Aioiorige inter ea Eumenis conamina rebus Galata- 
rum se interponendi fuisse existimat, de quibus proximis post 4164 a. Chr. n. 
annis illi identidem Romae in senatu questi essent. Cf. Polyb. XXXI, 6,5: ἡ δὲ 
σύγχλητος διαχούσασα τῶν χατηγορούντων οὔτ᾽ ἀπέρριπτε τὰς διαβολὰς οὔτ᾽ ἐξετί- 
Sero τὴν ἑαυτῆς γνώμην, ἀλλὰ συνετῆρει παρ᾽ ἑαυτῇ, διαπιστοῦσα χαϑόλου τοῖς 
περὶ τὸν Εὐμένη χαὶ τὸν Ἀντίοχον, τοῖς γε μὴν Γαλάταις αἰεί τι προσετίϑει 
xal συνεπίσχγυς περὶ τῆς ἐλευϑερίας. XXXII, 5, 5: μετὰ δὲ τούτους Ἀττάλου 


| 
| 


815] Epistulae regiae ad Attin sacerdotem. 485 


ἱερέων ὑβρισμένων | xoi ὑ[βριζομ]ένων στερῆσαι τὸν ταῦτα | 
20 πο[ήσαντα ὧν] μάλιστα ἐπιϑυμεῖ, εἰ δὲ || p[f, ὑγιὴς 1. γενόμε]- 
νός 15 γε τῆι διανοίαι xal | ϑ[εοσεβὴς 16 τὰ ἀνα]ϑήματα 17 περμ- 


BW ------ lec TEES Y sas ot; δὲ ὦ τῷ [Μηνο] δώρωι 3 


| παραγενηϑέντος — xai τῶν Γαλατῶν αὐτοῦ κατηγορησάντων — καὶ πλειόνων 
| ἑτέρων ἀπὸ τῆς Ἀσίας, διαχούσασα πάντων T| σύγχλητος οὐ μόνον ἀπέλυσε τῶν 
| διαβολῶν τὸν Ἄτταλον, ἀλλὰ καὶ προσαυξήσασα τοῖς φιλανϑρώποις ἐξαπέστειλε. 
[43 Cum ὄφελον hic adverbii instar sit, dubites utrum optativum στερήσαι an 
infinitivum στερῆσαι agnoscas. Alibi hoc ὄφελον cum indicativo plerumque 
| praeteriti, rarius futuri coniungitur. Optativi sibi nullum exemplum notum 
Jesse fatetur Fridericus Blass Graeci sermonis qualis inferiore aetate fuit sin- 
' gulariter peritus. Quare infinitivum quem editores praebent retinui; nam 
|is ex antiquo et recto verbi usu (ὥφελε στερῆσαι) remanere hic potuit, etsi 
plerumque illud indeclinabile ὄφελον verbum finitum sequitur. 44 Sup- 
plevi. 15 ΝΟΣ lapis. Supplevi. Optat rex maxime quidem, ut homo 
sacrilegus numinis vindicta feriatur; sin minus, ut certe ad sanitatem men- 
tis et pietatem rediens deo sua restituat. Longe alia ratione sane Michel 
.haec refingere conatur scribens εἰ δὲ | μίὴ αὐϑαδιζόμε)]νός γε τῆι διανοίαι 
χαὶ | ϑίύειν βούλοιτο, ἀνα]ϑήματα πεμπέτω. At, ut alia mittam, quin ὄφελομ. 
᾿ μὲν — εἰ δέ μή inter se respondeant, ita ut a maiore re, quam quis prae- 
-ieipue optet, ad minorem, qua tamen contentus futurus est, descendatur, 
(sermonis Graeci usus dubitari non sinit. 16 Supplevi. Θ᾽ initiale, 
| quod Mordtmannus exscripserat, Domaszewski non iam invenit in lapide. 
.417 Crimen Aioiorigis ad dei templum artificiis aliisque donis spoliatum 
| spectasse hinc discimus; non recte Mommsenum prava Mordtmanni inter- 
 pretatione motum de bello inter sacerdotem et fratrem gesto cogitasse iam 
- Staehelinus observavit. 18 Supplevit Domaszewski non sine haesitatione. 
.Àc certe idem qui v. 40 commemoratur esse vix potest; ille enim Attidis 
||missu cum litteris ad Attalum venit, hic vero homo in Attalidarum aula 
'Legregia dignitate usus esse videtur. Sine idonea causa Staehelinus in versione 
| "germanica v. 22—26 (III) extremam partem epistulae II esse statuit. Etenim 
E lapis 4 B et supra et infra mutilus sit, nihil impedit quominus inter 

v. 24 et 22 finem epistulae II et initium III intercidisse sumamus. Atque id 
Lon necessarium est, quoniam ex ratione quae inter v. 23. 24 χ[αὶ τῷ ἀδελ]φδι 
᾿ἐληλυϑότ[ι] πίροσϊφάτως ἐπὶ τὸ στίραϊτόπεδον et v. 42. 43 πυϑόμενος ἐληλυϑέναι 
᾿ τὸν ἀδελφὸν ἐπὶ τὸ στρατόπεδον intercedit, luculentissime apparet has litteras, 
| 


—— —— 


quarum extremam partem v. 22—26 teneamus, non ab ipso rege Eumene II 
ad Attin datas esse ut II, sed illo etiamtum superstite a minore frate Attalo 
| αἱ IV. V. Sic igitur res se habet: Attalus fratris auspiciis exercitui, contra 
. Galatas ni fallor pugnanti, praefectus in castris versabatur, cum legatus nescio 
᾿ quis cum litteris ad eum missus est. Hunc princeps et ad unum ex con- 
 .Siliariis suis et ad fratrem (Eumenem regem, v. not. 19), qui modo in castra 
-Lvenerat, adduxit (προσαγαγών) eosque de mente sacerdotis quam ex litteris 


—R— n Cate Pai a 


486 V. Regnum Attalidarum. [345 


χζαὶ τῷ ἀδελ]φῶν 19 ἐληλυϑότ[ι] π[ροσ] φάτως ἐπὶ τ] στίρα]τό- 
35 πεδον 20 προσαγ[α] γὼν καὶ τὴν αἵρε[σ]ίν σου ἐμφανίσας ἀπέϊλυσ᾽ 
αὐτὸν 21 πρὸς σέ. ἔρρωσο. | 
IV Ἄτταλος Ἄττι]δι ἱερεῖ χαίρειν 22" εἰ ἔρρωϊσαι, εὖ ἂν ἔχοι" 
χἀγὼ δὲ ὑγίαινον. Μηνόδωϊρος, ὃν ἀπεστάλχεις, τήν τε παρὰ σοῦ | 
80 ἐπιστολὴν ἀπέδωχέμ, μοι, οὖσαν ἐχτείνῇ xal φιλιχήν, xal αὐτὸς 
ὑπὲρ ὧν ἔφηϊσεν ἔχειν τὰς ἐντολὰς διὰ πλειόνων | ἀπελογίσατο. 
ἀποδεξάμενος οὖν τὴν | παρὰ σοῦ αἵρεσιν23 διὰ τὸ ϑεωρεῖν ἐμ, 
35 παντὶ | xaxpGt σε πρόϑυμον ὄντα πρὸς τὰ ἡμέτερα | πράγματα 
᾿ xal αὐτὸς τούτωι ἅπερ ἐνόμιζον | ἀναγχαῖον εἰδέναι σε χεχοινο- 
λογήμενος εἴρηϊχα ἀναγγέλλειν. ἔρρωσο. | 


cognoverat certiores facit (τὴν αἵρεσίν cou ἐμφανίσας), deinde legatum cum 
his quas tenemus litteris ad Attin remisit (ἀπέλυσ᾽ αὐτὸν πρὸς σέ). 19 "Tuum 
fratrem! Staehelin, dubitans sane. Sed si totum enuntiatum (not. 48) recte 
interpretatus sum, non potest non Attali frater significari. Habebat is tum 
quidem duos, Eumenem II regem et Athenaeum (n. 29619, Nam Philetaerus 
post annum 164 a. Chr. non iam videtur inter vivos fuisse (n. 2959). At 
uter hic intellegatur dubitari nequit propter insigne gaudium, quo Attis nun- 
tium de illius in castra adventu excepit (v. 48). Nam si rex ipse se ad 
exercitum contulit, permagna spes inde nasci debebat iam omnium virium 
contentione bellum gestum iri; quod contra Athenaei adventus quo pacto 
tanta laetitia afficere potuerit sacerdotem nemo facile dicat. 20 Pendent 
haec ab ἐληλυϑότι, non ut Staehelinus sibi persuasit a προσαγαγών. Huius 
participii obiectum αὐτόν (v. 26) est, i. e. legatus ab Attide missus. 21 I. e. 
ἀπέλυσα αὐτόν, non ut Staehelinus vult ἀπέλυσε αὐτόν. Nam verbum ἀπο- 
λύειν hie de legaío dicitur, qui negotio quod habuerat peracto ab eo ad 
quem missus erat dimittitur. Admodum similis est usus eiusdem verbi de 
militibus apud Polybium VI, 26, 1 τοιαύτην δὲ ποιησάμενοι τὴν διαίρεσιν οἱ 
χιλίαρχοι καὶ ταῦτα παραγγείλαντες περὶ τῶν ὅπλων, τότε μὲν ἀπέλυσαν τοὺς 
ἄνδρας εἰς τὴν οἰκείαν. Papyrus ap. Grenfellium An Alexandrian erotic 
fragment and other papyri p. 72 n. XL, ὅ ἀπολελυμένων ἐπὶ τοὺς τόπους. 
Oxyrhynchos papyri I p. 182 n. CXVI, 8 sqq. παράσχετε αὐτῷ ὅσον ἐὰν ϑέλῃ, 
xdi ταχέως αὐτὸν ἀπολύσατε. Staehelinus longe aliter interpretatur "hof er 
ihn. dir gegenüber gerechtfertigt. At neque quis quem crimine purgaverit per- 
spicitur, neque ἀπολύειν de homine defendere est, sed absolvere. Nam quem 
affert suae interpretationis fulciendae causa locum Thuc. VIII, 87, 4 βουλόμε- 
νὸς — ἀπολύεσθαι πρὸς αὐτοὺς τὰς διαβολάς, nihil probat cum quia me- 
dium ibi legitur, tum quia casu accusativo crimen, non reus indicatur. 
22 Hanc'epistulam ut priorem (III) et proximam (V) Attalus annis 164—159, 
regnante etiamtum fratre natu maiore, scripsit. 23 L e. cum mentem 
tuam rationemque quam sequeris probarem. Neque enim recte Staehelin 
vocem αἵρεσις hic ad consilium de certa aliqua re captum ('"Entschluss?) 
refert. 


MET ES 


LE Tu DE mS A ERE rm RIT 


345] Epistulae regiae ad Attin sacerdotem: 487 


V 40 Ἄτταλος Ἄττιδι ἱερεῖ χαίρειν" εἰ ἔρρωσαι, εὖ | ἂν ἔχοι" 
ὑγίαινον δὲ χἀγώ. Μηνόδωρος ἀπέδωϊχέ μοι τὴν παρὰ σοῦ 
ἐπιστολήν, ἐν dj ἐγεγράφεις | ὅτι πυϑόμενος ἐληλυϑέναι τὸν 
ἀδελφὸν 24 | ἐπὶ τὸ στρατόπεδον τοῖς ϑεοῖς ἔϑυσα[ς ὑπὲρ] | τῆς 
ἡ[μ]ετέρας σω[τ](η)ρίας 235" ἀπελογ[ίσατο δὲ | ----- ] 

C VI [Βασιλεὺς Ἄτταλος 26 Ἄττιδι ἱερεῖ yatp]e[t]v* [εἰ ἔρρωσαι, 

49 ἔχοι] | dv?7, ὡς ἐγὼ βούλομαι" ὑγίαινον δὲ xal αὐτός. ἐλϑόν- 
vov ἡμῶν | εἰς Πέργαμον καὶ συναγαγόντος μου οὐ μόνον ᾿Αϑή- 
ναιον 28 | xal Σώσανδρον 39 xal Μηνογένην 99, ἀλλὰ xal ἑτέρους 
πλείονας τῶν ἀναγχαίων, xal προτιϑέντος περὶ ὧν ἐν ᾿Απαμείαι1 

50 ἐβουλευόμεϑα, λέγοντ[όϊς τε περὶ ὧν ἔδοξεν ἡμῖν, πολλοὶ μὲν | 
ὑπεραγόντως 92 ἐγίνοντο λόγοι, xal τὸ πρῶτον πάντες χατέρρεϊπον 


24 Rex Eumenes II significatur. Cf. not. 19. 26, S^ EgOlAT. 
26 Has Attali II (459—138) iam regnantis litteras esse Mommsenus per- 
spexit; nam v. 58 sqq. ὑφοψίαν μοχϑηράν, ἣν καὶ περὶ τοῦ ἀδελφοῦ ἔσχοσαν 
tam accurate in condicionem rerum, qualis postremis Eumenis II annis fuisset, 
quadrare, ut nihil dubii relinqueretur. Hanc epistulam aliquo ex pfümis 
regni annis (159—456 a. Chr. n.) ab Attalo scriptam Staehelin p. 100 inde 
colligit, quod hic v. 65 consilium demum capiatur legationes Romam mit- 
tendi, cum iam anno 156 a. Chr. Andronicum, proxima hieme Athenaeum 
regis fratrem illuc iisse constet (Polyb. XXXII, 28, 1. 2. XXXIII, 4, 1). Quod 
argumentum non sane firmum est. Nam ex decreto nihil omnino sine Roma- 
norum consilio agendi (ἀεὶ πέμπειν τοὺς συνεχῶς ἀναγγελοῦν[τας]}) non statim 
sequitur, nullam omnino ad id tempus legationem missam esse. 27 Sup- 
plevit Domaszewski, nisi quod ante ἔχοι addidit εὖ, non recte, ut monuit 
Wilamowitz, nam quod v. 11. 28. 39 εὖ est, id hic enuntiato ὡς ἐγὼ βούλομαι 
exprimitur. 28 Fratrem regis natu minimum (n. 29619, qui unus ex 
tribus tunc superstes fuit, agnovit Mommsen. 29 Cf. Polyb. XXXII, 27, 40: 
xul χαταπειράσας τῆς ᾿Ελαίας (Prusias II Bithyniae rex) χαί τινας προσβολὰς 
ποιησάμενος, οὐδὲν δὲ πράττειν δυνάμενος διὰ τὸ Σῴσανδρον τὸν τοῦ βασιλέως 
(Eumenis ΠῚ σύντροφον (cf. n. 2472) εἰσεληλυϑότα μετὰ στρατιωτῶν εἴργειν αὐτοῦ 
τὰς ἐπιβολάς, ἀπῆρεν ἐπὶ Θυατείρων. Eum in matrimonio habuisse filiam 
Athenaei, qui regis Attali II consobrinus erat, et sacerdotio Διονύσου Καϑη- 
γεμμόνος functum esse discimus ex n. 331, 6sqq. Staehelin. 30 Cf. n. 2919, 
Non inepte Staehelinus existimat inde, quod hi tres consiliarii omnes iam 


.| Eumenis regno summa auctoritate floruissent, colligi per ipsa initia Attali 
.. haec acta esse. 34 Oppidum Phrygiae ad Maeandrum iuxta Celaenas ab 


Antiocho I conditum (Ἀπάμεια ἡ Κιβωτός, cf. Forbiger Geogr. II p. 346) innui 


. monet Staehelin. Illuc congressi Attalus et Attis de expeditione nescio qua 


bellica consultaverunt; Pergamum redux rex quae Apameae acía erant cum 


.. eonsiliariis suis communicavit. 89 Adverbium hoc non magis usquam 


legere me memini quam Wilamowitzius, verbum ὑπεράγειν eadem vi atque 
ὑπερβάλλειν apud recentiores passim occurrit inde a Polybio XI, 43, 5: τοσούτῳ 


488 V. Regnum Attalidarum. [345 


ἐπὶ τὴν αὐτὴν ἡμῖν γνώμην, Χλῶρος δ᾽ εὐτονώτατος ἦν | τὰ 
Ῥωμαϊκὰ προτείνων xol οὐϑενὶ τρόπων συμβουλεύων οὐΪϑὲν 

55 ἄνευ "xewov πράσσειν. ὧι τὸ μὲν πρῶτον ὀὁλίοι33 μετεῖχον, 
μετὰ δὲ ταῦτα ἐν ἄλλαις xal ἄλλαις ἡμέραις ἀεὶ διϊασχοποῦ- 
ow94 ἥπτετο μᾶλλον ἡμῶν, xal τὸ προπεσεῖν ἄϊνευ ᾽χείνων μέ- 
γαν ἐδόχει χίνδυνον ἔχειν᾽ xol γὰρ ἐπιτυϊχοῦσιν φϑόνον xai 
ἀφαίρεσιν xal ὑφοψίανϑδ μοχϑηράν, ἣν | xal περὶ τοῦ ἀδελ- 

60 φοῦ 86 £oyocay?7, xal ἀποτυχοῦσιν ἄρσιν | πρόδηλον. 38. οὐ γὰρ 
ἐπιστραφήσεσϑ' ἐχείνους 39, ἀλλ᾿ ἡδέως ὄψεσίϑαι49, ὅτι ἄνευ 
ἑαυτῶν τηλιχκαῦτ᾽ ἐχινούμεϑα. νῦν δέ, ἂν χαὶ --- ὃ | μὴ γίνοιτ᾽ 
--- ἐλασσωϑῶμεν ἔν τισιν, μετὰ τῆς ἐχείνων | γνώμης ἕχαστα 
πεπραχότας βοηϑείας τεύξεσϑαι xal ἀϊναμαχεῖσϑαι μετὰ τῆς 

65 τῶν ϑεῶν εὐνοίας. ἔχρινον οὖν εἰς | piv τὴ]ν Ῥώμην ἀεὶ 
πέμπειν τοὺς συνεχῶς ἀναγγελοῦν[[τας] τὰ δισ]ταἸζόμενα 41, 
αὐτοὺς δὲ παρασχευάζεσϑαίι | ἡμᾶς ἐπιμελῶς, ὡς εἰ δέοι βοηϑή- 
σ͵οντας ἑαυτο[ῖς 42 ------- T4 


4b. 


τὰ παρὰ τοῖς μονάρχοις ξενικὰ τῶν ἐν ταῖς δημοχρατίαις μισϑοφορούντων εἰχὸς 
ὑπεράγειν χαὶ διαφέρειν. 33 Cf. E. Schweizer Grammatik der pergameni- 
schen Inschriften p.108. G. Meyer Gr. Gramm.? p. 294. K. Meisterhans ef 
E. Schwyzer Grammatik der attischen Inschriften? p. 75 not. 650. 34 Ex- 


spectaveris διασχοπούντων relatum ad ἡμῶν, sed similem structurae negle- 


gentiam habes supra v. 8. 9. 35 Cf. Syll? 658, 3 ἐφόπται. 802, 66 ἐγχα- 
9v. Non videntur haec cum aliis aspirationis pravae vel insolitae exemplis 
confundenda, sed propter notionis communionem spiritus asper ab ea radice 
a qua praesens et imperfectum formatur (ἐφορῶ, ὑφορῶ, χαϑορῶ) etiam in 
radicum ὁπ et 1:5 flexiones et derivationes manasse. 36 Eumenes II 
rex. Cf. not. 26. 37 Cf. Syll? III p. 234. 38 Plerumque haec vox 
perspicuum, in omnium conspectu positum significat (cf. προγράφειν, προτιϑέ- 
να). Sed haud raro de futuris rebus, quae certo praevideri possint, usur- 
pari monet Staehelin p. 98 not. 2 allatis nonnullis Polybii locis, veluti 
Ι, 84, 44: προδήλου τῆς ἥττης καὶ τῆς τιμωρίας τοῖς ἁλισχομένοις ὑπαρχούσης. 
39 Sic Wilamowitz. ἐπιστραφήσεσϑία!) χείνους Domaszewski. At E pro ΑἹ 
ab huius monumenti aetate alienum, elisio vocalium vero in his litteris fre- 


quentius scriptura indicatur quam usquam alibi. 40 Staehelinus confert 
Polyb. XV, 29, 40: αἱ μὲν οὖν πολλαὶ τῶν γυναιχῶν ἡδέως ὁρῶσαι τὴν δυσϑυ- 
μίαν xol περιχάχησιν αὐτῆς (Oenanthes) ἀπεσιῴπων. 44 T * IOMENA 


lapis. Supplevit Wilamowitz. τ[ὰ ἐξετα]ζόμενα Domaszewski, τὰ ἀπαρτι]ζο- 
μενα W. v. Hartel apud Dom. Sed illud et melius convenit sententiae et 
accuratius accommodatum est vestigiis scripturae servatis. 42 Hoc enun- 
tiatum restituit Wilamowitz. (Cui quod obicit Staehelin p. 99 n. 2, Attalum 
omnino noluisse suis viribus se defendere, sed omnia Romanorum arbitrio 
permittere constituisse, facile refutatur. Nam fieri poterat ut Romani nollent 


815]. Epistulae regiae ad Attin sacerdotem. 489 


D VII [------- g]v δύ ὃ μὲν45 [------------- [-τ τ τῶ]ν εὐλα- 
ο΄ Τ0 βείαι τ[ὰ] δὲ γράμματα λύσας ^ | [xat ση]μην[ἀ]μ{εἾνος 5 πά- 
β λιν ἀπέσταλχά σοι. εἶϊίπον 46 γ]ὰρ ὅτι, ἐὰν ὁμοίως ἀναπέμψω, 
οὐ μὴ | [δυν]ηϑῇς αὐτὰ λῦσαι. cb xol π[ρ]οσδέχου δὴ | [αὐτ]ὰ 
xai πέμφ᾽ οὗς βούλῃ χαϑὰ παραχαλοῦ[[σιν] 47, ὡς ἡμῶν εἰδότων 
75 ὅτι, ἅπερ ἂν πράσσῃς, | [ἐπὶ] τῶι συμφέροντι τῶι ἡμετέρωι 
ποήσεις. | [δ]ιὸ 48 τὸν ἐνηνοχότα (τά)δε 49 τὰ γράμματα, ἐπεὶ | 
[βο]όλεταί σοι συμμεῖξαι, μετάπεμψαι πάντως. | [χρ]ήσιμον γάρ 
ἐστι πρὸς τἄλλα xal ἀχοῦσαι | [πα]ρ αὐτοῦ ἅ φησι ϑέλειν εἰπεῖν 
80 cot xal συν [πεϊμφϑῆναί τινα αὐτῶν παρὰ σοῦ εἰς τοὺς ἄνω] 
τόπους τὸν τά τε διδόμενα ληψόμενον --- | [ἀμα]ϑία ὅ0 γὰρ ἀπο- 


: quidem illum armis adiuvare, sed ne vetarent quidem ipsum se defendere, 
|. ita ut sine ulla eorum animi offensione atque adeo ipsorum auctoritate 
| adiutus et confirmatus bellum gerere posset. 43 Epistula VII quanam 
temporum ratione contineatur cum reliquis, definiri certa ratione non licet, 
ideoque id quoque in medio relinquendum est, a quo ad quem data sit. 
.| Hlud sane vix quisquam negaverit hic quoque regis Pergameni ad sacer- 
|| dotem Pessinuntium litteras haberi, ac maxime probabile certe est, non alios 
hos esse atque Attalum II et Attin. 44^ Quod Domaszewski de crypto- 
graphia quadam, cuius litteras rex quidem qui haec scripsit cognitas ha- 
.| buerit, sacerdos vero ad quem epistula data est ignoraverit, sibi persuasit, 
.|Lid fusius refutare opus non est; sufficiat monuisse verba λῦσαι et σημή- 
νασϑαι illam vim habere non posse. Immo recte Wilamowitzius de artificio 
quodam interpretatus est, quo si clausae essent litterae, nemo illius ignarus 
|| eas aperire posset. Iam litterae hominum nescio quorum scriptae quidem 
erant ad sacerdotem, sed per legatum legatosve illorum traditae regi, ut is 
[ii transmitteret. Qua in re illi monuerunt, non sic ut esset obsignatam 
I epistulam mittendam esse, quia verendum esset ut sacerdos calleret eam 
|| aperire. Atque hoc definite scribit rex sacerdoti, ne illi vestigiis epistulae 
/| solutae et denuo obsignatae animadversis suspicio de mala fide regis obore- 
retur. Quinam vero fuerint, qui legatos cum epistula ad sacerdotes scripta 
.|ad regem mitterent, in medio relinquendum est. Non improbabiliter in- 
..eolas eius partis regni, quae v. 80. 81 οἱ ἄνω τόποι dicitur, interpretantur 
|| homines docti. 45 1. e. σφραγισάμενος, usu sermonis perfrequenti. 
.46 Supplevit Wilamowitz. Legati qui regi epistulam ad sacerdotes mitten- 
.L dam tradiderunt designantur. Cf. not. 44. εἰ[χὸς] v. Hartel ap. Dom. At 
J-nemo unquam Graecus dixit eixóc ἐστιν ὅτι. 47 Supplevit Wilamowitz. 
᾿παραχαλοῦ[μαι] Domaszewski. Ad eosdem homines spectat, de quibus supra 
Υ. 70 habes εἴ[πον]. 48 Etsi lapidis imago a Domaszewskio proposita 
distincte IOTONENHNOXOTA habet, tamen ipse neglecta altera littera 
Scripsit [χα]ὶ τὸν ἐνηνοχότα δὲ xà γράμματα, qua in lectione etiam Wilamo- 
witzius acquievit. Verum vidit Wilhelm. 49 Syllabam a lapicida levis- 
simo errore non iteratam restituit Wilhelm. Cf. not. 48. 50 Supplevit 


490 V. Regnum Attalidarum. [345— 


τρίβεσϑαι — xal τὴν [τῶ]ν ἐχεῖ γνώ μη]ν ἀγγελοῦνϑ᾽ ἡμῖν 
ἐπιμε[λέστερον 51 ------ 1. 


Wilamowitz. [εὐή]ϑια Mordtmann et Domaszewski. Sed t et εἰ per totum 
titulum accuratissime distinguuntur, etsi vocalis productae novem, diphthongi 
adeo quadraginta quinque exempla occurrunt. 51 Supplevit Wilamowitz. 


-- 


916 Lapis leucophaeus quadrangulus, Orchomeni (Skrpu) in 
impluvio monasterii ante ecclesiae portam meridionalem. Post 
Leakium Class. journ. XIII p. 332 et Travels in Northern Greece II 
p. 631 n. 5 edd. Boeckh C. 1. G. 4564.  Lebas Inscr. II, 630. 
P. Cauer Delectus Inscr. Gr. ed. 2 p. 207 n. 299.  R. Meister ap. 
Collitz Gr. Dialektinschr. I p. 189 n. 492. 'W. Larfeld Syll. Inscr. 
Boeot. 26 aliique. Ex Lollingii apographo edidi 1. Gr. Sept. I 3167. 
Infra hunc titulum alius plebisciti (I. Gr. Sept. I 3168) relliquiae. 
Cf. quae adnotavit U. von Wilamowitz-Móllendorff Commentariolum 
grammaticum III (ind. lect. Gotting. aest. 1889) p. 12. 


Θιὸς | τιούχαν ἀγαϑάν. ᾿Αλεύα (ἄρ)χοντος;, ἔδοξε c0 δάμυ 
ὅ Ἐ[Γρ]χομενίων, Ἀγέδικον ΔαϊφίταοΣ Ἠολεῖα ἀπ᾽ ᾿Αλεξαν[[δρ!είας 

πρόξενον εἶμεν | [xij εἸὐεργέταν τᾶ(ς) πόλιος ἘΓρ[χο]μενίων χὴ 
10 αὐτὸν χὴ ἐσ[[γ]όνως, χὴ εἶμεν αὐτῦ γᾶς | [χὴ] ξυχίας ἔπ[π]ασιν 

xh ἀσφάλι[α]ν xij ἀτέλιαν χὴ ἀσουλίαν | [x] χατὰ γᾶν χὴ 

χατὰ ϑάλατί[τ|αν χὴ πολέμω χὴ ἰράνας ἰώ[[σ]ας, χὴ τὰ ἄλλα 
15 ὁπόττα || [x] τῦς ἄλλυς προξένυς | [χ]ὴ εὐεργέτης. 


Litterae AUPzz. 4 AAEYAPA|KONTOX lapis. 2 Wilamowitzius 
agnovit hic filium Daphitae illius grammatici, de quo Strabo XIV, 4, 39 
p. 647 Cas. haec habet: χεῖται ὃ ἐν πεδίῳ πρὸς ὄρει καλουμένῳ Θώραχι ἣ πότ 
λις (Μαγνησία ἡ ἐπὶ Μαιάνδρῳ), ἐν ᾧ σταυρωϑῆναί φασι Δαφίταν τὸν γραμματι- 
χόν, λοιδορήσαντα τοὺς βασιλέας διὰ διστίχου " ᾿ Πορφύρεοι μώλωπες, ἀπορρινή- 
ματα γάζης Λυσιμάχου, Λυδῶν ἄρχετε καὶ Φρυγίης. χαὶ λόγιον δ᾽ ἐχπεσεῖν αὐτῷ 
λέγεται, φυλάττεσϑαι τὸν Θώραχα. Versus illos ante annum 188 a. Chr. n. 
scribi non potuisse manifestum est. 3 TAPOAIOZ lapis. 


917 Tenedi prope portum ad fontem anno 1814 exscripsit 
Carolus comes Haller de Hallerstein, cuius ex schedis ed. Bruno 
Keil Berl. Phil. Wochenschrift 1896 p. 1607, litteris minusculis. 
Idem imaginem tituli misit ad W. R. Patonem, qui eam expressit 
Inscr. Gr. mar. Aeg. II p. 130 n. 639. 


819] Attalus II (459—438 a. Chr. n.). 491 


Βασιλεὺς Ἄτταλος: βασιλέως ᾿Αττάλου2 Ἐυάχηνϑ | Παναρέτου 
ἀρετῆς ἕνεχεν xal εὐνοίας ἣν ἀπε δεί(ξγατο τῶι τε ἀδελφῶι 
βασιλεῖ Εὐμένει ὅ | xal ἑαυτῶι. 


Litterae volgares praeter AZ. | Attalus II. (159—438 a. Chr. n.). 
2 Attalus I (244—197 a. Chr. n.) 3 Εὐάχης nomen, cuius altera 
pars procul dubio est substantivum τὸ ἄχος (remediwm), etiam in titulo 
Cyziceno Bull. de corr. Hell. XIV 1890 p. 539 n. 4,4 inveniri adnotavit Keil, 
4 AEIXATO. 5 Eumenes II (197—459 a. Chr. n.). 


918 Fragmenta undeviginti epistylii ordinis Dorici, inventa 


.. Athenis ad ecclesiam Παναγίας Πυργιωτίσσης. Ed. Kumanudis Δύο 


γενικαὶ συνελεύσεις τῶν ἑταίρων τῆς ἐν ᾿Αϑήναις ἀρχαιολογιχῆς ἑται- 
ρίας, A9. 1862, p. 7 cum tabula. Eis fragmentis, quae etiamtum 
exstabant, denuo exscriptis repetivit Koehler C. I. Att. IT, 4170. 


Βασιλεὺς Ἄττ[αλος]!: βασιλ[έως ᾿Αττάλου] xod Bestes Ἀπολ- 
λων[(δος 2 ------ ἀνέϑηχεν!. 


Litterae volgares praeter TJ. Extremae hastae lineolis transversis or- 
natae. 4 Attalus II. (459—438 a. Chr. n.). Nam ab hoc, non a patre 
Attalo I, ut ante hunc titulum repertum opinabantur homines docti, ex- 
Ss(ructíam esse porticum apparet ex nomine maíris Apollonidis reginae. 
Ceterum illud aedificium commemoratur a Posidonio apud Athenaeum V 
p.212f ἀναβὰς οὖν (ὁ ᾿Αϑηνίων) εἰς τὸ βῆμα τὸ πρὸ τῆς Ἀττάλου στοᾶς ᾧχο- 
δομιημένον τοῖς Ῥωμαίων στρατηγοῖς χτλ. Koehler. Attalum II Athenas in 
deliciis habuisse atque ante regnum ibi commoratum civitatem nactum 
esse testatur titulus Syll? 298: Καρνεάδην Ἀζηνιέα Ἄτταλος xoi Ἀριαράϑης 
Συπαλήττιοι ἀνέϑηχαν. 2 Cf. n. 2925, 3072, 


319 Magnesiae ad Maeandrum ad forum in pariete porticus. 


. Ed. O. Kern Inschriften von Magnesia p. 68 n. 87. 


[Ἔδοξε τῶι δήμωι" στρατ]ηγῶν γνώμη Λυχόφρονος τοῦ Aprz- 
πυροῦ 5 12 νὸν δὴ). 2..,..:... ]ípoo, Βοήϑου τοῦ Pp 
voc, Γ(αλ)έστουϑ τοῦ Διονυσίο[υ . . . . . VIRORUM mpoé]üpou xai 


1 Decretum est civitatis cuiuspiam regni Pergameni, quam accuratius 


. definiri non licet. 2 De litteris quas uncis rotundis inclusi v. n. 2345. 


3 Ταλέστης nomen sane rarum invenitur Syll? 268, 433 unde pro Γαλέτης 
restitutum est apud Aelianum Var. hist. I, 30. 


499 V. Regnum Attalidarum. [349— 


γραμματέως τοῦ δήμου Πόλ[λι]δος τοῦ ᾿Απολλοφάϊνου᾽ ἐπειδὴ 
[Μ]άγν[ητ]ες οἱ ἐπὶ Μ]αιάνδρου εὐνόως διαχείμενοι τῶν δήμωι 
xat ὄντες οἰκεῖον xal φίλον πρότερόν τε φιλανϑρώπως προσεφέ- 
ροντο τῆι πόλει xal νῦν | ἀφεστάλχασ[ι]νἬΎ ψήφισμά τε xol πρεσ- 
βευτὰς xai ϑεωροὺς Λεοντίσχον χαὶ ᾿Αἰπολλώνιονὅ, παραχαλοῦντες 
προσδέξασϑαιδ τ[ἡ]ν τε ϑυσίαν xal πανήγυριν | xal ἐχεχειρ[ίαν 
xa]| ἀγῶνα στεφανίτην ἰσοπύ[ϑι]ον μουσιχόν τε xal γυμνιχὸν | 
xai ἱππικόν], ὃν συντελοῦσιν τῆι ἀρχηγέτιδι τῆς] π[όλ]εως 
10 ᾿Αρτέμιδι Λευχοφρυϊηνῆν 7 διὰ πέντε [ἐτῶ]ν χατὰ τὰς τοῦ ϑεοῦ 
τοῦ ἐν Δελφοῖς μαντείας8, xat οἱ πρεσβευταὶ xal [ϑεωρ]ο(ὶ) 
ἐλϑόντες xal ἐπὶ τὴν ἐχχλησίί[αν διελέγησαν ἀχολούϑως | τοῖς 
ἐν [τῶν ψηφίσματι χαταχεχωρισμένοις, σπουδῆς xal φιλοτιμίας 
[οὐδ]ὲν. | ἐλλείποντε(ς), xol τὴν χαταγγ[ε]λίαν ἐπονήσαντο πρε- 
πόντως, τύχην ἀγαϑῆι, | δεδόχϑανι ἀποχρίνασϑαι Μάγνησιν ὅτι 
15 ἀποδέχεται ὁ δῆμος τὰ ἐπηγγελμέϊνα ἐπὶ σωτηρ[{1α{1] τοῦ τε 
βασιλέως ᾿Αττάλου Φιλαδέλφουϑ xal ᾿Αϑηναίου τοῦ [ἀδελφοῦ 
το[ῦ β]ασιλέως 19 xal βασιλίσσης Στρατονίχης 11 χαὶ ᾿Αττάλου τοῦ 
υἱοῦ | τοῦ βασιλ[έω]ς Εὐμένου 12 χαὶ τοῦ ἡμετέρου δήμου xai 
τοῦ Μαγνήτων, πέμπε[ιν [δ]ὲ χαὶ τὸν δῆμον] καϑ' ἑχάστην 
πενταετηρίδα ϑεωροὺς τοὺς συντελέσ[οντ]ας | [τὴν ϑυσίαν xai τὰ] 
20 (ἄλλα τὰ νομιζόμενα πάντα. διδόναι δὲ xal τοῖς ἐπ]αν [γ]έλ- 
λουσι τὰ [Λευχοφρυηνὰ 18 εἰς ἀπαρχὴν τῆι ϑεῶι δραχμὰς ἑ[χ]α- 
τόν. ἑλέσϑαι | δὲ xal (ϑεωροδ)όχο[ν] (τ) ούτοις 14 (τοῖς) [π]αραγινο- 


Qt 


& Cf. n, 2204. 5 Leontiscus Magnes omnino nusquam praeterea 
commemoratur, Apollonii sat multi sunt in titulis Magneticis, sed nemo 
quem probabili ratione demonstrari possit eundem esse cum hoc legato. 
6 Plerasque civitates proximo post ludos institutos tempore, i. e. tertio 
a. Chr. n. saeculo ad finem vergente adierunt Magnetes, ut rei natura fere- 
bat. Quod contra hoc decretum fere semisaeculo recentius est (cf. not. 9). 
Quae res nescio an ita expedienda sit, ut statuamus oppidum, cuius nomen 
ignoramus, altero demum a. Chr. n. saeculo conditum esse. 7 Cf. n. 2343, 
8 Cf. Syll? n. 256 sqq. 9 Attalus II (459—438). Accuratius intra eius 
regni spatium aetas tituli definiri nequit. Nam. recte quidem inde quod 
Philetaerus regis frater non commemoratur, Kernius eum tum non iam inter 
vivos fuisse collegit. At is primus ex omnibus quattuor fratribus, ante regem 
Eumenem, fato functus videtur (cf. n. 2959. 29610) 10 Cf. n. 296 10, 
41 Cf. n. 2936, 412 Regio nomine hic caret ut alibi in titulis Attalo IT, 
qui lege eius patruus, natura fortasse pater fuit, regnante exaratis (n. 334, 48). 
43 Cf. n. 233,78, 14 Errore hoc τούτοις incisum recte observat Kern. Neque 
enim de hominibus quorum antea iam mentio facta est dicitur, sed de eis qui 
postea quinto quoque anno a Magnetibus ad indicandas ferias mittentur. 


322] Attalus II (459—438 a. Chr. n.). 493 


μένοις [ϑεω]ροῖς [πα]ϊρὰ Μαγνήτων. | ὑπάρχ[ειν δὲ τοῖς νιχ]ῶσιν 
τ[ὰ] Λευχοφρυ[ηνὰ] ὅσ[α] xai [το]ῖς [τὰ] Πύϑια νικήσασι 15. 
[ἐπηνῆ]σϑαι δὲ xal τοὺς ἀπεσταλμένους [bx αὐ]τῶν πρεσβευτὰς 
χαϊὶ ϑεω]ρ[οὺς ἐπὶ τῇ!) ἐπιδη μ]ίαι, ἣν ἐποι[ήσ]α[ν]το ἐν τῆι 
25 πόλ[ε]ι [μ]ετὰ πάσης (ε) ὑχο]σ(μ)ία[ς, καὶ ἐπι](σ)τροφῆζι] 19 (τ)ο()ς 
(βα)σιλεῦσι, [tz:]!7 τε περὶ το[ῦ] | δήμου xoi [τοῦ ἡμετέρο]υ 18 
xai [τ]ο[ῦ τῶν Μαγνήτων ἐπιμελείαι 19, δοῦναι δὲ 20] | ἑχατὸν 
[δρ]α[χμὰς ἀργυρίου [ἐκ το]ῦ 21: δημοσίου 232... .. .... Ἰεου ----- 


45 Cf. n. 233, 79. 46 Supplevi, ἐπὶ τῆι v. 24 ad utrumque substan- 
tivum, ἐπιδημία et ἐπιστροφή, pertinere ratus. Hoc vero vocabulum curam 
qua aliquem prosequimur significare potest. Cf. Sophocles Oed. R. 134 
ἐπαξίως γὰρ Φοῖβος, ἀξίως δὲ σὺ πρὸ τοῦ ϑανόντος τήνδ᾽ ἔϑεσϑ' ἐπιστροφήν. 
41 Supplevi. 418 Supplevi. 19 Supplevi. 20 Supplevi. 24 Sup- 
plevi. 22 Supplevi. 


320. 321 Bases duae inter se omnibus nominibus pares 
marmoris albi effossae ante templum Apollinis Didymei. Ed. 


- B. Haussoullier Revue de philologie XIII (1899) p. 25 n. 25. 
p. 26 n. 26 (Études sur l'histoire de Milet et du Didymeion 
p. 224. 222). 


3920 Βασιλῇ Ἄτταλον: | βασιλέως ᾿Αττάλου | ὁ δῆμος ὁ Μιλησίων. 
321 ᾿Αϑήναιον2 | βασιλέως Ἀττάλου | 6 δῆμος ὁ Μιλησίων. 


4 Attalus II (159—438 a. Chr. n.). 2 De Athenaeo natu minimo ex 
quattuor regis Attali I filiis cf. n. 29619, Quo tempore haec monumenta 
erecta sunt, hi duo soli ex fratribus superstites fuisse videntur. Nam Phile- 
taerum iam ante Eumenem regem decessisse scimus (n. 2959). Ceterum has 
duas bases editor refert et multo minores esse quam quae statuas sustine- 
rent, neque in superficie foramina inveniri. Quare statuendum esse aut 
aedificio nescio cui immissas fuisse, aut pro statuis his simplicibus lapidibus 
cum inscriptionibus honorariis contentos fuisse Milesios. Hoc mihi quidem 
magis probatur, nam aedificio non video quo pacto nomina accusativo 
casu inscribi potuerint. 


322 Tabula marmoris subcaerulei, quae quondam summam 
partem basis statuae efficiebat, eruta Pergami in theatro. Ed. 
M. Frünkel Alterthümer von Pergamon VIII, 1 p. 128 n. 223. 


494 V. Regnum Attalidarum. [329— 


Ὁ δῆμος | Βιτὼ 1 ᾿Αριστογένους, | γενομένην ἱέρειαν | τῆς ᾿Αϑηνᾶς 
5 τῆς Πολιάδος2 | ἐν τοῖς ἀχϑεῖσιν ὑπ᾽ αὐτοῦ | τεσσαρεσχαι- 
δεχάτοις Νιχηφορίοις 3 τοῦ στεφανίτου ἀγῶνος | xal &vaccp[a- 
φεῖσανν 8 χαλ[ῶς] | xat εὐσεβῶς xat ἀ[ξίως τῆς ϑεᾶς!. 


Litterae volgares praeter ΑΠΣ. Ηδϑίδθ extremae lineolis transversis 
ornatae. | Idem nomen in Anthologia Palatina XI 496, 4 ῥύγχος ἔχουσα 
Βιτὼ τριπιϑήχιον occurrere adnotavit Frünkel, qui simul nominum similium 
Βίτος Βίττος Βίτις Βιττίς Βίτα Βίτιον Βιττώ Βίτων Βιτίων exempla. congessit. 
Ceterum in patris nomine terminatio OY in OYZ mutata est ἃ lapicida. 
2 Cf. n. 3241, 3 Anno 4157/6 a. Chr. n. Cf. n. 2991. 4 Supplevi. 
ἀναστρ[εφομένη]ν Frünkel, quod et lacunae spatio et sententiae minus accom- 
modatum existimo. Nam quod Alterth. v. Perg. VIII 2 p. 330 n. 496, 3 sqq. 
legitur [τ]ὴν ἱέρηαν τῆς ᾿Αϑηνᾶς τῆς Πολιάδος, [ἀϊναστρεφομένην χαλῶς καὶ 
εὐσεβῶς xal ἀξίως τῆς πόλεως, ab eo hic titulus ceteroqui simillimus additis 
v. 9 γενομένην et v. 8 xai discrepat, quae ipsa ni fallor aoristi participium 
flagitant. 


999 Stela marmoris albi fracta supra et^fnfra, integra a si- 
nistra et a dextra, inventa Pergami in delubro Minervae. Aliud 
fragmentum exiguum, inventum in theatro, quod Fráünkelius haud 
improbabiliter eiusdem esse lapidis existimat, omittimus quia nec 
cohaeret cum hoc nec quicquam certi illic agnoscitur. Ed. M. Fránkel 
Alterthümer von Pergamon VIII, | p. 128 n. 224 cum addendis 
fasc. 9 p. 509. Cf. quae exposuerunt Th. Barnaud Revue des études 
greeques IX 1896 p. 427sqq. U. Wileken ap. Pauly-Wissowa 
Realencyklopádie II p. 9172 sq. 


[Ἐπὶ πρυτάνεως. «Ἰοδώρου, γνώμη o[rpatq[GOv* ἔγνω δῆμος" 
ἐπεὶ ----- |----1 6 σύντρο]φος2 τοῦ βασιλέως ἔν τε τοῖ[ς 


Litterae volgares praeter T'E, non dispositae στοιχηδόν. 1 Androni- 
cum, quem bis Romam legatum iisse Attalo II regnante constat, Frünkelius 
hie honoribus affici coniecit. Qui quod probabilem sed neutiquam certam 
dicit hanc sententiam, non debebat vituperari a Barnaudio. Hic enim sic 
ratiocinatur, tres fuisse Attali II Romam legationes, primam et tertiam An- 
dronici, alteram Athenaei. Iam cum luce clarius sit, hoc decretum non ad 
regis fratrem spectare, certissimam esse rem, Andronico hos honores decre- 
los esse. Quae argumenta recte se habere nemo negaret, dummodo ne 
confudisset quae forte fortuna nobis nota sunt cum iis quae omnino fuerunt 
in rerum natura. Nam plus tribus legationibus missas esse per illud regnum 
Romam non negaveris si modo illa legeris quae sunt n. 345, 64 sq.: ἔχρινον 
οὖν εἰς μὲν τὴν Ῥώμην del πέμπειν τοὺς συνεχῶς ἀναγγελοῦν[τας] τ[ὰ 


"E 


Tesco pua ES 


ve v REL RS 


Attalus II (459—138 a. Chr. n.). 


393) 495 


ἀναγχαιοτάτοις χαιροῖς | σπουδ]αίας χρείας παρείσχηται ὃ τῶι 
τε βασιλίεῖ xoi τῶν δήμωι | παντ]ὸς ἀγαϑοῦ παραίτιος γινό- 
5 μενος xal ἐν πᾶσιν χα[ιροῖς ἀμέμπτως | xat ἀδ]εῶς ἀναστρεφό- 
μενος τῆς μεγίστης τιμῆς καὶ [αἰδοῦς ἠϊξιοῦτ]ο, πολὺ 4 δὲ τῶν 
χαϑ᾽ ἑαυτὸν συνέσει xal παιδείαι προάγων [παρὰ | μὲν τοῖς ὅ 
ἄλλοις ἐντροπῆς xai δόξης διχαίως ἐτύγχαμεν, παρὰ δὲ [τῶι | 
βα]σιλεῖ προεδρίας xal τιμῆς τῆς πρώτης μετεῖχεν, ἀμεμψιμοί- 
ρητίος 5 | δὲ] ἐν πᾶσιν γεγενημένος χα(ὶ) 7 εὐδοχι[μυη]χὼς ἐν ταῖς 
10 χρείαις ἁπάσαις χ[ε[κἸόσμηχε τὸν αὑτοῦ [β]ίον τῆι καλλίστηι 
παρρησίαι, τήν τε πατρίδα σπε[ύ]δων, Go[op ἐφ᾽ ἑ[α]υ[τ]ῶι, δια- 
φέρειν παρὰ τὰς ἄλλας πόλεις ἐν ταῖς χατὰ [mv | π]ολιτείαν 
οἰχονομίαις, τὰ μὲν [π]αραλελειμμένα εἰσηγησάμενος ἐπὶ τῶι | 
σ]ονφέροντι διώρϑωσεν, τὰ ὃε λο[ιϊπὰ [ἀ]χ[ο]λούζϑω]ς τοῖς νόμοις 
συνεπεί[σχ]υσεν, ἐφ᾽ οἷς εὐχαριστήσας 6 δῆμος αἰ[ὐϊτῶι τὰς 
15 χαλλίστας xai ἐνδοξοτάταίς ἐ]ψηφίσα[1]ο τιμ[άϊς, ἵνα μὴ μόνον 
ἐν τῶι π[αρ]όντι χαιρῶι ἡ παρὰ τῶν πολιτῶν | αἸἰὐτῶι ὑπάρχ[η]ι 
χάρις, ἀλ[λ]ὰ χα[ὶ s]ic [τὸ]ν [ἀεὶ χρ]όνον ὃδ[ι]αμε[|νῃ [τὰ] δεδο- 
μένα τίμ[ι,α, xat ὁ βασιλ[ε]ὺς Ἄτταλο[ς8. Φιλ]άδ[ε]λφ[ος] x[a]! 
εὐε[ργ]έ[τη]ς ἐν τοῖς ἀναγχα[ιο[τ]άτοις χαιροῖς πιστεύσας τὴν 
[δ]πὲρ τῶν] χοι[νῇ συ]ν[φ]ερ[όν]τω[ν] πρεσβείαν [πρὸς |᾿ Ρ]ωμαίους 
[ἐϊξαπέστειλεν αὐτόνϑ, ἵνα τοὺς [μ]ὲν [ἐ]χ[ϑ]ροὺ[ς] 19 ἐνδείξηται 


δισ]τ[αἸζόμενα. Quare spondere nemo poterit Andronicum potissimum hic 
designari; veri simile esse non nego. Quod si ille intellegendus est, hieme 
156/5 a. Chr. aut paullo post haec decreta esse apparet (cf. not. 9). 2 Cf. 
n. 24772, 3 Cf. n. 223, 7. εἰσχήχατε. Syll? 330, 30 εἴσχηχαν. 928, 54 εἰσ- 
χηχέναι. 842, 24 χατεισχηχότος. 226, ἡ παρείσγηται, 314, 63. 66. 69 χατεισχῆ- 
σϑαι. 270,13 παρεισχημένους. E.Schweizer Grammatik der pergam. Inschriften 
p. 485. 4 Litteras OT! initio versus Humannus etiamtum vidit, Fabricius 
non item. 5 Litterarum NT reliquias item unus Humannus agnovit. 
6 Cum μεμψιμοιρεῖν perfrequens esset illa aetate, praecipue apud Polybium, 
ne adiectivum ἀμεμψιμοίρητος quidem quicquam habere offensionis monuit 


- Frünkel, esi nusquam praeterea legeretur. Sed hoc ipsum exstat in papyro 
- Parisino Notices et extraits des manuscrits XVIII 2, 4865 p. 63 col. 8, 44. 45: 


ἐμαυτὸν ἀμεμψιμοίρητον παρέσγημαι. Berl gr. Urkunden I p. 250 n. 251, 4: 
συνβ[ιού]τωσαν οὖν ἀλλήλοις —, χαϑὼς χαὶ προεγ[άμ]ουσαν, ἀμεμψιμοιρήτως. 
7 KA. 8 Attalus II. (159—438 a. Chr. n.). 9 Ex duabus Andronici 
(not. 1) legationibus posteriorem intellexit Frünkel; nam priorem irritam 
fuisse. Sed uno tempore contrariam sententiam tulerunt Barnaud et Wilcken, 
sua sponte uterque, et argumentis certissimis confirmaverunt. Etenim de 
illa altera legatione haec refert Appianus Mithr. 4: ὃ δὲ (Menas a Prusia 
rege ad senatum missus) τῆς μὲν ζημίας οὐχ ἀφεϑείσης τῷ Προυσίᾳ (Ἀνδρόνιχος 


496 V. Regnum Attalidarum. [223— 


20 ἀσε[βῶς | χ]εχρη(μέ)νους 1: τοῖς πράγ[μ]ασιν, [τὴ]ν 9[& ὑ]π[άρ- 
χ]ουσα[ν] εὔ[νο]ιαν x«i εὐεργε[σί[αν πρὸς τὸν βασιλίζέα ἀ]ν[α- 
ν]εωσζάμ]εν[ος 12 πα]ρ[αἸχ[αλέ]σ[η:] αὐ[τ]ο[ὺ]ς ἀμύνασϑα[ι | τὸ]ν 
πα[ρασπόνδως 13 [χ]ατὰ [-------------------------- ἐ]νδ[ε)ιξά-- 


[w]e[v]oe τῆι συ[γχλή των ----------- ] 


γὰρ ἐπιπεμφϑεὶς ἐς ἀντιλογίαν ὑπὸ Ἀττάλου τὴν ζημίαν ἀπέφαινεν ἐλάττονα τῆς 
ἁρπαγῆς), τὸν δὲ Νιχομήδη λόγου xai σπουδῆς ἄξιον ὁρῶν, ἠπόρητο. Quae rec- 
tissime Barnaud cum huius tituli verbis (v. 47 ἐν τοῖς ἀναγχα[ιοτ]άτοις χαι- 
pote. v. 49 τοὺς [μ]ὲν [ἐ]χ[ϑ]ροὺ[ς] — [ἀ]σεβῶς x]eypr[pé]vous τοῖς πράγ[μ]ασιν. 
v.294 ἀμύνασϑαι. v. 22 πο[ρασϊπόνδως) adversa fronte pugnare iudicat. Nam 
tum quidem non disceptabatur nisi de summa pecuniae, quam Prusias cum 
Attalo deberet ut sibi remitteretur a Romanis postulabat. Quod contra in 
priore legatione hieme 156/5 a. Chr. missa Andronicus querebatur de hosti- 
libus incursionibus et rapinis (Polyb. XXXII, 28, 2 τοῦ μὲν Ἀνδρονίχου παρα- 
γενομένου χαὶ διασαφοῦντος τὰ περὶ τὴν πρώτην ἔφοδον τῶν πολεμίων); neque 
id plane irritum fuit, etsi primo Romani nolebant se his rebus interponere 
(οὐ προσεῖχον). Quae cum ita sint, res minime dubia est, praesertim cum, 
si ante hoc decretum iam duas legationes Romanas gessisset Andronicus, 
credibile non sit futurum fuisse ut una modo commemoraretur, Nam recte 
Barn. iudicat non tam eventum magis aut minus prosperum quam fidem et 
diligentiam in illo officio exhibitam hic in censum venire. Ut igitur neuti- 
quam certum est, hoc Andronici potissimum esse decretum honorarium 
(not. 4), ita si ad illum spectat, dubitari non licet quin ad priorem potius 
quam ad alteram eius legationem referatur. 10 Prusiam et Galatas. 
Cf. not. 9. 44 FXPHZ i, ΝΟΥΣ lapis secundum Fabricii imaginem. [χ]εχρησ- 
υ(έγνους Frünkel. Sed cum inter X et N unius modo litterae spatium sit, 
utique aliquid a lapicida peccatum est, cuius errorem emendare tutius visum 
est reposita forma volgari quam rarissima. Etiam E. Schweizer Gramm. 
der perg. Inschr. p. 188 non improbabile existimat Z lapicidae vel scribae, 
non auctori decreti deberi. 19 Quod hane quoque instauratae amici- 
tiae mentionem indicio esse dicit Barnaud, hanc primam fuisse ex omnibus 
quas Attalus rex Romam miserit legationibus, formulae tritae plus tribuere 
mihi videtur quam licet. 13 Hoc adverbium primo quidem aspectu 
Frünkelii sententiae (not. 9 admodum favere concedit Barn. Etenim de pace 
violata recte dici in altero Prusiae contra Attalum bello, non item in priore. 
At eadem voce de illa anni 456 a. Chr. n. aggressione etiam Polybium lega- 
tos Romanos utentes facere XXXIII, 9, 4. 2: ὅτι τῶν περὶ τὸν 'Oprfjstoy xal 
Αὐρουγχολήϊον παραγεγονότων ἐκ τοῦ Περγάμου «aol διασαφούντων τὴν τε τοῦ 
Προυσίου καταφρόνησιν τῶν τῆς συγχλήτου παραγγελμάτων xal διότι παρασπον- 
δήσας χαὶ συγχλείσας εἰς τὸ Πέργαμον αὐτούς τε καὶ τοὺς περὶ τὸν Ἄτταλον 
πᾶσαν βίαν ἐνεδείξατο χαὶ παρανομίαν. Admodum acufe et probabiliter B. in- 
tellegit de violatis condicionibus foederis quod non Attalo cum Prusia esset, 
sed utrique cum populo Romano, qua de re confert Appian. Mithr. 3: μὴ 
πολεμεῖν Ἀττάλῳ φίλῳ Ῥωμαίων ὄντι xoi συμμάχῳ. 


᾿ 326] Attalus II (459—438 a. Chr.). 497 


224 Marmor album, quod summam partem basis efficiebat, 
| inventum Pergami iuxta aram magnam. Ed. M. Fránkel Alter- 
. thümer von Pergamon VIII, 4 p. 132 n. 226. 


[ 
M 


Ὁ δῆμος | ᾿Ασχληπιάδα Εἰὐάνϑου, τὴν γενομένην ἱέρειαν τῆς 
5 Πολιάδος xal Νιχηφόρου ᾿Αϑηνᾶς: ἐν | τοῖς ὀχτωχαιδεχάτοις 
Νικχη[φ]ο ρίοις 2, εὐσεβείας ἕνεχεν. 


Litterae volgares praeter ΘΙ͂Σ. 4 Cognomen [loc solum praeter 
L titulum metricum Eumenis I aetate scriptum (Alterth. v. Perg. VIII, 4 p. 18 
!Lm.45,4 Εὐμέϊνεο]ς, Πολιάϊς, τ]ῆνδε χτλ), qui in sollenni appellatione deae 
i definienda in censum non venit, in duabus modo inscriptionibus Pergamenis 
1L occurrit, n. 392, 4 (1457/6 a. Chr. n.) et Alterth. v. Perg. VIII 2 p. 330 n. 496, ἡ 
| "(Romanae aetatis Memorabile est, utrumque titulum a populo Pergame- 
norum positum esse, cum reges illo cognomine omnino abstinuerint. Fre- 
'"Lquentius idem cum Νιχηφόρος coniunctum invenitur, sed praeter hunc 
—-titulum, qui item populi, non regis est, omnia huius coniunctionis exempla 
Romanorum demum temporum sunt. Ceterum modo [Π]ολιὰς «oi Νικηφόρος 
'Lmodo inverso ordine Νιχηφόρος xai Πολιάς legitur. Cf. Frünkel Alterth. von 
-Perg. VIII, 2 p. 546. 2 Anno 149/8 a. Chr. n. Cf. n. 2991. 


| 3828 Lapis inventus in coemeterio prope Teon (Seer?hissar). 
LEd. Chishull Antt. Asiat. p. 146 (F. Osann Syll. p.236). Ex his et 


[Βασιλε]ύοντος ᾿Αττάλου Φιλαδέλφου ;, ἔτους éfoóp[oo?, μηνὸς 
A]óotpou?, ἐπὶ δὲ ἱερέως τῶν τεχνιτῶν Κρατίνίου, | καὶ ἀγων]ο- 
ϑέτου xal ἱερέως ϑεοῦ Εἰὐμένου ᾿Αρισταίου, Κράτωϊν 4 Z«|ctyo]o 
τοῖς Ἀτταλισταῖςδ τοῖς ὑφ᾽ ἑαυτοῦ συνηγμέϊνοις ------ T 


Litterae volgares praeter OIX, si apographis fidem habere licet. 
Attalus II (159—438 a. Chr. n.). 2 Septimus regni annus 4153/2 a. Chr. n. 
h 3 Quintus anni Macedonici ab aequinoctio auctumnali incipientis 
I" mensis, respondens Atheniensium Anthesterioni, Romanorum fere Februario. 
& Sic Chishull, MATON Sherard. De Cratone Zotichi f. Chalcedonio cf. n. 3263, 
“ὃ Cf. n. 3261, 6 Sic Chishull. EAYTON Sherard. Cf. n. 326, 6. 


et 
b 


|. 326 In coemeterio prope Teon (Sevrihissar) Ed. Chishull 
'Antt. Asiatt. p. 138 (Boeckh C. I. G. 3069). 


Litterae Ozf[IZ, si apographo fides habenda est. ζῆτα antiquiorem 
formam (I) habet. 
-. Dittenberger, Orientis Gr. inser. L 39 


498 V. Regnum Attalidarum. [326 


Ψήφισμα AccaAvoctó y.! 
Γνώμη τοῦ χοινοῦ τῶν Ἀτταλιστῶν᾽ ἐπειδὴ ὁ (ἱρ)εὺς 2 | τῆς 
συνόδου Κράτων Ζωτίχου" ἔν τε τῶι ζῆν πολλὰς χαὶ μεγάλας 


. ἃ Collegium Attali I Soteris aut Attali II Philadelphi (not. 7) sacris cele- 
brandis destinatum; cf. Εὐπατορισταί n. 3673. Βασιλισταί n. 430, 6. Ab ipso 
Cratone institutum fuisse cum hic titulus v. 6. 7 testatur, tum n. 325 et 
monumentum honorarium Teium Bull. de corr. Hell. IV 4880 p. 164 n. 24, 
ubi intra coronam legitur Ἀτταλισταὶ οἱ σὺν Κράτωνι Ζωτίχου. Ex his et 
reliquis Cratonis titulis Tei repertis (not. 3) apparet iniuria hoc decretum ad 
sacra Pergami instituta referri, immo Tei neque alibi hos Cratonis Attalistas 
sedem habuisse. Quod quoniam Cratonis primarias fuisse partes inter arti- 
fices Dionysiacos qui Tei constiterant constat, haud inepte ex tota artificum - 
synodo electos homines a Cratone, qui Attalistarum collegium efficerent, con- . 
iecit Boeckhius. 2 Emendavi. ΝΕΟΣ Chishull, Sherard. Hic sacerdotis . 
appellationem latere sane iam Boeckhius perspexit, sed quod ille reposuit : 
ἱερεύς probabilitate caret. Quod contra in mea emendatione N modo levis- - 
simo errore ex |P factum est. lonicam scripturam ípeóc in titulo ceteroqui ἡ 
volgari recentioris aetatis sermone concepto etiam n. 11, 24 habes; de αἰΐο 
Ionismi genere inferioribus temporibus conservato cf. n.126. Idem vero 
etiam in ceo pro εὖ cadit, quae est proprietas dialecti Ionicae notissima. . 
Cf. exempla quae congessi Syll? III p. 227 et, quod huius tpeóc simillimum ἡ 
est, βασιλεός in titulo Chio apud Bechtel Inschr. des ion. Dialekts p. 108. 
n. 174 e, 40. 3 Crato Zotichi f. origine Chalcedonius erat (C. I. G. 3068 B, 1. 
2. 15. 19), qua in civitate nomen ceteroqui satis rarum Ζώτιχος etiam C. I. G; 
3794, 5. 6 (Ζώτιχος ᾿Αϑηναίωνος) repperitur. Artem exercuit tibicinis (αὐλητής, 
C. L G. 3067, 6. 22. 28. 3068 A, 6. 42. 8068 B, 2. αὐλητὴς χύχλιος C.L G. 
3068 C, 2. 3. In certaminibus lasi habitis eius partes quasdam fuisse com- 
perimus ex titulo apud Lebas Inscr. III, 255, 9, quem Waddington probabi- 
liter refert ad eam aetatem, qua etiamtum satis ignobilis fuerit Crato, | 
ideoque circiter a. 480 a. Chr. n. exaratum existimat. Tum vero ad eximium | 
laudis honorisque fastigium evectus est inter artifices Dionysiacos qui Tei 
consederant, quod testantur decreta honoraria cum collegii illius (C. I. G. - 
3067. 3068 A) et τοῦ χοινοῦ τῶν συναγωνιστῶν, i. e. omnium quicunque per. 
anni alicuius ferias Teon convenerant ut ludis interessent (C. I. G. 3068 B) 
tum honores a Teiorum civitate in eum collati. Cf. Lebas-Waddington Inscr, 
III 4558: Ὁ δῆμος Κράτωνα. Praeter collegarum gratiam vero regum Per- 
gamenorum Eumenis II et Attali IT (cf. not. 7) favor et benignitas plurimum 
valuit ad eius dignitatem et splendorem augendum. Quare Pergami multum 
commorabatur ibique civitatem nactus est (cf. C. 1. G. 3068 C, Κράτων 
Δωτίχου Περγαμιηνός), ibi etiam decessit (v. 45. 46). Ex n. 325, 1. 2 discimus, 
Cratona m. Februario a. 152 a, Chr. n. etiamtum superstitem fuisse, sed non 
multo post vita functus videtur, ut haud inepte Boeckhius eius florem an- 
norum 172 οὐ 150 a. Chr. terminis contineri statuerit, etsi ratio propter 
quam ab anno 172 potissimum profectus est neutiquam certa mihi quidem 


326] Sodalitas Attalistarum. 499 


. 5 ἀποδείξεις ἐποιεῖτο τῆς πρὸς | tobc ᾿Ατταλιστὰς εὐνοίας xoi 
x«v ἰδίαν ὑπὲρ ἑχάσίτου καὶ χατὰ χοινὸν τῶν ὁφ᾽ ἑαυτοῦ 
συνηγμένων xat χε[χρυ]μένων 4 τὴν πλείστην ποιούμενος πρόνοιαν, 
απουϊδῆς xai φιλοτιμίας οὐϑὲν ἐλλείπων, xal πολλὰ μὲζι)νὅ | 
[xa (A)& ὁ. χαὶ φιλάνϑρωπα τῇ: συνόδωι παρὰ τῶν βασιλέων | 

10 ἐποίησεν, ἀποδεχομένων αὐτῶν τὴν τε ἐχείνου [χατ] ἃ 8 πάντα 
τρόπον πρὸς ἑαυτοὺς εὔνοιαν xal τὴν ἡμετίέραν αἵρεσιν xal 

συναγωγὴν ἀξίαν οὖσαν τῆς ἑαυτῶν 9 ἐπωνυμίας, οὐχ ὀλ(ίγα) 19 
δὲ χαὶ τῶν ἰδίων ἐπιδιδοὺς xal | χορηγῶν διετέλει, βουλόμενός 


|| 10 τε τοῖς προὐπηργμένοις ἀχόλουϑα πράσσειν xal μεταλλάσσων 
d 


τὸν βίον ἐν Πειϊργάμωι 1: προενοήϑη τῆς συνόδου xal γράψας 
ἐπιστολὴν | πρὸς τοὺς ᾿Ατταλιστὰς xai νόμον ἱερὸν ἀπολιπών, | 
ὃν ἐξαπέστειλεν ἡμῖν βασιλεὺς Ἄτταλος 12, ἐπισημοτέραν ἐποίη- 
20 σεν τὴν ὑπάρχουσαν ἐς τὴν σύνοδον εὔνοιαϊν, δι᾿ ὃν τό τε 


videtur. Neque enim video quid prohibeat C. I. G. 3067, 18 [τοῖς τε βασΊι- 
|—Aeóct ad regem superstitem Eumenem II eiusque patrem defunctum Atta- 
' Tum I referre. 4 Supplevi. KEI|MENON lacuna non indicata traditur. 
'—LSed alibi quoque defectum aliquot litterarum non notari apparet (v. 44 
'"CAHANTA. ν. 18 OAAE. v. 297 AIATAXEN), neque ferri potest χειμένων, 
|| quandoquidem τῶν masculinum esse e συνηγμένων apparet; nam ut τὰ zet- 


μενα de legibus collegii a Cratone constitutis bene se baberet, ita οἱ χείμενοι 
' de sodalibus omnino barbarum est. 5 MEIN. 6 .. AA. 7. Cratona 


ἴα Eumene II regnante floruisse demonstrant decreta technitarum, in qui- 
Lbus regis ut superstitis mentio fit. Cf. C. 1. G. 3067, 413: τοῖς ἀδελφοῖς βασι- 


4 


λέως Εὐμένου. (. 1. G. 8068 A, 2. 47. 26 ἱερεὺς βασιλέως Εὐμένου. v. 18 ἐν τῇ 
βασιλέως Εὐμένου ἡμέρᾳ. Quare quin hic de Eumene et Attalo fratribus 
qui deinceps regnaverint dicatur non dubito. Quod Boeckhius obicit, Eume- 
nis regno synodum Attalistarum nondum fuisse, mihi non videtur certum. 
. Nam aut ad sacra Attali I, qui utriusque ex illis regibus pater fuit, synodi 
nomen referre licet, aut Eumenem hos fratris natu minoris honores iam se 
rege a technitis decerni passum esse statuendum est. Utique quod Boeckhius 
coniecit, hic Attalum II et Attalum III, qui una regio nomine usi sint, de- 
signari, id ferri nequit. Etenim Plutarchus quidem de frat. amore 48 p. 489 F, 
δᾶ quem ille provocat, Attalum III a patruo superstite regem renuntiatum 
et diademate ornatum refert, sed eum errare docent tituli Pergameni, in 
quibus ille Attalo II regnante nunquam regio nomine utitur; cf. n. 819, 46. 17, 
329, 39, 3314, 48. 8 AHANTA editores. Sed neque ἅπας neque merus 
accusativus usui sermonis accommodatus, et defectum litterarum etiam 
alibi non significari ab Chishullio constat; quare supplere non cunctatus 
sum. Cf. not. 4. 9 Pro αὐτῶν ut saepe in inferioris aetatis sermone. 
10 OAAE. Supplevit Boeckh. 11 Cf. not. 3. 12 Attalus II Philadel- 
phus (459—438 a. Chr. n.). 


82 


500 V. Regnum Attalidarum. [326— 


᾿Αττάλειον 13 τὸ πρὸς τῶι ϑεάτρωι, ὃ xal ζῶν χαϑιερώχει 14, 

- P] - 1 1 ἐΨ 

τοῖς Ἀτταλισταῖς ἀνατίϑησιν xal τὴν συνοιχίαν τὴν πρὸς τῶι 

βασιλείωι 15, τὴν πρότερον οὖσαν Μιχίχά] ρου 196, ἀνατίϑησιν δὲ 

xdi χαϑιεροῖ τῆι -συνόδωι χαὶ ἀργυρίου | ᾿Αλεξανδρείου δραχμὰς 

25 μυρίας xal πενταχοσίας, | ἀφ᾽ ὧν ἐχ τῆς προσόδου ϑυσίας τε 
ὶ συνόδ ἡμεϑα 17, χαϑὼς αὐτὸς ἐν τῆ ϑεσί 

xoi συνόδους {[πε]ποιήϊμεϑα 17, χαϑὼς αὐτὸς ἐν τῆι νομοϑεσίαι 

περὶ ἑχάστων | δια[τέ]ταχεν 18- ἀνατίϑησιν δὲ xal σώματα τοῖς 

᾿ἈΑτταλισταῖς, | περὶ (ὧ)ν 19 τὰ (m) χατὰ μέρος ὑπὲρ ἁπάντων 


48 Tei, non Pergami, ut Boeckhio visum est. Qui quod v. 45. 46 ἐν 
Περγάμωϊι quasi testimonium suae sententiae affert, nequeo satis mirari. Nam 
quid ex loco ubi Crato decessit de situ Attalei colligi potest? Cf. praeterea 
not. 4. 45. 44 Hic distinguere malui, quam cum Boeckhio τοῖς Ἀττα- 
λισταῖς ad χαϑιερώχει referre. Nam si iam vivus Attalistis donaverat delu- 
brum, quomodo idem testamento eis relinquere poterat? Immo sic res se - 
habet: quondam in suo solo fanum exstruxerat et regi divinis honoribus 
affecto consecraverat (χαϑιερώχει); in eiusmodi aedibus privatis domino fundi 
idem ius erat, ac reipublicae in templis publicis. Quod ius ille, etsi sine 
dubio usum delubri statim sodalitati Attalistarum concesserat, tamen ad 
vitae tempus retinuit; testamento demum id ad collegium a se institutum 
transtulit (τοῖς Ἀτταλισταῖς ἀνατίϑησιν). 15 Regiam interpretatur Boeckhius 
atque hinc quoque colligit Pergami, non Tei, Aítaleum fuisse (cf. not. 43). 
At cum in multis civitatibus Graecis magistratum qui sacra publica curaret 
regio nomine usum esse constet (cf. G. Gilbert Gr. Staatsalterthümer II p. 274), 
proclivis est coniectura idem Tei quoque usu venisse et aedes in quibus 
ille officio suo fungeretur βασίλειον appellatas esse. 16 MIK..|POY tra- 
ditur. Mixp[í]ou Boeckh, quod non satis accommodatum est illis litterarum 
reliquiis. Quare malui Mtz[xd]pov supplere. Nam etsi μίχχος et quae inde 
descendunt Dorica sunt, non Ionica, tamen illa aetate iam nomina hominum 
diversae originis in omnibus civitatibus permixta repperiebantur. lam 
Alexandri M. temporibus comparet Μίχχαλος ὃ Κλαζομένιος apud Arrianum 
Anab. VII, 19, 5. 41 Perfectum mireris, quia de donationibus testamen- 
tariis constanter praesentia scripta sunt (v. 24 ἀνατίϑησιν. v. 23 ἀνατίϑησιν 
χαὶ χαϑιεροῖ), ut hoc demum decreto de accipiendis donis et de usu eorum 
constituere videatur synodus (cf. etiam v. 34. 35). Quare fuit cum restituen- 
dum arbitrarer ποιη[σόϊμεϑα; ac lacuna quidem post H non indicata nihil 
haberet offensionis propter ea quae not. 4 exposita sunt, sed quod ante [1OI 
in Chishulli exemplo duarum litterarum spatia significantur id neglegere vix 
licet. Quare iam ante hoc scitum synodus illud sacrificium ex pecunia 
legata semel peregisse videtur. 18 AIATAXEN. Cf. not. 4. 19 [IEPION. 
Emendavi. (cà) περιόντα, ἃ χατὰ μέρος Boeckh. At propterea, quia a domino 
moriente relinquuntur mancipia, περιόντα vocari non possunt, neque omnino 
video quid hoc verbum hie significare possit. Quod contra περὶ ὧν τὰ χατὰ 
μέρος — δελήλωχεν locutio est in eiusmodi litteris usitatissima. 


| 897) Sodalitas  Attalistarum. 501 


ἐν τῶν χαϑιερωμέϊνωι ὑφ᾽ ἑαυτοῦ νόμων δεδήλω(χ)εν 29- ἀ(πέ)- 
30 λιπεν2 δὲ xal τὰ | mpóc εὐσχημοσ(ὐ)ν(η)ν 22 τῶι τεμένει 
χρηστήρια 28 ἱχανά 34, παραλῦσαι βουλόμενος xal τῆς εἰς ταῦτα 
δαπάνης xal χορηγίας τοὺς ᾿Ατταλιστάς. ἵνα οὖν xal ἡ σύνο- 
δος τῶν ᾿Ατταϊλιστῶν ἀξίας φαίνηται τοῖς εὐεργέταις ἀπονέμουσα | 
35 χάριτας, δεδόχϑαι τοῖς ᾿Ατταλισταῖς, χυρῶσαι μὲν τὸν [ἱερὸν 
νόμον τὸν iie as ΤΗΣ ὑπὸ πράτωγος; συν[τεϊλεῖσϑαι δ]ὲ 
ἐπωνύμους ἡμέρας Κράτωνός τε χαὶ ------ | --------------- 


20 AEAHAQXEN. 24 ANAAIFIEN. Emendavi. (χ)α(τέ)λιπεν Boeckh. 
" Atqui ut Atticis hac vi familiare est χαταλείπειν, sic hic titulus duobus aliis 
'Llocis ἀπολείπειν habet (ἀπολιπών v. 47. τὸν ἱερὸν νόμον τὸν ἀπολελειμμένον 
τ ν. 35), illud vero nusquam, itemque in aliis recentioris aetatis titulis legitur, 
JL veluti n. 266, 9 ὧι ἂν ἀπολίπῃ. 338,3sq. ἐπειδὴ ὁ βασιλεὺς Ἄτταλος — ἀπο- 
᾿ λέλοιπεν τὴν. πατρί]δα ἡμῖν ἐλευϑέραν. mn. 308, 16 ἀπέλιπεν. Syll? 552, 45: 
᾿ τοῦ ἀπολειφϑέντος (ναοῦ) ἡμῖν --- ὑπὸ τῶν προγόνων. Adde quod emendatio 
"Lfacilior.est, siquidem N et T1 identidem confunduntur, N et T vix unquam. 
!L22 EYXEXHMOZINENTOITEMENEI. Emendavi. (σ)υσ(χ)γή(νω)σιν ἐν τῷ τεμέ- 
!Lwer Boeckh, quod et multo violentius est et sententiae minus accommo- 
'L datum. Nam ex fragmento legis (cf. not. 23) videmus neutiquam de ea modo 
'!L suppellectile, quae tabernaculis in feriarum usum ponendis inserviret, haec 
|| seripta esse. 23 Utensilia, ex recentioris aetatis consuetudine. Cf. Strabo 
IEXV, 2, 6 p. 722 Cas.: πολλὰ δὲ χατέχλυσε xal τῶν σωμάτων xul τῶν χρηστη- 

"piov ἐπιπεσὼν χειράρρους νύχτωρ. Ut hic de delubri alicuius supellectili in- 
'Lvenitur Bull. de corr. Hell. VI (4882) p. 489 n. 4: Δημόνιχος Εὐρήϊμονος 
Aya 5o |xtoc, tépeüe γενόϊμενος ἐν τῷ ἐπὶ | Πολυχλείτου ἄρχοντος ἐνιαυτῶι, τ[ὴν 
ἔ]νχ[αυ]σιν καὶ τὰ χρηστήρια ὑπὲρ τοῦ | δήμου τοῦ Αϑηϊναίων καὶ τοῦ | δήμου 
τοῦ Ῥωμαίων χαὶ τῶν] | ϑεραπευτῶῷν"] | ἐκ τῶν ἰδίων] | "Aqvet. Agpot[t]|ce: 
χαριστήριον. Singillatim vero haec supellex enumerata erat in titulo cuius 
postrema modo pars aetatem tulit C. I. G. 3074, 3 sqq.: [τοῖς] | Ἀτταλιστοαῖς, 
Ἢ ὥστε ὑπάρχειν αὐτοῖς wol τὰ στρώματα χαὶ τὰ σχ(εύγη (EK..NH Sherard, 
s[x^|vn Boeckh; at neutrum τὸ σχῆνος huc non quadrat) o(i); χαὶ ἐπ᾽ ἐμοῦ 
JE [&yp]éw(z)o* ἀμφιταά(π) τας] | ἐννέα ψιλάς, ἐν(νέα -- ------------- , | τραπέζας 
" δύο, τριπόδια δύο, (χ)ά(δ)ον διμέτρητον, | χαλκίον τετραχοϊαῖον xal ἄμβικον, λε- 
χάνην ἐς ποτήρια xai ἄλλην ποδανιπτῆρα, λυχνίαν χαλχῆν σαλ[πιγγωτήν, λύχνον 
᾿χαλχοῦν δίμυξον, δίφρον ἐβένινον, ἀσπίδα χαὶ δόρυ, quae omnia quo pacto 
᾿ Βοθοκῃίυβ iudicet χρηστήρια πρὸς συσχήνωσιν ἐν τῷ τεμένει (not. 22) esse non 
- perspicio. 24 Post hanc vocem ΚΑΙ addit Chishull, sed .Sherardus 
omittit, ut manifesta sit, interpolatio. 


|-. 327 Marmor album, quod angulum sinistrum superiorem basis 
|Lmagnae efficiebat, inventum Pergami in angulo meridionali et 
|! orientali templi Minervae. Ed. M.Frünkel Alterthümer von Pergamon 


502 V. Regnum Attalidarum. [327 — 


VII, 1 p.130 n. 225. Cf. L. Urlichs Pergamenische Inschriften 
p. 19. 


Βα[σ]ιλεὺς Ἄτταλος : βασ[ιλέως ᾿Αττάλου 2] [ xoi [o]t per αὐτοῦ 
στρατεύσαντες ἐπὶ ΠΙρουσίαν 8] | xai πολιορχήσαντες αὐτὸϊν ἐν 
Νιχομηδείαι] | παραβάντα τὰς διὰ Ρωμαίωγ γενομένας συν- 

5 ϑήχας,] | A. καὶ ᾿Αϑηνᾶι Νικηφόρω[ι ἀντὶ τῶν διὰ 6] | τῆς τοῦ 
πολέμου συντελείας 7 ἐπ[ιτευγμάτων 51]. 


Litterae volgares praeter ΤΣ accurate incisae. Ὁ et O minore men- 
sura exaratae, extremae hastae lineolis transversis ornatae. 4 Attalus Il 
(159—438 a. Chr. n.). 2 Attalus I (241—497 a. Chr. n.). 3 Supplevit 
Conze. Plus semel contra Prusiam II (483—449 a. Chr.) bellavit Attalus II. 
Sed hic cum obsidionis (not. 4), tum foederis quod Romani conciliaverant 
violati (not. 5) mentio docet, postremum bellum, quo Attalus Nicomedem 
qui contra patrem rebellaverat adiuvit, significari. Cf. E. Meyer ap. Pauly- 
Wissowa Realencyklopáüdie III, 4 p. 520. 4 Cf. Appian. Mithr. 7: Πρου- 
σίας ὃ ἐπεὶ xal τὰ Ῥωμαίων ἀπέγνω, οἷς μάλιστα πιστεύων οὐδενὸς ἐς ἄμυναν 
ἐπεφροντίχει, μετῆλθεν ἐς Νιχομήδειαν ὡς χρατυνούμενος τὴν πόλιν «oi τοῖς 
ἐπιοῦσι πολεμήσων. οἱ δὲ προδιδόντες αὐτὸν τὰς πύλας ἀνέῳξαν, «ai ὃ μὲν Νι- 
χομήδης ἐσῃει μετὰ τοῦ στρατοῦ, τὸν δὲ Προυσίαν ἐς ἱερὸν Διὸς καταφυγόντα 
συνεχέντησάν τινες ἐπιπεμφϑέντες ἐκ τοῦ Νιχομήδους. Livius Perioch. 50: γῶ- 
sias vem Dithynéae, ommum. huwmilló morumque vitiorum, a Nicomede filio 
adiuvante Alialo rege Pergam occisus. Diodor. XXXII, 24: ὅτι Νιχομήδης 
Προυσίαν τὸν ἑαυτοῦ πατέρα χαταπολεμήσας χαὶ καταφυγόντα εἰς τὸ τοῦ Διὸς 
ἱερὸν ἀνελὼν παρέλαβε τὴν βασιλείαν τῆς Βιϑυνίας. Iustin. XXXIV, 4, 4. 5. 
Cum Nicomediae obsessionem Appianus, Attali auxilium Livius testetur, sine 
dubio verum est Frünkelii supplementum.  Urlichs maluit ἐν Νιχαίᾳ. Sed 
quae apud Appian. Mithr. 6 leguntur Προυσίας δ᾽ ἅπασιν ἀπιστῶν — Διήγυλιν 
τὸν Θρᾷχα, χηδεστὴν ὄντα ol, πενταχοσίους Θρᾷχας αἰτήσας xoi λαβὼν τοῖσδε 
μόνοις τὸ σῶμα ἐπέτρεψεν εἰς τὴν ἀχρόπολιν τὴν ἐν Νικαίᾳ χαταφυγών, ea et ad 
priora tempora spectant neque de obsidione quicquam testimonii habemus. 
5 Supplevit Conze Bericht über die Ausgrabungen ll p. 49. Anno 4154 
a. Chr. n. Romani Prusiam, qui bellum contra Attalum gesserat eiusque ter- 
ram foede vastaverat, pacem facere coégerunt, ea condicione ut quingenta 
talenta argenti penderet Attalo et viginti ex navibus suis ei traderet (Polyb. 
XXXIII, 13, 4—6 et qui eum exscripserunt. E. Meyerl.1l). Sane postremum 
illud bellum non Prusias intulit Attalo, sed Nicomedes ab Attalo adiutus 
patri, ut minus recte ille foedus a Romanis conciliatum violasse dicatur. 
Cf. etiam Appian. Mithr. 3: ποινὴν δὲ τῶν πρέσβεων ὁρισάντων αὐτὸν ἐσενεγ- 
᾿ χεῖν Ἀττάλῳ ναῦς χαταφράχτους εἴχοσιν αὐτίχα χαὶ ἀργυρίου σὺν χρόνῳ τάλαντα 
πενταχόσια, τάς τε ναῦς ἔδωχε χαὶ τὰ χρήματα ἐν τῷ χρόνῳ συν- 
ἐφερεν. 6 Supplevi. Νικηφόρο[ι χαριστήριον] Frünkel, aptissime per se. 
Sed quia sic finis versus sexti nulla probabili ratione restitui posse vide- 
batur (not. 8) necessario ab eo discedendum fuit. Frequens sane est nomen 


898] Attalus II (459—138 a. Chr. n.). 503 


χαριστήριον in dedicationibus quas reges ducesque Pergameni propter res in 


/| bello bene gestas fecerunt (n. 269. 273, 2. 280. 4, 328, 1). Sed sunt etiam id 


- genus tituli qui eo careant (n. 271, 5. 272, 4. 283,92. 298, 4. Syll? 986, 9). 
ἢ Vocem συντέλεια hac vi ab Atticis alienam, apud Polybium vero frequen- 
/ tem esse adnotat Früánkel monetque ipsum συντέλεια τοῦ πολέμου apud eum 
- legi IV, 28, 3: τὰς μὲν ἀρχὰς τῶν πολέμων τούτων ἰδίας εἰλήφει, τὰς δὲ συντε- 
᾿ λείας. χοινάς. 8 5: ἐγένετο ὃ ἣ συμπλοχὴ τῶν πράξεων περὶ τὴν τοῦ πολέμου 
᾿ συντέλειαν. 8 Supplevi. ἔπίαϑλον] Urlichs, quod neque lacunam explere 
| neque notionem huic loco accommodatam habere monet Frünkel. Qui quod 
ipse ἐπίιχρατήσαντες] scripsit, probare nequeo. Etenim importunissime parti- 
cipium hoc loco ponitur, neque verum est hanc collocationem propterea 


|| necessariam esse, quia rex verbis “χαριστήριον τῆς τοῦ πολέμου συντελείας᾽ 


usus esset. Nam quid quaeso eum impediebat quominus simplicissima 
structura ante haec verba illis oxpoceoco[vcec] xoi πολιορχήσαντες tertium ad- 
- jungeret xai ἐπιχρατήσαντες ἢ 'Verior est altera Frünkelii observatio, belli 
finiti notionem non sufficere, sed desiderari rei prospere gestae significatio- 


7^. nem. Sed id ipsum ni plane fallor meum supplementum praestat. Cf. 
. etiam n. 332, 56 sqq.: ἵν[α] δὲ τὰ γεϊγενημ[έϊν[ία ἐπιτ]εύγμαϊτα τῶι βασιλεῖ] ἐν 


τοῖς xarà πόϊλε]μον ἀγῶσιν ἐχφανῆ | δι᾿ [αἰῶ]ν[ος πᾶσιν] ὑπάρχ[η]ι. 


328 Lapides quadrati marmoris albi, qui omnes ad unum 
idemque aedificium pertinebant, quod in diversis locis ter repetitam 
habebat inscriptionem dedicatoriam (d). Ex quibus tribus exem- 
. plaribus nullum integrum est. Nos verba tituli semel repetimus 
eis modo litteris intra uncos positis, quae in nullo ex illis exem- 
plaribus exstant. Titulus ὁ litteris minutis subiunctus est uni ex 
illis inscriptionis dedieatoriae ὦ exemplaribus in eodem lapide, 
tituli c litterae superstites per tres alios contiguos lapides eiusdem 
aedificii percurrunt. Pergami in arce. Unius ex illis tribus ex- 
emplaribus relliquias ed. A. Conze Monatsberichte der Kgl. Ak. d. 
Wiss. zu Berlin 4884 p. 872 (Syll: 235), alterius Bericht über die 
Ausgr. I p. 77 sqq. Omnia aecurate delineata proposuit M. Frünkel 
Alterthümer von Pergamon I p. 124 n. 214—216 cum Addendis 
fasc. 9 p. 509 (Ch. Michel Recueil d'inscr.. Gr. p. 856 n. 1224). 


d 
1 [Βα]σιλεὺς Ἄ[τταλος]! βασιλέως ᾿Αττάλου 2 Διὶ xal ᾿Αϑηνᾶι Νιχη- 
φόρωι χαριστ[ήριον ὃ τῶγ χα[τὰ] πόλεμον ἀγζώνων] 4. - 


Titulorum ὦ 5 litterae volgares formas habent praeter ΠΣ; o et O reli- 
quis minores. In titulo c memorabiles litterae AGIT2. 4 Attalus II 
(459—438 a. Chr. n.). 2 Attalus I (244—197 a. Chr. n.). 9 Cf. n. 3276. 
& Eandem formulam habes in titulo patris Attali n. 273, 4. 2. Non unius 


504 V. Regnum Attalidarum. [328 — 


b 
2') δῆμος ἐτ[ίμησεν]ὅ, 
€ 
3 [Αὐτοχράτωρ Καῖσαρ ϑεοῦ υἱὸς Σεβαϊ]στὸς ὁ ἀποχαϑέστησεν 7. 


victoriae, sed rerum per longius tempus ἃ rege eiusque exercitibus pro- 
spere gestarum monumentum hoc esse cum ipsa tituli verba, tum simili- 
tudo inscriptionis n. 273, quae singulorum certaminum mentionem adiunctam 
habebat (n. 274—279), probabile reddit. Quale opus rex dedicaverit, ambi- 
gitur. Ad stoam Minervae, quippe quae antiquior fuerit, dedicationem referri 
posse negat Frünkel. Ac Fabricius quidem de pictura interpretatur quam 
commemorat Pausanias I,4, 6: llepyapenvotie δὲ ἔστι μὲν σχῦλα ἀπὸ Γαλατῶν, 
ἔστι δὲ γραφὴ τὸ ἔργον τὸ πρὸς Γαλάτας ἔχουσα. Hanc in pariete porticus 
pictam, titulum eidem parieti incisum fuisse. Hoc vero perquam dubium 
existimat Frünkel ac sane tabulam illam pictam Attali I aut Eumenis II 
potius regno confectam probabile videtur. Frünkelius trium basium, quae 


singulas statuas sustinuerint, hos lapides fuisse existimat. 5 Apparet 
hunc lapidem postea alii monumento imponendo inserviisse aut certe ei 
usui destinatum fuisse. Sed titulus rursus excisus est. Fr. 6 Imperator 


Caesar Divi f. Augustus (27 a. Chr.—14 p. Chr.) 7 Aspiratio ex perfecto, 
ubi legitima est, in aoristum permanavit. Similiter ὑφέστη Syll? 414, 6. Cf. 
etiam quae n. 69 de ἐφέστειλε ad exemplum perfecti ἐφέσταλχα formato ad- 
notavi. 


329 Lapis inventus Aeginae, translatus Athenas. Ex tribus 
apographis Trézelii, Virleti, Quineti ed. Exped. scient. de Morée III 
p.60. Ex his et Pittakis apographo Boeckh C. 1. ἃ. Add. Vol. II 
p. 1044 n. 2439 ὃ. Rangabé Ant. Hell. 688. Multo accuratius Lebas 
Inscr. II 1688 (E. L. Hicks Manual of Greek hist. inscr. p. 324 
n. 189. Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 261 n. 340). Ex apo- 
grapho et ectypo suo M. Fránkel C. I. Gr. Peloponnesi I p. 4 n. 4. 
Cf. quae disputaverunt M. H. E. Meier Allgemeine Encyklopádie von 
Ersch und Gruber III 46 p. 404 sqq. M. Frànkel Alterthümer von 
Pergamon VIII, 1 p. 169. 


᾿Ἀγαϑῆι τύχην, δεδίόχϑ]αι τεῖ βουλεῖ xal τῶν δήμωι" | τοῦ 


Litterae volgares praeter ΑΠΣῈ (passim antiqua forma ΣΦ comparet). 
9089 reliquis minores. Cum antiquiora exempla admodum mendosa pleris- 
que locis sine incommodo neglegi liceat, Lebasiano non plane carere possu- 
mus, quia is haud pauca etiamtum legit, quae nunc evanuerunt. Vice versa 
aliquotiens Frünkelius litteras agnovit, quae illius oculorum aciem fugerant. 
Sed utrumque genus singillatim recensere inutile foret. | Aeginetarum. 


ΕΞ 


329] Cleo Stratagi f. praefectus Aeginae. 505 


δήμου πᾶσιν μὲν τοῖς ἀπεσταλμένοις ἐπὶ τὴ]ν [nó]Aw? πεπει- 
ϑαρχηχότος τε xal ἐφ᾽ ὅσον ἦν δυνατὸν χατηχ[ο]λουϑηχότος 

5 ταῖς ἑχάστων αὐτῶν βουλήσεσιν, χαταχ[ϑέντος δὲ xai Κλέωνος 

τῶν τοῦ βασιλέως ᾿Αττάλο[υ] | Φιλαδέλφουϑ σωματοφυ[λ]άχων ὁ 

x«i μείναντος ἔτ[η δε]καέξὅ, xoi ἐν τούτοις ἀπόδειξιν πεποιη- 

| μένου τ[ῆῇς] π[ραγ] ματιχῇῆς ὁ xai τῆς χατὰ τὸν βίον εὐταξίας, 
ἴσως τε xal δικαίως] [ προσενηνεγμένου πᾶσιν μετὰ τῆς πάσης 

᾿ς 10 χαϑαρειότητος, οὐϑὲν ἐφελχο[μέϊνου τῶν ἰδιωτιχῶν οὐδ᾽ ἀπ᾽ 
ὀρϑῆς 7 [x]alS | μετ᾽ ἐξουσίας ϑέλίοντ]ος πράττειν, ἀλλὰ τὰ μὲν 


2 Praefecti a regibus Pergamenis in insulam, quae fere ab anno 240 ad 
1 133 a. Chr. in eorum dicione erat (cf. n. 2812, missi. Ex eorum numero 
;| praeter hunc Cleona novimus Hicesium Metrodori f. Ephesium ex titulo 
᾿ς SylL? 297, 2. Qui cum ipse quoque ab Eumene rege institutus dicatur, 
7- non potest non ante Cleona, quippe cuius sedecim anni partim in Eumenis, 
IL partim in Attali II. regnum incidant, in officio fuisse. 3 Attalus II 
- (459—138 a. Chr. n.). 4 Exemplum Seleucidarum in gradibus dignitatis 
 aulicae instituendis ut Ptolemaeos (n.1042, sic Attalidas quoque secutos 
- esse hic videmus. Nam veri corporis custodis officio quomodo fungi poterat 
- homo qui per integros sedecim annos ab aula regia abesset? 5 Cum 
Τ ex v. 43. 25. 29, 38 appareat Cleona primo Eumenis, deinde Attali auspiciis 
- insulam rexisse, sequitur ut initium huius praefecturae annorum 174—159, 
!L finis annorum 159—444 a. Chr. terminis contineatur. 6 Boeckhius no- 
'L men substantivum artem negotiorum gerendorum significans agnoscere sibi 
visus est. Sed rectius Frünkel vocem adiective usurpatam ad εὐταξίαν re- 
Ϊ | ferri statuit; quam virtutem et in publicis officiis et in vita privata aeque 
!L praestitisse Cleona. praedicatur. 7 Cum Boeckhii supplementum ἀπ᾽ óp- 
ϑῆς [ἀποστάς] lapide accuratius examinato refutatum esset, tamen Hicksius 
ΤΠ et Fránkelius nudum ἀπ᾽ ὀρϑῆς aberrandi vel deficiendi vim habere sibi per- 
'—suaserunt. Iniuria si quid video; etenim 'recta via' cum accusativis 
ΠΤ 6p9jv (Ar. Av. 4. Thesmoph. 1223) et τὴν εὐθεῖαν (Eurip. Medea 386) indicari 
Soleat, huius quidem loco etiam dz εὐθείας invenitur. Cf. Plutarch. Fab. 
Max. 3: τὴν μὲν οὖν ἐπὶ τοῦ Τρεβίου γενομένην ἧτταν οὔϑ᾽ ὁ γράψας στρατηγὸς 
᾿ οὔϑ'᾽ ὁ πεμφϑεὶς ἄγγελος ἀπ᾽ εὐθείας ἔφρασεν, ἀλλ᾽ ἐψεύσατο τὴν νίχην ἐπίδικον 
P αὐτοῖς καὶ ἀμφίδοξον γενέσϑαι. de adul. 418 p. 57 A: οὐχ dz εὐθείας ἐπάγει τὸν 
ἔπαινον, ἀλλ᾽ ἀπαγαγὼν πόρρω χυχλοῦται. Quare ut locutioni plane geminae 
ἀπ ὀρϑῆς contrariam vim tribuam a me impetrare non possum. Recta via 
À.e. sine ambagibus agere pro re nata modo laus esse potest modo oppro- 
.brium. Hic perbene dicitur de praefecto aspero et immiti, qui omnia statim 
Limperio rigido transigere solet, cui ingenio opponitur placida et mansueta 
Cleonis mens, qui maluerit lites persuadendo componere. 8 ΑἹ Lebas; 
Frünkel iam nullum huius vocis vestigium repperit. [χ]αὶ Hicks, Michel, 
[xJa|v] Frünkel ex H. Dielsii coniectura, qui sibi persuasit haec χἂν pec 
ἐξουσίας esse: 'etiam cum licebat'. ἀὖ hoc ab interpretatione verborum ,dz 


506 V. Regnum Attalidarum. [329 


πλεῖστα [{πει]ρωμένου συλλύειν, τοὺς δὲ μ[ἢ] συλλυομένους ἀνα- 
πένπον[τος] | ἐπὶ τὰ χαλῶς xal διχαίως νενομοϑετημένα ἡμῖν 
ὑπὸ τῶν βα]σιλέων χατά τε τὰ εἴς [τινα χρ]όνον 9 χεχρηματισ- 
15 μένα π[ροσ]τάγματα xoi τοὺς νόμους, [δ](π)ω[ς719 xoi τῶι 
ἀσϑενεστάτω: [πρὸς] τὸν δυνατώτατον [xol] τῶν δημοτιχωτάτωι 
πρὸς τὸν εὐπο[ρώἼτατον ἡ ἴση ὑπάρχ[η](ι)1: [διχ]αιοδοσ[ί]α 12" 
τῶν τε ἀπενενχϑεισζῶν] | ἐν τούτοις τοῖς ἔτεσι διχῶϊν τὰ]ς μὲν 
πλείστας εἰς σύλ[λυ] σιν ἀγηγοχώ[ς 13, τὰς δὲ ἐπ᾽] αὐ(τ)ὸν 15 
20 ἐϊνεγχϑείσας διεξαγη[γο]]χώς, ὥστε xat [μάλ]α 15 [το]ὶὺς τὰς δίχας 
ἔχοντας εὐδοχεῖν, τήν] | τε ἄλλην ἀνασίτροφὴν πε]ποιη[μέΪνος 
εὐσχημόνως xai ἀξίως τοῦ τε βασιλέω[ς χ]αὶ τῆϊς π]όλεως, 
χαχοῦ μὲν εἰς τὸ δυν[α] τὸν οὐϑενὶ βουληϑεὶς παραΐτι]ος γίνεσ- 
ϑαι, [ἀϊγαϑοῦ δὲ χατ[ὰ τὸ] | δίκαιον χαὶ χοινῇ 16 xat [i]óta[t 
25 ἑχάϊστωι, χατηχολουϑηχ[ὼς] [[[ἧ ἔχοντες οἱ βασιλεῖς [ἡ]μῶν [δι]α- 
τελοῦσιν πρὸς τὴν πόϊλιν] | προαιρέσει, εὐαπάντ[ητο]ς γινόμενος 
τοῖς τε χατὰ τὴν πό]λιν χαὶ τοῖς παραγινο[μένο]ις παρὰ τοῦ 
βασιλέως xal τῶν | ξ]ένων τοῖς παρεπιδίημοῦσιν 1 δι᾿ ἃ xal 
πλειονάχις ὁ δῇμοίς [ἠξ]ίου 7 τοὺς βασιλεῖς μετὰ πρεσβείας, 
80 ὡς μέγιστον αὐτῶν] | yaptoupévov τῶι [δήμωι,] ἐὰν ἐπιχωρήσω- 
σιν μέν[ειν] αὐτὸϊν | ἐπὶ τῆς πόλεως" διά τε δὴ ταῦτα xal διὰ 
τὸ εἰς τὰ τοῦ βασιλέως πράγματα [χαλῶς] xal διχαίως ἀνεσ- 
τράφϑαι, [ὥσπ]ε[ρ xal | ἐν 18 τοῖς ἄλλοις π[ᾶσιν, μετὰ] χαλοχά- 


ὀρϑῆς supra (not. 7) refutata proficiscitur, neque pc ἐξουσίας "cum lice- 
bat' est, sed pro arbitrio ut etiam ἐπὶ ἐξουσίας, πρὸς ἐξουσίαν dicitur. 
9 Elec ^ OMON Fràánkel, qui tamen testatur et se ipsum et A. Wilhel- 
mum identidem examinato lapide non potuisse discernere utrum M an N 
haberetur. Supplevi. Leges perpetuae sunt, i. e. manent dum legitima ra- 
tione mutantur; alia iussa certo tempore elapso irrita fiunt, ut Athenis 
senatus decreta. Cf. Demosth. XXIII, 92: 6 νόμος δ᾽ ἐπέτεια χελεύει τὰ τῆς 
βουλῆς εἶναι ψηφίσματα. 40 .MQ. Lebas. IOCZ Frünkel. Supplevit Hicks. 
44 NTTAP..N Lebas. YT'AP" Frünkel. 12 x«loZoZ A. Supplevit Boeckh. 
43 Cf. n. 249 12, 44 AYP Lebas. AY Frünkel. 45 Supplevit Frünkel, 
sine dubio recte. Nam [χατ]ὰ quod habent Lebas, Hicks, Michel ferri nequit, 
cum quia εὐδοχεῖν plerumque de hominibus qui rem probant, non de re quae 
hominibus placet dicitur, tum quia si hunc rariorem usum hic agnosceremus, 
certe τοῖς τὰς δίχας ἔχουσι aut παρὰ τοῖς τὰς δίχας ἔχουσι dicendum erat. 
46 Iota mutum et hic et v. 25 init. omissum esse Frünkelii testimonio con- 
stat. Nomini πᾶσι, quod priores editores post χοινῇ inserunt, reponendo 
locus non est, immo KOINHKAI sine intervallo in lapide est. 17 Cf. n. 2661, 
48 Supplevit Frünkel, qui v. 32 Sn. nihil nisi E, v. 33 init. .N agnovit. 
Antiquiorum testimonio nihil tribuenduz est, quia his quoque non convenit 


329] Cleo  Stratagi f. praefectus Aeginae. 507 


γαϑίας xai διχαιοσ[ύν]ης, δεδόχϑ[αι τῆι] βουλῆι xal τῶν δῆμωι, 
35 ἐπαινέσαι Κλέωνα | Στρ]ατάγο[υ Περγ]α[υ»ην]ὸν [τὸν ἐπισ]τά- 
[την]19 τῆς πόλεως xai τι] υἦσαι χρυσῶν] στεφάνων χαὶ] 
εἰχόνι χαλχῆν ἀρετῆς ἕνεχεν [χαὶ | e0]votac ἣν ἔχων δι]ατελίεῖ 
πρὸς] τὸν βασιλέα Εὐμένη xoi τὸν | βα]σιλέα Ἄτ[ταλο]ν [Φ]ιλά- 
δείλφον] xal τὴν βασίλισίσα]ν Στρατο[νίχη]ν 29. xal Ἄτταλοϊν 
40 τὸν 21 βα[σιλέως] Εἰὐμήένου καὶ τὸ[ν] δἤμ]ον τὸν Αἰῇγιν]ητῶν, 
χαὶ ἀνα[γγεῖλαι τὸν στέφανον] ᾿Ατταλείω[ν] 22 χα[] E3pev[et]]ov 
xol Νικηφορίων 238 ϑυ[μελιχῶ!729 ἀγῶνι χ]αὶ Διονυσ[ίω]ν τραγ[ωι]- 
δοῖς 25, [xal] [τὴν ἐπιμέλειαν εἶναί. τῶν ἐν ἀ]ρχεῖ ὄντων] στρα- 
τηγῶν. | [εἶναι δὲ αὐτὸν xat πολίτην καὶ] ἐϊχγόνουϊς [αἸὀτοῦ, xot 
γράψασϑαι39 | φυλῆς xal δήμου οὗ ἂν [βούλη]ται᾽ ὑπάρχε[ι]ν 
45 δὲ αὐ[τ]ῶι xal σίτη [σ]ιν ἐν πρυτανείων διὰ βίου. τὸν δὲ γραμ- 
μα[τέα τ]οῦ δήμου ἀναγράψαι | εἰς σ]τήλην, ἣν σταϑῆναι ἐν 
τῶν ᾿Ατταλείων᾽ τὸ δὲ γενόμενον ἀνάλωμα εἴς] τε τὴν ἀνα- 
γραφὴν xai τὴν ἀνάϑεσιν [μ]ερίσαι τὸν ταμίαν" τῆς | [δὲ] ἀνα- 
ϑέσεως τὴν ἐπιμέλεια[ν] ποι[ήσασϑ[αι] τοὺς στρατηγούς, t[v]« 


nisi de illis duabus litteris, cum praeterea v. 32 inter NE et ME, v. 33 inter 
ON et AN fluctuent. Quare eorum supplementa repetere operae pretium 
non est. 49 [τὸν προστάτην] Fránkel, qui in summa rei manifesto verum 
vidit. Αὐ [ἐπιστάτην praetuli, quia de huius vocis usu in praefectis qui a 
regibus in oppida dicionis ipsorum mittebantur plane constat. Cf. n. 448. 
20 Cf. n. 2936. 41 Supplevi. [υἱὸν] editores ad unum omnes. At nomen 
omitti licet, articulo careri nullo modo potest. Ceterum Attalus IIT, qui 
postea regnavit a. 438—133 a. Chr. n., superstite patruo hic regium nomen 
non magis gerit quam alibi. Cf. n. 3267. 22 Cum Eumeniorum ferias 
eius fuisse, qui unus huius nominis princeps Aeginam tenuit, Eumenis II 
(197—159 a. Chr.) sponte pateat, de Attaleis dubites, quandoquidem Attali I, 
qui insulam regno Pergameno adiecisset, memoriam etiam defuncti sacris 
anniversariis celebratam esse omnium maxime probabile est, qua cum re 
etiam ordo quo feriae se excipiunt consentit. Nec tamen praefracte negari 
licet etiam Attali II sacra intellegi posse. 23 Ludi instituti Aeginae ad 
exemplum cognominum sacrorum quae Pergami obiri solebant. Cf. n. 2991. 
24 Litterae initiales huius vocis OY (ex OY) in antiquioribus apographis 
sunt, Fránkelius eas non iam vidit. Supplementum Lebasii receperunt Hicks, 
Michel, Frünkel, recte ni fallor, etsi articulum desideraveris. 25 ΤΡ. ΓΟΔΟΙ͂Σ 
Lebas. TPA"OA[O]I[Z] Frànkel. 26 In universum hunc versum Frün- 
kelius tam certa ratione restituit, ut priorum conamina silentio praeterire 
liceat. Sed quod καὶ [ἐγγράψασϑαι supplet, nequeo probare. Sane spatium 
lacunae qualem ipse exhibet tres quattuorve litteras capit, sed Lebasius vo- 
cem etiamtum integram legisse videtur, cum KAIFPAYAXOAI! sine hiatu 
exhibeat. Atque hoc ipsum constans sermonis usus postulat. 


508 V. Regnum Attalidarum. [329— 


τούτων συντελουμένων [o]avepóc ἦν ὁ δῆμος χαταξίως cw[f- 
50 σ]!ων 27 κατὰ τὴν ἑαυτοῦ Oóvap[w] τοὺς ἀξίως μὲν τοῦ βασι- 
λέως, | [χ]αλῶς 28 δὲ xal διχαίως προσφερομένους ἑαυτῶι. ἀνα- 
πέμψαι δὲ [τόδε | τὸ ψήφισμα τοὺ(ς)29 στρατηγοὺς πρὸς τὸν 
βασιλέα, ἵνα μετὰ τῆς ἐϊχείν[ο]υ γνώμης συντελῆται τὰ ἐψηφισ- 
μένα. 
ὅδ Ἢ βουλὴ, | ὁ δῆμος | Κλέωνα | Στρατάγου | Περγαμηνόν. 


27 Vs. 49 fin. TIMI//, vs. 50 init. .ὩΝ Fránkel. Non licet igitur de 
futuro dubitari, neque id ullam habet offensionem, quoniam ad aemulatio- 
nem civium excitandam maximi momenti erat eos probe intellegere, quid 
in posterum tempus populus facturus esset. 28 NAQOZ Fránkel, qui sup- 
plevit. Antiquiora apographa nihil nisi ΩΣ habebant, quare suppleverunt 
[ὁσί]ως. 29 ΤΟΥΣΤΡΑΤΗΓΟΥΣ. 


390 In vico ϑολοίοηιδό sito septentrionem versus a vetere 
Thyatirenorum oppido. Ed. Sestinus Itin. p. 136 (Boeckh C. I. G. 
3568). Postea cum lapis in museum Britannicum pervenisset, ecty- 
pum chartaceum confectum est, ex quo edd. Lebas-Waddington 
Inscr. III 1766. : 


-------- ἵνωι οἱ ἐκ TlapaAs(ac! | στρατιῶται οἱ διαβάντες ἐν 
5 τῶι ιε΄ ἔτει2 εἰς | τοὺς χατὰ Χερρόνησον xai Θράικην τόπους 3 
εὐχήν. 


Litterae ΑΘΠΣ. | Cum Sestinus HAKAAEIAZ exhibuisset, Boeckhius 
sollerter et acute emendavit (Ν)αχ(ο)λείας. Sed quoniam de lapidis scriptura 
plane constat, missam facere cogimur hanc coniecturam. "Nomen quod 
sciam praeterea nusquam invenitur; idem esse atque appellativum παραλία 
non probabile existimo. Neque enim scriptura εἰ pro correpta vocali τ in 
illam aetatem quadrat, et locum ubi lapis inventus sit, qui est mediterra- 
neus, eundem esse unde illi milites oriundi fuerint certe veri simillimum 
est. Quare oppidi vel regionis, cuius nulla praeterea exstet memoria, nomen 
origine barbarum esse videtur. 2 Aut Eumenis II (197—159 a. Chr.) 
i. e. 483 aut Attali II (159—438 a. Chr. n.) i. e. 445 a. Chr. Nam priores 
principes regesque in censum non veniunt, quia Eumenes Il demum Cher- 
soneso potitus est pace post Antiochi Magni cladem facta 190 a. Chr. n. 
(Polyb. XXI, 22, 44. Liv. XXXVIII, 39, 14), Attalus III vero regnum non ultra 
annum sextum produxit. Wadd. Mihi propter eas rationes, quas exposui 
n. 3396, multo probabilius videtur anni 445 a. Chr. esse titulum quam a. 483. 
3 Solennem hanc fuisse in regno Pergameno possessionum in Europaea 
Hellesponti ora sitarum significationem Waddington demonstravit allato titulo 


———'— D" 


334] Attalus II (459—438 a. Chr. n.). 509 


tum etiam inedito n.339, 13 sqq. Στράτωνι τῶι στρατηγῶι τῆς Χερρονήσου wai 
τῶν χατὰ τὴν θράϊιχην τόπων. Iam cum illae regiones etiamtum in Antiochi 
Magni dicione essent, similis appellatio in usu fuisse videtur. (Cf. Polyb. 
XVIII, 54, 3 τὰ χατὰ τὴν Χερρόνησον xai τὰς ἐπὶ Opqxne πόλεις. 


331 Stela marmoris albi supra mutila, fracta in duas partes, 
inventa Pergami in porticu septentrionali templi Minervae. Ed. 
M. Frünkel Alterthümer von Pergamon VIII, 4 p. 164 n. 248 cum 
addendis fasc. 2 p. 540 (Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 59 n. 46). 


I [------------ ἀναγραφῆναι sic στήλην λίϑου Aso|x]ob! xat 
τεϑ[ῆναι ἐν τῶι ἱερῶι τῆς ᾿Αϑηνᾶς --------------- ἐγγράϊφψ]αι 
δὲ xal εἰς [το]ὺ[ς ἱεροὺς νόμους [τοὺς τῆ]ς [πόλεως [τ]όδ[ ε τὸ] | 
ψήφισμα 2 xal χρῆσϑαι αὐτῶι νόμωι χυρίωι εἰς ἅπαντα τὸγ 
χρόνον. 

II 5 Βασιλεὺς Ἄτταλος ὃ ᾿Αϑηναίωι τῶι ἀνεψιῶν χαίρειν" Σωσάν- 
ópo[u5] | τοῦ συντρόφουδ ἡμῶν, σοῦ δὲ γαμβροῦ, χατασταϑέντος 
ὑπὸ τἀδελφοῦ βασιλέως τοῦ Καϑηγεμόνος Διονύσου ἱερέως 7 xal 


Litterae volgares praeter IT. Memorabiles tam recenti tempore antiquio- 
res formae litterarum ΤΈΣ; o et O reliquis multo minores. 4 Vs. 4—4 
relliquiae sunt decreti populi Pergamenorum, quo is morem gessit regi 
iubenti rescripta sua in leges publicas referri. 2 Plebiscitis legum vim 
ac dignitatem tribui ea sola re, quod in corpus legum recipiantur, non in- 
frequens est civitatium Graecarum consuetudo. Cf. Syll? 592, 44: ἐγγράψαι 
δὲ wai εἰς τοὺς νόμους [τοὺς τ]ῆς πόλεως τὸ Ψήφισμα τόδε. | 655, 24: χαταχωρίσαι 
τοῦτο τὸ δόγμα εἰς τοὺς νόμους. 3 Attalus II Philadelphus (159—438 
ἃ. Chr. n.). 4 Cum hunc Athenaeum Cyzicenum fuisse constet, quia de 
eius ex filia nepote v. 40 legitur εἰδὼς οὖν ὅτι πρὸς μητρὸς χαὶ bpérepóc ἐστι 
πολίτης, necessitudinem quae ei cum Eumene II et Attalo II intercedebat 
Frünkel sic definit, ut Midiam Athenaei patrem (v. 30) Apollonidis reginae 
fratrem fuisse statuat; recte, nisi quod etiam fieri potest, ut mater potius 


.-. Athenaei, Midiae uxor, Apollonidis soror fuerit. Utique ἀνεψιός hic conso- 


brinus est, non frater patruelis. Ceterum vides cum tres natu maiores 
Attali I et Apollonidis filii nomina ex Attalidarum gente repetita gererent, 
minimo Athenaeo nomen, quod in eius materna familia Cyzici usitatum erat, 
impositum esse. 5 Cf. n. 31529, 6 Cf. n. 2472. 7 Horum sacro- 
rum perfrequens est memoria in titulis Pergamenis. Sacerdotium dei habes 
etiam Alterth. von Pergamon VIII, 4 p. 427 n. 221, 2, dedicationis formula 
Διονύσῳ Καϑηγεμόνι occurrit VIII, 4 p. 427 n. 224, 4. 222, 4. VIII, 2 p. 235 
n. 348, 4. Sacra publica Pergamenorum fuisse praeter has Attalorum litte- 
ras testatur etiam titulus ὙΠ], 4 p. 436 n. 236, 2 Διονύσῳ Καϑηγεμόνι xal 
τῷ δήμῳ, ubi cave δῆμον divinis honoribus affectum intellegas (cf. n. 3364) 


510 V. Regnum Attalidarum. [334 


συν[τετελεχότος τὰ ἱερὰ ἐμ, πολλαῖς σφόδρα τριετηρίσιν 8. εὖσε- 
βῶς | μὲγ καὶ ἀξίως τοῦ ϑεοῦ, προσφιλῶς δὲ τῶι τε ἀδελφῶι 9 
10 xat ἡμῖγ {|[χ]αὶ τοῖς ἄλλοις ἅπασι, συνέβη ἐν ταῖς πρότερον 
τριετηρίσι παρε [ν]ἱοχληϑέντα αὐτὸν ὑπὸ νευρικῆς διαϑέσεως 19 
τὰς μὲν ϑυσίας συ[ν] τελεῖμ, μεϑ᾽ ἡμῶν, τὰς δὲ πομπὰς χαί 
τινα ἄλλα τῶμ πρὸς τὰ ἱερὰ [δ]νατεινόντων μὴ δύνασθαι, 
τὸν υἱὸν αὐτοῦ ᾿Αϑήναιον ἐχρίν[α[με]μ, προϊερᾶσϑαι 11, ὅπως ὅσα 
15 ὑπὸ τοῦ Σωσάνδρου ἀδύνατα ἤϊγ | γίνεσθαι, ὑπὸ τούτου ἐπι- 
τελῆται. ἐπεὶ οὖν τότε μὲν τὰ χαϑήχο[νίτα ὡς ἔπρ]επεν ὁσίως 
συνετελέσϑη, νῦν δὲ μετηλλαχχότος 12 | το[ῦ Σ]ωσάνδίρου ἀ]ναγ- 


Sed praeter civitatem etiam collegia quaedam eum peculiaribus caerimoniis 
prosequebantur. Cf. Διονύσῳ Καϑηγεμιόνι xai τῇ Μιδαπεδειτῶν σπείρῃ Alterth. 
v. Perg. VIII, 9 p. 235 n. 819, ὃ sqq. p. 236 n. 320, 2. 3. Item βουχόλων sacra 
ad eum spectabant (VIII, 9 p. 324 n. 485, 4. 5. p. 325 n. 486, 2. Cum tituli 
reliqui omnes hunc deum unum per se coli consuesse prodant, VIII 2 p. 234 
n. 317, 4. 2 (imperatorum Romanorum aetate) Διονύσῳ Καϑηγεμόνι καὶ 
Μούσαις legitur. Denique [ἀγω]νοϑέτης τῶν Σεβασίτοῦ παίδων το[ῦ] Καϑηγε- 
[υ]όϊνος Διονύσο]υ VIII, 2 p. 275 n. 384, 6sqq. ad ludos (not. 8) huius dei 
spectare videtur, cui tunc in his solennibus adiuncti fuerint C. et L. Caesares 
Augusti filii adoptivi. 8 Sacra trieterica etsi passim etiam aliis deis 
celebrantur, veluti Pergami Minervae Victrici (n. 299, 17), Eleusine Cereri 
et Proserpinae (Syll? n. 587, 258. 262), tamen prae anniversariis et penteteri- 
cis rara sunt, quod contra Bacchi feriarum hoc fere proprium est, ut alter- 
nis annis peragantur, qua de re Fr. provocat ad Herodot. IV, 4108: τῷ 
Διονύσῳ τριετηρίδας ἀνάγουσι καὶ βαχχεύουσι (Geloni). Eurip. Bacch. 4133: τριε- 
τηρίδων αἷς χαίρει Διόνυσος. Censorin. de die natali 18 p. 52, 1 Jahn: vnyste- 
ria, quae Libero patri fiunt allermis amnáés, trieterica ὦ po?tis appellantur. 
In titulis trieteridas Bacchi habes n. 54, 27 (Ptolemaide). Syll? 609, 5. 43. 
15. 47. 49. 25 (Camiri). Inscr. mar. Aeg. I p.51 n.455,50 (Rhodi). 9 Eume- 
nes II (497—4159 a. Chr. n.). 10 Nervorum (νεύρων) morbus; quo nomine 
notum est non eadem atque hodie tenuia organa quibus sentimus antiquitus: 
significata esse, sed taenias quibus musculi ossibus membrorum adnectun- 
tur. Quorum gravissimae partes cum sint in motu membrorum, facillime 
intellegitur quo pacto Sosander hac parte laborans sacrificiis quidem inter- 
esse potuerit, sed pompis non item. 41 *Vicarium sacerdotis esse' sine 
dubio recte interpretatur Fránkel, qui in Addendis observat, luculentissime 
hanc interpretationem confirmari titulis Stratonicensibus Bull. de corr. Hell. 
XV (4884) p. 481 sqq., ubi προϊερατεύειν et προαρχιερατεύειν plus semel legan- 
tur et ita quidem ut de sacerdotio iam priore tempore gesto nullo modo 
intellegi possint, veluti p. 204 n.445, 6: ἱέρεια πάλιν ἐν Ἡράίοις τὸ τρί[το]ν ἣ 
χαὶ προηρχιερατευχυῖα τῶν Σεβαστῶν καὶ προϊερατευχυῖα ἐν Ἡραίοις. 19 KX 
in titulis Caricis non raram esse scripturam monet Frünkel. Cf. Syll? HI 
p.228. Idem hic quoque voluisse videtur lapicida, sed errore litterarum 
ordinem invertisse, 


834] Athenaeus Sosandri f. sacerdos. 511 


xoióv ἐστι χατασταϑῆναί τινα ἱερέα, | χεχρίχαμεγ χἀγὼ xat 
[Ἄτταλ]ος ὁ τἀδελφοῦ υἱὸς 13 διαμείτΊναι ᾿Αϑηναί[ωι] | τῶν υἱῶν 
αὐτοῦ τὴν ἱερεωσ[ζύνη]γ 15 καὶ ταύτην ἐπεὶ καὶ χατ[ὰ] συντ[υ}}- 
20 χίαν ζῶντος ἔτι τοῦ πατρὸς χα[τεσπε]ίσϑη 15 ἐπὶ τὰ ἱερά, ὑπο- 
λαμβ[άννοντες xal αὐτὸν τὸν Διόνυσον οὕϊτ]ω [βε]βουλῆσϑαι 
ἄξιόν τε αὐϊτὸν εἶναι xal τῆς τοῦ ϑεοῦ προστασίας xa[ 
6A]ou9 ἡμῶν τοῦ οἴχουι ὅϊπως δὲ xat ob εἰδῇις ὅτι περιτε- 
ϑείχαμεν 17 τὴν τ]ιμὴγ καὶ ταύτ[ην] | τῶι ᾿Αϑηναίωι, ἔχρινον 
25 ἐπιστεῖλαί cov || v 18, Αὐδναίου 19. ιϑ'΄ - ᾿Αϑηναγόρας32) ἐχ ΠΕερ- 
γάμου 31] 


413 Cf. n. 8961, Attalum patruo regnante regium quidem nomen non 
gessisse constat, sed hic tamen potestatis regiae particeps est; neque vero 
improbabile est, quod Frünkelius coniecit, hanc imperii communionem non 
ad rempublicam administrandam, sed ad sacerdotalia modo regis officia 
spectasse. 44. Cf. n. 5645, 45 wm ^7  1£0H Fabricii delineatio. 
Supplevit Frünkel. Proprie χατασπένδειν de eo dicitur, qui libatione de su- 
pero infusa aliquid deo consecrat; plerumque de victima dicitur, sed ut 
τελεῖν aliaque id genus verba de initiandis sacerdotibus dici nunc plane 
constat (Syll? 597, 6. 598, 20. 94. 24. 29, 31), ita ne de κατασπένδειν quidem 
dubitandum est, praesertim cum spatiis et relliquiis literarum a Fabricio 
indicatis hoc unum verbum convenire verissime dicat Frünkelius. 416 Sup- 
plevi non sine haesitatione; sed aliter restitui nequit nisi si errorem lapi- 
cidae statuas ut fecit Frünkel cum legeret «o[t (c]oo) ἡμῶν τοῦ οἴχου. 
47 Tertio a. Chr. n. saeculo Pergameni ut Attici etiamtum perfecto τέϑηχα 
. utebantur (Syll.2 604, 8 τῶν ἐργαστηρίων ὧν ἀνατέϑηχα τὴν πρόσοδον). Diphthon- 
gus, quam anno 144 a. Chr. n. Pergami reperimus, proximo saeculo etiam in 
Atticam linguam irrepsit; cf. C. I. Att. II, 470, 74. 80 ἀνατεϑείχασι (69—62 
a. Chr. n.. Meisterhans-Schwyzer Gramm. der att. Inschr.? p. 189 not. 1556. 
E. Schweizer Gramm. der pergam. Inschr. p. 184. 48 Annus duodevige- 
simus Attali II 1442/4 a. Chr. n. est. 19 Mensis tertius anni Macedonici 
ab aequinoctio auctumnali incipientis, respondens Atheniensium Posideoni. 
Itaque fere m. Decembre a. 441 a.Chr.n. haec epistula scripta est. 20 No- 
mina v. 25. 44. 64 scribarum esse existimat Frünkel, qui epistulas compo- 
suerint. Quod ut satis probabiliter excogitatum est, sic tamen quia haec 
- nomina media interponuntur temporis et loci unde missa est epistula (not. 24) 
7 indicationibus, tabellariorum potius esse conicio. Nempe has epistulas, ex 
y quibus una modo ad ipsos Pergamenos data est, non ab eis ad quos missae 
essent, sed ab ipso rege cum Pergamenis communicatas esse consentaneum 
est. Prodierunt igitur apographa ex tabulario regio, in quo cuiusque ex- 
emplo subscriptum fuisse, cuinam potissimum perferenda data esset, a veri 
Specie non abhorret. 34 Ad nomina hominum hic et v. 44. 64 rettulit 
Frünkel, quos indigenas quidem, sed non cives optimo iure, fuisse coniecit, 
quia éx Περγάμου, non [Περγαμηνός ascriptum | haberent. At neque haec 


512 V. Regnum Attalidarum. [334 


ΠῚ Βασιλεὺς Ἄτταλος22 Κυζιχηνῶν τῆι βουλῆι xal τῶι δήμωι 


τοῦ Καϑηγεμόνος Δ[ι)]ονύσου x«i συντρόφου τοῦ πατρός μου 25 
ἅτι μὲν ἡμῶν ἐστι συ[γ] γενὴς οὐ πείϑομαι ὑμᾶς ἀγνοεῖν, εἴ γε 
80 6 Σώσανδρος γήμας τὴν ᾿Αϑηϊναίου ϑυγατέρα τοῦ Μειδίου 23, 
ὃς ἦν ᾿Αϑήναιος ἀνεψιὸς τοῦ πατρός | μου, τοῦτον ἐγέννησεν, 
ὧν xai γενομένων ἀξίωι τοῦ οἴχου ἡμῶν τὸ | pip πρῶτον 
Ἄτταλος ὁ ϑεῖός μου σὺγ χαὶ τῆι ἐμῆ ; ζῷ Ι ἔ 
υ 1 ἥν ἐμῆν γνώμη: ζῶντος | ἔτι 

mM , »y Y € , τ “« Y 

τοῦ Σωσάνδρου ἔδωχε διὰ γένους ἱερεωσύνην τὴν τοῦ Διὸς | 
τοῦ Σαβαζίου 26 τιμιωτάτην οὖσαμ, παρ᾽ ἡμῖν,. ὕστερον δὲ με- 
35 ταλλάξαντος | τοῦ Σωσάνδρου διὰ τὴμ περὶ αὐτὸν οὖσαγ χαλο- 
χἀγαϑίαγ χαὶ περὶ τὸ ϑείτον εὐσέβειαγ xoi τὴν πρὸς ἡμᾶς 

Ὑ A , Y m “- , [4 
εὔνοιαγ χαὶ πίστιγ xai τῆς τοῦ Καϑηγείμόνος Διονύσου ἱερεω- 
σύνης ἠξιώσαμεν αὐτόν, χρίναντες αὐτὸγ xai | ταύτης εἶναι 
ἄξιον τῆς τιμῆς xal πρεπόντως προστήσ(ε)σϑαι 26 μυστηρίων 
AM rd 1X. t - c - 

τηλιχούτωγ χἀγὼ xal Ἄτταλος ὁ ϑεῖός μου, ὡς διασαφεῖται ἐν 
40 τῶι] | v. ἔτει τῆς ἐχείνου βασιλείας27, εἰδὼς οὖν ὅτι πρὸς 
ὺ Y c , » n^ €. ον 
μητρὸς xai ὑμ(έ]ϊττερός ἐστι πολίτης, ἔχρινα ἐπιστεῖλαι yip. 
πέμψας xal τὰ λοιπὰ προστάγματα xol φιλάνϑρωπα τὰ γρα- 
φέντα ὅφ᾽ juu περὶ τούτου, ὅπως | εἰδῆτε ὡς ἔχομεμ, φιλο- 
στοργίας πρὸς αὐτόν. | δ΄ 28, Δίου 29 ζ΄- Μένης 39 ἐχ Περγάμου 1. | 


ethnici distinctio alio exemplo comprobari potest, neque in litteris regum, 
ubi praefectorum et ministrorum regiorum mentio fit, originis vel civitatis 
nota adici solet. Quod contra praeter tempus locum unde missa sit epistula 
indicari non abhorret ab usu, etsi id nequaquam constanter fit. Cf. Syll? 
387, 49: καλάνδαις Μαρτίαις ἀπὸ [Ῥώμ]ης. 22 Attalus ΠῚ Philometor 
(138—133 a. Chr. n.). 23 Hic Eumenis II, v. 6 Attali II σύντροφος appel- 
latur Sosander. Id non mirum est, siquidem tam exiguum aetatis inter- 
vallum inter duos natu maximos Attali et Apollonidis filios intercessisse 
videtur, ut facile eosdem pueritiae et adulescentiae socios habere possent. 


24 Cf. not. 4. 25 Etsi huius dei sacerdotium prae aliis honorificum 
fuisse hic dicitur, tamen nullam praeterea exstare Pergamenorum Sabazii 
sacrorum mentionem mireris. 26 ZTHEHEZOAI. 27 I.e. in actis 


anni duodevigesimi regni Attali II. Ibi erat exemplum epistulae II, quam 
sane exscriptam una cum his litteris ad Cyzicenos misisse videtur Attalus. 
Sed probabile est, regem potius ἐν τῇ ἐχείνου πρὸς ᾿Αϑήναιον τὸν ἀνεψιὸν 
ἐπιστολῇ vel simile quid scripturum fuisse, nisi acta vel commentarii regum 
per singulos annos dispositi in tabulario asservati essent. 28 Quartus 
Attali III annus 4135/4 a. Chr. n. est. 29 Primus anni Macedonici ab 
aequinoctio auctumnali incipientis mensis, Atheniensium Pyanepsion, Roma- 
norum. October. 30 Cf. not. 90. 34 Cf. not. 94. 


| 


832] Athenaeus Sosandri f. sacerdos. 513 


IV 45 Βασιλεὺς Ἄτταλος 82 Περγαμηνῶν τῆν βουλῇι xol τῶι δήμων 
χαίρειν. ἐπεὶ βασ[ζί]λισσα Στρατονίχη 5 ἡ μήτηρ poo εὐσεβε- 
στάτη μὲγ γενομένη πασῶν, φιλ[ο] στοργοτάτη δὲ διαφερόντως 
πρός τε τὸμ, πατέρα μου xai πρὸς ἐμέ, | πρὸς ἅπαντας piv 
τοὺς ϑεοὺς εὐσεβῶς προσηνέχϑη, μάλιστα δὲ [ πρὸς τὸν Δία 

50 τὸν Σαβάζιον, πατροπαράδοτον ?* αὐτὸγ χομίσασα εἰς | τὴμ 
πατρίδα ἡμῶν, Ov καὶ ἐμ. πολλαῖς πράξεσι xal ἐμ, πολλοῖς χιν- 
δύϊνοις παραστάτηγ χαὶ βοηϑὸν ἡμῖγ γενόμενον ἐχρίναμεν διὰ 
τὰς ἐξ αὐτοῦ | γενομένας ἐπιφανείας 86 συγχαϑιερῶσαι τῆι 
Νιχηφόρωι ᾿Αϑηναῖϑ7, νομίσαντες τοῦτον αὐτῶι ἄξιογ xal πρέ- 

| ποντὰ τόπον ὑπάρχειν, διεταξάμε)!ϑα δὲ ἀχολούϑως τούτοις xal 
-L δ περὶ ϑυσιῶγ xai πομπῶγ xai μυστηρίων [τῶν ἐπιτελουμένωμ, 
πρὸ πόλεως αὐτῶι ἐν τοῖς χαϑήχουσι χαιροῖς xat τόποις | ἐπο- 
σαμεν δὲ αὐτοῦ xal ἱερέα διὰ γένους ᾿Αϑήναιον τὸν ἐμόν 88, 
εὐσεβείαιν xa[l]  χαλοχἀγαϑίαι διαφέροντα xal τῆι πρὸς ἡμᾶς 
πίστει χρίνομεν διὰ ταῦτα, ὅπως ἂν εἰς τὸν ἅπαντα χρόνον 
: ἀχίνητα xai ἀμετάϑετα μένηι τά τε πρὸς | τὸν ϑεὸν τίμια xol 
| τὰ πρὸς τὸν ᾿Αϑήναιομ, φιλάνϑρωπα, τὰ γραφέντα ὑφ᾽ ἡμῶμ | 
᾿ῥ0 προστάγματα ἐν τοῖς ἱεροῖς νόμοις φέρεσϑαι39 map ὑμῖν. [δ΄ ,49 
I Δίου 41 δ΄- Λύτος42 àx Περγάμου 59. 


| 32 Cf. not. 22. 38 Cf. n. 2936, 34 Sabazius deus Phrygum 
(Schol. Arist. Ran. 874: xoi φρυγίλῳ Σαβαζίῳ᾽ παίζει πρὸς τὸ ὄνομα, ἐπεὶ οἱ 
Φρύγες τὸν Σαβάζιον τιμῶσι) iam ante Stratonices tempora a vicinis Cappa- 
"docibus cultus esse videtur. Sane vox πατροπαράδοτος definite nihil enun- 
tiat nisi a patre Ariarathe IV haec sacra accepisse filiam. Sed consentaneum 
est iam ante illum eorum non expertem fuisse stirpem regiam. 35 Simi- 
lem locutionis γίγνεσθαι ἐξ usum apud Polybium haud rarum esse observat 
!MFr. Cf. Pol. III, 67, 5: τὸ γεγονὸς ἐχ τῶν σφετέρων πολιτῶν παρασπόνδημα. 
/ b. 84, 4: βαρέως φέρων τὴν γεγενημένην ὑπεροψίαν περὶ αὐτὸν ἐκ τῶν ἐφόρων. 
ἪΥ͂, 98, 9: τὴν εἰς Ἄρατον γενομένην ἐξ αὐτῶν ἀσέλγειαν. 36 Cf. n. 23313. 
-37 Non templi Minervae in arce Pergamenorum siti, sed nobilissimi illius 
"JNicephorii quod extra urbem erat (Polyb. XVI, 4, 6. XVIII, 2, 2. 6, 4. 
(XXXI 97, 3. Liv. XXXII, 33, 5. 34, 9. Appian. Mithr. 3) particeps factus 
'|est deus peregrinus. Fr. Cf. v. 55 τῶν ἐπιτελουμένωμ, πρὸ πόλεως αὐτῷ. 
88 Cum τὸν συγγενῆ τὸν ἐμὸν scribendum esset, lapicida oculis ab altero τὸν 
-pad alterum aberrantibus duas voces transsiluit. Fr. 39 Cf. not. 2. 
ΤῸ A.435/^ a. Chr. ἢ. 44 Cf.not. 29. — 42 Cf.not.20. 48 Cf. not. 94. 


S vi 


392 Stela marmoris albi inventa anno 1871 in vico XKJssekoó 
ito horae intervallo septentrionem et orientem versus ab Elaea, 


Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 38 


514 V. Regnum Attalidarum. [389 


nunc inaedificata Smyrnae in schola Graeca. Partem tituli ed. 
H. Gelzer Abh. der Ak. der Wiss. zu Berlin 1872 p. 68, tab. VII. 
Totum. titulum minusculis litteris expressum exhibet Μουσεῖον xai 
βιβλιοϑήχη τῆς ἐν Σμύρνῃ εὐαγγελικῆς σχολῆῇς III p. 441sqq. Om- 
nium accuratissime ex Fabricii et Schuchhardti lectione M. Frünkel 
Alterth. von Pergamon VIIT, 14 p. 153 n. 246 cum addendis fasc. 3 
p. 510 (Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 381 n. 515). Cf. quae 
de titulo exposuerunt H. Usener Mus. Rhen. XLVII p. 154 sqq. et 
A. Wilhelm Arch.-epigr. Mitth. aus Oesterreich XX 1897 p. 57. 


TAN RA: χώῤαν «jen Tec? [v [n]páros. “τ... 
------- , οὐδενὸς τὸμ Bacuéa? εὐνοίαν ὑπερί[τιϑ]ε[ μένου 5 εἰς] 
ἑ[αυτ]όν, Ψψηφίζεσ[ϑαι! τ]ὰς πρεπούσας αὐτῶι τιμάς, ὅπως ἐπὶ 
τοῖς γεγενημένοις ἀγαθοῖς τῶι βασιλεῖ ἐχτενεῖς οἱ πολῖται 
5 φαίνωνται xal ἀποδιδόντες αὐτῶι τὰς χαταξίας χάριτας τῶν 


εὐημερημάτων 5 xal τῶν εἰς ἑαυτοὺς εὐεργεσιῶν: ἀγαϑῆι τύχηι; 


δεδόχϑαι τῆι βουλῆι xol τῶι δήμωι, στεφανῶσαι τὸμ, βασιλέα 
χρυσῶι στεϊφάνωι ἀριστείωιθ, χαϑιερῶσαι δὲ αὐτοῦ χαὶ ἄγαλμα 
πεντάπηχυ τεϑωραχισμέϊννον xal βεβηχὸς ἐπὶ σχύλωνϊ ἐν τῶι 


ναῶι τοῦ Σωτῆρος Ἀσχληπιοῦδ, ἵνα ἤ[1]|] σύνναος τῶι ϑεῶι, | 


Litterae volgares, nisi quod plerumque X pro € et nonnunquam Τ pro Π 
Scribitur. &i ubique Ξ est. 1 Regem terram hostium suis finibus ad- 
iecisse sine dubio hic enuntiatum erat. Fr. 2 Attalus III Philometor 
(138—133 a. Chr. n). Cf. not. 23. 3 Supplevit Frünkel coll. n. 339, 64: 
ὑπερέϑετο ἑαυτὸν ταῖς τε δαπάναις χαὶ τῇ λοιπῇ φιλοδοξίᾳ. Subiectum enun- 
tiati primarii ὁ δῆμος fuit, ad quod refertur ἑαυτόν. 4 Non Pergamenos 


haec decrevisse in propatulo est, siquidem v. 13. 26 Pergamus ita comme- | 
moratur, ut diversum esse ab ea civitate cuius haec sit plebiscitum apparet. 
Quare Gelzer, Conze, Frünkel Elaeae vindicaverunt psephisma, cuius in . 
vicinia (v. lemma) lapis repertus est. 5 Cf. n.299,7. Ut illic mani- | 
festo ad bellum prospere gestum refertur vox, sic hic quoque idem signi- | 


ficare videtur. 6 Cf. n. 24818, 7 Imperatorum Romanorum quidem 


aetate hoc perfrequens esse, sed antiquiorum temporum nullum sibi notum 


esse exemplum interrogatus mihi indicavit C. Robert. Quod igitur in multis 
rei publicae institutis usu venit, ut quae adhuc origine Romana esse persua- 
sum habebamus a Macedonicis orientis regnis repetita esse disceremus, idem 
in hanc artis statuariae consuetudinem cadit. 8 Aesculapium Pergami 


hoc cognomine usum esse praeter hoc decretum et nummos (Mionnet. 


II 589 sqq. Suppl. V 423sq. Head Historia nummorum p. 463) testantur 
tituli Alterth. v. Perg. VIII, 2 p. 196 n. 267, 3. 4. p. 220 n. 290, 2. p. 224 
n. 296, 4. 2. p. 233 n. 342, 4. p. 336 n. 513, 14. 415. Praeter haec monumenta 
Fránkelius provocat ad Aristidem lI, 708 Dindf. 469, 4. 2 Keil: ἦγον οὖν 


mee 


, Y 
ISERGDCOOKOCOOHET READ 


832) Attalus ΠῚ (438—133 a. Chr. n.). 515 


10 στῆσαι δὲ αὐτοῦ xal εἰχόνα χρυσῆν ἔφιππον ἐπὶ στυϊλίδος 9 μαρμα- 
ρίνης παρὰ τὸν τοῦ Διὸς [τ]οῦ Σωτῆρος βωμόν 19, ὅπως ὑπάρχηι 7, | 
εἰχὼν ἐν τῶι ἐπιφανεστάτωι τόπωι τῆς ἀγορᾶς, ἑχάστης τε ἡμέρας 
ὃ στεϊφανηφόρος 11 xal ὁ ἱερεὺς τοῦ βασιλέως 12 xai [ἀ]γωνοθέτης 
ἐπιϑυέτωσαν λιβανωτὸν | ἐπὶ τοῦ βωμοῦ τ[οῦ] Διὸς τοῦ Σωτῆρος 
τῶι βασιλεῖ. τὴν δὲ ὀγδόην 15, ἐν ἧι παρεγένετο | εἰς Πέργαμον, 

—. ἱεράν τε εἶναι [ci]; ἅπαντα τὸν χρόνον xal ἐν αὐτῆι ἐπιτελεῖσθαι 

15 xav ἐνιαυτὸν ὑπὸ τοῦ ἱερέως τοῦ ᾿Ασχληπιοῦ πομπὴν ὡς χαλ- 
λίστην ἐκ τοῦ πρυτανε[(}|οὺ εἰς τὸ τέμενος τοῦ Ἀσχληπιοῦ xal 
τοῦ βασιλέως 16 συμπομπευόντων τῶν εἰϊϑισμένων. xol παραστα- 
ϑείσης 15 ϑυσίας xal χαλλιερηϑείσης 56 συναγέσϑωσαν | ἐν τῶι 


"LP (Pergami) οὐχ ὅσον ἠρινὴν ἡμέραν, ἀλλ᾽ οἵαν εἰκὸς ἄγειν Διός τε Ἐῤαγγελίου 


χαὶ Ἀσχληπιοῦ Σωτῆρος πανταχῇ τιμῶντος. Sed hic quidem de Pergameno- 
rum delubro dici nequit; immo Eleaeenses sua eiusdem dei sacra habuisse 
apparet, ut etiam in aliorum deorum cultu magna similitudo Elaeae cum 
Pergamo intercessisse videtur (not. 10) Fr. 9 Columellam rotundam vox 


- proprie significat, neque est cur hic aliam notionem circumspiciamus, siqui- 


dem Graecos columnis maioribus et minoribus statuas imposuisse notum 
est. Cf. n. 26. 27. De vocabulis ἄγαλμα et cixów cf. n. 35228, 10 Cum 


ΟῚ Pergami aram lovis Servatoris in foro fuisse constet, Alterth. v. Pergamon 
- VIH, 2 p. 477 n. 254 (Syll? 592), 30 ἐν τῆι ἀγορᾶι ἐπὶ τοῦ Διὸς τοῦ Σωτῆρος 


|| *6t βωμῶι, eandem Conze hic agnoscit. Sed recte Fránkel monet, necessario 


Jl 


de Eleaeensium foro huius tituli verba interpretanda esse, quoniam quae 


sacra Pergami in ara fori fierent praecipere Eleaeensium populo non licu- 


erit. 41 Hic cum unus sit civitatis στεφανηφόρος, vox manifesto sum- 
mum sacerdotem, cuius nomine anni significabantur, indicat. Idem Gam- 


- brei (Syll? 879, 98) Mileti (supra n. 214, 4. 215, 419. 27), Smyrnae, ubi 


^L tamen ante στεφανηφόρον etiam ἱερεύς recenseatur (n. 229, 34) usu venire 


- monet Frünkel. Postea accesserunt permulta de Magnetum ad Maeandrum 
- Stephanephoris testimonia (O. Kern Inschriften von Magnesia p. 214). Longe 
- alia ratio est v. 27 πάντα ἕχαστον στεφανηφόρον. Cf. not. 24. 12 Sacer- 


d RD 


dotem rex superstes habet hic ut alibi in regno Pergameno. Cf. C. I. G. 


- 8068 A, 2. 17, ubi is ut hic simul agonothetae officio fungitur. Sed ϑεός non 
- appellatur nisi defunctus, quare hic quidem simpliciter τοῦ βασιλέως dicitur, 


v. 37 vero ϑεοῦ βασιλέως Ebpévov. Fr. 13 Cuiusque mensis, ut inde ap- 
paret quod χατ ἐνιαυτόν in posteriore demum enuntiati parte collocatur. 
Sine dubio haec ἱερὰ ἡμέρα menstruis sacrificiis celebrabatur, sed semel . 
quoque anno pompa magnifica accedebat. 44 Cf. v. 8. 9, ubi decernitur 


ο΄ ut rex cóvvaoc fiat. Aesculapii. 15 Gelzerus affert Lucian. de sacrif. 43: 


ὃ μέν γε Σχύϑης xoi πάσας τὰς ϑυσίας ἀφεὶς — αὐτοὺς τοὺς ἀνθρώπους τῇ 


, Ἀρτέμιδι παρίστησι, Frünkel addit Polyb. XVI, 25, 7: ϑύματα τοῖς βωμοῖς πα- 


ραστήσαντες ἠξίωσαν αὐτὸν ϑῦσαι.  Alterth. von Pergamon VIII, 2. p. 191 
n. 256, 44: παρασταϑῆναι [ϑ]υσίαν αὐτῶ. 21: [ἀφ᾽ 0o] [ἂ]ν ὁ πρύτανις παριστῆι 


33* 


516 V. Regnum Attalidarum. [332 


ἱερῶι οἱ ἄρχοντες. δίδοσθαι δὲ εἴς τε τὴν ϑυσίαν xai τὴν 
σύνοδον 17 αὐτῶν | ὑπὸ 18 τοῦ ταμίου τῶν ἀμετοίστων 19 προσό- 
20 δων ἀπὸ τοῦ πόρου τοῦ ᾿Ασχληπιείου ἀρ[γυρίου δραχμὰς πεντή- 
χοντα, τὴν δὲ ϑυσίαίν χα]}20 τῆς ὑποδοχῆς ἐπιμελείσϑωσαν | οἱ 
' ἱερονόμοι 21, γενέσϑαν δὲ xoi ἐπιγραφάς, ἐπὶ μὲν τοῦ ἀγάλμα- 
toc22 “Ὃ δῆμος βασιλέα | Ἄτταλον Φιλομήτορα 23 x«l Εὐερ- 
γέτην ϑεοῦ βασιλέως ὐμένου Σωτῇρος ἀρετῆς] | fvexsv xai 
ἀνδραγαϑίας τῆς χατὰ πόλεμον, χρατήσαντα τῶν ὑπεναντίων᾽, 
[ἐπὶ] | δὲ τῆς εἰχόνος “Ὁ δῆμος βασιλέα Ἄτταλον Φιλομήτορα 


25 χαὶ Εὐεργέτην ϑεοῦ βασίιλέ]υς Εὐμένου Σωτῆρος ἀρετῆς 
ἕνεχεν χαὶ φρονήσεως τῆς συναυξούσης τὰ πρά[γμα]τα χαὶ 
μεγαλομερείας τῆς εἰς ἑαυτόν᾽. ὅταν δὲ παραγίνηται εἰς τὴν 


τὴν ϑυσί[α]ν. Ργαθρίογθα cf. 5011.2 553, 46: παριστανέτωσαν δὲ — ἱερεῖα τρία. 
$54, 6: οἱ τὰ ϑύματα τῶν ἄλλων ἑορτῶν παριστάντες. 653, 70. 74: παριστάτω τὰ 
ϑύματα᾽ ἂν δὲ μὴ παριστᾷ. ibid. v. 65: τῶν ϑυμάτων ὧν δεῖ ϑύεσϑαι xal παρ- 
ίστασϑαι. 16 Cf. Syll.2 491, 17 De cena sacra interpretatur Frünkel 
praecipue quia manifesto de eadem re v. 20 τῆς ὑποδοχῆς dicitur, de quo 
provocat ad Polybium V, 44, 8 sqq. ὁ δὲ Φίλιππος — τοὺς ἡγεμόνας ἐχάλει, 
βουλόμενος ἑστιᾶσαι πάντας. — Qt ἃ περιχαρὴς ὧν οὗτος μὲν ἐγίνετο περὶ τὴν 
τῶν ἡγεμόνων ὑποδοχήν. XXXI, 21,4. 5: τῆς δὲ συνταχϑείσης ἡμέρας πρὸς τοὺς 
ναυτιχοὺς συνεγγιζούσης, ἔδει γενέσϑαι παρά τινι τῶν φίλων ὑποδοχὴν πρὸς τὴν 


ἔξοδον. παρὰ γὰρ αὐτῷ ποιεῖν τὸ δεῖπνον οὐχ οἷόν c ἦν. 18 ΑΠΟ Gelzer. 
ἀπὸ τοῦ ταμί(ε)ίου Museum Smyrn. At ὙΠῸ in lapide esse Fabricii delineatio 
docet. 19 Sacrae pecuniae esse videntur, quae ne unquam in alium usum 


vocarentur lege cautum erat vitandae deorum irae causa. Fr. Cf. n. 383, 67 
χώραν τε ἱκανὴν χαὶ προσόδους ἐξ αὐτῆς ἀκινήτους εἰς ϑυσιῶν πολυτέλειαν ἀπένειμα. 
20 Supplevi. éz[i Frünkel; verum non sacrificium per occasionem cenae 


fit, sed cena per occasionem sacrificii. Sane sic τὴν --- ϑυσίαν neglegenter | 


et soloece pro τῆς — θυσίας dici statuendum est, sed hoc vix minus in 
Fránkelii supplementum cadit, quam in meum, quia non tam diversorum 
casuum coniunctio quam ipse per se accusativus huic verbo adiunctus offen- 
sioni est. 21 Cf. n. 242, 24. 219, 20 cum not. 14. 22 Cf. v. 8—41. 
Cur ex his duabus statuis altera ἄγαλμα, altera εἰχών appelletur, me non 
perspicere fateor. Certe utraque perinde sacra est, cum altera in templo 
Aesculapii, altera iuxta aram Iovis collocetur. 23 Attalus III (138—433 
a. Chr. n). Cognomen Φιλομήτωρ praeter hunc titulum et n. 338, 4. 24 etiam 
scriptores habere monet Fr. allatis Strab. XIII, 4, 2 p. 624: βασιλεύσας δὲ 
οὗτος ἔτη πέντε χαὶ χληϑεὶς Φιλομήτωρ ἐτελεύτα νόσῳ τὸν βίον. XIV, 1, 38 
p. 646 Cas.: μετὰ τὴν Ἀττάλου τοῦ Φιλομήτορος τελευτήν et Plinio N. hist. ind. 
auct. 1. VIII, XIV. XV. XVII. XVIII, apud quem sane ubique A/falo rege, 
Philometore rege aut. Phsilometore rege, Aiialo rege legitur, sed sine dubio 
unus idemque Attalus Philometor intellegendus est. 


t. 


| 
] 


332] 


Attalus III (438—433 a. Chr. n.). 517 


πόλιν ἡμῶν, ἰστε)! φανηφορῆσαι πάντα ἕχαστον Pam qdpov ^ 
τῶν Δώδεχα ϑεῶν xai ϑεοῦ βασιλέως Βὀμέγου 5, χαὶ τοὺς ἱερεῖς 
xal τὰς ἱερε[(ζας ἀνοίξαντας 26 τοὺς ναοὺς τῶν Üs|Ov χαὶ ἐπιϑύ- 
οντας τὸν λιβανωτὸν 27 εὔχε[σ]ϑαι νῦν τε xal εἰς τὸν ἀεὶ χρό- 


80 νον [διδόναι βασιλεῖ ᾿Αττάλωι Φιλομήτορι xal Εὐεργέτηι ὑγίειαν 


9 


e 


40 


σωτηρίαν νίχην | χράτος 28 xai [ἐπὶ γῆ]ς xo[i χατὰ] ϑά[λατταν) 
χ[α]ὶ ἄρχοντι xai ἀμυνομένωι, xai τὴν βαϊσιλείαν αὐτοῦ διαμίέ)- 
ν[ε]ιν 29 [εἰς] τὸν ἅπαντα αἰῶνα ἀβλαβῇ μετὰ πάσης ἀσφαϊλείας. 
ἀπαντῆσαι ὃς [αἸὐτ[ῶι τ]ού[ς] τε προγεγραμμένους ἱερεῖς xoi 
τὰς ἱερείας xal τοὺς στρατηγοὺς xai τοὺς ἄρχοντας xal τοὺς 
ἱερονίχας ἔχοντας τοὺς ἀπὸ [τῶ]ν ἀ[γώνω]ν [στεφάν]ους xoi 
[τ]ὸγ [γυ]υνασίαρχον μετὰ τῶν | ἐφήβων xal τῶν νέων xoi 
τ]ὸν [π]|αι[δ]ο[ν] ό[ μὴον μετ[ἁ τῶ]ν, παίδων xol τοὺς πολίτας 
χαὶ τὰς [γυναῖχας καὶ παρϑένους πάν]τας χαὶ τοὺς ἐνοιχοῦντας | 
ἐν ἐσὺ [ἤ]σιν λαμπραῖς ἐστεφανωμένους. εἶναι [δ]ὲ χαὶ τὴν 
ἡμέραν ἱεράν, ἐν [Zr ἂ]μ, παραγ[έγν[η]ται [εἰς τὴμ π͵όλ[ιν, xoi 
9])e[a]. τοὺς πολίτας πανδημεὶ κατὰ φυλάς, παρασ[χομέ]ν[ω]ν 
τῶν φυλάρχων ϑύματα. δοϑῆναι | δὲ εἰς ἑχάστην φυλὴν [s]ic 
[αὐτὰ ἐξ ἱερῶν xa]| πολιτικῶν προσόδων δραχμὰς | εἴχοσιν. 
παραστοα[ϑείσ]η[ς]8 δὲ  x[at ὃ]0[σ] [α]ς ὡς χαλλίστης ὑπὸ 
τοῦ δήμου ἐπὶ | τοῦ [βω]μοῦ τοῦ Διὸς τοῦ Σ[ω]τῇρ[ος τῶ]ι 
βασιλείζ, ποιήσ]ασίῦ]αι τὸν [ἱεροϊχήρυχα τὴν | ἀνα[γγε]λίαν 


24 Hic στεφανηφόροι omnes sunt, qui in sacris publicis deorum officiis 


4 "funguntur, ut vocabulum omnes quidem sacerdotes (ἱερεῖς) comprehendat, 
| sed etiam latius pateat ad magistratus qui sacra curant neque vero ad cer- 
f | tam quandam aedem rem divinam faciunt. Similem vim vocis esse Syll.? 


"n -363,92 Κυζιχηνοὺς δὲ πάντας --- ὑπαντήσαντας μετὰ τῶν ἀρχόντων καὶ τῶν 


IE 


| 
| 


στεφανηφόρων ἀσπάσασϑαί τε καὶ συνησϑῆναι monet Frünkel. 25 Eumenes II 
(497—159 a.Chr.n.). De addito ϑεοῦ cf. not. 12. 26 Cf. Polyb. XVI, 25, 7: 
UR ἐπεὶ ὃ εἰσήει (Attalus I) χατὰ τὸ Δίπυλον, ἐξ ἑκατέρου τοῦ μέρους παρέστησαν 


᾿ πὰς ἱερείας χαὶ τοὺς ἱερεῖς. μετὰ δὲ ταῦτα πάντας μὲν τοὺς ναοὺς ἀνέῳξαν, ἐπὶ 


I 


δὲ πᾶσι — τοῖς βωμοῖς -- ἠξίοσαν αὐτὸν ϑῦσαι.  Syll.? 365, 18 sqq.: δεδόχϑαι 
τῶι δήμῳ ἐπηνῆσϑαι μὲν τοὺς βασιλεῖς χτὰ. — ὑπὸ δὲ τὴν εἴσοδον αὐτῶν τοὺς 
μὲν ἱερεῖς χαὶ τὰς ἱερείας ἀνοίξαντας τὰ τεμένη --- εὔξασϑαι. Supra n. 392, 36: 
ἀνοῖξαι δὲ τοὺς ἱερεῖς χαὶ τὰς ἱερείας τὰ ἱερὰ xai ἐπιϑύειν HHNOOE eS 
συνενεγχεῖν τὰ δεδογμένα χτλ. Haec affert Fr. Praeterea cf. n. 2, 42 sqq.: 


οἰ τοὶϊς δ]ὲ ἴρηάς τίε χαὶ ipozotote πάντας wol] ταὶς ἰρείαις ὀείγην EID va. bots. 


—27 Articulum mera lapicidae socordia illatum ratus expunxit Frünkel. Sed 
-mescio an de ture quo per omnes eiusmodi occasiones uti consueverint in- 
—tellegi liceat. - 98 Cf. n. 90, 35 cum not. 102. 29 AIAMYN . 'N 
80 Cf. not. 45. 


518 V. Regnum Attalidarum. [332--- 


τήνδε. “Ὁ [δἥμ]ο[ς ἐτίμησε βα]σ[ιλέα] ἜἌτ[τ]αλον Φιλομή- 
45 τορα xai Εἰὐϊεργέτην [ϑΊεοῦ βασιλέξζως Eópév]o Σ[ωτ]ῆρ[ος] 
χρυσῶ[ι σ]τεφάν[ω]. ἀ[ριστε]ίων καὶ | ἀγάλμ[ατι πενταπήχει 
x«i eixóww] ἀρε[τ]ῆ[ς ἕνε]χεν [χ]αὶ μ[ε]γαλομ[ε]ρείας τῆς | εἰς 
ἑαυτόϊν]᾽, πάϊντ]ας ἀν[ευφημῆσαι χε]λζεύο]ντα. ϑῦ]σαι δὲ αὐτῶι 
xai ἄλλας | ϑυσίας [ἐπὶ] στωιδ[ι31: τῆι βασιλιχῆι32 χαὶ ἐπὶ τῶι 
βωμῶ]ν. τῆς Βουλαία]ς ᾿ Ἑστίας | [χ]α[ἱ τ]οῦ [Δ]υὸϊς τοῦ Β]ου- 
50 [λαίου 83, οἱ δὲ στρατηγοὶ] χ[αλε]ίτωσαν αὐτὸν εἰς τὸ πρυΐτα- 
νεῖοίν ἐπὶ] τὴν χοινὴν ἑστίανϑ4 xal νεμέτωσαν5δ αὐτῶι) με[ρί- 
δας 36 ἐν τοῖς τῶν χαρισίτηρίων [ἱεροῖς τοῖς ϑυομένοις ὑφ᾽ ἡμῶν 
ὑπὲρ37)] τοῦ β[ασ]ιλέως. [ἵνα δὲ χαὶ 699 βασ]ιλεὺς εἰϊδῇ[ι39 τὰ 
ἐψηφισμένα τῶν δήμωι40, πεμψάτωσαν αὐτῶι 4: οἱ ἄρχοντ](ε)ς 12 
τὸ ψήφισμα χ[α]Ἐ παϊραχαλ[είτω[σ]αν εὔνουν [ὄντα] xai ε[ὐερ]γέ- 


34 Supplevit Usener. De praepositione sane dubites, sed certe Frünkelii 
supplemento zzi ἄλλας ϑυσίας [τρεῖς] τῶι «---- illud praeferendum est. 
32 Supplevit Usener dubitanter. 38 De Iove Bulaeo, cuius sacra in curiis 
senatuum esse solebant, cf. Preller-Robert Gr. Myth. I p. 4150 not.4. p. 867. 
Athenis in curia una cum Minerva Bulaea colebatur a sacerdote publico. Cf. 
Antiph.VI,45. Pausanias I, 3, 4. C. I. Att. III, 272,2. 683,2. 1025,16. Praeterea 
eius sacra fuisse scimus Calchedone (Syll.? 596, 6), in Laconica (C. I. G. 4245, 4. 
1392, 9. 10), in Ionia (C. I. G. 2909, 7. 8, Mytilenis, Antiochiae ad Maean- 
drum. Ἑστία Βουλαία etiam apud Athenienses commemoratur; cf. Aeschines 
II, 45: καὶ τὴν “Εστίαν ἐπώμοσε τὴν Βουλαίαν (Δημοσϑένης) συγχαίρειν τῇ πόλει, 
ὅτι τοιούτους ἄνδρας ἐπὶ τὴν πρεσβείαν ἐξέπεμψε. Dinarchus apud Harpocra- 
tionem s. v. βουλαία: “μαρτύρομαι τὴν “Ἑστίαν τὴν βουλαίαν, At hoc anti- 
quitus non proprium tertii praeter Iovem et Minervam numinis nomen fuit, 
sed ara in curia, in qua illis duobus res divina fiebat, appellative ἑστία di- 
cebatur; cf. Xen. Hell. II, 3, 52: ἀχούσας ταῦτα ὁ Θηραμένης ἀνεπήδησεν ἐπὶ 
τὴν ἑστίαν, ubi de interpretatione eo minus dubitationis datur, quia 8 53 de 
eadem re dicitur ὅδε ὁ βωμός. 8 55 εἶλχε μὲν ἀπὸ τοῦ βωμοῦ ὁ Σάτυρος. 
Etiamtum apud Diodorum XIV, 4, 7 in eiusdem rei narratione (ὁ δὲ φϑάσας 
ἀνεπήδησε μὲν πρὸς τὴν βουλαίαν ἑστίαν, ἔφησε δὲ πρὸς τοὺς ϑεοὺς χαταφεύ- 


(c) ara potius quam dea intellegi videtur. Sed Pergami iam Attali ΠΠ᾿ 


imperio plane in deae notionem abiisse appellationem ex coniunctione [τῶι 
βωμῶ]ι τῆς Βουλαίας Ἑστίας apparet. 34 Supplevit Frünkel. 35 Sup- 
plevi. 36 Supplevi. 37 Supplevi. 38 Supplevi. 39 Editores 
haee sic dirimunt [βασ]ιλεύσει | δὴ et a reliquis restituendis abstinent. Sed 
multo probabilius nominativum βασιλεύς quam futurum verbi βασιλεύω hic 
agnosci non est quod fusius demonstretur; quare εἰδῆ[1] supplevi. 40 Sup- 
plevi. 41 Supplevi. 49 AX. Supplevi et emendavi. Si cui violen- 


tius videatur, quod vestigia litterae A quae Fabricius ipse incerta significat. 


neglexi, is πέμψαι αὐτῶι τοὺς ἄρχοντ]ας τὸ ψήφισμα rescribere poterit. Neque 
enim intolerabilis videtur anacoluthia πέμψαι — χαὶ χαλείτωσαν. 


cu na i c p dC Pt pm i us, Lun " 


333] Attalus III (438—433 a. Chr. n.). 519 


τὴν τοῦ δήμου, συντηροῦντα τὴν ὑπάρχουσαν διὰ προγόνων 

55 φιλανϑρωπί]αν 9 πρὸς τὴν πόλιν [ἀ]εί τινος [ἀ]γα[ϑ]οῦ | παραί- 
[tov γίνεσϑαι αὐτὸν [δι]ὰ τὸν [07]uov 44, ὅπως εἰς βελτίονα 
xai εὐδαιμοϊνεστέραν π[α]ραγίνηται χατ[ά]στασιν τὰ χοινὰ τοῦ 
πο[λι]τεύματοςς. ἵν[α«] δὲ τὰ γε γενημζέϊν[α ἐπιτ]εύγματα 45 τῶι 
βασιλεῖ] ἐν τοῖς χατὰ πό[λε]μον ἀγῶσιν 19 ἐχφανῇ | δι [αἰῶ]ν[ος 
πᾶσιν] ὑπάρχ[η]. χαὶ [ἡ παρ αὐτ]οῦ 41 [μεγα]λο[μέ]ρ[Ξ]κια προ- 
[φανῶς] 485 ὑπὸ πάντων ϑεω[ρῆται 49,] ἀναγρ[άψαι τ]ὸ ψήφισμα sic 

60 στήλην μαρμαρίνην χαὶ στῆσαι | ἐν τῶν το[ῦ] ᾿Ασχ[λ]ηπιοῦ ἱερῶι 
πρὸ τοῦ ν[α]οῦ, τὴν ἐπιμέλειαν πο(η)σαμένων 99 | τῶν στ[ρα]τηγῶν. 
τὸ δὲ ψήφισμα τόδε [χ]ύριον εἶναι εἰς ἅπαντα τὸν χρόνον | xal 
χατ[α]τε[ ϑῆν]αι αὐτὸ ἐν νόμο[ις ἱ]ε[ροῖς].Ὁ: 


43 Supplevi. [εὔνοι]αν iusto brevius est, [εὐμένει]ζαν, quod Frünkelius 
posuit, minus usitatum. 44 Retinui Frünkelii supplementum, quia ap- 
- tius non succurrebat, sed id mihi non ab omni parte placere non infitior. 
- 45 Cf. n. 327, 6 cum not. 8. 46 Cf. n. 918, 4. 2. 398, 4. 47 Supplevit 
-. Wilhelm, cum Fráünkel [ἡ δ᾽ αὐτ]οῦ scripsisset minus accommodate et ad 
| spatii rationes et ad sententiam. 48 Supplevi. προ[σοῦσα] Frünkel, zpó[c 
-L ἡμᾶς] Wilhelm. 49 Supplevit Wilhelm. ὑπὸ πάντων ϑεῶίν ἡμῖν Frünkel. 
- 50 l'OPIZAMENON lapis, quod retinuit Frünkel, emendavit Usener. 54 Cf. 
n. 334, 9. 3. 59. 60. 


| 999 Marmor inventum in vico Sari-Tsam sito inter Magnesiam 
Ἢ ad Sipylum et Thyatira. Ed. P. Foucart Bull de corr. Hell. XI 
᾿ς (4887) p. 81 n. 2 (Ch. Michel Recueil d'inscr. Gr. p. 61 n. 48). Cf. 
|| quae disputavit B. Haussoullieer Revue de philologie XXIII 1899 
E p. 153. not. 4. 


"AcoA(av τῆς map ὁμεῖν Περσιχῇ[ς ϑεᾶς]: [ἐπὶ τούτωι βεβαιῶ 2 


Litterae ΑΘΙΣ non dispositae στοιχηδόν. Vs. 1 et 7 prima littera ad 
i sinistram ultra reliquos versus prominet, ut novae paragraphi initium in- 


LÀ lh arem To dr n RE 
RA PI T 


dicetur. 1 Oppidum, ad cuius cives haec epistula a rege datur, Hiero- 
caesaream esse conicit Haussoullier collato Tac. Ann. III, 62: a//éus Hiero- 
||. eaesardenses exposuere: JPersicaom aput se Déanam, delubrum rege Cyro 
τ΄ décatum ; et memorabantur Perpennae, Isaurici multaque alia, àmperatorum 
᾿ς momina, qui non modo templo, sed duobus milibus passuum eandem sancti- 
latem iribuerant. Quae narratio oppidum Caesarum aetate antiquius demon- 
strat, etsi quod nomen tum habuerit incertum est. Mannertus Geogr. VI, 3 
p. 382 Hierocaesaream Lydiae eandem esse conicit atque Apolloniam (Xenoph. 
— Anab. VII, 8, 45. Strabo XIII, 4, 4 p. 625 Cas. quae etiam Ἀπόλλωνος ἱερὸν 


T^c ἃ 
mu 


4 


epa 
Heater m 


520 V. Regnum Attalidarum. [333— 


ópsiv(v)9, ἐφ᾽ d p[nóiv] | ἐν τῆι δωρεᾷ ταύτηι 4 ἀλλαγῆναίι 
5 τὴν] | συνήϑειαν ἣν ἔχετε, εἴπερ ἀληϑ[ῆ ἐστιν ἃ ὅ] [γραφέντα 
λαβόντες παρά τε τῶν πρόσϑεν δ] | xol τῶν ἐμῶν προγόνων 
ταύτηι χρῆσϑε 7. δύο δὲ ὄντων ψηφισμάτων ἅ μοι ἔδωχαν] | 
οἱ ὑμέτεροι πρέσβεις xai σχεδὸν [ὁμοίων] | μίαν πρὸς αὐτὰ ὑπη- 


vocabatur (Hierocl. Syneed. 670, 8. .Apollonshteritae Plin. N. hist. V, 444). De 
sacris deae Persicae apud Hierocaesarienses cf. etiam Pausan. V, 27, 5: ἔστι 
γὰρ Λυδοῖς ἐπίκλησιν Περσιχῆς ἱερὰ £v τε Ἱεροχαισαρείᾳ χαὶ ἐν Ὑπαίποις. Nam 
sic, non Περσιχοῖς legendum esse mihi quidem certissimum videtur. Nummi 
Hierocaesariensium inscriptum habent ΠΈΡΣΙΚΗ. Cf. Droysen Gesch. des 
Hellenismus III, 2 p. 277 sqq. 2 Aliquem ex Seleucidis regibus hanc 
epistulam scripsisse consentiunt Foucart et Haussoullier. Quod si proba- 
veris, non poterit anno 190 a. Chr. recentior haberi. At neque litteratura 
neque orthographia tituli tertio a. Chr. n. saeculo convenit; immo post me- 
dium alterum saeculum exaratus videtur. Quare nullus dubito, quin At- 
tali Il aut, quod veri similius etiam existimo, Attali III (438—433 a. Chr. n.) 
sit. 3 De consona N geminata cf. n. 20134, 4 l.e. per hanc muni- 
ficentiam. Cf. Thuc. VII, 8, 2: ἔγραψεν ἐπιστολήν, νομίζων οὕτως ἂν μάλιστα 
τὴν αὑτοῦ γνώμην μιηδὲν ἐν τῷ ἀγγέλῳ (culpa nuntii) ἀφανισϑεῖσαν μαϑόντας 
τοὺς Αϑηναίους βουλεύσασϑαι περὶ τῆς ἀληϑείας. ὅ Supplevi. ἀληϑ[ινῶς | 
γραφέντα Foucart, quod ut aliis nominibus sane placet, sic non video, quo 
γραφέντα spectet. Nam hoc participium sine articulo substantive usurpari, 
ut fere idem sit ac γράμματα, si quid video per linguae leges non licet. 
Consuetudinem quam tum habeant mutari non vult rex beneficio suo, siqui- 
dem genuinae sint litterae, quas cum acceperint a prioribus regibus scrip- 
tas ea utantur. Particula εἴπερ hic non condicionem vel sumptionem habet 
('5i modo"), sed de re certissima dicitur ut Latinorum 'siquidem'. Cf. Soph. 
Aiac. 542 εἴπερ δικαίως ἔστ᾽ ἐμὸς τὰ πατρόϑεν, ubi profecto non magis de filii 
quam hic de litterarum genuina origine dubitatur. 6 Supplevi. τίοῦ 
πατρός] Foucart, quod si quid video verbis xoi τῶν ἐμῶν προγόνων refutatur. 
Nam sic loqui non potest nisi qui suos maiores distinguit ab aliis quibus- 
libet hominibus qui non sunt sui, id quod hercle in neminem minus qua- 
drat quam in patrem. Quare si mens regis ea esset quam Fouc. vult, aut 
simpliciter «x«i τῶν προγόνων aut certe xoi τῶν προγόνων μου, ut genetivus 
pronominis enclitici ad patrem et maiores una referretur, scribere debebat. 
Adde quod ex duobus postremis Attalidis neuter patri ipsi successit, sed 
Attalus II fratri, Attalus III patruo. Nam quod probabile est, Attalum lI natura 
patrem fuisse Attali III, id hic in censum non venit, quia in litteris publi- 
cis postremus rex semper et ubique Eumenis filius habetur. Priores reges, 
qui ante maiores eius, qui haec scripsit, litteras ad civitatem dederint, Seleu- 
cidas esse inde a Seleuco I Nicatore usque ad Antiochum III Magnum (284—490 
ἃ. Chr. n) vix est quod moneam.  Cogitavi etiam de supplemento τῶν 
ἄλλων], sed hoc mihi parum definite dictum videtur. 7 Supplevi. ταύ- 
vr[v ἔχετε] Foucart. 


ἜΣ DOCU e ere A puts 


GUN curis t mae oo Me opi RI 


335] Attalus II aut III. | 521 


10 γόρευσα ἐπιταγίήν, ἣν] [[ϊγραφεῖσαν τύπῳ τοῖς δυσὶν ὑμῶν 
[πρέσβεσιν] [ ἐχέλευσα δοϑῆναι χαὶ τὰ ὀνόματα [τὰ τῶν] | συμ- 
πρεσβευσάντων αὐτοῖς [ἐγγραφῆναι]. 


8 Supplevi. Foucartus voce αὐτοῖς totum titulum finiri sumpsit. Sed 
cum versus non brevior sit proxime superiore nec quicquam de vacuo 
spatio dicat editor, supplevi infinitivum, quo opus est, quia τὰ ὀνόματα [τὰ 
τῶν] συμπρεσβευσάντων αὐτοῖς ad δοϑῆναι non refertur nisi molestissime. 


394 Marmor album, quod quondam angulum sinistrum supe- 
riorem maioris basis plures statuas sustinentis efficiebat, inventum 
Pergami in apside ecclesiae Byzantinae prope theatrum. Βα. 
M. Fránkel Alterthümer von Pergamon VIIL, 1 p. 111 n. 179. 


Ὁ δῆμο[ς] | ᾿Απολλωνίδην Θεοφίλ[ου,] | τὸν σύντροφον: τοῦ Qo- 
σιλ[έως 3,] ἀρετῆς ἕνεχεν xal εὐνοίας [τῆς] | πρός τε τὸν βασιλέα 
xai ἑα[υτόν]. 


Litterae OT'z. 4 Cf. n. 9413. 2 Litteratura postrema regni Per- 
gameni tempora monstrare videtur, ut aut Attalus II (459—138 a. Chr. n. 
aut Attalus Iil (438—433 a. Chr. n.) intellegendus sit. 


339 Fragmenta viginti quinque stelae permagnae marmoris 
subeaerulei, ex quibus unum D (v. 158—161) ad quam potissimum 
lapidis partem pertinuerit latet. Reliqua omnia eatenus certe inter 
se cohaerent, ut ex eis inter se commissis tres partes efficiantur, 
summa .4 (v. 1—62) ex octo, media DB (v. 63—941) ex quinque, 
infima C (v. 929—156) ex undecim frustulis composita. Omnia 
paullatim Pergami, partim in delubro Minervae eiusque clivo meri- 
dionali et occidentali, partim in muro Byzantino inventa sunt. Deli- 


. neavit E. Fabricius, ed. M. Fránkel Alterth. von Pergamon VIII, 1 

- p.140 n. 245 cum Addendis fasc. 2 p. 510. Decretum Mytilenae- 
— orum (II v. 46—88) repetivit O. Hoffmann Die gr. Dialekte II p. 69 
- n. 95. Cf. quae adnotaverunt G. Kaibel Deutsche Litteraturzeitung 
- 41891 p. 1705 et A. Wilhelm Arch.-epigr. Mitth. aus Oesterreich XX 


1897 p. 57. 


Litterae AZZTTZ. Versus 4 multo maioribus litteris exaratus. Omnia 


— quae hic leguntur ad unam litem de finibus inter Mytilenaeos et Pitanaeos 
. Pergamenorum arbitrio diremtam spectant; tria documenta certissima ratione 


59292 V, Regnum Attalidarum. [335 


A (IEt]v av atovt. 
Στρατηγοὶ εἶπαν᾽ ἐπειδὴ [Ilepy]upwmvot, συγγενεῖς ὄντες xai] 
φίλοι xal εὐνόω[ς] | διάχείμενοι πρὸς τὴϊν πόλιν ἡμῶν ἀπ᾽ 
ἀρχῆς, Ψψήφισμ[ά τε χαὶ] πρεσβευτάς ἀπε[σἸϊτάλχασιν πρὸς 
ἡμᾶς περὶ τῶν 8 ἐ]νεστηχότων πρὸς Μυϊτιληναίου]ς, Βάχχιον 

5 ᾿υὐδήμου 4, [᾿Απολλόδωρον ᾿Αϑ[ηνοδώρου, Διογ]ένην ᾿Ασχληπιάδου, 
Με[γίστερμον] ᾿Αττάλου, Σχάμωνα |᾿Ασχλάπωνος, τοὺς [ἐχπονή- 
σον]ταςὅ ἐν ἑαυτοῖς ὑπεξ[αίρεσινὁ τῶν τε ἀντιλεγομένων, xoi 


distinguuntur, neque omnino plura in hac tabula fuisse probabile est: 
I v. 1—45 decretum Pitanaeorum. [1 v. 46—88 decretum Mytilenaeorum 
Aeolica dialecto conceptum. — III v. 89—456 decretum Pergamenorum. Inter 
v. 45 et 47 itemque inter v. 88 et 90 similes argumenti indices ac v. 4 fuisse 
manifestum est. Ad infima regni Pergamenorum tempora referenda est 
tituli origo. Nam etiamtum in regum dicione fuisse rempublicam Perga- 
menorum ex versus 90 reliquiis summa cum veri similitudine collegit 
Frünkelius, sed medio altero a. Chr. n. saeculo utique antiquiorem non esse 
lapidem litterarum formae (maxime Z pro I) probant. | Pitane oppidu- 
lum Aeolieum Arcesilai Academici natalibus nobilitatum, situm occidentem 
versus ab Elaea ad oram sinus Elaitici, quo loco Euenus fluvius in eum 
infertur (Herodot I, 449. Scylax Peripl. 98 p. 74, 4 Müller. Strabo XIII, 4, 2 
p.584. 8541 p. 607. 8 67 p. 644 Cas. Ptolemaeus Geogr. V,2,4 p.811,1 Müller. 
Steph. Byz. s. v.J. A septentrionibus Pitanaeorum ager attingebat possessio- 
nes Mytilenaeorum in continenti e regione insulae sitas. Quarum in vicinia 
sine dubio fuerunt agri de quorum possessione civitates litigabant. Accu- 
ratius Fránkel propter Atarnei (not. 48) et Astyrorum (not. 45) mentionem 
agros ad sinum Adramyttenum sitos interpretatur. Cf. Thuc. IV, 52, 3: xoi 
ἦν αὐτῶν ἡἣ διάνοια τάς τε ἄλλας πόλεις τὰς Ἀχταίας χαλουμένας, ἃς πρότερον 
Μυτιληναίων νεμομένων ᾿Αϑηναῖοι εἴχον, ἐλευϑεροῦν, καὶ πάντων μάλιστα τὴν 
᾿Αντανδρον. Strabo XIII, 4, 49 p. 605: ἐνταῦϑα δὲ (i. e. ἐν τῷ Ἀδραμυττηνῷ 
κόλπῳ) καὶ ὁ τῶν Μιτυληναίων ἐστὶν αἰγιαλός, κώμας τινὰς ἔχων τῶν χατὰ τὴν 
ἤπειρον τῶν Μιτυληναίων. 8. 54 p. 607: ἐν δὲ τῇ παραλίᾳ τῇ ἐφεξῆς αἱ τῶν 
Μιτυληναίων κῶμαι Κορυφαντίς τε xol Ἡράχλεια χαὶ μετὰ ταῦτα Ἄττεα. 
2 Supplevi. ψηφίσμ[ατα] Frünkel, propter pluralem πρεσβευτάς ut quidem 
videtur. Sed hi quinque legati tamen unam legationem efficiunt, cui unum 
respondet plebiscitum. | Cum Pergamenos adiisset utraque civitas de lite 
arbitrio suo componenda, hi decreverunt quinque legatos ad utrosque mit- 
tere petitum ut his ipsis legatis arbitrium permitterent. Quod decretis I. 
Il, quae ante arbitrium facta esse rectissime observat Frünkel, faciunt 
Pitanaei et Mytilenaei; deinde causa cognita sententiam pronuntiant legati 


Pergamenorum (III). 3 Supplevit Wilhelm. [ver«óv] Frünkel. 4 No- 
mina redeunt v. 48. 49 et 95. 96. Ubique mutila sunt, sed ut tamen his 
tribus locis collatis omnia certa ratione restitui liceat. 5 Supplevi non 


ignorans etiam de aliis verbis cogitari posse; [διαχρινοῦν]τας Frünkel, quod 
propter obiectum 5me&[atpecty] (not. 6) ferri nequit. 6 Supplevit Kaibel. 


a ALES. 7... 


335) Mytilenaeorum et Pitanaeorum controversia de finibus. 523 


μὴ πίο)ρρωτ[έρω7 σπουδῇν xa] φιλονικίαι ἐμφαΐν ----------- 
----] ἡγοῦντα[ι) | Περγαμηνοὶ τ--τ-τ-ττττττστπσστσ--- ἀγ)]αϑά, 
οἵ τε πρεσβεζυταὶ τούτω: τῶν ἐπαγγέλ]ματι πολλοὺς xai συμ- 
φίόρους ἀμφοτέραι]ς ταῖς πόλεσιν [ἀνεδέξαντο m]óv[ooc, xai 
10 σπουδῆι | x«l [π]ροϑυμ[ζίαι ἄξιοι τῆς ἀπεσταλ]χυίας πατρίδος 
δ Ueber s^ δι ἃ] 0359 xol | δεδόχ[ϑαι τῶν δήμωι, 
ψηφίσασ]ϑαι Περγαμηνοῖς, [γεγονό]σι9 xoi φίλοις [xot σ]ον[γ]ενέσι 
τῆς πολέως ἡμῶν, χάριν, ὅτι οὐχ ἐν τῶι παρόν[τι χα]ιρῶι 
μόνον οὐδίὲ ---------- | --------- 1 αὐτῶν, [ἀλλὰ]}0 ix ma- 
λαιῶ[ν χρ]όνων π[α]ρηκχο[λούϑησαν 11 ἧι | ------------- εἰς τὸν 
15 ἡμέτερον δ]ῆμον ἔχ[ο]οσι προϑυμίαν [χα]ὶ [----------- | ---- 
-------- πασῶν ms]ptoráo[s]ov χοινωνοῦντες τῶν [---------- | 
---------- τεχμήρ]ιο[ν] ἀλ[η]ϑινῆς ἐστιν εὐνοίας 9[--------- 
---|---------- πρ]ὸ[ς] vecti ga φιλάνϑρ[ω]πί[α πολλάϊχις ---- 
--------- | ----------10 γὰρ μὴ παραπέμπίειν . . .]v [------- 
-------- | --------- ἀλ]λ᾽ ἴδιον ἀγαϑὸν ἡγ[ουμέν]ην 9-------- 
20 ---------.|------------- xai φιλοίχειον σ... τῆς ---------- 
-τ-ττ | -------------- τὴ ------------ τά τε τῆς συ[γ]γενεί[ας 
----------------- | -------------------- τῇην τῶν [.... xov 
γ]ωνίαν μέγα τι xa[---------------- | --------------------- 


i 
ἀνήκειν m«pó[c τοὺς συγ]γενεστάτους [---------- | 


----------------- διοιχ]ουμένοις ὑπὸ [Πε[ργ]αμηνῶν ἑ[τ]οί[μως 
35 ----------- | ----------------- συντόμως xai μὴ φιλέχϑρως 
bnsE---------------- | --------------- & αἱρούμεϑα χριτὰς 12 
αὐτοὺς τοὺς [--------- | 2-------------- περ] τῶν ἀντιλεγο- 


μένων, ἐπεὶ χαὶ Mosel ὡμολόγησαν χριτὰς αὐτοὺς ἑλέ- 
soos οἵτινες ἐπὶ τὴν χώραν παραγενόμενοι τοῦ ἐΐν Πιτάνηι 18 | 
υηνὸς ------- y στ--τ-ττ---- δὲ] ὡς Περγαμηνοὶ ἄγουσιν, ἄββονται 
30 διαχούειν 14 x[al χαϑ᾽ ἕϊκαστον σχοποῦντες ποή]σονται τὴν χρίσιν 


ὑπεξίαχούσαντας τῶν ἀϊΪντιλεγομένων Frünkel, quod verbum compositum a 


— Sermone Graeco alienum videtur. 7 T'OPPOT. 8 Supplevit Wilhelm. 
[δηλα]δὴ Frünkel. 9 Supplevi. [τοῖς οὖὗ]σι Fránkel. 10 Supplevi. 
11 Supplevi. z[a]pz;xo[v] Frünkel. 19 Pergameni petiverunt ut Pitanaei 
Mytilenaeique eosdem, qui legati ad ipsos missi essent, arbitros litis eligerent, 
id quod hic a Pitaneis decernitur. 13 Sic scribere malim quam ἐΐν 
fj4iv] cum Frünkelio, quia si pronomine scriptor usus esset, παρ ἡμῖν potius 
exspectaveris. 14. Cf. v.70—75, ubi eadem paucissimis mutatis redeunt 


in Mytilenaeorum decreto, ut alterum locum alterius ope restituere potuerit 
Frünkel. 


524 V. Regnum Attalidarum. [335 


usÜ' Gpxoo xai τῶν ἡνωσθένη αν ἀπόφασιν | ἔγγραφον ἑκατέραι 
τ]ῶν πόλεων ἀποδώσουσιν τὰ δὲ χριϑέντα εἶϊναι χύρια χαὶ 
ἀμετάϑετα. ὡσαύτω]ς δὲ χαὶ τὰ συνλυϑέντα, ἐὰν ἀμφότεροι 
ἀνα[δέξωνται, γράϊψουσιν ἐν στήληι.. στηλ]ώσουσιν δὲ xol τοὺς 
προσδεομένουϊς ἐχεῖ ὑπογραφῆς ἄλλους ὅρους, μηδὲν ἀ]διέξαχτον 
35 ἀπολείποντες, οὐδ᾽ ἐὰν μὴ[-----τττττττο------------ | ----- 
---------- , οὐδὲν πρ]ὸς 15 ἑαυτοὺς ἡγούμενοι, ἀλλὰ] χρίν[οντες 
ὁμοίως πάντα 16 ---------- , , ὥστε παντελῶς 7 δι]εξαχϑῆναι 
τὰ νείκη, xal μ[ηδὲν ἔτι μήτε ἔγχλημα μήτε νεῖχος | διαφορᾶς 
ἐχόμεν]ον ἀπολειφϑῆναι vo[D---------------------------- | 


-------- δ]ιὰ πρ[ογόνων --------------- | ------------]o 
40 [--------------------- | -------- τ]ὰ συσταϑ[έντα ------- 
-------- | --------- ἐπηινῆσϑαι δὲ χ[αὶ τὸν δῆμον τὸν Περ- 
γαμηνῶν ---------- | -------- ] ν αὐτοῖς, ἔτι δὲ [---------- | 


------------- tZ]: συνλύσεως ἡ &[------------------------ 
πάσηι ἔσπε]υσαν ἐπιμελείαι, [ἐπαινέσαι δὲ xol τοὺς πρεσβευτάς 
45 χαὶ χαλέσαι ἐπὶ [τὴν χοιν]ὴν ἑστίαν, φρο[ντίσαν δὲ περὶ αὐτῶν 
τοὺς στρατηγούς]. 
I [Μυτιληναίων]. 
[Ἔγνω 138 à β]όλλα χαὶ ὁ δᾶμος πίερὶ 19 τῶ ψαφίσματος 29 τῶ 
γενομένω ὑπὸ τῶ δάμω τῶ 21 Περγα]μήνων, ὃ ἀνέδωχζαν ἄμμι 
οἱ αἰρέϑεντες πρεσβεῦται Βάχχιος Εὐδάμω ?2, 
᾿Αϑαν]οδώρω, Διογένης ᾿Ασχλαπιάδα, Μεγίστερμος Ἀττάλω, Σχά- 
50 μων Ἀσχλάπωνος, | & δι]ασάφηνται [---------------------- 


------ |... χ]αὶ πόλλ[α ----- --- -----|j...] 
ote τὰς προ------- -ο ---- |... νὸς ἀμφισβίατ 
--ο---------.-......---- [.]ν ἂν λάβηται o[--- ------- 
55 ἀμ[φ])οτέραις ταὶς [πόλιας -------------------- ἀνη )χόντεσσι 23 
τοῖ[ς 24 ------------------------ [ο]Ἱυένοις ὖπ-----τ--π--------- 
----------- ον xai τὰν [-------------------------------- | 
60 τ]ᾶς συλ[λύσιος ---------------- οὐδε]υίας  xs[------ 


15 Supplevi. Vetantur arbitri certum quoddam controversiarum genus, 
quod enuntiato condicionali ἐὰν μὴ «cA. indicatum erat, neglegere quasi ad 
ipsorum negotium non pertinens (οὐδὲν πρὸς ἑαυτοὺς ἡγεῖσθαι), 46 Sup- 
plevi. 17 Supplevi. 48 Supplevit Hoffmann. ἐπεὶ Frünkel. 19 Sup- 
plevit Hoffmann. ll[epyap.fjvv] Fránkel, quod propter versus proximi initium 
nequaquam probabile est. 24 Supplevi. 22 Cf. not. 4. 23 Sup- 
plevit Fránkel non improbabiliter. Hofífmannus sane participium perfecti 
verbi incerti agnoscere mavolt. 24 τοῖ[σι Frünkel. At cf. not. 25. 


κτλ ouo EDS 


τ 


39m 


—  Frünkel, τοῖς Hoffmann. 

|I. est. 
᾿ς dialecto accommodatius est. 

ΤΟ 929 ?IXzl. Supplevit Frünkel. 
. probabiliter restituere conatus est [ἐφε]σιδιχίαν. 


335] Mytilenaeorum et Pitanaeorum controversia de finibus. 


ἐόντεσ] σι 25 συγγ[ενεστάτοισι 


m] n2) | 


Πιτ[αναίοις 
toic 26 π--------------------- | 


----« o[u]vtóp.ec. üng£----------------- | 
--- ἄϊγρηται 327 χρίτ[αι]ς αὔτοις τοὶς [------------------------ 
--------------2--------- | τῶν ἄντιλε]- 
70 γομένων, ἐπεὶ [xa] {Ππτ]άΐναιοι ὠμολόϊγησαν αὔτοις ἔλεσϑαι, 
οἴτινες ἐπὶ τὰν χώραν π]αραγενόμενοι τῶ ἐν [Μυτιλῆναι28 
μῆννος | δὲ ὡς Περγάμηνοι ἄγοισι, ἄρξον- 
ται διαχούην xal xav ἔχασίτον σχόπεντες | ποιήσονται τὰν 
χρίσιν uev ὄρχου xai τῶν γ]νωσϑέντων ἀπόφασιν ἔϊγγραφ]ον 
ἐ[χ]α[τέϊραι τᾶν πολίων ἀποδώσοισι᾽ τὰ δὲ χρίϑεντα O]n[Á]o- 
ξοισι χύρια xal ἀμετάϑετα. ὠσαύτωϊς | δὲ xal γράψοισι ἐν 
στάλα, εἴ χε ἀμφότεροι ἀναδέξωνται τὰ ἐΪς σύλλυσιν. σταλώ- 
175 σοισι δὲ || [xat τοὶς προσδεομένοις ἐχεῖ ὑ]πο[γράφας ἄλλοις ὄροις, 


) 
1 
t 


υἦδεν] ἀδιέϊξαχτον ἀπολείποντες ------------- the ἡ παρ--- 
-------- γ----------------- ----------------- παρέονταϊίς 
TIRE M ]v τάχιστα [μῆδεν ἔτι ἀπολειφϑῆναι | μήτε ἔγχλημα μήτε 
γεΐχ]ος ἀλλάλαν διαφόρ]ας ἐχόμενον ------------- | -------- 
----- ας τᾶν moÀle[v . . . . . σ]υμβόλαι[α -------------------| 
80 ---- δ]κάσσασϑαι ἐν [υμἦνεσσι τρ]ίσσι 39 e[-------------- |--- 
--------------- πρ]οϑεσμίας τοῖς [. .. .. . . . a]oxac [------ 


δω]σιδιχκίαν 99. xa[t .. ]a ... . ἐπαίζνησαι 
δὲ vol; πρεσβεύταις ἐπὶ τῶν | τὰν ἐπιδαμίαν ποήσαο]ϑαι τὰν ἐν 


25 Supplevi. coi]o: Frünkel. Sed cum reliqui omnes dativi pluralis 
apud Aeolenses vocalem finalem constantissime teneant, articulus eadem 
constantia eam abicit. Cf. O. Hoffmann Gr. Dialekte II p. 556. 26 Sic 
Uter casus sit (οἵ, not. 25) in medio relinquendum 
27 «1PHTAI! lapis. αἰϊρηται Frünkel, ἀϊγίρηται Hoffmann, id quod 
28 Supplevi. ἐν [ἄμμι] Frünkel. Cf. not. 43. 

30 Supplevi. Fránkel acute neque im- 
Sed nescio an praestet 
[δω]σιδιχίαν, quae vox etsi aliunde non magis nota est quam ἐφεσιδιχία, 
tamen ab adiectivo δωσίδιχος, quod testatum habemus, legitime derivatur, 


/— ut sic Mytilenaeos pro volgato διχαιοδοσία dixisse certe non incredibile sit. 


Utrum vero provocationis an iurisdictionis notio huic loco aptior sit, prop- 
ter mutilam lapidis condicionem discerni nequit. 


596 V. Regnum Attalidarum. [335 


| 


[Μυτιλῆναι81: μετὰ φιλοπ]ονί[ας χα]! ἀξίζως τῶν ἀποστελλάντω)ν. | 


[τοὶς ὃε στροτά]γοις vol; me[p] T[a .......... , ὅτι με]τὰ 
85 πλε[ίστας εὐνοίας] xal φι[[λανϑρωπίας ..... ...... Ἰως ἔχαστα 
T8 5L doo REN E ν &mpéofs[ucav, oi βασί]λεες 32 [.... 
EUN, Pere ee , χαλ]εσσάτωσα[ν δὲ αὔτοις ἐπὶ ξέϊνια εἰς τὸ m[po- 


τανήϊον] ἐπὶ τὰν | [χοίναν ἐστίαν 383, ὄπως] δὲ πρόξεν[οι xai 
πολῖται γ]ένωντα[ι τᾶς πόλι]ος, εἰσαγή [σασϑαν xal περὶ αὔτων 
τοὶς] σἰτροτάγοις ἐν τοῖς χρ]όνοισ[ν τοῖς àx τῶ]ν νόμωνϑ4. | 


II [Περγαμην v]. 
90 [---------------------------------- tjoó Qaew[Xéoc?5 -- - 
----------------ς------- 1σϑε---- |. 
( 92 -------------- o[- -------- | ---] pyia[------------------- 
ΠΠιτάνην xa[t Μυτιλήνην --------------- | πρ]ὸς ἀλλήλας... 
95 ϑέντες ὑπ᾽ αὐτῶν ------------ τὰ | ἀϊποσταλέντα ὑπ᾽ [αὐ]τῶν 


ἀποχρίματα Β[άχχιος ᾿ὐδήμουϑθ, ᾿Απολλόδωρος ᾿Αϑηνοδώρου, 
Διογένης ᾿Α]σχληπιάδου, [Μεγ]ίστερμος ᾿Αττάλοζυ, Σχάμηων 


[Ἀσχλάπωνος, ---------------- πᾶσαν] σπουδὴν χα[ὶ φιΐλοτι- 
μίαν ἕνεχα τοῦ μ[ὴ φιϊλέχίϑρως 87, ἀλλ ὡς μάλιστα οἷόν τε38. 
γένοιτ] ο39 αὐτοῖς [συγ]γενικῶς ἐπιλῦσαι τὰ νείχίη ----------- 
--—d...... ]ow αὐτ[οὶ ἐ]πιδεξάμενοι τὴν χρίσιν m[------- 
100 --------- |... ἐφε]ίνα[ι τὰ χρήματα ἑαυτοῖς, ἵνα φιλι[χῶς 
------------------------ | --------------- γένη]ται 49 σύλ- 
λυσις οὐδ᾽ b[------------------- |. Πιτα]ναῖίοι --------- 
τ]ὴν ἐξουσίαν [----------- |... ἐϊχόντω[ν --- 
---- λοιπῶν &v[------------ |... ἐ]χόμενοι -------------- 
105 ------------------ D 55254 τα τὴν ᾿Αττο[ζϊτῶν 41 ---------- 


34 Supplevi. Cf. not. 18. ἐν [4piv] Frünkel. Cogitaveris etiam de ἐν- 
[9486]. 32 Supplevi coll. n. 2, 4. 9. 18, unde apparet βασίληας magistra- 
tuum collegium apud Mytilenaeos fuisse. Vocalium ἡ et e vicissitudo ad tem- 
porum discrimen referenda est. Frünkelius éxpécfe[ucav xaT εὔχ]λεες, contra 
sermonis usum si quid video. 33 Supplevi coll. v. 45. 34 Supplevit 
Frünkel, qui tamen χρόνοις scripsit contra leges dialecti. 35 De hac 
regis mentione v. supra. 36 Cf. not. 4. 37 Supplevi coll. v. 25. 
wh[re] Aey9 [vot] Frünkel. 38 Supplevi. 39 Supplevi. 40 Sup- 
plevi. [ποιῆ]ται Frünkel. 41 Supplevit Frünkel. Cum post alteram A 
etiam hasta directa exstet, de Attalia cogitari non licet. Iam cum nummi 
aetatem tulerint cum inscriptione Ἀτταϊτῶν, cuius oppidi de situ magno- 
pere dubitaverunt homines docti (cf. Eckhel D. N. III p. 1444), et hic eun- 
dem populum agnoscendum et apud Strabonem (cf. not. 4), ubi post Cory- 
phantida et Heracleam Mytilenaeorum vicos in continente oppidum Ἄττεα 


le: AC RES S A tA καὶ 


CAS Ξυερ εν μα P RS a EA 


r-E—- 


335] Mytilenaeorum et Pitanaeorum controversia de finibus. 527 


---------- |.....]gpev τε αὐτῶν A[-----—--------------- 
--------  συνϑέϊντες ἐχ τῶν sipr[uévv ------------------ 
ταῖς | πόλεσ]ιν εὔσημον χαϑεσίτά]ναι ο- - 
------- | ....tTac ἐκ τῶν παρατ[εϑέντων ἡμῖν ----------- 
110 ----------- |... ἑχ]ατέρων ἐγδυκούντωϊν 42 ἐξ]εϑέμεϑ[α 4 ------- 
Ι οὖς τῆς ἐπὶ τῆς ῥάχεως χά[τ]ω εἰς τὸν [δύα]χα 15 


x«i ὡς [ἡ ὁδὸς ἄγει xoi αἱ στῆλαι χεῖνίται εἰς τὴν ὁδὸν τὴν 
, 


ὁρίζουσαν [τ]ὴν τε [Ππταναίαν xai [τὴν --------- , χαὶ ὡς ἡ 
ὁδὸς | ἄγ]ει καὶ αἱ στῆλαι χεῖνται ἕως τῶν] πετρῶν τῶν δύο τῶν 


] , RETIA 1 , 
-------------..----------- | ἐποιήσαμεν, ἀπὸ δὲ τούτων εἰς τὸ[ν 
115 λειμῶνα, ὡς ἡ στήλη χε[ἴτ]αι [xat ὡς ἡ ὁδὸς ἄγει || εἰς τ]ὴν 
᾿Αστυρηνήν 55, ὡς αἱ στῆλαι χεῖνίται sl]; τὴν ὁδὸν xal ὡς ἡ ὁδὸϊς 


commemoratur, deinde Atarneus et Pitane, lenissima emendatione Ἄτταια 
reponendum esse perspexit Frünkel. Utique in littore septentrionem versus 
ab Atarneo quaerendum est oppidulum, ut eius agrum attigisse terram de 
qua Pitanaei cum Mytilenaeis litigarent non improbabile sit. 49 ]. e. 
cum utrique suam causam orarent, suum ius argumentis et testimoniis pro- 
bare conarentur. Eadem vi nomen ἔχδιχος usurpatur de advocato qui civi- 
tatem in litibus exteris defendit. Cf. J. Marquardt Róm. Staatsverwaltung 1 
p.214. Audiunt igitur primum Pitanaeos et Mytilenaeos arbitri Pergameni, 
deinde circumeuntes cum eis terram litigiosam cognoscunt, postremo Per- 
gamum redeunt ibique sententiam pronuntiant (v. 122). Apparet igitur, quae 
v. 441—447 legantur de finibus, ea neutiquam partem arbitrii efficere, sed 
etiamtum ad narrationem eorum pertinere quae arbitri egerint priusquam 
sententiam dicerent. Fr. - 43 Cf. Polyb. XXXI, 49, 3: ἡ μὲν σύγκλητος 
παρέπεμπε τοὺς πρεσβευτάς, οὐ βουλομένη διδόναι περὶ τούτων ἀπόφασιν οὐδε- 
μίαν οὐδ᾽ ἐχτίϑεσθαι χαϑόλου τὴν αὑτῆς γνώμην. Fr. Ceterum quinque arbi- 
tros Pergamenos hic prima persona de se loquianifestum est. 44 Sup- 
plevit Frünkel. Proprie quidem vocabuluzi de igneis Aetnae aliorumque id 
genus montium torrentibus usurpari in volgus notum est (Thuc. III, 446, 4. 
Ar. de mir. ausc. 38 p. 833 ἃ. 17. Diodor. V, 6, 3. XIV, 59, 3. Strabo VI, 2, 3 
p.269). Sed ut origo manifesto ad verbum ῥέω rediret, sic etiam usu non- 
nunquam ad longe alias res fluentes transferri observavit Frünkel allatis 
Diodor. V, 35, 3 δύαχας ἀργύρου χαϑαροῦ et Aristid. I p. 203, 10 Dindf. οἱ τοῦ 
αἵματος δύαχες. ltem ap. Aristotelem Hist. anim. II, 43, 504 b, 24 manifesto 
translationem ab alveo fluminis repetitam esse. Quare quin hic torren- 
tis (χαράδρας) significatio subesset non dubitandum esse. 45 Cf. Xen. 
Hell. IV, 4, 44: ἀφικόμενος 9 εἰς Θήβης πεδίον χατεστρατοπεδεύσατο περὶ τὸ τῆς 
Ἀστυρηνῆς Ἀρτέμιδος ἱερόν. Strabo XIII, 4, 54 p. 606: ἐντὸς δὲ ἥ τε Ἄντανδρός 
ἐστιν --- xol ὁ Ἀσπανεύς, --- εἶτ Ἄστυρα κώμη καὶ ἄλσος τῆς Ἀστυρηνῆς Ἀρτέ- 
μιδος ἅγιον. πλησίον δ᾽ εὐθὺς τὸ Ἀδραμύττιον. 8 65 p. 618: Μυσίας δὲ Ἄστυρα 
τὴν πλησίον (sc. τοῦ Ἀδραμυττίου) χώμην φασίν. Tj» δὲ πολίχνη ποτέ, ἐν Tj τὸ 
τῆς Ἀστυρηνῆς Ἀρτέμιδος ἱερὸν ἐν ἄλσει, προστατούμενον μετὰ ἁγιστείας ὑπὸ 


528 V. Regnum Attalidarum. [335 


ἄγει xal ὡς ai στῆ]λα]ν. χεῖνταν παρὰ τὴν ᾿Αστυρηνὴν ἕως [τοῦ] 
τάφου τοῦ πρὸς τῆι ὁδῶι [τοῦ ἐπιχαλουμένου 46 | '"E]xtxpácoo, 
ἀπὸ δὲ τούτου ἐπὶ τὰ ὅρ[ια 47 τὰ] πρὸς ᾿Αταρνίτας 48, ὑπεξηγμ[έ- 
νων49 δὲ ----------- | π]άντων, χαϑότι συνέϑεντο πρὸς ἀλλ[η- 
λους μηδὲν ἔτι αὐτοῖς ἀπολει[φϑῆναι μήτε ἔγχλη)μα μῆ]τε νεῖ- 
xoc διαφορᾶς ἐχόμενον, χαϑό[τ]ν. καὶ αὐτοὶ διὰ τῶν ἀποχριμάτωϊίν 
120 ἐνεφάνισαν, | ἐμφανιζόντω)ν δὲ ὁμοίως Μυτιληναίων Πιτ[αἹναίοις 
xal ὅτι ἐγ Καΐχου πεδίωιδ χίῴραν ------------------ | --—-- 
----------------- ἐσχ͵]ήχασιν αὐτῶν. ἀναχ[ωρ]ήσαντες εἰς TIép- 
γαμονὅ! χατὰ τὴν τοῦ δήμου ἐπιταγὴν χαὶ τὴν βασιλέωϊς 
εὐδόχησιν, [ὀμόσαντες ἐν τῶι ἱερῶν τῶν Διοσχόρ[ων 92 ------- 


Ἀντανδρίων, οἷς μᾶλλον γειτνιᾷ. Hoc oppidulum inter Antandrum et Adramyt- 
tium in litore septentrionali sinus Adramytteni situm, non illud quod prope 
Abydum fuerit (Strabo XIII, 4, 23 p. 591. XIV, 5, 28 p. 680) aut quod in Caria 
commemorat Stephanus, hic innui manifestum est. Fr. 46 Supplevi. 
ἐγγεγραμιμένου Frünkel dubitanter. At non putaverim hic de titulo sepul- 
crali dici, sed de fama volgi, quae usquequaque tumulis antiquissimis nomina 
hominum vel heroum illic sepultorum affingere solebat. 47 Supplevi. 
ὄρη Frünkel. Sed illud τὰ πρὸς Ἀταρνίτας terminorum potius quam mon- 
tium. hic mentionem fieri demonstrat. Qua cum re bene convenit, quod 
hoc ipso loco finitur descriptio. Nam consentaneum est eam usque ad illum 
locum continuari, quo cum alius civitatis terminis nulla ex parte contro- 
versis coniungatur. Quare inter Atarnea et Attaeam (v. 106) a meridie, 
Astyrum et Adramyttium a septentrionibus, in orientali et meridionali sinus 
Adramytteni ora, terra litigiosa videtur sita fuisse. 48 Atarneus (Ἄταρνα 
Steph. Byz. s. v. Afarnea Plin. N. hist. V, 192) oppidum in campo fertilis- 
simo e regione insulae Lesbi, exiguo spatio septentrionem versus a Pitane, 
situm. Cf. Herodot. I, 460. VIII, 406. Xen. Hell. III, 2, 44. Anab. VII, 8, 8. 
Diodor. XIII, 65, 4. Strabo XIII, 4, 67 p. 614 Cas. Pausan. IV, 35, 10. Plin. 
hist. n. XXXVII, 456. 49 Supplevi, ante hanc vocem puncto posito. 
Frünkelius maluit cum superioribus coniungere cum scriberet τὰ ὄρ[η τὰ] 
πρὸς Ἀταρνίτας ὑπεξηγμίένα] "dée Berge dée sich allmühlich maeh Atarneus 
hinxiehem. At sic hoc Graece profecto enuntiari non licebat, neque omnino 
de montibus hic dicitur (not. 47). Immo finium descriptio usque ad vocem 
᾿Ἀταρνίτας pertinet; quam excipit novum enuntiatum. Inter ὑπεξηγμίμένων) 
et [π]άντων locum habuisse substantiva quale est τῶν ἐγχλημάτων probabi- 
liter conieceris, quandoquidem ὑπεξάγειν removendi, de medio tollendi no- 
tionem habere potest. 50 Huic terrae quaenam cum lite Pitanaeorum 
et Mytilenaeorum intercedat necessitudo, in medio relinquendum est. Utique 
ager litigiosus non in planicie Caici erat, sed prope mare. 84 Cf. not. 42. 
52 Delubrum quidem Dioscurorum Pergami fuisse hic unus titulus comme- 
morat, sacra vero eorum Pergamena testantur cum effigies in nummis Eume- 
nis II expressae (Imhoof-Blumer Münzen der Dynastie von Pergamon tab. 
II, 48) tum titulus C.1.G. 3540, 4: καὶ τῆι Διοσχουριτῶν δυμβιώσει. Frünkel. 


᾿λεσίννν δον,» ἐοσλα τοῖν, τος 


τ το Opi IC oun T Vl 


μα γον 


Dreh d pisi pono 


335] Mytilenaeorum et Pitanaeorum controversia de finibus. 529 


-----------------2-----2-2------2-----2----- ]v τῶν δὲ |τα- 
ναίων ὁμοίως ix τῶν ἱστ[οριογράφων ὅ8 ---------- | -------—- 
τὴν χ]ώραν ταύτην χατε[σχ]ηχότας ἑαυτοὺς [------- | ------- 
πολλὰς γ]ενεὰς wo[p] αὑτοῖς τετηρημένον ἡ ps[---- | -------- 
------------------------------- ἐπρ]ατο ταῖς μεταπτώσεσιν 
[------- | --------------------- -------------.------.----- 
-------------------------.------ ας ἐλη[λυ]ϑέν[α].  xop[s]i[a 
130 --------- ᾽:-ο-----------------------------.οοο------------ 
------------------ ἐν πολλαῖς γε͵νεαῖς τῶν τόπων ἐπ. ͵]χρα- 
[τη]σίαν ----- | --τ-τ--ττ----------------------ςο--οο------.-.-..-- 
----------------------- ] x«l τεσσάρων ταλάντωνδἐ xal μετὰ 


va[b]va Σελεύχο[υ 55 τῆι πρὸς] Λυσ[ίμαχον μάχηι ἐπι]χρατή- 
σαντος ὁ υἱὸς αὐτοῦ διαδεξάμενος | τὴν βασιλείαν [Ἀντίο]χος 51 
τὴν πεδ[ιάδα χῴ]ραν αὐτοῖς ὅ8 ἐπώλησεν ταλάντων τριαχοσίωϊν] | 
τριάχοντα xal π[ροσει]σέπραξεν ἄλλα τ]άλαντα πεντήχοντα, xai 
135 περὶ τούτων τὰς πίστεις | ἐγγράφους παρατιϑέ[ασι]ν, δόντος [εἰς 
τ]αῦτα [Πταναίοις xoi Φιλεταίρου ὅθ τ[άλαντα ------------ ]- 
χοντα, χαϑότι ἐχ τῆς ἀν[αγεγραμμένης παρ᾽] ἡμῖν [ἐν τῶι 
ἱερῶν τῆς ᾿Αϑηνᾶ[ς 90 ἐπιστώ]σαίντο στήλης, x[a] ὡς ἡ παγ- 
xou 51 τ[ῆ]ς χίώρας χυρε]ία xal διὰ τῶν ἐγγράφων ἐπὶ τῆς 


53 Supplevi coll. Gr. inser. in the British museum III, 4 p. 42 n. CCCCIII, 104: 
ol δὲ Xdpao[t τά τε] τῶν ἱστ[ο]ρι[ο]γράφω[ν] μαρτύρια ὑφαγίήσαντο)]. Syll.? 929, 93: 
[ποιη]τῶν καὶ ἱστοριαγράφων ἀποδείξεις. Quorum titulorum argumentum cum 


"simillimum ac paene geminum sit huius, non dubito quin etiam in hac 


Pitanaeorum et Mytilenaeorum lite utrimque ad ea provocatum sit quae 
scriptores rerum gestarum memoriae prodidissent. ἱστορημένων] Frünkel. 
54 Ad venditionem quandam Seleuci victoria (281 a. Chr.) antiquiorem haec 


- referri videntur. 55 Seleucus I Nicator (306—280 a. Chr. n.). 56 Proe- 


lium quo Lysimachus victus et occisus est anno 281 a. Chr. Cf. Niese Gesch. 


- der gr. ἃ. mak. Staaten I p. 404. 57 Antiochus I Soter (280—264 a. Chr. n.). 


58 Pitanatis. 59 Philetaerus eunuchus, opum Pergamenarum conditor, 

qui anno 263 a. Chr. n. octogenarius decessit. Cf. n. 2663. 60 Templum 

in arce Pergamena, non Nicephorium extra muros situm. 61 Adiectivum 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 34 


90 V. Regnum Attalidarum. [(835— 


δια]νομῆς οα[ὐ] τοῖς ὑπὸ τῶν χρατούντων παρεχεζχώρητ]ο 52, ἀναν- 
τιρήτως δειχίνύντες ἐχ τ]ῶν χαϑιερ[ω]μένων στηλῶν ἔν τε 
Ἰλίων χαὶ Δήλω[«. x«t ᾿Εφέ]σωι, ἐν αἷς ἡ γε[γραμμένη ὑ]πὸ 
140 Ἀντιόχου | ἐϊπιστολὴ περὶ τῆς χατὰ τὴν χώραν τα[ύτην xo- 
ρ]Ἰείας χατετέἰταχτο, παρα]σχομένων τε  χ]αὶ ὡς Εὐμένης δ᾽ 
παραλαβὼν τὰ πράγματα τὴν ΣεἸλεύχου [ἐχύρωσεν ἐπ]ιστολὴν 
πρὸς | Πι]ταναίους, ἐν ἧι σὺν τοῖς ἄλλοις ἐγέγίραπτο χ]ατὰ 
λέξιν ὧδε 64. “συγχωροῦμε]ν 66 δὲ xal τῆς χώϊρας εἰς τὸν ἀεὶ 
xpó]vov96 τὴν ἀναμφισ[βή͵τη[τ]ον x«l ὁμολογουμένην χυρείαν 
τὴν παγχτητιχ]ῆν 97. ἀντιρρ[ήσεως 68] δὲ ἐπενεχϑείσης ----- 
------------ xata] τὴν χρίσιν τὴν τοῖς ᾿Ελαΐτα[ις 99 γενομένην 
145 ὑπὸ ᾿Αντιόϊχου 70 ἡμ[ἴν || ------------------------ βα]σιλιχήν᾽ 
οὐ μὴν ἀλλ᾽ οὔτετί' λυσιζτελ --------------------------—---- 
------------- | -------------------------- οὐ]δὲν οὐδ᾽ ἂν ἦ 


πάνυ μέγα τὴν d[-------------------------------- | ------- 
1 , 1 7 M 
------------- περὶ] πάντων τὸ δίχαιον ϑεωροζ[ζῦντες --------- 


aliunde non notum, sed arctissima necessitudine coniunctum cum nomine 
παγχτησία, quod habes Syll? 540, 78. Pollux Onom. X, 42. Sed hic non tam 


de totius agri possessione, quam de pleno et absoluto dominio dici videtur. 


62 Supplevit Wilhelm. mape[xei ἐδέδοτ]ο Frünkel. 63 Eumenes I (263—241 
a. Chr. n). Cf. n. 2668, 64 Supplevi. ταῦτα Frünkel. 65 Supplevi. 


[τὴν χυρία]ν Frünkel. 66 τ[ὴν εἰς τὸν πάντα χρόΪϊνον Frünkel, quod paullu- ἴ 


lum mutavi. 67 Supplevi. Hic mihi finis enuntiati esse videtur, quod 
ex Seleuci epistula citatur. Certe Antiochi nomen, quod v. 144 acute agnovit 
Frünkel, in litteris regiis fuisse perquam improbabile est. 68 Hunc et 
proximum versum supplevi ita ut sumerem τοῖς Ἐλαΐταις ἃ γενομένην, ἣμῖν 


vero ab ἐπενεχϑείσης pendere. Cum Seleuci epistula agri controversi domi- - | 
nium Pitanaeis assignatum esset, postea Antiochi I decretum factum est, quo . 


lis similis inter Elaitas et nescio quam finitimam civitatem dirimeretur. In 
eo vero nonnulla scripta erant, quibus Pitanaeorum adversarii Mytilenaei 
illam sententiam infringere et suum ius probare posse sibi viderentur. Qua 
re antiqua controversia denuo suscitata est. 69 Post A initio duplex | 


exarata erat, quod deinde priore erasa emendatum est. Per se utraque 


forma proba est, nam 'EAatae non plus offensionis habet quam Ἀχαιία, 
Ayawxóc. Elaea oppidum fuit Aeolicum situm ad sinum Elaiten prope 
ostium Caici, orientem versus a Pitane. Cf. Scylac. Peripl. 98 p. 74, 4 Müller. 
Strabo XIII, 4, 54 p.607. 8 67 p.615. 3,5 p.622. Ptolemaeus Geogr. V, 2, 5 


p. 844, 6 Müller. Mela I, 48, 90. Plin. N. hist. V, 4124. 426. Livius XXXV, 
13, 6. XXXVI, 43, 412. XXXVII, 37, 4. 70 Supplevit Fránkel. Quin An- | 
tiochus I Soter (280—261! a. Chr. n.) designetur, non videtur dubium. 


74 Sic scribere malui quam ἄλλου τε cum Fràünkelio, propter frequentiam 
particularum οὐ μὴν ἀλλὰ coniunctarum. 


336) Mytilenaeorum et Pitanaeorum controversia de finibus. 531 


------2------------- | --------------- Πιταναίοις d]noxat- 
σταμεν 72. αὐτὴν x[----------------------------------------- 
----- | κατὰ τὴν γνωμὴν τὴν ἡμε]τέραν τὴν νῦν ἀσφαϊίλ----- 
150 ---------------------------------------- | ----—----------- 
----------------------------- τὴν ὠ]νὴν τῆς χώρας γεγίενη- 
| pegerdepesuShE struts SUVS τ TOBRY URSUS Up, "Es CNOUALKEC i CES EUDSNDUMIUE, si θα, | iio Gai 6d A in 
------------2------------------------2------------------- ]Ἰοις 
ἐστηλογράφηίται ------------------------------------------ 
---------- | -2-----------2--------------.----- [lhvava]totne, 
πρὸς δὲ to[Ütotg ------------------------------------------ 
-------- ,.πι--------------------------------.------------ἰοις 
ὀμοσαντί------τπσστ-ο--------.--------------------ο---.---------ς------ 
-------- | -----7-7-7-7'-'-'-7'-------'-'---------- |lhkavatov ὑ[----- 
155 --------------------- | ---7-7-7-7-7-7-------- ἐσ]τι αὐτοῖς [--- 
| -απο--- | ---------------------- αἸότοὶ δια ------ | 
D 151 ---------- xaÀ[sc ------- | -------- π]ρεσβευταὶ s[-------- | 
160 --- τοὺς ἁρ]μόζοντας λόγους 18 -------- ] ----—------------ ] 
σπουδαίως --------- ] 


Jor Es man yf RETE ICT EGRE πο πε, με ΝΣ 


Ege yg 


72 Manifesto hic quoque, ut v. 440 ἐξεϑέμεϑα. 114 ἐποιήσαμεν. 128 χε- 
χρίχαμεν, verba faciunt quinque arbitri Pergameni. Πιταναίοις recte resti- 
tuisse videtur Frünkel nam secundum hos iudicatum esse probabile est. 
73 Polyb. I, 45, 43 ἡμεῖς δ᾽ ἐπειδὴ τοὺς ἁρμόζοντας πεποιήμεϑα λόγους confert 
Frünkel. 


996 Marmor caeruleum quadratum, quod summam partem 
basis statuae efficiebat, inventum in turri Turcica meridiem versus 
8 templo Minervae in Pergamenorum arce. Ed. M. Frünkel Alterth. 
von Pergamon VIII, 1 p. 138 n. 240 cum addendis fasc. 2 p. 509. 
Cf. G. Kaibel Deutsche Litteraturzeitung 1894 p. 1706. 


Διογένης "EmvxAéongi, | χατασταϑεὶς πρὸς τῆι ἐπιμελείαι xol 


Litterae volgares praeter ΠΣ, Fines hastarum lineolis transversis or- 
nati. Littera o (v. 2) reliquis minor, O et 9 non item. 4 Eiusdem 
hominis duas dedicationes habes Alterthümer von Pergamon VIII, 4 p. 439 
n. 244 Διογ[ένης ᾿ΕἸπιχ[λέους | τῶι δή]μω[ι]. n. 242 [Διογέν]ης ᾿Επιχλέους | [τ]ῶι 
δήμωι, De aetate cf. not. 8. 4. 

34* 


532 V. Regnum Attalidarum. [226— ES 


φυλαχῆι | τῶν ἐν Φιλεταιρείαι2 τειχῶν χαὶ πυλῶν | xal τῶν 
περὶ τὸ Εὐμένειον 8 ἱερῶν, τῶι δήμωι". 


2 Cf. n. 9668, 3 Delubrum Eumenis I non per magnum temporis 
spatium post finem regni Pergameni tanta cura conservatum esse, quantam 
hic videmus, iure meritoque statuit Frünkel. At post regiam domum ex- 
stinctam illorum sacra non statim abolita esse docet n. 339, 46: τῶν τε βα- 
σιλέων εἰς ϑεοὺς μεταστάντων. Quare, praesertim cum dedicatio τῶι δήμωι 
(not. 4) liberae reipublicae tempori melius convenire videatur, haec monu- 
menta proximo post Attali III mortem (433 a. Chr. n. tempore dedicata 
existimo. 4 Populo Pergamenorum talem dedicationem fieri potuisse, 
dum sub regno Attalidarum esset, praefracte negat Kaibel, pertinaciter tenet 
Fránkel. Ex quibus uterque mihi aliqua ex parte verum vidisse videtur. 
Namque nullo modo quidem incredibile est, etiam regibus superstitibus 
populo aliquid dedicari potuisse; scilicet dativi τῷ δήμῳ, τῇ πόλει, τῇ βουλῇ 
χαὶ τῷ δήμῳ aedificiis aliisque operibus inscripti neutiquam, ut Kaibelius 
opinatur, populum, civitatem, senatum in deorum numero haberi indicant, 
sed nihil enuntiant nisi donari aliquid populo eiusque usui destinari, id 
quod etiam per regni tempora fieri poterat. Sed in monumento honorario 
sane probabile est, futurum fuisse ut regis aut regum appellatio populi 
nomini adiungeretur. Cf. C. I. Att. III, 68, 4 Ἑστίᾳ xoi Ἀπόλλωνι χαὶ ϑεοῖς 
Σεβαστοῖς καὶ τῇ βουλῇ τῇ ἐξ Ἀρείου πάγου xai τῇ βουλῇ τῶν ἑξαχοσίων χαὶ 
τῷ δήμῳ. 


294 Basis marmoris subcaerulei inventa in muro Byzantino 
arcis Pergamenorum. Ed. M. Fránkel Alterthümer von Pergamon 
VIII, 1 p. 176 n. 250. 


Ὃ δῆμος | Λυσάνδραν Πρωτομάχου, | γενομένην τῆς ᾿Αϑηνᾶς: 
5 ἱέρειαν, | ἐφ᾽ ἧς ὁ δῆμος χατεστάϑη | sic τὴν πάτριον δημο- 
χρατίαν. 


Litterae volgares praeter NITE. Exíremae hastae lineolis transversis 
ornatae. 41 Minervam sine cognomine praeterea non occurrere post 
Eumenis II aetatem (197—159 a. Chr. n., cf. Alterth. v. Pergamon VIII, 4 p. 77 
n. 4154 [Βασιλεὺς Εὐμένης [Ad xoi] Αϑηνᾶ) adnotat Frünkel; qua etsi hoc 
monumentum utique recentius sit, tamen illa antiqua simplicitate appella- 
tionis nos moneri, ne ad nimis novicia tempora descendamus. 2 Cum 
in titulo P. Servilii Isaurici proconsulis n. 449, 4. 5 (Alterth. v. Perg. VIII, 2 
p. 288 n. 413) anno 46 a. Chr. inciso legatur ἀποδεδωχότα τῆι πόλει τοὺς 
πατρίους νόμους xai τὴν δημοχρατίαν ἀδούλωτον, haud improbabiliter coni- 
ciat quispiam, illius temporis hunc quoque lapidem esse. At Fabricius 
scripturam huius tituli non eandem esse, quam Caesaris aetate exhiberent 
inscriptiones Pergamenae, sed multo accuratiorem atque eam potissimum, 


PW LN duod 
VIPERA να 


T 


bacc 


338] Attali III testamentum (133 a. Chr. n.). 533 


quae extrema regni aetate usitata fuisset, observavit. Quare de libertate 
regis Attali III testamento Pergamenis concessa (cf. n. 838, 5 ἀπολέλοιπεν 
Ti[p πατρί]δα ἡμῶν ἐλευϑέραν) hic dici manifestum est. Frünkel. 


338 Pars superior stelae lapidis albi, fracta in duas particulas 
inter se contingentes, inventa Pergami in theatro. Ed. M. Frünkel 
Alterthümer von Pergamon VIII, 1 p. 171 n. 249. Cf. Addenda 2 
p.910 (Ch. Michel Recueil d'inser. Gr. p. 385 n. 518). Cf. quae 

- disputaverunt G. Kaibel Deutsche Litteraturzeitung 1891 p. 1705. 
Πα. Wileken ap. Pauly-Wissowa Realencyklopáüdie II p. 963. A. Wil- 
- helm Arch.-epigr. Mitth. aus Oesterreich XX 1897 p.57. H. von Prott 
[ et W. Kolbe Mitth. des arch. Inst. in Athen XXVII (1902) p.106 sqq. 


| ᾿Επὶ ἱερέως ; Μενεστρά[του τ]οῦ ᾿Απολλοδώρου, | μηνὸς Εὐμενείου 2 
ἐννε[αχαιδεϊχάτην᾽" ἔδοξεν τῷ | δήμωι, γνώμη στρατηγῶν" ἐπε]ὶ 
Ϊ βασιλεὺς Ἄτταλος | Φιλομήτωρ xol Εὐεργέτη[ς μεϑιστάμενος 
ἃ ἐξ ἀνϑρώπων ἐ ἀπολέλοιπεν τὴ, πατρίδα ἡμῶν ἐλευϑέραν ", | 


Litterae volgares praeter ΠΣ; memorabilis antiquior forma x. Singu- 
'Llarum litterarum spatia vacua relicta sunt v. 42 init. post NOIZ, v. 49 
-Lpost XOPAI, v. 26 post AHMOXIOYZ. Versu 34 vocabula τετράδι ἀπιόντος 
| medium latitudinis locum tenent, spatio utrimque vacuo relicto. | Cum 
fpraeterea ubique prytanis magistratus eponymus sit Pergamenorum, hic 
.modo et n.267,2. 39 sacerdotis nomine annus indicatur. Fr. 2 Quod 
hune unum novimus mensem a proprio regis nomine appellatum, ad merum 
|| easum referendum videtur. 3 Attalus III (138—133 a. Chr. n.). & GE 
ἢ, 8084, 5 Cf. n. 326?1 6 Cf. Liv. Perioch. LVIII: Aeredem autem 
t populum. Romanum reliquerat Atlalus, rex Pergama, Eumenis filius. LIX: 
|LAristonéeus Eumenis regis. filius Asiam. occupavit, cum. testamento Attali 
"regis legata. populo Romano libera, esse deberet. Strabo XIII, 4, 2 p. 624 Cas.: 
1 ἐτελεύτα (Attalus III) νόσῳ τὸν βίον, κατέλιπε δὲ κληρονόμους Ρωμαίους. Vel- 
ΤἸοῖαΒ II, 4, 1: φηφογίέμο rege Αἰξαῖο, a quo Asia populo Romano hereditate re- 
' Mécta, erat. Iustin. XXXVI, 4, 5: huius testamento heres populus Romanus tunc 
xitwitur. Florus 1, 35 (IL 20): Aitolus rex Pergamenorum, regis Eumenis 
filius, socii quondam. commilitonisque nostri, testamentum. reliquit: Populus 
Jiomanus bonorum meorum, heres esto . in bonis regis haec fuerunt, quos 
»loeos affert U. Wilcken apud Pauly-Wissowa Realencyklopádie 1I, 2 p. 2476. 
M e genuinam quidem huius testamenti originem, quam a Mithridate addubi- 
"Mari fingit Sallustius Ep. Mithr. (IV fr. 69 Maurenbr., 8 sémwlatoque 4mpio 
I desiamento, recentiore aetate re vera addubitavit M. H. E. Meier Allg. En- 
'"eyklopüdie v. Ersch ἃ. Gruber ΠῚ, 16 p. 444 sqq., post hunc titulum inven- 


534 V. Regnum Attalidarum. [338 


προσορίσας αὐτῆι xal πολε[ιτιχὴ}}] χώραν ἣν ἔχριν[εν5,} | 
δεῖ δὲ ἐπιχυρωϑῆναι τὴν διαϑή[χην] ὑπὸ Ῥωμαίων, [ἀναγ- 
xdi]óv9 τέ ἐστιν ἕνεχα τῆς χοινῆς ἀσ[φ]αλείας xal τὰ ὑπο- 
vera] uva 19 γένη μετέχειν τῆς πολιτείία]ς διὰ τὸ ἅπα[σαν 
10 εὔ]ϊνοιαμ, προσενηνέχϑαι πρὸς τὸν δῇ μο]ν᾽ ἀγαϑῇ[- τύχηι, 
δεδό]χϑαν τῶι δήμωι, δεδόσϑαι πολιτείαν [τ]οῖς ὑπο[γεγραμμέ] - 


vote" τοῖς ἀναφερομένοις ἐν ταῖς τῶν] παρο[ίχων 11 ἀπο]γραφαῖς - 


libertatem datam esse. Quod per se nihil miri habet, sed scrupulum movent 
quae v. 7 leguntur δεῖ δὲ ἐπιχυρωϑῆναι τὴν διαϑή[χην] ὑπὸ Ῥωμαίων. Quae 
nisi etiam ad eam testamenti partem spectarent, quae est de libertate civi- 


tatis, omnino nullum hie locum haberent. Quonam autem iure aut titslo - 
Romani id sibi arrogare potuerint, ut confirmarent quae rex de sua urbe - 
constituisset, non video, nisi forte hereditate totum quidem regnum cum :. 
ipsa urbe Pergamo populo Romano reliquit, sed ea condicione, ut ii urbem | 
quae caput regni fuerat liberam esse iuberent agrumque a rege Pergamenis . 
destinatum ei attribuerent. Itaque eadem fere ratione a Romanis ex Attali - 
voluntate libertatem accipiunt Pergameni, atque legatarius ex testatoris j 


c VN 


voluntate pecuniam aliamve rem accipit ab herede. At si sic res se habet, 


quomodo civitas testamento nondum a Romanis confirmato iam uti potest - 
jHa libertate ad gravissimas res in comitiis suis constituendas? Ni plane . 
fallor, haec decreta non minus quam regis testamentum Romanorum demum 
assensu rata fiunt, sed per illa periculosissima tempora (not. 27) ipsius po- | 
puli Romani intererat sine mora decerni et administrari quae defendendae Ξ 
patriae causa opus essent. 7 Frünkel suppleverat πολε[μίαγ] Sed si ; 
ager hosticus intellegeretur, necessario pro ἣν ἔκρινεν] exspectaveris (quem - 
bello cepit'. Quare longe praeferenda Niesii (Gessch. der griech. ἃ. maked. ἶ 


Staaten III p. 368 not.4) coniectura πολε[ιτιχὴγ}, in quam ipse quoque mea 


sponte incideram; adiectivum proleptice accipiendum "qui civitatis ager 
esset". 8 Sententiam non integram ratus Frünkelius lapicidae culpa 


(δεῖν ἰσονομεῖσϑαι!) omissa suspicatus est.  Obloquitur Kaibel iure. Nam . 
verbum commode intellegitur de iudicio eligendi, quam potissimam terram - | 
rex agro Pergameno adiungere velit. 9 Supplevit Kaibel. [ἐπιτήδει]όὀν. 
Frünkel. 10 *Quae infra enumerantur' Frünkel. Laterculi hominum, qui : 
hoc decreto aut civitatem aut inquilinorum (παροίκων) ius nacti sunt, nuper - 


Pergami in lucem protracti et editi sunt ab H. v. Prott et W. Kolbe 1. 1. 
Ac novis civibus quidem patrum et tribuum nomina adiunguntur, ut AzoXAó- 
vto Μενεστράτου Κριτωνίδος, Τειμόϑεος Τειμοϑέου Εὐβοΐδος. Inde innotuerunt 
Pergamenorum tribus Αἰολίς, Ἀσχληπιάς, Ἀτταλίς, Εὐβοῖς, Εὐμενίς, Θηβαΐς, 
Καδμηΐς, Κριτωνίς, Μαχαρίς, Πελοπίς, Τηλεφίς, Φιλεταιρίςξ. Mitth. ΧΧΥΠ 
p. 114. 11 Nomen hoc uno loco inter titulos Pergamenos occurrit, sed ne - 
reliqua quidem, quae inquilinos indicant (fvotxot, ἔποιχοι, μέτοιχοι, cóvotxot) 
usquam in eis occurrunt. Ceterum πάροιχος hac vi usurpati exempla ex. 
titulis Ephesiorum, Teiorum, Iliensium, Rhodiorum, Carpathiorum, Carthaeen- | 
sium, Thespiensium affert G. Gilbert Gr. Staatsalterthümer II p. 294 not. 4. 


CE Le DL Re Urso 107 — 3; 


SORT Rl. sci 


aee 


338) Attali III testamentum (133 a. Chr. n.). 535 


xol τῶν στρατιωτῶν τοῖς χα[το]ικοῦσιν [τὴμ mó]Àw xai τὴγ 
15 χώραν 12, ὁμοίως δὲ χαὶ Μαχεδό[σι]ν 13 xat Μυ[σοῖς 14] | καὶ 
τοῖς ἀναφερομένοις ἐν τῶι φρουρίωι xal [τῆν πόλει τῆι] | ἀρ- 
χαίαι 1 χατοίχοις xat Μασδυηνοῖς 18 χα[ὶ ----------- ] | χαὶ παρα- 


12 Milites mercennarii regis. Eis dum regnum maneret domicilium qui- 
dem concessum esse in urbe et in agro, neque vero ius civitatis, nihil habet 
miri. Etenim Attalidae semper id agebant, ut ipsi quidem magna auctoritate 
essent apud cives Pergamenos neque vero vice versa civitas se regni ad- 


ον ministrandi rebus interponere posset. Itaque milites quoque in ipsorum modo 


fide esse neque vero rei publicae Pergamenorum ullo iuris officiique nexu 
coniunctos volebant. 13 À mercennariis (στρατιῶται not. 42), quos reges 
Pergamenorum conduxerunt, quos maxima ex parte Graecos fuisse proba- 
bile est, distinguuntur Macedones coloni qui iam antiquitus in illis regioni- 
bus consederant. Origo harum coloniarum ad prima regni Seleucidarum 
tempora redire videtur. Cf. n. 2442. 14 Supplementum certum est cum 
propter spatii rationes, tum quia litterae tertiae € linea superior obliqua 


. distincte agnoscitur in lapide. Mysi mercennarii in Seleucidarum exercitibus 


commemorantur anno 2418 a. Chr. Antiocho contra Selgenses bellum gerente 
(Polyb. V, 76, 7), anno 190 a. Chr. in proelio ad Magnesiam commisso (Liv. 
XXXVII, 40, 8. Appian. Syr. 32), anno 167 a. Chr. in ludis ab Antiocho IV 
Daphnae habitis (Polyb. XXXI, 3, 8). Rectissime B. Niese Hermae XXXV 
p. 296 officii militaris vocabulum μυσάρχης in libro Maccabaeorum II, 5, 24, 
quod plerique interpretes ridicule a μύσος repetiverunt, de horum militum 
praefecto interpretatus est. Eos in coloniis militaribus aeque ac Macedonas 
collocatos esse a regibus praeter hunc titulum probat Polyb. V, 77, 7: δια- 
βὰς τὸν Λύχον ποταμὸν (Attalus I) προῆγεν ἐπὶ τὰς τῶν Μυσῶν χατοιχίας. 
Atque in hoc decreto Macedones Mysique coloni eadem quidem condicione 
utentes, sed tamen separatim utrique commemoratur; at fuisse etiam ubi 
mixti unam eandemque coloniam haberent apparet ex nomine Mysomacedo- 
num apud Ptolemaeum V, 2, 18 p. 819, 6 Müller et Plinium N. hist. V, 420. 
Frünkel. 15 Schuchhardtus oppidi antiqui mentionem ad ea rettulit quae 
narrantur n. 264, &sqq.: Ὀρόντης δὲ --- ἐχράτησεν τῶν Περγα[μηνῶν καὶ μ]:- 
τώιχισεν αὐτοὺς πάλιν ἐπὶ τὸν χο[λωνὸν εἰς] τὴν πα[λαι]ὰν πόλιν. Haec con- 
iectura, quam Fráünkelius probavit, etsi primo aspectu magnopere arridet, 
tamen haud levi implicatur difficultate. Nam hic τὴν πόλιν τὴν ἀρχαίαν 
distingui ab urbe Pergamenorum quae tum fuerit luce clarius est. At in 
illo colle vel monte, in quem Orontes saeculo a. Chr. n. quarto populum 
reduxisse fertur, Pergamenos inde ab ea aetate continenter permansisse inter 
omnes convenit. 16 Similiter formatum oppidi nomen Δοιδύη habes 
n. 344, 3. Paphlagonas mercennarios hic significari coniecit W. M. Ramsay 
Historical geography of Asia minor p. 432 coll. Plin. N. hist. VI, 5: witra quem 
(Ql. Billin) gens Paphlagonia, quam Pylaemeniom. aliqui dixerunt énclusam a 
Galatia, . oppidum-Mastya Milesiorum. Cf. M. Frünkel Alterth. v. Perg. VIII, 2 


p.234. In laterculis, quorum mentionem feci not. 40, aliquot locis invenitur 


536 V. Regnum Attalidarum. [338— 


φυλαχίταις χαὶ τοῖς ἄλλοις ἐ[πιχού]ροις 17 τοῖς χατοιχοῦσιν ἢ 
ἐνεχτημένοις ἐν τῆι πόλει] | 7, τῆι γώραι, ὁμοίως δὲ xal γυ- 
Ἢ". 7| j^ χώραι, ow í 


20 ναιξὶγ xol παισ[ίν]. | sic δὲ τοὺς παροίχους μετατεϑῆναι 18. 


τοὺς ἐχ [τῶν] | ἐξελευϑέρων xai βασιλικοὺς 19 τούς τε ἐνή- 
Awa[c]?? | χαὶ τοὺς νεωτέρους, χατὰ τὰ αὐτὰ δὲ χαὶ τὰς 
γυναῖϊχας πλὴν τῶν ἠγορασμένων21: ἐπὶ τοῦ Φιλαδέλφου 22 | xal 
25 Φιλομήτορος28 βασιλέων xal τῶν ἀνειλημμένω(ν)2 | ix τῶν 
οὐσιῶν τῶν γεγενημένων βασιλιχῶν 256, χατὰ τα[ὐ] τὰ δὲ χαὶ τοὺς 


τῶν ἀπὸ Μασδύης. Cf. Mitth. XXVII 1902 p. 120 n. 132, 4 (Alterth. v. Perg. 
VIII, 2 n. 346, 4). p. 124 n. 134, 2. 47 Cf. C. I. G. 4366 x, 1. 2: οἱ [ἐν 
Λασί. . α]ε παρα[φ]υ]λακῖται. Idem officium significari videtur, quod in 
Aegypto φυλαχιτῶν appellatione indicatur. Cf. n. 853. 962, Frünkel. ἐϊπιχοῦ]- 
pote v. Prott et Kolbe Ath. Mitth. XXVII p. 109 not. 4. ἐϊμιφρού]ροις Frünkel. 
18 Ad id tempus igitur libertini eorumque liberi inquilinorum (παροίχων) 
iure non utebantur. Eandem fuisse in insula Ceo (Syll.? 522, 10 χαὶ τοὺς με- 
τοίχους χαὶ τοὺς ἀπελευϑέρους) et in Ephesiorum civitate (Syll? 399, 44. 45 
τοὺς ἰσοτελεῖς xai παροίχους καὶ ἱεροὺς χαὶ ἐξελευϑέρους χαὶ ξένους) libertino- 
rum condicionem observat Frünkel, sed hoc neutiquam proprium fuit certo- 
rum quorundam populorum, immo Athenis quoque et sine dubio ubique apud 
Graecos aliud fuit μετοίχων, aliud ἀπελευϑέρων ius. 19 Servos regios. 
Apte Frünkelius affert Syll? 846, 2 sqq.: ἐπὶ τοῖσδε ἀπέδοτο Δαμέας ὁ παρὰ 
τοῦ βασιλέως Ἀττάλου ὁ ἐπὶ τῶν ἔργων τῶν βασιλικῶν Ἀρτεμιδώραν τὰν βάσι- 
λιχὰν παιδίσχαν, monetque magnum numerum eiusmodi servorum in variis 
opificii generibus occupatum fuisse, velut in eestbus Altaléeis (Plinius N. 
hist. VIII, 196. XXXVI, 115) conficiendis et in charta Pergamena apparanda 
(Plin. N. hist. XIII, 70). Incertum genus officinarum regiarum commemorari 
Syll? 604, 7 τῶν ἐργαστηρίων ὧν ἀνατέϑηχα τὴν πρόσοδον. At num idem recte 
ad haec regia mancipia referat locum Demetrii Scepsii apud Athenaeum 
XV 697d: Κτησιφῶν ὁ ᾿Αϑηναῖος ποιητὴς τῶν χαλουμένων χολάβρων, ὃν xal ὁ 
πρῶτος μετὰ Φιλέταιρον ἄρξας Περγάμου Ἄτταλος διχαστὴν χαϑεστάχει βασιλιχῶν 
τῶν περὶ τὴν Αἰολίδα, admodum dubium est; etenim mihi quidem Meinekii 
emendatio βασιλιχόν plane certa videtur. 20 Supplevit Wilhelm. ἐν 
Tiwx(t)a() Frünkel. 24 Hanc exceptionem ad servas modo mulieres spec- 
tare non erat quod definite enuntiaretur, quia verborum ἠγορασμένων et 
ἀνειλημμένων notiones in liberas omnino non quadrant. Fr. 22 Attalus II 
(459—138 a. Chr.n.). 23 Cf. not. 3. 24 MENO. Verbum ἀναλαμβάνειν 
de eis, quae re familiari alicuius publicata in aerarium fiscumve regium redi- 
gantur, legi apud Laertium Diogenem VII, 184: 'Exácowv δέ φησιν ἐλϑεῖν αὐτὸν 
(Chrysippum Solensem) ἐπὶ φιλοσοφίαν τῆς οὐσίας αὐτοῦ τῆς πατρῴας εἰς τὸ 
βασιλιχὸν ἀναληφϑείσης et apud Plutarchum de fraterno amore 414 p. 484 A: 
τέλος 9 ἁρπάσας γυναῖχα (Xeno Athenodori frater) xal χαταδιχασϑεὶς ἀπώλεσε 
τὴν οὐσίαν εἰς τὸ Καίσαρος ταμιεῖον ἀναληφϑεῖσαν observat Frünkel. 25 Hoc 
non ut v.21 substantivum esse, sed adiectivum feminini generis ad οὐσιῶν rela- 
tum (ex rebus familiaribus, quae regiae factae sunt) vix est quod moneatur. 


E 


ΜῊ ΣΌΣ σὰν 


τ NEGO VERSER Dodd 


Rx 


IIT. 


EGGpuT dp Wer pouce mes Sen OMNES 


339] Attali III testamentum (133 a. Chr. n.). 5237 


δημοσίους. ὅσον O[£] τῶν xacotxoóv|vev ἣ ὅσαι ἐγλελοίπασιν ὑπὸ 
τὸν χαιρὸν τῆς (τελευτῆς)26 τοῦ βασιλέως | 7| ἐγλίπωσιν chu. 
πόλιν Y, τὴγ χώραν, εἶναι αὐτοὺς xo[i] | αὐτὰς ἀτίμους τε xal 

30 τὰ ἑχατέρων ὑπάρχοντα τῆς | πόλεως 27, | τετράδι ἀπιόντος | 
[ἔδ]οξεν τῶι δήμωι, γνώμη στρατηγῶν ἐπεὶ [ἐν τῶι γενομένω]: 
ψηφίσματι mep[l] τοῦ δοϑῆναι πολιτεί[αν τοῖς | ἀναφερομένοις 

35 ἐΐν ταῖς τῶ[μ] παρ[ο]ίκων ἀπογραφαῖς [χαὶ || τοῖς λοιποῖς γένεσιν 
τ]οῖς δηλουμένοις ἐν τῶι ψηφ[σίμα τι χαὶ περὶ τοῦ μετατεϑῆναι 
» 


εἰς τοὺς] παροίχους τοὺς [£x | τῶν ἐξελευϑέρων xal βασιλιχοὺς.. 
xa] [δ]ημοσίους | -------------------- 


26 Vocem errore proclivi, aberrantibus lapicidae oculis a priore THX 
ad alterum, omissam restituit Frünkel. 27 Hane gravem poenam eis 
qui urbe excesserunt proponi, ne Aristonici opes hominibus Pergamo ad 
illum transfugientibus augeantur neve oppidanorum vires ad illius impetum 
arcendum imminuantur, summa cum veri specie conicit Wilcken. 


339 Tabula marmorea, inventa Sesti et delata in collectionem 
Calverti consulis Americani ad Hellespontum. Ex tribus ectypis et 
apographo versuum 1—30 ed. C. Curtius Hermae VII p. 118 sqq. 


- Ex ectypo et apographo Calverti Μουσεῖον xai βιβλιοϑήχη τῆς ἐν 


Σμύρνῃ εὐαγγελικῆς σχολῆς, περίοδος β΄, ἔτος β xal γ΄ (1876—1878) 


- p. 18 n. 221 (Syll: 246. A. Dumont, Mélanges d'archéologie et 


d'épigraphie, réunis par Th. Homolle, p. 451sqq. Ch. Michel Recueil 


| d'inser. Gr. p. 245 n. 327). Cf. quae de titulo disputavit W. Jeru- 
ΤΟ salem Wiener Studien I p. 32 sqq., ectypo a Benndorfio confecto 
. usus. Nos paucis locis exceptis exemplum Smyrnaeum plenissi- 


mum et accuratissimum exprimimus. 


[Ἐπὶ tj[pé]oct DA«oxtoo [v]o(0) Κιλλαίου2, μηνὸς Ὑπ[ερβερε- 


Litterae AOT'Z, quantum quidem ex nonnullorum locorum lectionibus 
a Curtio in inferiore margine enotatis cognoscere licet; nam ipsum titulum 
uterque editor minusculis modo litteris expressit. In varia lectione, quam 
annotabo, M exemplum Calverti in Museo Smyrnaeo expressum, C Curtianum, 
J Jerusalemianum sive Benndorfianum significat. 4 ZN C. ox J. ὡς M. 
Cf. not. 2. 2 [x][i] Κιλλαίου Curtius, Jerusalem ..o; Κιλλαίου .M. Cum 
apographa inter se dissentiant, propterea [τ]. [Ὁ] praetuli, quia multo magis ex 
more est, unum sacerdotem eponymum esse quam duos. Quod J. dicit, arti- 
culum additum a sermone huius tituli alienum esse (v. 2 Μένανδρος Ἀπολλᾶ. 
92. 97. 99 Μηνᾶς Μένητος), discrimen notissimum quod in hac re inter 


538 V. Regnum Attalidarum. [339 
ταίουϑ  ------------ ἔδοξεν] | τῆι βουλῆ. x«i τῶι δήμωι᾽ 


Μένανδρος ᾿Απολλᾷ εἴπε[ν]" ἐπειδὴ Μηνᾶς Μένητος ἀπὸ τῆ]ς | 
πρώτης ἡλικίας χάλλιστον ἡγησάμενος εἶναι τὸ [τῆι πατρ]ίδ[1] 
χρήσιμον ἑαυτὸν | παρέχεσϑαι, οὔτε δαπάνης xol χορηγίας 
οὐδεμιᾶς φειδόμενος οὔτε χαχοπαϑίαν: | καὶ χίνδυνον ἐχχλίνων 
οὔτε τὴν ἀπαντωμένην χαταφϑορὰν τῶν ἰδίων τοῖς ὑπὲρ [ τῆς 
πόλεως πρεσβεύουσιν ὑπολογιζόμενοςδ, πάντα δὲ ταῦϑ᾽ ἡγού- 
, Y ki 1 , 
usvoc δεύτερα xal [πρὸ πλείστου ϑέμενος τὸ πρὸς τὴν πατρίδα 
γνήσιον χαὶ ἐχτενές, βουλόμενός τε τῶν [ μὲν δήμωι διὰ τῆς 
ἰδίας σπουδῆς ἀεί τι τῶν χρησίμων χατασχευάζειν, ἑαυτῶι δὲ | 
χαὶ τοῖς ἐξ ἑαυτοῦ διὰ τῆς ἀπαντωμένης ἐχ τοῦ πλήϑους 
10 εὐχαριστίας δόξαν d(s)ipvno|rov περιποεῖν, πολλὰς μὲν πρεσ- 
, , Y τ “ὦ *4 , ' 

βείας imwe[Aécac πρὸς] τοὺς βασιλεῖς, ἐν αἷς πάντα | τὰ συν- 
φέροντα χατηργάσατο μετὰ τῶν συνπρεσβευτῶν τῶν δήμωι, τάς 

τ ἐνχειρισίϑείσας ἑαυτῶι πίστεις ὁσίως διεφύλαξεν" πραγματευ- 
ϑεὶς δὲ xal παρὰ Στράτωνι τῶι | στρατηγῶι τῆς Χερρονήσου 
xai τῶν χατὰ τὴν Θράιχην τόπωνδ xai τῆς χαλλίστης | ἀπο- 
δογῇς ἀξιούμενος παρ᾽ αὐτῶι διὰ τὴν ἐν τοῖς πιστευομένοις 

χῆ μ ὴ 

: - , , , A 

15 χαϑαρειότητα, ἐϊχεῖνόν τε παρ(ε)ίστατο χρήσιμον γείνεσθαι τῇ! 
πόλειϊ, αὐτός τε πᾶσι τοῖς πολίταις | ἐχτενῶς προσηνέχϑη᾽ 
τῶν τε βασιλέων εἰς ϑεοὺς μεταστάντωνβ xai τῆς πόλεως | ἐν 
ἐπιχινδύνωι χαιρῶι γενομένης διά τε τὸν ἀπὸ τῶν γειτνιώντων 


σι 


genetivum et reliquos casus intercedit plane neglexit. Quo anno Glaucias 
Cillaei f. sacerdos fuerit ignoramus, sed argumentum tituli demonstrat, 
aliquot annis post finem regni Pergameni (133 a. Chr), non multo ante a. 
120 a. Chr., haec decreta esse. 3 Postremus mensis anni Macedonici ab 
aequinoctio auctumnali incipientis, respondens Atheniensium Boédromioni, 
fastorum Iulianorum fere Septembri. 4 Cf. not. 18. 5 'Nullam ra- 
tionem habwit 4acturae rei familiaris, quae legatis, dum reipublicae causa 


domo absunt, accidere solet. Dativus τοῖς ὑπὲρ τῆς πόλεως πρεσβεύουσιν | 


pendet ab ἀπαντωμένην, non ab ὑπολογιζόμενος ut existimat J., qui omnino 
totum locum non recte intellexit. 6 Cf. n. 3303, Chersonesus post proe- 
lium ad Magnesiam commissum a Romanis Eumeni data erat. Incursionibus 
vicinorum Thracum maxime Attali I1. (459—438 a. Chr.) aetate vexabatur, 
quo tempore Diegylis homo bellicosissimus et crudelissimus Thracum im- 
perium obtinebat. Cf. Appian. Mithr. 6. Quare Strato quem hic habemus 
Attali I1 copiarum dux fuisse videtur. C. 7 Praesidium quod urbem 
Sestum tueretur a Stratone missum esse probabiliter coniecit J. 8 I.e. 
post mortem postremi Pergamenorum regis Attali III (433 a. Chr.. Iure ex 
his J. collegit etiam Romanorum imperio aliquantisper divinos honores qui 
antea regibus decreti essent mansisse. Cf. n. 3084. 


TT ES 


| 
|! 889] Menas Menetis f. Sestius. 539 
| 


Θραιχῶν φόβον | xal τῶν ἄλλων τῶν ἐχ τῆς αἰφνιδίου περιστά- 
σεως 9 ἐπιστάντων χαλεπῶν, Μηνᾶς | xat λέγων xol πράσσων 
20 διετέλει τὰ ἄριστα xal χάλλιστα, διδοὺς ἀπροφασίστως ἑαυτὸν 
εἰς πάντα τὰ συνφέροντα τῆι πόλει, τάς τε πρεσβείας ἀνεδέ- 
χετο προϑύϊμως πρός τε τοὺς στρατηγοὺς τοὺς ἀποστελλομένους 
ὑπὸ “Ῥωμαίων εἰς τὴν ᾿Αἰσίαν 19 xal τοὺς πεμπομένους πρεσβευ- 
τάς11, ἐν αἷς ἐν οὐδενὶ χαϑυστέρησεν ὁ δῆμος, ἀλλὰ πάντα 
χατωιχονομήσατο! διὰ τῆς τῶν πρεσβευόντων χαχοπαϑίας 13, | 
πρὸς οὖς τε ἐπρέσβευσεν δήμους ἐν χαιροῖς ἀναγκαίοις τὰ 
25 λυσιτελῇ τῆι πατρίδι μετὰ τῶν συνπρεσβευτῶν χατεσχεύασεν, 
ἔν τε ταῖς πολεμιχαῖς περιστάσεσιν ἀνὴρ ἀγαϑὸς ὧν διατετέ- 
λεχεν περὶ τὸν δῆμον, ἱερεύς τε ἀποδειχϑεὶς τοῦ [ βασιλέως 
Ἀττάλου:4 ἀξίως ἀνεστράφη τοῦ δήμου, πᾶσαν ὑπομείνας φιλα- 
γάϑως | τὴν ἐν τοῖς δαπανωμένοις χορηγίαν, ἐπιστραφεὶς οὐ 
μόνον τῶν πολιτῶν [xol] | τῶν ἄλλων τῶν χατοιχούντων τὴν 
80 πόλιν, ἀλλὰ xol τῶν παρεπιδημούντων | ξένων, περιτιϑεὶς τὴν 
ἐχ τῶν ξένων εὐφημίαν τῆν πατρίδι᾽ γυμνασίϊαρχός τε αἱρεϑεὶς !5 


᾿ 
| 
] 9 Aristonici bellum indicari apparet. 10 L. Licinium Crassum 


Mucianum, M. Perpernam, Μ΄. Aquillium, qui annis 432—129 a. Chr. exer- 
citibus Romanorum in Asia praefuerunt, designari monuit J. 11 Ante 


-  ftrabo XIV, 4, 38 p. 646 Cas., qui sine dubio hic intellegendi sunt. C. J. 
P. 42 Sc. ὁ δῆμος. J. 48 Non res adversas aut casum quendam infelicem, 
. ut C. ceperat, significat vox, sed laborem et molestiam, itineris maxime, 
quam legati reipublicae causa in se suscipiunt. 8510 Polybius III, 42, 9. 
IV, 8, 3 permultisque aliis locis hac voce utitur. Jerusalem p. 44. 47. Cf. 
etiam n. 24419, *Omnia bene et ex voluntate composuit populus usus labore 
? legatorum. 14 Reges Pergamenorum eorumque uxores, etsi post mor- 
- tem demum sollennis appellatio ϑεός et ϑεά nominibus addi solebant, et 
vivi et mortui sacra sacerdotesque habebant. Cf. n. 309, 4 sqq. τὸν ἱερέα 
[βασιλέως Εὐμέν]ους χα] ϑεᾶς Ἀπολλωνίδος Εὐσεβοῦς wai τὴν ἱέρειαν αὐτῆς 
χοϊὶ βα]σιλίσσης Στρατονίχης. 818, ὃ. 8. 89ὅ, 8 ἱερέως ϑεοῦ Εὐμένου. 882, 13 
ὁ ἱερέυς τοῦ βασιλέως. 326,920. 329, 46 Ἀττάλειον. 336,4 Εὐμένειον. 325, 4. 
326, 1864. Ἀτταλισταί, Etiam feriae Ἀτταλείων χαὶ Εὐμενείων n. 899, 40 et 
mensis Εὐμένειος n. 338, 2 haec sacra testantur. Ceterum utrum Menas 
Attali Π (159 —138) an Attali III (138—433 a. Chr. n.) sacerdos fuerit in medio 
relinquendum est. 15 Duos fuisse magistratus, quorum cura ad rem 
gymnasticam spectaret, ut Pergami (n. 332, 35 sqq.) sic etiam Sesti proba- 
bile est, γυμνασίαρχον, cui aetate provectiorum, i. e. epheborum et iuvenum 
(νέων) institutio mandata erat, et παιδονόμον, cuius officium ad pueros spec- 
taret. Illi rursus subiunetus erat écfjgapyoc (not. 21). 


| 
1 
- bellum Aristonici quinque legatos Romatos in Asiam missos esse testatur 


Bear lp: it ζ 


540 V. Regnum Attalidarum. [339 


τῆς τε εὐταξίας τῶν ἐφήβων xal τῶν véoy!6 προενοήϑη, | 
τῆς τε ἄλλης εὐσχημοσύνης τῆς χατὰ τὸ γυμνάσιον ἀντελάβετο 
χαλῶς xal [φιλοτίμως χατεσχεύασεν δὲ τόν τε λουτρῶνα 27 
xal τὸν ἐφε]ξῆς 18 ot«ov, ἀνέϑ[η]χεν δὲ xal ἄγαλμα λευχοῦ λίϑου, 
35 τά τε ἐλλείποντα xal ὄντα [ἀ]ϊναγχαῖα προσχατεσχεύασεν᾽ ἔν 
- , -“ , Q? e ^ , 
τε τοῖς γενεϑλίοις τοῦ βασιλέως xa9 ἔχαστον μῆνα ϑυσιά- 
ζων 19 ὑπὲρ τοῦ δήμου διαδρομὰς ἐτίϑεν τοῖς τε ἐφήβοις xol 
τοῖς | νέοις, συνετέλει δὲ xol ἀχοντισμοὺς xol τοξείας, ἐτίϑει 
δὲ xal ἐπαλείμιματα, διὰ τῆς ἑαυτοῦ φιλοδοξίας προτρεπόμενος 

2 Ὑ Y , REL. 2 ? * - 
εἰς ἄσχησιν xal φιλοπονίαν τοὺς νέους, ἀνϑ ὧν ὁ δῆμος 
40 ἀποδεχόμενος αὐτοῦ τὸ φιλόσπουδον xal | ἐχτενὲς συνεχώρησεν 
1 "ES LA Y 2 / 90 ARI 1 ? ( ὃ U M. 
ui» αὐτῶν τὰς ἐπιγραφάς20, ἠξίωσεν δὲ ἐπαίνου διὰ τῶν 
ψηφισμάτων, οἵ τε ἔφηβοι χαὶ οἱ νέοι ἐστεφάνωσαν αὐτόν τε 

ι ' & , 921 - 5 ὃ , Y 1 ^" ὃ , 
xal τὸν | &cfBapyov?!, ὧν ἀποδεξάμενος τὴν τιμὴν τῆς δαπάνης 
αὐτοὺς παρέλυσεν, τάς | τε τῶν ὅπλων ἀναϑέσεις ἐχ τῶν ἰδίων 
ἐποιήσατο᾽ τοῦ τε δήμου προελομέϊνου νομίσματι χαλχίνωι 
45 χρῇῆσϑαι ἰδίωι, χάριν τοῦ νομειτεύεσϑαι22 μὲν τὸν τῆς πόϊλεως 


16 νέους aetate provectiores esse quam ἐφήβους cum alii multi tituli 
docent tum Syll? 5245, ubi παῖδες, ἔφηβοι, νέοι hoc ordine se excipiunt. J. 
17 Cf. Syll2 507: Εὐχρατίδης Καλλιχράτου Ἰυμνασιαρχήσας ἀνέϑηκχεν τὸν λου- 
τρῶνα. 418 E...].. HX C. I. Ac Curtius quidem ᾿ἱΕρ[μαϑήν]ης supplet, 
quod J. refutat monens spatium non sufficere, ipse vero cuiusnam deae 
nomen lateat non assequi se fatetur. Quae difficultates tolluntur Calverti 
lectione et supplemento. 19 Sacra natalicia non quotannis modo, sed 
etiam per singulos menses obiri etiam alibi per regna orientis videmus. Cf. 
n. 56, 34 cum not. 53. 383, 433. Item dies regni initi quoque mense rediens 
celebratur n. 49, 9. 56,34. 90,47. 20 Permisit ei populus, ut donis quae 
deis consecrabat nomen et magistratus bene gesti mentionem inscriberet 
(cf. v. 94). De indicibus victorum publice proponendis interpretatur J., sed 
id utique fieri debebat neque gymnasiarchi honoris causa fiebat, sed eorum 
qui vicerant; neque ἀνθ ὧν ad certamina modo epheborum et iuvenum, 
sed ad omnia quae Menas in magistratu bene gesserat spectare videntur. 
21 Gymnasiarchus cum et ephebis et iuvenibus praefuerit (not. 45), sequi- 
tur ut ephebarchus, quem solorum epheborum curam habuisse ipsum 
nomen indicat, minoris dignitatis magistratus sit et illius imperio subiectus. 
Distingui hos magistratus etiam ab Arriano diss. Epict. III, 7, 49 monuit J. 
22 Cf. Amherst papyri II p. 483 n. CV, 19 χρυσοῦ νο[μίσμα]τα δύο ἰδιωτιχ[ᾧῷ 
Coq νομιτευόμενα. Oxyrhynchos papyri I p. 225 n. CXL, 20 χρυσοῦ vopí- 
cp.uca ἐννέα ἰδιωτιχῷ ζυγῷ νομιτευόμενα. v. 22 ἑτέρου νομισματίου ἥμισυ xal 
αὐτὸ νομιτευόμιενον. Greek papyri in the Brit. Museum I p.208 n. CXIII, 3, 10. 
6,28. 6, 33. Berliner gr. Urk. I p. 299 n. 307, 10 ὡς νομιτεύεται. Titulus 
Cilieius Journal of Hell. studies XII (1891) p. 323 n. 42, 7. 8: μέτροις οἷς ἡ 


Les adim adi p 


νι uti d I oye: o den t 


sos 


ment 


339] Menas Menetis f. Sestius. 541 


χαραχτῆρα, τὸ δὲ λυσιτελὲς τὸ περιγεινόμενον ἐχ τῆς τοιαύτης 
προσόδου | λαμβάνειν τὸν δῆμον, xal προχειρισαμένου 23 τοὺς 
τὴν πίστιν εὐσεβῶς τε xai [δικαίως τηρήσοντας, Μηνᾶς αΐἷρε- 
ϑεὶς μετὰ τοῦ συναποδειχϑέντος τὴν χα[ϑήχουσαν εἰσηνέγχατο 
ἐπιμέλειαν, ἐξ ὧν ὁ δῆμος διὰ τὴν τῶν ἀνδρῶν διϊχαιοσύνην 
τε χαὶ φιλοτιμίαν χρῆται τῶν ἰδίων νομίσματι, ἔν τε ταῖς 
50 ἄλλαις ἀρχαῖς x«i λειτουργίαις, εἰς ἃς ὁ δῆμος αὐτὸν προχε- 
χείρισται, ἴσον ἑαυτὸν xai Ot|xatov παρείσχηται 24, βουλόμενος 
β στοιχεῖν τοῖς ὑφ᾽ ἑαυτοῦ πρασσομένοις xal χαϊτὰ μηϑὲν ἐνλεί- 
1 πεῖν τῆι πρὸς το πλῆϑος εὐνοίαι, φυλάσσειν δὲ ὀρϑῶς xol 
| Ouxaloc τὰς ἐνχειριζομένας αὐτῶι πίστεις τό τε δεύτερον 
| παραχλη[ϑεὶς γυμνασιαρχῆσαι ὑπέμεινεν ἐν χαιροῖς δυσχόλοις, 
55 τεϑλειμμένων ἡμζ[ῶν] | ἐξ ἐτῶν πλειόνων διά τε τὰς Θραιχίους 
ἢ ἐπιδρομὰς 25 xal τοὺς περιστάντας τὴν | πόλιν πολέμους 26, ἐν 
| οἷς ἀπήχϑη μὲν τὰ ἀπὸ τῶν ἀγρῶν πάντα, domopoc δὲ ἡ 
mÀel|org χώρα ἐγένετο, αἵ τ᾽ ἐπιγενόμεναι χατὰ τὸ συνεχὲς 
ἀφορίαι τοῦ σίτου εἰς ἀπορίαν χατὰ χοινόν τε τὸν δῆμον 
ἤγαγον xa9' ἰδίαν τε ἕχαστον τῶν πολιτῶν, ἐν οἷς | xat. Μηνᾶς 
(ἦν 27 πολλοῖς τεϑλειμμένος: πάντα δὲ ταῦτα παραιτησάμενος, 
60 τῶι ϑε[ωρ]εῖν28 τὸν δῆμον εὐχάριστον ὄντα xal τιμᾶν τοὺς 
ἀγαϑοὺς ἄνδρας ἐπιστάμενον, | ὑπερέϑετο ἑαυτὸν29 ταῖς τε δα- 
πάναις χαὶ τῆι λοιπῆι φιλοδοξίαι᾽ εἰσελθὼν γὰρ εἰς | τὴν 


᾿ πόλις νομιτεύεται. Vides scripturam sine c neutiquam ad errorem quadra- 
tarii referendam esse, etsi apud scriptores sane νομιστεύω traditum est, ut in 
loco a J. allato Polybii XVIII, 34, 7: τῆς δωροδοχίας ἐπιπολαζούσης — xol τοῦ 
γχαραχτῆρος τούτου νομιστευομένου παρ᾽ Αἰτωλοῖς. 23 De hominibus haec 
vox ita ut significet *eligere' perfrequenter usurpatur a Polybio, veluti IT, 43, 4. 
. IV, 50, 5. 1. Praeterea cf. Syll? 279, 5: προχειρισϑεὶς «al ὑφ ὑμῶν πρεσβεῦ- 
σαι. 408, 14: τὸν ἄρχοντα — ὃν προεχειρίσασϑε. 24 Cf. n. 323, 8, Syll? 
926,4. 970,13. 314,63. 66. 69. 330,30. 342,94. 998,54. 929,105. E.Schweizer 
Grammatik der pergamenischen Inschriften p. 485. 25 Cf. not. 6. 26 Cf. 
not. 9. 27 EN lapis, quod emendavi. 28 Supplevi. OE.|.EIN lapis 
. ex Curtii testimonio, quod accuratissime cum meo supplemento convenit, 
-— non item cum illius ϑεραπεύ]ειν. Neque iis malis quibus populus afflictus 
d erat mederi (sic vocabulum παραιτησάμενος interpretatur J. provocans ad 
τ Polyb. IV, 18, 11) Menas poterat observando et colendo populum. Immo hoc 
- dicitur: His malis succurrere conatus est, quia videbat gratum esse popu- 
lum et honoribus afficere solere homines de se bene merentes. Cf. v. 89, 
ubi in eadem re eodem verbo utitur. 29 Cf. n. 332, 2 [οὐδενὸς τὸμ, Ba- 
|^ σιλέα εὐνοίαι ὑπερ[τιϑ]ε[μένου εἰς] ἑϊαυτ]όν. ὑπερτίϑεσϑαι "superare' (quod apud 
| ] Atticos ὑπερβάλλειν est) apud Polybium frequentissimum esse monuit 1. 


Dm Mp τσὶ vtr το Vie UCET, or ma edt Ros 


m 


RAE DICIS oar 7 


542 V. Regnum Attalidarum, [339 


ἀρχὴν τῆι νουμηνίαν συνετέλεσεν μὲν ϑυσίας τῶι τε "Eppet xal 
τῶι ἩἫ ραχλ[εῖ] | τοῖς χαϑιδρυμένοις ἐν τῶι γυμνασίωι ϑεοῖς 
ὑπὲρ τῆς τοῦ δήμου xal τῆς τῶν νέων σωτηρίας, ἐπετέλεσεν 
δὲ χαὶ διαδρομὰς χαὶ ϑέσεις ἀχοντισμοῦ χαὶ τοξείας, τῆι δ᾽ 
ἐσχάτην χκαλλιερήσας 89 ἐχάλεσεν ἐπὶ τὰ ἱερὰ οὐ μόνον τοὺς 
μετέχοντας τοῦ ἀλείμματος, | ἀλλὰ χαὶ τοὺς λοιποὺς πάντας, 
ποιούμενος τὴν μετάδοσιν τῶν ἱερῶν χαὶ τοῖς ξέϊνοις. χαϑ᾽ 
ἕχαστόν τε μῆνα ἐπιτελῶν τὰς πρεπούσας ϑυσίας ὑπὲρ τῶν 
νέων τοῖς | προεστηχόσιν τοῦ γυμνασίου ϑεοῖς φιλαγάϑως xal 
μεγαλομερῶς ἐχρῆτο τιϑεὶς διαίχοντισμούς τε χαὶ τοξείας xol 
70 διαδρομὰς ἐπιτελῶν, μεταδιδοὺς μὲν τοῖς νέοις τῶν | χαλλιερου- 
μένων ὅφ᾽ ἑαυτοῦ ἱερῶν, προτρεπόμενος δὲ διὰ τῆς τοιαύτης 
φιλοδοξίας [ πρὸς ἄσχησιν χαὶ φιλοπονίαν τοὺς νέους, ἐξ ὧν 
αἱ τῶν νεωτέρων ψυχαὶ πρὸς ἀνδρείαν ἁμιλλώμεναι χαλῶς 
ἄγονται τοῖς ἤϑεσιν πρὸς ἀρετήῆν᾽ μετεδίδου δὲ τοῖς ἀλειφομέ- 
γοις τῶν ἱερῶν | τῶν ἀπὸ τοῦ ἀλείμματος εἰς oixov?1, χοινὴν 
ποιούμενος τὴν φιλανθρωπίαν xal τοῖς ξένοις | τοῖς μετέχουσι 
τοῦ ἀλείμματος: προσηνέχϑη δὲ φιλανθρώπως xal τοῖς τὰς 
15 ἀχροάσεις [ποιησαμένοις πᾶσιν, βουλόμενος xal ἐν τούτοις διὰ 
τῶν πεπαιδευμένων τὸ ἔνδοξον | περιτιϑέναι τῆι πατρίδι" ἐπε- 
μελήϑη δὲ xal τῆς τῶν ἐφήβων xal νέων παιδείας, τῆς τε 
λοιπῆς | εὐσχημοσύνης τῆς χατὰ τὸ γυμνάσιον προενοήϑη, 
ἐχορήγησεν δὲ xai ξύστρας xol ἐπαϊλείμματα ἔϑηχεν, συνετέ- 
λεσεν δὲ xal ἀγῶνα τῶι "Epuet xal τῶι. '"HpaxAet ἐν τῶι 
Ὑπερβερεταίωι 52 | τιϑεὶς ἄϑλα πάντων τῶν ἀϑλημάτων τοῖς 
80 τε νέοις xal τοῖς ἐφήβοις ὅπλα ἐπίσημα ἐνδεδεμένα | ἐν ὁπλο- 
ϑήχαις, ἐφ᾽ ἃ ἐπιγράψας τοὺς νιχήσαντας τὴν ἀνάϑεσιν αὐτῶν 
παραχρῆμα ἐν τῶι γυϊμνασίωι ἐποιήσατο ἔϑηχεν δὲ xal δευ- 
τερεῖα ϑέματα᾽ ἔϑηχεν δὲ xal παισὶν ἀϑλα xai ὁπλομαχίας | 
ϑέματα ἐφήβοις τε καὶ ἀνδράσιν, ὁμοίως δὲ xal διατοξείας xal 
διαχοντισμοῦ ἔϑηχεν δὲ xal| ὅπλα μαχροῦ δρόμου 88 xal εὐτα- 


6 


οι 


30 Propriam vocabuli vim evanuisse neque quicquam praeter simplicem 
sacrificandi notionem inesse monuit J. allato Polybii loco III, 44, 6, ubi 
felicis eventus notio certe non necessaria esset. Cf. praeterea n. 332, 17 et 
Syll? 49, 5. 81 Munificentia in hac quoque re inest, nam aliis in sacri- 
ficiis sedulo cavebatur, ne homines, quae in epulis sacris comedere non 
possent, secum domum asportarent. Cf. Syll? 589, 34: τῶν δὲ χρεῶν μὴ 
εἶναι ἐχφορὴν ἔξω τοῦ τεμένεος. 645, 26: δαινύσϑων αὐτοῦ. 632,10: τῶν δὲ 
χρεῶν μὴ φέρεσϑαι. 32 Cf. not. 3. 33 Duo sunt lampadedromiae 


Menas Menetis f. Sestius. 043 


85 


90 


95 


100 


ξίας 9* xal φιλοπονίας 8ὅ xal εὐεξίας 86: συντελέσας δὲ xal ϑυσίαν 
τοῖς | προγεγραμμένοις ϑεοῖς xal χατατροχάσας τὴν εὐανδρίαν 
χατὰ τὸν vópoy?7, ἐχάλεσεν ἐπὶ τὰ [[|ἰἱερὰ τοὺς ἀλειφομένους 
πάντας xal τοὺς ξένους τοὺς μετέχοντας τῶν χοινῶν, λαμπρὰν | 
ποιησάμενος τὴν ὑποδοχὴν xal ἀξίαν τῶν ϑεῶν xal τοῦ δήμου᾽ 
ἵνα οὖν xai ὃ δῆμος φαίνηται τοὺς χαλοὺς x«l ἀγαϑοὺς τῶν 
ἀνδρῶν τιμῶν xai τοὺς ἀπὸ τῆς πρώτης ἡλιχίας φιλοτίμους 
γινομένους περὶ τὰ χοινὰ xal φιλοδοξεῖν προαιρουμένους ἀπο- 
δεχόμενος, χαὶ ἐν χάριτος ἀποδόσει μὴ λείπηται, ϑεωροῦντές 
τε xal οἱ λοιποὶ τὰς περιγινομένας τιμὰς ἐχ τοῦ δήμου | τοῖς 
χαλοῖς χαὶ ἀγαϑοῖς, ζηλωταὶ μὲν τῶν χαλλίστων γίνωνται, προ- 
τρέπωνται δὲ πρὸς ἀρετήν, [ ἐπαύξηται δὲ τὰ χοινὰ παρορμω- 
μένων πάντων πρὸς τὸ φιλοδοξεῖν χαὶ περιποιούντων ἀεί τι 
τῆι | πατρίδι τῶν χαλῶν᾽ τύχην τῆν ἀγαϑῆι, δεδόχϑαι τῆι 
βουλῆν χαὶ τῶν δήμωι, ἐπῃνῆσϑαι Μηνᾶν | Μένητος ἐπί τε 
τοῖς προγεγραμμένοις πᾶσιν xal ἐφ᾽ Ti ἔχων εὐνοίαι διατελεῖ 
πρὸς τὸν δῆμον, | συνχεχωρῆσϑαι δὲ αὐτῶι xal τὴν τῶν ὅπλων 
ἀνάϑεσιν ἐπιτελέσαι ποιουμένω: τὰς ἐπιγραφὰς xal || ὅτι ἐστε- 
φάνωται ὑπό τε τῶν ἐφήβων x«l τῶν νέων’ στεφανοῦσϑαι δὲ 
αὐτὸν xal ὑπὸ τοῦ δήμου ἀνὰ πᾶν [ἔ]τος 88 τῆς πανηγύρεως 
ἐν τῶι γυμνιχῶι ἀγῶνι χρυσῶι στεφάνωι, τὴν ἀναγόρευσιν τοῦ 
χήρυχος | ποιουμένου χατὰ τάδε. “Ὃ δῆμος στεφανοῖ Μηνᾶν 
Μένητος γυμνασιαρχήσαντα δὶς χαλῶς xal | φιλοδόξως, ἀρετῆς 
ἕνεχεν χαὶ εὐνοίας τῆς εἰς éautóv'. στῆσαι δὲ αὐτοῦ xal 
sixóva χαλχῆν ἐν τῶι γυμνασίωι ἐφ᾽ ἧς ἐπιγραφήσεται᾽ 
""O δῆμος xal οἱ νέοι Μηνᾶν Μένητος γυμνασιαρχήσανίτα δὶς 


genera, μαχρὸς et μιχρὸς δρόμος. Cf. Syll.? 684, 8: λελαμπαδαρχηκὼϊς καὶ c]óv 
μακρὸν δρόμον νενιχηχώς. 685, 8: νιχήσαντα Παναϑήναια τὸν μαχρὸν δρόμον. 
34 Cf. victorum recensum Samium Syll? 673, 4: εὐταξίαι" Καλλίδρομος  E£a- 
χεστᾶ. v. 47: εὐταξίαι" Ἀσχληπιάδης Δημοχράτου. 35 Syll.2 673, 5: φιλοπο- 
νίαι᾽ Σῴώπατρος ᾿ Βξαχεστᾶ. v.48: quionoviat: Ἀπολλᾶς Ἀπολλωνίου. 36 Hoc 
certaminis genus redit in laterculis Samiis et Trallianis Syll.? 672, 3: εὐεξίαν 
Ἀντίοχος Ἀντιόχου. 6718, ὃ: εὐεξίαι" Ἀπολλώνιος Ποσειδίππου. v. 46: εὐεξίαι" 
Ἡγεμονεὺς Πορϑεσιλάου. 674, 5. 6: εὐεξίαι | Πυϑαγόρας Πυϑαγόρου. 37 Lo- 
cutio satis obscura. Nescio an χατατροχάζειν hic notionem exercendi habeat, 
ut gymnasiarchum virtutem iuvenum crebris exercitationibus et laboribus 
iniungendis aluisse et expertum esse praedicetur. Utique εὐανδρίας ἀγών 
(Syll? 66811) hic in censum non venit. 38 Cf. Syll.24298, 342, 46 στε- 
φανοῦσίϑα]ι δὲ αὐτὸν χαὶ εἰς τὸν [Aotzó]w yp[óv]o» *a9' ἕχαστον ἔτος ἐν τοῖς 
Διονυσίοις χρυσῷ στε[φάνῳ]. 


544 VI. Regna Asiana minora. 4. Bithynia. [339— 


χαλῶς xal φιλοδόξως xai ἀγαϑὸν ἄνδρα γεγονότα περὶ τὸν 
δῆμον᾽, χαλεῖσϑαι δὲ αὐϊτὸν xal ἐχγόνους εἰς προεδρίαν ἐν 
πᾶσι τοῖς ἀγῶσιν, οἷς ἂν ἐπιτελῆι ὁ δῆμος ποιεῖσϑαι δὲ | τοῦ 
στεφάνου τὴν ἀνάρρησιν τὸν xav ἐνιαυτὸν γινόμενον (ov) ἀγωνο- 
ϑέτην " ἐπεὶ δὲ | βουλόμενος διὰ τὴν ὑπάρχουσαν περὶ τὰ χοινὰ 
στενοχωρίαν χαρίζεσθαι xai ἐν τούτοις | τῆι πόλει ἀναδέχεται 
ἐχ τῶν ἰδίων τὸ ἀνήλωμα τὸ εἰς τὸν ἀνδριάντα, προνοηϑήτω()} | 

105 ἵνα ὡς χάλλιστος σταϑῆι, ἀναγραψάτωζι) δὲ καὶ εἰς στήλην 
λευχοῦ λίϑου τόδε τὸ ψήφισμα xal στησάτω(.) εἰς τὸ γυμ- 
νάσιον. 


VE 
hegna Asiana minora. 


l. Bithynia. 


2940 Cii (Ghemlek), lapis inaedificatus in angulo domus sitae 
ad portum. Ed. Ph. E. Legrand Bulletin de corr. Hell. XVII 1893 
p. 942 n. 22. Cf. quae adnotavit E. ΓΝ ap. diner ΘΟΥΟΝ 
Realencyklopádie IIT, 4 p. 518. 


5 [Προυσίας 1 βασι]λε[ὺ]ς 2 Κ[α]λ]λίνεικος ὃ χτίσ] της τῆς πόλεως “. 


Litterae ΠΣ; versu 8 litterae N et E inter se ligatae. 4 Supplevi. 
Legrand titulum a versu 2 incipere sibi persuasit. At cum illius litterae 
partim perierint, partim a superiore parte mutilae sint, neutiquam impro- 
babile est ante eum aliquid periisse. Neque ullo pacto credibile est regem 
vocabulis [βασι]λε[ὺ]ς Κ[α]λλίνιχος indicatum esse in monumento honorario, 
omisso proprio nomine. Nam quod n. 338, 23. 24 in tenore decreti legitur 
ἐπὶ τοῦ Φιλαδέλφου χαὶ Φιλομήτορος βασιλέων, id alius generis est. Regem 
vero hic designari Prusiam I Ziaélae filium (fere 235—483 a. Chr. n.) certum 
est. Cf. not. 4. 2 AL:Z. Supplevit Legrand. 8 KAA, quod emen- 
davit Legrand. Cum ex scriptura per diphthongum, tum ex litterarum 
ligatura certissime colligitur, non Prusiae I aetate haec incisa esse, sed 
Romanorum imperio. Atque etiam nominativus casus non usitatus est in 
titulis statuarum, quae principi cuipiam ab aequalibus honoris causa ponun- 


tur, sed legitimus in imaginibus hominum illustrium priorum saeculorum : 


quibus fora aut aedificia publica exornari solebant. 4^ Anno 202 a. Chr. n. 
cum discidium ortum esset inter Prusiam et Cianos, Philippus Demetrii f., 


844] Prusias I. Prusias II. 545 


cuius sororem Apamam ille in matrimonio habebat, ei auxilio venit ur- 
bemque Cium expugnatam crudelissime habuit. Cf. Polyb. XV, 23, 8 sqq. 
φίλων ὑπαρχόντων χαὶ συμμάχων Αἰτωλῶν Λυσιμαχέων Καλχηδονίων Κιανῶν, 
βραχεῖ χρόνῳ πρότερον πρῶτον μὲν προσηγάγετο (Philippus) τὴν Λυσιμαχέων 
πόλιν, --- δευτέραν δὲ τὴν Καλχηδονίων, τρίτην δὲ τὴν Κιανῶν ἐξηνδραποδίσατο, 
στρατηγοῦ παρ Αἰτωλῶν ἐν αὐτῇ διατρίβοντος xoi προεστῶτος τῶν χοινῶν. Πρου- 
σίας δέ, χαϑὸ μὲν ἡ πρόϑεσις αὐτοῦ συντελείας ἔτυχε, περιχαρὴς ἦν, καϑὸ δὲ τὰ 
μὲν ἄϑλα τῆς ἐπιβολῆς ἕτερος ἀπέφερεν, αὐτὸς δὲ πόλεως οἰχόπεδον ἔρημον 


JL ἐχληρονόμει, δυσχερῶς διέκειτο, ποιεῖν ὃ οὐδὲν οἷός τε ἦν. XVIII, 4, ὅ. ὅ, 4. 


| Liv. XXXII, 33, 16. 34, 6. Prusias urbem novam aedificavit in loco Cii 
. dirutae et a suo nomine appellavit. Cf. Strabo XII, 4, 3 p. 568: χατέσχαψε 
Ἢ δὲ τὴν Κίον Φίλιππος ὁ Δημητρίου μὲν υἱός, Περσέως δὲ πατήρ, ἔδωχε δὲ Πρου- 
Leia τῷ Zia, συγχατασχάψαντι καὶ ταύτην xol Μύρλειαν ἀστυγείτονα πόλιν, 
πλησίον δὲ xol Προύσης οὖσαν" ἀναλαβὼν δ᾽ ἐχεῖνος &x τῶν ἐρειπίων αὐτὰς ἐπω- 
νόμασεν ἀφ᾽ ἑαυτοῦ μὲν Προυσιάδα πόλιν τὴν Κίον, τὴν δὲ Μύρλειαν Ἀπάμειαν 
|| ἀπὸ τῆς γυναιχός. Haec est Prusias ad mare (Προυσιὰς ἡ ἐπιϑαλάσσιος Memnon 
| ap. Photium biblioth. cod. 224 p. 2335,28. Προυσιέων τῶν πρὸς ϑαλάσσηι 
- legitur in nummis reginarum Orsobaridis et Orodaltidis, cf. Th. Reinach Revue 
| numismatique Ser. III T. V 4887 p. 354 sqq.), probe distinguenda illa quidem 
- cum a Prusiade ad Hypium, quae ante fuerat Cierus (Memnon. ibid. p. 2295, 39), 
|! tum a Prusa ad Olympum. 


941 Apterae Cretae in muro. Ed. B. Haussoullier Bull. de corr. 
- Hell. III (1879) p. 494 n. 2. Imaginem tituli accurate delineatam 


|. proposuit R. Weisshüáupl Jahreshefte des ósterr. arch. Instituts I 


OUI ec 


Ec a m 


gere pepe 


- (1898) Beiblatt p. 103. 


[ E8ote τᾶν βωλᾶι xol τῶι δάμωι" | ----]otos Apys[---- 
seixe]»* βασιλέα | [ΠΠρουσίαν 1 βασιλέως] | IIpouctoo? πρόξενον | 


10"E3ofs τᾶν βωλᾶι xal | τῶι δάμωι" Νιχίας | Kopato εἶπε" | 
Διντίποριν ὃ Σχιϊπράζιος4 IIpoootén5, | Διονύσιζο]ν ᾿Απατου [ρ]ίου 
15 Νιχομηδῇ, Διν [τί]ποριν [Δ]ι(λ)υπόρ[νο]ς 6 | -------- 


| Litterae volgares praeter AIZIIX; O9 minore quam reliquae modulo 
. exaratae. 4 Prusias II Prusiae f. (fere 183—149 a. Chr. n.. Cf. n. 3273.4, 
2 Prusias I Ziaélae f. (fere 235—183 a. Chr. n). Cf. n. 3401. 4, 3 Con- 
- sentaneum est his hominibus Bithynis una cum rege, a quo fortasse legati 
ad Apteraeos missi erant, proxeniam datam esse. Nomen barbarum Thra- 
ciam originem prae se fert, quod non mirum est, siquidem Bithynos Thracas 
fuisse constat. Cf. Herodot.III 90; Θρήϊκες οἱ ἐν τῇ Ἀσίῃ. VII, 75: οὗτοι δὲ 
(Θρήϊχες) διαβάντες μὲν ἐς τὴν Ἀσίην ἐχλήϑησαν Βιϑυνοί. Thuc. IV, 75, 29: διὰ 
Βιϑυνῶν Θρᾳχῶν οἵ εἰσι πέραν ἐν τῇ Ἀσίᾳ (ubi enuntiatum relativum delevit 
Cobet). Xen. Hell. I, 3, 2. III, 2, 2. Anab. VI, 2, 47 sqq. Scylax Peripl. 92 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 35 


) 


/ 
I 


546 VI. Regna Asiana minora. 4. Bithynia. [344 — 


p.67, 8 Müller. Diodor. XIV, 38, 3. Arrian. Anab. I, 29, 5, quos locos affert 
E. Meyer ap. Pauly-Wissowa Realencyklopádie III, 4 p. 540. Thracum vero 
sermonis propria esse constat nomina virorum composita, quorum altera 
pars est -xopte, ut Ἀβρούπορις (sic apud Polyb. XXII, 8, 2 in codice M, alibi 
Ἀβρούπολις), Αὐλούπορις, Κετρίπορις (Κεδρήπολις), Μουχάπορις, 'Ρησχούπορις 
(Ῥησχούπολις). Ipsum Δινδίπορις, media pro tenui substituta, est in titulo 
Calchedonio C. I. G. 3795, 2, genetivus Δενδουπόρεος legitur apud Lebas Inscr. 
III, 658, 2, quod idem nomen esse rectissime iudicat J. H. Mordtmann Mitth. 
des arch. Inst. zu Athen V 4880 p. 84. Atque hi quidem tituli omnes Asianí 
sunt. Sed in lapide Thraciae Europaeae Bull. de corr. Hell. XXII p. 480 sqq. 
quod invenitur nomen Δυτούπορις (v. 77), cuius prius membrum redit. in 
Δυτούτραλις (v. 58. 82. 402. 404. 408. 445. 147. 194. 132), ut etiam ουχά- 
πορις et Μουχάτραλις identidem recurrunt, nescio an idem sit ac Διντίπορις. 
4 Sic Weisshüupl. [Ἀ]σχιπράζιος Hauss. Sed in Weisshüuplii imagine etsi 
inter N et Z sane maius spatium vacuum intercedit quam alibi plerumque 
inter binas litteras, tamen paulo ante inter POP et IN non minus magnum 
intervallum est, ubi tamen manifesto nihil periit. Σχίπραζις neque ipsum 
neque alterutra ex partibus compositonis usquam in monumentis Thraciis 
et Bithynicis comparet, sed originem prodit littera C, quae ut in Graecis 
nominibus rara, sic in Thraciis perfrequens est cum initio (Ζειπᾶς Bull. de 
corr. Hell. VIII 4884 p. 49 n. IX, 2. Zoopátetc Bull. de corr. Hell. XXII p. 480 
v. 26. Ζιαχατράλιος Revue arch. N. S. XXXVI 4878 p. 998. Ζιαήλας, Ζιποί- 
τῆς) tum in media voce, ut Βύζης, Δῆζος C. 1. G. 2053 b, 3. ᾿Ιζίμαρτος supra 
n. 304, 7. AbAoóCev Bull. de corr. Hell. XXII 4898 p. 480 v. 99. 26. 31. 48. 
49. 50. 68. 81. 87. 422. 123. 143. Δορζένϑης ibid. v. 66. Revue arch. N. S. 
XXXVI 4878 p. 296. Βρίζενις vel BpetCevic illic v. 57. 58. 59. 96. 444. 154. 
Rev. arch. N. S. XXXVI p. 298. Βρινχάζεις illic v. 56. 427. Βρινχαζέρεος v. 70. 
106. 426. 447. 469. Διζένεος v. 94. 5 Patria Dintiporidis Prusias ad mare 
(cf. n. 3404) fuisse videtur, oppidum maritimum quod multitudine incolarum 
et opibus vix multo infra Nicomediam regni caput erat, cum Prusias ad 
Hypium minoris momenti fuisse videatur. 6 AIAIT ΡΟΣ Hauss. 
/lAIDODP,.z Weisshüupl. Qui Διαιπόρ[ιος] scripsit; sed malui lenissima 


emendatione nomen Thracium restituere, cuius in ipsa Bithynia quinque alia 


exstant exempla. Cf. Mitth. des arch. Inst. IV 1879 p.419. XVII 41892 p. 80: 
μνῆμα Διλίπορις Ἄπφου ζῶν κατεσχεούασεν ἑαυτῷ. C. 1. G. II. Add. p. 1047 
n. 3148 Δυλύπορις | ΠΠατᾶ yoipe. Mitth. des Inst. in Athen IV 1879 p. 49: 
Στράτων | Διλιπόρι | χαῖρε. V 4880 p. 84: Μήνιος | Διλιπόρηος | χαῖρε. Bulletin 
de corr. Hell. XVII 4893 p. 543 n. 24, 2, ubi in AIANF'OPEOZ, quod editor 
sane non attigit, quin AIAHPOPEOZ lateat nullus dubito. Manifesto eadem 


p NU 


COMAS UN. iom 


prior compositi pars agnoscenda est in Διλιτριανόν Mitth. des arch. Inst. in . 
Athen X 1885 p. 335, 4. Inter Thracas Europaeos habes Δαληπόρεος Bull. de j 
corr. Hell. XXII p. 480 v. 73. Δαληζάλεος v. 143. Δαλητράλεος v. 149. 468. - 


Vocalis primae syllabae discrepantia non vetat haec ad eandem stirpem re- 


ferre atque illa, praesertim cum inter hunc titulum et illum praeter loci - 


discrimen etiam ingens temporis intervallum intercedat. Nam ille anno 202 
p. Chr. n. incisus est. Cf. Syll.? 9322, 


nm 
mre 


342] Nicomedes II (449—982 a. Chr. n.). 547 


349 Basis marmorea inventa Deli. Ed. A. Hauvette-Besnault 
Bulletin de corr. Hell. VI (1882) p. 337 n. 39. Cf. quae adnotavit 
Th. Homolle Bull. de corr. Hell. VIII 1884 p. 104. 


Σωσίων Εὐμένους Oivotoci, íc|psüg dv, ὑπὲρ τοῦ δήμου τοῦ 
᾿Αϑηϊναίων xal ὑπὲρ βασιλέως Νιχομήϊδου2 ἀνέϑηχεν τὸν ναὸν 
1 πὲρ μή 1 
5 xal τὸ ἄγαλμα Ἴσιδος Νεμέσεως ἐπὶ ἐπιμελητοῦ | τῆς νήσου 
Διονυσίου τοῦ Νίκωνος | Πᾳαλληνέως . 


Litterae ΑΘΠΣ. 4 Eiusdem sacerdotis nomen praeter duas alias 

| Isidis Nemeseos dedicationes (cf. not. 3) exhibent tituli item Delii C. I. G. 2299: 
᾿ Ἀπολλώνιος Atosxoupíboo | Ne«moMeme Ἀνούβιδι ὑπὲρ ἑαυϊτοῦ καὶ τῆς γυναιχὸς 
| xal τῶν | παιδίων, ἐπὶ ἱερέως Σωσίωνος | τοῦ Εὐμένους Οἰναίου. Bull. de corr. 
- Hell. VI 4882 p. 338 n. 4: Σωσίων Εὐμένους Οἰναῖος, | ἱερεὺς γενόμενος, τὴν 
| ἑαυτοῦ ϑυγατέρα Ἡδῆαν, | χανηφορήσασαν τῶι Διονύσῳ ἐν τῷ ἐπὶ Παραμόνωι 
b (86) ἄρχοντος | ἐνιαυτῶι, ϑεοῖς. Paramonus archon etiam in populiscito 
- Atheniensium C. I. A. II 475, 4. 2 est: ἐπὶ Διονυσίου ἄρχοντος τοῦ μετὰ Παρά- 
μόνον. Tempore suppar fuit Polyclito (not. 4). Quorum archontum aetas 
ita certe definita est, ut ambos intra annorum 120—410 a. Chr. n. spatium 

- magistratu functos esse constet. V. not. 3. V. von Schóüffer ap. Pauly- 
| Wissowa Realencyklopádie II, 4 p. 591. Sacerdotium, quo Sosio fungebatur, 
j Sarapidis est. Cf. von Schoeffer de Deli insulae rebus p. 237. 2 Nico- 
Ϊ medem II Epiphanem Prusiae f. (149—92 a. Chr. n.) intellegi ea quae ex 
. sacerdotis et epimeletae nominibus de tituli aetate discimus (not. 4. 4) de- 
monstrant. Cf. n. 3432. 3 Cf. Bull. de corr. Hell. VI 4880 p. 336 n. 38: 

P Σωσίων Εὐμένους Οἰναῖος ἱερεύων (an íepeb[c] ὦν Ὁ) Ἴσιδι | Νεμέσει. p. 337 
- n. 40: Ὁ ἱερεὺς τοῦ Σαράπιδος | Σωσίων Εὐμένους Οἰναῖος | ὑπὲρ τοῦ δήμου 
τοῦ Αϑηναίων xol τοῦ δήμου τοῦ Ῥωμαίων [Ἴσιδι Νεμέσει. Apud Apuleium 
Metam. XI, 5 inter alia nomina, quibus se per diversas orbis terrarum re- 
giones ab incolis invocari praedicat Isis, etiam Jhamnusioam repperiri, quae 
est notissima Nemeseos epiclesis, monet W. Drexler ap. Roscherum Lexikon 
. der gr. ἃ. róm. Mythologie II 4 p. 544, qui idem nonnunquam imagines 
- Isidis solennibus Nemeseos attributis ornari observat. 4^ Eiusdem homi- 
ο΄ nis frequens est memoria in titulis Deliacis. Epimeletae munere fungitur prae- 
ter hoc monumentum etiam in aliis (Bull. de corr. Hell. III 4879 p. 474 n. 4. 
VI 4882 p. 491 n. 3, 2—4. p. 494 n. 44, 5. XI p. 273 n. 36, 45). De aetate 
- coniecturam facere licet ex inscriptione item Delia Bull. de corr. Hell. II 
L.4878 p. 397 n. 3: Διονύσιος Níxovoc | Παλληνεύς, ἐπιμελητὴς | γενόμενος Δήλου 
ἐν τῷ ἐπὶ | Πολυκλείτου ἄρχοντος | ἐνιαυτῶι, Διὶ 'Epxetot | ἀνέϑηχεν. Nam 
. Polyclitus archon Atheniensium, qui redit C. I. Att. IL, 464, 4: ἐπὶ ᾿Ιάσονος dp- 
χοντος τοῦ μετὰ lloAóxAen[ov], paenultimo alterius a. Chr. n. saeculi decennio 
in magistratu fuisse videtur (cf. not. 1). Neque pugnat cum hac temporis 
definitione testimonium tituli Delii Bull. de corr. Hell. IX 4885 p. 379: Σέ- 
| pootov Κορνήλιον Σερουίου υἱὸν Λέντολον, στρατηγὸν ἀνθύπατον Ῥωμαίων, Atovó- 
i σιος Νίχωνος ᾿Αϑηναῖος — Ἀπόλλωνι. Nam propter magistratus designationem 


35* 


AUT 


f 
4. 


"3 
y 


E 


548 VI. Regna Asiana minora. 4. Bithynia. [342— 


quae est στρατηγὸν ἀνθύπατον hoc monumentum utique annorum 446—84 
a. Chr. n. terminis continetur. Et si recte F. Münzer ap. Pauly-Wissowa 
Realencyklopüdie IV 4 p. 1376 et P. Gróbe in altera historiae Romanae 
Drumannianae editione II p. 474 n. 29 not. 43 hunc Servium Lentulum eius 
qui anno 169 a. Chr. praetor fuit (Liv. XLIII, 44, 7. 45, 3) filium existimant, 
qua de re mihi quidem nihil dubii relinquitur, ei circa annorum 120 a. Chr. n. 
a Dionysio statuam Deli positam esse nulla ex parte improbabile est. Cete- 
rum eundem Dionysium Niconis f. etiam gymnasiarchi officio Deli functum 
esse prodit titulus aetate suppar n. 369. 


343 Basis quadrangula marmoris subcaerulei inventa Deli. Ed. 
Th. Homolle Bull. de corr. Hell. IV (1880) p. 188 n. 3. 


[Νιυκο]μήδην 1 | [βασιλέως] Νυιχομήδου | [Ἐπιφανοῦς 2 o] ἐφης 
5 βεύσαντες | [ἐπὶ ἄρχοντ]ος Διο[χλ]έους 8, [[γυμνασιαρ]χοῦντος 
[δὲ | ---------- 4 «o]ó. [Γηροστράτου | ---------- 5] τὸν ἑαυτῶν | 


[εὐεργέτην,] ᾿Απόλλωνι. 


Litterae AT. Sigma in Homollii exemplo brachia non plane parallela 


quidem habet, sed paullulum modo divergentia. 41 Primus versus in . 


medio lapide sic dispositus, ut manifesto utrimque vacuum spatium eius- 


dem latitudinis relinqueretur; quare nihil nisi nudum nomen fuisse certis- |. 
simum est. Inde sequitur ante obitum regis Nicomedis II (92 a. Chr. n., cf. : 
n. 3457) haec exarata esse. Nam quin statuae honore hic afficiatur is qui 


postea cum regnaret (a. 92—74 a. Chr. n.) Nicomedes III Philopator appellatus 
est, propter patris designationem dubitari nequit. Nemo enim praeter hunc 


fuit in illa stirpe Nicomedes, qui patre uteretur rege Nicomede. H. 2 Sup- . 
plevit Homolle. Nicomedes II Epiphanes cum patrem Prusiam II regno 
privasset, ab eius morte (1449 a. Chr. n. usque ad annum 92 a. Chr. n. regna- - 
vit. Cf. E. Meyer apud Pauly-Wissowa Realencyklopádie III 4 p. 520 54. 
Cognomen quin recte ab Homollio restitutum sit vix licet dubitari. Nam - 
υἱόν, de quo praeterea cogitaveris, lacunam non explet. 3 Ex omnibus . 


qui alibi commemorantur huius nominis archontibus Atticis (cf. Syll.? 52, 2. 


193, 3. 246, 49. 650, 1. 12. 42. 732, 49) nemo hic in censum venit propter . 


aetatem tituli. H. 4 Gymnasiarchi nomen. H. 5 Demoticum. H. 


944 Basis quadrata marmoris candidi, eruta Deli prope viam . 


sacram. Ed. Th. Homolle Bull. de corr. Hell. IV (1880) p. 222 n. 15. 


Μελέαγρον Ζμερτομάρου! | Νιχαιέα οἱ χαταπλέοντες | εἰς Βι- - 
5 ϑυνίαν2 ἔμποροι xat | ναύχληροιϑ [φιλα]γαϑίας: ἕνεχεν | τῆς 


εἰς ἑα]υτοὺς | ᾿ἀπόλλωνι, ᾿Αρτέμιδι, Λητοῖ. 


ues come 


845] — οἱ Nicomedes II (149—92 a. Chr. n.). 549 


Litterae volgares praeter AT! et X, quod brachia paullulum modo diver- 
gentia habet. Notandum ζῆτα et ϑῆτα etiam antiquiores formas IO habere. 
4 Nomen manifesto barbarum, i. e. ex Bithynorum, quos Thracas fuisse 
constat, sermone repetitum (cf. n. 8418). 2 Regnum etiamtum fuisse 
Bithyniam, non provinciam Romanam, cum haec scriberentur et aliis de 
causis et propter litteraturam, quae alterius potius quam primi a. Chr. n. 
saeculi est, certum videtur. 8 Unum hoc esse testimonium de societate 
mercatorum qui in Bithynia negotiati sint observat Homolle. 4 Supplevi. 
[καλοκἀϊγαϑίας Homolle; sed versibus 3 et 5 collatis non plus quam quattuor 
litteras intercidisse apparet. 


345 Basis quadrangula lapidis calcarii leucophaei, eruta Delphis. 
Ex Th. Homollii apographo ed. L. Couve Bull. de corr. Hell. XVIII 
(1894) p. 254 m. IV. (Repetivit et sagaciter interpretatus est 
H. Pomtow Philologus LIV p. 358 sqq. 587 sqq. J. Baunack ap. 


| Collitz Gr. Dialektinschr. II p. 880 n. 2738.) 


Θεὸς τύχαν ἀγα[ϑάν.] | Ἄρχοντος Κλεοδάμου (τοῦ) KAéwvoc!, 
βου[λευόντων] | τὰν πρώταν ἑξάμηνον Κλεάνδρου τοῦ [Τ]ίμωνος 3, 
[Δαμοχράτεος 8] | τοῦ Τείσωνος, γραμματεύοντος δὲ βουλᾶς 


Litterae volgares praeter ΞΙ͂Τ; ΘΟΩ minore quam reliquae modulo ex- 


j aratae. Versus primus multo diductioribus litteris incisus. 4 Articulus 


manifesto errore omissus, quandoquidem in aliis omnibus nominibus quae 


| | hic genetivo casu ponuntur constanter additur. Cf. etiam Gr. Dialektinschr. 


II p. 904 n. 2779, 5 [ἄϊρχοντος Κλεοδάμου τοῦ | Κλέωνος. De aetate tituli cf. 
not. 5. 7. 9. 40. 2 [Te]t(c)ovoz emendat Pomtow duos germanos fratres 
tum buleutarum munere functos statuens, quia Cleander Tisonis f. quidem 
aliunde notus sit et natu maior annis 179—168 a. Chr. (Gr. Dialektinschr. II 
p. 212 n. 4724, 5. p. 228 n. 1749, 9. p. 244 n. 1772, 11. p. 303 n. 1857, 10. 
p. 352 n. 4933, 44) et natu minor, qui hic agnoscendus sit (Gr. Dialekt- 
inschr. II p. 358 n. 4939, 2. p. 470 n. 2413, 2), Timonis filium vero neque 
Cleandrum neque quolibet alio nomine exhibeant tituli Delphici. At eius- 
modi ex silentio coniecturis non nimium fidei habendum esse ex eis apparet 
quae nof. 8 exponentur. Quare malui cum Baunackio tradita conservare. 
3 Supplevit Baunack ex Dialektinschr. II p. 904 n. 2779, 6: βουλευόντων τὰν 
πρώταν ἑξάμηνο[ν] | Κλεάνδρου, Δαμοχράτεος. Pomtow [Θευχάριος] restituerat 
ex titulo Gr. Dialektinschr. II p. 469 n. 2114, 8. 14 aliisque qui nomina θΘεύ- 
χαρις et Κλέανδρος in eadem nobili familia Delphica fuisse docent; sed hoc 
argumentum fallax esse altero eiusdem semenstris titulo reperto apparuit. 
Neque Baunackii coniectura, cum Κλεάνδρου τοῦ Τείσωνος, Δαμαχράτεος τοῦ 
Τίμωνος incidendum esset, lapicidae culpa patronymica permutata esse, ut 
est sagax, certa videtur; nam sic quoque illud manet, quod Pomtow obser- 
vavit, nomen quod est Τίμων alibi apud Delphos non inveniri. Concedendum 
igitur est, hac in re multum valere merum casum. 


550 VI. Regna Asiana minora. 4. Bithynia. [345 


5 Νιχία [τοῦ Κλέωνος 4,] [ἔδοξε τᾶι πόλει τῶν Δελφῶν ἐν ἀγορᾶν. 
τελείων σὺμ, ψάφ[οις ταῖς ἐννόμοις ἐπεὶ βασιλεὺς Νιχομήδηςὅ 
βασιλέως Νιχομήδεος xal βασίλισσα Λαο[δίχα βασιλέος Μι͵ ϑρα- 
δάτουϊ εὐσεβῶς μὲν διαχείμενοι τυγχάνοντι ποτὶ τὸν ϑεόν, 
[εὐνοϊκῶς 8 δὲ] | ποτὶ τὰν πόλιν τῶν Δελφῶν, ἀποσταλέντων τε 
παρὰ τᾶς πόλιος πρε[σβευτᾶν τῶν] | αἰτησομένων" σώματα 19 τῶι 


4 Supplevit Pomtow, qui eundem hominem buleutam, testem, praedem 
in octo titulis partim eiusdem atque hic est aetatis, partim paullo inferioris 
recenseri observavit (Phil. LIV p. 364), alium vero neminem Delphum post 
Niciam Aristonymi f. (Gr. Dialektinschriften II p. 494 n. 4695, 2 archonte 
Thrasycle, p. 585 n. 2279, 9 archonte Dexonda), qui ad huius tituli aetatem 
superstes fuisse non posset, eo nomine usum esse. 5 Nicomedes III 
Philopator (fere 92—7^ a. Chr). Hune unum in censum venire demonstrat 
paternae originis significatio. Nam Nicomedes I Zipoetae, Nicomedes Π 
Prusiae filius fuit. 6 Nicomedes II Epiphanes (149—92 a. Chr. n.. Cf. 
n. 3432, 7 Laodice Mithridatis IV Euergetae filia, Mithridatis V Eupatoris 
soror, quam Ariarathes Cappadocum rex in matrimonio habuerat, post illius 
necem anno 96 a. Chr. n. Nicomedi II Epiphani Bithyniae regi nupsit. Cf. 
Iustin. XXXVIII, 4, 4. 4. Quod quoniam hic utique Nicomedes III intellegen- 
dus est (not. 5, recte Couvius aut regem una cum noverca recenseri auf - 
eam post alterius mariti mortem in privigni matrimonium transiisse statuit. 
Atque hoc quidem mihi multo probabilius videtur, quandoquidem, ubi rex 
et regina nominatim appellantur sine ulla necessitudinis significatione, id vix 
aliter ac de coniugibus intellegi potest. Utique Laodices nomen suadet, ut - 
de initiis regni Nicomedis potissimum cogitemus; neque improbabile est, 
Delphos ipsa occasione legationis, qua novo regi gratulabantur, abusos esse 
ad preces, quibus illum morem gessisse hic refertur, ut sagaciter coniecit 
B. Niese apud Pomtowium Phil. LIV p. 588, qui omnino improbabile existi- 
mat has inter Nicomedem et Delphos legationes ultro citroque missas esse 
postquam inimicitiae inter Mithridatem et Bithyniae regem erupissent. Illum 
vero anno 92 a. Chr. patre Nicomede II Epiphane mortuo rerum potitum 
esse probabilibus rationibus effecerunt Niese et Pomtow, quare Cleodami 
archontis annum 92/14 a. Chr. n. esse. At ut non plane sponderi potest hunc 
ipsum annum esse, ita certe alii huius decreti temporis definiendi conatus non 
nituntur solido fundamento (not. 9. 40). 8 Supplevit Pomtow, qui ob- 
servat hanc esse adverbii formam Delphis usitatam (Gr. Dialektinschr. II 
p. 856 n. 2687, 2. 2688, 7), retinuit Baunack, etsi monet etiam εὐνόως, quod 
Couve supplevit, Delphis inveniri Gr. Dialektinschr. II p. 873 n. 2729 
(Syll2 749), 3. Ac sane spatii rationes longiorem formam commendare vi- 
dentur. 9 Servos Delphis surreptos in Bithyniam pervenisse, civitatem 


vero precibus a Nicomede impetrasse ut sibi restituerentur, statuit Couve. - 


Contra quem Pomtowius luculentissime demonstravit, de dono potius quod 
Delphi a rege expetivissent dici. Nam aliter non intellegi quo pacto v. 12—23 
de hominibus ad singula opera facienda destinandis dividendisque diceretur, 


345) Nicomedes III (92—74 a. Chr. n.). 551 


τε ϑεῶι xal τᾶι πόλει, ᾿Αριστοχλέος τοῦ Ηρ[άχωνος 11, Ὑ βρία t? 
10 τοῦ] [Ξένωνος, ἄξια πράσσοντες αὐτοσαυτῶν τε xol τῶν προγό- 
νων ἐπαγίγείλαντο 13 σώματα,] | ἃ xal ἐξαπέστειλαν, συνϑέντες 15 


cum simplicissimum esset unumquemque in eum locum restitui ubi antea 
fuisset. Adde quod, si ea esset sententia decreti quam Couvius vult, com- 
posito ἀπαιτέω utendum fuit; quod hic suppleri non licet cum propter ver- 
suum divisionis leges quae in hoc titulo observantur, tum quia id non ut 
simplex medio genere usurpari solet. 10 Articulo careri non posse, si 
vera esset Couvii sententia de servis abductis et restitutis (not. 9), verissime 
monuit Pomtow. Illa vero coniectura refutata etiam rationes quibus ductus 
ille fere a. 84 a. Chr. haec decreta statuit, quia per eos potissimum annos 
talibus incursionibus et rapinis Delphi vexati essent, tolluntur. Recte igitur 
Pomtow, cum initio ambiguus haesisset, postremo ad annum 92/1 a. Chr. 
aetatem decreti reiecit (not. 7) probe intellegens, preces Delphorum non 
inopia expressas esse, sed plane eadem ratione supplices et mendicos regem 
adiisse, qua antea ab Attalo II pecuniam expetivissent qua sumptus ad in- 
stitutionem puerorum necessarios tolerarent (Syll2 306). Quod a Nicomede 
homines, non pecuniam petiverunt, id Niesius apud Pomtowium perbene eo 
rettuli& quod servi Bithyni praeter alios utiles habebatur. Cf. Diodor. 
XXXVI, 3, 4: ὁ δὲ (Nicomedes rex) ἀπόχρισιν ἔδωχε τοὺς πλείους τῶν Βιϑυνῶν 
ὑπὸ τῶν δημοσιωνῶν διαρπαγέντας δουλεύειν ἐν ταῖς ἐπαρχίαις, Catull. 10, 14. 544. 
at cerie tamen ---- quod llic (in Bithynia) satum. décitur esse δσογγυραγαδέϊ, ad 
lecticam. homines. 41 Supplevit Pomtow coll. Gr. Dialektinschr. II. p. 548 
n. 2180, 3 sqq.: ἀπέδοντο Σωτύλος χαὶ Ἀριστοχλῆς οἱ Ἡράχωνος τῶι Ἀπόλλωνι 
τῶι Πυϑίωι σώματα γυναιχεῖα χτὰ. Accuratiora de eius familia v. apud eun- 
dem Philol. LIV p. 236. 12 Supplevit Pomtow, qui monet hunc hominem 
plus quam duodeciens in titulis eiusdem aetatis, cuius hoc sit decretum, 
commemorari. Praeter hunc unum de quo cogitari possit esse Sostratum 
Xenonis f, cuius non nisi semel mentio fiat Gr. Dialektinschr. II p. 544 
n. 2249, 40. 44: παρόντος αὐτᾶι Σωστράτου τοῦ Ξένωνος. Utique reiciendum 
Couvii supplementum [Βίαντος τοῦ] | Ξένωνος, quia et Βίας nomen neque 
Delphis neque omnino usquam in continenti Graecia et Peloponneso praeter 
Lacedaemona fuerit, e& homo v. 44 commemoratus manifesto non Delpho- 
rum ad regem, sed regis ad Delphos legatus sit, cui ille mancipia Delphos 
traducenda mandaverit. . 43 Supplevit Pomtow. ἐπαγ[γέλλονται τὰ σώματα] 
Couve. Articulus et omitti potuit, quia non certi homines petuntur, et 
poni, quia v. 8 de Delphorum petitione iam dictum erat; sed spatii rationes 
Pomtowii supplementum commendant. 14. Tradendi vim vocabulo tri- 
buit Baunack, ita ut obiectum sit τὰ σώματα, infinitivus vero íinalem no- 
tionem habeat. Mihi potius imperandi significatione dici videtur. Qua vi 
pro antiquiore ἐπιτάττω, προστάττω inferiore aetate haud raro etiam συντάσσω 
usurpari res nota est: Cf. n.468, 29: χαλῶς οὖν ποιήσεις συντάξας προνοῆ- 
ϑῆν[αι ὅπως τεύξονται ὧν ἀξιοῦσι]. Syll. 209, 8: [καϑάπερ ὁ βασιλεὺς [Πτολεμαῖος 
συνέταξεν. 117, 76. 87. 528, 43. At idem in verbum synonymum συντιϑέναι 
cadere docet Plut. Sept. sap. convivium 6 p. 4154 B: ἡττώμενος δὲ τοῖς ἄλλοις 


559 VI. Regna Asiana minora. 4. Bithynia. [345 


Βίαντι15 τῶν πρεσβευτᾶι ἀποχαταστίᾶσαι16 τῶν ϑεῶι17 xal] | 
τᾶι πόλει, ἃ χαὶ παρέδωχε Βίας διὰ τῶν προγεγραμμένων 
ἀρχόντων 18 [ἐν τᾶι πρώται19 ἐχ]χλησίαι, σώματα τριάχοντα, 
ἃ x«i ἔδοξε τᾶι πόλει διατάξαι [ἐπὶ τὰς ὑπηρεσίας 20] | xol 
δόμεν τοῖς μὲν ταμίαις Κλέωνι "Hpooc?! χαὶ Ταραντίνοωζι 
15 Δρομοχλείδα 22 πο] τὶ τὰς ὄεις τὰς ἱερὰς σώματα πέντε, οἷς 
ὀνόματα μετοίνομασϑέντα ἐχ τῶν ἐπιχωρίων29 ----]Ἰ σίων, 


ἐπὶ πᾶσι συντέϑειχεν ἄτοπον ἐπίταγμα καὶ δεινόν, ἐχπιεῖν με χελεύων τὴν ϑάλασ- 
σαν et Flinders Petrie papyri II p. 68 n. XX 3,7 sqq. πυνθανομένου δέ μου 
τοῦ πὰρ αὐτοῦ c(t) τι συντεϑειχὼς αὐτῶι εἴης. (num quid ei mandasses. 
1ὅ Cf. not. 42. 16 Hoc verbum primo aspectu favere videtur Couvii 
interpretationi (not. 9. 40). Sed tenendum est, id ut ἀποδιδόναι et Latinorum 
veddere etiam de re usurpari posse quam quis, ut epistulam, accipit et 


rursus dat, neque vero eidem ἃ quo accepit. 17 Supplevit Baunack. 
αὐτὰ] τᾶι πόλει Couve, quod iusto brevius est. αὐτὰ ἀσινῆ] τᾶι πόλει Pomtow, 
quod Baunackius non iniuria otiosum existimat. 18 Legatus magistra- 


tibus, i. e. archonti et buleutis tradit mancipia, ei rursus in comitiis ea 
populo tradunt, quam per occasionem sine dubio etiam legatus regis ab 
illis introductus verba facit. 19 Supplementum perquam dubium; évvó- 
por restituit Couve, at non est cur in ordinariis potissimum comitiis illos 
homines traditos esse definite enuntietur. Ex eis quae Pomtow proposuit 
τᾶι πρώται ideo maxime placet, quia sic totum negotium a legato sine ulla 
mora peractum indicatur. Neque enim de stato quodam ordine ecclesiarum 
hoc interpretor, sed primam intellego quae post Biantis Delphos adventum 
habita sit. 20 Si διατάξαι imperandi vi acciperetur infinitivo [ὑπηρετεῖν 
τῶι ϑεῶι] vel [ἱερὰ εἴμεν τῶι 9eot] suppleto, hoc verbo idem fere enuntiari 
quod iam in ἔδοξε inesset vere monuit Pomtow. Quare ita supplevi ut δια- 
τάξαι sit *disponere' 'suum cuique locum assignare. Cf. Herodot. VIII, 34: 
τὰς δὲ πόλις αὐτῶν (Boeotorum) ἄνδρες Μαχεδόνες διατεταγμένοι (i. e. singuli 
in singula oppida missi) ἔσωζον ὑπὸ Ἀλεξάνδρου ἀποπεμφϑέντες. 294 Cf. 
Pomtow Philologus LIV p. 237, qui duos homines huius nominis, avum et 
nepotem distinguit, ex quibus ille inde a septima ex eis aetatibus, quae no- 
minibus sacerdotum perpetuorum Apollinis designantur, usque ad undecimam 
in sacerdotio fuit, hic a tertia decima ad quintam decimam. lam cum hoc 
decretum duodecimae aetatis sit, avusne an nepos hic intellegendus sit recte 
in medio relinquit P. 29 Supplevit Pomtow. [Μἤνασιϑέου] Couve. Sed 
Tarantinum Mnasithei f. cum iam sexta aetate (fere 454—144 a. Chr. n.), 
archonte Eucle Callistrati f, inter testes recenseatur (Gr. Dialektinschr. II 
p. 354 n. 4936, 44), plus quam semisaeculo post etiamtum officio quaestoris 
functum esse iure improbabile existimat P. "Tarantinum Dromoclidae f. 
complures illius aetatis tituli habent, quos composuit Pomtow Philol. LIV 
p.237. Sane fieri etiam posse ut Tarantinus Xenocriti f. ex titulis nonae et 
decimae aetatis notus hic significetur. 


re EE 


Mmi. n Pop m e De: 


^ Cu mig Siem 2724 KD νῷ 


Me PuCr Ss 


Ape ap ir Ee πε εχ i n 


EL ce tocco dolo S PS τς M oec eret c 


Sc pem 


φως ὦ. 


TE 


Ar RUN ec 


Maece DU eec mE 


345] Nicomedes III (92—74 a. Chr. n.). 553 


Φωσφόρος, "IepoxAZc, Ἡλιόδωρος, "lov24, x«l ποτὶ τὰς αἶγας 
τὰς ἱερ[ὰς --------- Πει] σιϑέου 2 Μένωνα, Δῶρον, ἱῬόδωνα, 
“Ἱππίαν, Λυχέαν, xal Θεοξένωι26 ποτὶ [τὰς βοῦς τὰς ἱερὰς 27) 
“Ὑπατόδωρον, ᾿θνάσιμον, Νικηφόρον, Δημήτριον, xal ποτὶ τὰς 
ἵππου[ς τὰς ἱερὰς ᾿Ευχλείδαι 28] Καλλία, ᾿Αστοξένων Διονυσίου 29 
Κέρδωνα89, ΠἊΑαρνασσόνϑ!, Σύμφων[ον, τοῖς ὃς δαμιουργοῖς 82 


23 Supplevit Pomtow acutissime. 24 Nomina magnifica et magna 
ex parte ex sacris Graecorum repetita barbaris mancipiis imposita esse ob- 
servat P. Atque Ionis quidem nomen ad fabulam, quae ipsum quondam fide- 
lissimum Apollinis Pythii famulum fuisse tradebat, manifesto referendum 
esse. 25 Supplevit Pomtow, collata manumissione archonte Cleonda facta 
Gr. Dialektinschriften II p. 578 n. 2274, 5: ἀπέδοντο Ἀρχέλαος χαὶ Ξένων οἱ 
Πεισιϑέου τῶι Ἀπόλλωνι τῶι Πυϑίωι cóp.a ἀνδρεῖον. 26 Theoxenum Poly- 
onis f, qui in manumissione inedita Timocratis anno facta cum avo Theo- 
xeno Calliae f. commemoretur, agnoscit Pomtow. Ipsum Calliae f, quippe 
qui iam quarta aetate, i. e. non post annum 158/7 a. Chr. n. (cf. Pomtow ap. 
Pauly-Wissowa IV 2 p. 2638) in titulis compareat, utique maiorem natu 
esse quam ut hie commemorari possit. 27 Supplevit Couve. Mani- 
festum est hoc unum pecoris genus hic desiderari. Cf. Syll? 293, 25: ταῖς 
ἱεραῖς βόοις χαὶ ἵπποις. 28 Supplevit Pomtow eundem interpretatus qui 
archon esset in manumissionis instrumento Bull. de corr. Hell. XVII 4893 
p. 394 n. 400, 4. . 99 Cf. titulum eiusdem anni Gr. Dialektinschriften II 
p. 572 n. 2266, 4 sqq. Ἄρχοντίος Κ]λεοδάμου τοῦ KAéovoc, — ἀπέδοτο Ἀστί[ό- 
ξενος Διο]νυσίου, συνευδοχεούσας χ[αὶ τᾶς] γυναιχὸς χαὶ τοῦ υἱοῦ Διονυσίου χαὶ 
τᾶς ϑυγατέρος αὐτ[οῦ], τῶι Ἀπόλλωνι τῶι Πυϑίωι σῶμα γυναικεῖον. Reliqua 
testimonia, quae composuit Pomtow Jahrb. f. Phil. 1889 p. 577, omnia ad 
huius avum cognominem spectare demonstravit idem. 30 Nomen neque 
alibi in servis rarum et Delphis titulo Gr. Dialektinschr. II p. 527 n. 24193, 4 
confirmatum. Utrum nominum mutatio v. 415 commemorata ad primos 
quinque modo servos spectet an ad omnes ambigit Pomtow. Sed certe de 
nomine [[αρνασσός (not. 34) hoc ipsi perquam probabile videtur, neque man- 
cipium Bithynicum nomen Ὑπατόδωρος domo attulisse credibile existimo. 
Reliqua nomina nihil insoliti habent, sed certe omnia Graeca sunt et ex 
parte, ut Δορίμαχος, in occidentali potissimum Graeciae continentalis parte 
usitata, cum nisi Delphis demum imposita essent unum vel alterum certe 
Thracium (n. 3443) intermixtum esse exspectes. Quare mihi quidem de mu- 
tatis omnium nominibus. non videtur dubitandum. 81 Cf. Gr. Dialekt- 
inschriften II p. 560 n. 2254, 6 sqq.: ἀπέδοτο Δεξώνδας Δάμωνος — τῶι Ἀπόλ- 
λίωνι τῶι Πυϑίωι σῶμα ἀνδρεῖον ὧι ὄνομα [Παρ]νασσός, τὸ γένος Σύρον. Huic 
quoque nomen Delphis demum impositum esse apparet. P. 32 Supplevit 
Pomtow. Baunack hic duo nomina fuisse opinatur. Sed certe hoc τοῖς δὲ 
δαμιουργοῖς commodissime respondet illi quod v. 43 est τοῖς μὲν ταμίαις. 
Quod μὲν — xai aliquando in titulis Delphicis (Gr. Dialektinschriften II p. 518 
n. 2480,5. 6: σώματα γυναιχεῖα μὲν δύο — xal παιδάριον. p. 544 n. 2219,19 sqq.: 


554 VI. Regna Asiana minora. 4. Bithynia. [345— 


20 παι])δάρια ἐπὶ τέχναν τὰν τεχτονιχὰν ᾿Αντάλλωι 33. χαὶ Ἥραχλεί- 
0ni95 Νιχο[- -- τ τς χαὶ ----|.]ov xai παιδάριον ἐπὶ τέχναν Εὐαμέ- 
ρωι85 ἀρτοχόπον Ὀλύμπιχον, καὶ [παιδάριον] | ἐπὶ τέχναν μά- 
γεῖρον Ὀφελίωνα, xal παλαιστροφύλαχα “Ἑρμαιον [--------- 
x«i τοὺς] | ἐν τῶι ἱερῶν ὑπηρετήσοντας Λέωνα, Δορίμαχον, 
Σόφων[α xol -------- |o... ] ἐπὶ τέχναν Ὀλυμπιόδωρον, 

25 ᾿Ονασαγόραν᾽ ὅπως [οὖν ἁ πόλις φανε]ρὰ γίνηται χαταξίας 
ἀπονέμουσα [χ]άριτας τοῖς εὐεργε[τιχῶς ποτὶ τὰν πόλιν διαίχ]ει- 
μένοις, ἀγαϑαῖ τύχαι, δεδόχϑα[ι cdi] π[όϊλει τῶν Δελφί[ῶν, 
ἐπαινέσαι βασιλέα Νιχομήδη βασιλέος Νικομήδεος xoi βασί- 
λισσαν Λα[οδίχαν βασιλέος Μι]ϑριδάτου36, xal στεφανῶσαι 
αὐτοὺς ἑχατέρους τῶν τε τοῦ ϑείοῦ στεφάνωιϑϊ] ὧι πάτρι]όν 
ἐστι Δελφοῖς xat εἰχόνι χαλχέαι. ἀναγορεῦσαι δὲ τοὺς [στεφά- 

80 νους τὰν πόλιν] || ἐν τῶν ἀγῶνι τῶν Πυϑίων 388, χάρυγμα ποι[η]- 
σαμέναν τόδε" Ἃ πόλις τῶν Δελφῶν στεφανοῖ βασιλέα Νιχο!- 
υ]ήδη βασιλέος Νυκομήδεος (xal βασίλισσαν Λαοδίχαν βασιλέος 
Μιϑραδάτου) 8. τῶν τοῦ ϑεοῦ στεφάνωι40 xal εἰχόνι χαλχέαι 


Ἀλεξάνδρωι μὲν μνᾶν καὶ ἥμισον xol Ἀριστοῖ xal ᾿Αϑηναιίδι ἄλλαν μνᾶν καὶ ἥμισον 
tertium exemplum quod affert p. 820 n. 2644, 7 alienum mihi videtur) inter 
se respondere observat Baunack, id ni fallor hic nullius momenti est. Nam 
iliis τοῖς μὲν ταμίαις nullo modo respondere possunt xai [τῷ δεῖνι] Πεισιϑέου --- 
χαὶ Θεοξένωι — χαὶ ---- Εὐχλείδαι ζαλλίαι. Etenim hos omnes item quaesto- 
res esse luce clarius est. An quisquam credet ovium quidem sacrarum 


curam quaestoribus mandatam fuisse, caprarum vero, boum, equorum alii | 
nescio cui magistratui? 33 Ipse homo nusquam praeterea commemo- 
ratur, sed eius pater Σωχράτης Ἀντάλλου intra annorum 470—144 a. Chr. n. | 
spatium plus semel comparet in titulis Delphorum. P. 34 In mo- - 


numentis Delphicis ea aetate quae hic in censum venit recensentur Hpa- 
χλείδας Ἀριστοδάμου et Ἡραχλείδας Προϑύμου, ille paullo ante huius tituli 
aetatem, hic paullo post eam.  Alteruter procul dubio hic habetur. P. 


35 Cf. Gr. Dialektinschr. II p. 358 n. 4940, 5 sqq. σῶμα γυναιχεῖον ἄι ὄνομα 


Σωσῴ, ἃν ἐπρίατο παρὰ. Εὐαμέρου, quod unicum testimonium Delphi hominis 
cui hoc nomen fuerit esse testatur Pomtow homo harum rerum inter omnes 
peritissimus. Cum illius tituli archon Pisitheus circa annum 4150 a. Chr. in 
magistratu fuerit (Pomtow ap. Pauly-Wissowa Realencyklopàádie IV, 2 p. 2639), 
filium aut nepotem cognominem hic agnoscere praestabit quam eundem 
hominem. 36 Supra v.6 [Μι|ϑραδάτου est. Memorabilis inconstantia, etsi 
Scriptura per t initio primi a. Chr. n. saeculi nihil habet offensionis. Nam 
eadem invenitur iam in titulo multo antiquiore Oropio I. G. Sept. I, 303, 80. 
37 Cf. n.4508. 2278, Syll.2 215, 8. 294, 22. 38 Proxima anni 90 a. Chr. n. 
sunt. Cf. not. 7. 40. 39 Supplevit Pomtow, quae lapicidae errore omissa 
esse manifestum est. 40 Cf. not. 37. 


T 


d  Υν 


: 
| 
| 


846] Nieomedes III (92—74 a. Chr. n.). 555 


ἑ[χατέρους 41 | ἀρετᾶ]ς 42 Évexev xal εὐσεβείας ἃς ἔχοντι movi τε 
τὸν ϑεὸν χαὶ ποτὶ τὰν [πόλιν τῶν | Δελφῶν]. στάσοντι δὲ τὰς 
εἰχόνας ἐν τῶι ἱερῶι τοῦ ᾿Απόλλωνος τοῦ [Πυϑίου ἐν χαλλίσ!- 
τῶν τόπ]ωι48, xai δεδόσϑαι βασιλέι Νιχομήδεϊ xal βασιλίσσαι 


Λαοδίχζαι ----------- 1. 


41 Supplevit Pomtow coll. v. 27. 42. Supplevit Pomtow. φιλοτιμία]ς 
Couve. 43 Hic ab editorum supplementis paullulum deflectendum existi- 
mavi. [ἐν ἐπιφανεστάτωι τόϊπωι Couve, ἐν [ἐπιφανεστά](τ)ωοι Pomtow; illud pro- 
bavit Baunack, quia aliorum titulorum similitudine defenderetur. At id non 
ab omni parte verum est, quia alibi huic quidem voci semper articulus ad- 
ditur, quem si hic quoque adderemus, id quod iam ut apud Couvium est 
lacunae ambitum excedere a Pomtowio recte existimatur supplementum, 
etiam longius fieret. Atque articuli omissi reprehensio etiam in Pomtowii 
conatum cadit, qui praeterea propter TT Couvii in T mutatum displicet. 
Quod ipse posui, et spatii rationibus convenit neque in hac quidem verborum 
conexione articuli defectus reprehensionem habet; cf.I. G. Sept. I, 303, 44 sqq. 
ἀναγραψάτωσαν δὲ xal τὸ ψήφισμα τὸ χυρωϑὲν περὶ τούτων εἰς τὴν στήλην xol 
ἀναϑέτωσαν οὗ ἂν δοχῇ ἐν καλλίστῳ εἶναι. 2849, 44. 45: ἀγγράψη τὸ ψάφισμα 
[εἴ χα δοχεῖ ἐν χαλλί]στυ εἶμεν. Sane discrimen aliquod intercedere, quia llic 
ἐν χαλλίστῳ substantive dicitur, hic nomen [τόϊπωι accedit, me non fugit 


946 Basis cylindri figura eruta Deli. Ed. Tournefort Itin. 
epist. VIT p. 298. Transact. philosoph. X P. IV p. 4283 (Boeckh 
C. 1. G. 2279). Cf. quae disputaverunt Th. Reinach Revue numis- 
matique Ser. ΠῚ T. V 1887 p. 341sqq. (Trois royaumes p. 135 sqq.). 
E. Meyer ap. Pauly-Wissowa Realencyklopádie III 4 p. 521 sq. 


Βασιλέως Nuopfó[o0i,]| τοῦ &(x)yóvoo? βασιλέως | Νιχομήδου 


Litterae volgares praeter ΠΣ, si apographis fidem habere licet. 4 Cum 
priores editores ignorassent, quid hoc Nicomedis II pronepote (not. 2) facerent, 
invento sagacissimo Reinachii res patefacta est. Etenim cum Nicomedes III 
Philopator regnum testamento Romanis reliquisset, illius filius ex Nysa 
Aria-athis VI Cappadociae regis filia procreatus, quem ille praeterierat quo- 
niam ex adulterio conceptus videbatur (cf. Sallust. Hist. II fr. 74 Maurenbr. 
quos adversum multi ex Bithyn?$a, volentes accurrere falsum filium arguituri. 
IV fr. 69, 9: Asia ab ?psós (Romanis) obsessa est, postremo Dithyntam Nico- 
mede mortuo diripuere, cum. filius Nysa, quam reginam. appellaverat, geni- 
tus hawd dubie esset) frustra regno paterno potiri conatus est. At postea 
Caesar, cuius familiaritas cum illius patre Nicomede Philopatore nota est, 
non quidem ipsi filio, sed nepoti, ut Meyer recte Reinachii sententiam 
emendavit, regium nomen una cum sacerdotio Comanorum Ponticorum 


556 VI. Regna Asiana minora. 2. Galatia. [346— 


5 'Eznwavob[c?, | Διοσ]χουρίδης Διοσχορίδου | "Papvoóbstc γυμνα- 
oux py [àv ]4. 


reddidit. Hoc Reinachius enucleavit ex testimoniis Hirtii Bell. Alex. 66, 5: 
éd (sacerdotium Bellonae) hom?n?£ nobilissómo Layjcomedi Bithagndo addudáicawit ; 
qui regio Cappadocum. genere ortus propter adversam fortunam. maiorum 
suorum, muliationemque generis dure minime dubio, vetustate tamen. dnter- 
«sso, sacerdotium. 4d repetebat. Appiani Mithr. 421: τὰ δ᾽ ἑτέροις ὑπὸ τοῦ 
Πομπηΐου δεδομένα ὁ Γάϊος, ἐπιμεμιψάμενος τοῖς ἔχουσιν ὅτι Πομπηΐῳ x29. αὑτοῦ 
συνεμάχουν, ὅμως ἐφύλαξε, πλὴν τῆς ἐν Kopdwote ἱερωσύνης, ἣν ἐς Λυχομήδην 
μετήνεγχεν ἀπὸ Ἀρχελάου. Strabonis XII, 3, 35 p. 558 Cas.: υἱὸς δ᾽ αὐτοῦ (Ἀρχελάου) 
τὴν ἱερωσύνην παρέλαβεν" ci ὕστερον Λυχομιήδης. Et nomen leviter immutatum 
et quae de maiorum fortuna adversa dicuntur sine dubio eo spectant, quod 
pater huius Lycomedis non genuinus Nicomedis III filius iudicatus erat, quare 
nobilissimum quidem genus ei tribuitur inter Bithynos, sed a regia domo 
Cappadociae modo repetitur, cuius erat Nysa avia, non etiam Bithyniae. 
Ceterum ex memoria de hoc Nicomedis III Philopatoris nepote errorem 
Appiani mirum natum esse Mithr. 7: υἱωνὸς τοῦδε (Nicomedis III Philopa- 
toris) ἕτερος Νιχομήδης Ρωμαίοις τὴν ἀρχὴν ἐν διαϑήχαις ἀπέλιπεν admodum 
probabilis est Meyeri coniectura. 2 ΕΥ̓ΓΟΝΟΥ. Emendavit Boeckhius 
monens hoc facilius ex EKT'ONOY quam ex ELIT ONOY nasci potuisse, etsi 
in eo errat, quod ἔχγονος et ἔγγονος, quae sunt eiusdem vocis scripturae 
discrepantes, duo diversa vocabula opinatur. Iam in titulis Aegyptiis ali- 
quando manifesto ἔχγονος filium significat (n. 90, 3. 94, 2 cum notis); cave 
tamen hic ita interpreteris, ut titulus Nicomedi III Philopatori vindicetur. 
Nam extra Aegyptum nullum huius usus exemplum novi. Vocem in uni- 
versum de unoquoque ex posteris usurpari in volgus notum est (cf. 
Syll23739) sed hic accurata gradus significatio multo aptior est; quare pro- 
nepos intellegendus, nam nepos est uiovóc. Rectius igitur Nicomedis Philo- 
patoris et Nysae nepotem, non filium ut Reinach fecerat, interpretatur Meyer. 
3 Nicomedes II Epiphanes (449—992 a. Chr. n). Ceterum cum Boeckhius 
᾿Ἐπιφάνου scripsisset propter Νιχομήδου quod praecedit, malui X supplere. 
Nam hic metaplasmus non cadit in adiectiva, quorum in numero habendae 
sunt illae honorificae appellationes dum in vera nomina propria abeant (cf. 
n. 4402). 4 APXO. Supplevit et emendavit Boeckh coll. n. 366, 2. 3: 
Σέλευκος Μαραϑώνιος γυμνασιαρχῶν. 


2. Galatia. 


29417 Tria frustula basis, inventa Athenis ad stoam Attali. Ex 
Koehleri apographo edidi C. I. Att. III, 544. 


[Ὁ δῆμ]ος | Δηϊότίαρον 1 Δομ]νόριγος 3, | [[Ἰαλ[ατῶνϑ βασιλέα“, 
ἀρετῆς | ἕνεχα] 


348] Deiotarus. Adobogiona. 557 


Litterae volgares praeter AZ. | Etsi quod scriptores tacent ex titulis 
didicimus, fuisse praeter nobilissimum illum Deiotarum eiusque filium et 
pronepotem (Pauly-Wissowa Realencyklopüdie IV 2 p. 2403 n.3. p.2404 n. 4) 
etiam alium principem Gallograecum qui eo nomine uteretur (n.348,2. 349, 2), 
tamen is profecto regis appellatione (not. 4) carebat ut quin hic illum iam- 
pridem notum teneamus non dubium sit. De eius vita rebusque gestis, de 
quibus non est cur hoc loco fusius exponatur, cf. B. Niese apud Pauly- 
Wissowa Realencyklopüdie IV, 2 p. 2404 n. 4. 2 Supplevi in corpore 
inscriptionum Atticarum, non celato lectore, neutiquam certam esse restitu- 
tionem. At ut nomina quorum altera pars est -r?x apud Gallos omnium 
frequentissima sunt, sic tamen perrara quae postremas duas syllabas -nor?: 
habeant. Num aliud eiusmodi exemplum praeter Dwmnorix (Dubnorix) in- 
veniatur ignoro. 3 7A lapis. 4 Supplevi, neque de regis nomine 
dubitari posse mihi videtur. Nam si antequam hoc Deiotaro tribueretur 
erectum esset monumentum, non poterat non τετράρχης appellari. At te- 
trarcha non fuit Gallograecorum universorum, sed Tolistoagiorum, cf. Strabo 
- XII, 5, 2 p. 567 Cas.: Τολιστοβώγιοι δὲ ὅμοροι Βιϑυνοῖς εἰσι xoi τῇ Επιχτήτῳ 
M. χαλουμένῃ Φρυγίᾳ" φρούρια δ᾽ αὐτῶν ἐστι τό τε Βλούχιον xol τὸ Πήϊον, ὧν τὸ 
᾿ς μὲν ἦν βασίλειον Δηϊοτάρου, τὸ δὲ γαζοφυλάχιον; neque vero supplemento 
Γαλ[ατῶν Τολιστοαγίων τετράρχην] (cf. n. 349, 29—4) spatium sufficit. Nec pro- 
Í babile est Athenienses Deiotaro statuam posituros fuisse priusquam opes 
ἢ eius a Pompeio augerentur. Quare utique hoc monumentum anno 62 ἃ. Chr. ἢ. 
non antiquius est habendum. : 


948 Marmor leucophaeum immissum pavimento ecclesiolae 
sitae in orientali Lesbi insulae ora. Edd. A. Conze Reise auf der 
Insel Lesbos p. 19 tab. X n. 4 (G. Hirschfeld Hermae XIV p. 474). 
C. T. Newton Travels and discoveries I p. 109 (F. Bechtel ap. Collitz 
Gr. Dialektinschr. I p. 140 n. 296. O. Hoffmann Die gr. Dialekte II 
p.92 n.128). Nunc nihil exstat nisi tertia fere pars a dextra. 
Hac rursus exscripta totum titulum repetivit W. R. Paton Inscr. 
Gr. mar. Aeg. II p. 109 n. 516. 


Ear a UNT 


vc rptu ^w 


T—— 
orgeper mee 


m ως". 


pe 


'O δᾶμος | 'A[$]oBoytóvav* Δηϊοτάρω 2, εὐεργετήχοισαν | τὰν πό- 


eere 


Litterae AITZ. 1 Initio AAOB Newton, .. OB Conze. Hirschfeldius 
perspexit hanc esse Mithridatis Pergameni matrem, cuius nomen lateret in 
corruptela, quae hoc titulo invento certa ratione tolleretur, apud Strabonem 
XIII, 4, 3 p. 625 Cas.: ἄνδρες 9 ἐγένοντο ἐλλόγιμοι x29 ἡμᾶς Περγαμηνοὶ Μιϑρι- 
δάτης τε Μίηνοδότου υἱὸς χαὶ ᾿Ἀδοβογιώνης (ἀδοβογίων ὃς codd., em. Hirschfeld) 
τοῦ τετραρχιχοῦ τῶν [«λατῶν γένους, ἣν (ἦν codd., em. Hirschfeld) καὶ (ὃν add. 
codd., del. Hirschfeld) παλλαχεῦσαι τῶι βασιλεῖ Μιϑριδάτῃ φασίν. Nomen Celti- 
cum idem esse, quod occurreret in titulo Poetovione reperto (Arch.-epigr. 
Mitth. aus Oesterreich XV 41892 p. 125: Adbugiounae Atínamaté f(liae)) 


C 


ALTI e Ta πα 


558 VI. Regna Asiana minora. 2, Galatia. [348— 


λιν πόλλα xai μεγάλα, ἀρέτας ἔννεχα | [χ]αὶ εὐνοίας τᾶς εἰς 
ἐαύταν 9. 


observavit F. Staehelin Gesch. der Kleinasiatischen Galater p. 55 ποΐ. 1. Simile 
nomen viri .Adbogéus Holder Altkeltischer Sprachschatz I p.38 et Adebugéus 
ibid. I p. 40. Ipsa Brogitari soror in titulo Milesio, cuius mentionem feci 
n. 3492, Ἀβαδογιώνα appellatur. 2 Non regem nobilissimum (n. 347 1) in- 
dicari inde apparet, quod de eius filia vix credibile est tam simpliciter et 
modeste Strabonem dicturum fuisse τοῦ τετραρχιχοῦ Γαλατῶν γένους. Acce- 
.dit quod ex η. 849, 2 alium novimus Deiotarum Trocmorum tetrarcham. 
Cuius filiam, Brogitari sororem, Adobogionam fuisse quin recte statuerit 
Hirschfeld eo minus dubium est propter locum quem idem affert Bell. 
Alex. 78, 8: ecdem (Mithridati Pergameno) zetrarch?am [legibus add. codd., del. 
Ciacconius] Gallograecorum 4wure gentis et cognationis adéudicaeit occu- 
paíam. ei possessam paucis ante amnis ὦ Deiotaro. Nam hanc esse Trocmo- 
rum tetrarchiam docet Cicero de divin. II, 37, 79: 2s (Caesar) ew». e? (Deio- 
taro regi) Trogmorwm. teirarchéam  eripwisset et adseculo suo Pergameno 
nescio eui (i. e. Mithridati) dedZsset. Atque Trocmorum tetrarcham fuisse 
Brogitarum n. 349, 2. 3 testatur, cum ille nobilissimus rex Deiotarus, prius- 
quam ad altiora eveheretur, Tolistoagiorum potius tetrarchia functus sit 
(η. 8473), Concessit igitur Mithridati Caesar cognationis iure, quae quondam 
avunculi eius Brogitari fuerant. 3 Rectius ἔαυτον. Sed nomen τὰν πόλιν 
v. 8 interpositum in causa fuit, cur auctor tituli oblivisceretur pronomen 
ad ὁ δᾶμος referri. Hirschfeld. 


949 Lapis a. 0,70, 1. 0,35, inaedificatus in muro, inventus cum 
alis in monte ad sinistram Hermi fluminis ripam, sesquihorae 
intervallo ab oppido 7Menemen. Apographum ἃ Spiegelthalio secum 
communicatum publici iuris fecit G. Hirschfeld Bullettino dell' inst. 
arch. Rom. 1873 p. 227. Cf. quae disputavit idem Hermae XIV 
p. 474. : 


O δῆμος 1 Βρογίτα!ρον 2 Δηϊοτάρουϑ, l'a|Aazóv* Τρόχμων τὶετράρ- 
ὅ χην, ἀρετῆς | ἕνεχεν xal εὐνοίας | τῆς εἰς ἑαυτόν. 


Litterae volgares praeter A (v. 3 semel A est, typothetae errore ni 
fallor) Z. | Oppido, inter cuius parietinas hic lapis cum aliis repertus 
est, Hirschfeldius Pitanen nomen fuisse statuit propter titulum mutilum in 
quo in duabus coronis et infra eas legitur ὁ δᾶμος — 6 δᾶμος — ὁ lla- 
ναίων. At notum oppidulum Aeolicum (n. 3351) alio loco situm fuisse ipsum 
non fugit, quare ignotae ceteroquin urbis cognominis rudera illa prope 
Hermum flumen inventa esse existimat. Quod mihi non probatur. Nam 
quidni honorem a Pitanaeis Aeolensibus civi cuipiam illius ignoti oppidi 
decretum in ipsius patria lapidi incisum statuamus? Cf. Syll.? 291, ubi 


350] Adobogiona. Brogitarus. 559 


Cassandri Menesthei f. Alexandrensis Troadis monumentum multarum coro- 
narum a peregrinis civitatibus datarum memoriam habet. 2 Cf. Strabo 
ΧΙ, 5, 2 p. 567 Cas.: ἔχουσι δὲ oi μὲν Tpóxpot τὰ πρὸς τῷ Πόντῳ xoi τῇ 
Καππαδοκίᾳ. ταῦτα δ᾽ ἐστὶ τὰ χράτιστα. ὧν νέμονται Γαλάται" φρούρια δ᾽ αὐτοῖς 
τετείχισται τρία, Τάουιον, ἐμπόριον τῶν ταύτῃ, ὅπου ὁ τοῦ Διὸς χολοσσὸς χαλχοῦς 
χαὶ τέμενος αὐτοῦ ἄσυλον, χαὶ Μιϑραδάτιον, ὃ ἔδωχε Πομπήιος Βρογιτάρῳ (Βο- 
γοδιατάρῳ codd. quod emendavit K. Keil ap. Meinekium ex Cicerone, quae 
coniectura nunc tituli testimonio confirmatur) τῆς [Ποντικῆς βασιλείας ἀφορίσας. 
Pompeius igitur hereditariam Brogitari tetrarchiam Trocmorum adiuncto 
finitimo oppido regni Pontici auxit. Idem sine dubio est gener Deiotari 
regis, cui sacerdotium Pessinuntium Magnae Matris et nomen regium a 
— P. Clodio a. 58 a. Chr. n. venumdatum compluribus locis conqueritur Cicero. 
E ct. pro Sestio 26, 56. de haruspicum responsis 18, 28. 29. de domo 50, 129. 
- Epist. ad Q. fratrem 1I, 7, 2. Cf. tabulam traditionum in Didymeo Milesio- 
- pum effossam ap. B. Haussoullier Études sur l'histoire de Milet et du Didy- 
- meion p. 240, 35: ἄλλαι δύο (φιάλαι) ἐπιγραφὴν ἔχουσαι * Βρογίταρος Δηϊοτάρου 
Γαλατῶν Τρόχμων τετράρχης xoi ἀδελφὴ αὐτοῦ Ἀβαδογιώνα Ἀπόλλωνι Διδυμεῖ᾽ χτλ. 
3 Cum gener fuerit Deiotari regis, sponte patet eum non eiusdem filium 
esse potuisse. Hic igitur ut in titulo Adobogionae n. 348, 2 alius intellegen- 
dus est Deiotarus, Trocmorum procul dubio tetrarcha. Cf. illic not. 2. 
- 4 ΓΑΛΑΤΩΝΙ apographum quo Hirschfeldius usus est. 


8. Cappadocia. 


350 Deli. Aeri incisum ed. Stuart Antt. Att. III p. 57 (Boeckh 
C. I. G. 2280). 


'O δῆμος ὁ ᾿Αϑηνο[ίων] | βασίλισσαν Στρατον[ίκην 1] | βασιλέως 


Litterae volgares praeter A alternatim cum Α usurpatum et Θ. 
4 Boeckhius cum primo eo inclinasset, ut Antiochi II Dei filiam, Ariara- 


'— this IV uxorem intellegeret, postea hoc reiecit, quia v. 3 extr. nomini γυναῖχα, 


—— quo tamen nullo modo careri posset, supplendo spatium non sufficeret, 
/— ideoque fuisse aliquam Ariobarzanis ΠῚ Cappadociae regis (n. 356) filiam, cui 
Stratonice nomen esset, coniecit; huic, ut patri Athenis, sic ipsi Deli statuam 
- posuisse populum Atheniensium. At ut taceam de nominis paterni forma 

inaudita (not. 2) talem fuisse regis filiam nusquam traditum est. Quare 
utraque Boeckhii opinione reiecta Stratonicen Ariarathis IV Cappadociae 


/— regis filiam agnosco, quae postea Eumeni ll regi Pergamenorum nupsit. 


Nam si monumentum illi, cum iam in eo matrimonio versaretur, dedicatum 
esset, certe hoc non taceretur. Neque obstat reginae appellatio. Nam eam 
etiam virginibus regum filiabus et sororibus tribui consuevisse plane con- 
Stat (cf. n. 441, 351. 56, 47 sqq.). Ante hiemen 189/8 a. Chr. n. igitur, quo 
tempore una cum pace inter Ariarathem et Romanos etiam illae nuptiae 
conciliatae sunt (cf. Strabo XIII, 4, 2 p. 624 Cas. Liv. XXXVIII, 39, 6: e 


5600 VI. Regna Asiana minora. 3. Cappadocia. [3509— 


5 Αρια(ρ)ά[ϑου 2] | ἀρετῆς Évexsv xal εὐνοίας | τῆς εἰς &avcóv | .. 
᾿Αρτέμιδι 8, [Λητ]οῖ, ᾿Α(π)όϊλλωνι]3. 


Ariarathes rez parie dimidia pecuntae 4mperatae beneficio .Eumenás, eus 
desponderat per eos dies filimm, remWssa 4n amücitiam est acceptus) hoc 
monumentum ab Atheniensibus decretum est. 2 APIABA Stuart. Emen- 
davit Boeckh, qui tamen postea Ἀριαβα[ρζάνου] supplere maluit. At huius 
quidem scripturae nullum usquam apud Graecos exstat exemplum. Quod 
quoniam utique emendatione opus est, multo facilius per errorem B pro P 
legi aut incidi potuisse quam A pro O in propatulo est. Quare nomen 
Ἀρια(ρ)ά[ϑου] pro certo habendum. De Ariarathe IV Cappadociae rege (fere 
220—163 a. Chr. n.) cf. B. Niese ap. Pauly-Wissowa Realencyklopádie II 4 
p. 817. 3 Nescio an Diana dea virgo ideo hic praeter morem primum 
locum teneat, quia reginae virginis statua dedicatur. Cf. n. 353. 4 ATO 
Stuart. Supplevit et emendavit Boeckh. 


391 Fragmenta duo (ὦ b) lapidum parietis in templo Minervae 
Poliadis quod fuit Prienae. Ed. E. L. Hicks Greek inscriptions in 
the British Museum III 4 p. 44 n. CCCCXXIV. 


I ------- ει --------- | ------ φίλων τοὺς ἀνανε[ωσαμένους 


------- | -------] ἐπεὶ γὰρ ᾿Αριαράϑ[ης: -------- | ---- 


Litterae A (v. 47 septiens A) OITZG2. Extremae hastae apicibus ornatae. 
41 Utrumque fragmentum spectare ad certamen Ariarathis V (163—430 a. Chr.) 
cum Oropherne fratre de regno Cappadociae manifestum est. Neque vero 
eiusdem decreti esse possunt, quandoquidem fragmentum b apparet senatus- 
consulti Romani frustulum esse (cf. praecipue v. 45 et 48) cum in fragmento ὦ 
v. 5. 6 sic de Romanis verba fiant, ut haec ab ipsis scripta esse credibile 
non sit. Immo hic sine dubio decreti Prienensium relliquias tenemus. De 
Prienensium per illud fraternum bellum rebus cf. Polyb. XXXIII, 6, 4 sqq.: 
ὅτι χατὰ τοὺς χαιροὺς τούτους «al Πριηνεῖς ἐνέπεσον παραλόγῳ συμφορᾷ. δεξά- 
μενοι γὰρ παρ᾽ ᾿Οροφέρνους, ὅτ᾽ ἐκράτησε τῆς ἀρχῆς, ἐν παραϑήχῃ τετραχόσια 
τάλαντα, ἀπῃτοῦντο χατὰ τοὺς ἑξῆς χρόνους ὑπ᾽ Ἀριαράϑου, ὅτε μετέλαβε τῆς 
ἀρχῆς. οἱ μὲν οὖν Πριηνεῖς, ὡς ἐμοὶ δοχεῖν, ὀρθῶς ἵσταντο, φάσχοντες μηδενὶ 
προήσεσϑαι τὰ χρήματα ζῶντος ᾿Οροφέρνους, πλὴν αὐτῷ τῷ παραϑεμένῳ, ὁ δ᾽ 
Ἀριαράϑης πολλοῖς ἐδόχει παραπίπτειν τοῦ χαϑήχοντος, ἀπαιτῶν τὴν ἀλλοτρίαν 
παραϑήχην. οὐ μὴν ἀλλ᾽ ἕως μὲν τούτου τάχ᾽ ἄν τις ἔχοι συγγνώμην αὐτῷ κατα- 
πειράζοντι, τῷ δοχεῖν τῆς ἐχείνου βασιλείας εἶναι τὰ χρήματα τὸ δὲ xol πορ- 
ρωτέρω προβαίνειν ὀργῆς καὶ φιλοτιμίας οὐδαμῶς ἐδόχει γενέσϑαι χατὰ λόγον. 
Diodor. XXXI, 32: ἀϑροίσας δὲ (᾿Οροφέρνης) χρημάτων πλῆϑος τετραχόσια τά- 
λαντα παρέϑετο Πριηνεῦσι πρὸς τὰ τῆς τύχης παράλογα" ἅπερ ὕστερον ἀπέδω- 
«av. H. Cf. not. 3. 4. 8. 43. 


351] Ariarathes V et Orophernes. 561 


5 o0]x ἠδυνήϑη διὰ τῶν ----------- | -------- χ]αὶ Ρωμαίων 
τῶν [-------- | ----- προεστώτων 2 οἰομένων [--------- | --- 
ἐν τῶι ἱ]ερῶιδ. μετὰ δὲ ----------- | ------ ἡ]μῖν ἀποχ 
--------- | --------- πάλιν &---- | --- 

b 
II 10 --------------- πόλιν moÀto[pxfoac* | --------- χ]τήμα[τ]α 
σ[υλήσας, πολλὰ] δὲ xal σώματα [xal | ϑρέμματαῦ ----Ἰσια δ 
ἀπ[αγαγὼνϊ ----------- 1 ἀφεὶς μὲϊν -------------- [ἢ .1δαι 
ἃ Üpoqpépyne? ἐν τῶι ἱερῶι τ[ῆ]ς ᾿Α[ϑηνᾶς παραχατέϑετο 9, ἀπο- 
χρίνασϑαι] αὐτοῖς φιλανϑρώπίως ----- 1ο [------------ οὔτε 
15 τῆς] [[ἀσυγχλήτου οὔτε τοῦ δήμου ἐπὶ ϑελπ--------- loc. περί 


2 Cf. Syll? 304, 48: “Ῥωμαίους τοὺς προεσταχότας τᾶς τῶν Ἑλλάνων εὖνο- 
μίας χαὶ ὁμο]νοίας. Simile praeconium Romanorum, nisi quod ad Asiae po- 
.lius res spectabat, hic scriptum fuisse videtur. 3 Versuum 3—7 id 
"fuisse videtur argumentum, Ariarathem cum pecuniam ab Oropherne depo- 
.Sitam recuperare vellet a Prienensibus, quominus id assequeretur impeditum 

.esse a Romanis, quippe qui non aequum existimarent (οἰομένων) illi reddi 
| quae ab alio deposita essent in delubro. H. 4 Haec manifesto ad bel- 
j .]um, quod Ariarathes adiutus a sororis marito Attalo II contra Prienenses 
gerebat, referenda sunt. Cf. Polyb. XXXIII, 6, 6 sqq. κατὰ δὲ τοὺς νῦν Aeqo- 
μένους χαιροὺς ἐπαποστείλας (Ariarathes) ποτὰ τὴν χῴραν τῶν Πριηνέων, 
|| συνεργοῦντος Ἀττάλου καὶ παροξύνοντος αὐτὸν διὰ τὴν ἰδίαν διαφορὰν ἣν εἶχε 
πρὸς τοὺς [Πριηνεῖς. πολλῶν δὲ xal σωμάτων χαὶ ϑρεμμάτων ἀπολομένων xol 
πρὸς τῇ πόλει πτωμάτων γενομένων, ἀμύνασϑαι μὲν οὐχ οἷοί τ᾽ ἦσαν οἱ Πριηνεῖς, 
ἐπρέσβευον δὲ καὶ πρὸς Ῥοδίους, μετὰ δὲ ταῦτα ἐπὶ Ρωμαίους κατέφυγον. Tunc 
-a Romanis hoc senatusconsultum factum est, cuius argumentum manifesto 
"tangitur in decreto I v. 38—7 (not. 3) quo ni fallor Prienenses Romanis gra- 
ἫΝ egerunt pro accepto beneficio. 5 Supplevit Hicks ex loco Polybii 
po not. 4 attuli. 6 [πολλαπλά]σια Hicks, quod respondere vult illi 
πολλὰ apud Polybium (not. 4. Αὐ fugit hominem doctum, πολλαπλάσιος 
 PEHÜRA habere aliam eamque ab hoc quidem loco alienam. 7 Sup- 
| plevi. Nam manifesto de abstractis praedae loco mancipiis et pecoribus, 
| mon de necatis hic dicitur. Sane apud Polybium est ἀπολομένων, sed ibi 
ἀπολλύναι non interimendi (ἀποχτείνειν), sed amittendi (ἀποβάλλειν) vi usur- 
-patur, ut active dicendum fuerit oi Πριηνεῖς ἀπώλεσαν πολλὰ σώματα xol 
ἢ" ϑρέμματα ὑπὸ Ἀριαράϑου. 8 Cf. not. 4. Orophernes Ariarathis IV filius 
| spurius, ut quidem ferebatur, regnum anno fere 157 a. Chr. n. Ariarathi V 
fratri eripuit adiuvante Demetrio I Syriae rege, ut ille Romam confugere 
-eogeretur. Sed auxilium ferente Attalo II in regnum restitutus est (B. Niese 
apud Pauly-Wissowa Realencyklopüdie II 4 p. 818), quo facto exorta est lis 
cum Prienensibus de pecunia deposita (not. 1). Nummos cum inscriptione 
BAZIAEQX ΟΡΟΦΕΡΝΟΥ inter rudera Prienes inventos esse testatur Hicks. 
9 Cf. not. 4. 8. 


Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 36 


562 VI. Regna Asiana minora. 8, Cappadocia. [354— | 


τε τούτων τῶν πραγμάτων οὕτως ἔδοξεν 10* --------- 11 πρὸς 
β]ασιλέα Ἄτταλον xal βασιλέα ᾿Αρια[ράϑην γράψαι12 περὶ τῆς 
ἐπιϊ[δΙρομῆς 15 οὕτω χαϑὼς dv αὐτῶι ἐΐχ τῶν δημοσίων πραγμά- τ 
των xal τῆς | ἰδίας πίστεως φαίνηται. ἔδοξεν 14]. 


10 Supplevi. 41 Hic nomen fuisse videtur eius magistratus, cui 
mandatur ut ad Attalum et Ariarathem scribat. 12 Supplevi. 43 Sup- 
plevi. Incursionem ab Attalo et Ariarathe in Prienensium agrum factam 
indicari vix est quod moneam. 44. Supplevit Hicks, nisi quod is paullo —. 
brevius à[x τῶν δημοσίων πραγμάτων βέλτιστον εἶναι φαίνηται], sed cum illi — 
quoque necessario sumendum sit, versu duodevigesimo titulum non finiri, — 
nullis spatii angustiis integram formulam restituere prohibemur. 


359 Stela marmoris Pentelici eruta Athenis in stadio Pan- 
athenaico. Edd. Perdrizet et Colin Bull de corr. Hell. XIX 1895 


p. 940 sqq. 


I [Ἔδοξεν τῶν περὶ τὸ]ν Διόν[υσ]ον τ[εχνιτῶν!: τῶν συντελούντων 
᾿Αϑήνησι τῶι χοινῶι2" | ἐπειδὴ βασιλεὺς Ἀ]ρι[α]ράϑης Εὐ[σεβὴς 


xal Φιλοπάτωρϑ ------------------ | ------------- τιμ]ώ- 
usvoc4 ὑπὸ [τοῦ χοινοῦ τῶν περὶ τὸν Διόνυσον τεχνιτῶνϑδ | 
------------- ἀ]ποστειλάντ[ωνὁ --------------------- τῶν 


5 τεχνιτῶν τῶν || συντελούντων 8 ᾿Αϑ]ήνησινϑ ψήφισίμα xal πρε- 


Litterae volgares praeter Ξ (ζῆτα Τ est) non dispositae στοιχηδόν. 
4 Suppleverunt editores, nisi quod dativum τοῖς — τεχνίταις habent. Sed | 
Sic quidnam in dextra parte primi versus scriptum fuerit non perspicitur. : 
2 Supplevi. 8 Ariarathes V (163—430 a. Chr. n). Is cum ab Oropherne 
expulsus Romam confugisset (n. 3518, in regnum restitutus per itineris occa- 
sionem Athenas venisse ibique aliquantisper commoratus esse videtur. Quo 
tempore eum cum artificibus Dionysiacis familiaritatem contraxisse eo pro- - 
babilius est, quia regem morum et litterarum Graecarum studiosissimum - 
fuisse constat, quippe qui et Carneadem philosophum summo studio coluerit 
Syll? 2983) et primus terram suam a barbaris nationibus habitatam domi- - 
cilium politissimi cuiusque ex Graecis effecisse praedicetur. Cf. Diodor. XXXI, 4 
49, 8: οὗτος τὸν πατέρα τοῦ πεπρωμένου χαταλαβόντος διεδέξατο τὴν βασιλείαν, b 
τὴν τε ἄλλην ἀγωγὴν τοῦ βίου ἀξιολογωτάτην ἐνδεικνύμενος xol φιλοσοφίᾳ «xpo- | 
σανέχων, ἐξ οὗ καὶ ἡ παρὰ τοῖς “Ἑλλησιν ἀγνοουμένη πάλαι Καππαδοχία τότε τοῖς 
πεπαιδευμένοις ἐμβιωτήριον ὑπῆρχεν. P. et C. 4 ΝΩΜΕΝΟΣ. Supple 
5 Supplevi. 6 Supplevi. 7 Supplevi. 8. Supplevi. 9 -NHZIN. Sup- 
plevi. [τὴν διασαφ]ήνησιν P. et C.. Sed haec vox, quam eandem etiam infra v.77 | 
agnoscere sibi visi sunt (not. 68), nulla est in sermone Graeco. Nam a σαφῆς É 
quidem descendit διασαφέω, διασάφησις, a σαφηνῆς vero διασαφηνίζω, διασαφήνισις, i 


ies 


] 
ἡ 


352] Ariarathes V (463—430 a. Chr. n.). 563 


σβείαν 19 - 70 [----------- -- ἀἸπεδέ- 
ξατο 1 φιλ[οφρόνως ------------------ τοῦ ἐπιμελητ] οῦ 12 [xoi 
Μενελάου 18 π]οιητοῦ τραγω[τδιῶν ----------- 
-]« (a) . eyevt . ox ---- - | 
Àa.-- οὐ ἀρχαι -------------------------------- 
10 ------- |-« [---------- ἐν]δοξοτάτη 14 ---------------------- 
--ττσο-------.-- [|-αι ------------e “Ῥωμαίων x --- 
zs -- | axt--------------- 090, 
παρεχ[άλεσαν δὲ τὸν βασιλέα ἐπιμελεῖσθαι 156 ὅπως ἡ có]|vob[oc 
τῶν τεχνιτῶν αἸἰὐξηϑήσεται τ------- ---- - 
| xal ------------ (uc, ἐφ᾽ οἷς ἀποδ[εξάμενος τὴν 
15 αἵρεσιν αὐτῶν φιλανθρώπως καὶ 16] | γενναίως ὑπέσχετο 11 π]έμ.- 
ψειν δωρεάς ---------------------- - --] | νηφ 
wx. χαὶ ἐξαπέστίειλεν 18 ------ - 1 
tpto----------- αι, xul ἡ σύνοδος ------------------------- 
------- | pe[&------------wrae ἑαυτὴν Gmo[--------------- 


20 λαις xol [χαλαῖς τιμαῖς χοσμεῖν 31, ὅπως ἡ πρὸς τοὺς 23] | εὐε(ρ)- 
γέτας 33 [χάρις]3: ἅπασιν ἀνθρώποις [φανερὰ γίγνηται" 25 ἀγαϑῆι 
τύχηι, δεδόχϑαι) | τοῖς περὶ τὸν Διόνυσον τεχνίταις, ἐπ[αινέσαι 
piv βασιλέα ᾿Αριαράϑην Εὐσεβῆ] | xal Φιλοπάτορα βασιλέως 
Ἀριαράϑου [Εὐσεβοῦς25 xal βασιλίσσης ᾿Αντιοχίδος 27] | εὐσε- 
βείας ἕνεχεν χαὶ διχαιοσύνης χαὶ [φιλοτιμίας τῆς εἰς τοὺς 
τεχνίτας]. | στῆσαι δὲ αὐτοῦ xol ἄγαλμα παρὰ τὸν ϑε[ὸν --- 


25 -------- xai sixóva xyaA]|xz» ἐν τῶι προπυλαίωι τοῦ τεμέ- 
νους χαὶ 28 [-------------------- ἀνειπεῖν δὲ] [ χαὶ τῶν εἰχό- 

40 Supplevi. 11 Supplevi. [δ]πεδέξατο editores. 12 Supplevi 
coll. v. 28. 33. 44. 47. 54. 65. 43 Supplevi coll. v. 67. 44 Supplevi. 


45 Supplevi. 416 Supplevi. 17 Supplevi. 48 Supplevi. 19 Sup- 
plevi. Infinitivos pendere a verbo aliquo quod voluntatem artificum in- 
dicet (βουλόμενοι, οἰόμενοι δεῖν vel sim.) persuasum habeo. 20 Supplevi. 
Cf. Syll.2 287, 45: αὐτοὶ δὲ πειρασόμεϑα μιηδενὸς λείπεσϑαι ἐγ χάριτος ἀποδόσει. 
91 Supplevi. 22 Supplevi. 23 EYEPTIETAz. 34:17, Supplevi. 
25 Supplevi. 26 Ariarathes IV Eusebes (fere 220—163 a. Chr. n). Cf. 
B. Niese ap. Pauly-Wissowa Realencyklopàádie II, 4 p. 817 n. 4. 27 An- 
tiochis Antiochi III Magni filia paullo ante bellum inter illum et Romanos 
gestum nupsit Ariarathi (Appian. Syr. 5), qui socerum in illo bello copiis 
suis adiuvit, quas a. 190 a. Chr. n. proelio ad Magnesiam interfuisse narrant 
Livius XXXVII, 34, 4 et Appianus Syr. 32. Niese 1. 1. 28 Hic xoi [ἐν 
supplevit editores, cum sumant praeter illud ἄγαλμα etiam duas imagines 


36* 


564 VI. Regna Asiana minora. 3. Cappadocia. [35 


νων 39 τὴν ἀνάϑεσιν Avovoci[ov τε τῶν ἐν ἄστει χαινοῖς τραγω!]}- 
δοῖς xal Παναϑηναίων xai ᾿᾿λευσινίων τοῖς γυμνικοῖς ἀγῶσιν" 
τῆς δὲ ἀναγορεύ] σεως ἐπιμεληϑῆναν τὸν ἐπιμελητήν. π[αρασχευά- 
σαι δὲ ἱερεῖα εἰς ϑυσίαν τῶ:37] | Διονύσωι ἀπὸ τῶν προσόδων 

80 τῶν χοινῶν χίάλλιστα τὸν ἐπιμελητὴν xol Μενέλαον 32] | ποιη- 
τὴν τραγικὸν μετὰ τοῦ ἱερέως τοῦ Δίιονύσου, xal ϑῦσαι ὑπὲρ 
σωτηρίας τῆς 38] | σ[υ]νόδου x«l βασιλέως ᾿Αριαράϑου χαὶ βασι- 
λ[ίσσης Νύσης: --------------- ] | χί[α]ὶ μερίδα νεῖμαι πᾶ[σ]ιν 
τοῖς μετέχουσιϊν τῆς συνόδου χαὶ παισὶ xal γυναιξὶν 36 | αἸό[τ]ῶν. 
μερίσαι δέ τὸν [ἐπ]ιμελητὴν τοῦ Μετ[αγειτνιῶνος μηνὸς 6 τὴν 
τετάρτην | ἐϊπὶ δέχα ὑπὲρ τοῦ βασ[ιλ]έως xol τὴν πέμπτην 

35 ἐπὶ δέχα ὑπὲρ τῆς βασιλίσσης 37||} παι... v, τὸν [6] ὑπηρέτηίν] 
προγρ[άφ]αι ------ presion tse esiamence n suero del | ἡμερῶν) 
τοῦ βασιλέως ᾿Αριαράϑου xol σ[τε]φαίνοῦν τὸ ἄγαλμα τὸ τοῦ 
βασιλέως 58] | xal ϑυμιᾶν χ[αὶ] δᾶιδα ἱστάνειν xal ἐντ---σι[--- 
------------------ Ba]|oUst Ἀριαράϑει Εὐσεβεῖ xal Φιλοπά- 
τορι. οὰ [------ ---- -- ἡμέ]ραν ἐπώνυμον χατὰ 

40 μῆνα τὴν τετράδα ἐπὶ ὃδίέχα ---------------- τῆι ἡμέραι 
ταύτει μετὰ τὸ τοῦ Διον[ύ]σου xal ἰδια.. σα - 


(εἰκόνας) commemoratas fuisse. At sic ex more eiusmodi inscriptionum potius. 
dicendum fuit xoi εἰχόνας χαλχᾶς δύο, τὴν μὲν ἐν τῷ προπυλαίῳ, τὴν δὲ χτλ. 
Quare mihi quidem certum videtur, duas omnino effigies decretas esse, ex 
quibus altera hic ἄγαλμα, altera εἰκών appelletur, cum deinde (v. 26. 47. 48) 
pluralis αἱ εἰκόνες ambas una comprehendat. Quale notionis discrimen inter 
ἄγαλμα et εἰκών intercedat, hic non magis perspicio quam n. 332, 7. 9, ubi 
item ex duabus statuis eiusdem hominis altera hoc altera illo nomine ap- 
pellatur. Cf. etiam C. I. G. 3834 (Lebas-Waddington Inscr. III 868), 9 sqq.: 
τιμιῆσαμ{εν] αὐτὸν τιμαῖς ταῖς προσηχούσαις καὶ ἀνδριάντος ἀναϑέσει xal εἰχόνος. 
29 Cf. not. 28. 30 Supplevi. Aequo iure de παραστῆσαι cogitare licet 
(cf. Syll.2 554, 4. 6. 653, 65. 70. 74). Sed illud hic praetuli, quia v. 52 est 
βοῦν τε παρασχευάζε[ιν]. 34 Supplevi. 32 Supplevi ex v. 67. Huius 
hominis in tota administratione rerum synodi technitarum primarias partes 
fuisse apparet. 33 Supplevi. 34 Suppleverunt P. et C. ex v. 69. 82, 
ubi nomen integrum aetatem tulit. Cf. not. 63. 35 Supplevi. 36 Sup- 
plevi. 37 Suppleverunt P. et C., quia ex v. 81 apparet, regis et reginae 
dies natales ipsos se excepisse. Qui casus mirus quidem est, sed nihil 
habet incredibile. 38 Supplevi. Fuit cum de σ[τε]φα[νηφορεῖν] cogitarem, 
sed quae sequuntur ϑυμιᾶν χ[αὶ] δᾶιδα ἱστάνειν suadent ut hic non de habitu 
et ornatu quo per festum diem utantur, sed de apparatu sacrorum dici su- 
mamus. Id unum ambigas, utrum de dei Bacchi an de regis simulacro 
corona ornando dicatur, sed hoc probabilius existimaverim. 


852] Ariarathes V (163—430 a. Chr. Π.). 565 


------ | μένου τὸ νιχῆσαν, χαταλέγε[ιν] δὲ τὸν ἐπιμελη[τὴν 
------------------ τοὺς] | ἀπαρξο[μέ]νους᾽ εἰ δὲ μὴ, ζημ[ι]οῦν 
τὸμ μὴ πε[π]οι[ηχότα. τῆι δὲ 89 --------- τοῦ αὐ]τοῦ 40 μηνὸς 
᾿ τοῦ βασιλέως ᾿Αριαράϑου xav ἐνιαυτὸν ἀγῶνα μουσιχὸν τιϑέναι 
τοὺς 41] | τεχνίτας, xol διδόναι τῶν ὠιδῶν τῶι νιχήσαϊντι ----- 
45 ---------------- ]| καὶ κωμωιδοῖς παλαιοῖς xal τραγωι{[δο]ῖς, 
χατὰ [τὰ αὐτὰ δὲ xal χαινοῖς 2 χωμωϊι]) δοῖς καὶ τραγωιδοῖς " 
ἑλέσϑαι δὲ ἤδη ἐξ ἑαυτζῶν τρεῖς ἄνδρας μετὰ τοῦ ἐπιμελη]τοῦ 
xal τοῦ ἱερέως τοὺς τεχνίτας, οἵτινίες τῆς τε ποιήσεως 1? τῶν 


εἰχό]νων ἐπιμελήσονται xal ἀναϑήσουσιν ὡς χ[άλλιστα “4 ----- 
----------------- ]| χοινά. καὶ [ἐ]ὰν πρεσβεία τις ἔλϑῃ παρὰ 
50 Ἀρια[ράϑου -------------------- ] | γίνωνται, ϑεωροδόχον ἀεὶ 
ὑπαχούειν xo[------------------------ τὸν] [ ἐπιμελητὴν τῶν 
τεχνιτῶν. xal ἐὰν xal [-------------------- Παναϑηναίοις] | 


ἢ Ἐλευσινίοις βοῦν τε παρασχευάζε[ιν 4ὅ -------------------- 
--------- ἑλέ]σϑαι ἐξ ἑαυτῶν, οἵτινες ὑπὲρ βασιλέως ᾿Δριαρά- 
ϑου χαὶ βασιλίσσης Νύσης] [ ϑύσουσιν χαὶ τἄλλα πράξουσιν 
55 ὅσα χα[ϑήχει ὅπως ὁ βασιλεὺς ἀντὶ τῶν 46 εὐεργετη]μένων 4“ 
ἀ[π]ολαμβάνῃ τὰς προση[χ]ούσας [χάριτας 48 παρὰ τῶν τεχνιτῶν 49. 
ὅπως δὲ πολ] λοὶ [ζ]Ἰηλωταὶ γίνωνται τῆς ὁμοίας αἱρ[έσεως 
ὁρῶντες τιμωμένους τοὺς ὅ0] | τοῖς περὶ τὸν Διόνυσον τεχνίταις 


39 Supplevi, post haec diei significationem  intercidisse existimans. 
40 Supplevi. Cave τοῦ μηνὸς vel ἑχάστου (τοῦ) μηνός fuisse existimaveris; 
neque enim de re quae unoquoque mense fiat haec interpretari licet propter 
proximum x«t ἐνιαυτόν. lam cum in -τοῦ ipsum nomen mensis Attici ca- 
dere non possit, aliter suppleri nequit; intellegitur sine dubio Metagitnion 
(v. 33). Sane inter illum locum et hunc interiectum est praeceptum de 
caerimoniis quoque mense (χατὰ μῆνα v. 39) peragendis, sed de nexu sen- 
tentiarum per versus proxime superiores tam incerta res est propter muti- 
lam lapidis condicionem, ut propterea negari non liceat posse hic pronomine 
τοῦ αὐτοῦ ad illam superiorem mensis Metagitnionis mentionem  respici. 
44 Supplevi. 42 Supplevi; vix opus est monere quam frequenter in 
laterculis eorum, qui in ludis musicis vicerint, τραγῳδία παλαιά, χωμῳδία 
παλαιά et τραγῳδία χαινῆ, κωμῳδία xatvf, plane ἐκ παραλλήλου recenseantur. 
43 Supplevi. οἵτινίες τοῦ ἀγάλματος xoi τῶν elxó]|wov ἐπιμελήσονται P. et C. 
Quos cur sequi noluerim intelleges ex not.28. Pro ποιήσεως etiam χατα- 


σχευῆς aut simile nomen fuisse potest. 44 ὡς χ[άλλιστα δύνωνται P. et C. 
Sed sic particula àv careri non potuit. 45 Cf. not. 30. 46 Supplevi. 
47 Supplevi. 48 Supplevi. τιμάς P. et C. 49 Supplevi. 50 Sup- 


plevi. 


566 VI. Regna Asiana minora. 8, Cappadocia. [352— 


ait[ooc γιγνομένους ἀγαϑῶν ὅ:, ἑλέσϑανι ἤ]ϊδη τρεῖς ἄνδρας ἐξ 
ἑαυτῶν, οἵτινες τό [τε ψήφισμα τόδε παραδώσουσι χαὶ 2 εὐ]χα- 
ριστήσουσι[ν] τῶι βασιλεῖ ᾿Αριαράϑει [xal παραχαλέσουσι δια- 

00 τελεῖν ὅδ «ap]léyovta9* τὴν τε ἀσυλίαν xal ἀσφάλειαν [xal ἀτέ- 
λειανὅδ --ταςο--τσ--ς--------ς- ] | αὐτὸν τὴν δεδομένην ἐξ ἀρχῆς 
π[αρὰ] ᾿Α[ριαράϑουδθ ----- -- ] | καὶ τῶν 
ἄλλων πάντων" xai ἀεί τινος [ἀγαϑοῦ παραίτιον γίγνεσϑαι 
αὐτοῖς 58] | χαϑάπερ xal αὐτὸς ἐπαγγέλλεται. ἀνα[γράψαι δὲ τὸν 
γραμματέα τόδε τὸ] | ψήφισμα εἰς στήλην λιϑίνην χ[α]ὶ στῆσαι 

65 παρὰ τὴν sixóva59, εἰς δὲ τὴν ποίησιν xol τὴν [ἀναγραφὴν 
μερίσαι τὸν ἐπι[μελητὴν τὸ γενόμενον ἀνάλωμα] |. 


πρέσβεις εἰ[ρέϑησαν 607 | 
Μενέλαος ποιητὴς τραγιχός, Θεόδοτος χιϑίαρωιδός 91, --------- Τ| 
IL "Ἔδοξεν τοῖς περὶ τὸν Διόνυσον τε[χνίταις τοῖς συντελοῦσιν ἐν 


᾿Αϑήναις 621 | ἐπειδὴ βασίλισσα Νῦσα 8? βασιλέως 9t [- ---------- : 


51 Supplevi. 52 Supplevi. 53 Supplevi. 54 Supplevi. 
55 Supplevi. ὅθ. Supplevi. Videtur hic aliquis ex Ariarathis maioribus 
commemoratus fuisse, qui primus illa privilegia synodo artificum Dionysia- 
corum concesserit. 57 Haec ad illos refero, qui media inter illum prio- 
rem Ariarathen (not. 56) et eum, cui hic honores decernuntur, aetate regna- 
verint. Hi igitur illius benevolentiam erga technitas conservasse et privilegia 
confirmasse dicuntur. 58 Supplevi. 59 τὰς εἰχόνας P. et C. Sed 
etiam si eis largiremur, praeter ἄγαλμα illud duas fuisse εἰχόνας (not. 30), 
tamen hic pluralis non recte poneretur. Nam quomodo una stela erigi po- 
terat iuxta duas statuas, quae non eodem loco collocatae essent? 60 Sup- 
plevi. πρέσβεις ei[c Ἀριαράϑην] editores. At hic praepositionis εἰς pro πρός 
vel παρά usus ab eiusmodi titulorum sermone alienus. Quod contra formula 
a me restituta solennis est. Cf. SylL2 75, 33. 34: [οἵδε ἠι[ρέϑησαν πρ]έσβεις. 
79,16: οἵδε ἡιρέϑησαν πρέσβει[ς]. (Similis formula fuit Syll.? 444, 36). 206, 39: 
ϑ[ε]ωροὶ εἰρέϑησαν. 2416,46: ἀναγγεῖλαι δὲ — τοὺς — πρεσβευτὰς τὰ δεδογμένα 
τῶι δήμωι ὑπὲρ τοῦ] διχαστοῦ. διρέϑησαν Θεαίτητος Ἀναξίπίπου, Ἀ]πολλωνίδης 
Θεοπόμπου. Huius collectionis n. 229, 33. 84: πρεσβευταὶ ἀπεδείχϑησαν Φανό- 
δημος Μιχ[ίωνος,] | Διονύσιος Διονυτᾷ, Παρμενίσχος Πυϑέου. 64 Hos duum- 
viros ceteroqui ignotos esse monent editores, sed utrumque nomen tum 
temporis ab hominibus Atheniensibus gestum constare. Etenim in titulo 
inedito thesauri Atheniensium qui fuit Delphis Menelaum Aristonis f. theo- 
rum technitarum occurrere fere anno 130 a. Chr. n., quem non improbabile 
sit hunc ipsum esse, Theodotos vero eadem aetate vel tres recenseri inter 
Athenienses, qui paeanis canendi causa ad Pythaida missi essent. 62 Sup- 
plevi. 63 Haec regina iam nota erat ex nummis, in quibus una cum 
filio Ariarathe VI eius imago expressa erat; cf. Th. Reinach Revue numis- 
matique Ser. III Tom. IV (1886) p. 321. 326, tab. XVIII n. 44 Βασιλίσσης Νύσης 


abb cubic uid: 


———— And 


| 
| 
Ι 
| 


353] Ariarathes V (463—130 a. Chr. n.). 567 


à 


70 γυνὴ δὲ βασιλέως ᾿Αριαράϑου, εὔνους ὑπάρχει τῶι δήμωι 
τῶι ᾿Αϑηναίων x«l τῶν χοι]νῶν τῶ(ν) ὅ περὶ τὸν Διόνυσον τε- 
χνιτ[ῶν -------------.--«--.---.---.------------- | πρ]εσβευταὶ ot 
τε παρὰ τοῦ δήμου ἀπεσταλμένοι 6 τοῦ ᾿Αϑηναίων xal οἱ 
παρὰ 67] | τῶν τεχνιτῶν ἀπομαρτυροῦσ[ιν qt ----------------- 
---------------- | τοῦ δήμου xal τῆς συνόδου xal συμπ---- 

15 ------------------------------------- | διατελεῖ πάντα τὰ 


χαλῶς ἔχοντα ὃ-------π----α-------------------------- | Διό- 
γυσον τεχνιτῶν ἅμα τῶι AmoO----------------------------- 
------- | βασιλέως ᾿Αριαράϑου τὴν διασαφ[ουμένην 68 -------- 
-------------- ἀπε] σ[τ]αλμένης 99 τὴν covóO[o].* ἐβουϑύτ[ησεν 
δὲ χαὶ Τὸ --------- ------ ὑπὲρ 1007! | βα]σιλέως 'Aptapátoo 
xal [τ]ῖῆς βασιλζίσσης Νύσης ---------------------------- IB 
80 αὐτῶν xal ἐμέρισεν ἀρ[γύ]ριον εἰς [τὴν τοῦ βασιλέως Aptapá- 
ὃου] | γενέϑλιον ἡμέραν xoi εἰς τὴν ἐχο[μένην 7? τὴν τῆς βασι- 
λίσσης | Ν]ύσης χα[ὶ --------- Ἵν καὶ ἐπὶ ------------------- 
----1------ | αὐτῶν χαϊὶ -------- ]qos», t[a ---------------- 
------------------ | ---]tot. ----------a$ εἰς q[------------- 


καὶ βασιλέως Ἀριαράϑου ᾿Επιφανοῦς τοῦ υἱοῦ, P. et C. 64 Hic patris Nysae 
nomen scriptum fuit, quod ignoramus, 65 ΤΩΙ. Emendavi; nam τῶι 
post [«ot]|vót repeti licuit quidem, sed non oportuit. At τεχνιτῶν articulo 
carere nullo modo potest. 66 Supplevi. Cave τοῦ δήμου ᾿Α[ϑηναίων] re- 
Scripseris. Nam hoc pugnat cum usu sermonis. 67 Supplevi. 68 Sup- 
plevi. διασαφ[ἤνησιν editores, quod cur ferri nequeat docui not. 9. Pro ὁ 
προειρημένος sermo inferioris aetatis haud raro participiis praesentis utitur 
ut ὁ δηλούμενος (Notices et extraits des manuscrits XVIII 2 41865 p. 304 
n. 88, 44 ot δηλούμενοι. ibid. v. 25 τῷ δηλουμένῳ Ἀπολλωνίῳ. p. 302 n. 39,6 
[ἐν τῷ δηϊλουμένῳ ἱερῷ. p. 309 n. 42, 4 τὰ κατὰ τοὺς ἀλάστορας τοὺς δηλου 
μένους), ὃ προδηλούμενος (Syll.2 680, 9, 8), ὁ διασαφούμενος. Cf. Syll? 790, 81 
[ἐν τῶ]ι διασαφουμένωι τόπωι. v. 87 πρὸς τοὺ[ς] διασαφουμένουϊς ἄρχοντας]. 
Papyri Parisini Notices et extraits des manuscrits XVIII 2 4865 p. 243 n.44, 44 
τοὺς διασαφουμένους τῆς οἰκίας πήχεις ἑπτὰ εἶναι ἐμούς. p. 298 n. 37, 49 προσ- 
τάξαι χαταστῆσαι ἐπὶ σὲ τὸν διασαφούμενον. 69 Supplevi. 70 Supplevi. 
74 Supplevi. 72 Suppleverunt P.et C. Cf. not. 37. 73 Supplevi. 


399 Tabula marmoris fracta a dextra, Deli. Ed. S. Reinach 
Bull de corr. Hell. VII (1883) p. 347 n. 7. 


568 V. Regna Asiana minora. 3. Cappadocia. [353— 


Βασιλέα ᾿Αριαράϑην: Φιλομήτορα2 βασιλέος | ᾿Αριαράϑου Ἔπι- 


φανοῦς | xai Φιλοπάτορος ὁ ἱερεὺς “Ηλίαν[αξ] | ᾿Ασχληπιοδώρου 
᾿Αϑηναῖος 4 ϑε[οῖς]. 


Litterae ΑΘΠΣ. 4 Ariarathes VII rex Cappadociae. Is post patris 
necem (fere 442 a. Chr. n.) imperio potitus est, circiter anno 110 a. Chr. n. 
a Mithridate avunculo per dolum occisus. Cf. Th. Reinach Revue numis- 


matique Ser. ΠῚ T. IV p. 325. B. Niese apud Pauly-Wissowa Realencyklo- 1 


püdie IL 4 p. 849. 2 Cognomen supra versum a lapicida additum, quod 
etiam in nummis invenitur. Primo Laodice mater filii ius a Mithridatis in- 
sidiis defendisse et pro eo regnum administrasse videtur, dum Mithridates 
eam expelleret et regnum Ariarathi soli traderet. At brevi bellum inter hos 
duos reges ortum est, Nescio an monumentum dedicatum sit cum etiam- 
tum discordia inter matrem et filium obtineret, sed cognomen suppletum 
cum bello exorto in gratiam rediissent. 3 Ariarathes VI regnavit fere 
130—112 a. Chr. n., qua aetate cusi sunt nummi cum inscriptione βασιλίσσης 
Νύσης «oi βασιλέως Ἀριαράϑου ᾿Επιφανοῦς τοῦ υἱοῦ. Cf. Th. Reinach 1. 1. p. 346. 
Interfectus est ἃ Gordio instinctu Mithridatis Eupatoris. Iustin. XXXVIII, 4, 4. 
4 Idem etiam Antiochi VIII Grypi (n. 25849, complurium Mithridatis Eupa- 
toris amicorum et ducum (n. 371. 372. 373, 374) et hominis apud Parthorum 
regem Mithridatem II magna gratia florentis (n. 430) imagines Deli dedicavit 
circiter anno 410 a, Chr. n. 


994 Lapis inventus Athenis. Post alios ed. Boeckh C. I. G. 357 
(J. Franz Elem. Epigr. p. 232 n. 88. W. Dittenberger C. I. Att. IIT, 5414). 


Βασιλέα Ἀριοβαρζάνην Guonácopai, τὸν àx βασιλέως | Apto- 
βαρζάνου Φιλορωμαίου 2 xal βασιλίσσης | ᾿Αϑηναΐδος Φιλοστόρ- 


γου, οἱ χατασταϑέντες | ὑπ᾽ αὐτοῦ ἐπὶ τὴν τοῦ ὠιδείου 


Litterae ΑΖΘΗ͂Σ. 1 De Ariobarzane II Philopatore Cappadociae rege 
cf. B. Niese ap. Pauly-Wissowa Realencyklopádie II 4 p. 834 n. 6. Is anno 
63 aut 62 a. Chr. n. abdicatione patris rex constitutus est (Appian. Mithr. 
105. 114, Val. Max. V 7 ext. 2), per insidias occisus paullo ante quam Cicero 
in provinciam Ciliciam veniret, a. 52 aut 51 a. Chr. n. Uxorem habuit 
Athenaida natu minorem, filium natu maiorem et successorem Ariobarza- 
nem III (n. 356, 2. 4). Cf. Th. Reinach Revue de numismatique Ser. ΠῚ T. IV 
p. 433. 2 Ariobarzanes I anno 95 a. Chr. n. a Cappadocibus permissu 
senatus Romani rex creatus est, et cum saepe a Tigrane et Mithridate ex- 
pulsus, a Romanis restitutus esset, postremo a. 63 aut 62 Pompeio praesente 
et consentiente regno se abdicavit. Cf. not. 4. 3 Uxor Ariobarzanis I; 
idem nomen et cognomen etiam coniugi Ariobarzanis II, matri Ariobarza- 
nis III fuisse docet titulus n. 356, 2. Utra ex his duabus Mithridatis Eupa- 
toris filia fuerit ambigitur. Cf. n. 3563, 


356] Ariobarzanes II et III. 569 


5 xataoxsoTv* | Γάϊος x«i Μᾶρχος Στάλλιοι l'atoo δοὶ xoi | 
Μενάλιππος ἑαυτῶν εὐεργέτην. 


4 Cum a Sulla caperentur Athenae, Aristio priusquam in arcem con- 
fugeret, odeum incendit (Appian. Mithr. 38), quod postea regis Ariobarzanis 
munificentia restitutum esse praeter hunc titulum testatur Vitruvius V, 9, 4: 


exeuntibus e theatro sinistra parte odeum, quod. Themistocles columnis lapi- 


deis dispositis, navium. malis et. antemnas e spoliis Persicis pertexit, idem 
autem eliam. 4ncenswm. Mithridatico bello rex Ardobarxanes restituit. 


995 Columna rotunda inventa Athenis in theatro Bacchi. Edd. 
Pervanoglu Bullettino dell' inst. arch. Rom. 1862 p. 120. Α. Rhuso- 
pulos "Eg. ἀρχ. περιόδος β΄ n. 467. St. Kumanudis Φιλίστωρ III 
p. 462 n. 4 (W. Dittenberger C. I. Att. III, 542). 


*O δῆμος | βασιλέα ἈΑριοβαρζάνην | Φιλοπάτορα 1, τὸν &x βασι- 
5 λέως ᾿Αριοβαρζάνου ΦιψμλορωμαίουΣ xal βασιλίσίσης ᾿Αϑηναΐδος 
Φιλοστόρ᾽γου, τὸν ἑαυτοῦ εὐεργέτην“, ἀνέϑηχεν. 


Litterae AIGITZ. | Cf. n. 3541, 2 Cf. n. 3542, 3 Cf. n. 3543, 
4 Sine dubio propter id potissimum beneficium, quo odeo a rege restituto 
(n. 3544) affecti erant, statuam ei posuerunt Athenienses. 


996 Athenis. Post alios ed. Boeckh C. I. G. 358 (Franz Elem. 
epigr. p. 238 n. 89. 'W. Dittenberger C. I. Att. III, 543). 


Ὁ δῆμος | βασιλέα ᾿ἈΑριοβαρζάνην Εὐσεβῇ Guo|pepatovt, τὸν 
ἐχ βασιλέως ᾿Αριοβαρζάϊνου Φιλοπάτορος2 xal βασιλίσσης ᾿Αϑη 
5 ναΐδος Φιλοστόργου 3, τὸν ἑαυτοῦ εὐεργέτην, ἀνέϑηχεν. 


Litterae ZOITZ. 4 Ariobarzanes ΠῚ patre interfecto (n. 3541) cum 
regnum iniisset, ipse quoque insidiis petitus est, a quibus Cicero ad fam. 
XV, 4,6 se eum tutatum esse gloriatur. Bello civili Pompeium secutus est, 
sed Caesar victor ei ignovit et partem Armeniae minoris ei attribuit. 
C. Cassius eum a. 43 a. Chr. interfici iussit (Appian. Civ. IV, 63. Cassius Dio 
XLVII, 33, 4). Cf. B. Niese ap. Pauly-Wissowa Realencyklopádie II 4 p. 834 
n. 7. 2 Cf. n. 3541, 3 Hanc Athenaida natu minorem Th. Reinach 
Revue de numismatique Ser. III T. IV p. 459 Mithridatis Eupatoris filiam esse 
coniecit, quam is anno 81! a. Chr. n, cum pacem cum Ariobarzane I faceret, 
eius filio despondit. Etenim cum verba Appiani Mithr. 66 Αὖλος Γαβίνιος 
ἐπέμφϑη — Μιϑριδάτην — καὶ Ἀριοβαρζάνην ἀλλήλοις συναλλάξων. ὁ δὲ Μιϑρι- 
δάτης ἐν τῇδε τῇ συνόδῳ παιδίον τετραετὲς ἐγγυήσας τῷ Ἀριοβαρζάνῃ κτλ. sane 


570 VI. Regna Asiana minora. 8, Cappadocia. [356— 


de ipsius Ariobarzanis I sponsalibus intellegi debeant, tamen subesse erro- 
rem et re vera filium cognominem designari aetatum rationes indicio sunt. 
Sine dubio ad hanc A(thenaida reginam spectant quae apud Ciceronem ad 
fam. XV, 4, 6 leguntur: Meíram et eum, quem. tu mihi diligenter commen- 
daras, Alhenaewm, 4mportunitate Athenaddis exilio multatos, dn maazima 
apud, regem. (Ariobarzanen III huius reginae filium) auctoritate gratiaque con- 
siiiut. Cf. U. Wilcken ap. Pauly-Wissowa Realencyklopádie 11 2 p. 2037 n. 6. 


394 Fragmentum marmoris Eleusinii inventum in arce Athena- 
rum occidentem versus a Parthenone. Edd. Pittakis Ec. àpy. 2612. 
3820. Ex Koehleri apographo W. Dittenberger C. I. Att. IIL, 545. 


[Ὁ] δῆμος | [βασιλέα Καπ]παδοχίζας καὶ τῆς | τραχεία]ς Κιλι- 
5 χίας ᾿Α[ρχέλαον 1 | Φι]λόπατριν 2 ἀρε[τῆς] [[ἕνεχα. 


Litterae volgares praeter A. | Archelaus, eius Archelai qui Comanis 
hereditarium sacerdotium gesserat et anno 541 a. Chr. coniurationi contra 
Ariobarzanem interfuerat, a. 47 a. Chr. a Caesare sacerdotio privatus erat, 
ex Glaphyra (n. 361, 2) filius, a M. Antonio anno 41! a. Chr. n. rex Cappado- 
ciae constitutus est. Regnavit usque ad annum 414 p. Chr. n., quo a Tiberio 
Romam vocatus est ad causam dicendam, ibique priusquam sententia pro- 
nuntiaretur senectute et morbis confectus supremum diem obiit. Cf. U. Wilcken 
ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie II 4 p. 454 n. 415. Ei anno 20 a. Chr. n. 
partem Ciliciae attributam esse narrat Cassius Dio LIV, 9, 2. Quare illo anno 
hoc monumentum utique recentius habendum est. Quaenam potissimum 
pars fuerit, Dio quidem non indicat nisi quod maritimas regiones dicit 
(παραϑαλασσιδίων τινῶν); accuratius Strabo XII, 4, 4 p. 535 Cas. τῷ δὲ Apye- 
λάῳ (προσεγένετο) xal ἡ τραχεῖα περὶ ᾿Ελαιοῦσσαν Κιλιχία xol πᾶσα ἣ τὰ πειρα- 
τήρια συστησαμένη. 2,11 p. 540: περὶ δὲ τῆς τραχείας Κιλιχίας τῆς προστε- 
ϑείσης αὐτῇ (τῇ Καππαδοχία) χτλ. XIV, ὅ, 6 p. 674: εἶθ᾽ ἡ ᾿Ελαιοῦσσα νῆσος μετὰ 
τὴν Κώρυχον, προσχειμένη τῇ ἠπείρῳ, ἣν συνῴχισεν Ἀρχέλαος xal κατεσχευάσατο 
βασίλειον, λαβὼν τὴν Τραχειῶτιν Κιλιχίαν ὅλην πλὴν Σελευχείας. Inde petivi 
supplementum v. 8 init. 2 Cegnomen singulare, quod A. von Gutschmid 
Kleine Schriften IV p. 116 ad regis, qui per dimidium saeculi Cappadociae 
summa cum laude praefuit, animum honestum, qui servilem adulationem 
priorum regum qui se Φιλορωμαίους appellabant (n. 354, 2. 355, 4. 356, 2) 
respueret, perquam probabiliter rettulit. 


9868 Cippus lapidis calcarii, Comanis Cappadociae (Shah). 
Ed. V. W. Yorke Journal of Hell. stud. XVIII (1898) p. 317 
n. 24. 


364] Archelaus et Glaphyra. 571 


Βασιλέα "ApyéAa[ovy] | Φιλόπατριν 1, τὸν | χτίστην xat σωτῆρα, | 
ὁ δῆμος. 


Litterae ATI. 4| Cf. n. 3571.2, 


359 Pars dimidia sinistra lapidis calearii leucophaei, qui sum- 
mam partem basis efficiebat, eruta Olympiae ante templum Iovis 
ab orientali parte. Ex Purgoldii apographo titulus editus est 
Olympia V p. 437 n. 315. 


, 


ἪἫ πόλις ἡ τῶν Ἠλείων βασ[ιλέα ᾿Αρχέλαον] | Φιλόπατριν ' 


ἀρετῆς ἕνεχεν χ[αὶ εὐνοίας τῆς εἰς αὑτήν]. 


Litterae volgares praeter AIT et X, quod brachia non plane parallela 
quidem habet, sed paullulum modo divergentia. O minore modulo exarata. 
4 Cf. n. 8571.2, 


960 Fragmentum basis marmoris Hymettii inventum in arce 
Athenarum occidentem versus a Parthenone. Edd. Pittakis L'ancienne 
Athenes p. 117. "Eg. ἀρχ. 1024. Ex Koehleri apographo Th. Momm- 
sen Ephem. epigr. I p. 278 et W. Dittenberger C. I. Att. III, 546. 


[Ἢ g]o[o]Az ἡ ἐξ ᾿Αρ[είου πάγου βασιλέα | 'Ap]yéAaov Φιλόϊπα- 
tptv 1, εὐεργεσίας] | ἕνεχα τῆς εἰς [ἑαυτήν]. 


Litterae volgares praeter Az. 4 Cf. n. 8571.2, 


961 Tabula marmorea fracta infra et a dextra, inventa Magne- 
siae ad Maeandrum in porticu fori. Ed. O. Kern Inschriften von 
Magnesia p. 117 n. 138, tab. VIII. Iuxta tabulam eruta est pars 
superior statuae mulieris. 


Ὁ δῆμος | βασίλισσαν Γλαφύραν : O----2, βασιλέως Ἀρχελάου 


Litterae ΑΞΙ͂Σ. Hastae hic illic aliquantum incurvatae, fines earum 
lineolis transversis ornatae. 4 Cf. Cassius Dio XLIX, 32, 3 ὁ δ᾽ Ἀρχέλαος 
οὗτος πρὸς μὲν πατρὸς ἐχ τῶν Ἀρχελάων ἐχείνων τῶν τοῖς Ῥωμαίοις ἀντιπολε- 
νησάντων ἦν, ἐχ δὲ μητρὸς ἑταίρας Γλαφύρας ἐγεγέννητο. K. 2 Litteram 
initialem O esse, non O, plane certum est. Quare cave ὃϑ[εάν] suppleveris ; 
immo patris Glaphyrae nomen, quod ignoratur, hic scriptum fuit. Kern, 


5792 VI. Regna Asiana minora. 8, Cappadocia. [361— 


5 Φ[ιλοπάτρι δ]ος5 μητέρα, ἐπί τε τῆι πε[ρὶ αὐτὴν] || ἀρετῆι τε 
xal δόξην χα[ὶ τῆι] | πρὸς τὸν [δ]ῆμον εὐ[νοίαι]. 


8 Cf. ἢ. 8571, 4 Supplevi. πε[ρισσῆ!] Kern. At cf. n. 334, 8ὅ 544. διὰ 
vip. περὶ αὐτὸν οὖσαγ καλοχἀγαϑίαν --- χαὶ τὴν πρὸς ἡμᾶς εὔνοιαγ xal πίστιν. 


962 Basis marmoris Pentelici inventa in arce Athenarum occi- 
dentem versus ἃ Parthenone, Edd. Pittakis "Ec. àpy. 94. Rangabé 
Ant. Hell. 48. Beulé L'acropole I p. 345. Ex Koehleri apographo 
Th. Mommsen Ephem. epigr. I p. 278 et W. Dittenberger C. I. Att. 
III, 548. 


'O δῆμος | βασιλέως ᾿Αρχελάου : υἱὸν | ᾿Αρχέλαον 2. 


Litterae AEEHZ. 4 Cf. n. 3571. 2 Cf. Tac. Ann. VI, 44: Per 
idem tempus Cielarum (sic, non Clitarum, legendum esse demonstravit 
A. Wilhelm Arch.-epigr. Mitth. aus Oesterreich XVII 1894 p.4 sqq.) «atio 
Cappadoc? Archelao subiecta, quia, nostrum. 4n, modum. deferre census, pati 
iributa, adigebatur, 4n. μα Taur? montis abscessit locorumque dngento sese 
conira, 4mbelles regis cop?as tuiabatur. Haec gesta sunt anno 36 p. Chr. n. 
Post Archelai regis mortem (47 p. Chr.) Cappadocia quidem in provinciae 
formam redacta est, sed Cilicia Trachea, quam Augustus illi attribuerat, 
filio cognomini regis relicta. Mommsen. 


963 Titulus lectu difficillimus, scriptus in fragmento mar- 
moris Eleusinii, in arce Athenarum. Ex Koehleri apographo edd. 
Th. Mommsen Ephem. epigr. I p. 277. . W. Dittenberger C. I. Att. 
III, 549. 


[Ἢ β]ουλὴ καὶ [ὁ δῆμος | β]ασίλισσαν [Γλαφύραν 1]. | "A[ply[s]- 
λ[ά]ου 2. ϑυγζατέρα, ᾿16βα 5] | γυναῖχα, [ἀρετῆς ἕνεχα]. 


Litterae volgares praeter AZ. 41 De Glaphyra Archelai filia, aviae 
(n. 364) nomen gerente, Iosephus Ant. XVII, 349 sqq. haec habet: παραπλήσια 
δὲ «xal Γλαφύρᾳ τῇ γυναιχὶ αὐτοῦ (Archelai Herodis filii) συντυγχάνει βασιλέως 
Ἀρχελάου ϑυγατρὶ οὔσῃ, Tj πρότερον συν qxet παρϑένον λαβὼν Ἀλέξανδρος Ηρώδου 
μὲν υἱὸς Ἀρχελάου δ᾽ ἀδελφός. ἐπεὶ δὲ συμβαίνει τὸν Ἀλέξανδρον ὑπὸ τοῦ πατρὸς 
τελευτῆσαι, ᾿Ιόβᾳ τῷ Λιβύων βασιλεῖ γαμεῖται, μεταστάντος δὲ τοῦ Λίβυος χη- 
ρεύουσαν ἐν Καππαδοχίᾳ παρὰ τῷ πατρὶ Ἀρχέλαος ἄγεται τὴν συνοῦσαν αὐτῷ 
Μαριάμμην ἐχβαλών᾽ τοσόσδε τῆς Γλαφύρας ἀνέστρεψεν ἔρως. Eadem fere legun- 
tur Bell. Iud. II, 444. 445. Iubae nupsit a. 4 a. Chr. n., decessit a. 7 p. Chr. n. 
Mommsen. 2 Cf. n. 3571. 3 Cf. n. 4972, 


FÉ gne 


365] Archelai liberi. 573 


964 Sari (Shahr) provinciae Cataoniae. Edd. ex C. Wilsoni 
exemplo W. M.Ramsay Journal of Philology XI p. 147. Ex Claytoni 
exemplo W. H. Waddington Bull. de corr. Hell. VII (1883) p. 127 
ῃ. 1. Ex suo apographo J. ἢ. S. Sterret Papers of the American 
school at Athens II p. 234 n. 263. 


--------------- μηιῖ | [------ x«l ᾿Αφροδ]τει2  [Ἀρσ]άμην 
5 Ιαζήμζιος 4, τὸν [ἱερέ]α τῆς Νιχηφόρου ὃ ϑε[ᾶς | xoi] στρατηγὸν 
Καταονίαϊ[ς 5, | ἡ]γησάμενον 1 αὑτῶν ἐπιειχῶϊς 8] | xal εὐεργετιχῶς. ἡ 


Litterarum formae memorabiles ΖΘΗ͂Σ. 4 Initio tituli gentis vel 


| civitatis nomen, cuius est dedicatio, nominativo casu scriptum fuisse ex v. 7 


[ἡ]γησάμενον αὑτῶν necessario colligitur. Tamen nolui Κατάονες supplere, quia 
non liquet utrum a tota gente an ab una civitate monumentum erectum 810. 
Extrema versus primi parte numinis cuiuspiam appellatio casu dativo scripta 
fuit. 2 Supplevi. -ITEI Waddington, Sterret, [ΤῈ] Ramsay. 3 XMHN 
Sterret, MHN Ramsay et Waddington. 4 Supplevi. Cf. Inschr. v. Magnesia 
p. 147 n.437: ὁ δῆμος Μιϑριδάτην ᾿Ιαζήμιος. 5 ΟΙΚΗΦΟΡΟΥ Sterret, Wad- 
dington, NIK Ramsay. Deam indicari quae Comanis culta esset, indigenarum 


- sermone Μᾷ, Graece 'Evoó dicta, observavit Wadd. allato Strab. XII, 2, 3 p. 535: 


ἐν δὲ τῷ Ἀντιταύρῳ τούτῳ βαϑεῖς «al στενοί εἰσιν αὐλῶνες, ἐν οἷς ἵδρυται τὰ Kó- 
μανα χαὶ τὸ τῆς Ενυοῦς ἱερόν, ὃ (ἣν Ῥ) ἐχεῖνοι Μᾶ ὀνομάζουσι" πόλις δ᾽ ἐστὶν ἀξιό- 


᾿ λογος, πλεῖστον μέντοι [τὸ] τῶν ϑεοφορήτων πλῆϑος xal τὸ τῶν ἱεροδούλων ἐν αὐτῇ. 


ΚΚατάονες δέ εἰσιν οἱ ἐνοιχοῦντες, ἄλλως μὲν ὑπὸ τῷ βασιλεῖ τεταγμένοι, τοῦ δὲ 
ἱερέως ὑπαχούοντες τὸ πλέον" ὁ δὲ τοῦ QU ἱεροῦ χύριός ἐστι xol τῶν ἱεροδούλων, 
ot χατὰ τὴν ἡμετέραν ἐπιδημίαν πλείους ἦσαν τῶν ἑξαχισχιλίων, ἄνδρες ὁμοῦ 
γυναιξί, Quam. deam aptissime Νιχηφόρον vocari, quandoquidem in nummis 
regum Cappadociae simulacrum "Victoriae manu gerens repraesentaretur, 
monuit Wadd. Regum Cappadociae, non principum Romanorum aetate hunc 
titulum incisum esse et ex litteratura et ex argumento apparet. Wadd. 
Ceterum in fine versus OE habet Sterret, OL Ramsay et Waddington. 6 Cf. 
Strabo XII, 4, 2 p. 533 Cas.: μέρος τε τῆς Καππαδοχίας ἐστὶ δέκατον (fj Μελι- 
τηνή) κατὰ τὴν εἰς δέχα στρατηγίας διαίρεσιν τῆς χώρας. οὕτω γὰρ δὴ οἱ va 
ἡμᾶς βασιλεῖς οἱ πρὸ Ἀρχελάου διατεταγμένην εἶχον τὴν ἡγεμονίαν τῆς Καππα- 
δοχίας᾽ δέχατον δ᾽ ἐστὶ μέρος χαὶ ἡ Καταονία. Ex his igitur decem provinciis 
suum quaeque praesidem (στρατηγόν) habebat. Wadd. 7 V'HEZAMENON 
Sterret, HXEAMENON Ramsay, Waddington. 8 EITIEIKO Ramsay, Wad- 
dington, ΕΠΙΕΙΚΩ Sterret. 


4. Pontus. 


965 Titulus incisus rupi Amasiae infra arcem. Imaginem 
photographicam effecit D. Ermakow Trapezuntius, quam una cum 
eius litteris Ernestus Renan communicavit cum Georgio Perrot, qui 


574 VI. Regna Asiana minora. 4. Pontus. [365— 


qui publici iuris fecit Comptes rendus de l'academie des inscriptions 
1873 p. 261 (Revue archéologique Nouvelle série XXVI 1873 p. 375. 
Mémoires d'archéologie, d'épigraphie et d'histoire p. 145. Th. Rei- 
nach Mithradates Eupator p. 456 n. 4 ed. Germ. Ch. Michel Recueil 
d'inser. Gr. p. 858 n. 1228). 


Ὑπὲρ βασιλέως | Φαρνάχου! | [Μη]τρόδωρος2 | -------- (oo 
5 opoopapl[y75]«c [τὸ]ν Be|[u]óv χαὶ [τ]ὸν | ἀνθεῶναϑ | ϑεοῖς. 


Litterae volgares praeter DBE(Qzr«)OPE (4h, profunde quidem sed non 
aequaliter et accurate incisae. o minoris quam reliquae mensurae. 1 Cum 
Ermakowius de Pharnace II Mithridatis Eupatoris filio interpretatus esset, 
recte Perrotus monuit, illum in Ponto quidem non regnasse nisi per paucos 
menses; etenim cum anno 48 a. Chr. n. superato Cn. Domitio Calvino regnum 
paternum invasisset (B. Alex. 40, 5. 44,4. 2. Cassius Dio XLII, 9, 2. 3. 46,2. 3) 
proxima hieme a Caesare eiectus est (B. Alex. 77, 2. 78, 2. Plutarch. Caesar 50. 
Appian. Civ. II, 91. 92. Cassius Dio XLII, 47, 4. 5). Per quod tempus cum 
exiguum tum turbulentum et bellicosum profecto talem dedicationem a 
praefecto arcis Amaseae factam non esse credibile. Quare sine dubio Phar- 
nacem I Mithridatis Eupatoris avum, qui regnavit fere ab anno 190 ad 4170 
ἃ. Chr. natum, intellegendum esse. Quae ut rectissime disputavit Perrot, 
sic nimis caute agere videtur cum litteraturam utrique aetati aeque con- 
venire ideoque in hac quaestione nihil momenti habere dicit. Nam de reli- 
quis quidem litteris hoc concedo, at ᾧ pro $ scriptum esse multo pro- 
babilius est altero a. Chr. n. saeculo ineunte quam post medium primum. 
2 Supplevit Perrot, qui monet, sive priori sive posteriori regi Pharnaci 


titulum vindicemus, utique hic designari non posse Metrodorum Scepsium 


hominem nobilissimum qui Mithridatis Eupatoris aetate floruerit; nam eum 


et ab hoc rege demum in Pontum adductum et ante eius mortem vita ) 
functum esse (Strabo XIII, 4, 55 p. 609 Cas.: Μιϑριδάτην δὲ θεραπεύσας τὸ — 


Εὐπάτορα συναπῆρεν εἰς τὸν Πόντον ἐκείνῳ. — ἐμπεσὼν εἰς ἔχϑραν ἀδιχωτέρων 
ἀνϑρώπων ἀπέστη τοῦ βασιλέως χατὰ τὴν πρὸς Τιγράνην τὸν Ἀρμένιον πρεσβείαν" 
ὃ ὃ ἄχοντα ἀνέπεμψεν αὐτὸν τῷ Εὐπάτορι, φεύγοντι ἤδη τὴν προγονιχήν, κατὰ 
δὲ τὴν ὁδὸν χατέστρεψε τὸν βίον εἴϑ' ὑπὸ τοῦ βασιλέως εἴϑ᾽ ὑπὸ νόσου" λέγεται 
γὰρ ἀμφότερα. Plut. Lucull. 22) constare; ac phrurarchi officium non cadere 
in sophistam publicis quidem negotiis idoneum neque vero militaribus. 
3 Etsi non praefracte negari liceret, posse initio versus litteram intercidisse, 
tamen non probabiliter [{Πανϑεῶνα suppleri cum propter significationem tum 
quia haec vocis forma (pro Πάνϑεον, Πάνϑειον) ceteroqui inaudita esset mo- 
nuit Perrot. Immo viridarium floribus consitum, quo ara circumdata esset 
indicari. Cf. Corpus glossariorum Latinorum II p. 227, 20: dv9eóv uirida- 
rium. p.504, 49: Viridarium ἀνϑών. p. 528, 28: virectum othontopos (l. ἀν- 
ϑών, τόπος). Sed quod illi probabile videtur, sepulcro Pharnacis Metrodorum 
haec ornamenta addidisse ut eius qui quondam ipsius dominus fuerat memo- 
riam grato pioque animo prosequeretur, id cum praepositionis ὑπὲρ v. 1 


866] Pharnaces I. Mithridates IV. 575 


usurpatae vi pugnare existimo. Nam etiam si Perroti interpretatio ('ava?t 
consaeré auc dieux em Ühomneur et aw mom de son maitre) vera esset, 
hoc manifesto non caderet in regem defunctum. Sed ni plane fallor hoc 
ὑπὲρ βασιλέως potius 'pro salute et victoria regis' est, ita ut hoc dono 
oblato a deis quasi redimi res secundas regis intellegatur. Quod non licere 
dici nisi de superstite sponte patet. 


366 Deli in basi. Edd. Spon Itin. T. III P. I p. 86. Wheler Itin. 
p. 56 (Muratori T. II p. MLVI, 5 et T. IV p. MMXX, 2). Tournefort, 
cuius aetate dextra modo lapidis pars supererat, integrum titulum 
ex Sponii et Wheleri libris repetivit Itin. T. I epist. 7 p. 297 (Boeckh 
6.1.6. 9276. Th.Reinach Mithradates Eupator p.457 n.5 ed. Germ.). 


Βασιλέως: Μιϑραδάτου | Εὐεργέτου 2, Σέλευχος | Μαραϑώνιος 
γυμνασιαρχῶν ?. 


Litterae volgares praeter OX, si modo apographis fidem habere licet. 
4| Genetivo hic non eum, quem statua repraesentaret, sed eum, qui illam 
dedicasset, indicari sibi persuasit Boeckhius. At ut per se utraque vi usur- 
pari potest (cf. n. 34$), sic v. 2. 3 (cf. not. 3) dubitari non sinunt, quin ima- 
ginem regis a Seleuco Marathonio gymnasiarcho dedicatam haec basis quon- 
dam sustinuerit. 2 Mithridates IV Eupatoris pater, qui regnavit ab anno 
fere 470 usque ad annum 120 a. Chr. n. Nam huic Εὐεργέτης cognomen 
fuisse scriptorum testimoniis constat. Cf. Strabo X, 4, 40 p. 477 Cas.: Aopó- 
λαος γὰρ ἦν ἀνὴρ ταχτιχός, τῶν Μιϑριδάτου τοῦ Εὐεργέτου φίλων. --- καὶ ἐπειδὴ 
ὕστερον ἐξ ἐπιβουλῆς δολοφονηθϑέντα ἔγνω τὸν Εὐεργέτην ὑπὸ τῶν φίλων ἐν 
Σινώπῃ χτλ. --- δυεῖν δὲ ὄντων υἱῶν τῷ Εὐεργέτῃ, διεδέξατο τὴν βασιλείαν Μι- 
ϑριδάτης ὃ προσαγορευϑεὶς Εὐπάτωρ, ἕνδεχα ἔτη γεγονώς. Appian. Mithr. 40: 6 
γέ τοι Ῥωμαίοις πρῶτος ἐν φιλίᾳ γενόμενος χαὶ ναῦς τινας ἐπὶ Καρχηδονίους 
χαὶ συμμαχίαν ὀλίγην παρασχὼν βασιλεὺς Πόντου, Μιϑριδάτης ὁ Εὐεργέτης ἐπί- 
χλησιν, ὡς ἀλλοτρίαν τὴν Καππαδοχίαν ἐπέδραμεν. καὶ διαδέχεται Μιϑριδάτης 
υἱός, o Διόνυσος xai Εὐπάτωρ ἐπώνυμα ἦν. 3 Si dedicatio Mithridatis 
regis esset, ut Boeckhius vult (not. 4j) gymnasiarchi nomen additum esse 
poterat aut temporis definiendi causa aut ut eius opera in dono deo offe- 
rendo regem usum esse indicaretur. Sed neutra res ullo modo casu nomi- 
nativo enuntianda erat, sed in illa quidem sententia γυμνασιαρχοῦντος aut 
ἐπὶ γυμνασιάρχου Σελεύχου Μαραϑωνίου, in hac vero διὰ Σελεύκου Μαραϑωοινίου 
τοῦ γυμνασιάρχου aut ἐπιμεληϑέντος Σελ. M. τ. γ. dicendum fuit. Quare quin 
ἀνέϑηχε potius ut in innumeris titulis mente supplendum sit, nulla relinqui- 
tur dubitatio. Id sane paullo insolentius, quod titulus in duas partes Βασι- 
λέως Μιϑραδάτου Εὐεργέτου (sc. εἰκών) et Σέλευχος Μαραϑώνιος γυμνασιαρχῶν 
(Sc. ἀνέϑηχε) nulla ratione grammatica inter se conexas disiungitur. Sed 
plane geminum exemplum habes n. 369, nisi quod illic definite additur 
ἀνέϑηχεν, quo minus de tituli structura et argumento dubitari possit. 


576 VI. Regna Asiana minora. 4. Pontus. [367 — 


967 Vas permagnum aheneum (v. imaginem ap. Th. Reinach 
Mithradates Eupator p. 284) effossum Winckelmanni aetate in portu 
Anti, exstat in museo Capitolino. Titulum primus edidit Pococke 
Descr. Or. Vol. Il p. 207 tab. 92, deinde post multos alios Boeckh 
C.I. G. 2278 cum Addendis p. 1039.  Accuratissima imagine ex- 
pressum exhibet G. Kaibel Inser. Gr. Sic. et It. p. 236 (Th. Reinach 
Mithradates Eupator p. 460 n. 40 ed. Germ.). 


Βασιλεὺς Μιϑραδάτης Εὐπάτωρ;: τοῖς2 ἀπὸ τοῦ γυμνασίου 
Εὐπατορισταῖς ?. 


Litterae punctis tenuibus expressae formas volgares habent praeter 
O/AT'[*, sed hastae quae rectae esse debebant plerumque paullulum in- 
curvatae sunt. 4 Mithridates V Eupator rex Ponti (120—863 a. Chr. n.). 
2 Supra hanc vocem trium quattuorve litterarum reliquiae obscurae, quas 
Boeckhius cum MNA esse existimaret, μ(έγας), ν(έος) A(tóvococ) interpretatus 
est. At in Kaibelii imagine primo loco AO potius quam M agnoveris. 
Item quid sibi velint litterae €Y$AAIABOZeE in collo vasis conspicuae, 
in medio relinquendum est. 3 Cf. Βασιλισταί n. 430, 6. Ἀτταλισταί 
n. 325, 4. 326, 4 sqq. 


968 Tabula marmorea inventa Deli. Ed. A. Hauvette-Besnault 
Bull. de corr. Hell. VI (1882) p. 343 n. 57 (Syll! 254. Th. Reinach 
Mithradates Eupator p. 458 n. 5 vers. Germ. Ch. Michel Recueil 
d'inser. Gr. p. 8&4 n. 14160). 


Au Οὐρίων ὑπὲρ βα[σιλέως 1 | Μιϑραδάτου Εὐπάτορος2 | xai 
5 τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ | Μιϑραδάτου Χρηστοῦϑ | xoi τῶν πρα- 
γμάτων [ αὐτῶν. 


Litterae AGT!z. 1 BAI. 2 Mithridates V Eupator (120—63 
ἃ. Chr. n.). 3 Frater natu minor Mithridatis Eupatoris, quocum post 
Laodices matris dominationem paullisper una rerum potitus esse videtur 
Eupator, dum propter coniurationem aut coniurationis suspicionem eum 
interimeret. Cf. Memnon de Heracl. ap. Photium Bibl. cod. 224 p. 230 ὦ, 1 sqq. 
φονιχώτατος 0 ἐχ παιδὸς ὁ Μιϑριδάτης ἦν" τὴν γὰρ ἀρχὴν τρισχαιδεχάετὴς πα- 
ραλαβὼν pev οὐ πολὺ τὴν μητέρα, χοινωνὸν αὐτῷ παρὰ τοῦ πατρὸς τῆς βασιλείας 
χαταλειφϑεῖσαν, δεσμωτηρίῳ χατασχὼν βίᾳ χαὶ χρόνῳ χατανάλωσε, χαὶ τὸν ἀδελ- 
φὸν ἀπέχτεινε. Appian. Mithr. 442 φονιχὸς δὲ xol ὠμὸς ἐς πάντας ἦν, καὶ τὴν 
μητέρα ἔχτεινε χαὶ τὸν ἀδελφὸν χαὶ τῶν παίδων τρεῖς υἱοὺς xal τρεῖς ϑυγατέρας. 
Cf. Th. Reinach Mithradates Eupator p. 46 ed. Germ., qui hunc titulum item- 
que n. 369 exiguo illo spatio incisos observavit, per quod Mithridates 
matre imperio exuta fratri etiamtum pepercisset (a. 144 a. Chr. n). Nam si 


à 
4 


| 


370] Mithridates V Eupator. 571 


antiquiores essent, certe Laodicen quoque nominandam fuisse. Memorabile 
est in utroque titulo Eupatora regio nomine uti, Chrestum non item. Inde 
illud quidem apparet, non eundem fuisse tum utriusque fratris locum po- 
tentiae et dignitatis. Sed tamen minorem quoque, nomine magis quam re, 
aliquam partem reipublicae administrandae tum habuisse, ex vocibus «ai 
τῶν πραγμάτων αὐτῶν haud immerito colligas. 


2369 Deli. Exemplum corruptum exhibuit Spon Itin. III, 4 p. 86 
(Boeckh C. 1. G. 2277a). Melius apographum Cyriaci Anconitani 
publiei iuris fecit O. Riemann Bull. de corr. Hell. I (1877) p. 86 
n. 38 (Th. Reinach Mithradates Eupator p. 458 n. 6 ed. Germ.) 
Cf. quae adnotavit Th. Homolle Bull. de corr. Hell. VIII (1884) p. 101. 


Βασιλέως Μιϑραδάτου Εὐπάτορος: xal τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ | 
5 Μιϑραδάτου Χρηστοῦ 2. | Διονύσιος Νε[ίχ]ωνος ὃ [᾿Αϑηναῖος γυμ- 
νασιαρχήϊσας ἀνέϑηχεν. 


Litterarum formas volgares praeter ΘΠΣ exhibet Spon, cui sane hac 
de re non multum fidei videtur habendum esse. Cyriaci exemplum minus- 
culas litteras habet. In verbis tituli hunc sequor foedis Sponii erroribus 
non enotatis. 4 Cf. n. 3682, 2 Cf. n. 3683, SNEZ'. D. ΝΟΣ 
Spon, Νεώνιος Cyr. N[txo]voc emendavit Homolle collato titulo n. 342, ubi 
idem homo epimeleta insulae Deli est. Quem sequor, nisi quod diphthongum 
posui, quia E in utroque apographo est. 


940 Epistylium Doricum erutum Deli. Ed. Th. Homolle Bull. 


. de corr. Hell. VIII (1884) p. 103 (Th. Reinach Mithradates Eupator 


p. 459 n. 7 ed. Germ.). 


[Ὑπὲρ βασιλέως Μιϑραδάτου] Εὐπάτορος 1 Διονύσο[υ 2 ------- | 
----- ] ϑεραπευταίϑ, 


Litterae AGT!z. 4 Mithridates Eupator rex Ponti (420—863 a. Chr. n.). 
2 Non ante annum 88 a. Chr. n. regi divinos honores et nomen novi Bacchi 
tributa esse Hom. colligit ex Posidonii loco quem affert Athenaeus V p. 212 d: 
ὑπήντησαν 9 αὐτῷ (Athenioni) καὶ οἱ περὶ τὸν Διόνυσον τεχνῖται, τὸν. ἄγγελον τοῦ 
νέου Διονύσου χαλοῦντες et Ciceronis oratione pro Flacco 25, 60: M9thridatem 
dewm, 4llum. patrem, illum. conservatorem Asiae, sllum. Euhium, Nysium, 
Bacchum, Liberum nominabant. 3 Cf. n. 254, 4. 


. Dittenberger, Orientis Gr. inser. I. 37 


578 VI. Regna Asiana minora. 4. Pontus. [374— 


3171 Marmora duo inter se contingentia, ex quibus alterum 
hunc titulum habet, alterum n. 372; in utroque supra titulum 
protoma viri anaglypho expressa. Ed. S. Reinach Bull. de corr. 
Hell. VII (1883) p. 353 n. 9 (Th. Reinach Mithradates Eupator p. 459 
n. 9 b ed. Germ.) 


[Καλλίστρατ]ον 1 ᾿Αντιπάτρου | -------- , τῶν πρώτων φίλων | 
[βασιλέως Μι]ϑραδάτου Ἑὐπάτορος, | [τεταγμένον] δὲ καὶ ἐπὶ τοῦ 

5 ἀπορρήτου ὃ, | [ὃ ἱερεὺς ἩἩλίαν]αξ ᾿Ασχληπιοδώρου | [Αϑηναῖος" 
ϑεο]ῖς. 


Litterae ΑΞΠΣ. 4 [Νεοπτόλεμ]ον suppleverat S. Reinach, eo potissi- 
mum nisus quod qui cum Dorylao (n. 372, 1) in eodem lapide coniungere- 
tur non posset non exercituum Mithridatis dux fuisse; inter eos vero nullius 
nomen íam accurate lacunae spatium explere quam Neoptolemi. At in 
Dorylai elogio legitur τεταγμένον δὲ xai ἐπὶ τῶν δυνάμεων. Quod quoniam 
hic desideratur, sequitur ut Antipatri filius non magis quam reliqui qui 
nullam militaris officii notam habent (Papias n. 375, 2, Gaius n. 373, 4) inter 
exercituum praefectos quaerendus sit. Summa igitur cum probabilitate 
Th. Reinach Callistrati nomen reposuit, de quo Plutarchus Lucull. 47 haec 
habet: «ai οὐ τοῦτο μόνον αὐτῶν ἀπέλαυσε τῆς πλεονεξίας Λούχουλλος, ἀλλὰ 
χαὶ τὸν ἐπὶ τῶν ἀπορρήτων τοῦ βασιλέως ὄντα Καλλίστρατον ὁ μὲν ἄγειν 
ἐχέλευσεν, οἱ δ᾽ ἄγοντες αἰσϑόμενοι πενταχοσίους χρυσοῦς ὑπεζωσμένον ἀπέχτειναν. 
Sane illa anno 714 a. Chr. demum gesta sunt, hic titulus incisus fere 110. 
Rara in illo rege fidei et gratiae constantia, quod eundem hominem in tali 
officio per quattuor decennia servavit. 2 Cf. n. 991. 4043, 3 De 
hoc munere S. Reinach provocat ad Procopium de bell. Pers. I, 2, 7 p. 182 
Dindf: τὸν τῶν ἀπορρήτων γραμματέα ---- ἀσηχρῆτις χαλοῦσι τοῦτο τὸ ἀξίωμα 
Ῥωμαῖοι" σήχρητα γὰρ χαλεῖν τὰ ἀπόρρητα νενομίχασι. 4 Cf. n. 2584. 


342 Iuxta n. 374 a dextra in eodem lapide. Ed. S. Reinach 
Bull. de corr. Hell. VIL (1883) p. 355 n. 9 (Th. Reinach Mithradates 
Eupator p. 459 n. θα ed. Germ,). 


Δορύλαον Φιλ[ετα)γΐίρου Ἀμισηνόν 1, | τὸν σύντροφον xal ἐπὶ τοῦ | 


Litterae ΑΘΞΤΙ͂Σ. 4 Cf. Strabo X, 4, 40 p. 477: δυεῖν δὲ ὄντων υἱῶν 
τοῦ Ἐὐεργέτου διεδέξατο τὴν βασιλείαν Μιϑριδάτης ὁ προσαγορευϑεὶς Εὐπάτωρ ἕν- 
δεχα ἔτη γεγονώς" τούτῳ σύντροφος ὑπῆρξεν ὁ τοῦ Φιλεταίρου Δορύλαος" ἦν 9 
6 Φιλέταιρος ἀδελφὸς τοῦ ταχτιχοῦ Δορυλάου. Deinde Strabo pergit, regem 
cum adolevisset pueritiae socium magnis exornasse beneficiis. Inter ea 
scimus sacerdotium Comanense fuisse coniunctum illud quidem (Appian. 
Mithr. 114) cum ipsius oppidi regimine. Anno 86 a. Chr. exercitui regis in 
Graecia praefuit, sed paullo post accidisse videtur quod Strabo refert, ut 


374] Mithridatis Eupatoris amici et duces. 579 


ἐγχειριδίου 2, τεταγμένον δὲ | x«l ἐπὶ τῶν δυνάμεων βασιλέως | 
5 Μιϑραδάτου Εὐπάτορος, ὁ ἱερεὺς | Ἡλιάναξ ᾿Ασχληπιοδώρου | 
᾿Αϑηναῖος 8 ϑεοῖς. 


prodere regnum Romanis visus everteretur; utrum necatus an in exilium 
missus sit ex ancipiti Strabonis locutione non elucet. S. R. 2 Amanuen- 
sem, i. e. secretarium negotiorum privatorum intellegit S. R. Sed quomodo 
τὸ ἐγχειρίδιον tale quid significare possit non perspicio. Sine dubio rectius 
Th.R. Mithridates Eupator p. 289 pugtonem interpretatur, sed quam vim 
huic officii nomini tribuat non indicat. Mea quidem sententia supplicia 
regis iussu per ministros suos exsequi illum oportebat. Cf. Ael. Lamprid. 
Commodus c. 6: funcque primum. tres praefecti praetorio fuere, ?nter quos 
libertinus qué ὦ pugione appellatus est. Sane ibi non verum officii nomen 
est, sed cum acerba irrisione fictum. 8 Cf. n. 2584. 


949 Marmor inventum Deli. Supra titulum a dextra anagly- 
phum repraesentans protomam hominis vestitu militari. Ed. 
S. Reinach Bull. de corr. Hell. VII (1883) p. 361 η. 11 (Th. Reinach 
Mithridates Eupator p. 460 n. 9 d ed. Germ.). 


Γάϊον 1 *Eppatoo? Ἀμισηνόν, [τῶν πρώτων φίλων] | βασιλέως 
Μιϑραδάτου [Εὐπάτορος,] | ὁ ἱερεὺς ᾿Ἡλιάναξ ᾿Ασχληπιζοδώρου 
᾿Αϑηναῖος 8] | ϑεοῖς. 


Litterae ΑΘΠΣ. 4 Cf. Plut. Pomp. 42: τῆς δ᾽ ἐσθῆτος, ἣν ἐφόρει 
(Μιϑριδάτης), καὶ τῶν ὅπλων. τὸ μέγεϑος wol τὴν λαμπρότητα ἐθαύμασε" καίτοι 
τὸν μὲν ξιφιστῆρα πεποιημένον ἀπὸ τετραχοσίων ταλάντων Πόπλιος χλέψας ἐπώ- 


| λησεν Ἀριαράϑῃ, τὴν δὲ χίταριν Γάϊος ὁ τοῦ Μιϑριδάτου σύντροφος 


ἔδωχε χρύφα δεηϑέντι Φαύστῳ τῷ Σύλλα παιδὶ ϑαυμαστῆς οὖσαν ἐργασίας. ὃ 
τότε τὸν Πομπήϊον διέλαϑε᾽ Φαρνάχης δὲ γνοὺς ὕστερον ἐτιμωρήσατο τοὺς ὗφε- 
λομένους. Hic igitur fuit aequalis regis nati a. 432 a. Chr. Th. Reinach 
Mithradates Eupator p. 43 not. 2 ed. Germ. 2 Patrem Gai eundem 
S. Reinach intellegit Hermaeum qui anno 74/3 a. Chr. post Cyzicum obsi- 
dione liberatam peditibus regis praefuerit (Memnon F. H. G. III p. 546, c. 40, 3), 
neque improbabile iudicat hominem septuagenarium eo officio functum esse. 
At Gai illius patrem, si tum superstes fuisset, non septuagenarium futurum 
fuisse, sed plus quam octogenarium, collatis eis quae not. 2 de Gai aetate 
notata sunt repperies. Quare illum peditatus ducem Gai aut fratrem aut 
adeo filium avitum nomen gerentem existimaverim. 8 Cf. n. 2584. 


314 Basis marmorea. Supra titulum a dextra inferior pars 
anaglyphi similis eorum quae in reliquis huius generis lapidibus 
ΒΡ qu q 8 P 
37* 


580 VI. Regna Asiana minora. 4. Pontus. [374— 


sunt, ἃ sinistra fragmentum alius anaglyphi eiusdem formae. Deli. 
Ed. S. Reinach Bull. de corr. Hell. VII (1883) p. 358 n. 10 (Th. Reinach 
Mithradates Eupator p. 460 n. 9€ ed. Germ.). 


[Ὁ ἱερε)]ὺς Ἡλιάναξ ᾿Ασχληπιοδώρου ᾿Αϑηναῖζος 1] | Παπίαν Μηνο- 
φίλου ᾿Αμισηνόν 3, | τῶν πρώτων φίλων 8 βασιλέως | Μιϑραδάτου 

5 Εὐπάτορος | xal ἀρχίατρον 4, τεταγμένον δὲ | xal ἐπὶ τῶν ἀνα- 
χρίσεων ὅ, [ϑεοῖς. 


Litterae. ΑΘΞΙΤΣ et semel (v. 6 med.) ὦ, cum reliquis locis Q sit. 


4 Cf. n. 2584. 2 Homo ceteroqui ignotus. ^. 3 Cf. n. 3742, 4 Cf. 
titulum Crateri Antiochensis n. 256 cum nota 6. 5 Non tam iudicem 
quam inquisitorem hoc significat, eum sine dubio qui in homines de con- 
iuratione contra regem suspectos quaestionibus exercendis praesit. Neque 
enim verum vidit S. R. hunc ad exemplum eorum qui in Aegypto vocaren- 
tur oi τὰ βασιλικὰ χαὶ προσοδιχὰ χαὶ ἰδιωτιχὰ χρίνοντες institutum iudicem 
existimans, quandoquidem differunt inter se χρίνειν et ἀναχρίνειν. Adde quod 
omnium hominum, quorum honoris causa haec monumenta erecta sunt, 
officia ad ipsius regis ministerium spectant, ut ordinarii iudicis magistratui 
hic nullus locus Sit. 


949 Monumentum amplissimum, cuius quinque exstant frag- 
menta, ex quibus id quod maxime ad sinistram vergebat (v) in 
fronte titulos regis Mithridatis Philopatoris et Philadelphi habebat, 
superiore quidem loco Latinum quattuor versuum (v. adnot.), infra 
eum hune quem repetimus Graecum. In dextro margine fragmenti 
a et in reliquis quattuor frustulis (Ὁ c d e) tituli dedicatorii civita- 
tium quarundam quos hic omittimus (cf. not. 6). Fragmentum ὦ 
primus edidit Lanciani apud Fiorellum Notizie degli scavi 41886 
p. £52, restituit Th. Mommsen Zeitschrift für Numismatik XV 
p. 207 sqq. (G. Kaibel Inscr. Sic. et It. Addenda p. 695 n. 986 a). 


[Βασιλεὺς Μιϑραδάτης Φιλ]οπάτωρ χαὶ Φιλάδελφος 1 | [υἱὸς 


Litterae volgares praeter ΑΠΣ. Supra titulum Graecum eadem Latine 
Scripta erant, quorum reliquias hunc in modum supplevit Mommsen: [Her 
Metradates Pilopator et Pill|adelpus, regus Metradaté f. | [poplum .Roma- 
nwm amicitiae elt societatis ergo, quae 4am | [nter ἔρδειν et Romanos op- 
tin]et . legaté co?raverunt | [Nemanes Nemanes f. et Ma]hes Mahet f. | Ex- 
Stant tetradrachma cum inscriptione Βασιλέως | Μιϑραδάτου | GuAozdcopas | 
Φιλαδέλφου (cf. v. Sallet Ztschr. f. Numismatik IV 4877 n. 232. Th. Reinach 
Revue numismatique 1887 p. 97 et imaginem apud Mommsenum p. 207). In 


rr τ κως dij 


375] Mithridatis Eupatoris filius. 581 


his, priusquam hic lapis inveniretur, Salletus et Reinachius agnoverunt Mithri- 
datem V Eupatoris patrem, qui usque ad annum 120 a. Chr. n. regnavit. 
Sane is apud scriptores et in titulo ᾿ὐεργέτης appellatur (n.366,2); sed cum 
hoc cognomen nusquam in moneta Pontica compareat neque tamen proba- 
bile sit Mithridatis Eupatoris patrem a nummis cudendis plane abstinuisse, 
eundem habendum esse Philopatora Philadelphum atque Euergetam. Quod cum 


| jure meritoque displiceret Eduardo Meyero, is post Pharnacem (n. 3651) filium 


natu maiorem Mithridatem Philopatora Philadelphum regnasse statuit, cui 
deinde successisset minor Mithridates Euergetes (Gesch. des Kónigreichs Pontus 
p.55 sq.. Utrique oblocutus est A. von Gutschmid in censura libri Meyeri 
(Kl. Schriften III p. 564) et primus omnium nummos Mithridatis Eupatoris 
filio cognomini vindicavit. Quae sententia hoc titulo reperto luculentissime 


. comprobata est. Nam qui in hoc est Mithridates Philopator Philadelphus 


neque idem cum Euergeta fuisse potest neque frater eius, quoniam horum 
utriusque Pharnaces pater erat; cf. Iustin. XXXVIII, 6, 2: 816 δὲ acum suum 
(Mithridatis Eupatoris) Pharnacen — per cognitionum. arbitria, suceidaneuwm 
regi Pergameno Ewmen? datum. Adde quod reliquos eiusdem monumenti 


. titulos dedicatorios (not. 69) Mommsenus luculentissime demonstravit post 


Mithridatem V Eupatora a Sulla devictum pacemque cum eo factam (84 a. 


- Chr. n.) demum incisos esse. Maximam in ea re vim habet titulus com- 


munis Lyciorum (1. G. Sic. et Kt. 986), qui in altero huius collectionis volu- 
mine repetetur, quo se libertatis a Romanis concessae gratiam referre pro- 


- fitentur (restiute? 4n maiorum leibertjatem .Luce?] — [Λ]υκίων τὸ χοινὸν 
- xXoptodpevoy τὴν πάτριον δημ[ο]χρατίαν). Id enim tum factum esse testatur 
- Appianus Mithr. 64: αὐτὴν δὲ τὴν Ἀσίαν χαϑιστάμενος, ᾿Ιλιέας μὲν xal Χίους 
᾿ χαὶ Λυχίους xol Ῥοδίους «oci Μαγνησίαν «at τινας ἄλλους, ἢ συμμαχίας ἀμειβό- 
μένος ἢ ὧν διὰ προϑυμίαν ἐπεπόνϑεσαν οὗ ἕνεκα, ἐλευϑέρους ἠφίει soi Ρωμαίων 


ἀνέγραφε φίλους, ἐς δὲ τὰ λοιπὰ πάντα στρατιὰν περιέπεμμπεν. Eodem spectat 
regis Ariobarzanis I titulus, instituti a Sulla, expulsi a Mithridate Eupatore, 
quo devicto a Romanis illi regnum Cappadociae redditum est. Quod cum 
ita sit, e&t cum Mithridates Eupator ipse propter cognomina in censum non 


, veniat, nihil relinqui nisi ut filium eius agnosceremus intellexit Mommsen. 
- Et re vera fuisse cognominem illius filium constare; cf. Appian. Mithr. 64: 


Μιϑριδάτης δ᾽ ἐς τὸν Πόντον ἐσπλεύσας Κόλχοις «oi Βοσποριανοῖς ἀφισταμένοις 


ἐπολέμει. ὧν Κόλχοι τὸν υἱὸν map αὐτοῦ Μιϑριδάτην βασιλέα σφίσιν ἡτοῦντο 
δοθῆναι xoi λαβόντες αὐτίχα ὑπήχουσαν. ὑποπτεύσας δ᾽ ὁ βασιλεὺς τόδε πρὸς τοῦ 


παιδὸς αὐτοῦ βασιλείας ἐπιϑυμοῦντος γενέσϑαι, χαλέσας αὐτὸν ἔδησεν ἐν πέδαις 


χρυσαῖς χαὶ μετ᾽ οὐ πολὺ ἀπέχτεινε, πολλὰ χρήσιμόν οἱ περὶ τὴν Ἀσίαν ἐν τοῖς 


| πρὸς Φιμβρίαν ἀγῶσι γενόμενον. In rebus contra Fimbriam gestis commemo- 


ratur a Memnone apud Photium bibl. cod. 224 p. 234 b, 44 Bekker (Fragm. 
hist, Gr. III p. 543 c. 34,2. 3. Quo pacto vero is in titulo rex appelletur, satis 
difficile est explicatu; neque enim de Colchidis regno, quod Appianus 
commemorat, cogitari licet cum 'Gutschmidio, quandoquidem hoc aliquot 
annis post pacem demum ad Mithridatem natu minorem delatum est ne- 
que in illis longinquis regionibus tantam fuisse Romanorum potentiam 
credibile est, ut eorum beneficio acceptum referre deberet regnum. 
At Mommsenus sagacissime Paphlagoniam intellexit, i. e. mediterraneam 


589 VI. Regna Asiana minora. 4&4. Pontus. [275— 


βασιλέως Μιϑραδάτ]ου 2, τὸν δῆμον τὸν | [Ῥωμαίων, τὸν ὃ φίλον 
xai] σύμμαχον αὑτοῦ, | [εὐνοίας χαὶ εὐεργεσίας 4] ἕνεχεν τῆς 

5 εἰς αὑτόν. [{[πρεσβευσάντων Ναιμ]άνους τοῦ Ναιμάνουςδ | [xoi 
Μάου τοῦ Μάου,] 


regionem, quae una proprie eo nomine significaretur et antiquitus in dicione 
Pylaemenidarum fuisset; nam oram maritimam iampridem regni Pontici 
fuisse et cum reliquis quae hereditate a maioribus accepisset ne anno 84  — 
a. Chr. quidem ademtam esse Eupatori. At illo mediterraneo tractu quid ἡ, 
pace eius anni factum esset nusquam (tradi; videri igitur eum filio regis [ 
concessum esse, cuius rei sane erat cur gratiam haberet Romanis. lam de ἢ 
titulo Mommsenum verum vidisse mihi persuasum est; de nummis sane oblo- 
quuntur Sallet et Reinach, qui eius artem ad antiquiorem aetatem spectare - 
affirmant. Quae res non mei iudicii est, sed si recte iudicaverunt, vix ad 
eundem hominem titulum et nummos referre licuerit. 2 Suppleverunt 
editores ex titulo Latino. Cf. not. 4. 3 Sic scribere malui quam 
eum Mommseno τὸν | [τῶν “Ῥωμαίων, φίλον xoi] σύμμαχον. 4 Sup- 
plevit Mommsen; vocabula non certa esse sane non iniuria monet Kaibel. 
5 Mommsenus perquam probabiliter eundem hominem intellegit, cuius no- 
men varie corruptum exstet Appian. Mithr. 49: Μάνιον 9 ὑποφεύγοντα Νεοπτό- 
λεμός τε καὶ Νεμάνης ὁ Ἀρμένιος --- ἠνάγκασαν ἐς μάχην ἱππέας ἔχοντα τετρα- 
χισχιλίους xai πεζοὺς ἔτι τούτων δεχαπλασίονας et Memnon. ap. Photium bibl. 
cod. 224 p. 230 b, 32 (Fragm. hist. Gr. III p. 544c. 34, 3): Μάνιος δὲ — μετὰ 
Ῥωμαίων ὀλίγων ἀντιπαρατάσσεται Μηνοφάνει τῷ Μιϑριδάτου στρατηγῷ καὶ τρα- 
πεὶς φεύγει πᾶσαν τὴν δύναμιν ἀποβαλών. 6 Suppleverunt editores ex titulo 
Latino (v. supra). Ceterum in eadem lapidum compage, quae quondam basin 
permagnam plures populi Romani statuas sustinentem effecerat, aetatem ' 
tulerunt similes tituli dedicatorii alii. Atque in eodem lapide dextram ver- 
sus ab hoc initia versuum tituli sunt, qui in alio continuantur, qui olim 
hunc attingebat: Ὁ ὃ[ῆμος] ὁ Ταβηνῶν | φίλ[ος] καὶ σύμμαχος | Po[vat]ov. 
Hic lapis (v) rursus initia nonnullorum versuum tituli Laodicensium ad 
Lycum habebat, cuius maxima pars in contiguo lapide (c) erat. Alii tres 
lapides, quarum posituram accuratius definiri non licet, alterum Laodicensium 
(I. G. Sic. et It. 987) e&t duos communis Lyciorum titulos habet (ibid. n. 986. 
C. I.Lat.I p.169). Atque hi quidem omnes aut ut hic quem edimus Graeco- 
latini aut mere Graeci sunt; sed accedunt duo Latini, alter a populo Ephe- 
siorum (C. 1. Lat. 1, 588. VI, 373), alter a rege Ariobarzane et regina Athe- 
naide (Notizie degli scavi 4887 p.16.412) dedicatus. Omnes composuit et 
illustravit Th. Mommsen 1. 1. p. 240—244. 


946 Basis marmoris Pentelici inventa in arce Athenarum. Ed. 
Pittakis Ἐφ. àpy. 99. Beulé l'aeropole II p. 206. R. Bergmann 
Bullettino dell inst. Rom. 1871 p. 82. Ex Koehleri collatione 
W. Dittenberger C. I. Att. III, 547. 


377] Pythodoris regina. 583 


ὋὉ δῆμ(ος] | βασίλισσαν Πυϑοδωρίδα | DUoyfzopa t. 


Litterae AHOTITZcb. Extremae hastae apicibus ornatae. | Cf. n. 3772, 


9147 Lapis inscriptus, Smyrnae apud G. Gonzenbachium. Edd. 
R. Bergmann Bullettino dell' inst. arch. Rom. 1874 p. 79. H. Gelzer 
Mus. Rhen. XXVII p. 463 n. 1. Cf. quae de titulo disputavit 
Th. Mommsen Ephem. epigr. I p. 270 sqq. 


Ὃ δῆμος | Zfvova!, βασιλίσσης | Πυϑοδωρίδος Φιλομήτορος2 | 


Litterae ΑΖΘΠ. 4 Cf. Tac, ann. II, 56: regem. illa tempestate mon 
habebant (Armenii), aeoto Vonone: sed favor nationis 4nclinabat 4n Zenonem, 
Polemonis regis Pontic? filium, quod 4s prima, ab 4nfantia, 4nstituta, e. cul- 
tum Armeniorum aemulatus, venatu epulis et quae alia, barbari celebrant, 
proceres plebemque ἑμαίω devinverat . igitur Germanicus 4n. urbe. Artaxato 
adprobantibus nobilibus, eéreumfusa, multitudine, 4nsigne regium capiti eius 
imposwit . celer. venerantes regem. Ariaaiam. consalutavere. | NI, 84: | senectu- 
tem. Tiberii wi 4nermem | despiciens (Artabanus Parthorum rex) awvédusque 
Armenásae, cu defuncto rege Artavia Arsacen, liberorum suorum. veterrimum 
Vmposwii (a. 35 p. Chr. n). Hic Zenona etiamtum privatum esse, ut anno 
18 p. Chr. n. utique titulus antiquior existimandus sit, sponte patet. Cete- 
rum Zeno nomen avi paterni, Zenonis Laodicensis rhetoris, gessit. Cf. Strabo 
XII, 8, 46 p. 578: ἀλλ᾽ ἡ τῆς χώρας ἀρετὴ xal τῶν πολιτῶν τινες εὐτυχήσαντες 
μεγάλην ἐποίησαν αὐτὴν (Laodiceam), "lépew μὲν πρότερον, Ζήνων δὲ ὁ ῥήτωρ 
ὕστερον xoi ὁ υἱὸς αὐτοῦ Πολέμων. XIV, 2, 24 p. 660: οἱ μὲν γὰρ ἄλλοι μεϑ' 
ὅπλων ἐπιόντι xai Παρϑικῆς ἐξουσίας (0. Labieno a. 40 a. Chr. n.), ἤδη τῶν Παρ- 
ϑυαίων τὴν Ἀσίαν ἐχόντων, εἶξαν, ἅτε ἄοπλοι xal εἰρηνικοί, Ζήνων δὲ ὁ Λαο- 
διχεὺς xal Ὑβρέας οὐχ εἶξαν, ἀμφότεροι ῥήτορες, ἀλλ᾽ ἀπέστησαν τὰς ἑαυτῶν πό- 
λεις. Gelzer. 2 Cf. Strabo XII, 3, 29 p. 555 Cas.: τοὺς δὲ Τιβαρηνοὺς xoi 
Χαλδαίους μέχρι Κολχίδος xoi Φαρναχίας xai Τραπεζοῦντος ἔχει ΠΟυϑοδωρίς, 
γυνὴ σώφρων χαὶ δυνατὴ προΐστασϑαι πραγμάτων . ἔστι δὲ ϑυγάτηρ Πυϑοδώρου 
τοῦ Τραλλιανοῦ, γυνὴ δὲ ἐγένετο Πολέμωνος xai συνεβασίλευσεν ἐχείνῳ χρόνον 
τινά, εἶτα διεδέξατο τὴν ἀρχήν, τελευτήσαντος ἐν τοῖς ᾿Ασπουργιανοῖς καλουμέ- 
νοις τῶν περὶ τὴν Σινδιχὴν βαρβάρων δυεῖν δ᾽ ἐκ τοῦ Πολέμωνος ὄντων υἱῶν xoi 
ϑυγατρός, ἣ μὲν (Tryphaena, cf. SylL? 36514) ἐδόϑη Κότυϊ τῷ Σαπαίῳ, δολο- 
φονηϑέντος δὲ ἐχήρευσε, παῖδας ἔχουσα ἐξ αὐτοῦ᾽ δυναστεύει δὲ ὁ πρεσβύτατος 
αὐτῶν (Rhoemetalces, 5011.2 365,48). τῶν δὲ τῆς Πυϑοδωρίδος υἱῶν ὁ μὲν ἰδιώτης 
συνδιῴχει τῇ μητρὶ τὴν ἀρχήν, ὁ δὲ (Zeno, cf. not. 4) νεωστὶ καϑέσταται τῆς 
μεγάλης Ἀρμενίας βασιλεύς" αὐτὴ δὲ συνῴκησεν Ἀρχελάῳ (n. 3571) xal συνέμει- 
γεν ἐχείνῳ μέχρι τέλους, νῦν τε χηρεύει, τά τε λεχϑέντα ἔχουσα χωρία καὶ ἄλλα 
ἐκείνων χαριέστερα, περὶ ὧν ἐφεξῆς ἐροῦμεν. XIV, 1, 42 p. 659: ὧν (sc. τῶν 
ἀσιαρχῶν) Πυϑόδωρός τε ἦν, ἀνὴρ Νυσαεὺς (cf. Syll.? 8283) τὸ ἐξ ἀρχῆς, ἐκεῖσε 
(Tralles) δὲ μεταβεβηχὼς διὰ τὴν ἐπιφάνειαν, καὶ ἐν τῇ πρὸς Πομπήϊον φιλίᾳ 


584 VI. Regna Asiana minora. 4. Pontus. [377— 


5 xal βασιλέως IloAépoevoc? | υἱόν, ϑυγατριδῇ 4 δὲ τῆς εὐϊεργέ- 
τιδος ᾿Αντωνίαςὅ, | ἐτείμησεν. 


διαπρέπων μετ᾽ ὀλίγων" περιεβέβλητο δὲ xai οὐσίαν βασιλιχὴν πλειόνων ἢ δισχι- 
λίων ταλάντων, ἣν ὑπὸ Καίσαρος τοῦ ϑεοῦ πραϑεῖσαν διὰ τὴν πρὸς Πομπήϊον φιλίαν 
ἐξωνησάμενος οὐχ ἥττω τοῖς παισὶ κατέλιπε τούτου δ᾽ ἐστὶ ϑυγάτηρ Πυϑοδωρὶς ἢ 
νῦν βασιλεύουσα ἐν τῷ Πόντῳ, περὶ ἧς εἰρήχαμεν. Quod contra morem mater 
ante patrem commemoratur, id ad insignem nobilitatem mulieris, cuius mater 
(not. 5) M. Antonii filia fuerit, rettulit Mommsen, sine dubio recte. 3 Cf. 
not. 2 et Prosopogr. imp. Rom. III p. 57 n. 405. Ab anno 29 a. Chr. n., quo 
Antonius ei regiam dignitatem una cum parte Ciliciae dederat, regnavit 
usque ad mortem, ac postremo quidem in Ponto inde ab a. 26 a. Chr. n. 
et in Bosporo ab anno 14 a. Chr, quo Dynamin reginam in matrimonium 
duxit. Altera uxor Pythodoris fere anno 12 a. Chr. n. ei nupsisse videtur. 
Occisus esse videtur anno 8/7 a. Chr. n, nam ab eo anno qui cusi sunt 
nummi Bosporani, eos alius regis esse demonstravit W. H. Waddington Revue 
numismatique 1866 p. 423. Ceterum nihil habet hic titulus ex quo iure 
collieas, eum Polemone etiamtum superstite scriptum esse, ut existimavit 
Gelzer. 4 Accusativum ϑυγατρίδη per metaplasmum a nominativo ϑυγα- 
τρίδης deductum - memorabilem iudicat Gelzer, provocans ad Suidam s. v. 
ϑυγατριδῆ xal ϑυγατριδοῦς xal ϑυγατρίδης ὁ τῆς ϑυγατρὸς υἱός. At de illo 
metaplasmo quidem sine dubio erravit. Neque enim ad ϑυγατρίδης referen- 


dus est accusativus sed ad ϑυγατριδεύς. Etenim antiquitus quidem inter se - 


distinguuntur quae a cognationis vocabulis derivata hominum originem in- 
dicant ut ὑϊδοῦς, ϑυγατριδοῦς, ἀδελφιδοῦς, ἀνεψιαδοῦς ab eis quae ad animalium 
nomina redeuntia pullos catulosve designant ut ἀετιδεύς, λεοντιδεύς, λυχιδεύς. 
Sed in summa et formae et notionis similitudine fieri non poterat quin 
labente tempore haec confunderentur, neque admodum recenti aetate id 
coepisse ex Isocratis loco quem ipse Gelzerus affert epist. 8, 2: ot παῖδες ot 
Ἀφαρέως, bibete 9 ἐμοί iure collegeris. Cf. etiam Hesych. s. διδεῖς et διδοῦς. 
Quare ϑυγατριδῆ Scribere malui προπερισπωμένως. Nam contractio eiusmodi 
accusativorum non modo Dorica est, sed etiam in volgari inferioris aetatis 
sermone haud infrequens. Cf. βασιλῆ Syll.2 285, 8. ἱερῆ ibid. 342, 44. 420, 49. 
Σελευχῆ ibid. 472, 40. 5 Ex eis quae de Pythodoridis liberorum aetate 
cognita habemus, rectissime Mommsenus collegit ipsam nullo modo post 
annum 27 a. Chr. n. natam esse, sed probabilius etiam usque ad annum fere 
34 a, Chr. n. eius natales reici. Quare huius rursus matrem Antoniam Euer- 
getida vix recentiore tempore quam a. 49 a. Chr. in lucem editam esse. 
Atqui cum Εἰὐεργέτιδος cognomen, tum quod omnino avia materna comme- 
moratur, avus non item, indicio sunt ab illa potissimum Antonia regni ius 
et opes pervenisse ad filiam Pythodorida et generum Polemona. Atqui 
mulierem de qua id praedicari posset, Antoniam nomine, illo quod signifi- 
cavi tempore natam, non posse non M. Antonii triumviri filiam esse. Illum 
vero ex prima quidem uxore Fadia quos habuisset liberos, omnes impube- 
res amisisse (Cicero Philipp. II, 2, 3. ad Att. XVI, 44, 4), tres vero filias ex 
matrimoniis cum Octavia Caesaris sorore et regina Cleopatra susceptas 


878] Pythodoris regina eiusque familia. 585 


propter tempus natalium hic in censum non venire. Superesse natu maxi- 
mam ex omnibus filiabus, quam ille anno 44. a. Chr. n. M. Aemilio Lepido 
vini dam (Cassius Dio XLIV, 53, 6: ἐπειδὴ δὲ ὁ Λέπιδος ἰσχύν τε eI 
εἶχε wol ipo αὐτῷ πολὺν ἐπήρτα, τήν τε ϑυγατέρα τῷ υἱεῖ αὐτοῦ συνῴχισε xol 
ἀρχιερέα αὐτὸν ἀποδειχϑῆναι παρεσχεύασεν). Sed has nuptias, etsi anno 37 
a. Chr. n. Antonius id egisset aut certe se agere simulasset ut perficerentur 
(Appian. Civ. V, 93: βουληϑῆναι γὰρ Ἀντώνιον πρὸ τῶν Παρϑιχῶν ἐχδεδόσϑαι 
τὴν ϑυγατέρα τῷ παιδὶ Λεπίδου, χαϑάπερ ὡμολόγητο), tamen non convenisse. 
Qua ex narratione simul manifestum esse, Antoniam anno 44 a. Chr. quidem 
etiamtum impuberem fuisse, a. 37 vero iam nubilem. Quare ex Antonia 
altera uxore, non ex Fulvia quam M. Antonius anno 47 vel 46 a. Chr. illa 
dimissa duxisset, eam natam videri. Post annum 37 nusquam apud scriptores 
eius mentio fit. Quod quoniam fere a. 34 a. Chr. Antoniam aliquam Pytho- 
doro Tralliano nupsisse vidimus, nullo modo dubium esse potest quin in- 
geniosa Mommseni coniectura, hanc ipsam esse M. Antonii filiam natu maxi- 
mam, vera sit. Qui monuit in universum quidem eiusmodi matrimonium 
cum peregrino nobilissima virgine indignum iudicatum esse a Romanis, sed 
M. Antonium, quo tempore Cleopatrae obnoxius esset, Graecis aliisque pro- 
vincialibus orientis adeo indulsisse, ut eiusmodi affinitatem sprevisse non 
esset existimandus. 


918 Lapis inter rudera Bizyae repertus. Ex apographo Mordt- 
manni ed. Th. Mommsen Ephem. epigr. II p. 256 n. 8. 


Θεῷ ἁγίῳ ὑψίστῳ | ὑπὲρ τῆς 'Ροιμηϊτάλχου 1 xal Πυϑοδωρίδος 2 
5 &x τοῦ χαϊτὰ τὸν Κοιλα(λ)ητικὸν 8. | πόλεμον χινδύνου | σωτηρίας 


Litterae volgares praeter ΘΟΠΝΝ. 1 Rhoemetalca I rege Thraciae 
defuncto Augustus partem regni illius fratri Rhescuporidi, aliam filio Cotyi 
dederat (Tac.Ann. IL,64). At anno 48 p. Chr. n. cum Rhescuporis Cotyn inter- 
fecisset, a Pomponio Flacco legato Moesiae Romam abstractus et a senatu 
regno privatus est, quod inter Rhoemetalcam II Rhescuporidis filium et filios 
Cotyis, ex quibus natu maximo item Rhoemetalcas (III) nomen fuit, divisum 
est (Tac. Ann. II, 66. 67). Hic manifesto intellegendus est Rhescuporidis filius, 
. nam Cotyis filii belli Coelaletici (not. 3) aetate etiamtum impuberes fue- 
runt. M. 2 Pythodoris Cotyis socrus, regum impuberum avia, tunc 
temporis apud nepotes in Thracia commorata esse videtur. Nam quominus 
eam hic intellegeremus recte Mommsenus negat quicquam impedimento esse; 
nam anno 19 p. Chr. eam etiamtum vixisse aliunde constare, quare quin 
biennio post Philippopoli cum regibus Thraciae obsessa sit non esse dubi- 
tandum. Sane provecta aetate tum fuit, sed neutiquam ad extremam se- 
nectutem pervenerat, quippe quam Mommsenus (n. 3775) fere a. 34 a. Chr. 
natam demonsíraverit. 3 KOIAAAHTIKON. Emendavit Mommsen coll. 
Tac. Ann. III, 38: 2m. Thraecia déviso imperio 4n HRhoemetalcem et liberos 
Cotyis, quis ob énfantiom. tutor erat Trebellenus Rufus, insolentia nostri 


586 VI. Regna Asiana minora. 5. Iberia, [378— 


εὐξάμενος | xal ἐπιτυχὼν Γάϊος | ᾿Ιούλιος Πρόχ(λ)ος 4 xapuU- 
10 στ(ήρι)ον ὅ. 


discors agebat meque minus Rhoemetaleen, quam, Trebellenum. 4neusans popu- 
larium. àndurias 4nulias sinere. | Coelaletae Odrusaeque et Dii, validae natio- 
nes, arma, cepere, ducibus dversis et paribus 4nier se. per 4gnobilitatem; 
quae causa, fuit, ne in. bellum atrox coalescerent . pars. turbant praesentia, 
alii montem Haemwum transgrediuntur, ut remotos populos concirent : plurimi 
aec macime compositi regem. urbemque Philippopolóm, α Macedone Philippo , 
sitam, cireumsidunt. Proximo capite (39) a P. Vellaeo proximi exercitus 
Romani duce hostes superatos urbemque obsidione liberatam esse refert. 
Ceterum Taciti scriptura Coelaletae titulo confirmatur, apud Plinium Nat. hist. 
IV, 4 4lenissimo errore Celaleíae scriptum est, apud Ptolemaeum Geogr.IlI, 44,6 
p.478, 3 Müller Κοιλητιχή (Κοιλοιτικὴ Κοιλιτικὴ) 50. στρατηγία, ubi Κοιλα- 
λητιχή rescribendum est neque vero cum Müllero vice versa brevior forma - 


ex Ptolemaei codicibus in Taciti Pliniique libros intrudenda. 4 TIPOKOs. 
Emendavit Mommsen. 5 £TIITON. Emendavit Mommsen. 
5. Iberia. 


319 Lapis inventus anno 1867; exstat in museo oppidi 7118. 
Primus exscripsit Bartholomaei, cuius exemplum repetitum est 
C. L Lat. HI, ἃ p. 974 ad n. 605. Deinde accuratius L. Renier 
Journal Asiatique Ser. VI Vol. XIII (1869) p..93. Denique illorum 
ignarus titulum tanquam recens inventum expressit nescio quis 
Νέα Ἐφημερίς, ἐν Κωνσταντινουπόλει 7/19. Δεχεμβ. 1896. Inde - 
repetivit et discrepantes antiquiorum lectiones adiecit P. Wolters 
Mitth. des arch. Inst. in Athen XXI (1896) p. 472. 


[Αὐτοχράτωρ Καϊσα]ρ Οὐεσί[πασιανὸς Σεβ]αστός, ἀρ[χιε[ρεὺς pé- 1 
5 4toxo]c!, δημαρχικῆϊς ἐξουσίας 2 [τὸ] C, αὐτοχράτωρ τὸ | ιδ΄, | 
ὕπατος τὸ ς΄ 3, ἀποδεδειγμέϊνος τὸ ζ΄, πατὴρ πατρίδος, τ[ειμη]}}- 


De litterarum formis non constat. 48 ne θυ ἐς εἶσι ς Bartholo- 
maei, dpyte[pebe ὁ μέγα]ς Renier, ἀρχιερεὺς ὁ μέγα]ς [τὸ] ζ΄ Ephemeris mani- 
festo errore (cf. v. 4). 2 Vocabulum integrum exhibet Ephem., cum 
Barth. et Ren. ἐξου[σίας] legant. 3 τὸ σ΄ Ephem. τὸ ς΄ recte Barth. Ren. - 
Sextus consulatus cum septima tribunicia potestate alterum semestre anni 
75 p. Chr. n. indicat. Nam hanc quidem primum calendis luliis anni 69 
p. Chr. n. suscepit, consul vero primum fuit ante principatum anno 54 p. 
Chr. n. suffectus mensibus Novembre et Decembre, deinde per imperii tem- - 
pus ordinarius octiens annis 70—72, 74—77, 79 p. Chr. n. ; 


oM TET CEGHDCUROIET- riga t «δΣ 


c 


Ye d 


379] Mithridates Pharasmanis f. rex. 587 


τῆς ἡ, xal Αὐτοχράτωρ Τίτος Kei[oap5] | Σεβαστοῦ υἱός, δημαρ- 
10 yuxíjs ἐϊξουσίας τὸ ε΄ 86, ὕπατος τὸ δ΄, ἀποδεδειγμένος τὸ ε΄ 7, 
τειμζητή]]ς, καὶ Δομιτιανὸς Καῖσαρ Σεβαστοῦ υἱός, ὕπατος τὸ 
γ΄, ἀποδεδειγμένος τὸ δ΄ 8, βασιλεῖ | ᾿Ιβήρων Μιϑριδάτῃϑ βασι- 
15 λέως Φ[αρασμάνου 19 xal ᾿Ιαμάσδει 1: τῷ υἱῷ | φιλοκαίσαρι xal 
φιλορωμαίωφν» 12 (καὶ Ἰβήρων) 133 τῷ 14 ἔ ϑν(ε)ι τὰ τείχη ἐξω- 
χύρ(ω)σαν 15. 


& [τειμιηἱτῆς Ren., τ[ειμιητὴς] Barth. Ephem. De Vespasiani censura cf. 
Prosopogr. imp. Rom. II p. 78 n. 263. 5 Ko[icop] Barth. 6 τὸ c Ephem. 
Tribuniciam potestatem primum Titus Caesar iniit biennio post patrem, 
calendis lIuliis a. 74 p. Chr. n. 7 Collega patris fuit in septem consula- 
tibus (Sueton. Tit. 6), i.e. in omnibus quos ille princeps gessit praeter ter- 
. tium anni 74 p. Chr. n, quo Vespasianus collegam habuit M. Cocceium 
Nervam. Itaque quartum consul fuit a. 75 p. Chr. cum patre sextum, quin- 
tum a. 76 p. Chr. cum patre septimum consule. Cf. not. 3. 8 Domi- 
tianus consul fuit primum suffectus a. 74 p. Chr. n. a mense Aprile ad Iunium, 
iterum ordinarius anno 73 cum C. Valerio Messalino, tertium, quartum, 
quintum, sextum suffectus (Suet. Dom. 2), septimum ordinarius a. 80 p. Chr. 
cum fratre Tito. His septem consulatibus ante imperium gestis princeps 
decem adiecit ordinarios, VIII—XIV continua serie annis 82—88 p. Chr. n., 
XV a.90, XVI a. 92, XVII a. 95 p. Chr.n. Illorum quattuor consulatuum, 
quibus suffectus functus est patre principe (III— VI), annos Suetonius non 
tradit, sed hic titulus docet, tertium anni 75 p. Chr. n. esse (cf. not. 3), quar- 
tum anni 76. In titulo C. 1. Lat. III 6993 cum Vespasiano octavum, Tito 
sextum consule coniungitur Domitianus cos. V designatus VI, ita ut quinti 
consulatus annus 77 p. Chr. n. sit, sexti 78 esse videatur. 9 Apud 
scriptores nullam exstare huius regis memoriam observat editor Germanus. 
Sed eiusdem nominis duos homines in stirpe regum Iberiae fuisse scimus, 
huius ut quidem probabile est patruum et avum paternum. Cf. Prosopo- 
graphia imperii Romani II p. 382 n. 456. 457. ltem Traiani aetate Mithri- 
dates Iberiae rex commemoratur, huius fortasse filius (ibid. n. 459. Inscr. 
Gr. Sic. et 1t. 1374, 2). 10 Qui apud Tacitum Ann. VI, 32—35. XI, 8. 
XII, 44. 47. 48. XIII, 37. XIV, 26 et Cassium Dionem LVIII, 26, 4 comme- 
moratur Pharasmanes Iberiae rex, eum hic intellegi temporum rationes pa- 
tiuntur ac paene cogunt, cum ab anno 35 ultra annum 60 p. Chr. n. regnaverit, 
ut a. 75 eius filium in regno fuisse rerum naturae accommodatissimum Sit. 
Neque editori concedere possum, ex Taciti narratione Ann. XII, 44 apparere, 
Radamistum unicum Pharasmanis filium fuisse. 44 "IapácA* |. Barth. 
Quod A. von Gutschmid Geschichte Irans p. 134 hic dici existimat de natione 
Iamasdaitarum, cui imperatores et rex Iberum arces muniendas curave- 
rint, id ex tituli verbis quomodo elici possit non perspicio. Immo mani- 
festo ᾿Ιαμάσδης nomen proprium filii Mithridatis est. 12 Etiam n. 420, 2 
[Φιλοϊκαίσαρος καὶ Φιλορωμαίων (pro -ov) legitur. Qui error ni plane fallor 
ad imperitiam sermonis Graeci referendus est, confusa syntactica verborum 


588 VI Regna Asiana minora. 6, Armenia et Media Atropatene. [379— 


structura (φίλος Καίσαρος, φίλος Ρωμαίων) cum compositione (φιλοχαῖσαρ, 
Φιλορωμιαῖος). Similem errorem ἃ lapicida commissum esse persuasum 
habeo in titulo Ephesio quem Cyriacus Anconitanus exscripsit Bull, de corr. 
Hell. I (14877) p. 292 n. 80, 44. 12: ἐργεπιστατήσαντος Τι(βερίου) Κλ(αυδίου) | 
Μελίορος φιλοσεβάστων. Neque enim titulum in fine mutilum esse, quod 
propter hunc soloecum pluralem sumpsit editor O. Riemann, mihi credibile 
est, quoniam nihil amplius desideratur. Immo hic quoque hominis parum 
Graece docti menti obversatum videtur φίλου τῶν Σεβαστῶν, i.e. eorum qui 
deinceps fuerunt principum amico. 13 Hic aliquid excidisse luce clarius 
est; dicat quispiam sufficere particulam χαί, quia τῷ ἔϑνει propter nomen 
proprium v. 44 .positum nihil habeat offensionis. Sed cum Woltersio xai 
᾿Ιβήρων praetuli quia aberrationem oculorum lapicidae ab altero ON ad alte- 
rum errori ansam dedisse probabile est. 14 TO Barth. Ephem., TO) 
Reiner. 45 ἐξωχύροσαν traditur. 


6. Armenia et Media Atropatene. 


980 Fragmenta duo eiusdem lapidis ita inter se contingentia 


ut quarti versus litterae fractura mediae diffindantur. Inferius. 


(v. &—8), quod ex Marinii possessione in museum Vaticanum per- 
venit, ex Marinii schedis post ipsum (Arv. 734) ed. J. Franz C. I. ἃ. 
6342 b, ex suo apographo W. Henzen C. I. Lat. VI 1798; accurate 
ligno incisum exhibet Th. Mommsen Res gestae divi Augusti ed. 2 
p.114. Superiorem partem (v. 1—4A) in bibliotheca Vaticana in- 
ventam publici iuris fecit Ch. Huelsen Bullettino dell' inst. arch. 
Rom. 1884 p. 204. dConiuncta exhibet G. Kaibel Inscr. Gr. Sic. 
et It. 1674. 


[Γάϊος "Ioó]Avoc Γαΐου Φαβ(ία) | [᾿Αρταβάσδη]ς: Ἀρταβάσδου | 
δ νὰ ἂν υ]ός 2, βασιλέως | [ἈΔριοβαρζάν]ουϑ8 υἱωνός, || [ὃς ἔζησ]εν 

ἐνιαυτ(οὺς) λϑ΄. 

[C. Iul. C. f. Fab.) Artabasdes, | [Artabasdis fili]us, regis 

Ariobarxanis | [nepos, quà vixi]t annos X X XVIIII. 


Litterae €OCQD. ἄλφα plerumque A est, sed semel v. 5 A. Primus 
versus multo maioribus quam reliqui litteris exaratus. 4| Ipsum Arta- 
vasdem, cuius hoc est epitaphium, regem non fuisse manifestum est, neque 
vero magis patrem cognominem (not. 2) immo unus qui hic nomen regium 


gerat, est avus Ariobarzanes (not. 3); de nepote nulla exstat praeter hunc - 


titulum memoria. 2 [βασιλέως v]ióc Huelsen, contra quem Mommsenus 
recte monet nullo modo regis appellationem in eodem titulo avi quidem 
nomini praemitti, patris vero subici licere. ltaque regem Ariobarzanem 


utn DO rtt ον 


381] Ariobarzanes et Artavasdes. 589 


(not. 3) duos filios habuisse videri Ariobarzanem (n. 384, 3) et Artavasdem, 
et ex hoc nepotem Artavasdem, qui omnes privati mansissent. Sed hic 
difficultas haud exigua est. Nam Augustus in indice rerum a se gestarum 
definite dicit se post Ariobarzanis illius mortem Armeniam eius filio Arta- 
vasdi dedisse (v. caput 27 exscriptum infra not. 3. Iam cum neque duos 
fratres eodem nomine usos probabile sit, neque natu minorem Artavasdem 
undequadraginta annos natum decessisse priusquam Armeniae regnum ab 
avo in patrem transiret, non video quomodo haec inter se concilientur, nisi 
forte Artavasdes regis Ariobarzanis f. per tempus, exiguum illud quidem, 
quo post patrem Armeniae praefuit, regio nomine carebat. Certe neque 
Latinum neque Graecum exemplum monumenti Ancyrani eum regem appellat, 
cum in Ariobarzane patre et Artavasde avo regium nomen neutro loco 
omittatur. 3 Cf. Res gestae divi Augusti c. 38 p. LXXXXIV . V 
Mommsen. Latin.6, 9—12: 4 me gentés Parthórum et Médóru(m per lega- 
los] préneipes eárwum gentium régés pet(4lós acceperunt, Par[thé Vononem 
regis Phr|átis filiwm, régis Oródis nepotem, Médé Ar(zobarxanem] regis Ar- 
tavaxdis fíliwm. Graec. 47, 129—16: παρ ἐμοῦ ἔϑνη Πάρϑων xoi Μήδων διὰ 
πρέσβεων τῶν map αὐτοῖς πρώτων βασιλεῖς αἰτήσαμενοι ἔλαβ[ον], Πάρϑοι Obo- 
γώνην βασιλέως Φράτου v[t]óv, βασιλίέω]ς ᾿Ωρώδου υἱωνόν, Μῆδοι Ἀριοβαρζάνην 
βα[σ]ιλέως Ἀρταβάζου υἱὸν, βασιλέως Ἀριοβαρζάν[ου υἱωνόν]. Medis rex datus 
est fere ἃ. 20 a. Chr., cum Artaxes qui ad id tempus Mediae et Armeniae 
praefuerat occisus esset (Cassius Dio LIV, 9, 5), Armeniam vero, quam 
tum quidem accepit Tigranes, anno 4 a. Chr. C. Caesar Augusti nepos Ario- 
barzanis regno adiecit. Cf. Res gestae divi Aug. c. 27 p. LXXXXII.III Momm- 
sen. Lat. 5, 28: ei eandem gentem. (Armeniam maiorem), posted d|esc|éscentem 
οἱ rebellantem, domat[a]m. per. Gaéwm. filium meum regí Ardo|barzoa]|n& regis 
Medorum Artabo|x?] filo regendam. tradidi et post e[us] mortem filo etus 
Aríavasdi. Graec. 15, 7: χαὶ τὸ αὐτὸ ἔϑνος ἀφιστάμενον καὶ ἀναπολεμοῦν δα- 
μασϑὲν ὑπὸ Γαΐου τοῦ υἱοῦ μου βασιλεῖ Ἀριοβαρζάνει, βασιλέως Μήδων Apza- 
βάζου υἱῷ, παρέδωχα χαὶ μετὰ τὸν ἐχείνου ϑάνατον τῷ υἱῷ αὐτοῦ Ἀρταουάσδη. 
Tac. Ann. II, 4: Zum. C. Caesar componendae Armeniae deligitur . 4s Ariobar- 
«anen, origine Medwum, ob insignem corporis formam et praeclarum animum 
volentibus Armentis praefecit . Ariobarxane morte fortuita, absumpto stirpem 
eius haud toleravere. Cassius Dio LV, 40 aq, 7: καὶ τὴν Ἀρμενίαν τότε μὲν ὁ 
Ἀριοβαρζάνης, ἀποθανόντος δὲ αὐτοῦ οὐ πολλῷ ὕστερον Ἀρτάβαζος ὁ υἱὸς παρά 
τε τοῦ Αὐγούστου χαὶ παρὰ τῆς βουλῆς ἔλαβεν. Apparet igitur Ariobarzanen 
non multo post a. 4 a. Chr. n. decessisse neque per magnum temporis spa- 
tium Artavasdem filium ei superstitem fuisse. 


381 Fragmentum inventum Romae in atrio Vestae. Edd. 
Lanciani Bullettino communale 1884 p. 4. Lapide iterum exami- 
nato Chr. Huelsen Bullettino dell' inst. arch. Rom. 1884 p. 205. 
(G. Kaibel Inscr. Gr. Sic. et Ital. 989). 


500 VI. Regna Asiana minora. 6. Armenia et Media Atropatene. [381 -- 


----α yte-------|---- Ad Καπετωλίίωι [᾿Ἰού]λιος ᾿Αριοβαρζάν[ης| 
β]ασιλέως ᾿Αριοβα[ρζάνου2 | υἱὸς -------- 1. 
Litterae A€ZTIz. 4 Cf. n. 3802, 2 Cf. n. 3803, 


982 Romae in collegio Maronitarum. Ex Sirmondi schedis ed. 
Gruter Thes. 1094, 40. (Franz C. 1. G. 6559). Lapide ab Henzeno 
collato repetivit G. Kaibel Inser. Gr. Sic. et It. 1472. Cf. quae ad- 
notaverunt Th. Mommsen Róm. Gesch. V p. 403 not. | et A. von 
Gutschmid Gesch. Irans p. 147. 


O(soic) χ(αταχϑονίοις). | Αὐρήλιος | IH&xopoct, βασι λεὺς μεγάλης 


Litterae €ZOrlCQ. Verba Romano more singulis punctis distinguuntur, 
sed neutiquam constanter. 1 Arsacidarum stirpis hunc fuisse nomen 
prodit, sed utrum hominem aliunde notum hic teneamus necne dissentiunt 
homines docti. Post Antonini Pii mortem Chosroén Vologasis IV Parthorum 
regis ducem Armeniam exercitu ingressum illic Pacorum familiae regiae 
Arsacidarum hominem regem instituisse constat. Sed anno 164 p. Chr. n. 
Parthis a L. Veri ducibus fugatis Artaxatisque quod caput regni fuit captis 
et deletis Pacorus Armenia cedere coactus et Sohaemus a Romanis rex illic 
institutus est. Cf. Fronto ep. ad Verum 2, 4 p. 127 Naber: quod Sohaemo 
potius quam  Vologaeso regnum  Armen?ae dedisset aut quod Pacorum regno 
privassel. Ad eundem manifesto spectat locus ex Asinii Quadrati Parthi- 
corum libro tertio quem servavit Stephanus Byz. s. v. ϑτηνή: 6 δὲ τῆς 
Ἀρμενίας βασιλεὺς Πάχορος ἐν τούτῳ περὶ Ἀρτάξατα xoi τὴν Ὠτηνὴν τῆς Ao- 
μενίας διάγων. Cf. Fragm. hist. Gr. III p. 660 fr. 6, Nam quod Müller hic 
antiquiorem quendam regem Pacorum, defunctum illum quidem fere anno 
112 p. Chr. n. agnoscit, manifesto fallitur. Etenim primum quidem Quadrati 
Parthicorum argumentum fuit bellum L. Veri Parthicum, nec nisi propter hoc 
unum fragmentum Müllerus sumit eum etiam priores res inde a Traiani 
principatu gestas libro suo comprehendisse. Deinde vero ille prior Pacorus 
sane filium quidem habebat Parthamasirin, qui aliquot annis post illius 
obitum a patruo Osroé Armeniae rex institutus est (cf. Prosopogr. imp. 
Rom. III p. 42 n. 97), ipse vero nunquam rex Armeniae fuit, sed Parthorum 
(78—110 p. Chr. n. cf. von Gutschmid, Gesch. Irans p. 137 sqq. Prosopogr. 
III p. 5 n. 20), neque aliud dicit Dio LXVIII, 17, 2, quem testem, numeris 
sane non recte allatis, citat Müller. Quare id unum ambigitur, utrum ille 
annorum 161—164 p. Chr. rex Armeniae fratris monumentum sepulcrale con- 
diderit an alius homo ceteroqui plane ignotus. Illud statuit P. de Rohden 
Prosopogr. imp. Rom. III p.5 n. 22, sed gravibus de causis Mommsenus 
distinxit Pacorum tituli ab illo quem scriptores commemorarent. Etenim si 
hic postquam regno Armeniae se abdicare coactus est, captivus Romam 


— — 


necu ORE 


"Uca ioter ae ha) 7 ct rte 


Δ. u— allo — À 000 


DNO 


383] Aurelius Pacorus rex. 591 


5 Ἀρμενίας, ἠγόραχα σαρ[κοφάγο(ν)Σ Αὐρ(ηλίῳηῃ Μεριϑάϊτ[ῃ]5 
10 ἀδελφῷ γλυχυϊτάτῳ ζήσαντι | σὺν ἐμοὶ ἔτη | νς΄, μῆ(νᾶς) β΄. 


abductus esset, futurum profecto non fuisse, ut eius rei memoria plane 
intercideret; neque Romanos passuros fuisse illum in monumento publico 
semet ipsum regem Armeniae maioris praedicare. Quare ex eorum qui 
proximo ante Pii obitum (464 a. Chr. n.) tempore fuissent regum Armeniae 
numero hunc esse videri. Quorum nomina quidem ignorantur, sed per 
Hadriani et Pii principatus Armeniam reges Arsacidas quidem habuisse, sed 
qui Romanorum summo imperio subiecti essent, Mommsenus ex certis vesti- 
giis collegit. Eo enim spectare Spartiani Hadr. 21 .Armen?is regem. habere 
permisit, eum sub Traiano legatum habwissent, eo referri quod apud Arria- 
num contra Alanos c. 29 in exercitu Romano praesidis Cappadociae Ἀρμέ- 
ytot τοξόται essent. Pium vero non modo Parthis persuasisse ut irrup- 
tione in Armeniam quam paraverant desisterent (Iulii Capitolini Antoninus 
Pius 9: Parthorum regem ab expugnatione Armentorum. solis litteris vep- 
puli), sed in Armenia reges instituisse, id quod testarentur nummi annorum 
140—144 p. Chr. (Eckhel D. N. VII p. 45). In hoc genus perbene quadrare 
et nomen regis et locum ubi titulus inventus esset; sane in Pii potius quam 
Hadriani principatum incidere statuemus Pacori regnum propter nomen 
gentile quod est Awrel?us. 2 ATO. 3 Nomen idem esse videtur 
ac Meherdates in Arsacidarum familia primo alteroque post Chr. n. saeculis 
usitatum (Prosopogr. imp. Rom. II p. 362 n. 334. 332). Sed etiam a notis- 
simo illo Μιϑραδάτης vel Μιϑριδάτης non origine diversum existimo, sed 
tempore labente ex eo natum. Armeniacam formam JM?hrdat bene com- 
parat Franz. Ceterum initio versus septimi «t pro -τῇ exstat in lapide. 


7. Commagene. 


983 In monte Nemrud-Dagh, altissimo intra veteris Comma- 
genes fines Tauri iugo, primus Carolus Sester Germanus ante an- 
num 1881 vidit relliquias sepuleri Antiochi Commagenes regis, 
monstratas illi ἃ Carducho quodam nomine Bako. Is deinde anno 
1882 Ottonem Puchstein eodem deduxit. Iterum Puchsteinius cum 
Carolo Humanno missu academiae regiae Borussicae eo venit anno 
4883 et monumenti relliquias delineavit, photographica arte expres- 
sit, nonnulla ectypa gypsea confecit. Menstruo ante illos intervallo 
O. Hamdy-Bey musei Ottomanici praefectus ibidem fuerat, cuius 
descriptio (Le tumulus de Nemroud-Dagh) prodiit Constantinopoli 
anno 1883. Humannus et Puchsteinius accuratissimam totius mo- 
menti descriptionem ediderunt in libro Reisen in Kleinasien und 
Nordsyrien, Berlin 4890. — Grandis tumulus ipsi summo montis 


5992 ᾿ VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [383 


cacumini impositus et ab orientali et ab occidentali parte singulas 
planicies saxeas laevigatas habet, quarum in utraque olim ingentes 
statuae novenae, tergo ad tumulum conversae, stabant; extremae 
ab utraque utriusque ordinis parte singuli leones et aquilae, medio 
inter eos loco quinae figurae humanae in sellis sedentes, medius 
Iuppiter Oromasdes, ἃ dextra Mithras et Artagnes, a sinistra Com- 
magene et rex Antiochus. Ex quibus quae in orientali parte 
fuerunt, etiamnunc exstant etsi multifariam laesae, sed occidentalium 
illarum non repperiuntur nisi reliquiae haud paucae. Ante has 
statuas ipsa planicies orientalis quidem a meridie et a septentrione, 
occidentalis vero a meridie et occidente humilem murum ex lapi- 
dibus quadratis calcariis habet, cuius superficiei incisa sunt fora- 
mina quibus olim immissae erant stelae lapidis arenacei. Ex his 
stelis haud paucae iuxta ipsas muri partes, quibus insertae fuerunt, 
repertae sunt. Eae omnes in fronte anaglypha, in aversa parte 
titulos (n. 388—401) habebant, ex quibus apparet maiores regis 
Antiochi hie imaginibus expressos fuisse, atque ita quidem, ut 
in septentrionali planiciei orientalis et in meridionali planiciei oc- 
cidentalis muro paterna regis origo inde a Dareo Hystaspis f. 
(n. 388), in meridionali orientalis et occidentali occidentalis partis 
muro materni maiores inde ab Alexandro Magno (n. 398) deduce- 
rentur. Atque etsi multae tabulae perierunt, tamen ex foraminum 
numeris quoto quisque ex superstitibus loco inter maiores fuerit 
plerumque certissima ratione definiri licet. Praeterea in planicie 
occidentali erutae sunt quattuor tabulae cum anaglyphis ad illo- 
rum quattuor deorum sacra spectantibus et titulis quos repetivi 
n. 381—387. Hae olim muro impositae erant, qui in orientali 
planiciei margine ab illis deorum statuis septentriones versus usque 
ad angulum orientalem et septentrionalem planiciei decurrit, nunc 
pronae ante eum iacent. — In utraque parte per tergum sellarum, 
in quibus illae quinque ingentes figurae hominum sedent, idem 
Utulus per decem columnas, binas in quaque sella, dispositus per- 


currit. Atque in universum quidem orientalis ordinis exemplum - 


(A) paullo melius conservatum est quam occidentalis (B); quare 
Puchsteinium secuti ex illo retinuimus versuum dispositionem, sed 
uncis ea modo saepsimus, quae utrobique desiderantur. Ed. O.Puch- 
stein Reisen in Kleinasien und Nordsyrien p. 259 sqq. (Ch. Michel 
Recueil d'inser. Gr. p. 629 n. 735). 


SRI ΝΟΣ S Serie noti ial Ul i Qi Pe RIC sea Maio Or oum 


euni 


Eae A 


383] Antiochus I. 593 


[Βασιλεὺς μέ]γας ᾿Αντίοχος ϑεὸς | Δίχαιος ['Exvp]av[5c]. Φιλο- 
ρωμαῖος xal | Φιλέ[ζλλ]ην 1, ὁ ἐχ βασιλέως Μιϑραδάϊτου Καλλι- 


Litterae ΑΘΞΙ͂ΒΕ. ζῆτα antiquam formam I habet. Tituli huius si- 
millimi et argumento et sermonis tumida verbositate eiusdem regis Antiochi 
iussu incisi sunt Samosatis, quod caput regni erat, (infra n. 404) et in vico 
Selik prope Samosata (Humann et Puchstein p. 370 sqq.) et Arsamiae (Gerger), 
cf. Humann et Puchstein p. 360 sqq., in quibus multa quae hic leguntur ad 
verbum redeunt. 41 Antiochus 1 Commagenes rex primum commemo- 
- ratur in narratione rerum anno 69 a. Chr. a Lucullo contra Mithridatem 
Eupatora et Tigranem gestarum apud Cassium Dionem XXXVI, 2, 5 Boisse- 
vain: τόν τε τῆς Κομμαγηνῆς βασιλέα Ἀντίοχον (ἡ δὲ χώρα αὕτη τῆς Συρίας 
πρός τε τῷ Εὐφράτῃ καὶ πρὸς τῷ Ταύρῳ ἐστί) χαί τινα Ἀράβιον δυνάστην Ἀλ- 
χαυδόνιον ἄλλους τε ἐπιχηρυχευσαμένους οἱ ἐδέξατο. Anno 64 a. Chr. Pompeius 
adversus eum bellum gerebat, dum ille pacem et foedus cum populo Ro- 
mano faceret. Cf. Appian. Mithr. 106: ὃ δὲ Πομπήιος xoi τὸν Ταῦρον ὑπερεὰλ- 
ϑὼν ἐπολέμησε (μὲν) Ἀντιόχῳ τῷ Κομμαγηνῷ, ἕως ἐς φιλίαν 6 Ἀντίοχος αὐτῷ 
συνῆλϑεν, ἐπολέμησε δὲ xal Δαρείῳ τῷ Μήδῳ, μέχρι ἔφυγεν, εἴτε Ἀντιόχῳ συμ- 
μαχῶν εἴτε Τιγράνῃ πρότερον. 414: Ἀντιόχῳ δὲ τῷ Κομμαγηνῷ (6 Πομπήιος) 
Σελεύχειαν ἐπέτρεψε «oi ὅσα τῆς Μεσοποταμίας ἄλλα χατέδραμεν. Strabo 
ΧΥΙ, 2, 8 p.749 Cas.: ἐνταῦϑα (in campo angusto quidem, sed fertilissimo 
prope Samosata) δὲ νῦν ἐστι τὸ ζεῦγμα τοῦ Εὐφράτου" χατὰ τοῦτο δὲ Σελεύ- 
χεια ἵδρυται, φρούριον τῆς Μεσοποταμίας, προσωρισμένον ὑπὸ Πομπηΐου τῷ Kop- 
- peqrvo. Cum Cicero provinciam Ciliciam administraret, anno 51 a. Chr. n., 
ab illo nuntium de imminente Parthorum incursione accepit. Cf. Cic. ad 
fam. XV, 4, 2: Hegis Antioché Commagen? legaté primé mihé muntiarunt 
Parthorum magnas copias Euphratem iransére coepisse; quo nuntio allato 
eum. essent nonnulli, quà ei γοσὲ minorem fidem. habendam. putarent, status 
- exspectandum esse, 8ὲ quid, certius afferretur. 3, 4. 4, 3. Bello civili a. 49 
| a. Chr. memor beneficiorum, quae Pompeio accepta ferebat, ei ducentos 
. equites auxilio misit (Caesar B. C. HII, 4, 5. Appian. Civ. II, 49). Antonii bello 
. Parthico a. 38 a. Chr. n. cum ab Orodis Parthorum regis, cui filiam uxorem 
- dederat, partibus staret, Samosatis ab Antonio obsessus est; sed cum oppi- 
ἢ dum fortiter et pertinaciter defenderetur, Antonius pacem cum eo fecit con- 
- tentus pensione trecentorum talentorum (Plutarch. Antonius 34. Cassius Dio 
- XLIX, 20, 3. 5. 22, 4. 2. Iosephus Αηΐ. XIV, 439—447. Bell. I, 3241. 322). Post 
hoc tempus nulla amplius eius mentio fit; certe ante annum 31 a. Chr. n. 
obiit, nam in proelio Actiaco Mithridates (II) Commagenes rex in Antonii 
. exercitu fuit (Plutarch. Anton. 64). W.H. Waddington ad Lebas Inscr. ΠῚ p. 64. 
- Th. Mommsen Mitth. des arch. Inst. I p. 34sq. Ex nominibus manifesto Ἀν- 
᾿τίοχος et Ἐπιφανής ab avo materno (not. 4), ϑεός a matre (not. 3) repetita 
. esse observavit Mommsen p. 34. Plane eadem redeunt in titulo Ephesio 
- n. 405, ut dubitari nullo modo possit, quin idem rex hic et illic designetur. 
. Sed is qui potissimum esset, ante hos titulos in ipsa Commagene repertos 
ambigebatur. Etenim Waddington quidem monumentum Ephesium ad An- 
tiochum ΠῚ, qui a. 17 p. Chr. n. decessit (Tac. Ann. II, 42), referendum 

Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 38 


594 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [383 | 


5 νίχου2 xal βασιλίσσης Λαο[δ[ίχ]ης ϑεᾶς Φιλαδέλφου τῆς ἐχ 1 


existimabat, quem non traditum quidem esse sed tamen propter temporum - 
rationes perquam probabile Mithridatis (IIT) eius, qui anno 20 a. Chr. a - 
Romanis rex Commagenes institutus esset (Cassius Dio LIV, 9, 3), filium fuisse. - 
Quod contra Mommsenus Antiocho I titulum vindicavit. Quae sententia 
quin vera sit, nunc non amplius dubitari licet praecipue propter ea, quae 


et hic et illic et in aliis titulis Commagenes de Antiochi avo materno legun- 


tur (not. 4). 2 Apud scriptores huius Mithridatis mentio non fit, sed — 


sine dubio recte Waddington et Mommsen Mithridati, qui in titulo Ephesio 
est, vindicaverunt nummos cum inscriptione βασιλέως Μιϑραδάτου Καλλινίχου 
(Eckhel D. N. III p. 206). Ac de Waddingtoni quidem sententia, qui Mithri- 
datem (IIT) a. 20 a. Chr. n. regem constitutum illic agnoscit, cf. not. 4. 4. 
Quo ut in universum rectius iudicavit Mommsenus, cum Mithridatem (ἢ) 
Antiochi I patrem primis saeculi a. Chr. n. primi decenniis in Commagene 


regnasse statueret, sic tamen eatenus cum illo consentit, quod ex omisso - 


avi paterni nomine colligit, Mithridatem Antiochi patrem non rege patre 
usum esse; ipsum igitur primum omnium Commagenes regem fuisse. Immo 
nunc eum a Samo rege procreatum scimus (n. 396, 44. 12. 402, 7 sqq.), cuius 
nomen cur hic et in titulis similibus taceatur proxima nota exponam. 
3 Laodice Antiochi VIII Grypi filia (not. 4) fere 415 a. Chr. nata esse, circiter 


98—95 a. Chr. Mithridati Commagenes regi nupsisse videtur. Namque eius : 
pater quidem natus erat 444 a. Chr. n. filius vero regnavit fere a. 69—38 | 


a. Chr. aut paullo amplius, ut eum intra primum saeculi primi decennium 
natum esse perquam probabile sit. Mommsen. Huius reginae mentionem 
A. von Gutschmid Geschichte Irans p. 80 not. 4 deprehendere sibi visus est 
apud Iosephum Ant. XIII, 374: Λαοδίχῃ γὰρ ἐλθὼν σύμμαχος (Antiochus X 
Antiochi Cyziceni filius intra annorum 88 et 75 a. Chr. spatium, cf. U. Wilcken 
apud Pauly-Wissowa Realencyklopüdie I 2 p. 2485) τῇ τῶν γαλιηνῶν βασιλίσσῃ 
Πάρϑους πολεμούσῃ μαχόμενος ἀνδρείως ἔπεσεν. At Cyziceni filium Grypi 


filiae, cuius cum fratribus internecivum bellum gerebat, auxilio venisse in- . 


credibile est; in γαλιηνῶν profecto Κομμαγηνῶν latere nequit, quod vero 
Gutschmid restituere conatur Καλλινιχηνῶν propterea non est probandum, 
quia et terra et urbs quae sedes primaria regni est sic nominari potuit, 


sed quodlibet aliud oppidum intra regni fines situm non item. His de causis 
manifesto Gutschmidii opinioni longe praeferenda est Niesii emendatio Xa- 
μηνῶν (ex Steph. Byz. Σαμηνοὶ νομάδων Ἀραβίων ἔϑνος), praesertim cum vix | 
intellegatur, quomodo Laodice Commagenes regina omnino bellum gerere 


potuerit, quippe quae non ipsa terrae domina fuerit, sed nihil nisi uxor 
regis. Mommsenus sane per eam dotis loco Commagenen a Seleucidis ad | 
Mithridatem eiusque posteros pervenisse ideoque maternum quidem avum 
Antiochum, regem ex nobilissima gente Seleucidarum, fere ubique in titulis 
nepotis commemorari, paternum vero, qui privatus fuisset, taceri persua- 
sum habebat. At cum iam sciamus Mithridatem I et possessionem Com- 
magenes et regiam dignitatem hereditariam a patre accepisse (cf. not. 2), 
una egregia nobilitas materni generis in causa fuisse videtur, cur ex avis | 


— 


——— ————— MÀ 


1 


J 


] 


1 
| 


883] Antiochus I. 595 


βασιϊλέω[ς] ᾿᾿Αντιόχου ᾿Ἐπιφανοῦς Φιλοϊμήτορος Καλλινίχου 4 ἐπὶ 
χαϑωσιωμένων βάσεων ἀσύλοις | γράμμασιν ἔργα χάριτος ἰδίας 
10 εἰς | χρόνον ἀνέγραψεν αἰώνιον. | 
᾿Εγὼ πάντων ἀγαϑῶν οὐ μόνον | χτῆσιν βεβαιοτάτην, ἀλλὰ xal 
ἀπόλαυσιν ἡδίστην ἀνθρώποις ἐνόμισα τὴν | εὐσέβειαν, τὴν 
15 αὐτήν τε χρίσινδ xai || δυνάμεως εὐτυχοῦς xal χρήσεως | μαχα- 
.ptotzje αἰτίαν ἔσχον, map ὅλον τε τὸν βίον ὥφϑην ἅπασι βασι- 


alter modo in origine nepotis definienda nominaretur. Sic etiam postremus 
huius stirpis Antiochus Philopappus Seleucum I Nicatora solum praeter se 
et avum suum in monumento sepulcrali imagine repraesentandum curavit 
(n. 443).. 4 Waddington, quippe qui monumentum Ephesium Antiocho IIl 
vindicaret, avum .Antiochum XIII, qui volgo Asiaticus appellaretur, esse 
.Sibi persuasit. Quam.sententiam refutavit Mommsenus. Etenim primum 
quidem intervallum sexaginta aut adeo plurium annorum inter soceri ge- 
nerique natales non tam exiguam difficultatem esse, quam Waddingtono 
visum esset. Deinde vero Φιλοπάτορα appellari Antiochum Asiaticum in 
nummis, cum Antiochi I Commagenes regis avum maternum titulus Ephe- 
sius Φιλομήτορα nominaret. Quod cum Waddingtonus quidem ad errorem 
eius qui ilum titulum composuisset referre conatus esset, Mommsenus, 
etsi nihildum praeter monumentum Ephesium ei praesto erat, id omnium 
maxime improbabile iudicavit; quam recte existimaverit, nunc cum novem , 
tituli in ipsa patria Commagene incisi (n. 383,6. 7. 392,8. 394,8.9. 395,9. 40. 
396, 8. 397, 10. 400, 9. 10. 402, 6. 404, 6) constanter cognomen Φιλομήτωρ 
exhibeant, in propatulo est. Neque minus certum est, quod Mommsenus 
primus perspexit, et temporum rationes et ipsa cognomina Antiochum VIII 
Grypum (125—96 a. Chr. n. monstrare. Nam eum nomen 'Eztoavf; quidem 
gerere in nummis (Eckhel D. N. VIII p. 239), Φιλομήητωρ vero, manifesto illud 
quidem repetitum ab avo materno Ptolemaeo VI Philometore Aegypti rege, 
apud Eusebium I p. 260, 1. 2 Schoene: ἐχαλεῖτο δὲ χαὶ Γρυπὸς «oi Φιλομήτωρ. 


|| Unum Καλλίνιχκος nondum comparuisse. Sed hanc quoque lacunam explevit 


felix casus inventis duobus titulis qui integrum nomen βασιλέα Ἀντίοχον 
Ἐπιφανῆ Φιλομήτορα Καλλίνικον exhibeant (n. 258, 4. 9. 259, 4. 2), cum paren- 
-. tum Demetrii (II Nicatoris) et Cleopatrae mentio eos certissima ratione 
Antiocho Grypo vindicent. 5 Verba τὴν αὐτὴν χρίσιν manifesto ad sen- 


|| tentiam, quam in enuntiato proxime superiore se de pietatis dignitate et 


- utilitate habuisse profitetur, referenda sunt. Hanc sibi fuisse causam (αἰτίαν 


|! ἔσχον) praedicat cum opum ac potentiae, tum boni felicisque harum opum 


. usus. Sane negari non licet, in hac enuntiati interpretatione τὴν αὐτὴν χρίσιν 
non accurate dici, sed exspectari potius ταύτην τὴν «pic. Neque enim in 


|| superioribus iam aliud quid praedicatum erat de illo iudicio, sed ipsum 


modo significatum. "Tamen aliter intellegi verba nequeunt; nam si τὴν 
αὐτὴν ad εὐσέβειαν potius referremus, hoc quidem incommodum vitaretur; 


|. sed quid tum fiet nomine χρίσιν ἢ 


38* 


596 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [383 [i 


λείας | &pzjc9 xal φύλαχα πιστοτάτην xal | τέρψιν ἀμίμητοντ - 
20 ἡγούμενος τὴν ὁσιότητα. || 90 ἃ xal χινδύνους μεγάλους παρα- — 
δόϊξξως διέφυγον xal πράξεων δυσελπίστων | εὐμηχάνως ἐπεχρά- — 
τησα x«l βίου πολυϊετοῦς μαχαριστῶς ἐπληρώϑην. | r 
25 Ἐγὼ πατρῴιαν [ἀ]ρχὴν 8.[π]αρ[αλ]α[β]ὼν || βασιλείαν [μ]ὲν ἐμοίτ]. 
ὑπήχοον ϑρόϊνοις χοινὴν ϑεῶν ἁπάντων εὐσεβείαι γνώμης ἐμῆς! 
δίαιταν 19 ἀπέδειξα, μορφῆς μὲν (ε)ϊχόνας παντοίαι τέχνηι, χαϑ᾽ | 


“« 


6 Memorabile est, per totum titulum nomen substantivum cum pro- 
nomine possessivo coniunctum constanter carere articulo, etsi longe plurimi | 
loci ita comparati sint, ut leges sermonis Graeci eum flagitent. Cf. v.25 - 
ἐμοῖς ὑπήχοον ϑρόνοις. 396 γνώμης ἐμῆς. 34 ἐμὴ δικαία φροντίς, 41. 60 μορφῆς 
ἐμῆς. 41 ἐμῶν προγόνων. 48 ἐμαῖς ἐπιμελείαις. 52. 53 ἐμῆς εὐσεβείας. 56 ἐμῆς 
τε πατρίδος. 74 τύχης ἐμῆς. 404 γενέσεως ἐμῆς. 124. 139 φωνὴ — ἐμή. 
426 σώματος ἐμοῦ. 436 χάρις ἐμή. 454 χάριν ἐμήν. 1156 τιμαῖς ἐμαῖς. 214. 
245 παισὶν ἐχγόνοις τε ἐμοῖς. 137 ἡμετέρου γένους. 204 χατὰ τιμὰς ἡμετέρας. τ 
Pauci modo loci sunt, ubi defectus articuli non vitiosus videri potest, ut 
ἡμετέρας τιμάς 80. 445. εἰς τιμὴν ἡμετέραν 107. Αἱ additi ubi debebat 
articuli unum in toto titulo exemplum est v. 232. 233 παρὰ τῆς ἐμῆς εὐχῆς. — 
De articuli in hoc monumento usu in universum cf. quae exposui not. 8. 
7 ἀμίμητον Α ἀμείμνητον B. 8 In articuli usu hune titulum eo nomine 
multifariam abhorrere a genuina sermonis Graeci norma, quod saepe eum :| 
omittat ubi non licet, nunquam vero perperam addat, in propatulo est. 
Atque in universum quidem nulla in ea re cernitur constantia vel aequa- 
litas. Immo cum appareat, ut his potissimum utar, v. 24 τὴν πατρῴαν àp- 
χήν, v. 40 τὸ σῶμα, v. 43 τὴν ϑεοφιλῆ ψυχήν, v. 98 τῆς βασιλείας τὸ πλῆϑος, 
v. 183 τῶν ἱερῶν ἀγαλμάτων, v. 486. 437 ὁ πάτριος νόμος, v. 140 ἀπὸ τῶν χω- 
μυῶν, v. 192 τὰς χώμας dici debuisse, ut hic ubique articuli defectus in 50- 
loecismi crimen incurrat, vix minor est numerus locorum ubi articulus recte 
additur, ut v. 43 τὸν ἄπειρον αἰῶνα, v. 96 τοῖς ἔγγιστα τεμένεσιν, v. 99 τοῦ δὲ 
λοιποῦ χρόνου, v. 4103. 404 διὰ τῶν ἱερέων, v. 438. 4139 τοῖς χρυσοῖς στεφάνοις | 
al. Neque maior est constantia in adiectivo πᾶς cum substantivo coniuncto 
(cf. not. 26. At duo sunt genera, ubi per totum titulum articulus abest, . 
cum lex sermonis Graeci eo careri non patiatur; primum in nomine sub- 
Sstantivo cum pronomine possessivo coniuncto (not. 6) deinde vero in οὗτος |] 
et ἐχεῖνος adiective usurpatis (not. 18); etiam in ὅδε praeter unum locum idem | 
cadit (not. 13). Haec neque casui neque neglegentiae tribuere licet. Immo 
sumendum est hominem Graece quidem mediocriter doctum, sed a pueritia 
sermoni barbaro assuetum, qui articulo aut omnino careret aut certe multo | 
parcius quam Graecus uteretur, propterea lapsum esse. 9 Hoc supple-. 
mentum Puchsteinii certum existimari debet propter litterarum reliquias | 
ab eo enotatas; priusquam de eis plane constaret, H. Usener c ἐννόμοις, | 

T 


(DOMIN dro 


Th. Gomperz Arch.-epigr. Mitth. aus Oesterreich VII 4883 p. 449 Zévcetpote | 
restituere conatus est. Ceterum ἀρχήν hic regis imperium, βασιλείαν terram — 
huic imperio subiectam indicare vix est quod moneatur. 10 Vox, — 


383] Antiochus 1. 597 


30 ἃ παλαιὸς λόγος Περσῶν τε xal | EAXQwwv — ἐμοῦ γένους εὐ- 
τυχεσϊτάτη ῥίζα 11 — παραδέδωχε, χοσμήσας, | ϑυσίαις δὲ xal 
πανηγύρεσιν, ὡς ἀρίχαῖός τε νόμος xal χοινὸν ἀνθρώπων ἔϑος" 

35 ἔτι δὲ ἐμὴ διχαία φροντὶς | προσεξεῦρε τιμὰς ἐπιφανῶς γεραίράς. 
ἐπεὶ δὲ ἱεροϑεσίου 12 τοῦδε 15 χρηϊπεῖδα ἀπόρϑητον χρόνου λύμαις | 
οὐρανίων ἄγχιστα ϑρόνων χατασίτήσασϑαι προενοήϑην, ἐν ὧι 

40 μακαριστὸν ἄχρι [γ]ήρως ὑπάρξαν σῶμα | μορφῆς ἐμῆς πρὸς 
οὐρανίους Διὸς | ᾿Ωρομάσδου 4 ϑρόνους ϑεοφιλῇ ψυχὴν | προ- 
πέμψαν 15 εἰς τὸν ἄπειρον αἰῶνα xot|wfjaevat* τότε δὴ xal τόνδε 

45 χῶρον | ἱερὸν ἁπάντων χοινὸν ἀναδεῖξαι | ϑεῶν ἐνθρόνισμα 
προειλάμην 16, ὅπως | μὴ μόνον ἐμῶν προγόνων 17 οὗτος ὃν ὁρᾶς | 


quae apud antiquiores victum aut commorationem indicat, recentiore 
aetate etiam de loco ubi quis commoraretur usurpari coepta est. | Per- 
peram sane iam Xenophonti Cyrop. VIII, 6, 22 hunc usum vindicant lexico- 
graphi, nam hic τὴν δίαιταν ποιεῖσθαι idem esse ac διαιτᾶσθαι manifestum 

est. At est apud Pseudoaristotelem de mundo 6 p.398 b 32 δῆλον γὰρ ὅτι 
τὸ μὲν νηχτὸν ἁλλόμενον εἰς τὴν ἑαυτοῦ δίαιταν ἐχνήξεται, τὸ δὲ χερσαῖον cic 
| τὰ σφέτερα ἤϑη καὶ νομοὺς διεξερπύσει. 11 Non ad Graecos modo, sed ad 
utramque gentem hoc spectare videtur. 12 De hoc monumento eadem 
vox etiam v. 126. 430 usurpatur, de tumulo Isiadis reginae n. 403, 4. Quod 
Puchsteinius coniecit, proprie eam significare eiusmodi tumulum magnifice 
. exornatum, quales hi essent, non ab omni parte verum mihi videtur. Nam 
. in vocis ipsius vi nihil inesse de forma et ornatu sepulcri apparet; immo 
- sepulerum (ϑήχην) indicat, quae simul delubrum (ἱερόν) sive eius qui ibi 


sepultus est unius sine una cum eo deorum, ut hic, sit. 13 Articulus, 
- ut hic, etiam infra v. 44 τόνδε yépov abest; sed v. 54. 52 legitur τόνδε τὸν 
τόπον. 14. Summum deum religionis Zoroastricae, qui antiquitus .Ahwra- 


maxda appellatur, a Graecis eundem cum love suo habitum esse etiam 
. aliunde notum est. Cf. n. 433: τοῦτο τὸ πρόσωπον Διὸς ϑεοῦ. Neque id 
- quiequam miri habet, quandoquidem uterque et deorum rex ac princeps et 
. caeli potissimum dominus habebatur. Cf. Herodot. I, 434: ot δὲ (Persae) vo- 
| pífoust Διὲ μὲν ἐπὶ τὰ ὑψηλότατα τῶν ὀρέων ἀναβαίνοντες ϑυσίας ἔρδειν, τὸν 
χύχλον πάντα τοῦ οὐρανοῦ Δία χαλέοντες. Quem locum attulit F. Cumont ap. 
Roscher Lexikon der gr. ἃ. róm. Mythologie II 2 p. 3039 monuitque, in 
Mithriacae religionis monumentis Romana aetate consecratis de eodem] usur- 
pari appellationes Caelus aeternus lupiter aut breviter Caelus. 15 Non 
comitandi vel prosequendi, sed dimittendi notionem verbum hic habere vix 
. est quod moneatur. 16 Cf. Phrynichus p.483: ἀφείλατο ὅσοι διὰ τοῦ À& 
᾿ λέγουσιν, ἀσχημονοῦσι, δέον διὰ τοῦ AE λέγειν ἀφείλετο * καὶ ἀφειλόμην δεῖ λέγειν 
διὰ τοῦ Ὁ ἀλλὰ μὴ διὰ τοῦ à cum adnotatione Lobeckii. E. Schweizer Gram- 
- matik der pergamenischen Inschriften p. 482 monet, in eodem tamen;monu- 
mento v. 95 διελών legi. At nulla hic est inconstantia, quia scriptura per ἃ 
ommino non usitata erat nisi in medio. 417 Re vera omnes quorum 


598 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [383 


ἡρῷ(ο)ς 18 λόχος ἐμαῖς ἐπιμελείαις ὑπάρχῃ χαϑιδρυμένος, ἀλλὰ 
50 xai | δαιμόνων ἐπιφανῶν ϑεῖος τύπος ἐν ἁγίων λόφων χαϑο- 
σιωϑείς, μηδὲ τόνδε τὸν τόπον ὀρφανὸν ἐμῆς εὐσεβείας ἔχῃ 
υ[ἀ]ρτυρα. διόπερ | ὡς ὁρᾷς Διός τε ᾿ῬΘὡρομάσδου 19 xal 'Azó)|- 
55 λωνος Μίϑρου Ἡλίου ᾿Ερμοῦ 29 χαὶ Ἀρτάγνου Ἡραχλέους Ἄρεως 2: 


imagines titulique (n. 384—404) aetatem tulerunt, in maiorum Antiochi nu- 
mero fuerunt praeter unum Alexandrum Magnum (n. 398). Cf. n. 3957, 4032, 
48 HPOEL utrumque exemplum. Emendavit Puchstein. Ceterum lex sermonis 
οὗτος ὁ ἡρῷος λόχος flagitabat; sed in pronominibus οὗτος et ἐχεῖνος constanter 
articulum omittit hoc monumentum. Cf. v. 57. 58 ϑεοπρεπῆ ταῦτα ἀγάλματα. 
95 ϑυσίας ταύτας. 144 χώρας ταύτης. 124 νόμον — τοῦτον. 125.4126 ϑεῶν ἡρώων 
τε τούτων. 127.4128 τάξιν — ταύτην. 130 ἱεροϑεσίῳ τούτῳ. 143 ἐν βωμοῖς τού- 
τοις. 473. 474 τούτους ἱεροδούλους. 480. 184 τοῦτο γένος. 485. 186 λειτουργίας 
ταύτης. 198 δαίμοσιν τούτοις. 205. 206 διατάξεως ταύτης. 198 χώμας ἐχείνας. Cf. 
not. 8. 19 Cf. not. 44. 20 Mithrae sacra apud Persas et antiquissima 
et permagnae dignitatis fuisse constat. Cf. quae F. Cumont apud Roscherum 
Lex. der gr. u. róm. Mythologie II, 2 p. 3028 sqq. hanc in partem affert: 
Mithram eum Ahuramazda deo et Anahita dea invocari in cuneiformibus 
Achaemenidarum titulis, nomina ab eius appellatione derivata perfrequentia 
esse inter Persas (antiquissimum in hoc genere, quod quidem memoria fide 
digna traditum sit, Μιτροβάτης Cambysis aetate apud Herodotum III, 420. 426 
esse observavit F. Iusti Iranisches Namenbuch p. 209), ferias eius inde a 
sexto decimo septimi mensis die haberi solitas (Mzzhrakana) inter sanctissi- 
mas Persici regni ferias longe lateque notas fuisse. Cf. Athenaeus X 
p.434 D: Κτησίας δὲ «ap Ἰνδοῖς φησιν οὐχ elvat τῷ βασιλεῖ μεϑυσϑῆναι. παρὰ 
δὲ Πέρσαις τῷ βασιλεῖ ἐφίεται μεϑύσχεσϑαι μιᾷ ἡμέρᾳ, ἐν ἡ ϑύουσι τῷ Μίϑρῃ. 
γράφει δὲ οὕτως περὶ τούτου Δοῦρις ἐν τῇ ἑβδόμῃ τῶν ἱστοριῶν" “ἐν μόνῃ τῶν 
ἑορτῶν τῶν ἀγομένων ὑπὸ Περσῶν τῷ Μίϑρῃ βασιλεὺς μεϑύσχεται xai τὸ Περ- 
σιχὸν ὀρχεῖται. Strabo XI, 44, 9 p. 530 Cas. Quibus omnibus testimoniis 
doceri multo maiorem fuisse apud Persas Achaemenidarum aetate huius dei 
dignitatem, quam ex libris Avesticis, qui ei inferiorem locum tribuerent, 
videretur. Quorum exemplum secuti sunt, qui post eos in illis regionibus 
regnaverunt. Nam et qui per Arsacidarum aetatem Persidis imperium tenu- 


erunt reguli liberi ab illorum dominatione, nummis suis Mithrae effigiem. 


impresserunt (v. Gutschmid Gesch. Irans p. 457) et ipsi Parthorum reges, uf 
erant religioni Zoroastricae dediti et magorum auctoritati obnoxii, illius 
sacra magna pietate obire solebant (v. Gutschmid Kl. Schriften III p. 64), at- 
que adeo Indoscytharum reges ut alios religionis Iranicae deos, sic etiam 


Mithram (Mupo, i. e. Meh?ro vel Mtopo, i. e. Mhro, cf. Noeldeke ap. Gut- : 


schmid Gesch. Irans praef. p. V not. 1) in nummis suis repraesentabant 
(Gesch. Irans p. 165). Quo minus mirum est eadem sacra maximi momenti 
fuisse apud Commagenes reges, quippe qui stirpis suae origines ab ipsis 
Achaemenidis repeterent (n. 384 sqq.) Quod Graece "HAtoz dicitur, id om- 
nino recte se habet, nam re vera Persarum Mithram Solem esse multis indiciis 


- 


ani e geris cni i Vel clie γα ας, ὦν ἢ 


383] Antiochus 1. 599 


ἐμῆς τε πατρίδος | παντρόφου 22 Κομμαγηνῆς 23 ϑεοπρείπῇ ταῦτα 
ἀγάλματα χαϑιδρυσάμην | ἀπό τε λιϑείας 239 μιᾶς δαίμοσιν ἐπη- 
60 χόοις | σύνϑρονον χαραχτῆρα μορφῆς ἐμῆς | συνανέϑηχα xai 
τύχης νέας ἡλιχιῶ τιν ἀρχαίαν ϑεῶν μεγάλων τιμὴν ἐποιησάμην, 
65 μίμημα δίχαιον φυλάσσων ἀϑανάτου φροντίδος, ἣ πολλάκις ἐμοὶ 
παραστάτις ἐπιφανὴς εἰς βοή ϑειαν ἀγώνων βασιλιχῶν εὐμενὴς | 
ἑωρᾶτο. χώραν τε ἱχανὴν xal προσόδους ἐξ αὐτῆς ἀκινήτους 25 
70 εἰς ϑυσιϊῶν πολυτέλειαν ἀπένειμα, || ϑεραπείαν τε ἀνέγλειπτον 


cognoscitur (v. Gutschmid Kl. Schriften III p. 61. Geschichte Irans p. 168). 
| Monumenta Romana mysteriorum Mithriacorum aut eundem deum indicant, 
- (Inser. Gr. Sic. et It. 688, 1. 2. 894, 4. 2. 996, 1. 998, 1. 999, 1), aut arctissima 
- necessitudine cum illo coniunctum. Cumont p. 3048 n. 4. Iam cum inferiore 
. aetate apud Graecos Apollo idem ac Sol haberetur, proclive erat etiam Mithrae 
. nomen Apollinis tribuere. Accedit quod inter stellas planetas quae apud Persas 

Mithrae esse putabatur, eandem Graeci partim Apollini partim Mercurio vindi- 
- cabant (Puchstein p. 335 not. 4), unde accessit tertium nomen Ἑρμῆς. Sane 
- Mithrae et Mercurii vis atque natura eo certe nomine aliquid similitudinis 
- habebat, quod uterque Ψυχοπομποῦ officio fungi existimabatur. Cf. Cumont 
- p. 3055. 21 Qui deus in libris sacris Avesticis Verethragna est, unde 
- Armeniacum Vahagn, Persarum recentioris aetatis BaAwrüm et fortasse Aethio- 
ἶ picum Mahrem natum est, eundem cum Lagardio, cuius doctissimam et 
- subtilissimam de hac re disputationem attuli n. 49962, hic Ἀρτάγνην appellari 
᾿ statuit Puchsteinius. Eodem spectare OPAATNO vel OPAATNO nomen in 
í nummis Indoscythicis, praesertim cum in aliorum eiusdem regionis regum 
- nummis Graeca Herculis effigies cum inscriptione HPAKIAO occurrat. Ad 
. eundem deum etiam referendum videri testimonium Strabonis XV 2, 44 
| p.727 Cas.: χρῶνται δ᾽ (οἱ Καρμάνιοι) ὄνοις οἱ πολλοὶ καὶ πρὸς πόλεμιον σπάνει 
τῶν ἵππων ὄνον τε ϑύουσι τῷ Ἄρει, ὅνπερ σέβονται ϑεῶν μόνον, xol εἰσὶ πολε- 
μισταί. Hic quoque eadem stella, quae apud Persas dei Behrám (Verethragna) 
est, a Graecis modo Herculi modo Marti vindicatur, quare ille et Ἡραχλῆς 
et Ἄρης audit. Cf. Th. Nóldeke Geschichte der Perser und Araber zur Zeit 
. der Sasaniden aus der arabischen Chronik des Tabari übersetzt p. 46 not. 3. 
i À. von Gutschmid Kleine Schriften III p. 89. Geschichte Irans p. 165. Puch- 
- stein Reisen p. 282. 335. 340 et ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie II 4 
p.1302. A. Cumont ap. Roscher Lexikon der gr. und róm. Mythologie II, 4 
. p. 3043. 22 Camporum prope Samosata egregiam fertilitatem etiam 
- Strabo praedicat XVI 2, 3 p. 749 Cas.: χαϑόλου μὲν οὕτω, xa) ἕχαστα δὲ [| 
— Κομμαγηνὴ μιχρά τίς ἐστιν᾽ ἔχει 9 ἐρυμνὴν πόλιν Σαμόσατα, ἐν ἡ τὸ βασίλειον 
(LU ὑπῆρχε᾽ νῦν δ᾽ ἐπαρχία γέγονε" χώρα δὲ περίχειται σφόδρα εὐδαίμων, ὀλίγη [δέ]. 
. Cf. quae de anaglypho in lemmate ad n. 387 exposita sunt. 23 Cf. 
n. 387, 7. 8. 24 De hac voce cf. quae adnotata sunt n.41327, Hic ἀπὸ 
μιᾶς λιϑείας vix aliud significare potest ac regis ipsius imaginem ex eodem 
- lapidis genere effectam esse ac deorum simulacra. 25 ἀκχεινήτους B. 
De sententia cf. n. 332, 49: τῶν ἀμετοίστων προσόδων. 


Sues 


600 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [383 | 


xal | ἱερεῖς ἐπιλέξας σὺν πρεπούσαις | ἐσϑῆσι Περσιχῶν γένει 
χατέστησα, | χόσμον τε xal λιτουργίαν mücav?5 | ἀξίως τύχης 
75 ἐμῆς xal δαιμόνων | ὑπεροχῆς ἀνέϑηχα. περὶ δὲ ἱερουργιῶν 
ἀϊδίων διάταξιν πρέπουσαν | ἐποιησάμην, ὅπως σὺν αἷς ἀρχαῖος | 
80 xai χοινὸς νόμος ἔταξεν | ϑυσίαις xal νέας ἑορτὰς εἴς τε | ϑεῶν 
σεβασμὸν xal ἡμετέρας τιϊμὰς ἅπαντες οἱ xav ἐμὴν βασιλείαν | 
ἐπιτελῶσιν. σώματος μὲγ γὰρ ] ἐμοῦ γενέϑλιον Αὐδναίου 27 ἐχ- 
85 χαιδείχάτην, διαδήματος δὲ Λῴου 28 δεχάϊτην ἀφιέρωσα μεγά- 
λων δαιμόνων ἐπιφανείαις, αἵτινες ἐμοὶ χαϑηγεμόνες | εὐτυχοῦς 
ἀρχῆς xol βασιλείαι πάσηι 29  χοινῶν ἀγαϑῶν αἴτιαι χατέστη- 
90 cav. | χάριν δὲ ϑυ[σιῶν] πλήϊϑους xal μεγέϑους | εὐωχίας δύο 
προσχαϑωσίωσα ἡμέρας, | ἑχατέραν τούτων ἐνιαύσιον | ἑορτήν. 
95 βασιλείας δὲ πλῆϑος 80. | εἰς συναγωγὰς xal πανηγύρεις | xal 
ϑυσίας ταύτας διελὼν κατὰ | χώμας xal πόλεις τοῖς ἔγγιστα 81 
τεμένεσιν ὡς ἥρμοζεν ἑχάστοις | xarà γειτνίαν52 ἐνεορτάζειν 
100 ὥριϊσα. τοῦ δὲ λοιποῦ χρόνου χατὰ | μῆνα μίαϊν] ὁμώνυμον 
τ[α]ῖς εἰρημέναις — ὑπὲρ μὲν γενέσεως ἐμῆς τὴν | ἑχχαιδεχά- 
τὴν, ὑπὲρ δὲ ἀναλήψεως | διαδήματος τὴν δεχάτην --- ἀεὶ διὰ | 
105 τῶν ἱερέων γεραίρεσϑαι παρήγγειϊλα 388, διαμονῆς δὲ τούτων 
ἕνεχεν, | ἣν àp?* φρονίμοις ἀνδράσι εὐσεβὲς | ἀεὶ τηρεῖν, οὐ 
μόνον εἰς τιμὴν ἡμετέραν ἀλλὰ χαὶ μαχαριστὰς ἐλπίδας ἰδίας 
110 ἑκάστου τύχης ἐγὼ χαϑοσιώσας ἐν στήλ[α]ις ἀσύλοις ἐχάραξα 
γνώμην ϑεῶν | ἱερὸν νόμον 8ὅ, ὃν ϑέμις ἀνθρώπων | γενεαῖς 
ἁπάντων, oüc ἂν χρόνος | ἄπειρος εἰς διαδοχὴν | χώρας ταύτης 
115 ἰδίαι βίου μοίραν χαταστήσῃ, τηρεῖν ἄσυλον εἰδότας ὡς χαλεπὴ 
γέϊμεσις βασιλικῶν δαιμόνων τιμωρὸς ὁμοίως ἀμελίας τε xal 


.26 Hie articulum perperam omissum esse utique non certum est; nam 
etsi πάντα τὸν κόσμον (totum) accommodatius sententiae est quam πάντα 
χόσμον (unumquemque) tamen dicat quispiam, πᾶσαν ad unum nomen 
λιτουργίαν pertinere, cui sane illa vis quae in nomine articulo carente inest 
accommodata videtur. At certissimus est soloecismus v. 87 βασιλείαι πάσηι, 
cum recte v. 149 πᾶν τὸ παρατύγχανον πλῆϑος nec minus bene 434 xarà πᾶν 
ἔτος dicatur. 27 Anni Macedonici ab aequinoctio auctumnali incipientis 
mensis tertius, respondens Atheniensium Posideoni, fastorum Iulianorum 
fere Decembri. 28 Fastorum Macedonicorum mensis decimus, Athenien- 
sium Hecatombaeon, Romanorum fere Iulius. 29 De vocis βασιλεία 
notione cf. not. 9, de articulo omisso not. 26. 30 Multitudinem homi- 
num qui in terra regno meo subdita habitant. Cf. not. 8. 9. 34 &v- 
γιστα B. 32 γιτνίαν .B. 38 παρήνγειλα B. 34 ἐν B. 35 Cf. 
v. 4123 sqq. 


DOM den 


n COHEN CEPI 


Ara A s ari, 2 a a 7 a END 


383) Antiochus I. 601 


ὕβρεως ἀσέβειαν διώχει, | χαϑωσιωμένων τε ἡρώων ἀτιμασϑεὶς δ 

120 νόμος | ἀνειλάτους ἔχει ποινάς. τὸ μὲν γὰρ ὅσιον ἅπαν || χοῦ- 
φονϑ7 ἔργον, τῆς δὲ ἀσεβείας ὀπισϑοβαρεῖς | ἀνάγχαι. νόμον 
δὲ τοῦτον φωνὴ μὲν ἐξήγγειλεν ἐμή, νοῦς δὲ ϑεῶν ἐχύ- 
ρωσεν 88, 

Νόμος. 

128 ἱερεὺς ὅστις ὑπ᾽ ἐμοῦ χαϑέσταται ϑεῶν || ἡρώων τε τούτων, ος 
περὶ χορυφὴν Ταυϊρείων αὐχένων ἱεροϑεσίωι 89 σώματος ἐμοῦ 
χαϑειϊδρυσάμην, ὅστις τε ἂν ὑστέρων χρόνωι τάξιν | λάβῃ ταύ- 
τὴν, ἐχεῖνος ἠλευϑερωμένος ἄλλης | χρείας ἁπάσης ἀνεμπόδιστος 

130 ἀπροφάσιστός | τε ἱεροϑεσίωι τούτωι προσχαρτερείτω προνο]ού- 
μενος ϑεραπείας ve xai χόσμου πρέποντος | ἱερῶν ἀγαλμάτων. 
ἐν δὲ γενεϑλίοις ἡμέραις, | ἃς ἐμμήνους ἐνιαυσίους τε [ἑορτὰς] | 

135 ϑεῶν τε χἀμοῦ χατὰ πᾶν ἔτος ἀεὶ διατέταχα, χόσμον ΠΕερσιχῆῇς 
ἐσθῆτος ἀ[ν]αλαμιβάνων, ὃν xat [χ]άρις ἐμὴ xal πάτριος vó|poc 
ἡμετέρου γένους αὐτῶι περιέϑηχε 40, | στεφανούτω πάντας τοῖς 
χρυσοῖς στεφάϊνοις i1, oüc ἐγὼ χαϑιέρωσα δαιμόνων εὐσεβέσι | 

140 τιμαῖς, προσόδους τε λαμβάνων ἀπὸ κωμῶν, [ ὧν ἐγὼ χαϑωσίωσα 
φύσεως ἡρωϊχῆς χάρισιν | ἱεραῖς 42, ἐπιϑύσεις ἀφειδεῖς λιβανωτοῦ 
xai | ἀρωμάτων ἐν βωμοῖς τούτοις 48 ποιείσϑω | ϑυσίας τε πολυ- 

145 τελεῖς εἰς τιμὰς ϑεῶν | vs xal ἡμετέρας ἀξίως ἐπιτελείτω. | 
[τρ]απέζας μὲν ἱερὰς πρεπούσης ϑοίνης γε[μ{[ζ]1ων, χρατῆρας δὲ 


36 Sic B, ἀτειμασϑείς A. 37 Non ῥάδιον, neque enim de facilitate 
peragendi dicitur, sed nullas inde nasci molestias neque quasi onus quod 
vix ferri possit animo imponi praedicatur, ut in impio facinore (ὀπισϑοβα- 
pete ἀνάγκαι). 38. Cf. infra v. 475. 476 χατὰ δαιμόνιον βούλησιν. 205 sqq. δια- 
τάξεως ταύτης δύναμιν ἱερὰν ἢ τιμὴν ἡρωΐϊχήν, ἣν ἀθάνατος χρίσις ἐχύρωσεν. 
Hinc colligas regem illa quae de sacris praecipere vellet dei nescio cuius 
oraculo confirmanda curasse. 39 Cf. not. 12. Merus dativus aut pro 
volgari ἐν ἱεροϑεσίῳ usurpatus locum significat, aut usui delubri has ima- 
gines destinari indicat ut n. 404, 5. 6 τήνδε ἐξέδραν τῇ προσευχῇ. 40 πε- 
ριέϑηχεν B. 41 Cf. n. 35238, 49 Et εὐσεβέσι τιμαῖς v. 189. 140 et 
χάρισιν ἱεραῖς v. 4441. 4142 a χαϑιέρωσα et χαϑωσίωσα pendentia indicare viden- 
tur honori deis tribuendo et gratiae heroibus i. e. maioribus regis referendae 
destinari et quasi dedicari cum coronas quibus simulacra ornari debent tum 
vicos quorum ex reditibus sumptus sacrificiorum tolerabuntur. 43 Ante 
unamquamque tabulam cum anaglypho e regione muri lapis cubi figura 
exstat. Hae manifesto sunt arae, quarum in unaquaque ture aliisque aro- 
matis sacra fieri iubentur ei ex maioribus Antiochi, cuius imagini et titulo 
ara opposita est. P. Contra victimae non mactantur nisi deis et ipsi regi 
(V. 444. 4145). 


6002 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [383 


óxoAnv(ouc 1^ ἀφϑόνου | χράματος πληρῶν δεχόμενός τε σὺν | 
150 ϑεραπείαν πᾶν τὸ παρατυγχάνον πλῆϑος | ἐπιχώριον xoi παρε- 
πίδημον χοινὴν ἀπόλαυσιν | ἑορτῆς παρεχέτω συναγωγαῖς ὄχλων, 
αὐτὸς | μὲν ὡς ἔϑος ἱερωσύνης τιμῆν γέρας ἐξαιρούϊμενος “ὅ, | 
155 τοῖς δὲ λοιποῖς χάριν ἐμὴν εἰς ἐλευϑέϊραν ἡδονὴν διανέμων, 
ὅπως ἕχαστος ἐν | ἱεραῖς ἡμέραις ἀνελλιπῆζ!) 56 χορηγίαν λαμ- 
βάϊνων ἀσυχοφάντητον ἔχῃ τὴν ἑορτὴν εὐωχούμενος ὅπου προ- 
αἱρεῖται 41, τοῖς τε ἐχπώϊμασιν οἷς ἐγὼ χαϑειέρωσα διαχονεί- 
160 σίϑωσαν, ἕως ἂν ἐν ἱερῶν τόπωι συνόδου | χοινῇῆς μεταλαμβά- 
γωσιν. ὅσον ts πλῆϑος εἰς τοῦτο χαϑειέρωσα μουσιχῶν, | xal 
ὅσον ἄν ὕστερον χαϑοσιωϑῇ, υἱοί τε τούτων xal ϑυγατέρες 
106 ἔχγονοί48 τε αὐτῶν [ἅπαντες διδασχόμενοι τὰς αὐτὰς τέχνας 
ἀπαρενόχλητοι μὲν τῶν ἄλλων [ ἁπάντων ἀφείσϑωσαν, ταῖς δὲ 
διατετα[γμέναις bx ἐμοῦ συνόδοις ἐνταῦϑα προσϊχαρτερείτωσαν 
110 ἀπροφασίστως τε τὰς | λειτουργίας 49 ἐφ᾽ ὅσον ἂν βούληται 
χρόνον 1j | σύνοδος 9 ποιείσϑωσαν. μηϑενὶ δὲ ὅσιον | ἔστω μήτε 
βασιλεῖ μήτε δυνάστει μήτε ἱερεῖ uice ἄρχοντι τούτους ἱεροδού- 
175 λους, οὗς ἐγὼ ϑεοῖς [ τε xal τιμαῖς ἐμαῖς χατὰ δαιμόϊνιον βού- 
λησιν ἀνέϑηχα, | μηδὲ μὴν παῖδας ἐχγόνους δ: | τε ἐχείνων, 
180 οἵτι]νες ἂν ἐν || ἅπαντι χρόνωι τοῦτο γένος διαδέχωνται, | "ἦτε 


44. Adiectivum alibi significans id, quod sub prelo est, quid hic sibi 
velit non perspicio. 45 De partibus hostiae quae sacerdoti cedunt (γέρα, 
ἱερεώσυνα) hic dici manifestum est. 46 Iota mutum perperam additum 
et hic et v. 245 ἐμφανῆι. 47 Unicuique suam portionem auferre quoquo 
volet ibique comedere licebit nullas timenti calumnias molestiasque per 
feriarum diem sibi ob eam rem ab hominibus malevolis creatas. His ὅπως — 
ἀσυχοφάντητον ἔχῃ τὴν ἑορτὴν in titulo gemino ap. Humann et Puchstein 
Reisen p. 370, 40 respondent verba εἰς ἀνυπεύϑ[υνο]ν εὐωχίαν. Plerumque in 
sacris publicis id facere vetabantur homines. Cf. Syll2 589, 34 τῶν δὲ χρεῶν 
p3j εἶναι ἐχφορὴν ἔξω τοῦ τεμένεος. 647,40 τούτων οὐχ ἐχφορὰ ἐκ τοῦ ναοῦ. 
616, 46. 59. 64. 617, 4. 24. Sed fuerunt etiam sacra per quae id liceret. Cf. 
646, 55 ταῦτα δὲ πάντα ἀποφέρεται ἐχτὸς τοῦ τεμένεος. 617, 8 ταύτας ἀποφορά. 
48 ἔγγονοι B. 49 λιτουργίας B. 50 Cum v.4168 σύνοδοι manifesto 
conventus sint, hic hominum qui convenerunt corpus indicari. consentaneum 
est; neque vero quinam homines intellegantur, perspicuum est. Nam ipsi 
musici servi sunt (v. 474 ἱεροδούλους) et regis nutu auspiciisque (ταῖς — 
διατεταγμέναις ὑπ ἐμοῦ συνόδοις v. 167. 468) artem suam exercent, quare 
eorum arbitrio permissum esse quamdiu id continuare vellent incredibile 
est. At etiamsi homines nobiles qui ad ferias conveniant illorumque arti- 
ficia audiant et spectent interpreteris, permirum erit, non regi qui quo- 
que tempore erit, sed illi conventui iudicium de ea re permissum esse. 
54 ἐγγόνους A. 


883] Antiochus I. 603 


αὑτῶι χαταδουλώσασϑαι | μήτε εἰς ἕτερον ἀπαλλοτριῶσαι | 
185 τρόπωι μηδενὶ μήτε χαχῶσαί | τινα τούτων 7, περισπάσαι λει- 
τουρ[γίας 52 ταύτης, ἀλλ᾽ ἐπιμελείσϑωσαν | μὲν αὐτῶν ἱερεῖς, 
ἐπαμυνέτωσαν | δὲ βασιλεῖς τε xal ἄρχοντες | ἰδιῶταί τε πά[ν]- 
190 τες᾽ οἷς ἀποχείσε[ταιδϑ παρὰ ϑεῶν xal ἡρώων χάρις | εὐσε- 
βείας. ὁμοίως δὲ | μηδὲ χώμας, ἃς ἐγὼ χαϑειέρωσα | δαίμοσιν 
τούτοις, μηδενὶ [ὅσιον ἔστω μήτε ἐξιδιάϊσασϑαι μιήτε ἐξαλλο- 
τριῶσαι [μῆτε μεταδιατάξαι μήτε | βλάψαι χατὰ μηδένα τρό- 
200 πον χώϊμας ἐχείνας | ἣ πρόσοδον ἣν ἐγὼ χτῆμα δαιμόνων || ἄσυ- 
λον ἀνέϑηχα᾽ ὡσαύτως δὲ μηδὲ ἄλλην παρεύρεσιν εἰς ὕβριν 
3| ταπείνωσιν ἣ κατάλυσιν ὧν ἀφωσίωχα | ϑυσιῶν xal συνόδων 
205 ἐπιμηχανήϊσασϑαι μηδενὲ χατὰ τιμῆς ἡμετέρας || ἀχίνδυνον 
ἔστω. ὅστις δ᾽ ἂν διατάϊξξεως ταύτης δύναμιν ἱερὰν 7| τιμὴν | 
ἡρωϊχήν, ἣν ἀϑάνατος χρίσις ἐχύρωσεν, | καταλύειν ἢ βλάπτειν 
210 ἣ σοφίζεσίϑαι δίχαιονδέ νοῦν ἐπιβάληται, τούτωι | δαιμόνων 
ὀργὴ καὶ ϑεῶν ἁπάντων αὐϊτῶι xal γένει πρὸς ἅπασαν τιμω- 
ρίαν [ἀνείλατος ἔστω. τύπον δὲ εὐσεβείας, ἣν ϑεοῖς xai προ- 
215 γόνοις | εἰσφέρειν ὅσιον, ἐγὼ παισὶν || ἐχγόνοις "δ τε ἐμοῖς ἐμ- 
quy (1559 | xal δι᾿ ἑτέρων πολλῶν χαὶ | διὰ τούτων ἐχτέϑειχα 97, 
νομίζω τε αὐτοὺς χαλὸν ὑπόδειγμα | μιμήσασϑαι γένους αὔξον"- 
320 τας ἀεὶ συγγενεῖς τιμὰς ὁμοίως τ΄ ἐμοὶ πολλὰ προσϑήσειν | ἐν 
ἀχμῆι χρόνων ἰδίων εἰς | χόσμον οἰχεῖον" οἷς ταῦτα πράσσουσιν 
225 ἐγὼ πατρῴους ἅπαντας ϑείοὺς ἐχ [Περσίδος τε xai Μαχέτιδος | 
γῆς Κομμαγηνῆς τε ἑστίας εἵλε᾽ως εἰς πᾶσαν χάριν εὔχομαι 
διαμένειν. ὅστις τε ἂν βασιλεὺς 7| | δυνάστης ἐν μαχρῶι ypó- 
330 vet ταύτην [ἀρχὴν παραλάβῃ, νόμον τοῦτον | χαὶ τιμὰς ἡμετέ- 
pac διαϊφυλάσσων xal παρὰ τῆς ἐμῆς | εὐχῆς ἵλεως δαίμονας χαὶ 
235 ϑεοὺς | πάντας ἐχέτω" παρανόμωιδϑ δὲ || γνώμηι χατὰ δαιμόνων 
τιμῆς xai [χωρὶς ἡμετέρας ἀρᾶς παρὰ | ϑεῶν ἐχϑρὰ πάντα. 


19 


Q 


52 λιτουργίας B. 53 Cf. Syll2 2,45 sqq. [ó]tà ταῦτά cot χείσεται με- 
γάλη χάρις ἐμ, βασιλέως οἴχωι. 54 Quid hoc sibi velit obscurum. Nam 
δίχαιον νοῦν coniungi non licere luce clarius est. Quare nullam video enun- 
tiati structuram, nisi ut σοφίζεσϑαι (τοῦτο) δίκαιον (εἶναι) coniugatur, i. e. cui 
in mentem venerit honores deorum heroumque a me institutos tollere aut 
imminuere, aut sophisticis argutiis demonstrare id iustum esse (vel licere). 
Sed hoc admodum contorte et inepte enuntiatum esse nemo facile negaverit. 
55 ἐγγόνοις B. 56 Cf. not. 46. 57 Cf. n. 33417, 58 Hoc, quod 
Th. Gomperz coniectura suppleverat Arch.-epigr. Mitth. aus Oesterreich VII 
1883 p.149, re vera totidem litteris in lapide exstare testatur Puchstein. 


604 V. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [3884— 


384 Tabula a. 2,98—3,04, 1. 2,13, c. 0, 28 (sine anaglyphi 
crassitudine) inventa in planicie occidentali septentrionem versus ἃ 
statuis (cf. lemma n. 383). In fronte anaglyphum repraesentans 
deum a dextra in throno sedentem, sceptrum manu sinistra geren- 
tem, et regem ἃ sinistra stantem, item cum sceptro, manibus 
iunctis; in aversa parte titulus, quem ed. O. Puchstein Reisen in 
Kleinasien und Nordsyrien p. 325. 


Βασιλεὺς μέγας ᾿Αντίοχος ϑεὸς Δίχαιος | "Exwe[a]vc [ΦΊιλορω- 
μαῖος xai Φιλέλλην i, | ὁ ἐγ βασιλέω[ς] Μιϑραδάτου Καλλινί- 
5 χου 2 | xal βασιλί[σσ]ης Λαοδίχης ϑεᾶς Φιλαδέλφουϑ, | Δία Ὦρο- 


uá cn. 
De litteratura v. ad n. 383. 4 Cf. n. 3831, 9 Cf. n. 8832, 


5 Cf. n. 3833. 4 Cf. n. 883 M, 


985 Tabula a. 9,30, 1. 4,50, c. 0,42, inventa in occidentali 
planicie septentrionem versus. a statuis (v. lemma n. 383). In fronte 
anaglyphum repraesentans deum, capite nimbo circumdato, et regem 
stantem manibus iunctis, utrumque vestitu sollenni regum Comma- 
genes, sed ita ut dei tiara supra acuta sit ut antiqua Achaemeni- 
darum, regis vero desinat in coronam in quinque radios excurren- 
tem. In aversa tabulae parte titulus, quem edidit O. Puchstein 
Reisen in Kleinasien und Nordsyrien p. 324. 


Βασιλεὺς μέγας ᾿Αντίοχος | ϑεὸς Δίχαιος ᾿᾿πιφανὴς | Φιλορω- 
5 μαῖος xal Φιλέλλην i, | ὁ ἐγ βασιλέως Μιϑραδάτου [|Καλλινί- 
χου2 χαὶ βασιλίσσης | Λαοδίχης ϑεᾶς Φιλαδέλφουϑ [᾿Απόλλωνα 
Μίϑρην “Ἥλιον | Ἑρμῆν." | 


De litteratura v. ad n. 383. 4 Cf. n. 3831, 9 Cf. n. 8832, 
3 Cf. n. 3833, 4 Cf. n. 38320, 


386 Tabula a. 9,30, 1. 4,50, c. fere 0,26, eruta in planicie oc- 
cidentali septentrionem versus a statuis (v. lemma n. 383). Pars 
antica anaglyphum admodum laesum habet, repraesentans Hercu- 
lem a dextra stantem, nudum, clavam sinistra gerentem, pelle 
leonina ab umero in brachium sinistrum decidente, fronde populnea 
coronatum, et a sinistra regem item stantem, manibus iunctis. In 


888] . Dei a rege Antiocho I culti. 605 


tergo tabulae titulus, quem ed. O. Puchstein Reisen in Kleinasien 
' und Nordsyrien p. 327. 


Βασιλεὺς μέγας ᾿Αντίοχος | ϑεὸς Δίκαιος "Exvoavts  Φιλορω- 

5 μαῖος xol Φιλέλλην 1, | ὁ ἐγ βασιλέως Μιϑραδάτου | Καλλινί- 
[χου2 xal β]ασιλίσσης | Λαοδίχης ϑεᾶς Φιλαδέλφουϑ, | Ἀρτάψην 
Ἥραχλέα Ἄρη." 


De litteratura v. ad n. 383. 4 Cf. n. 3831, 9 Cf. n. 3832, 
3 Cf n. 3833. 4 Cf. n. 383?1, 


887 Tabula quondam imposita muro qui est in orientali pla- 
niciei occidentalis parte, septentrionem versus ἃ statuarum ordine 
(v. lemma n. 383), a. 2,30, 1. 4,50, c. 0,39. In fronte anaglyphum, 
quod cum Puchstein anno 1882 etiamtum vidisset, proximo anno 
& Carduchis paene totum excisum invenit, repraesentans Comma- 
genen regi Antiocho ante ipsum stanti uvas, poma, spicas aliosque 
fructus porrigentem. In tergo tabulae titulus, quem ed. O. Puch- 
stein Reisen in Kleinasien und Nordsyrien p. 319. | 


Βασιλεὺς μέγας ᾿Αντίοχος | ϑεὸς Δίχαιος "Exvpavts | Φιλορω- 

5 μαῖος xol Φιλέλλην 1, | ὁ ἐγ βασιλέως Μιϑραδάτου | Καλλινί- 
xoo? xal βασιλίσσης | Λαοδίχης ϑεᾶς Φιλαδέλφουϑ, | Κομμα- 
γηνὴν τὴν ἑαυτοῦ | πατρίδα.“ 


De litteratura v. ad n. 383. 4 Cf. n.3881, 9 Cf. n. 3832. 
8 Cf. n. 3833. 4 Cf. n. 38393, 


988 Tabula lapidis arenacei, quae quondam in muro meridio- 
nali planiciei occidentalis (v. lemma n. 383) primum ab oriente 
locum tenebat. In fronte anaglyphum magnopere detritum et mul- 
tis locis laesum, quod tamen illius multo melius conservati quod 
habes n. 389 simillimum fuisse apparet. In tergo tabulae titulus, 
quem ed. O. Puchstein Reisen in Kleinasien und Nordsyrien p. 303. 


Βασιλεὺς μέγας ᾿Αντίοχος  ϑεὸς Δίχαιος "Exvpavic | Φιλορω- 
5 μαῖος xai Φιλέλλην:, | ὁ ἐγ βασιλέως Μιϑραδάτου | Καλλινί- 


De litteratura v. ad n. 888. 4 Cf. n. 3831, 


606 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [388— 


xou? xal βασιλίσσης | Λαοδίχης ϑεᾶς Φιλαδέλ[φου 3, | βασιλέα 
βασιλέων μέγαν! | Δαρεῖον τὸν Ὑ στάσπ[ου].ὅ 


2 Cf. n. 3832. 8 Cf. n. 3833, 4 Appellatio βασιλεὺς βασιλέων 
uérae in his titulis nemini tribuitur praeter antiquos Persarum reges Achae- 
menidas (n. 389, 7. 392, 12. 43), cum nudum βασιλεὺς μέγας de ipso Antiocho 
Commagenes rege, cuius hoc est monumentum, constanter usurpetur. 
5 Dareus I Hystaspis f. Persarum rex (521—485) iure primum locum tenet 
inter eos, ad quos paterna regis Antiochi origo redit. Neque enim recte 
Puchsteinius mihi statuere videtur regni potius quam gentis auctorem Dareum 
hic existimandum, ut Alexandrum in materna stirpe (n. 3982. Nam cum 
tituli n. 394, 8sqq. 392, 40 sqq. genus Antiochi ad Rhodogunen Artaxerxis 
Mnemonis, qui Darei Hystaspis f. abnepos fuit, filiam rediisse doceant, iure 
meritoque ille immortalis memoriae rex inter maiores regis Commagenes 
erat, neque profecto ulla erat causa, cur hoc taceret aut dissimularet. Quod 
contra si regni Achaemenidarum conditorem imagine repraesentare voluisset, 
sine dubio Cyri potius quam Darei effigies dedicanda erat. 


989 Tabula lapidis arenacei subviridis a. 4,97, 1. 4,94, c. 0,30. 
In margine inferiore medio pars, qua foramini muri tabula im- 
missa fuit, a. 0,23, 1. 0,54 prominet. Lapis in meridionali plani- 
ciei occidentalis muro (v. lemma n. 383) secundum ab oriente 
locum tenebat. In planicie antica anaglyphum perbene conserva- 
tum, quo exprimitur vir barbatus stans, conversus ad sinistram, 
pede dextro aliquantum proiecto. Vestem longam manicatam, in 
antica parte apertam, bracas, calceos habet. In capite tiaram 
altam, diademate circumdatam, gerit, sinistra manu brevem sci- 
pionem fascis similem tenet, dextra pateram ut libaturus protendit. 
In tergo tabulae inscriptio admodum detrita ac paene evanida, 
quam ed. O. Puchstein Reisen in Kleinasien und Nordsyrien p. 302. 


[Βασ]ιλεὺς μέγας: [ΑἹντίοχος | [9&6]; Δίχαιος ᾿Ἐπ[υ]φ[α]νὴς 2 | 
[Φιλ]ορωμαῖος χ[αὶ Φι]λέλλχηνϑ, | [Ὁ ἐγ βα]σιλέως [Μιϑ])ραδ(ά)- 

5 του | [Καλλ]7ινίκχουδ χαὶ 6 [βα]σιλίσ[σ]ης | [Λαοδ]ίχης ϑεᾶςτ 
[Φι]λο[δέλφου 8 | Ξέρξ]ην 9 [τ]ὸν 10 [ἐχ β]ασ[ιἱλέως 11 βα]σ[ι]λέωϊν 12 
μεγάλου | Δαρείου 19]. 


De litteratura v. ad n. 888, 4 MET AT. 2 ET.o.NHE. 3 Cf. 
n. 3831, 4 PAAATOY. 5 Cf. n. 3832. 6 YAl. 7 OEAL. 
δ MA. ἐν ὁ OY. De Laodice cf. n. 3833. 9 Cum iuxta Darei imaginem 
haec proximum locum tenuerit, iam Puchsteinius de Xerxis nomine repo- 
nendo cogitavit, cui supplemento relliquias scripturae non refragari, etsi 


S 


890] ᾿ Maiores regis Antiochi I. 607 


sane paullo maior quam quattuor litterarum lacuna videretur. Ipse tamen 
probabilius existimavit, hic aut alium Darei filium, qui non regnasset, aut 
Hydarnem, a quo secundum Strabonis XI, 44, 45 p. 534 narrationem satra- 
pae Armeniae stirpis suae originem repetivissent, imagine expressum fuisse. 
Atque hoc quidem de Hydarne quo iure dicatur non perspicio. Nam v. 7. 8 
relliquiae vocabulorum [z]ov [ἐκ g]les[t/^écos ga]e[]Aéw[v] certissimae sunt; at 
Hydarnes non fuit regis Persarum filius. Neque magis Darei quidem filium 
hic iuxta patrem constitutum fuisse credibile est, sed alium ac Xerxen. 
Nam Rhodogunes quidem (n. 394, 9. 392, 44) stirps per Xerxen, non per 
nescio quem eius fratrem ad Dareum ascendit, illius maritus vero Orontes 
vel Aroandes natione Bactrius fuit (n. 264, 5), non Persa, ut sponte pateat 
eius maiores non inter Achaemenidas quaerendos esse. Illum autem Stra- 
bonis Orontem omnino alienum esse ab ea familia, ex qua posteriores Com- 
magenes reges prodierint, apparet ex eis quae disputavi n. 3938, Quare in 
Xerxis nomine restituendo acquiescendum est, etsi quinam in hoc ordine 
occidentali tertium locum tenuerit inter Xerxen et Artasuram (n. 390) non 
video. Utique non integram seriem maiorum hic fuisse apparet, sed maxime 
eo inclino, ut Artaxerxem II Mnemona illic fuisse statuam omissis qui inter 
Xerxem 1 et hunc intercedebant Artaxerxe I et Dareo II. Cuius omissionis 
causam quispiam ad confusos inter se duos reges, quibus Artaxerxes nomen 
fuit, rettulerit. Sed dubito num tanta socordia vel rerum gestarum impe- 


ritia ei qui haec monumenía condidit imputanda sit. 10 ΙΟΝ. 
o NEN SS 42 EALC. 13 Supplevit Puchstein dubitans. Cf. 
not. 9. 


990 Tabula lapidis arenacei quae in meridionali planiciei oc- 
cidentalis ordine (v. lemma n. 383) locum quartum tenebat, mutila 
et detrita, ita tamen ut in fronte figuram simillimam illi n. 388. 389 
fuisse appareat. In tergo tabulae titulus quem ed. O. Puchstein 
Reisen in Kleinasien und. Nordsyrien p. 304. 


[Βασιλεὺς μέγας ᾿Αντίοχος | ϑεὸς Atxat]oc Ἐπιφ[αν]ὴ[ς 1 Φιλο- 

5 ρωμαῖ]ος xat Φιλέλ[λην 2, | ὁ ἐγ Qacu]íoc? Μιϑραδάτου || [Καλ- 
Àwtxou* χ]αὶ βασιλίσση[ς | Λαοδίχης ϑεᾶ]ς Φιλαδέλφουδ, | 
[Ἀρτασούραν] τὸ[ν ᾿Αρο]άνδου. 


De litteratura v. ad n. 383. 4 EII/.F. 2 Cf. n. 3831. 
8-"OL. 4 Cf. n. 3832. 5 Cf. n. 3833, 6 ITO....ANAOY. Sup- 
plementum Puchsteinii certum est, quia haec tabula proximum ante n. 391 
locum tenet, ita ut patrem Aroandis, qui Artaxerxis Mnemonis gener fuit, 
Artasuram hic fuisse appareat. Quod confirmatur nominis [Ἀρο]άνδου reli- 
quiis, quandoquidem non apud Graecos modo usitatum fuit nepoti avi 
paterni nomen imponere. De eodem Artasyra Reinachius et Puchsteinius 
Wnterpretantur narrationem Plutarchi Artaxerxis 429 ἤδη δὲ αὐτοῦ (Cyro in 


M 


608 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [390— 


pugna ad Cunaxa a. 404 a. Chr. n.) τεϑνηχότος Ἀρτασύρας ὁ βασιλέως ὀφθαλμὸς 
ἔτυχεν ἵππῳ παρεξελαύνων χτὰ. Tempora perbene conveniunt. Nam filius 
Artasyrae Orontes (Aroandes) etsi eodem anno 404 a. Chr. n. filiam regis in 
matrimonium duxit (Anab. II, 4, 8), tamen adulescens tum fuit, quippe qui 
plus quam semisaeculo post (349 a. Chr.) etiamtum inter vivos fuerit. Quare 
pater eius proelii quo Cyrus occisus est tempore non modo superstes 
fuisse potest, sed nondum senem exacta aetate tum fuisse probabile est. ] 


391 Tabula ab oriente sexta in meridionali ordine planiciei 
oecidentalis (v. lemma n. 383). Anaglyphum evanuit, titulus in 
multis tenuibus fragmentis, quae a postica tabulae parte abscisa 
erant, sed a Puchsteinio rursus coniuncta et ectypo expressa sunt, 
exstat. Postea Hamdy-Bey ea Constantinopolin avexit et imaginem 
tituli proposuit Le tumulus de Nemroud-dagh Tab. VL Ex ectypo 
suo ed. O. Puchstein Reisen in Kleinasien und Nordsyrien p. 305. 
Cf. quae exposuit Th. Reinach Revue des études grecques III 1890 


p. 365 sqq. 


Sua wr rar E^ a MP d Care P eC; 


[Β]ασιλεὺς μέγας Ἀντίοχος: | ϑεὸς2 Δίχαιος ᾿Επιφανὴς Φιλο!- 

ρωμαῖος xal Φιλέλλην8, 6 ἐγ | βασ[ζλέως Μιϑραδάτου: Καλ- 
5 λινίχο[υ] δ xat βασιλίσσης Λαοδίχης | ϑεᾶς Φιλαδέλφουδ, | 

᾿Αροάνδην ᾿Αρτασούρα, τὸν | γαμήσαντα βασίλισσαν | Poboroó5- 
10 νην8 τὴν Ἀρταξέρξουϑ | ϑυγατέρα. 


De litteratura v. ad n. 383. 1 OXOr. 2 OEoL. 3 Cf. n.38831. .— 
& MIOPAAATOY. 5 Cf. n. 3832, 6 Cf. n. 3833. 7 Idem homo | 
n. 264, 4. 5 appellatur ᾿Ορόντης Apracó[poo, τὸ γέν]ος Bdx:ptoc. Nam quin E 
idem sit, patris nomen et temporum rationes dubitari non sinunt. Multi- 
fariam commemoratur in rebus regni Persici per annorum 404—349 spa-  - 
tium. Accuratiora de eo vide n. 2644. Memorabilis in nomine barbaro 
Graece exprimendo inconstantia. In his titulis ubique (n. 390, 7. 394, 7. 
392, 410. 393, 7) Ἀροάνδης est, cum inscriptio Pergamena n. 264, 4 itemque 
scriptores plerique ᾿Ορόντης habeant. Illam scripturam etiam apud Hesy- 
chium Ἀροανδιχόν' νόμισμα, ᾧ χρῶνται Αἰγύπτιοι, ἀπὸ Ἀροάνδου occurrere . 
monuit Reinach, qui idem monstravit alias nominis formas Ἀρυάνδης (Hero- 
dot. IV, 465. 466. 4167. 200. 203. Polyaen. VII, 34. VIII, 47), ᾿Οθρυάνδης (nam 
pro 'Opudvyópou videtur 'Üpudvyüou emendandum esse apud Polyaenum VII,4 4, 7), 
᾿᾽Οροάνδης (Suidas ᾿Οροάνδης " ὄνομα χύριον, ᾿Οροάνδου. Plutarch. Aemil Paul.26 | 
οὐ μὴν ἀλλὰ λανϑάνει πως ὁ Περσεὺς ᾿ΟΘροάνδην τινὰ Κρῆτα λέμβον ἔχοντα συμ- 
πείσας μετὰ χρημάτων ἀναλαβεῖν αὑτόν), ᾿Οροόνδης et ᾿Οροόντης in compositis 
᾿Οροονδάτης et ᾿Οροοντοπάτης, in quibus per singulos gradus transitum ἃ 
forma vere Persica Ἀροάνδης ad eam quae Graecis familiaris fuit ᾿Θρόντης δ, 
persequi licet. 8 Hae nuptiae factae sunt anno 404 a. Chr. n. 


Gp τας a ATO γι “2 


ES, PEN 


EN ὩΣ ramen 


AIRE COT Στ, λον MN Der. 


392] Maiores regis Antiochi I. 609 


Xenophon Anab. II, ἃ, 8: ἐν δὲ τούτῳ ἦχε Τισσαφέρνης ἔχων τὴν ἑαυτοῦ δύναμιν 
ὡς εἰς οἶχον ἀπιὼν xol ᾿Ορόντας τὴν ἑαυτοῦ δύναμιν ἦγε δὲ χαὶ τὴν θυγατέρα 
τὴν βασιλέως ἐπὶ γάμῳ. Plutarch. Artax. 27: πλειόνων οὐσῶν βασιλεῖ θυγατέρων 
ὡμολόγησε Φαρναβάζῳ μὲν Ἀπάμαν δώσειν γυναῖχα, ῬΡοδογούνην δὲ ᾿Ορόντῃ, 
Τηριβάζῳ δὲ Ἄμηστριν. 9 Artaxerxes II Mnemon (404—359). Quod huic, 
qui in gemino titulo n. 392, 42 ex more βασιλεὺς βασιλέων μέγας appellatur, 
hic ne simplex quidem regis nomen tribuitur, non potest non ad neglegen- 
tiam eius qui seriei occidentalis titulos composuit referri. Eadem cernitur, 
si modo recte suppletur, in nudo nomine Ξέρξην n. 389, 7 et, si recte con- 
ieci, in cognominibus Antiochi filii Φιλορωμαῖον καὶ Φιλέλληνα Mithridati 
patri tributis pro eo quod illius proprium erat Καλλίνιχον n. 395, 42. 48. 
Cf. illic not. 7. 


999 Tabula lapidis arenacei, quae in septentrionali planiciei 
orientalis muro quintum ab occidente locum tenebat (v. lemma 
n. 383). Anaglyphum totum periit, partis posticae titulus magna 
ex parte exstat. Ed. O. Puchstein Reisen in Kleinasien und Nord- 
syrien p. 283. 


[Βασιλεὺς μέ]γας 1 ᾿Αντίοχ[ος2 | ϑεὸς Δίχαιος Ἐπιφανὴς | Φιλο- 
5 ρωμαῖος xal Φιλέλληνϑ, | ὁ ἐγ βασιλέως Μιϑραδάτου] | Καλ- 

Aw[xoo* καὶ βασιλίσσης] | Λαοδίχης ϑεᾶς Φιλα[δέλφου,] | τῆς 

ἐγ βασιλέως Ἀντιόχου] | Ἐπιφανοῦς Φιλομήτορ[ος 9] | Καλλινί- 
10 χουῖ, || ᾿Αροάνδην ᾿Αρτασούρ[α 8, τὸν]  γαμήσαντα βασίλισσαϊίν | 

“Ῥο]δ[ο]γούνην 9, τὴν βασ[ιλέως | βα]σιλέων μεγάλου Ἀρτα]ξέρ- 
15 ξου19 τοῦ χαὶ 11 [Δρσάχου 12] | ϑυγατέρα. 


De litteratura v. ad n. 383. 4 ^AL. 2 Αἴτιον. 8 Cf. 
n. 383 !, 4 Cf. n. 3832, 5 Cf n. 3833. 6 MHTOF. TUR 
n. 3834, 8 APTAEOYP;. De Aroande (Oronte) cf. n. 2644. 39417. 9 Cf. 
n. 39148. 10 Cf. n. 3949, 44 Y ^i, 49. τοῦ χ[αὶ Μινήμονος] Puchstein. 


Sed formula ὃ xai ibi modo locum habet, ubi utroque nomine per se solo 
homo significari potest. A quo genere probe distinguendus est usus ad- 
iectivorum, quibus adiunctis homines cognomines distinguuntur. In talibus 
igitur qualia sunt Ἀμύντας ὁ μιχρός (Aristoteles Pol. V, 40 p. 1314 b 3), Πρου- 
σίας ὁ χωλός, Βάττος ὁ εὐδαίμων nunquam χαὶ addi videbis, neque ulla re 
ab iis discrepat Ἀρταξέρξης ὁ μνήμων. Quare malui nomen proprium resti- 
tuere, quod illum gessisse antequam rerum potiretur referunt scriptores. 
Cf. Plut. Artaxerxes 4: ὁ δὲ Ἀρτοξέρξης Ἀρσίχας πρότερον ἐκαλεῖτο καίτοι 
Δείνων φησὶν ᾿ΟΘάρσης. ἀλλὰ τὸν Κτησίαν, εἰ καὶ τἄλλα μύϑων ἀπιϑάνων χαὶ 
παραφόρων ἐμβέβληχεν εἰς τὰ βιβλία παντοδαπὴν πυλαίαν, οὐχ εἰκός ἐστιν ἀγνοεῖν 


ποὔνομα τοῦ βασιλέως, map ᾧ διέτριβε ϑεραπεύων αὐτὸν χαὶ γυναῖχα καὶ μητέρα 


χαὶ παῖδας. 3: ὡς Ἀρσίχαν μὲν ἰδιώτῃ, Κῦρον δὲ βασιλεύοντι Δαρείῳ τεκεῖν. 


Dittenberger, Orientis Gr. inscr. 1. 39 


610 VI. RMegna Asiana minora. 7. Commagene. [3892— 


Ctesias ap. Photium cod. 72 p. 42 b, 5 Bekker (fr. 29 p. 55 8 49, 4 ed. Müller) 
ἐχρῆτο δὲ (Darius II) συμβούλῳ μάλιστα τῇ γυναιχί" ἐξ ἧς πρὸ τῆς βασιλείας 
δύο ἔσχε τέκνα, Ἄμηστριν ϑυγατέρα καὶ Ἀρσάχαν υἱόν, ὃς ὕστερον μετωνομάσϑη 
Ἀρτοξέρξης. p. 48 8, 11 (fr. 29 p. 56 8 53, 7) Ἀρσάχης 6 τοῦ βασιλέως παῖς ὁ 
ὕστερον μετονομασϑεὶς Ἀρτοξέρξης. Utrum media nominis syllaba per t an 
per a scripta fuerit apud Ctesiam et in lapide, in medio relinquendum est 
propter Plutarchi et Photii dissensum. Ceterum quo pacto idem Aroandes 
Artaxerxis gener in orientali quidem serie quintum, in occidentali vero 


sextum ab initio locum tenuerit, latet. 


393 Tabula quae in meridionali ordine planiciei occidentalis 
septimum ab oriente locum tenebat. Anaglyphum partis anticae 
virum stantem exprimit, eadem positura ac Dareum (n. 388), sed 
dextra brevem cultrum, sinistra hastam vel sceptrum tenentem. 
Postica pars titulum habet, quem ed. O. Puchstein Reisen in Klein- 
asien und Nordsyrien p. 307. Cf. quae adnotavit Th. Reinach 
Revue des études grecques III 1890 p. 369. 


[Βασιλεὺς μέγας ᾿Αντίοχος 9]eo[c! | Δίκαιος ᾿᾿πιφανὴς Φιλορ]ω- 
pai[os | xal Φιλέλλην2, ὁ ix βασιλέως Μ[ιϊϑραδάτου Καλλινί- 
5 χ]ου 8 xat βα[σιϊλίσσης Λαοδίχης ϑ]εᾶς 4 Φιλ[α δέλφου,ὅ | βασι- 


λέα ----- Ἰδάνην ὁ τὸ[ν] ἐκ 1 | βασιλέως ᾿Α]ροάνδου 8, 
De litteratura v. ad n. 383. agr AE, 2 Cf. n. 3881, 3 Cf. 
n. 3832, 4 zAE. 5 ΦΙΛΛ, De Laodice cf. n. 3833, 6 NANPN. 


Persicum nomen quale esset ['Op]ódvqw vel [Βαρ]δάνην hic scriptum fuisse 
observavit Puchstein. Iam cum in occidentali imaginum serie unus locus 
vacuus sit inter Àroandem Artaxerxis II generum (n. 394) et hunc, apparet 
illum habuisse filium cognominem (v. 8), cuius rursus filius fuerit hic Var- 
danes sive quo alio nomine fuit. P. 7 EF. 8 "EOANA OY. Quod 
inter A et O intercedit intervallum, id nunquam litteras habuisse videtur 
quia lapicida locum iam tum laesum de industria vitabat. De Aroande v. 
not. 6. Quem Artaxerxis Mnemonis ex filia nepotem si quis Orontem Ar- 
meniae satrapam esse coniciat, cuius Diodorus XIX, 23, 3 in rebus anni 3146/5 
ἃ. Chr. n. mentionem facit, temporum rationes non obstabunt. At quod 
Reinachius eundem a Strabone XI, 44, 15 p. 524 Cas. postremum qui sub 
Achaemenidarum regno Armeniae satrapa fuisset recenseri conicit vituperat- 
que Puchsteinium, qui Strabonem de Oronte quodam ceteroqui ignoto An- 
tiochi III Magni aequali loqui opinetur, nequeo satis mirari. Nam verba 
geographi haec sunt: χατεῖχον τὴν Ἀρμενίαν Πέρσαι xoi Μαχεδόνες μετὰ 
ταῦτα οἱ τὴν Συρίαν ἔχοντες wal τὴν Μηδίαν" τελευταῖος δ᾽ ὑπῆρξεν ᾿Ορόν- 
τῆς ἀπόγονος Ὑδάρνου τῶν ἑπτὰ Περσῶν ἑνός" εἴϑ᾽ ὑπὸ τῶν Ἀντιόχου τοῦ με- 
γάλου στρατηγῶν τοῦ πρὸς Ῥωμαίους πολεμήσαντος διῃρέϑη δίχα, Ἀρταξίου τε 


894] Maiores regis Antiochi I. 611 


καὶ Ζαριάδρους. Quae quomodo quispiam ita interpretari possit, ut Reinachius 
fecit, non assequor. Accedit quod Orontes Artaxerxis gener Bactrius fuit 
(n. 264, 5), ille Strabonis vero Persa, quippe qui ab Hydarne uno ex illis 
septem gentis originem repeteret. 


394 Tabula quae in planiciei orientalis muro septentrionali 
(v. lemma n. 383) decimum ab occidente locum tenebat. Anagly- 
phum partis anticae totum evanuit, titulum tergi ed. O. Puchstein 
Reisen in Kleinasien und Nordsyrien p. 285. 


Βασιλεὺς μέγας ᾿Αντ[ίοχος] | ϑεὸς Alxatoc ᾿᾿πιφαν[ὴς] | Φιλο- 
ὅ ρωμαῖος xal Φιλέλληϊν '4] ὁ ἐγ βασιλέως Μιϑραδάτου | Καλλι- 

νίχου2 xal βασιλίσσης | Λ[α]οδίχης ϑεᾶς Φιλαδέλφου ὃ, | τῆς ἐχ 

βασιλέως ᾿Αντιϊίόχου ᾿Εἰπιφανοῦς Φιλοίμήτορος Καλλινίχ[ου 4,1] | 
10 βασιλέα [Ἀ]ρσά[μην ὅ] || τὸν ix β[ασιλέως ᾿Αρ] σάμου.5 


Semel v. 4 fin. Y exaratum est pro volgari Y. De reliqua litteratura v. 
ad n. 383. 4 Cf. n.3831. 2 Cf. n. 383?, 3 Cf. n. 3833, 4 Cf. n. 3834. 
5 Supplevit Puchstein, cuius inventum plane certum existimandum est cum 
propter spatii rationes, tum propter testimonium Polyaeni IV, 17: Ἀντίοχος 
Σελεύχου τοῦ ἀδελφοῦ ἀποστὰς ἔφυγεν ἐς τὴν μέσην τῶν ποταμῶν, ὅϑεν xal τοὺς 
μὲν Ἀρμενίων ὅρους διελϑόντα φίλος ὧν Ἀρσάμης διεδέξατο. Antiochi Hieracis 
igitur aetate (94.6----228 a. Chr. n., cf. n. 271!) Armenia in dicione Arsamis 
cuiuspiam fuit. Quem Puchsteinius quidem et Reinachius eundem putant, 
euius anaglypho hic titulus incisus erat. At si reputaveris quinque aetates 
intercedere inter Aroandem Artaxerxis Mnemonis generum (n. 394. 392) et 
huius tituli Arsamen, tres modo inter hunc et Mithridatem I Commagenes 
regem, Antiochi Grypi generum, Antiochi I patrem (n. 395. 396), iure merito- 
que dubitabis, num ille apud Polyaenum agnoscendus sit. Immo cum pro- 
babile ac paene certum sit (not. 6) patri huius Arsamis item Arsames nomen 
fuisse, eum potius esse existimo ad quem paullo post medium saeculum 
a. Chr. n. tertium Antiochus Hierax confugerit. Cum et patrem et filium 
regio nomine usum esse constet, ad alterutrum ex his referendos apparet 
nummos cum inscriptione βασιλέ(ως) Apodpo()) Nam titulum, quem fuerat 
qui OIZAM legere mallet, re vera illud nomen habere Puchsteinius de- 
monstravit, cum testis oculatus in exemplo musei Berolinensis distincte 
BAXIAE:AI ZAMO legi referret. Item ab alterutro condita oppida Arsa- 
mosata (Polyb. VIII, 25, 4, ubi sane Appócot« traditur. Ptolemaeus Geogr. 
V, 42, 8 p. 946, 10 Müller. Cassius Dio LXVIII, 49, 2, ubi codices μέχρι 
Σαμοσάτου exhibent, sed A. v. Gutschmid Gesch. Irans p. 444 not. 4 μέχρι 
Ἀρσαμοσάτων restituit recte, nisi forte brevior forma Ἀρμοσάτων fuit, qua 
Constantius Porphyrogennetus utitur; v. Boissevaini notam doctrinae et acu- 
minis plenissimam. Plin. N. hist. VI, 26. Tac. Ann. XV, 40) et Arsameam 
(cf. titulum ap. Humann et Puchstein p. 363 n. 3, 43 sqq.: βασιλέων προγόνω 


39* 


612 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [394— 


ἐμῶν τῶν καϑοσιωϑέντων ἐν Ἀρσαμείαι [ἐν] Se[a]e Ἀργ[α]νδηνῆς περιβόλωι) ma- 
nifesto recte statuit Reinach. 6 Σάμου Puchstein in contextu, sed ipse 
adnotat, propter spatii rationes probabilius esse supplementum [Ἀρ]σάμου, 
quod etiam Reinachius praetulit. Ceterum post Arsamen natu minorem 
quae vacant tria loca (XI, XII, XIII in planiciei orientalis muro septentrio- 
nali, de eis, cum Puchsteinius aliter sensisset, ingeniose et ita ut plane per- 
suaderet disputavit Reinach. Proximum fuisse Arsamis minoris filium plane 
ignotum, deinde secutum duodecimo loco Ptolemaeum Arsamis nepotem. 
Etenim et exstare frustulum eiusdem generis, quod Puchsteinius, dubitans 
sane, ipsi duodecimae tabulae vindicasset (p. 286), cum litteris AION, quae 
supplendae essent [βασιλέὰ Πτολεμ͵]αῖον, et notum esse Ptolemaeum quendam, 
cuius per ipsa illa tempora, quibus Arsamis natu minoris nepotem, Mithri- 
datis I avum floruisse consentaneum esset, in illis regionibus imperium 
fuisse constaret, ex Diodoro XXXI, 19a: ὅτι ὁ τῆς Κομμαγηνῆς ἐπιστάτης 
Πτολεμαῖος ἔτι μὲν χαὶ πρότερον καταφρονήσας τῶν Συριαχῶν βασιλέων ἀποστά- 
τῆς ἐγένετο, χαὶ διὰ τοὺς ἰδίους ἐχείνων περισπασμοὺς ἀδεῶς τῆς χώρας ἐδυνά- 
στευσε, μάλιστα πιστεύων ταῖς τῶν τόπων ὀχυρότησι᾽ χαὶ οὐχ ἀρκούμενος τῇ 
πλεονεξίᾳ ταύτῃ συναγαγὼν δύναμιν ἐνέβαλεν εἰς τὴν καλουμένην Μελιτηνήν, 
οὖσαν τῆς Καππαδοχίας καὶ τεταγμένην ὑπὸ Ἀριαράϑην, καὶ τοὺς εὐθέτους προ- 
χατέλαβε τόπους. στρατεύσαντος ὃ ἐπ᾿ αὐτὸν μετὰ πολλῆς δυνάμεως Ἀριαράϑου 
ἀνεχώρησεν εἰς τὴν ἰδίαν ἐπαρχίαν. Qua in narratione primus ex hac gente 
Ptolemaeus definite Commagenes imperium tenere dicitur; id quod mani- 
festo recte eo rettulit Reinachius, quod omnes maiores usque ad Arsamen 
natu minorem ad utramque Euphratis ripam regnassent, ita ut Armeniae 
regio meridionalis et occidentalis (Sophene) adeo principalis regni pars habe- 
retur ibique regni caput Arsamosata conderetur; sed eo quod interiectum 
esset inter Arsamen et Ptolemaeum tempore omnia quae trans Euphraten 
essent amissa, ut una Commagene eis relinqueretur. Quod confirmari testi- 


monio Polybii, qui VIII, 25, 4 referret Arsamosata in dicione Xerxis, qui 


manifesto non eiusdem atque Arsames domus esset, fuisse aetate Antiochi III 
Magni. Nam de tempore quo Xerxes regnasset plane constare testimonio 
Ioannis Antiocheni Fragm. Hist. Gr. IV p. 557 fr. 583: ὅτι χατὰ τὸν χρόνον ὅτε 
Ἀννίβας ἐπολέμει τοῖς Ῥωμαίοις, Ἀντίοχος ὁ τῆς Συρίας βασιλεὺς — Ξέρξῃ τῷ 
Ἀρμενίας τυράννῳ τὴν ἑαυτοῦ ἀδελφὴν συνοιχίσας, ἐχεῖνον μὲν διὰ τῆς ἀδελφῆς 
διεχρήσατο χτλ. Eiusdem Xerxis itemque Abdissaris cuiusdam nummos ex- 
stare habitu ornatuque capitum regum quae in eis repraesentarentur plane 
discrepantes a Commagenorum regum moneta. Quae Diodorus de Ptolemaeo 
narrat, anno 163 aut 162 a. Chr. n. gesta demonstravit Reinach. Denique 
Ptolemaeum re vera Sami patrem, Mithridatis avum paternum fuisse Reina- 
chius omni dubitatione exemit rectius suppleto titulo n. 402, 8. Cf. ib. 
nof. 13. Tertium decimum igitur locum, inter Ptolemaeum patrem et Mithri- 
datem filium, tenebat rex Samus, cuius imago et titulus in monte INemrud 
Dagh quidem periit, sed inscriptionem monumenti alio loco a nepote An- 
tiocho dedicati habes n. 402, | 


y^ ap ei ὑπο oor OP LP d 


t eoi etia T Fe Qr PN DEG ea 


ema n τὰς SMUTRE a s C om 


menm ier 


ποτ Eme nome 


GEGURGNE a ETE HIRER NB QU OETIOR TI E Tg" 


Ἐπ -Ξ 


895] Maiores regis Antiochi I. 613 


998 Tabula quae in meridionali muro planiciei occidentalis 
(v. lemma n. 383) quartumdecimum ab oriente locum tenuisse vide- 
tur. Ex anaglypho nihil exstat nisi crura viri ad sinistram con- 
versi; titulum partis posticae ed. O. Puchstein Reisen in Kleinasien 
und Nordsyrien p. 308. Cf. quae de titulo disputavit Th. Reinach 
Revue des études grecques III 1890 p. 374 sq. 


[Βασιλεὺς μέγ]ας: [Ἀντίοχος ϑεὸς Δ]ίκαιος [Ἐπιφανὴς ΦΊ]ιλο- 
5 ρωμαῖος [xai | Φ][λέλλ]ην2, ὁ ἐχ βασιλέως] | Μιϑραδάτου 
Καλλινίϊκουδϑ xai βασιλίσσης Λαοδίχης ϑεᾶς Φιλαδέ[λ|φο]υ 4, 
10 τῆς ix βασιλέως ᾿Α[ν]τιόχου ᾿᾿πιφανοῦς Φιλοίμμήτορος Καλλινί- 
xou5,  βα[σ]ιλίέα * Μι]ίϑραδάτην | [Φιλέλληνα] χαὶ Φιλορω- 
[μαῖον 1 ἕνεχοα 5] τιμῆς καὶ | [εὐνοίας 9 τ]ῆς 19 πρὸς | [ἑαυτόν].11 


De litteratura v. ad n. 383. 4 IAL. 2 Cf. n. 3831. 3 Cf. 
n. 3832, 4 Cf. n. 3833. 5 Cf. n. 3834. 6 BAT!^4. 7 Puch- 
Steinius, non sine haesitatione, hic agnoscit Mithridatem Sami filium, An- 
tiochi qui hoc monumentum erigi iussit patrem, cuius titulum qui in 
orientali imaginum serie erat habes n. 396. Quod contra Reinachius statuit 
fuisse fratrem natu maiorem Antiochi, cui paternum nomen Mithridates esset, 
eumque aliquantisper inter patrem et fratrem minorem regnasse. Huius 
igitur esse hune titulum. Cui opinioni sane favent cognomina. Namque 
Antiochi pater, cuius perfrequens est memoria in titulis regiae domus Com- 
magenes (n. 383, 3. 4. 384, 3. 385, 4. 5. 386, 4. 5. 387, ^. 5. 388, 4. 5. 389, 4. 5. 
390, 4. 5. 394, 4. 5. 392, 4. 5. 393, 9. 4. 394, 4. 5. 395, 5. 6. 896, 4. 5. 40, 144. 
397, 5. 6. 400, 4. 5. 404, 6. 7. 402, 3. 403, 8), his omnibus locis praeter post- 
remum, ubi omnino cognomine caret, βασιλεὺς Μιϑραδάτης ἹΚαλλίνιχος ap- 
pellatur, cum hic βα[σ]ιλίέα Μι]ϑραδάτην [Φιλέλληνα] xoi Φιλορω[μαῖον] sit. 
Neque hanc difficultatem evitare licet supplemento [KeAA(vtxoy] pro [Φιλέλ- 
ληνα] recepto. Nam sic quoque manet inauditum in hoc quidem rege cogno- 
men Φιλορωμαῖον, neque omnino hae plane diversi generis appellationes 
(Καλλίνιχος et Φιλορωμαῖος) particula copulativa «ai inter se coniungi posse 
videntur. At multo graviores rationes obstant Reinachii sententiae et patrem 
Antiochi hic agnoscere cogunt. Primum enim maiorum suorum imagines 
se dedicasse profitetur ipse rex n. 383, 46 sqq.: ὅπως μὴ μόνον ἐμῶν προ - 
γόνων οὗτος ὃν ὁρᾷς ἡρῷ(οςς λόχος ἐμαῖς ἐπιμελείας ὑπάρχῃ κχαϑιδρυμένος. 
Quo nomine manifesto pater continetur, frater natu maior non item. Neque 
enim usquam qui ante quempiam regnaverunt propterea eius πρόγονοι ap- 
pellantur; cf. E. Rohde Kl. Schriften I p. 283 not. 4. 288 sqq. Deinde vero 
in orientali quidem planicie tabula quae Mithridatis patris Antiochi imagi- 
nem et titulum habebat (n. 396) quartum decimum locum muri septentrio- 
nalis tenebat. Atqui cum in occidentali planicie omnino non plus quam 
quattuordecim tabulas muri meridionalis fuisse constet (Puchstein p. 298), 
quomodo hic fratri; qui non poterat non post patrem in serie regum 


614 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [295— 


collocari, locus erat? Sane ordinem maiorum a parte patris non plane 
eundem fuisse in utroque muro apparet ex titulis geminis Aroandae Arta- 
surae f. qui gener Artaxerxis Mnemonis fuit. Is enim in septentrionali qui- 
dem planiciei orientalis ordine (n. 392) quintum, in meridionali vero planiciei 
occidentalis (n. 394) sextum locum tenet. Sed vides hac re rationem meam 
non infringi, sed confirmari. Sic enim inter quattuordecim planiciei occi- 
dentalis anaglypha etiam minus fratri Antiochi natu maiori locus fuisse 
potest, quam si idem utrobique ordo fuisset. Quare mihi quidem certissi- 
mum videtur, in utraque imaginum maiores paternos repraesentantium serie 
postremum, ut par erat, fuisse patrem. Quod hoc uno loco illi cognomina 
tribuuntur, quibus praeterea ubique filius utitur, id sane quomodo explicem 
nescio, nisi ad merum errorem referendum est. Nam sane titulos seriei 
occidentalis, quae aliquanto recentior est, minore cura confectos esse etiam 
ex eo pari inscriptionum eiusdem hominis, quod praeter hoc (n. 395. 396) 


unum aetatem tulit (n. 394. 392), apparere videtur. Cf. n. 3949, 8 Sup- 
plevi. ὑπέρ Reinach, quod in τιμῆς quadrat, in εὐνοίας non item. 9 Sup- 
plevit Reinach. 40 ΣῊΝ; 11 Supplevit Puchstein. 


996 Tabula quae in septentrionali muro fplaniciei orientalis 
quartadecima fuit ab occidente.  Anaglyphum in fronte tabulae 
virum stantem repraesentat, conversum ad sinistram, manum 
dextram paullulum protendentem. In parte postica titulus, quem 
ed. O. Puchstein Reisen in Kleinasien und Nordsyrien p. 287. 


[Βασιλε]ὸς μέγας [Ἀντίοχος | ϑεὸς Δίκαιος ᾿Επιζφανὴς | Φιλο- 
ρωμ]αῖος κα[ὶ Φιλέλλην ', | ὁ] 3[x? βασ]ιλέως Μιϑρ[αδάτου 8] | 


5 Καλλ[ινίχ]ου 4 xoi βασι[λίσσης] | Λαοδίχης ϑεᾶς ὅ Φιλα[δέλφου 5,] |- 


τῆς àx βασιλέως ᾿Αν[τιόχου 1 | ᾿Ε]πιφανοῦς Φιλομζήτορος] | Καλ- 
10 λινίχου 8, || βασιλέα Μιϑρα[δάτην] | Καλλίνιχον9 τὸν ἐχ βασι- 
λέ](ω)ς 19 Σάμο[υ].1: 


De litteratura v. ad n. 383. 4 Cf. n. 3831. 2 vi. 3 MIO//. 
4 Cf. n. 3832, 3957, 5 OEAE. 6 Cf. n. 8888, 7 ΛΝΊΙ. 8 Cf. 
n. 3834, 9 Pater Antiochi, qui in utroque ordine maiorum paternorum 
extremum locum tenet. Cf. n. 3957. 40 OE. 41 Cf. n. 4028, 


397 Tabula quae in occidentali muro planiciei occidentalis 
(v. lemma n. 383) locum sextumdecimum ἃ meridie tenebat; in 
fronte anaglyphum mulierem stantem, conversam ad spectatorem, 
cum tunica, pallio, calceis repraesentans, dextra manu pectori 
imposita intra sinum vestis, sinistra demissa sceptrum umero 


? 
m 
E 
ἣν 
H | 
'] 


398] Maiores regis Antiochi I. 615 


appositum tenentem. Titulum ed. O. Puchstein Reisen in Kleinasien 
und Nordsyrien p. 313. Cf. quae de eo disputavit Th. Reinach 
Revue des études grecques ΠῚ 1890 p. 374 cum not. 14. 


Βασιλεὺς μέγας Ἀντί[[οἱχος ϑεὸς Δίκαιος Ἐπιφανὴς DU[opo]- 

5 μαῖος xa[i] Φιϊλέλλ[ην 1, ὁ à] βασιλέζως] | Μιζϑραδ]ά[τ]ου Καλ- 

λινί[κου 2 xai] βασ[υ]λίσ(σ)ηϊς ὃ] Λαοδίχη]ς 9e(&)c* Φιλαδέλ[[φ]ου,ὅ 

. 10 [τ|ῆς ἐχ βασιλέως | [Α]Ἰντιόχου ᾿Επιφανοῦς [Φιλο(μ)ήτορος ὃ 
Καλλινίϊχου 1, βασίλισσαν ᾿Ισιάδα | Φιλόστοργον.9 


De litteratura v. ad n. 383. 4 Cf. n. 3831, 2 Cf. n. 3832. 
3 BAE. AIEH. 4 OEAL. 5 Cf. n. 3833, 6 ?IAONHTOPOEL. 
7 Cf. n. 3834. 8 Sami uxor, Mithridatis mater, Antiochi qui haec con- 


didit avia, ut quidem videtur. Cf. n. 4032, Mirum sane eam hoc loco ima- 
gine expressam fuisse; nam primum haec una est mulier inter tot viros, 
et fuisse unam etiam cum monumentum integrum esset certe pro numero 
imaginum et aetatum maxime probabile est; deinde occidentalis planiciei 
occidentalis murus ut meridionalis planiciei orientalis maternam stirpem 
habebat (n. 398—4504), cui mediae interponitur avia paterna. Sed horum 
quidem ordinum tam exiguae aetatem tulerunt reliquiae, ut a conatu hanc 
singularem rem explicandi videatur abstinendum esse. 9 Reinachius, 
qui Isiada non aviam, sed uxorem et fortasse sororem Antiochi I esse opi- 
natur (n. 4032), idem cognomen eodem fere tempore etiam Athenaida Cappa- 
dociae reginam gessisse adnotat; adeo duae fuerunt, altera Ariobarzanis I 
(95—63 a. Chr. n. uxor (n. 354,3. 355, 6), altera Ariobarzanis 11 (63—52 
a. Chr. n). Utraque sane aliquot decenniis prior fuit Isias, si Sami coniux 
fuit. At cur in Cappadociae stirpe regia hanc honorificam appellationem 
prius fuisse statuamus quam in Commagenes, nulla est idonea causa, prae- 
serlim cum reginarum erga maritos et liberos φιλοστοργίαν praedicari iam 
antea moris fuerit. Cf. n. 307, 4. Polyb. XXII, 20, 3. 


9398 Fragmenta duo exigua tabulae primae ordinis occidentalis 
in planicie occidentali (cf. lemma n. 383). Ed. O. Puchstein Reisen 
in Kleinasien und Nordsyrien p. 310. 


[------- βα]σιζλέα 1 ᾿Αλέ]ξ[ανδρο]ν2 τὸν à[x] β[ασιλέ]ς ὃ [Φι- 
λίπ]που.4 
De litteratura v. ad n. 883. — 1 ILI//. 9 A RP A. Alexandrum 


Magnum (336—323 a. Chr. n.) designari certum est. ἃ quo quod materna 
stirps initium capit ut paterna a Dario Hystaspis filio (n. 388) iure mireris. 
Nam neque re vera ulla mansit ad inferiora tempora Alexandri progenies, 
neque ficticia quadam origine ab illo repetitam esse Seleucidarum stirpem 


616 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [398— 


ut Lagidarum ab eius patre Philippo (cf. n. 549) credibile est. Nam Seleucus 
Nicator quidem Alexandri aequalis fuit; Antiochum Sotera vero si Alexandri 
filium fuisse finxissent, certe non potuerat Seleucus Nicator inter maiores 
regis qui hoc opus effici iussit numerari; cuius tamen imaginem ab hoc 
monumento non afuisse certum est (cf. n. 3991). Quare nihil restat nisi ut 
regni, non gentis Seleucidarum auctorem hic repraesentari statuamus cum 
Puchsteinio; quae res ut sane pugnat cum lege quae in reliquis omnibus 
imaginibus religiosissime servata est, sic tamen facile explicatur studio 
maternae stirpis initio non minus nobile nomen collocandi quam paternae. 
8 9 7 ru [Ωι. 4 1TIOY. 


399 Fragmentum perquam detritum, humi iacens ad murum 
occidentalem planiciei occidentalis pone foramen quod quartae a 
meridie tabulae inserendae inserviebat (vide lemma n. 383). Ed. 
O. Puchstein Reisen in Kleinasien und Nordsyrien p. 310. 


[------- , τὸν ἐχ βα]σιλέζως | ᾿Αντιόχου Zofpoc.! 


De litteratura vide ad n. 383. 1 Monumentum Antiochi II Dei 
(261—246 a. Chr.) fuisse apparet. Alterum igitur locum post Alexandrum 
Magnum (n. 398) Seleucus I Nicator (306—280 a. Chr.) tertium Antiochus I 
Soter (280—261 a. Chr.) tenebat. P. Inter Antiochum Deum vero et Deme- 
trium Nicatora (n. 400) quod sex imagines quondam fuerunt, id quomodo 
explicetur non video. Nam recta linea inter hos interiectae sunt quattuor 
aetates, Seleuci II Callinici (246—226 a. Chr. n.), Antiochi ΠῚ Magni (223—487 
a. Chr), Seleuci IV Philopatoris (187—175 ἃ. Chr., Demetrii I Soteris 
(462—150 a. Chr. n.). Qui vero per illa tempora regnaverunt neque tamen 
in Demetrii Nicatoris maiorum numero fuerunt, Seleucus III Soter (226—223 
a. Chr. n), Antiochus IV Epiphanes (475—164 a. Chr.), Antiochus V Eupator 
(164—462 a. Chr), Alexander I Balas (150—446 a. Chr), eis hic nullus fuit 
.0cus, quoniam eius qui haec monumenía condidit stirpis origo ad eos 
non redibat, neque credibile est quemquam ex eis hic effictum fuisse, prae- 
sertim quia praeter unum Seleucum III hi a Demetrii Soteris posteris 
reges legitimi non existimabantur. 


400 Tabula quae in occidentali muro planiciei occidentalis 
(v. lemma n. 383) undecima fuit ἃ meridie. Anaglyphum periit 
praeter extrema lineamenta, ex quibus apparet virum imberbem, 
conversum ad sinistram, ambobus brachiis demissis, dextro pede 
proiecto, lorica indutum, expressum fuisse. Titulum qui in tergo 
tabulae est ed. O. Puchstein Reisen in Kleinasien und Nordsyrien 
p. 344. 


409] Maiores regis Antiochi I. 617 


[Βασιλ]εὺς μέγας | ᾿Αντίοχ]ος ϑεὸς A[(xotoz | ᾿πιφα]νὴς Φι- 
5 [λέλλην! | xal Φιλορωμαῖος, ὁ | ἐγ βασιλέως Μιϑραδάτ]ου 
Καλλινίχίου 2 xai] | βασιλίσσης [Λ]α[οδί]χηίς ϑεᾶς ΦΊ]ιλ[α]δέ[λ- 
10 φουϑ,] | «(zc ἐχ] βασ[ιλέω]ς ᾿Α[ντιό] χου [[Ἐ π]ιφανο[ῦς Φιλομή]}- 
τορ[ο]ς Καλλινίχίου 4,1 | βασιλέα Δημήϊτριον] | Νιχάτορα τὸν 
à[x βα]σιλ[ἐϊως Δημητρίου  Σ]ωτῇρος.5 


De litteratura v. ad n. 383. 4 Cf. n. 3831. 2 Cf. n. 3832, 
- 8 Cf. n. 3833, 4 Cf. n. 3834, 5 Demetrius II Nicator (146—438 et 
| 429—425 a. Chr. nJ, Antiochi Grypi (not. 4) pater, Antiochi I Commagenes 


| - regis, qui haec monumenta condidit, proavus. 6 Demetrius I Soter 
^ (462—150 a. Chr. n. Seleuci IV Philopatoris filius, Demetrii Il Nicatoris 


| pater, Antiochi, qui has imagines dedicavit, abavus. 


| 401 Tabula quae in occidentali planiciei occidentalis muro duo- 
| decima fuit a meridie (v. lemma n. 383). Exiguae anaglyphi reli- 
. quiae virum habitu et vestitu eius qui n. 400 est simillimum expres- 
- sum fuisse indicant. Titulum partis posticae ed. O. Puchstein Reisen 
in Kleinasien und Nordsyrien p. 312. 


[Βασιλε]ὺς ΜῊΝ Avtoy]os 9[sóc At|xatoc ᾿Ε]πιφα[νὴς Φιλο!- 
5 ρωμ]αῖος x[al Φιλιέλλην!, ὁ 8i] β[ασι)λζέως | Μιϑραδάτ]ου 

[Καλλι νίχ]ου 2 καὶ βα[σιλίσίσης Λ]αοδίχης 9[sac | Φιλα]δέλφου ὃ, 
10 [zc ἐχ {||βασ]ιλέως ᾿Αντ[ιόχου | ᾿᾿7πι]φανοῦς Φιζλομή τορο]ς 
15 Καλλ[ινίχου 4, | βασιλέα ᾿Ἀν[τίοχον | ᾿Ε]πιφαν[ Φιλοίμήτορ]α 

Καϊλλίνυκον ὅ, τὸν ἐχ βασιλέως Δημητρίου Νιχάτορος]. 


De litteratura v. ad n. 383. 4 Cf. n, 3831, 2 Cf. n. 3832, 
3 Cf. η. 8888, 4 Cf. n. 3834, $8 Antiochi VIII Grypi (125—96 a. Chr. n.), 
- qui Antiochi I Commagenes regis avus maternus fuit (n. 3834, hoc monu- 
mentum fuisse apparet. 


402 In rupe praerupta iuxta arcem vici G'erger siti ad Euphra- 


|. tem, ubi flumen Gerger-s& in eum influit, planicies quadrangula 
L excavata est, et intra eam anaglyphum sculptum, quod repraesentat 
- virum imberbem stantem, conversum ad sinistram, manu sinistra 


. demissa hastam vel sceptrum, dextra porrecta brevem cultrum 


᾿ς sacrificalem tenentem, capite operto tiara coni figura, indutum 


. bracis et tunica, amictum pallio. Titulus in planicie laevigata infra 


618 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [402— 


ipsam imaginem non profunde incisus litteris altis 0,07, ex parte 
evanidis aut musco tenui obsitis. Ex ectypo quod ipse confecerat 
ed. O. Puchstein Reisen in Kleinasien und Nordsyrien p. 356. Cf. 
quae disputavit Th. Reinach Revue des études grecques III (1890) 
p. 372. 


[Βασιλε]ὺς μέγας ᾿Αντίοχος ϑεὸς Δίχαιος | [[Ἐπιφ]ανὴς [Φιλο! 
ρωμαῖος [χ]αὶ Φιλέλλην 1, | [ὁ àx] βασιλέως Μιϑραδάτου Ka- 
5 λινίχου2 | [xol β]ασιλί(σσγης ὃ Λαοδίχης ϑεᾶς Φιλα [δέλφ]ου 4, 
[me] (S[x]9 βασιλέως ᾿Αντιόχο[ζυ | Ἐπιφαν]οῦ[ς] (Φ)(λ) ο]μή- 
τοροςθ Καλλινίχου 7, | [βασι]λέ[α] (Σά)μο(ν)8 [Θ]ε[ο]σεβῇ 9 A[tQ]- 
χαῖον 10, τὸν ἐχ 1: | βασ]ιλ(έγως 12 (Πτ)ο[λε]μα(ίο)υ 13, τὸ[ν ἑ]αυ- 


τοῦ 14 πάπ[π]ον] 15. 


De litteratura v. ad n. 383. 4| Cf. n. 3831. 2 Cf. n. 3832. 
3 AZIAIZK 2H. 4 llOY. Cf. n. 3833. 5 .HFHI. 6 AIE///JMH 
TOPOL. 7 Cf. n. 3834, 8 Initio huius versus post AE!//, i. e. [βασι]- 


λέ[α], Puchsteinius has litteras enotavit: &.LMOV. Quas etsi non recte se 
habere apparet, tamen quin ille verum viderit, cum regis Sami, ad id tem- 
pus non noti nisi ex nummis, nomen restitueret, nulla ex parte dubium est. 
Nam primum quidem cognomina θεοσεβὴς Atxatoc, quae hic certo agno- 
scuntur, Samum gessisse eidem nummi probant. Deinde vero avum pater- 
num Antiochi I Commagenes regis fuisse Samum regem scimus ex n. 396, 40: 
βασιλέα Μιϑρα[δάτην] Καλλίνιχον τὸν ἐκ βασιλέ](ω)ς Σάμου. Atqui quae hic 
v. 8 leguntur τὸ[ν ἑαυτοῦ πάπ[π]ο[ν], necessario ad avum paternum referenda 
sunt; nam maternus fuit Antiochus VIII Grypus Syriae rex (n. 3834. Samus 
igitur successit Ptolemaeo patri (not. 13) et regnavit altera parte secundi 
a. Chr. n. saeculi; ipsum rursus excepit filius Mithridates. Ab illo quin 
conditum sit oppidum Samosata, quod deinde Commagenes caput mansit, 


non est dubium. P .L.-EBN. 10 A.KAION. 11 TONE. 
12 ΟἸΛΠΩΕ. 13 EHO..MAP$QY. In his cum Puchsteinius Μιϑραδάτου 


latere opinatus esset ideoque Mithridatem I regem avitum nomen gessisse 
statuisset, egregio Reinachii acumine perspectum est, patris nomen ἤτολε- 
μαίου fuisse. Etenim Pó pro IO legi proclive fuit, praesertim in titulo pes- 
sime habito, ubi fortuitae lapidis rimae facillime pro ductibus litterarum 
haberi poterant; in duabus litteris initialibus sane EH pro ITT paullo gravior 
error est, sed ne hic quidem a probabilitate abhorret. Utique hoc nomen 
multo propius abesse a ductibus quos Puchsteinii exemplum praebet nemo 
negabit. De Ptolemaeo Sami patre cf. n. 394 6. 14 -AYTOY. 45 FAT" O. 


408 In colle sito prope viam qua Samosatis Melitenen (.Malatia) 
itur, fere diei itineris intervallo a Samosatis tumulus est coni figura, 


qui nunc AKara-Kwsch vocatur. Ad eius radices orientales tres 


E! 
4 


403] Samus rex. lsias regina. 619 


columnae Doricae lapidis calearii subcaerulei, duae etiamnunc stan- 
tes, tertia humi iacens. ltem ternae columnae quondam in meri- 
dionali parte tumuli et in ea quae media est inter septentriones 
et occidentem fuisse videntur. Sed utroque loco singulae modo 
columnae aetatem tulerunt, ex quibus meridionalis aquilae effigiem, 
altera tabulam cum anaglypho duas mulieres iunctis manibus stan- 
tes repraesentante sustinet. Qua de causa etiam ex columnis 
orientalibus mediam tale anaglyphum, sinistram aquilam habuisse 
certum est, cum dextrae tauri statua, cuius magna pars humi 
iacens etiamnunc exstat, imposita esset. In media columna, quae 
reliquis paullo maior est, infra ipsum caput in summa parte scapi 
incisus titulus. Ex ectypo et apographo quae ipse confecerat ed. 
O. Puchstein Reisen in Kleinasien und Nordsyrien p. 224. Cf. quae 
de titulo disputavit Th. Reinach Revue des études Grecques III 
1890 p. 371. 


Τὸ μὲν ἱεροϑέσιον 1 ᾿Ισιάδος 2 | τόδε, ἣν βασιλεὺς μέγας | Μι- 
ϑραδάτηςδ, μητέρα οὖσαν | ἰδίαν, ἐπεὶ τοῖς [ἄ]λλοις, ὡς | 


Litterae AOzTIC. 4 Cf. n. 383, 36. 2 Sami uxorem, Mithridatis I 
Commagenes regis matrem intellegit Puchstein, cui oblocutus est Reinach, 
Mithridatem hic non primum, sed secundum agnoscens, filium Antiochi I, 
qui regnavit fere a. 34—34 a. Chr. n. (cf. Th. Mommsen Mitth. des arch. Inst. 
in Athen I 4876 p. 34. 39). Non nego esse argumenta quae hanc coniectu- 
ram magnopere commendare videantur; sed ea non tam firma et gravia esse 
quam illi visa sint demonstrabo not. 3. 8. Id certum est, si Mithridatis II 
mater, Antiochi I uxor et fortasse simul soror fuerit regina Isias huius 
tituli, ut Reinachio placuit, non posse ad eandem referri n. 397, 44. Nam 
maiorum (προγόνων n. 383, 47) nomine uxor vel soror non magis continetur 
quam frater (n. 38957). Atqui duas cognomines reginas has esse neutiquam 
probabile mihi esse videtur, quare praestare visum est utrumque titulum 
de Sami coniuge, Mithridatis I matre, Antiochi I avia paterna interpretari. 
3 Cur Reinachius de Puchsteinii haec ad Mithridatem I regem, Antiochi 
Grypi generum (n. 3834), referentis sententia dubitaret, duae fuerunt causae, 
cognomen Καλλίνιχος (n. 3957) omissum et adiectivum μέγας additum, quo 
primus inter Commagenes reges Antiochus I usus esset. At ilud quidem 
nullius momenti est, siquidem hic titulus reliquis omnibus qui huius regis 
nomen habent multo antiquior est. Nam non est, cur Mithridatem statim cum 
rerum potiretur hoc cognomen assumpsisse statuamus. Immo cum constet 
socerum eius Antiochum VIII Grypum Syriae regem eodem usum esse, neuti- 
quam improbabile est per nuptiarum cum Laodice illius filia demum occa- 
sionem Mithridatem eo se exornasse. Quominus vero hunc titulum ante 
illud Mithridatis et Laodices matrimonium incisum sumamus nihil impedit. 


620 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [403— 


5 χαλόν, ἀν(υ) π]ερβά(τ)οι(ς)4 6[po0]5 | πᾶσιν ἐχόσμησεν, τελευ- 
ταίας ταύτης τιμῆς 6 ἠξίωσεν. (ἡ x)ó(p)n" 9[& ΑἼντ[υ]οχ [ἐς | ἐν 
10 τῶιδε χεῖται], ὅμομη τρία 8 βασιλέως ἀδελφή, | χαλλίστη γυναυ- 


Paullo gravius est alterum argumentum ab epitheto μέγας repetitum. Nam 
verum est, hoc in titulis qui aetatem tulerint nulli ex regibus Antiocho I 
prioribus tribui. At non est neglegendum, illas inscriptiones omnes praeter 
hane defunctorum regum esse. Quare haud absurde iudicaveris usum huius 
adiectivi antiquiorem quidem esse Antiochi regno, sed ita ut is modo qui 
quoque tempore regnaret eo ornaretur, maiores defuncti non item. Quae 
sententia ni plane fallor haud mediocriter confirmatur consuetudine titulo- 
rum Aegyptiacorum, in quibus μέγας inde a Ptolemaei IV Philopatoris 
(224—205 a. Chr. n. regno haud raro usurpatur, sed semper de regibus 
superstitibus. Cf. n. 89, 4. 94, 2. 167, 1. 168, 4. 487,4. 192,4 et quae ad- 
notavi n. 942, 4 ANA .*PBALOIE. Supplevi et emendavi. a&vo[r«]o[t]ot[c] 
Puchstein. Sed haec emendatio non modo multo violentior est quam mea, 
sed etiam a sententia aliena. Nam ea modo se fecisse in matre defuncta 
honoribus extollenda, quae necessaria essent, rex nullo modo praedicare 
poterat. Quod contra si praedicative usurpatum statuas adiectivum ἀνυπερ- 
βάτοις, aptissime se omnia ita adornasse profitetur, ut superari omnino non 
possent. Fuit cum ἀνυπερβίλήη)τοις emendandum existimarem; sed cum 5zep- 
βαίνειν iam ín antiquorum Atticorum sermone passim eandem atque ὑπερβάλ- 
Aew vim habeat, ea mutatione non opus est. 5 Supplevi. Litteram O in 
fine versus Puchsteinius plane neglexit in verbis tituli restituendis. Sane reliqui 
versus a dextra integri sunt, sed cum hic proxime superioribus et inferiori- 
bus paullo brevior sit, aliquot litteras intercidisse non videtur improbabile. 
Fieri sane etiam potest, ut illud O mero errori debeatur. 6 Notabilis 
hic quoque articuli defectus. Cf. n. 3838. 7 iEP206H. Emendavi. 
P pro K et $ pro P errore proclivi lecta sunt, ita ut nomen quidem plane 
certum existimem ; sed vix incertior articulus, quoniam etiam IC pro ἢ ex- 
scriptum in lapide detrito et scriptura evanida nihil miri habet. Frünkelii 
apud Puchsteinium emendatio [πρῴτ]ὴ multo violentior est neque sententiae 
satisfacit. Nam cum v.4 praedicetur hoc esse Isiadis sepulcrum, quomodo 
hic Antiochis potest prima dici quae in eo condita sit? "Virgo sane prae- 
dicari non potuit eadem, cuius v. 46. 47 commemoratur filia, sed in volgus 
notum est, nomen xópr, non semper virginem indicare, sed et ad iuventutem 
significandam usurpari de qualibet muliere etiam nupta, et filiae notionem 
habere. Hanc hoc loco praefero, maxime propter articulum. Cuius filia 
sit non opus est definite indicari, quia una Isias ante hunc locum comme- 
morata est, ut sponte pateat de ea cogitari. Quid quod vel v. 15 ϑυγατριδῆ 
sine genetivo scriptum est, etsi illic quidem duarum mulierum, Isiadis et 
Antiochidis (μετὰ τούτων) mentio proxime praecedit; sed ea tamen, cuius 
totum sepulerum proprium est, menti eius qui legit ita obversari debet, ut 
nudum ϑυγατριδῇ nulla ex parte ambiguum sit. 8 Antiochis igitur ex 
eadem quidem maíre procreata erat ac Mithridates rex, neque vero ab eodem 
patre. Qua re evertitur Reinachii argumentum, qui ex ipso Antiochidis 


404] Isias regina. 621 


x&v, ἧς | βραχὺς μὲν ὁ βίος, μαχραὶ δὲ | ἐπὶ τῶι μαχρῶι [τ|-- 

15 pal χρόνωι. ἀμφότερα]. δὲ ὡς ὁρᾶς αἵδε ἐφεσίτᾶσιν, xal μετὰ 
τούτων ϑυγατρι[δῇ 9, παῖς Ἀντιοχίδος ϑυγάτηρ Ἄχ(α) 19, (β)ίου 11 
τοῦ μετ᾽ ἀλλ[ζή]λων xal τῆς βασιλέως τιμῆς | ὑπόμνημα. 


nomine collegit, Mithridatem huius tituli esse secundum huius nominis 
regem, Antiochi I non patrem sed filium; etenim filiae nomen manifesto a 
paterno derivatum esse. Neque hoc argumentum ita eludere licet, ut dicas 
ὁμομητρία hic non esse οὐχ ὁμοπατρία, ἀλλ᾽ ὁμομιητρία μόνον, sed potius οὐ 
μόνον ὁμοπατρία, ἀλλὰ καὶ δμομιητρία. Nam quo consilio id unum additum 
esse posset, ut arctissima necessitudo dilucide et accurate definiretur, id 
ipsa dictionis ambiguitate plane everteretur, quia proclive esset, illa altera 
vi vocem interpretari. Quare si ea mens fuisset scriptoris, necessario ὅμο- 
υνητρία xal ὁμοπατρία dicendum fuit. Cf. Xen. Anab. III, 4, 47: τοῦ ὁμομητρίου 
«ai ὁμοπατρίου ἀδελφοῦ. [Dem.] XXV, 79: ἀδελφὸς δ᾽ ἐστὶ τούτου ὁμομῆτριος 
χαὶ ὁμοπάτριος. Dem. LVII, 40: 6 Τιμοχράτης, ὁμομήτριος καὶ ὁμοπάτριος ὧν 
ἀδελφός. [Dem.] XLIII, 22. 29: ἀδελφὴ ὁμομητρία καὶ ὁμοπατρία. 8 35. 89: 
ὁμοπατρία χαὶ ὁμομητρία ἀδελφῇ. Quod quoniam omnino non fuit idem pater 
Mithridati et Antiochidi, huius nomen nihil valere ad confirmandam Reinachii 
sententiam sponte patet. 9 Cf. not. 7. 10 AKA. Emendavit Frünkel 
apud Puchsteinium. 41 ElOY. Emendavit Puchstein. 


404 Lapis basaltes qui dicitur niger undique fractus. Scriptura, 
quae exstat in latere et postica parte, ita exarata, ut singuli versus 
ex illo in hanc transeant nulla anguli ratione habita. Monumentum 
- pridem Samosatis Londinium translatum, ubi id nunc domi suae 
- habet H. J. B. Lynch, Esq. 33 Pont-Str. In fronte figura humana 
- anaglypho expressa. Ed. V. W. Yorke Journal of Hell. stud. XVIII 
(1898) p. 312 n. 44. 


Βασ[ιλεὺς μέγας Ἀντίοχος $9&]óc Δίχαιος ᾿᾿πιφανὴϊς Φιλορω- 
μαῖος xai] | Φιλέλλην 1, 6 ἐχ βασιλέως Μιϑραδάτου Καλ|λι])νί- 


Litterae ΑΞΠΕ, ita ut litteratura ἃ n. 333 sqq. non discrepet nisi anti- 
quioribus et volgaribus formis OP servatis, quorum ]1loco illic OP sunt. 
Fere nihil hic est quod non item in titulo 383 legatur. Nam initium 
v. 1—6 ad verbum redit n. 383, 1—7; item quae hic v. 9—19 sunt, eadem 
illic v. 44—24 leguntur. Quae hunc locum proxime excipiunt deorum no- 
mina et cognomina, in alio sane sententiarum conexu 383, 54—56 sine ulla 
discrepantia redeunt; denique huius tituli v. 91 ---98 respondent illius versi- 
bus 59—64, sed mutato cum verborum ordine tum aliquot vocabulis singilla- 
tim. In toto igitur lapide Samosatensi unum est enuntiatum v. 6—9 τοῦτο --- 
ἱεραῖς, quod in illo altero nihil sui simile habeat. 4 Cf. n. 3831, 


6022 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [404 — 


5 xo0? xal βασιλίσσης Λ[.αοδίχης ϑεᾶς Φιλίαδέϊλφουδ, τῆς àx 
βασιλέως ᾿Δντ[ιόχου ϑεοῦ Φιϊλο]μήτορος Καλλινίχουῤ, τοῦτί οὔ 
εὐσεβείᾳ γνώμης | ἐμ]ῆς νόμον τε χοινῆς εὐσε[βείας σεβόμενος 
τὰ] πάντα προνοίαι δαιμόνων λιϑείαις ἀπέδει]ξ᾽ ἐπὶ (ἱεραῖς 5, 

10 ἐγὼ πάντων ἀγ[αϑῶν οὐ μόνον χτῇ] σιν βεβαιοτάτην, ἀλλὰ χ[αὶ 
ἀπόλαυσιν ἡδίστην | ἀνϑ]ρώποις ἐνόμισαϑ τὴν εὐσέβειαν, τὴν 
αὐτήν] | τε χρίσιν καὶ δυνάμεως ε[ὐτυχοῦς καὶ χρήσεως μα]χα- 


ριστῇῆς αἰτίαν ἔσχον, [rap ὅλον τε τὸν βίον ὥ]φϑην ἅπασιϑ. 


15 βασιλείας ἐμ[ῇῆς καὶ φύλακα πιστοτά]την xai [τ]έρψιν ἀμείμη- 
τον [ἡγούμενος τὴν ὁσιό]τητα. δι᾿ & xal χινδύνους με[γάλους 
παραδόξως] | διέφυγον xal πράξεων δυσεζλπίστων εὐμηχάνως] | 
ἐπεχράτησα xal βίου πολυείτοῦς μαχαριστῶς ἐπλη)ρώϑην. ἐγὼ 

20 πατρώιαν βασιλείζ[αν παραλαβὼν παρὰ] || Διός τε Ὡρομάσδου 19 
xai ᾿Απόλλωνος Μίϑρου Ἡλίου Ἕρ] μοῦ 11 xat ᾿Αρτάγνου Ἥρα- 
χλέους [Ἄρεως 12, xal ποιησάμενος παλαιᾶς δυνάμεως [χαὶ 
τύχης νέας τῆς ἐμῆς ἡλικιῶτιν ϑεῶν μεγάλων τὴν ἀρχαίαν 
τιμὴν] | ἐν ἱερᾶι τε λιϑείαι μιᾶς περιόδου 18 δαίμοσιν οὐρα] - 

25 νίοις χαραχτῇρα μορφῆς ἐμῆς [ἐπηχόοις σύνϑρονο)νν εἰς δεξιὰς 14 
παρέστησα, με[ίμημα δίχαιον φυλάσ]σων ἀϑανάτου φροντίδος 


2 Cf. n. 3832, 3 Cf. n. 383. 4 Cf. n. 3834. 5 Retinui edi- 
toris supplementa, etsi neque τοῦτ[ο] quadrat ad [τὰ] πάντα v. 8, neque 
εὐσέβεια repetitum bene se habet; sed meliora non succurrunt. 6 ETIIEPAIE. 
704 ibi 8 EIVGIIICA. 9 AFALELI. 10 Cf. n. 3834, 141 Cf. 
n. 838390, 19 Cf. n. 383?!, 43 Sic malui cum G. F. Hillio apud 
Yorkium supplere, quam περιο[χ ἧς] cum Hogarthio. Etenim περίοδος seriem 
vel orbem imaginum quam quis circumiens perlustrare possit non incom- 
mode significare posse mihi videtur, etsi exemplum omnibus nominibus 
huius simile non novi. 44 "iunctis dextris" interpretatur editor monetque 
ea ipsa positura Antiochum cum deis Iove Oromasde, Sole Mithra, Hercule 
Artagne in tabulis 384. 385. 386 expressum esse. Sed hoc quo pacto voca- 
bulis εἰς δεξιὰς enuntiari liceat per linguae leges non assequor. Quare nescio 
an EIE errore incisum sit pro EK, ut Antiochus se illis deorum simulacris 
suam imaginem a dextra parte adiunxisse dicat. Neque enim est cur hic 
ordinem statuarum eundem fuisse existimemus atque illic. Cf, n. 44, 44 sqq. 
στήσει δὲ [Ὁ] δῆμοίς τοῦ βασιλέως] ἄγαλμα χαλχοῦν [ἐν τῆι ἀγορᾶι, καὶ π]αρα- 
στήσει ἐγ δε[ξ]ιᾶς αὐ[τῶι - - - -Ἰ. 


408 Basis eruta Ephesi prope aquaeductum, cum via ferrea 
muniretur; apud H. Clarkium Smyrnae exscripsit W. H. Waddington 


Hy SEA e 


406] Antiochus 1. Antiochus III. 623 


et edidit apud Lebas Inscr. III 4136 d. Cf. quae exposuit Th. Momm- 
sen Mitth. des arch. Instituts in Athen I (1876) p. 27 sqq. 


Βασιλέα Ἀντίοχον 9&0» | Δίκαιον Ἐππιφανῇ Φιλορωμαῖον | xol 
Φιλέλληνα 1, τὸν ἐγ βασιλέως | Μιϑραδάτου Καλλινίχου 2 xal | 
5 βασιλίσσης Λαοδίχης ϑεᾶς | Φιλαδέλφουϑ, τῆς ἐγ βασιλέως | 
Ἀντιόχου Ἐπιφανοῦς Φιλομήϊτορος Καλλινίχου 4, εὐσεβῶς | δια- 
10 κείμενον πρὸς τὴν .ϑεὸν | διὰ προγόνων, ἀρετῆς xal εὐΪνοίας 
ἕνεχεν τῆς εἷς ἑατὸνδ | ἀνέϑηχεν. 


Litterae ΑΘΠΣΟΡΩ. Extremae hastae apicibus ornatae. 4 Cf. n. 3831, 
2 Cf. n. 3832, 3 Cf. n. 3833. 4 Cf. n. 8884. 5 Cf. J. Wackernagel 
Ztischr. f. vergl. Sprachf. XXXIII p. 4 sqq. E. Schweizer Grammatik der per- 
gamenischen Inschriften p. 94. Meisterhans-Schwyzer Grammatik der att. 
Inschriften? p. 64 not. 546. p. 154 not. 1348. 


406 Fragmentum basis marmoris Pentelici, in arce Athenarum 
orientem versus a propylaeis. Edd. Pittakis 'E«g. àpy. 3860. Ex 
Koehleri collatione W. Dittenberger C. I. Att. IIT, 554. Cf. quae ex- 
posuit Th. Mommsen Mitth. des arch. Inst. in Athen I (1876) p. 27sqq. 


[O δῆμ]ος | [βασιλέα] "Avctoyovi, | [βασιλέϊως Μιϑριδάτου2 | 
[υἱόν, ἀρ]ετῆς ἔνεχα. 


Litterae volgares praeter ΔΗ͂Σ. De H definite testatur Koehler Mitth. 
des arch. Inst. in Athen I 4876 p.38 not.4, cum apud Pittakin et in apo- 
grapho Koehleri, ex quo in corpore Inscriptionum Atticarum titulum edidi, 
volgaris forma H sit. 4 Antiochus III Commagenes rex, qui obiit a. 47 
p. Chr. n. (Tac. Ann. II, 42: per édem íempus Antiocho, Commagenorum, 
Philopatore, Cilicum. regibus, defunctis turbabantur nationes. Mommsenus 
quidem inter hunc et Antiochum I (n. 383!) dubius haerebat, sed propter 
recentiorem litterae H formam (v. supra), quam Athenis per postrema de- 
mum primi a. Chr. n. saeculi decennia in usum venisse observaverat, Koehler 
confidenter Antiocho tertio vindicavit. 2 Mithridates III, qui regnavit 
inde ab anno 20 a. Chr. n. Cf. Cassius Dio LIV, 9, 3: τῷ τε Ἡρώδῃ Ζηνο- 
pou τινὸς τετραρχίαν, καὶ Μιϑριδάτῃ τινὶ τὴν Κομμαγηνήν, ἐπειδὴ τὸν πατέρα 
αὐτοῦ ὃ βασιλεὺς αὐτῆς ἀπεχτόνει, καίτοι παιδίσχῳ ἔτ᾽ ὄντι ἐπέτρεψε. Hunc 
illius patrem fuisse non traditur quidem, sed propter temporum rationes 
probabile est. Mommsen. : 


694 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [401-- — 


407 Basis lapidea in formam trunci arboris elaborata, inventa | | 
Lycosurae. Minuseulis litteris ed. J. B. Leonardos Δελτίον ἀρχαιο-, 


λογιχὸν 1890 p. 45. Imaginem tituli accurate delineatam exhibuit 
idem "Eq. àpy. 1896 p. 127 n. 46. 


Βασιλεὺς | 'loóAtoc ᾿Ππιφάνης | Φιλόπαππος 1 Δεσποίν[αι 2] | xat. — 


5 Σωτ(ε)ίρα[ι]8 δῶρον“. | ἐπὶ tepéoc | Σωτηρίχου. 


Litterae AEATTZ; fines hastarum lineolis transversis ornati. V. 5. 6 - 


scriptura paullo alia; semper E (non E) praeter initium v. 5, ubi € est, 
semel (v. 5 fin.) C pro Z. Etiam apices hic aliam formam habent ac v. 1—4. 


4 Cf. n. 4401.2, 2 Cf. Syll2309, 4. 939,4. 4. 48. 3 Cf. Paus. VIIT, 34, 4: — 
τὸ δὲ ἕτερον πέρας τῆς στοᾶς (Megalopoli Arcadiae in foro) παρέχεται τὸ 
πρὸς ἡλίου δυσμῶν περίβολον ϑεῶν ἱερὸν τῶν μεγάλων" αἱ δέ εἰσιν αἱ μεγάλαι 
ϑεαὶ Δημήτηρ καὶ Κόρη, καϑότι ἐδήλωσα ἤδη χαὶ ἐν τῇ Μεσσηνίᾳ συγγραφῇ — 
(IV, 4, ὅ 544.) τὴν Κόρην δὲ Σώτειραν καλοῦσιν οἱ Ἀρχάδες. Leonardos. Etiam 
alibi, veluti Cyzici (Syll? 794, 4. 5 cum not. 3) Proserpinam eodem nomine 


cultam esse constat. 4 Cf. n. 2588, 


408 Thebis Aegyptiis in Syringibus. Ex schedis Champollionis | 


ed. Letronne Recueil des Inscr. Grecques et Latines de l'Égypte II 
p. 300 n. CCLXIV, tab. XIII, 44 (J. Franz C. 1. G. vol. III addend. 


p. 1213 n. 4815 c). Multo accuratius C. Wescher Comptes rendus : 


de l'ac. des inscr. VII (4874) p. 294. 


Τιμόϑεος Ψερχιοχωμήτης: | ἐμνήσϑη ἐπ᾿ ἀγαϑῷ Φιλοπάππου |. 
τοῦ βασιλέως 2 xal Μαξίμου | Στατιλίου8 ἰδίου λόγου 4, τῶν | 


Litterae hehleAuznPPQO. 4 Hominem ex vico Pselchi (hodie 


Dakkeh, cf. n. 434. 202 sqq.) oriundum significari non improbabile est, quan- — | 
doquidem et liquidarum A et p et gutturalium x et y permutatio inter fre- - 
quentissimas res est. 2 Cf. n. 4401, 3 A Traiani principatu utique 
titulum non magno intervallo distare, sed posse etiam Hadriano imperatore 
incisum esse vidit Wescher. Cuius admodum probabilis est coniectura, - 
hunc esse eundem T. Statilium Maximum Severum, qui Memnona se audiisse - 
scribat die 418. m. Februarii a. 436 p. Chr. n. (C. I. Lat. III, 46). Cf. Prosopogr. ; 


imp. Rom. III p. 261 n. 603, ubi secundum Buecheleri coniecturum haud 


improbabiliter eidem tribuuntur carmina C.I.L. III, 47 (Buecheler Anthol. Lat. ὃ 
epigr. 227) et pyramidi alicui inscriptum quod servavit scholiasta ad 6Ἰ6- 


mentis Alexandrini Protrepticum 4, 49 (Mus. Rhen. XXXVIII p.432. Th. Preger 


FILM 
qty T 


ETT 
δὰ, 


"Tr 


pps Vater mn 


ADERUSRACUSTIVS NEUE eT a IUe meet oe 


TEES 


"^. 409] Antiochus Philopappus. 625 


5 λογιωτάτων xal φιλτάτων, | xai [᾿Πουλίας llaoustac | τῆς 
Πίουδ τοῦ ῥήτορος | z(00)9 ᾿Αχαρίστου χαϑηγητοῦ. 


inscr. metr. ex scriptoribus collectae p. 174. n. 222). Neque quicquam im- 
pedit quominus ad eundem referamus testimonium papyri Berl. gr. Urk. I 
p.332 η. 840, 4.  Στατιλίωι Μαξίμωι τῶι χρατίστωι ἐπιστρατήγωι (1489 p. 


J Chr. n). Quod contra ab huius tituli Maximo Statilio distinguendus Statilius 


Maximus consul ordinarius a. 444 p. Chr. n. (Prosopogr. III p.264 n. 602); nam 


ἰδίου λόγου officium equestris ordinis est, non senatorii. Quod contra gram- 


maticum frequenter a Charisio citatum (Prosopogr. III p. 260 n. 604) eundem 
illum equitem Romanum esse neque praefracte negare licet neque asse- 


. verare. 4 Cf. n. 1882, 5 Pium aliquem grammaticum in Etymo- 
- logico Magno p. 664, 40. 824, 55 commemorari adnotat Wescher, sed iniuria 


ni fallor eundem hominem existimat, qui in hoc titulo sit. Nam aliud est 


— grammaticus, aliud rhetor; neque nomen Latinum tam rarum, ut vetet duos 
- homines cognomines distinguere. 6 τῆς lapis ex Wescheri apographo. 
- Quod ille retinet, Pii filiam, Acharisti uxorem interpretatus. Sed primum 
. quidem hae diversae necessitudines non possunt ambae aeque mero genetivo 


enuntiari, sed si hoc dicendum fuisset, Ἀχαρίστου δὲ γυναιχός scribi debuit. 


- Deinde χαϑηγητῆς ut ῥήτορος absolute usurpatum ad certam aliquam pro- 
τ fessionem indicandam parum definite dicitur et contra sermonis usum; 
^ immo ut διδάσχαλος ita illud quoque desiderat notionem, cuius quispiam 
- magister sit, sive ea verbis exprimitur sive ex sententiae conexu suppletur. 
1 Quare emendavi τί(οῦ), αὖ Pasiclea dicatur filia Pii rhetoris, qui Acharisti 
» praeceptor fuit. 


409—413 Athenis in colle Musarum monumentum magnificum 


- marmoris candidi. In fronte quattuor parastatae Corinthiae inter- 
7 que eas tres cellulae cum statuis, quarum mediae subscriptus est 
- titulus 412, sinistrae 411, dextrae, quae nunc non exstat, 413. 
. In duabus parastatis mediis tituli 409 et 410; hic quidem periit, 


ille aetatem tulit. Post multos alios edd. Boeckh C. I. G. 3629. 


᾿ St. Kumanudis Ἐπιγραφαὶ ἐπιτύμβιοι 381. Th. Mommsen C. I. Lat. 
— III, 552. W. Dittenberger C. L Att. III 557. Cf. quae adnotaverunt 
L Th. Mommsen Mitth. des arch. Inst. in Athen I (1876) p. 35 sqq. 
i. U. Koehler ibid. p. 126. 


-409 C. Iulius C. f. | Fab(im) Antiochus Phio|pappus cos., | 


5 frater ar|valis, allejetus ?nter | praetori|os ab ?mp(eratore) | 
10 Caesare | Nerva Traiano  Optu|mo | Augus|to Germa]- 
15 »ico Da|cico. 


Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 40 


626 VI. Regna Asiana minora. 7. Commagene. [44 0— 


A10 Βασιλεὺς | ᾿Αντίοχίος Φιλόϊπαππος: | Qacué|oc ᾿᾿πιϊφάνους2 
9 τοῦ ᾿Αν[τιόχουϑ. 


Litterae ΠΣ. | Ex tribus statuis media manifesto eius hominis est 
cuius honori totum monumentum destinatur. Is in subscriptione (4412) simpli- 
citer ita appellatur ut civem Atheniensem quemlibet decebat. At cum simul 
et magistratus Romanus et rex fuerit, utrimque adduntur horum honorum 
tituli (n. 409. 440). Namque cum íres modo statuae fuerint, hos quinque 
titulos honorarios trium, non quinque hominum esse apparet, id quod pri- 
mus perspexit Marinius. Quod vero et ipse Philopappus et pater Epiphanes 
(not. 2) hic regio nomine utuntur, id cave perperam intellexeris. Nam An- 
tiochus avus (not. 3) postremus est huius stirpis qui re vera regnaverit. 
Iam nominis regii usus in nepote utrum ad meram ipsius vanitatem refe- — 
rendus sit, an permissum sit a Romanis ut qui ad antiquos reges opiginem ἢ 
referrent ipsi quoque nomine regio uterentur, ambiguus haeret. Mommsen. 
Mihi illud probabilius videtur, quia reperiuntur etiam homines eius ge- 


neris qui illo nomine careant; veluti n. 429 pater quidem Alexander HI 
rex appellatur, filius vero Antiochus, quaestor pro praetore provinciae —— 
Asiae, non item. Sane Philopappus etiam ab aliis hominibus regio nomine - 


ornatur. Cf. n. 408, 3. Plutarch. Quaest. conv. I, 40, 4 p. 628 B: ἔσχε γὰρ 
6 ἀγὼν ἐντονωτάτην ἅμιλλαν, ἀγωνοθετοῦντος ἐνδόξως χαὶ μεγαλοπρεπῶς Φι- 
λοπάππου τοῦ βασιλέως ταῖς φυλαῖς ὁμοῦ πάσαις γχορηγοῦντος. X Utrum 
tituli Attici C. 1. A. III, 78, 3. 544.: τὸν ἄρχοντα καὶ ἀγωνοθέτην Διονυσίων 
Γάϊον Ἰούλιον Ἀντίοχον ᾿Επιφάνη Φιλόπαππον Βησαιέα. 1020, 1 sq. ἀγωνοθέτου 
Κλαυδίου (?) Ἀντιόχου ᾿Επι(φάνους) (9) Φιλοπάππου. Add. p. 494 η. 288 α, 3. ὃ 
᾿[Π ἀϊος] ᾿Ιούλιοίς Ἀντίοχος 'Emwpávr]e Φιλόπαππος, itemque Lycosurensis - 
n. 407, 4 sqq. Βασιλεὺς ᾿Ιούλιος ᾿Ἐπιφάνης Φιλόπαππος ad hunc ipsum specta- | 
rent an ad eius patrem (not. 2 Mommsenus admodum dubium esse iudi- 
cavit propter nomen Ἐπιφάνης. Nam hoc quidem in patre, Φιλόπαππος in 
filio principale fuisse n. 442 non sinit dubitari. Sed utrum pater an filius - 


an uterque (ut in nominibus Ἡρῴδης et Ἀττιχός filio et patri communibus cer- - 


tum est) praeterea etiam alterum gesserit, vix pro certo dicas, nisi quod 
Philopappum, cuius totum monumentum est, in nullo ex tribus titulis Epipha- 
nem vocari multo maioris momenti est, quam Epiphanem, qui non comme- 


moratur nisi filii causa, hoc solo nomine significari, etiam si alterum item 
habuit. Ipsius monumenti sepulcralis, quod haec inscripta habet, mentionem 


facit Pausanias I, 25, 8: ἔστι δὲ ἐντὸς τοῦ περιβόλου τοῦ ἀρχαίου τὸ Μουσεῖον, - 
ἀπαντικρὺ τῆς ἀκροπόλεως λόφος, ἔνϑα Μουσαῖον ἀδειν καὶ ἀποθανόντα γῆρᾳ — 
ταφῆναι λέγουσιν᾽' ὕστερον δὲ xol μνῆμα αὐτόϑι ἀνδρὶ ῳχοδομήϑη Σύρῳ. - 
ῷ Postremi Commagenes regis Antiochi IV filius natu maior, Philopappi - 
pater. Cf. Ioseph. Bell. V, 460: ἐν δὲ τούτῳ xoi ὁ ᾿Επιφανὴς Ἀντίοχος παρῆν 
ἄλλους τε ὁπλίτας συχνοὺς ἔχων καὶ περὶ αὑτὸν στῖφος Μακεδόνων. Tac. hist. 
II, 25: eulneratur rex Epiphanes, émpigre pro Othone pugnam ciens (a. 69. 


p.Chr. n). Apud quem iam, αὖ in titulis 440 et 442, quod cognomen hono- - i 
rificum fuerat, in proprium et principale hominis nomen abiit. Anno 72 — 


cum pater regno exueretur (not. 3), ille armis obsistere conatus cum fratre — 


cams 


euo Mat EMT I MHIL ἐκ. e comm c e 


444] Antiochus Philopappus. 627 


411 Βασιλεὺς ᾿Αντίοχος βασιλέως ᾿Αντιόχου 4. 
419 Φιλόπαππος ᾿Επιφάνους Βησαιεύςὔ. 
413 Βασιλεὺς Σέλευχος ᾿Αντιόχου Νικάτωρϑδ. 


Callinico (Ioseph. Bell. VII, 932), sed victus ad Parthos se contulit; verum paullo 
post fratres cum Romanis in gratiam redierunt et magno honore habiti reli- 
quum vitae tempus Romae transegerunt (Ioseph. VII, 243). Mommsen. Intra 
annorum 90—4100 p. Chr. spatium eum Athenis summo magistratu functum 
esse non improbabile est. Cf. not. 4. 3 Antiochus IV, filius Antiochi III 
Commagenes regis. Qui cum a. 17 p. Chr. decessisset, Tiberius Caesar regnum 
in provinciam redegit, filium Romae retinuit. Sed anno 38 p. Chr. C. Caesar 
ei regnum paternum reddidit (Cassius Dio LIX, 8, 2. Sueton. Gaius 16). Anno 
72 p. Chr. n. regno privatus est a Vespasiano (Ioseph. Bell. VIT, 219 sqq.). In 
nummis appellatur βασιλεὺς μέγας Ἀντίοχος  Extoovfis, sed in eo hoc honoris 
vocabulum mansit aliter atque in filio (not. 2), quare apud scriptores ubi- 
que simpliciter Antiochus dicitur. Mommsen. 4 Permulti sane fuerunt 
in Seleucidarum domo reges in quos haec appellatio quadraret. Sed neque 
necessitudine, quae ei cum defuncto intercederet, neque ulla alia re quisquam 
ex illis ita eminebat, ut una cum totius stirpis auctore (n. 413) eum iuxta 
ipsius Philopappi statuam collocatum fuisse credibile sit, praeter avum pa- 
ternum Antiochum IV (not. 3). Ut hic patri Epiphani (not. 2) praeferretur 
propterea factum videtur, quia avus etiamtum re vera regnaverat, pater 
non item. 5 Etiam alibi reges, qui civitatem Atticam nancti erant, in 
monumentis quae Athenis erigebantur: studiose quaesita simplicitate nomi- 
nibus et demoticis modo indicantur. Cf. Syll2 298 Καρνεάδην Ἀζηνιέα "Ac- 
ταλος χαὶ Ἀριαράϑης Συπαλήττι[ο] ἀνέϑηχαν. 6 Seleucus I Nicator 
(306—280 a. Chr. n. auctor stirpis Seleucidarum, ad quam origo materna 
regum Commagenes redibat (n. 3833.4.  Memorabile est maiores ab altera 
parte, qui barbari fuerunt, hic neglegi. | 


8. Iudaea. 


414 Basis marmoris Eleusinii inventa in arce Athenarum orien- 
tem versus a Parthenone. Edd. Pittakis "Exo. ἄρχ. 3442. Ex 
Koehleri collatione W. Dittenberger C. I. Att. IIT, 550. 


Ὁ àzuo[c] | βασιλέα Ἡρώδην Quo|popatoy 1 εὐεργεσίας | ἕνεχεν 
5 χαὶ εὐνοίας τῆς | εἰς ἑαυτόν. i 


Litterae AME. Vs.5 EXTON. Quae non tam ligatura esse videtur, 
quam emendatio formae tum temporis volgaris ἑατόν, quam quadratarius 


E. primo inciderat. 4 Herodes I qui volgo Magnus appellatur. Cum Hiero- 


solyma cepisset a. 37 a. Chr. n. (Ioseph. Ant. XIV, 478. Bell. I, 354. Appian. 
49* 


628 VI. Regna Asiana minora. 8. Iudaea. [44 4— 


Civ. V, 75) regnavit usque ad mortem 4 a. Chr. n. (cf. Ioseph. Ant. XVII, 194. 
Bell. I, 665). Cf. Prosopogr. imp. Rom. II p. 440 n. 106. De rationibus quae 
ei cum populo Atheniensium intercedebant cf. Ioseph. Bell. I, 425: ἀλλ᾽ A$q- 
ναῖοι xal Λαχεδαιμόνιοι Νιχοπολῖταί τε χαὶ τὸ χατὰ Μυσίαν Πέργαμον οὐ τῶν 
Ἡρώδου γέμουσιν ἀναϑημάτων; 


418 Basis cum altero pede statuae. Titulus perbene conserva- 
tus. Seiae (8. αἹ ante templum, a dextra parte portae. Ex ectypo 
et apographo suo ed. W. H. Waddington ap. Lebas Inscr. III 2364. 


[Βα]σιλεῖ ἩἫἩ ρώδει: xopíp? Ὀβαίσατος Σαόδουϑ | ἔϑηχα τὸν 
ἀνδριάντα ταῖς ἐμαῖς δαπάναις]. 


Litterae €90CQ. 4 Herodem I Magnum (37—4 a. Chr. n.) significari — 
Waddington inde collegit, quod praeter illum nemo cui Herodes nomen esset. 
in Batanaea regnasset. Etenim post illius mortem primo Philippum filium, 
tum deinceps Agrippam I et Agrippam II illius regionis imperium tenuisse. 
2 Ex hac voce apparet, monumentum regi etiamtum superstiti positum esse. 
Waddington. 3 Unum ex colonia trium milium Idumaeorum ab Herode 
in finibus Trachonitidis collocata, ut terram a rebellionibus incolarum fero- 
cium tutaretur, hunc esse probabiliter coniecit Waddington. Cf. Ioseph. 
Ant. Iud. XVI, 285: τισάμενος δὲ τούτους, τρισχιλίους Ἰδουμαίων ἐπὶ τῇ Τραχω- 
νίτιδι χατοιχίσας ἦγεν λῃστὰς τοὺς ἐκεῖ, 


416 In insula Co. Ed. Spon. Misc. erud. antiq. X p. 338 n. 53 
(Boeckh C.I.G. 2502. Paton and Hicks Inscr. from Cos p.123 n. 75). 


Ἡρώδην 
Ἡρώδου τοῦ βασιλέως υἱόν, 
τετράρχην, 2 
Φίλων ᾿Αγλαοῦ φύσει δὲ Νίχωνος 
ul τὸν αὑτοῦ ξένονϑ xal φίλον. 


Litterae volgares praeter ZX, si modo apographo fidem habere licet. 
1 Herodis Magni (37—4 a. Chr. n.) filius natu minimus, natus ex Malthace 


Samaritana, frater Archelai; etiam nomine quod est Ἀντιπᾶς usus est, sed ple- - 


rumque apud scriptores simpliciter Ἡρῴδης vocatur. Cf. Prosopographia im- 
perii Romani II p. 444 n. 109. 2 Patris testamento a. 4 a. Chr. tetrarchiam 
Galilaeae et Peraeae nactus volgo in titulis, nummis, scriptorum libris τε- 
τράρχης appellatur. Nam regiam dignitatem impetravit nunquam, etsi eam 
identidem pertinaci studio appetebat. Quem ad finem anno 37 p. Chr. n. 
Romam ad C. Caesarem recens rerum potitum profectus, sed ab eo inclementer 


T UR YEN ES 


“ον Ep rt AME EATEN Pues 2a REA qo o acr t 2B REIR. AAT “τον ΕΞ 
c z Fit ak ERE z- " " » ὧν, E: 
OCIO LFU TENIS ERES UN οσο» y wen Uc πως T e a m cu tM 9 Aum fr mnis —— — ss 


418] . Herodes I Magnus (37—4 a. Chr. n.). 629 


acceptus et Lugudunum in exilium missus est. Cf. Prosopogr. imp. R. 1. 1. 
8 Coorum civitati cum patre Herode Magno familiaritatem quandam inter- 
cessisse beneficia regis in eam collata docent, cf. Ioseph. Bell. I, 423: πολλαὶ 
δὲ πόλεις ὥσπερ χοινωνοὶ τῆς βασιλείας καὶ χώραν ἔλαβον map αὐτοῦ" γυμνα- 
σιαρχίαις δ᾽ ἄλλας ἐπετησίοις τε χαὶ διηνεχέσιν ἐδωρήσατο προσόδους κατατάξας, 
ὥσπερ Κῴοις, ἵνα μηδέποτε ἐχλείπῃ τὸ γέρας. Boeckh. De hac munificentia 
procul dubio inter regem et civitatem legationibus ultro citroque missis 
actum est, quam per occasionem hospitium inter regis filium et civem Coum 
contractum videtur. 


417 Basis quadrangula marmoris albi inventa Deli ante tem- 
plum Apollinis. Ed. Th. Homolle Bull de corr. Hell. ΠῚ (1879) 
p. 365 n. 5. 


ὋὉ δῆμος ὁ ᾿Αἰϑηναίων xol ot]  χατοι[χ]ο[ῦντες τὴν νῆσον] | 
Ἡρώδην, βασιλέζως Ἡρώδου υἱόν,1] | τετράρχην,2 ἀρετῆ[ς ἕνεχεν 

5 xai εὐνοί] ας τῆς εἰς ἑαυτοὺς Ἀπόλλωνι ἀνέϑηχαν] ἐπὶ ἐπι- 
μ[ελητοῦ τῆς νήσου ᾿Απολ]λωνίου M----------- i 


Litterae AX. Inter v. 5 et 6 duorum versuum initia (ΣΤΉΣΕΙ et NYNAE), 
quae vix credibile es& ad eundem titulum pertinere. 4 Cf. n. 4161, 
2 Cf. n. 4462, 


418 Lapis fractus in duas partes, qui quondam supra portam 
templi collocatus fuit, Nelae (E] Mwuschennef). . Edd. 4. G. Wetzstein 
ΑΒΗ. der Kgl. Ak. zu Berlin 1863 phil. hist. Cl. p. 272 n. 30. Ex 
suo apographo W. H. Waddington ad Lebas Inscr. III 2244. 


“Ὑπὲρ σωτηρίας xopíoo βασιϊλέως Ἀγρίππα: καὶ ἐπανόδου 2 χα τ 


Litterae TITEL. X Versus lineis horizontalibus insculptis dirimuntur. 
| Ex duobus regibus, quibus Agrippa nomen fuit (n. 4191.2, Wetzsteinius 
hic posteriorem agnoscit nullo allato argumento. At rectius Waddington 
propter vocem ἐπανόδου (not. 2) Agrippae I (37—44 p. Chr.) titulum vindicavit. 
2 Cum Agrippa I C. Caesare interfecto et Claudio rerum potito Romam iter 
fecisset, sane erat cur quis vota nuncuparet pro eius incolumitate et re- 
ditu. Quae vota felicem eventum habuerunt, quandoquidem ille non modo 
salvus, sed etiam auctus prolatis regni finibus (n. 4492) ex urbe domum rediit. 
Quod contra Agrippae II regni nullam novimus condicionem, cui talia vota 
aeque conveniant. Anno 41 p. Chr. igitur aut paullo post hic titulus incisus 
videtur. Wadd. 


630 VI. Regna Asiana minora. 8. Iudaea. [44 8— 


εὐχὴν Διὸς xal πατρι(χ)οῦ 4 ϑ[εοῦ]" ᾿Ἀ[π|όλλ](ων)ος ὁ ὁμονοίας 
τὸν οἶχον χοδόμ[ ησεν8 ------ ] 


3 Utrum genetivus ab εὐχήν pendeat necne, difficile est diiudicatu. 
Nam ad τὸν οἶχον vix referendus erit propter collocationem verborum, sed 
potest a verbo ᾧκχοδόμησεν pendens pro dativo positus esse illa casuum 
confusione, quae tum cum haec exarata sunt iam latissime patebat. 
4 TTATPIIOY, quod πατρίου esse sumit Waddington non sine dubitatione. 
Sed mihi πατρι(χ)οῦ emendandum videtur collato titulo ap. Wetzsteinium Abh. 
der Ak. d. W. zu Berlin 1863 phil. hist. Cl. p. 295 n. 407, 2. 3: φχοδόμνησαν 

x, Μανειηνοὶ πατρικῷ ϑεῷ Ἡροχλεῖ. ὅ ONN. Emendavi. Cf. not. 4. 
6./.|..OAOL. Emendare conatus sum; incertissimam rem esse me 
non fugit, sed utique genetivus nominis desideratur, qui in -oAoc cadere 
nullo modo potest. Quare emendatione opus esse nemo facile negaverit. 
7 Maxime probabile videtur, hoc nomen mero genetivo positum esse pro 
eo quod debebat dici ὑπὲρ ὁμονοίας aut ὁμονοίας ἕνεκα, etsi id commodiorem 
locum post ὑπὲρ σωτηρίας — xoi ἐπανόδου habebat. Sed neque de Iovis et 
Apollinis concordia cogitari licet, neque Concordiae deae (Ὁμονοίας) delubrum 
indicari videtur, siquidem vota quidem ad Iovem et Apollinem pertinebant. 
Concordia ni fallor intellegitur quae inter regem et imperatorem populumque 
Romanum intercedit. 8 Lapis, quantum ex Waddingtoni imagine col- 
ligi licet, ab omnibus partibus integer est. Titulum vero non integrum esse 
apparet, siquidem non modo verbi terminatio desideratur, sed etiam homi- 
nis vel hominum nomina, qui aedificium exstruendum curaverunt. Quare 
infra alium lapidem qui periit adiunctum fuisse statuendum est. 


419 Epistylium, quod quondam aut templi aut alius aedificii 
iuxta templum exstructi fuit, in oppido Seia (S?*a). Ed. W.H. Wad- 
dington ap. Lebas Inscr. II 2365.  Recentiore tempore lapis in 
duas partes fractus et aliis nominibus laesus est. Quae exstant ex 
W. Ewingii apographo ediderunt A. G. Wright et A. Souter Palestine 
exploration fund 1895 p. 272 n. 135. 136. 


Ἐπὶ βασιλέως μεγάλου ᾿Αγρίππα Φιλοκαίσαρος Εὐσεβοῦς xal 
Φιλορωμαί(]}} οὐ !, τοῦ àx βασιλέως μεγάλου Ἀγρίππα Φιλοχαίσαρος 


Litterae AOTIZ; «i semel v.3 ( est, alibi volgarem formam habet, | 
ὦ μέγα apud editores Anglos ubique Q2 est. 4 M. Iulius Agrippa II, M. Iulii ὦ 
Agrippa I (not. 2) filius, Herodis Magni pronepos, natus a. 28 p. Chr. n, Ro- τὸ 
mae commorabatur dum Claudius a. 49 aut 50 p. Chr. n. ei regnum Herodis 
Chalcidensis (n. 427) anno 48 p. Chr. defuncti concessit (Ioseph. Ant. Ind. τ 
XX, 138. Bell.1L, 284). Sed anno 53 p. Chr. n. id rursus Agrippae ademit 
eique tetrarchias quae Philippi et Lysaniae fuerant attribuit. Eum usque 


490] Agrippa 1. Agrippa II. 631 


Εὐσεβοῦς xoi [Φι]λορωμαίου 3, ᾿Αφαρεὺς ἀπελεύϑερος καὶ ᾿Αγρίπ- 
xac υἱὸς ἀνέϑηχαν. 


ad annum 95 p. Chr. n. superstitem fuisse demonstrare videntur nummi, 
num recte Photius bibl. cod. 33 p. 6 b 34 Bekker ex Iusto Tiberiensi eum 
tertio Traiani anno (100 p. Chr. n.) decessisse referat dubium est. De his 
et aliis eius rebus cf. Prosopogr. imp. Rom. II p. 168 n. 89. 2 M. Iulius 
Agrippa I, Aristobuli et Berenices filius, Herodis Magni nepos, natus anno 
10 a. Chr. n., decessit quinquagesimo quarto aetatis anno 44 p. Chr. n. Post 
varias fortunae vicissitudines anno 37 a. Chr. a Gaio Caesare rex constitutus 
est earum regionum quas antea Philippus Herodis f. et Lysanias tetrarchae 
habuerant (loseph. Ant. XVIII, 237. Bell. II, 481); anno 39 p. Chr. idem 
C. Caesar, Herode Antipa expulso, Galilaeam et Peraeam ei dedit (Ioseph. 
Ant. XVIII, 252. Bell. II, 183), anno 44 p. Chr. Claudius reliquum regnum quod 
Herodis Magni fuerat (Ioseph. Ant. XIX, 274. Bell.1I,245. Cassius Dio LX, 8, 2). 


" Repentino morbo correptus decessit Caesareae (Ioseph. Ant. XIX, 350. Bell. 


II, 249). Cf. Prosopographia imp. Rom. II p. 162 n. 88. Patrem filiumque 
plane eisdem cognominibus usos esse hic titulus docet, ita ut pleraeque 
quidem inscriptiones ad utrum spectent in medio relinquendum Sit, nisi 
quod multo plura ex longinquo regno filii quam satis brevi patris monu- 
menta aetatem tulisse consentaneum est. 


420 Lapis inaedificatus ad fontem, qui est ante delubrum 
Islamieum oppidi Helbonis (Haibá). Edd. Porter, Five years in 
Damascus I p. 330. Ex suo apographo W. H. Waddington apud 
Lebas Inscr. III, 2552. 


"Exi βασιλέος μεγάλου Mápxo[o Ἰουλίου ᾿Αγρίππα! Φιλο]καί- 


σαρος xai Φιλορωμαίων 2 [-------- &x τῶν] | ἰδίων ἀνέϑηχανϑ 
διὰ ἐπιμελητοῦ το[ῦ’ ----------------- ] 
Litterae A€oeTICQ. 4 Cf. n. 4491, 2 Cf. n. 379 12, 3 Sub- 


iectum intercidit versus superioris parte extrema.  Conieceris Χελβώνιοι, 
cui supplemento non obstat [ix τῶν] ἰδίων, nam ἴδιος inferiore aetate non 
modo 'privatus' est, sed etiam 'suus, proprius' (Attice olxcioc), neque offen- 
sionem habet civitatem aliquid suis impensis dedicare. Ceterum Waddington 
observat hoc titulo demonstrari, regnum Agrippae utriusque satis longe ad 
septentriones patuisse, nam oppidum .Halbé» situm in convalle Antilibani 
Ituraeae regionis fuisse. Illic antiquitus vinum praestans natum, quod 
Damasci veniret. Apud Ezechielem 27, 48 eius mentionem fieri, nam rectius 
quam S. Hieronymum, qui in versione Latina pro nomine proprio adiectivum 
agnoscere sibi visus esset, Septuaginta interpretes Hebraea sic Graece red- 
dere: Δαμασχὸς ἔμποροί σου, ἐκ πλήϑους, πάσης δυνάμεώς σου οἶνος ἐκ Χελβὼν 
xoi ἔρια £x Μιλήτου. "Non recte sane Gesenium eundem locum intellegere 


6392 VI. Regna Asiana minora, 8, Iudaea. [420— 


apud Ptolemaeum Geogr. V, 14, 43 p. 975, ^ Müller. Nam ibi Χαλυβών op- 
pidum. prope hodiernum .Haleb (Aleppo) situm significari. Sed Χαλυβώνιον 
οἶνον, quem commemorat Strabo XV, 3, 22 p. 735 et Athenaeus I, 28 d, etsi 
Waddington utrum ab hoc an ab illo oppido repetendus sit in medio relin- 
quit, tamen propter Ezechielis locum illuc referre malim. 4 το[ῦ ϑεοῦ 
-- τ τοῦ δεῖνος]. Sed is perperam mihi videtur ἐπιμελητής hic de stato quo- 
dam officio vel magistratu accipere. Immo si civitas, collegium, sodalitas 
vel aliud quodlibet corpus aliquod opus conficiendum et dedicandum curat, 
id fieri non potest nisi cura et opera hominis cuiuspiam, quae res in 
titulis dedicationum formulis ἐπιμελουμένου, ἐπιμεληϑέντος, ἐπιμελητεύοντος 
τοῦ δεῖνος, διὰ ἐπιμελητοῦ τοῦ δεῖνος exprimi solet. Quod quoniam civitatem 
plerumque magistratu publico, collegium praesidi suo tale negotium man- 
dare solet, frequenter talia quale est διὰ ἐπιμελητοῦ τοῦ ἄρχοντος Ἡραχλείδου 


vel τοῦ ἱερέως Διονυσίου occurrunt. Cf. Lebas-Waddington Inscr. III, 2707,4 sqq. - H 


ἐπιμεληϑέντος Λικινίου Μα[ξίμου τοῦ γραμματέως. Eiusmodi aliquid etiam hic 
scriptum fuisse persuasum habeo. 


421 Fragmenta duo lapidis inventa Eithae (E/-H?/) in duabus 
domibus privatis. Ex suo apographo ed. W. H. Waddington ap. 
Lebas Inscr. III, 2112. 


Ἐπὶ βασιλέω[ς μεγάλου Mápxoo 'Iov]|Atoo ᾿Αγρίππα t, [ἔτους .., 


-------- ] | Χάρητος 323, ἔπα[ρχος -------------] | σπείρης Αὐ- 
5 [χγούστης8 xal στρατηγ] }ὸς Νομάδων 9 [πῆς xal 
Χαλ[χιδηνῆς" ------------- ] | 
Litterae MTTCLLI. 4 Uter Agrippa designetur in medio relinquendum 


est (cf. n. 449, 4. 2. 3), nisi quod recte Waddington dixit, quia multo diutius 
alter regnasset quam prior, multo plura monumenta illius quam huius aetatem 
tulisse consentaneum esse. Ceterum Iuliae gentis fuisse Herodis progeniem 
ex n. 498, 3. 4 notum esse observat idem. 2 Οὐᾶρος Χάρητος est in titulo 


item Eithae invento apud Lebas-Waddington Inscr. III 2444, qui Severi 1 


Alexandri anno quintodecimo, i. e. 235 p. Chr. n. (cf. Groebe ap. Pauly- 
Wissowa II, 2 p. 2539) incisus est. 'W. 8 Supplevit Waddington collato 
loco Actorum apostol. 27, 4, ubi σπεῖρα Σεβαστῇ regis Agrippae II tempore 


in Palaestina tendens commemoratur. 4 Cf. Lebas-Waddington Inscr. - 


III, 2496, 41—3: ᾿Αδριανοῦ τοῦ χαὶ Σοαίδου | Μαλέχου ἐϑνάρχου, στρα[τηγοῦ 
Νομάδων. W. 5 Sic aut Χαλ[ζκχίδος] supplendum videri, sed fieri etiam 


posse ut statuae aheneae (χαλ[χῆ εἰκών], mentio hoc loco fuerit, observat | 


Waddington. 


Á X ΥΥΚ ΌΨ ΨῸ, : 
ΠΟ ΞΞ  ΞΞΞΦΞ͵Ὸ ΞΞ  Ξ ΌΨΞΨ 


am. cs 


——SÉá 


423] | Agrippa II. . 939 


422 In porta aedificii diruti quod est in loco Deér-esch-scha'àr. 
Ed. W. H. Waddington ap. Lebas Inscr. III, 2135. 


Δ(ι)ομήδης: (Χ)άρη(τ)ος2, | ἔπαρχος βασιλέως | μεγάλου 
᾿Ἀγρίππαϑ, àx|ó ϑεμελίων ἀνήγειρεν. 


Litterae ΘΘΠΟώ. 1 AOMHAHC. Emendavit Waddington, qui ob- 
servat hoc nomen etiam in vicino oppido Eitha repperiri. Cf. Lebas-Wad- 
dington Inscr. III, 24416: Διὶ Μεγίστῳ Ἀραβιανὸς Διομήδους κατ᾽ εὐχὴν ἀνήγειρεν. 
2 AAPHIOC. Waddington cum (A)«pfio; emendaret, Agrippae hipparchum 
sibi agnoscere visus est cuius mentionem iniceret Iosephus Bell. II, 424: Ἀγρίπ- 
πας δὲ — ἔπεμπεν τοὺς ἐπαμυνοῦντας τῷ δήμῳ δισχιλίους ἱππεῖς, Αὐρανίτας τε 
xai Βαταναίους xoi Τραχωνίτας, ὑπὸ Δαρείῳ μὲν ἱππάρχῃ, στρατηγῷ δὲ τῷ Ἰαχί- 
pou Φιλίππῳ. At primum quidem scriptura Δαρήϊος sine exemplo est. Vel 
Herodotus, cui in aliis vocibus terminatio -ἤϊος pro Attica -etoz familiarissima 
est, Δαρεῖος scripsit. Quo minus eam obtrudere licet titulo volgari inferio- 
ris aetatis sermone concepto. Deinde vero post Διομήδης non aliud nomen 
eiusdem hominis desideratur, sed paternae originis significatio. Sed haec 
vis quominus nomini Δαρήϊος tribuatur, gravissimae obstant rationes. 
Etenim genetivus quidem is nullo modo esse potest, adiectiva vero patro- 
nymica veterum Boeotorum Thessalorum, Aeolensium ritu usurpata ab illa 
regione et aetate profecto aliena sunt. Quare (Χ)άρη(τ)ος reposui, ut et legi- 
timum genetivum et nomen in illis regionibus usitatum nanciscerer, praeser- 
tim cum X pro A vix audacior emendatio sit quam A. Cf. n. 424, 3 [ὃ δεῖνα] 
Χάρητος Éxa[pyoc]. Lebas-Waddington III, 2144, 3 Οὐᾶρος Χάρητος. v. 7. 8 
ἐπὶ Ἡραχλί(ε)ίτου Χάρητος στρατηγοῦ. Uterque titulus Eithae repertus est. 
3 Aut Agrippa I (37—44 p. Chr.) aut Agrippa II (50—95 p. Chr. n.), id quod 
propter longinquitatem imperii probabilius est. Cf. n. 449, 4. 2. 3. 


423 Lapis inaedificatus supra focum in domo agricolae ali- 
cuius in vico Aqraba. Edd. J. G. Wetzstein Abhandlungen der Ak. 
der Wissensch. zu Berlin 1863 Phil.-hist. Classe p. 317 n. 179 
(W. H. Waddington apud Lebas Inscr. HII 2413 δ), Ex W. Ewingii 
apographo A. G. Wright et A. Souter Palestine exploration fund 
1895 p. 49 n. 49. 


Litterae €Z(cf. not. 7OTICQ0. Praeterea μῶ aliquotiens in Ewingii ex- 
emplo (D est, cum Wetzstein ubique volgarem formam M habeat. Vs. 8 in 
voce Διὶ in utroque apographo ΧΙ est, cum reliquis locis ^ habeatur. Cete- 
rum scriptura fumo obscurata difficillime legitur; quod in universum qui- 
dem Wetzsteinio apparet melius cessisse quam Ewingio, sed sunt tamen 
loci ubi huius lectio praeferenda videatur (not.4. 8). Vs. 6 inter ON et €KT 
apud Wetzsteinium unius litterae, apud Ewingium trium spatium vacuum est. 


634 V. Regna Asiana minora 8, Iudaea. [493— 


"Exouc wj ! βασιλέως ᾿Αγρίππα χυρίου 2 ᾿Αουεῖδο[ς ὃ Μαλειχάϑου 
5 ἐποί[ησεν τὰ ϑυρώματιαὔ σὺν ὁ χόζμου 7 xal τὸν βωμὸν ἐχ τῶν 
ἰδίων εὐσεβείας 8 (ξ)ν [ε]χα 9 Διὶ χυρίῳ. 


4 Sic Ewing, cum in Wetzsteinii exemplo |l! sit. Confirmatur igitur 
emendatio a Kirchhoffio apud Wetzsteinium prolata; Waddingtonus dubius 
haerebat, quia fieri posse persuasum habebat, ut tres lineae directae orien- 
talium more numerum ternarium significarent. Sed quod unum eius usus 
exemplum ex titulo Graeco inferioris aetatis attulit, id nullius momenti esse 
apparebit ex eis quae disputavi Syll2 5731. Quare nullus dubito, quin ad 
annum duodevigesimum Agrippae II (not. 2) titulus referendus sit. Qui an- 
nus, prout ab anno 56 aut 61 p. Chr. n. numerandi initium faciemus, aut 
73 aut 78 p. Chr. erit. 2 Agrippa II (50—95 p. Chr. n.) hic necessario 
intellegendus est, quia pater regnum non ultra septimum annum produxit. 
Cf. n. 44192, 3 Nomen in Syria frequentissimum. Cf. Lebas-Waddington 
Inscr. III, 2084, 4. 2129, 3. 2152, 4. 2. 2226, 4. 2374, 1. 9. 2514, 4. 4 Hoc 
nomen ut Αὖμος (n. 4251) proprie dei esse, sed deinde etiam ab hominibus 
geri solitum apparet ex titulo Palest. explor. fund 4895 p. 136 n. 64: ἔτους 
ιε΄ Μ(άρκου) Αὐρηλίου Ἀντ(ω)νίνου | Σεβί(αστοῦ) Σαυρῶν τὸ κοινὸν οἰκοδό[μ(η)σαν 
μετὰ τῶν ϑρησχευόντων ϑεῷ Μαλειχάϑου, ἐφεστώτων Γ(αΐου) Ἰουλί(ου) Τερεν- 
τιανοῦ Αὔσου xo[] | Μαλειχάϑου Μαΐορος xc. Ceterum hoc quoque nomen 
persaepe occurrit in titulis Syriacis. Cf. Lebas-Waddington Inscr. III, 1970, 4. 
2366, 4. 2367, 2. 3. 2368, 4. 2369, 4. 2393,4. 2394,3. 2395, 4. 2462, 3. 2515,14. 
2543, 3. Palestine exploration fund 1859 p. 134 n. 50, 1. p. 267 n. 123,4 sqq. 
5 Cf. n. 426, 7. 8. 6 Sic recte Wetzstein, ΟΥ̓ Ewing. 7 KOZMOY 
Wetzstein, KOZMOY Ewing. Sed illum verum vidisse eo certius est quia σῖγμα 
per totum titulum non X est, sed C. De Cp. pro oy. scriptura inferiore aetate 
latissime patente vix est quod moneam. Item genetivi et dativi confusionem 
illis temporibus frequentissimam fuisse in volgus notum est. 8 Sic recte 
Ewing, CYCC€BEIAC Wetzstein. 9 IN|AEA Ewing. !I!|AKA Wetzstein. 


424 Lapides duo inaedificati in muro ecclesiae desertae in 
oppido Canatha (Qanawát) Edd. Cyrillus Graham "Transactions 
of the Royal society of Literature VI p. 295 n. 23. 24. Ex suo 
apographo W. H. Waddington ap. Lebas Inscr. III 2329. 


α [Βασιλεὺς ᾿Δγρίππας Φιλοχαῖσαρ | [xal Φιλορω]- 
μαῖος; Aéqev? | 
----------- ϑηριώδους χαταστάσεωϊς | -------] 


Litterae AOTTZ. Versus 4. 2 maioribus quam reliqui litteris exarati. 
Vs. 2 inter MAIOX et AETEI trium fere litterarum spatium vacuum. 4 Aut 
Agrippa I (37—44 p. Chr.) aut Agrippa II (50—95 p. Chr). Cf. n. 449, 4. 2. 3 
cum notis. 2 Sollennis haec formula est in edictis magistratuum 


᾿ 
ἧ 
: 
i 
| 
" 
i 
| 
e 
Ϊ 


me c€ 


DÉC δὰ CPH PUENTE Im E pt m 


494] Agrippa 1]. 635 


ἰδ 5 ----- οὐχ οἶδ᾽ ὅπως μέχρι νῦν λζαϑόντες xai | ἐν πολλοῖς τῆς 
χώ]ρας μέρεσιν ἐνφωλεύσ[αντες ----- |------ εἸῖχεν ἢ μηδ᾽ 
ὅλως ποτὲ γ-------- |-------- pu de TTE m14----|-------- 


Romanorum, neque vero mirum eandem etiam a rege usurpari; non quo 
is morem Romanum imitatus sit, sed vice versa Romani hic ut multis 
aliis in rebus institutisque exemplum regum orientis secuti sunt. Nam iam 
in antiquo Achaemenidarum regno similem certe formulam usitatam fuisse 
indicio est Syll? 2, 41—4: βασιλεὺς [β]ασιλέων Δαρεῖος ὁ “Ὑστάσπεω Τ᾿ αδάται 
δούλωι τάδε λέγε[]1. Cf. quae ibi attuli not. 4. 3 Cum φωλεύω, cocta 
proprie de feris usurpetur, quae per hiemem in cavernis subterraneis somno 
obrutae lateant, nonnunquam etiam ad homines transfertur. Cf. Plutarch. 
Quaest. conv. VIII, 9, 3 p. 733 C: τὴν δὲ Τίμωνος ἐν Κιλικίᾳ τηϑὴν Ἀριστοτέ- 
λης ἱστόρηχε φωλεύειν τοῦ ἔτους ἑχάστου δέχα μῆνας, μηδενὶ πλὴν μόνῳ τῷ 
ἀναπνεῖν ὅτι ζῇ διάδηλον οὖσαν. Ac hic quidem de miro somni continui 
genere dicitur, sed etiam de hominibus bestiarum ritu (huc sine dubio 
spectat v. 3 ϑηριῴδους καταστάσεως) in speluncis habitantibus commode poni 
potuisse non est negandum. lam hanc consuetudinem tum temporis apud 
incolas Trachonitidis et Decapoleos multifariam obtinuisse Waddington pro- 
bavit testimoniis Iosephi Ant. XIV, 421. 422: ὁ δ᾽ ἐπὶ τοὺς ἐν τοῖς σπηλαίοις 
λῃστὰς ἐπειγόμενος Σίλωνα μὲν ἐξέπεμψεν Οὐεντιδίῳ, αὐτὸς δ᾽ ἐπ᾽ ἐκείνους ἐξώρ- 
pajsev. ἦν ὃ ἐν ὄρεσιν τὰ σπήλαια τελέως ἐξερρωγόσιν καὶ κατὰ τὸ μεσαίτατον 
ἀποχρήμνους ἔχοντα τὰς παρόδους χαὶ πέτραις ὀξείαις ἐμπεριεχόμενα" ἐν δὴ 
τούτοις Md πάντων τῶν οἰχείων ἐφώλευον. XV, 846: οὐδὲ γὰρ ῥῴδιον ἣν 
ἐπισχεῖν αὐτοὺς (80. τοὺς περὶ τὸν Τράχωνα) ἐν ἔϑει τὸ Χῃστεύειν πεποιημένους 
χαὶ βίον οὐχ ἄλλοθεν ἔχοντας οὔτε γὰρ πόλεις αὐτοῖς οὔτε χτήσεις ἀγρῶν, ὑπο- 
φυγαὶ δὲ χατὰ τῆς γῆς χαὶ χοινὴ μετὰ τῶν βοσχημάτων δίαιτα. Strabo XVI, 2, 20 
p. 756 Cas.: ὑπέρχεινται δ᾽ αὐτῆς (SC. τῆς Δαμασχοῦ) δύο λεγόμενοι Τρ ωνον: 
ἔπειτα πρὸς τὰ Ἀράβων μέρη καὶ τῶν ᾿Ιτουραίων ἀναμὶξ ὄρη δύσβατα, ἐν οἷς καὶ 
σπήλαια βαϑύστομα, ὧν ἕν wol τετραχισχιλίους ἀνϑρώπους δέξασϑαι δυνάμενον ἐν 
χαταδρομαῖς, at τοῖς Δαμασχηνοῖς γίνονται πολλαχόϑεν. Εἰ Wetzsteinius etiam- 
nune eiusmodi subterranea domicilia compluribus locis terrae Hawráó» et 
finitimarum regionum exstare testatur Reise im Hauran und den Trachonen 
p.^44sqq. Id victus genus regem eis qui in ipsius dicione essent hoc edicto 
exprobrare eosque adhortari ut domos aedificarent et ad aliam politiorem 
et humaniorem vitam transirent sibi persuasit Waddington. Non nego fieri 
posse ut tale fuerit edicti argumentum, sed nescio an alia coniectura etiam 
probabilior sit. Etenim non modo habitacula, sed inprimis latebras et per- 
fugia latronum fuisse illas speluncas Iosephus locis quos supra attuli refert, 
quare si quis de latrociniis coércendis latronibusque exterminandis regis 
edictum fuisse et per eam occasionem cavernarum subterranearum mentio- 
nem factam coniciat, certe non absurde existimet. Sane Strabo quidem l. l. 
de sua aetate haec habet: τὸ μέντοι πλέον τοὺς ἀπὸ τῆς εὐδαίμονος Ἀραβίας &p.- 
πόρους λεηλατοῦσιν οἱ βάρβαροι" ἦττον δὲ συμβαίνει χατάλυϑέντων νυνὶ τῶν περὶ 
“Διηνόδωρον λῃστῶν διὰ τὴν ἐκ τῶν Ρωμαίων εὐνομίαν χαὶ διὰ τὴν ἐχ τῶν 
στρατιωτῶν ἀσφάλειαν τῶν ἐν τῇ Συρίᾳ τρεφομένων. Sed eiusmodi mala 


636 VI. Regna Asiana minora. 8, Iudaea. [424— 


aliquantisper compressa identidem renasci solent, neque in illis regioni- 
bus aliter rem se habuisse docet narratio losephi Ant, XVI, 271—284. 
ESO. To n PHRERVS 


425 Lapis inaedificatus supra portam in domo oppidi Sr. 
Ex W. Ewingii apographo edd. A. G. Wright et A. Souter Palestine 
exploration fund 1895 p. 138 n. 65 (Revue archéologique Troisiéme 
série XXVII 1895 p. 138 n. 78). 


"Hpé9(q) Aüpoui, στρατοπεδαρχήσαντι ἱππέων | Κολωνειτῶν 
xai στρατιωτῶν xal στρατηγήσας 2 | βασιλεῖ μεγάλῳ ᾿Αγρίππᾳ 
χυρίῳ 8 ᾿Αγρίππας υἱὸς ἐποίησεν. Lx .^ 


Litterae Πεώ. 4 HPOAAYMOY. Editores emendant Ἡρῴδᾳ (Αὐ)ὔμου, 
sed Dorica nominis forma illi tempori et regioni non convenit. Proprie 
Αὖμος est nomen dei quem Syri colebant (Lebas-Waddington Inscr. ΠῚ, 
2392, 41 sqq. 2394, 4. 2395, 4. 2 Διὸς ἀνιχήτου Ἡλίου ϑεοῦ Αὔμου. 2393,93. 4 
τὸν δεσπότην [Δία] ἀνίχητον Ἥλιον ϑεὸν Αὖμον; ϑεῷ Abpou ibid. 2455, 9, 
2456, 3), sed frequenter in illis regionibus etiam hominibus id imponi sole- 
bat. Cf. Lebas-Waddington Inscr. III, 2097, 4 IIpóxXoc Αὔμου. 924104, & Αὖμος 
Ἀγρίπ(π)ου. 2404,14 Μαρηάϑη Αὔμου. 2463, 2 Αὔμου w(al) [---- x«i] Ἀννήλου 
wt. 9465,41.2 Αὖμος ἀνὴρ ἅγιος. 2 Pro στρατηγήσαντι anacoluthia gravi 


quidem, sed.neutiquam inaudita. 3 Agrippa II (50—95 p. Chr.. Nam 


pater hic in cersum non venit, quia ad vigesimum regni annum non per- 
venit. Cf. n. 4192, 4 Annum 69 p. Chr. esse affirmant editores. Sed 
duas modo in nummis titulisque occurrere Agrippae II regni annos numerandi. 
rationes ab anno 56 et ab anno 64 p. Chr. n. incipientes constat, ut hunc 
titulum aut a. 75 aut a. 80 p. Chr. n. incisum esse manifestum sit. 


426 In vico Sannemein regionis Hawrán, lapis repertus inter 
rudera templorum Iovis et Fortunae. Nunc est in domo praefecti 
(sheik) Ex Makridbeyi apographo ed. J. H. Mordtmann Arch.- 
epigr. Mitth. aus Oesterreich VIII (1884) p. 189 n. 27. Ex exemplo 
W. Ewingii A. G. Wright et A. Souter Palestine exploration fund 
1895 p. 58 n. 46, 


τους AC τοῦ xal AB' | βασιλέως Ἀγρίππα xo|p[oo ! Μ]αββο- 


Litterae €Zermco. 4| Agrippae II regnum indicari demonstrant 
numeri annorum, nam Agrippa I per breve modo tempus regnavit (cf. 
n.4192. Duas vero numerandi rationes quinquennio inter se distantes etiam 
nummus Agrippae habet, de quo exposuit Th. Mommsen Numismatische 


496] Agrippa Il. 637 


5 γαῖος2 GOAo|[voc? xal oi] utol* οἰχοδόμησαν δ || [τὴν ϑύ]ραν σὺν 


Zeitschrift v. Chr. W. Huber III (1874) p. 4514sq. Is Neronis imperio cusus 
est, quoniam oppidum Caesarea Philippi (Paneas) in eius inscriptione Nero- 
nias appellatur. Iam cum habeat temporis significationem ἔτους o τοῦ xoi wu 
in alio vero nummo ἔτους «c' sit una cum Domitiani consulatu duodecimo 
(86 p. Chr. n.), apparet alterutram ex illis aeris ab anno 61 p. Chr. n. initium 
capere. Quae si ea esset, quae quinquennio ante alteram coepit, alterius 
initium referendum esset ad annum 66 p. Chr. At sic huius sextus idem- 
que ilius undecimus annus 71 p. Chr. n. habendus esset, triennio post 
Neronis mortem, quo superstite tamen nummum, qui illos duos numeros 
habet, cusum. constat. Quod contra si prioris seriei initium annum 56, 
posterioris annum 61 p. Chr. esse statuimus, illis numeris ad annum 66 p. 
Chr. n. deducimur. Hoc igitur certum est, sed qua de causa Agrippa ab 
illorum annorum utroque de integro annos regni numerare coeperit, latet. 
Nam regnabat iam aliquot annos ante, ita ut recte Iosephus Bell. IT, 284 
δωδεχάτῳ μὲν ἔτει τῆς Νέρωνος ἡγεμονίας, ἑπταχαιδεχάτῳ δὲ τῆς Ἀγρίππα βασι- 
λείας ab anno 50 p. Chr. numeret. Etiam annus 53 p. Chr. quo pro Chal- 
cidis regno tetrarchias Philippi et Lysaniae accepit, novo ordini annorum 
instituendo ansam dare poterat. Mommsen. Sed utut hoc se habet, hunc 
quidem titulum anni 92 p. Chr. n. esse plane constat. 2 Sie editores 
Angli, cum Mordtmann Ἀββογαῖος integrum nomen esse sumpsisset. Sed 
post finem vocis χυρίου etiam aliud quid excidisse lacunae ambitus demon- 
strat. Manifesto idem nomen habes apud Lebas-Waddington Inscr. IIT, 2554. 
3555: Λυσίας Μαμβογαίου ἀνέϑηχεν. Nam consonarum ββ et μβ vicissitado | 
etiam in domestico oppidi quod Graece Ἱεράπολις appellabatur nomine 
(Mabbug, Βαμβύκη) cernitur, unde hoc viri nomen manifesto-descendit. (Cf. 
praeterea Σαββάτιος, Σαμβάτιος et similia. 3 Suppleverunt editores Angli. 
Qu. vaio; Mordtmann ex C.I.G. 4555, 4. Sed huic nomini reponendo spatium 
non sufficit. ὁ xai] υἱοί Mordtm. Sed recte articulum adiecerunt edito- 
res Angli. 5 Huius verbi formae legitimae, augmento temporali in- 
structae, etsi non plane inauditae sunt in titulis Syriae post Christum natum 
incisis (cf. Lebas-Waddington Inscr. III, 1946 ὦ, 2. 2086, 4. 2172, 2. 2216, 6. 
2225, 4. 5. 4890, 9. 4878, 8, 2419 ῃ, 3. 8. 2544, 4. 2551, 1) et praecipue 
Palmyrae et in proxima eius oppidi vicinia (Lebas-Wadd. 1II, 2612, 4. 2613, 2. 
2614, 4. 2619, 4. 2625, 4. 2631, 6. 7 tamen multo frequentiores eae sunt 
quae augmento carent. Cf. οἰχοδόμησα Lebas-Waddington III, 2064, 5. 6. 
2257, 2. 3. 2486, 2. οἰχοδόμνησες (barbare pro -ac) III, 2445, 3. οἰχοδόμιησε(ν) 
III, 2005, 4. 5. 2019,4. 2024, 3. 3. 2084,14. 2168, 4. 5. 2174, 4. 2492, 6. 2200,92. 
2205, 2. 2224, 2. 2290 ὦ, 3. 2302, 4. 2355,92. 3. 2389, 2. 3. 2396 b, 8. 9. 2415, 7. 
2433, 9. 2446, 4. 2. 2447, 3. 2451, 4, 2515, 2. 2537 ἢ, 2. Palestine exploration 
fund 4895 p.444 n. 79 A, 4. p. 267 n. 423, 8. 4. p.276 n.454, 2. 3. οἰχοδόμη- 
σαν Lebas-Waddington Inscr. III, 4984 c, 3. 4. 4984d, 3. 4. 2001, 4. 5. 2193,4. 5. 
2206, 4. 5. 9221, 7. 2256,92. 2262,5. 2293,5. 2375,2.3. 2481, 2. 8. 2512, 5. 
οἰχοδομήϑη III, 2034, 40, 2079, 3. 2251, 4. 5. Etiam alibi inferiore aetate 
perfrequens fuit haec declinandi ratio, quae sine dubio recte eo relata est 


638 VI. Regna Asíana minora. 8, Iudaea. [426— 


νειχαδίοις ὁ χαϊὶ Aeovc]apíote? xai τὰ ϑυρώμα[τ|α8 ἔστησαν 
Διὶ χυρίῳ ἐχ τῶν | ἰδίων εὐσεβείας χάριν. 


quod cum diphthongus «t pronuntiatione in simplicem vocalem ὦ contracta 
esset nulla iam inter hanc et o: necessitudo intercedere videbatur. Cf. 
E. Schweizer Grammatik der pergam. Inschriften p. 4172 et quae supra 
n. 511, 83 adnotata sunt. 6 Parva Victoriae simulacra indicari demon- 
strat titulus huius simillimus C. I. G. 4558, 2 sqq. τὴν ϑύραν σὺν νειχαδίοις 
χαὶ μεγάλῃ Netwn χαὶ λεονταρίοις. 7 Supplevit Mordtmann ex C. I. G. 
4558, 8. 4. 8 Sic recte editores Angli. ϑυρῴώμοϊτα] | ἀ[ν]έστησαν Mordtmann. 
Sed versus sextus a dextra integer est ut reliqui omnes et septimi initio 
A€CTHCAN exhibet utrumque apographum lacuna inter A et € non indicata. 


427 Basis lapidis Hymettii, in arce Athenarum occidentem 
versus ab Erechtheo. Edd. Pittakis 'Ec. àpy. 3768. Ex O. Luedersii 
apographo W. Dittenberger C. I. Att. III, 551. 


[Ὁ ὃδ]ῆμος | [βασιέα Ἡρώδην Εὐσεβῇ xoi Φιλοχαίσαρα | 


[ἀ]ρετῆς ἕνεχα xal εὐεργεσίας. 


Litterae ΔΗ͂Σ. 4 Nepos Herodis Magni (n. 414) ex filio Aristobulo, 
frater regis Agrippae I (n. 4492. Cui cum Claudius anno 44 p. Chr. n. 
regrum Chalcidis dedisset, illic regnavit usque ad mortem (48 p. Chr. n.). 
Cf. Prosopographia imp. Rom. II p.142 n. 444. Ad hunc rettuli titulum, 
quia discrepantia epithetorum (n. 444, 2. 8 Φιλορωμαῖον, hie Εὐσεβῆ xoi Φιλο- 
χαίσαρα) hunc Herodem ab illo non modo diversum, sed etiam aliquanto 
recentiorem arguit. Atqui inter Herodis Magni progeniem hic unus est, in 
quem et nomen quod est Herodes et regis appellatio cadat. Bene convenit 
quod etiam frater Agrippa 1 eiusque filius Agrippa II eisdem cognominibus 
Εὐσεβὴς xoi Φιλοχαῖσαρ usi sunt (cf. n. 449, 4. 2. 3). 


428 Basis magna, quae fuit olim Athenis. Post alios ed. 
Boeckh C. I. G. 364 (J. Franz El. epigr. p. 254 n. 102. 'W. Ditten- 
berger C. L Att. III, 556). Postea lapis fractus est; exiguam parti- 
culam, versuum 3—-6 initia et paucas septimi et octavi litteras 
continentem, ed. Pittakis 'E«. ἀρχ. 2810. Nunc ea quoque periisse 
videtur. 


Ἢ βουλὴ ἡ ἐξ ᾿Αρείου πάγου xal | 5, βουλὴ τῶν y'! xal 6 


Litterae ΔΕΕΗΘΞΗ͂Σ. 4 Sescenti fuerunt Athenis senatores inde a 
Demetrii Poliorcetae tempore 306 a. Chr. n. praeter paucos annos quibus 


γος Στ ain Den προσέξει Vrae s m ERR 


- P em D IC npn T DE pm rum mt κ τς. ---- 
y MESS INI S pem P WR —— 3 ον: mut RECO TT I Riv P 


429] Herodes Chalcidis rex. Berenice. 639 


δῆμος ᾿Ιουϊλίαν Βερενείχην βασίλισσαν | μεγάλην2, Ἰουλίου 
5 ᾿Αγρίππα βασιϊλέως3 ϑυγατέρα xal μεγάλων | βασιλέων εὐεργε- 

τῶν τῆς πόϊλλεως ἔχγονον, διὰ τῆς προνοίας τοῦ ἐπιμελητοῦ τῆς 
10 πόλεως Τιβ(ερίου) Κλαυδίου Θεογένους || Παιανιέως“. 


sescentos quinquaginta fuisse titulus Syll.? 650, 26 docuit, usque ad Hadriani 
principatum. Cf. G. Gilbert Gr. Staatsalterth. I? p. 295 not. 3. 2 Agrip- 
pae I regis filia, quae primum Marco Alexandri alabarchae filio, postea pa- 
truo suo Herodi Chalcidis regi nupsit, post huius mortem (anno 48 p. Chr.) 
vidua mansit, sed inde ab anno 69 Tito Caesari familiarissima, qui diceba- 
tur eam in matrimonium ducturus fuisse, nisi Romanorum indignatione et 
probris deterritus esset. Post annum 79 p. Chr. quo iterum Romam venit 
sed a Tito dimissa est, eius non amplius mentio fit. Regina ut hic etiam 
apud Tacitum Hist. 1I, 2. 84 et Suetonium Tit. 7 appellatur, sive quod regis 
filia erat (cf. n. 441, 351. 44103) sive propter matrimonium Herodis regis. 
Cf. Prosopographia imp. Rom. II p. 226 n. 434. 3 Cf. n. 4192, 4 Idem 
est etiam C. 1, Att. ΠῚ 68, 6: στρατηγοῦντος ἐπὶ τοὺς ὁπλείτας Τιβερίου Κλαυ- 
δίου Θεογένους Παιανιέως. 805,4 sqq.: Γάιον ᾿Ιούλιον Σπαρτιατιχὸν --- Τιβέριος 
Κλαύδιος Θεογένη[ς] Παιανιεὺς τὸν ἑαυτοῦ φίλον. Sed etiam tituli, qui homi- 
nem summis reipublicae honoribus exornatum Claudii Neronisque aetate mero 
nomine Θεογένης appellant, de hoc potissimum videntur intellegendi. Cf. 
C. 1. Att. III 4085, 2: ἐπὶ Θρασύλλου ἄρχοντος (a. 64 p. Chr. n. ex testimonio 
Phlegontis mir. c. 20) «ai ἱερέως Δρούσου ὑπάτου, χηρυκέυοντος Θεογένους. 


499 Basis marmoris albi eruta Ephesi in theatro magno, 
translata in museum Britannicum. Edd. C. Curtius Hermae IV 
p.190 n. 7. Wood Ephesus Append. Inscr. from the great theatre 
n. 6. E. L. Hicks Greek inscriptions in the British Museum III, 2 
p. 187 n. DXXXVII. 


[Ἢ βουλὴ καὶ] [ὁ δῆμος ἐτείμησαίν] | [᾿άϊον ᾿Ιούλιον, Bacu- 
5 λέως Ἀλεξάνδρου 1 | υἱόν, ᾿Αγρίππαν2, [ταμίαν xal ἀντιστρά!- 


Litterae ZITZ. Vs.4 M et H, vs. 8 fin. H οἵ N inter se ligatae. 4 Ale- 
xandro Tigranis, quem Nero Armeniae regem constituerat, filio, Herodis 
Magni abnepoti, Vespasianus anno 74 p. Chr. n. insulam Elaeussam ad Cili- 
ciae oram sitam concessit. Ioseph. Antiq. XVIII, 440: Ἀλεξάνδρῳ δὲ (Herodis 
Magni nepoti) Τιγράνης ὁμώνυμος τῷ ἀδελφῷ γίνεται παῖς, καὶ βασιλεὺς Appe- 
νίας ὑπὸ Νέρωνος ἐχπέμπεται υἱός τε Ἀλέξανδρος αὐτῷ γίνεται. γαμεῖ δ᾽ οὗτος 
Ἀντιόχου τοῦ Κομμαγηνῶν βασιλέως ϑυγατέρα Ἰωτάπην, νησῖδός (codd. ἡσίοδος, 
emend. Ernesti) τε τῆς ἐν Κιλιχίᾳ Οὐεσπασιανὸς αὐτὸν ἵσταται βασιλέα. Momm- 
sen ap. Curtium 1. 1. 2 Hunc quidem ignotum esse, sed eius filium 
avitum nomen gerentem in eadem provincia, ubi pater quaestor fuerat, ad 


640 VII. Regna Arsacidarum et Sasanidarum. [429— 


τηγον τῆς ᾿Ασίας, διίά τε τὴν ἄλλην ἀρετὴν καὶ τὴν εἰς τὴν | 


πόλιν εὔνοιαν. 


proconsulatum pervenisse observavit Waddington Bull. de corr. Hell. VI (4882) 
p.289. Etenim in titulo Ephesio ex Cyriaci Anconitani schedis edito Bull. 
de corr. Hell. I (1877) p. 292 n. 80, 8sqq. haec leguntur: ἐπὶ ἀνθυπάτου 
Γ(αΐου) ᾿Ιουλίου Ἀλεξάνδρου Βερενειχιανο[ῦ]. Atqui et nomina Alexander et 
Agrippa alternantia Herodis progeniei optime conveniunt, et tempus procon- 
sulatus, quod ab 135 p. Chr. n. utique non multis annis distare demon- 
stravit Waddington, perbene quadrat in eius qui a. 74 p. Chr. rex constitutus 
est nepotem, et cognomen JBerenéeianus non modo per se accommodatum 
est familiae in qua plus una Berenice fuit, sed etiam aliud in eadem stirpe 
exemplum eius monstravit Waddington apud Iosephum Ant. XX, 104: ai 
τελευτᾷ τὸν βίον Ἡρώδης (Chalcidis rex) — ὀγδόῳ τῆς KAaobtou [Καίσαρος 
ἀρχῆς ἔτει, καταλιπὼν τρεῖς υἱούς, Ἀριστόβουλον μὲν ὑπὸ τῆς πρώτης αὐτῷ τεχ- 
ϑέντα γυναιχός, ἐκ Βερενίχης δὲ τῆς τἀδελφοῦ ϑυγατρὸς Βερενιχιανὸν xat Ὑρχανόν. 
3 Regum posteros nonnunquam honoribus reipublicae Romanae functos esse 
Curtius demonstravit exemplo Iulii Severi C. I. G. 4033. Idem docet titulus 
Ephesius quem attuli not. 2 et Atticus C. Iulii Antiochi Epiphanis Philo- 
pappi n. 409. Sed memorabile est Agrippam non ut Philopappum regium 
nomen hereditate a maioribus acceptum retinuisse. 


VII. 
Regna Arsaeidarum et Sasanidarum. 


430 Basis marmoris rectangula; supra titulum protoma viri 
anaglypho expressa, militari habitu. Deli. Ed. S. Reinach Bull. de 
corr. Hell. VII (1883) p. 349 n. 8. 


Aop----1 ----- ράτην2, τῶν πρώτων φίλωνϑ τοῦ | βασιλέως 


Litterae ΑΞΙ͂ΤΣ. 4 De oppidis Δόρβητα (Ptol. V, 47, 6 p. 1005, 10) et 
Δορδομιάνα (Ptol. VI, 5, 2) cogitavit R. At cum ipse supra versum primum 
nihil unquam scriptum fuisse testetur, nihil aliud hic quaerendum est nisi 
nomen proprium eius cuius statua imposita fuit, Δορίμαχον aut Δόρχωνα aut 
Δορύλαον aut simile aliquid. 2 Manifesto haec ethnici terminatio est. 
Cogitaveris de [ιβυ]ράτην. 3 Lagidarum (n. 993, 4042) et Seleucidarum 
(n. 255, 4. 256, 4) morem in hoc honoris vocabulo usurpando Arsacidas imi- 
tari hic videmus. R. 


484] Arsaces VII Mithridates II Parthorum rex. 641 


βασιλέων pey&Aou* "Apoáxou5, | ὁ ἱερεὺς Ἡλιάναξ ᾿Ασχληπιο- 
δώρου ᾿Αϑηναῖοςθ, | ὁ διὰ βίου ἱερεὺς Ποσειδῶνος Αἰσίου 

5 γενόμενος | xai ϑεῶν μεγάλων Σαμοϑράχων Διοσχούρων Καβείί- 
pov,] | ϑεοῖς. 


4 Hinc discimus nummos, qui etsi et regis faciem et inscriptionem 
diversam habent tamen a prioribus ad eundem regem Arsacem VI Mithri- 
datem I relati sint, ita dividendos esse, ut titulus βασιλέως μεγάλου Ἀρσάχου 
᾿Επιφανοῦς ad illum, βασιλέως βασιλέων μεγάλου Apodxoo ᾿Επιφανοῦς ad 
Arsacem VII Mithridatem II (not. 5) spectet. 5 Ex Helianactis aetate (cf. 
not. 6) apparet, hunc esse Arsacem VII Mithridatem II, qui fere annis 
124—87 a. Chr. n. apud Parthos regnavit. Reges Parthorum, etsi suum quis- 
que nomen proprium habebat, tamen in nummis et inscriptionibus usque ad 
medium saeculum p. Chr. n. primum solo Arsacis qui regnum condiderat 
nomine significantur. R. 6 Idem circiter a. 440 a. Chr. haud paucorum 
regum familiariumque eorum imagines Deli consecravit. Cf. n. 258. 353. 
374 —374. 


431 In monte Bisifun (ὄρος τὸ χαλούμενον Βαγίστανον Diodor. 
II, 13, 1) prope oppidum .Kermanschah in Persidis hodiernae pro- 
vincia AKwrdisiam tabula rupi incisa habet titulum Persicum aetatis 
Sasanidarum et iuxta eum utrimque reliquias scripturae Graecae 
quas hic edimus. Edd. Olivier Voyage dans l'Empire Othoman III 
p. 24 tab. 40 n. 2. Ex Morellii apographo cum ipso communicato 
Silvestre de Saey Mémoires de l'institut T. II (1815) Hist. litt. antt. 
p. 164 sqq. Paulo accuratius Ker Porter Itin. II p. 151, omnium 
accuratissime H. Rawlinson Journal of the Royal Geographical so- 
ciety IX p. 114 (J. Franz C. I. G. 4674). Flandin et Coste La Perse 
ancienne I tab. XIX. Cf. quae de titulo exposuerunt J. Olshausen 
Monatsberichte der Kgl. Ak. der Wissensch. zu Berlin 1878 p. 172 sqq. 
A. von Gutschmid Kl. Schriften III p. 43. 46. Geschichte Irans p.123. 


Litterae ZO (v. 4) O (v. 4) Π (sed ultima littera versus 4 l' est) X (sed 
v. 4 init. [D OTAPZHC) Cum Rawlinson minus accurate posituram tituli et 
ordinem expressisset, ex Flandinii imagine cognitum est, duos esse versus, 
unum infra alterum nullo intervallo incisum, sed utrumque in media pla- 
nicie diffissum summa parte excavationis cuiuspiam portae similis. Iuxta 
eam a sinistra v. 4 et infra eum v. 3, a dextra v. 2 et infra eum v. 4, ex 
quo sane Flandinius nihil iam exhibet nisi litteras HC, fuit. Expressi 
Rawlinsonii apographum; nam Flandinius titulum iam magis mutilum in- 
venit quam ille. Priorum exempla et multa omittunt quae apud illum sunt 
neque quicquam praebent quod illius lectioni praeferendum videatur. 

Dittenberger, Orientis Gr. inscr. I. 44 


649 VIL. Regna Arsacidarum et Sasanidarum. [134— — 


& ᾿Αλφασάτης, Μιϑράτης, ΠεπΊ------ L| 
b Τωτάρζης2 | σατράπης τῶν σατραπ[ζῶν].38 2. 8 


4 Hi satrapae esse videntur qui sub Gotarzis imperio (not. 3) fuerunt. 
Nomina Rawlinsoni apographum exhibet, cum apud Flandinium modo litterae 
A ATHX MIO HZTIE' exstent, quae vides nusquam cum illius exemplo 
pugnare. Primum et tertium nomina obscura, medium manifesto a Mithrae 
dei nomine derivatum ac fortasse ab illo nobilissimo quod est Μιϑραδάτης 
non diversum. 2 Nomen in nummis partim ut hic l'cáptnc, partim 
Τωτέρζης scribitur. Apud Tacitum Ann. XI, 8 Gofharxes in codice est primo 
loco, deinde in eodem capite et XI, 9. 10. XII, 10. 43. 44 deciens Gotarzes, 
apud Iosephum Ant. XX, 73 Κοτάρδης (ἱχοτάρδη libri AE, χατάρδη MW, co- 
iardé versio Latina) apud Persas recentiores Góderz vel Gádarz. vw. Gut- 
schmid p. 43. De nomine cf. F. Justi Iranisches Namenbuch p. 418. Unus 
huius nominis homo, quem scriptores veteres noverunt, Artabani ΠῚ Par- 
thorum regis (10—40 p. Chr.) filius non germanus quidem sed adoptivus 
(not. 5), iam illo superstite proximum post ipsum regem dignitatis et poten- 
tiae locum tenebat (not. 8); defuncto Artabano cum Vardanes germanus filius 
successisset, Gotarzes eum regno spoliasse videtur; certe anno 44 p. Chr. 
regem hunc fuisse constat. At cum crudeliter imperasset, Vardanes propere 
advolans illo expulso regnum recuperavit; inde a mense Iunio anni 42 
p. Chr. cum eius imagine nummi cusi sunt. Ac primus quidem CGotarzis 
conatus eum denuo evertendi frustra fuit, ille cum fratre in gratiam rediit 
et in Hyrcaniam se contulit. Aliquot annis post cum iterum arma cepis- 
set, iterum quidem Vardanes in proelio victor fuit. Sed ab hominibus, qui 
propter crudelitatem regis coniurationem fecerant, paullo post mensem 
Augustum a. 45 p. Chr, quo etiamtum nummus eius auspiciis emissus est, 
dum in venatione versatur interfectus, Gotarzes ad regiam dignitatem evec- 
tus est. Qui cum regnum a Meherdate aemulo, quem Claudius Caesar Roma 
petentibus Gotarzis adversariis miserat, armis feliciter defendisset, morbo 
decessit inter mensem Iunium anni 54 et Septembrem eiusdem anni; nam 
illa temporis nota etiamtum ipsius, hac iam Vononis II successoris nummus 
signatus est. Sic tempora rerum huius regis, de quibus difficillimum est 
iudicium maxime propter Taciti et nummorum discrepantiam, disposuit 
A. v. Gutschmid Gesch. von Iran p. 123—128, cum antea in praeclara illa de 
Gotarze commentatione, quae in tertio opusculorum volumine recusa est, 
nonnulla paullo aliter adornasset. 3 Artabano etiamtum superstite, i. e. 
ante annum 40 p. Chr. (v. not. 2) haec scripta esse ex titulo, qui sane alibi 
nusquam occurrit, apparet. Homo qui pluribus satrapis (cf. not. 1) praefectus 
esset, i. e. magnae parti totius imperii, manifesto proximum post regem 
locum tenebat. Ac ne illud quidem dubium videtur, quibusnam potissimum 
regni Parthici regionibus Gotarzes Artabani nutu praefuerit. Nam eiusdem 
temporis nummus aetatem tulit cum inscriptione Γωτέρζης βασιλεὺς βασιλέων 
Ἀρεανῶν, ὑὸς Γξ (not. 5), καλύμενος Ἀρταβάνου (cf. Percy Gardner, Parthian 
coinage p. 49 n. 25. Olshausen l. 1. p. 477. v. Gutschmid Kl. Schriften ΠῚ 
p. 68 sqq. Gesch. Irans p. 123). Nam etsi hic pro σατράπης σατραπῶν iam 


τ Ὁ τοῦς τ φεηρο πΊνσξοσαοι en στος e So m τοι ζ΄ 


439] Gotarzes satrapa. 643 


6 Voxáp(C)nc* l'eóxobpoc.5 Á 


magnificentius sonans βασιλεὺς βασιλέων legitur, tamen ne hunc quidem num- 
mum post Artabani mortem signatum esse illa χαλύμενος Ἀρταβάνου osten- 
dunt. De quibus cum antea et ab aliis et ab ipso sententiae variae ac 
pleraeque quidem admodum improbabiles latae essent, perquam verisimiliter 
Gutschmidius statuit, latere in his litteris nomen barbarum dignitatis po- 
testatisque, quod fere vicarium regis significaret. Sane quod Cassii Dionis 
loco XL, 412, 3 ταλύμενος Σιλάχης ὁ τότε τῆς χώρας ἐχείνης σατραπεύων ean- 
dem vocem repperisse sibi visus est, manifesto fallitur. Etenim verissime 
Boissevain adnotat, Kiddii emendationem ταχὺ μὲν ὁ necessariam esse propter 
sententiae conexum et enuntiati structuram, quia haec sic cohaereant: ταχὺ 
μὲν ὁ Σιλάχης — ἡττήϑη τε περὶ ᾿Ιχνίας — xoi τρωϑεὶς ἀπεχώρησεν αὐτάγγε- 
λος τῶι βασιλεῖ τῆς ἐπιστρατείας αὐτοῦ γενησόμενος, ταχὺ δὲ χαὶ ὁ Κράσσος 
τά τε φρούρια xol τὰς πόλεις --- προσεποιήσατο. lam cum illa aetate Ariano- 
rum nomen etiamtum orientalem potissimum eius terrae quae hodie Írán 
appellatur partem significaverit, Gotarzem ab Artabano superioribus quae 
dicebantur satrapiis praefectum esse et fortasse cum ille per rebellionis tem- 
pora ad Izaten Adiabenes regem confugisset (Ioseph. Ant. XX, 54) vices regis 
gessisse, dum is in patriam reduceretur, summa cum veri specie coniecit 
Gutschmid. 4 ΓΩΤΑΡΣΗΣ Rawlinson. Sed hoc nusquam alibi reppe- 
ritur, cum Τωτάρζης praeter nummos et scriptores etiam hic ipse titulus 
v. 2 habeat. Quare admodum accommodata ad persuadendum est Gut- 
Schmidii opinio, in lapide inversam litterae ζῆτα formam X fuisse, quae 
eadem in nummo Gotarzis, cuius mentionem feci not. 3, occurreret. 5 AI- 
teram partem compositi vocem pwhra (filius) esse pridem perspectum est, 
priore vero loco proprium nomen Gév primus agnovit Rawlinson, quod 
recurrit in nummo Gotarzis (not. 3) δὸς ἔξ, ut primus perspexit Olshausen 
p.177. Ac patri quidem Gotarzis illud nomen (lingua Pahlavica Vév, Per- 
sica inferioris aetatis Góv) fuisse nusquam legitur nisi hic. At nescio an 
huius memoriae vestigium sit in fabulis Persicis apud Firdusium et alibi, 
ubi Gév appellatur nobilissimus ex quadraginta aut octoginta Gotarzis filiis. 
Cf. A. v. Gutschmid Kl. Schriften III p. 449. F. Justi Iranisches Namenbuch 
p. 366. Utique titulus docet errare Iosephum, qui XX 73 Gotarzem Vardanis 
fratrem appellet. Qui error facillime ita explicatur, ut cum Gutschmidio 
sumamus Artabanum, cum Gotarzem sua vice omne regnum gubernare iube- 
ret, simul eum adoptione in regiam domum ascivisse. 


432. 433 In loco Naksch-i-Rustam anaglyphum rupi incisum, 
duos equites repraesentans. In pectoribus equorum singuli tituli 
bilingues, scriptura et sermone Graeco et Parthico (Pahlav?) con- 
cepti. Edd. Flower Philosophical Transactions XVII p. 775 n. 204. 
Accuratius C. Niebuhr Itin. Arab. T. II tab. XXVII, 1. Ker Porter 
Itin. Georg. Pers. cet. I p. 548sqq. (J. Franz C. 1. G. 4675). 

AA 


044 VII. Regna Arsacidarum et Sasanidarum. [432— 


Photographica arte effectam monumenti imaginem proposuit F. Stolze 
Persepolis II, tab. 146. Cf. quae de titulo exposuerunt Th. Nóldeke 
ap. Bezzenberger Beitráge IV p. 22 sqq. 35 sq.  Tabari p. 48 et 
apud Stolze Persepolis II p. 3. E. Drouin Revue archéologique Troi- 
siéme série XXXII 1898 p. 67 sqq. 


(439) 
Τοῦτο τὸ [x]póow[x]op! Μασδάσνου 2 | ϑεοῦ ᾿Αρτο[ξάρ]ου8, βασι- 
λέως βασιλέων | ᾿ΑριανῶνΆ [ἐχ w]é[v]ooc ϑεῶνδ, υἱοῦ | ϑεοῦ 
Παπάχου 6 βα[σιλ]έως. 


Litterae ΕΘΠποώ. | Non faciem, sed effigiem significari apparet. 
Cuius notionis Graecum quidem exemplum nullum novi, etsi multo latius 
patuisse vim inferiore aetate quam antiquitus multa vestigia indicant, ex 
" quibus tetigisse sufficiet usum de tribus personis divinis in illis de trinitate 
disputationibus frequentissimum. Adde quod Th. Nóldeke mihi per litteras 
significavit, in omnibus dialectis Aramaicis nomen parsópó$ ab illo Graeco 
derivatum similem notionem habere, ita ut 'personam alicuius assumere' 
fere idem esset atque illius formam ac speciem induere, itemque parsópe 
dehul gnes (πρόσωπα παντὸς γένους) dici ut figurae omnis generis indicaren- 
tur. Denique in huius tituli versione Pahlavica voci Graecae respondere 
patkrá (in recentiore lingua Persarum pa?kar) quod imaginem significaret. 
2 Vocabulum Persicum axdayaxna cultorem summi dei Maxda, qui volgo 
nomine composito Ahwra-maxda appellatur (not. 7) satis accurate hic Grae- 
cis litteris redditum est. 3 Artaxerxes I regni Sasanidarum conditor 
(224—242 p. Chr. n). Nomen n. 434, 4 integrum exstat, sed hic quoque 
eandem atque illic scripturam fuisse manifestum est. Qua indicatur, tum 
iam in hoc nomine ut in aliis similibus (puhr ex puthra n. 4343, Mehr ex 
Mithroa) aspiratam £h in simplicem spirantem A mutatam fuisse, ut Persice 
fere Artahsahr pronuntiaretur. Tituli nummique Pahlavici sane ZA retinent 
Sasanidarum aetate, sed hoc manifesto cum tota natura huius scripturae, 
quae multa obsoleta conservat, cohaeret. Memorabile est hic post 5 etiam 
comparere antiquam vocalem ἄλφα, cum plerumque inde a Sasanidarum 
temporibus ὁ (Graece plerumque ἡ, quod tum iam ὁ fuisse nemo ignorat) 
in eius locum successerit, ita ut Ἀρταξήρ, Ἀρδεσήρ, Ἀρτασίρης apud scripto- 
res Byzantinos inveniatur. Denique labente tempore hic quoque media 
tenuem expulit (cf. n. 49, ut nasceretur scriptura Ardas?r, Ardesir, quae 
non modo in recentiore Persarum lingua obtinet, sed iam apud antiquiores 
scriptores Arabas et Syros paene constanter observatur. Th. Nóldeke Bei- 
trige IV p. 35 not. 1. Cf. etiam F. Justi Iranisches Namenbuch p. 34 sqq. 
De forma memorabili nominis, in qua antiquum Zr in ss abiit (Ἀρταξέσσεω) 
cf. Syll.2 5733. 4 Cf. n. 4344, Quod additamento καὶ Ἀναριανῶν etiam- 
tum abstinet Artaxerxes, eo Nóldeke Tabari p.48 observavit certissima 
ratione refelli narrationes de Chorasmia aliisque regionibus trans Oxum 
sitis ab illo regno suo adiectis. Nam illas terras nunquam Arianae (Iram) 


188] Artaxerxes I (224—242 p. Chr. n.). 645 


(433) 
Τοῦτο τὸ πρόσωπον Διὸς 9500.7 


nomine comprehensas esse, neque magis illo quidem tempore regionem 
Tüarán vel Z'üran, quae item apud Tabarium inter provincias ab Artaxerxe 
bello domitas enumeraretur. Eo nomine enim significari partem hodiernae 
terrae Balücistán eam fere, cuius caput nunc esset oppidum Kelát. 5 Cf 
Nóldeke Tabari p. 452 not. 4, unde apparet, nomine ϑεός hic v. 2. 4. n. 434, 
1.3. 4. 5. 6 usurpato obscurari notabilem in indigenarum sermone distinctio- 
nem. Etenim Sasanidas antiquissima quidem voce bag se ipsos significare 
solitos esse, sed illud quod in religione Mazdaica proprium et sanctissimum 
divini numinis vocabulum esset yasdá» nunquam de rege usurpari. Quod 
contra ubi originem suam ad deos referrent, constanter et proprie 7»«nó- 
&ihr ad yasdám dici; quae hic verbis ix γένους ϑεῶν redduntur. 6 Per 
illa tempora in regionibus prope Tigrin amnem sitis perfrequens fuisse no- 
men JPápa (pater | unde derivaretur Pápak (paterculus) monuit Noldeke 
Beitr. p. 35 not. 3, qui idem satis antiquo tempore hic ut alibi (n. 49) tenuem 
in mediam abiisse monet, ut iam Agathias (saeculo p. Chr. n. sexto) IIdfexoc 
scriberet. At tertio p. Chr. saeculo etiamtum Pápak pronuntiatum esse hic 
titulus docet, quoniam in monumento Graeco accidisse quod in Pahlavicis 
perfrequens est, ut scriptura quae pronuntiationem pridem obsoletam signi- 
ficaret tamen retineretur, nulla ex parte probabile est. Forma quae utrobi- 
que mediam habet Bábak Arabum est, quorum sermo et litteratura tenui p 
omnino caret, non Persarum. N. Cf. etiam F. Justi Iranisches Namenbuch 
p.241. Papacum Artaxerxis patrem fuisse testantur cum tituli n. 432, 3. 4. 
434, 6 tum nummi (Drouin p. 68) et narratio apud Tabarium p.41 vers. 
. Germ. Apparet igitur ficticiam esse relationem libri Pahlavici de Sasanida- 
rum imperii origine, qui volgo Kárnámak appellatur (vide Nóldekii versionem 
Germanicam, Beitr. zur Kunde der indog. Spr. IV p. 36 sqq.), quae Artaxerxem 
ex matrimonio Sásáni pastoris cum Papaci regis filia procreatum refert. 
7 Iuppiter hic summus Persarum deus Ahuramazda est. Cf. n. 383, 44. 42. 54 
cum nof. 14. 384,5. 404,20. Silvester de Sacy vir clarissimus hic puden- 
dum errorem interpretis Graeci deprehendere sibi visus est. Etenim Arta- 
xerxis I nepotem Hormisdam I (regn. 272—273 p. Chr.) hic imagine reprae- 
sentari, at illum Graecae inscriptionis auctorem perperam hominem dei 
nomen gerentem pro ipso deo habuisse. Quae coniectura, etsi Franzii 
aliorumque assensum tulit, mihi nullo modo probabilis visa est praecipue 
quia incredibile existimabam Artaxerxem suam et nepotis imaginem, qui illo 
superstite vix adulta aetate fuisse potest, huic rupi incidendam curasse 
omisso ipsius filio, illius patre Sapore (n. 4343, quem tamen magna apud 
patrem gratia floruisse eumque in rebus publicis administrandis strenue et 
sollerter adiuvisse constat (Tabari p. 30 vers. Germ.) Quare Theodorum 
Nóldeke per litteras consului, qui mihi rescripsit, se nullo modo. dubium 
existimare, quin deus, non rex indicaretur. Quod praeter argumentum a 
me allatum etiam appellatione ϑεός demonstrari. Nam βασιλεύς quidem 
praeter ipsos reges etiam de filiis eorum, qui quidem provinciae praeessent 


646 VII. Regna Arsacidarum οὐ Sasanidarum. [(433— 


(quod ne ipsum quidem in Hormisdam cadere poterat eo tempore quo avus 
Artaxerxes etiamtum inter vivos erat), 9ceóv vero (bag, not. 5) neminem ap- 
pellatum nisi qui re vera regnaret. Neque omnino credibile esse hominem, 
cui tale officium a rege mandaretur, tanta stupiditate fuisse ut tam ridicu- 
lum errorem committeret. 


484 Anaglyphum rupi incisum in loco Naksch-i- Radjab, re- 
praesentans equitem et post eum plures viros pedites. Equi pec- 
tori inscripti tituli, superiore loco sermone et scriptura quae Pahlavi 
vocari solet conceptus, inferiore Graecus quattuor versuum. Edd. 
C. Niebuhr Itin. Arab. II p. 153 tab. XXVII A.  Morier, a journey 
through Persia cett. p. 157 (Silvestre de Sacy Mémoires sur diverses 
antiquités de la Perse p. 34 tab. IÀ n. 1—4.  Hick Veteris Mediae 
et Persiae monumenta p. 50 sqq.). Denuo exscriptum ed. Ker Porter 
Itin. Georg. Pers. cet. Vol. I p. 572 sqq. (J. Franz C. 1. G. 4676). 
Imaginem photographiea arte effectam proposuit F. Stolze Perse- 
polis II tab. 4103. Cf. quae disputaverunt Th. Nóldeke ap. Bezzen- 
berger Beitr. zur Kunde der indog. Spr. IV 1878 p. 60 not. 4 et 
ad Tabarii versionem p. 18 not. 4 et apud Stolze Persepolis II p. 3. 
E. Drouin Revue archéologique Troisióme série XXXII 1898 p. 77 sqq. 


Τὸ πρόσωπον: τοῦτο Μασδάσνου2 ϑεοῦ | Σαπώ{ρ]ου 8, [β]ασι- 
λέως βασιλέων ᾿Αριανῶν | xal Ἀναριανῶνά ἐχ γένους 


Litterae ΘΘΖΠΟώ. Lineae quae rectae esse debebant hic illic paullu- 
lum inflexae, ut A. ATI. 4 Cf. n. 4321, 2 Cf. n. 4322, 3 Sapores I 
(242—272 p. Chr. n. cf. Nóldeke Tabari p. 442sqq.. Nomen eo tempore 
quo haec incisa sunt apud Persas Sahpuhr sonabat, quae vox ex antiquo 
Khsayathija-puthra, contracta filium regis significabat. Romanos constanter 
Sapor vel Sapores scribere, Graecos plerumque quidem item Σαπώρης ha- 
bere, sed etiam scripturam per mediam βῆτα (Xagóp, Σαβώρης, Σαβόρης) 
haud raro occurrere, in libris Talmudicis vero et inde a quarto p. Chr. n. 
saeculos apud Syros scriptores omnino nullam aliam inveniri formam, cum 
Persica lingua recentior in hoc quidem nomine antiquam tenuem retineat, 
observat Nóldeke. De hac tenuium et mediarum vicissitudine vide quae 
adnotavi n. 4?; de Saporis nomine cf. etiam F. Justi Iranisches Namen- 
buch p. 284. 4 Cum Artaxerxes I et hic v. 4. 5 et n. 432, 2. 3 titulo 
βασιλέως βασιλέων ᾿Ἀριανῶν contentus fuerit, itemque in nummis ipsius Sapo- 
ris I Pahlavica lingua ealkán malká Aérüm scriptum sit, non modo hic 
additur καὶ Ἀναριανῶν, sed item in duobus barbaris eiusdem tituli exempla- 
ribus malkán malká Airan ve An?rán neque aliter in titulo reperto in loco 
qui hodie Hádji-ábád appellatur. Drouin. Ac Nóldeke quidem hoc titulorum 


434] Sapores I (242—272 p. Chr. n.). 647 


5 ϑεῶ[ν,ὅ υἱοῦ] | Μασδάσνου ϑεοῦ 'Apra£ápoo,9 [βασιλέως] | βασι- 
λέων ᾿Αριανῶν, ἐκ γένους ϑεῶν, | ἐχγόνου ϑεοῦ [[απάχου 
βασιλζέως]. 


discrimen ita interpretatur, αὖ Artaxerxis regnum intra terminos terrae 
Arianae (rán) se continuisse sumat (cf. n. 4324, Saporem vero etiam regio- 
nes extra eam sitas subiecisse. Quod contra Drouinus illis Avrüm, Ava- 
ρίανοί omnes omnino terras quae extra fines Arianae essent contineri existi- 
mat, ita ut illa formula totius orbis terrarum imperium sibi arroget rex. 
Quae vaniloquentia etsi a Persarum ingenio profecto non aliena est, tamen 
praestare videtur Nóldekii sententiam sequi, quoniam discrimen tale, quale 
hie inter patris filiique imperii ambitum indicatur, re vera fuisse constat. 
Inter terras extra Arianam a Sapore regno adiectas praecipue Mesopotamia, 
Syria, fortasse etiam Cilicia et Cappadocia numerari videntur, quibus bello 
contra Romanos feliciter gesto potitus est. Cf. Tabari p. 81 544. versionis 
Germanicae cum notis editoris. Sane ea possessio non diuturna erat, sed 
titulum magnificum semel assumptum ne amissis quidem terris rursus ab- 
iectum esse consentaneum est. 5 Cf. n. 4325, 6 Cf. n. 4323, 
7 Cf. n. 4326, 


ADDENDA ET CORRIGENDA. 


P.50 n.49. Maiusculis ex Jougueti apographo ed. Seymour de Ricci Revue 
archéol. Troisióme série XXXVIII 4904 p. 307 n. 4. Duo sunt versus, 
quorum prior finitur voce [᾿τολεμαῖον. Litterae volgares, quales con- 
veniunt Ptolemaei Lagi f. aetati. 

P.53 n.24. Repetivit M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung ll 1903 
p. 540 n. 9. 

P.59 n.34. Ex quo haec typis exscripta sunt, accesserunt quattuor eius- 
dem generis monumenta, ex quibus unum in insula Io inventum est, duo 
Pari, unum Therae. Cf. M. L. Strack, Archiv für Papyruskunde II p. 540 
n. 10—13. Sed quod Strackius de natura et origine harum dedica- 
tionum idem ac Perdrizetus iudicium pronuntiat, probare nequeo. Nam 
id quidem apparet, quo plures eiusmodi lapides omnibus nominibus 
simillimi in lucem protrahantur in variis oppidis ac regionibus, eo magis 
mirum videri debere consensum tot hominum, populorum, gentium in 
titulorum quos dedicationibus suis inscribendos existimaverint forma; 
neque enim is fortuitus esse potest neque inter illos omnes pactum 
aliquod de ea re factum esse credibile est. Contra si haec omnia 
ipsius reginae iussu consecrata statuemus, nihil difficultatis restabit. 
Sane id omnino fieri non posset, si verum esset, quod Strackius dicit, 
inde a morte reginae demum (270 a. Chr. una cum sacris cognomen 
quod est Φιλάδελφος usurpari coeptum esse. Quod de cultu quidem 
reginae certissimum est (cf. H. von Prott Mus. Rhen. LIII p. 465. 
M. L. Strack M. Rh. LV p. 464 sqq. de cognomine vero etsi per se pro- 
babile videri possit, tamen ut ullo certo argumento demonstretur tan- 
tum abest, ut testimonio fide dignissimo contrarium probetur. Etenim 
titulus, quem ex Bottii editionibus repetivit Strack Archiv für Papyrus- 
forschung II p. 539 n. 5: Ὑπὲρ βασιλέως Πτολεμαίου | xai Ἀρσινόης Φιλαδέλ- 
qou | Σωτήρων Διονύσιος Ποτάμιωνος, quem ipse quidem paullo post reginae 
obitum scriptum existimat, sine dubio illa etiamtum superstite incisus est, 
non modo quia dea non appellatur, quod ille ratione nulla ex parte proba- 
bili explicare conatur, sed etiam, id quod gravius est, quia praepositionis 
ὑπέρ cum genetivo coniunctae vis (cf. n. 3653) non cadit in mortuam. 

P. 60 n.35. Repetivit M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung 1I (1903 
p.544 n.44. Qui quod hoc titulo probari dicit, appellationem βασιλεύς 
etiam illis familiae regiae hominibus tribui consuesse, qui non regnarent, 
ei nequeo assentiri. Nam ni plane fallor hoc quidem nomine permagnum 
intercedit discrimen inter masculinum βασιλεύς et femininum βασίλισσα. 


Addenda et Corrigenda. 649 


P. 66 n. 42, Repetiverunt R. Herzog Koische Forschungen und Funde p. 4. 
M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung II (1903) p. 539 n. 6. 

Ρ, 68 n. 44. Repetivit M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung II (1903) 
p. 538 n. 4. 

P. 70 n. 46. Hoc de titulo nuper disputavit P. Wolters Mus. Rhen. LVIII 
p. 154 sqq. et luculentissime refutavit errores quosdam, quos ego tacite 
spreveram. Nam primum quidem, ut ille recte monuit, titulum Hali- 
carnassi erutum esse Newtoni testimonio plane constat, ut mireris 
Darestii errorem, qui Cnidium dicit, a Wachsmuthio, Szantone, Kleinio 
non perspectum et emendatum esse. Immo cum hi omnes de origine 
lapidis illum sequerentur, inde alia opinio haud minus prava nata est. 
Nempe memor loci Pliniani N. hist. XXXVI, 24: eolwt eam (Venerem 
Praxitelis) ὦ Cnédéis postea mercar? rex Nücomedes, totum. aes alienum 
quod erat 4ngens civitatis dissoluturum. se promittens . omnia, perpeté 
maluere, nee immerito, illo enim signo Praaiteles nobilitavit Cnidwum, 
Klein apud Szantonem Wiener Studien VIII p. 14. Praxiteles p. 285 hunc 
quoque titulum de statuis propter inopiam aerarii venumdatis aut pignori 
oppositis testari existimavit. Sed recte Woltersius (ut nos not. 9) ne- 
gavit, hanc esse posse vim verborum τοὺς ὑποτεϑέντας εἰς τὰς εἰχόνας. 
Immo de reditibus dici, qui oppignerati essent pro eorum mercede, 
qui statuas conficiendas redemissent. 

P. 82 n.53. Repetivit M. L. Strack Archiv für Papyruskunde II (4903) p. 559 
n. 42, qui prudenter observavit, quo plures diversis Aegypti locis erue- 
rentur tituli dioecetas commemorantes, eo probabiliorem fieri Wilckenii 
opinionem, non summo modo omnis rei pecuniariae praefecto, sed etiam 
inferioribus singularum regionum magistratibus hoc nomen fuisse. 

P. 94 n. 56 not. 8. 9. Quas hic indicavi difficultates gravissimas in fastorum 
Aegyptiorum et Macedonicorum responsione sitas, eae non expediuntur, 
sed si fieri potest etiam augentur papyris in vico JMed?net-en-Nahas 
regionis FaZji», ubi quondam fuit Magdola, repertis, quos publici iuris 
fecerunt P. Jouguet et G. Lefebure Bull. de corr. Hell. XXVI 1902 p.95 sqq. 
Quos tertii a. Chr. n. saeculi esse scripturae genus docet, propter an- 
norum regni numeros vero non possunt nisi aut ad Philadelphi aut ad 
Euergetae regnum referri, sed hoc quidem multo probabilius esse edi- 
tores collegerunt ex Pythangeli militum ducis mentione quae est p. 99 
ἢ, 1,4. Nam huius hominis militiam quidem inde a Philadelphi usque 
ad Philopatoris regnum pertinuisse, sed quod in papyro una cum filio 
exercitui praeesse dicatur (Πτολεμαῖος Μαχεδών, τῶν Πυϑαγγέλου «oi 
Πτολεμαίου τοῦ υἱοῦ αὐ[τοῦ] ἐπιλάρχης), incredibile esse iam per initia 
regni Philadelphi hos papyros conscriptos esse (De Pythangelo cf. Strabo 
XVI, 4, 44. 45 p. 773. 774 et complures papyrorum Fl. Petrii locos quos 
attulerunt Jouguet et Lefebure n. 400 not. 2). Iam in eorum numero, 
Si eos omiseris, qui diei significationem mutilam habeant, quattuor sunt 
anni primi (247/6 a. Chr. n., qui subscriptum habeant La' Γορπιαίου 
xn. Τυβὶ ιβ΄ (p. 124 n. XV, 5. ibid. n. XVI, 9. p.425 n. XX, 10. p. 196 
n. XXI, 44), duo in quibus legatur La' Γορπιαίου λ΄ Τυβὶ ιγ΄ (p. 449 
n. XIV, 45. p.123 n. XVIII, 40). Cave hic ex duobus fastorum Aegyptiorum 


650 Addenda et Corrigenda. 


diebus qui ipsi se excipiant alterum duodetricesimo, alterum tricesimo 
mensis Macedonici diei respondere existimaveris, Nam cum notum sit 
diem ultimum (ἔνην χαὶ νέαν) a Graecis in utroque mensium genere 
eliam τριαχάδα appellari consuevisse (cf. Proclus in Hesiodi Opp. et dies 
v. 766. Ideler Handbuch der Chronologie I p. 284. 299), nihil impedit 
quominus in illis papyris nota λ΄ undetricesimum mensis cavi diem in- 
dicari statuamus. Ut igitur haec sex testimonia inter se consentiunt, 
Sic adversa fronte pugnant et cum eis quae aliunde de fastis Macedo- 
nicis cognovimus et cum monumento Canopio (n.56) Nam mensis 
Tybi dies duodecimus anno Ptolemaei Euergetae primo (247/6 a. Chr. n.) 
quarto, tertius decimus quinto mensis Martii diei respondet, septimus 
decimus (n. 56, 3) anno eiusdem regis nono (239/8 a. Chr. n.) in septimum 
eiusdem mensis Iuliani incidit. At quomodo eidem dies secundum Mace- 
donum rationem illo quidem anno mensis Gorpiaei, qui est Athenien- 
sium Metagitnio, Romanorum fere Augustus, paucis vero annis post 
Apellaei, qui respondet Maemacterioni Attico, Novembri Iuliano, esse 
possunt? Quid quod alibi etiam ipsi papyri Magdolenses inter se hoc 
nomine incredibili modo dissentiunt? Nam, ut certissimo exemplo utar, 
p. 417 n. XII, 46 legimus [δ΄ Δίου γ΄ Φαμενὼϑ' κη΄, p. 108 n. VI, 48 vero 
[L]' Δίου xc Χοιὸχ ιγ΄. Anni 244/3 et 243/2 a. Chr. sunt. Ex fastis 
Macedonicis vero alter papyrus diem indicare videtur, qui viginti duo- 
bus diebus posterior est in anni ordine, quam ille prior. At tertius 
decimus mensis Choiak dies duodevigesimo mensis Phamenoth integris 
centum quinque diebus priorem locum obtinet in fastis Aegyptiorum. 
Quare ex his omnibus testimoniis si quid video nihil discitur, nisi tum 
temporis Macedonicum anni ordinem in Aegypto mirum in modum tur- 
batum fuisse, quae sine dubio primaria fuit causa, cur aliquanto post 
nominibus mensium modo ex Macedonum ratione conservata unis in- 
digenarum fastis uti inciperent. 

P. 440 n. 57 not. 2. Ptolemaeum Philadelphum significari ideoque hoc Lissa- 
tarum decretum anno 278/7, alterum n. 58 anno 275/4 factum esse nunc 
ex tertio eiusdem generis titulo, quem in appendice voluminis alterius 
repetemus, demonstravit M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung II 
p. 542. 

P.127 n. 78. De Ptolemaeorum opibus in insula Lesbo cf. etiam Tebtunis 
papyri I p. 68 n. 8, 6: Ἀφροδισίωι" χρημάτων καὶ σίτου χαὶ τῶν ἄλλων 
φόρων] τῶν ὑπαρξάντων ἐν τοῖς χατὰ Λέσβον xai θράιϊιχην τόποις διασάφη- 
(σον) εἰ μετείληφεν. Quartum annum (τοῦ δ΄ [. v. 33), quo haec scripta 
sint, Ptolemaei V Epiphanis esse, i. e. 202/14 a. Chr. n., rationibus per- 
quam probabilibus demonstrant editores. 

P.169 n. 94 not. 4. Letronnii emendationem, lenissimam sane, tamen non 
necessariam esse, sed quod in exemplo Lepsiano omnium accuratissimo 
sit ᾿Βργέως recte se habere nunc mihi persuasum est, quia nomen 
'Ep[cóc haud infrequens fuisse in Aegypto testantur Tebtunis papyri I 
p. 236 n. 62, 49. p.252 n. 63, 28. p. 261 n. 64, 9. p. 355 n. 83, 22. p. 397 
n. 88, 53. p. 482 n. 98, 36. p. 470 n. 440, 2. 8. p. 474 n. 441,4. p. 506 
n.424, 422. p.525 n. 174, ut omittam locos, ubi Γ littera incerta notatur. 


Addenda οὐ Corrigenda. 651 


P.170 n.95, Imaginem tituli accurate delineatam proposuit Seymour de 
Ricci Revue archéologique Troisiéme série XXXVIII 4904 p. 307 n.48 a. 
Litterarum formae memorabiles OIT; σῖγμα brachia non plane parallela 
quidem habet, sed paullulum modo divergentia. De lectione plane con- 
venit inter editores. 

P.170 n.96. Iam Ptolemaei III Euergetae (247—221 a. Chr.) regno Alexan- 
driae oratorium Iudaeorum conditum esse apparuit ex titulo nuper 
eruto, qui edetur in appendice voluminis alterius. Cf. U. von Wilamo- 
witz-Móllendorff Sitzungsberichte der Kgl. Akademie der Wissenschaften 
zu Berlin 4902 XLIX p.41094. Oratoria Iudaica in Aegypto sita M. L.Strack 
Archiv für Papyrusforschung II p. 544 ad n. 45 observavit adhuc nota 
esse quinque, Athribi (n. 96. 404), incerto Aegypti inferioris loco (n. 129), 
Schediae (Wilamowitz 1. 1. Archiv II p. 544 n. 45), Alexandriae (Archiv II 
p. 559 n. 44), Arsinoé in regione a4» (Tebtunis Papyri I p. 383 
n. 86, 47. 48. 29. Memorabile ei videtur, haec omnia inferioris Aegypti 
esse, cum in superiore terra nulladum sacrorum Iudaicorum testimonia 
eruta sint. 

P. 477 n. 104, 6 eandem lectionem et interpretationem, cum haec iam typis 
exscripta essent, proposuit U. v. Wilamowitz-Móllendorff Sitzungsberichte 
der Kgl. Akademie d. W. zu Berlin 4902 XLIX p. 1094 not. 2. 

P. 479 η. 108 not. 2. B. Niese Gesch. der gr. ἃ. mak. Staaten III p. 276 not. 2 
'non improbabile existimat, Hippalum, qui nautas docuerit de vento, quo 
commodissime in Indica navigatione uterentur, eundem esse, quem hic 
titulus habeat. At gubernatoris officium, quod scriptor peripli illi suo 
Hippalo tribuit, mihi nullo modo in hominem qui gravissima in re 
publica munera gesserit et egregiae in aula regia dignitatis fuerit cadere 
videntur, neque rarum fuisse nomen in Aegypto apparet ex testimoniis 
quae attuli. 

P. 484 n. 106 not. 2. De discrimine, quod inter χρηματιστῶν et λαοχριτῶν 
iudicia intercedebat, cf. etiam Tebtunis papyri I p. 29 n. 5, 207 sqq.: 
προστετάχασι δὲ (Ptolemaeus VIII Euergetes rex cum Cleopatra utraque 
regina) «ai περὶ τῶν χρινομένων Α[ἰ]γυπτίων | πρὸς “Ἕλληνας xoi περὶ τῶν 
Ἑλλήνων τῶν [π]ρὸς τοὺς | Αἰγυπτίους 7| Αἰγυ(πτίων) πρὸς “Ἑλληνας γενῶν 
πάντων | πλὴν τῶν γεω(ργούντων) βα(σιλιχὴν) γῆν καὶ τῶν ὑποτελῶν καὶ 
τῶν | ἄλλων τῶν ἐπιπεπλεγμένων ταῖς προσόδοις τοὺς | μὲν χαϑ᾿ Ἑλληνικὰ 
σύμβολα συνηλλαχότας | Ἕλλησιν Αἰγυπτίους ὑπέχειν καὶ λαμβάνειν | τὸ 

| δίχαιον ἐπὶ τῶν χρηματιστῶν. ὅσοι δὲ “Ἑλληνες | ὄντες συνγραφόμενοι xac 

Αἰγύ(πτια) συναλλάγματα | ὑπέχειν τὸ δίχαιον ἐπὶ τῶν λαοχριτῶν κατὰ τοὺς | 

ἱ τῆς χώρας νόμους. τὰς δὲ τῶν Αἰγυ(πτίων) πρὸς τοὺς | αὐτοὺς (Αἰ)γυ(πτίους) 
χρίσεις μὴ ἐπισπᾶσϑαι τοὺς χρημαίτιστάς,) | ἀλλ᾽ ἐᾶν διεξάγεσϑαι ἐπὶ τῶν 
λαοχριτῶν χατὰ τοὺς | τῆς χώρας νόμους. 

P. 204 n. 190. Fugerat me hunc titulum accuratius editum esse ab 
E. A. Gardnero ap. Flinders Petrie Naukratis I p. 63 cum imagine 
tab. XXX n. 3, ex qua apparet litterarum formas volgares esse praeter 
AOT, sed lineas quae rectae esse debeant hic illic aliquantulum in- 
curvari. Lectionis discrepantia fere nulla est nisi quod v. 2 AOPIONOZ 
re vera in lapide esse ex Gardneri exemplo apparet. Aliud exemplum 


652 Addenda et Corrigenda. 


minusculis litteris expressum est Mittheilungen aus der Sammlung der 
Pap. Erzherzog Rainer V p. 90 not. 4, ubi accedunt v. 6. 7: τῆς εἰς αὐτὴν 
[xoi] | βασιλέα νέον Διόνυσον] | Πτολεμ[αῖον ----]. De aetate cf. n. 1821. 

P. 205 n. 125 not. 1. In universum quidem eandem de Ptolemaeo Eupatore 
sententiam habet B. Niese Gesch. der gr. u. maked. Staaten III p. 266 
not. 4, sed monet tamen certum id modo esse, eum Philometoris et 
Cleopatrae filium fuisse, sed ambigi posse, utrum idem sit, quem patruus 
Ptolemaeus Physcon necaverit, an frater eius, qui iam patre superstite 
decesserit. Nam Eupatora in papyro demotico iam anno 1523 a. Chr. n. 
una cum parentibus commemorari, proximis vero annis non item. 
Fieri igitur posse ut duo distinguendi sint filii Philometoris, quorum 
alter ante patrem, alter post eum impubes obierit; probabilior tamen uti- 
que manebit Strackii sententia, quam secutus sum in adnotatione mea. 

P. 207 n. 429 not. 3. Cum iam teneamus titulum oratorii Iudaici Ptole- 
maei III Euergetae et reginae Berenices tempore incisum (cf. Addenda 
ad n. 96) recte M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung lI p. 541 hic 
quoque illum tertii a. Chr. n. saeculi regem agnoscere videtur. 

P. 220 n.139 nof.19. In rationibus pecuniarum expensarum haud raro 
eiusmodi παρουσιῶν mentio fit. Cf. Tebtunis papyri I p. 505 n. 124, 95 
Διοσχουρίδου παρουσίας. p. 526 n. 482 προφήτου παρουσίας. p. 536 n. 253 
παρουσίας τῶν παρὰ τοῦ συνταχτιχοῦ ἐνηνεχόσι τὸ ἐπιστόλι(ον). Praeter 
habitationem et victum praecipue impensae faciendae erant in dona quae 
illis magistratibus aliisque nobilibus hominibus peregrinantibus offere- 
bantur. Cf. Tebtunis pap. I p. 128 n. 33, 40: xoi αὐτῶι (L. Memmio 
Romano) προσενεχϑήσεται ἐπὶ τῆς ἐγβα(τηρίας) τὰ ὑπογεγρ(αμμένα) ξένια. 
Huic sumptus generi coércendo et incolis gravissimo onere levandis 
destinatum erat praeceptum quod legitur in edicto Ptolemaei VIII Euer- 
getae II et utriusque uxoris Tebtunis papyri I p. 28 n. 5, 178—487: 
προστετάχασι δὲ μηδὲ τοὺς στρα(τηγοὺς) xal τοὺς ἄλλους τοὺς πρὸς ταῖς 
πραγματείαις ἕλχειν τινὰς τῶν κατοιχούντων ἐν τῆι χώρᾳ εἰς λειτουργίας 
ἰδίας μηδὲ χτήνη αὐτῶν ἐπαρετεῖν ἐπί τι τῶν ἰδίων μηδὲ ἐπιρίπτειν μόσχους 
μηδὲ ἱερεῖα τρέφειν μηδὲ χῆνας μηδὲ ὄρνιϑας μηδὲ οἰνικὰ ἢ σιτιχὰ γενῆ- 
(ματα) ἐπιρίπτειν τιμιῆς μηδ᾽ εἰς ἀνανεώσεις μνηδὲ συναναγχάζειν ἔργα δωρεὰν 
συντελεῖν παρευρέσει μιηδεμιᾷ. 

P.221 n.140, 8. De significatione vocabuli πρεσβύτεροι v. infra Addenda ad 
n. 194. 

P. 226 n. 147 not. 6. De ὑπομνηματογράφου officio nuperrime disputavit 
M. L. Strack Archiv für Papyrusforschung II p. 556 sq. ad n. 38. Qui 
recte quidem raram eius mentionem esse dicit aetate Ptolemaeorum, 
sed quattuor eius exemplis quae sola sibi nota esse fatetur, quintus 
accedit hic titulus qui eum fugisse videtur (n. 147). Quod omnia anno 
130 a. Chr. n. recentiora dicit, id hoc non infringitur. Ceterum num 
recte ὑπομνημιατογράφου et ἐπιστολογράφου nomina eundem magistratum 
significare coniecerit, perquam dubium mihi videtur. Certe Tebtunis 
papyri I p. 476 n. 442, 87. [ὑἸ]πομνηματογρί(άφωι) καὶ ἐπιο[το]λογρ(άφωι) 
ὁμοί(ως) vp. illi opinioni non favet. Pleraque testimonia, quae de negotiis 
hypomnematographorum habeamus, ad res sacras et potissimum quidem 


Addenda et Corrigenda. 653 


ad preces petitionesque quibus sacerdotes regem adirent spectare ob- 
servavit idem. 

P. 256 n.176 not. 6. Recurrit vox ψυγμός Tebtunis papyri I p. 384 n. 86, 
45. 54 ψυγμοῦ γναφέων. v. 47 τοῦ προγεγραμμένου ψυγμοῦ. Atque hic 
quidem manifestum est locum indicari ubi fullones vestes lotas suspen- 
dant exsiccandas. Cf. Iustinian. Digesta XLIII, 40, 4, 4: ἐπιμελείσϑωσαν 
δὲ xal ὅπως πρὸ τῶν ἐργαστηρίων μηδὲν mpoxelpevoy T, πλὴν ἐὰν χναφεὺς 
ἱμάτια ψύγῃ, quem locum affert H. Blümner Technologie und Termino- 
logie der Gewerbe und Künste I p. 165 not. 3. 

P. 269 n.187,3. De Petesucho deo cf. praeterea Tebtunis papyri I p. 128 
n. 83, 18, 14 xoi τὸ γεινόμενον τῶι lleceooóy ct χαὶ τοῖς χροχο(δείλοις) Ψω- 
μίον. p. 362 n. 84, 73. 111 Πετεσούχου ϑε[οὔ] χροχοδίλου. Agros, quorum 
dominus recensetur [Πετεσοῦγος ϑε[ός], habes p. 406. 7 n.93, 55. 57. 64. 66. 
p.432 n.98,30. Nominum, quae plane eadem et dei sint et hominum, 

! aliquot luculentissima exempla praebent papyri Tebtunii. Cf. I p. 432 
n. 98, 32 ᾿Ορσενούφιος ϑείοῦ) δι᾿ ᾿Ορσενούφιος, quod exemplum plane gemi- 
num est illius quod habes supra n. 95, 5. Porro [Ϊνεφερῶτος dei dedi- 
cationes ex titulis nomi Arsinoitae attuli not. 3; hominum vero idem 
nomen gerentium perfrequens est memoria in illis papyris (cf. Tebtunis 
papyri I indices p. 632). Item deus Μεστασῦτμις est Tebt. pap. 1 p. 299 
n. 72, 27 παστοφύροις Μεστο[σύτ]μιο[:] ϑεοῦ μεγάλου μεγάλου. p. 424 
n. 94, 34 Μεστασύτμιος ϑεοῦ μεγάλου. p. 456 n. 405, 43. p. 464 n. 406, 9, 
viros cognomines non minus quam octo exhibet index p. 627. Quod 
cum ita sit, non videtur ex eo, quod Petesuchus deus humanum nomen 
gerat, quicquam de huius dei natura colligendum esse. 

P.273 n.192. Sententiam de lapide aliunde in Coorum insulam delato 
refutavit P. Perdrizet Revue archéologique Troisiéme série XXXV 1899 
p. ^^sqq. accuratiore nominis πολίτευμα interpretatione. Nempe in 
oriente aliquando usu venisse, αὖ peregrinorum certum genus, quod in 
urbe aliqua consedisset, corpus civitatis simile efficeret, quod suos 
conventus suosque magistratus haberet. Sic Berenice in Cyrenaica 
Iudaeos (C. 1. G. 5364, 24sqq. ἔδοξε τοῖς ἄρχουσι χαὶ τῷ πολιτεύματι 
τῶν ἐν Βερενίχῃ ᾿Ιουδαίων), Sidone Caunios (Rev. arch. N. S. XXXV p. 44 
Kaowíov τὸ πολίτευμα) suam quasi civitatem habuisse. Quod si etiam 
in insula Co usu venisse sumemus, nomina hominum a Coorum con- 
suetudine aliena profecto non cogent lapidem aliunde illuc delatum 
Statuere. Cf. etiam Tebtunis papyri I p. 425 n. 32, 9 [προ]χειρισϑέντων 
ὑπὸ τίο]ῦ πολιτεύματος τῶν Κρητῶν]. v. 16. 11 ἀπὸ τῶν ἐπιχεχωρημένωϊν] | 
τῶι πολιτεύματι τῶν Κρητῶι. 

P.277 n.194 not.8. Non recte intellecta sunt a me tituli verba. Nam 
primum quidem non tria hominum genera distinguuntur, ἱερεῖς, πρεσβύ- 
τεροι, οἱ ἄλλοι πάντες, Sed universitas, quae indicata est verbis τοῖς ἀπὸ 
Διοσπόλεως τῆ[ς μεγάλης ἱερεῦσι το[ῦ μεγίστου ϑεοῦ Ἀμο]νρασωνϑήρ, deinde 
particulis χαὶ --- «ci inter se respondentibus dividitur in duas partes, οἱ 
πρεσβύτεροι et οἱ ἄλλοι πάντες. Nullae igitur hic sunt universi populi 
Diospolitanorum partes, sed sacerdotum decretum est. Deinde vero 
πρεσβύτεροι non provectae aetatis significationem habet, sed spectat 


654 


Addenda et Corrigenda. 


ad institutum aliquod in Aegypto latissime propagatum, extra eam in- 
auditum, de quo nuper doctissime exposuit M. L. Strack Zeitschrift für 
die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde des Urchristentums 
1903 p. 230íf. Nempe genera quaedam hominum, quae negotiorum, 
domicilii, condicionis civilis communione continebantur, ex suo numero 
concilium quoddam paucorum sodalium eligere solebant, qui communes 
res administrarent; hi πρεσβύτεροι appellantur. In titulis. occurrunt 
presbyteri agricolarum (oi πρεσβύτεροι τῶν γεωργῶν vel τῆς χώμης), qui 
magistro vici (χωμάρχῃ) adsunt, sacerdotum, opificum (τέχτονες πρεσβύ- 
τεροι, οἱ πρεσβύτεροι τῶν ὀλυροχόπων, πρεσβύτεροι γέρδιοι), mercatorum 
(fj σύνοδος τῶν ἐν Ἀλεξανδρείᾳ πρεσβυτέρων ἐγδοχέων p. 291 π. 140). Ex 
hoe Aegyptiorum more natum esse institutum presbyterorum ecclesiae 
Christianae summa cum veri specie coniecit Strack. 


P.301 n 200 not. 47. Vocis votocópa interpretationem confirmant Tebtunis 


papyri I p. 482 n. 445, 7. 292 νωτοφόροις πυροῦ γ΄; nam hic quoque active 
de eis qui onera dorso ferant usurpatur vox, sane de hominibus, non 
animalibus, sed id in significatione vocabuli definienda nullius mo- 
menti est. 


P. 313 n. 242. p. 335 n. 249. Hos titulos A. Brückner Troia und Ilion p. 464 


in ephemeridibus Atheniensibus instituti archaeologici Germanici eius- 
dem anni (41904) se iterum expressurum indicavit. Sed id nondum 
factum est. 


P. 356 n.225.  Gaétani de Sanctis observationem de vera versuum 9. 10 


distinctione et structura (not. 8 primum publici iuris fecit Haussoullier 
Revue de philologie XXVI 1902 p. 235, deinde eam secutus est in altera 
tituli editione (Études sur Milet). Simul monet, quae Rostowzew Bei- 
trüge zur alten Geschichte I 2 p. 295 sqq. et P. M. Meyer ibid. 1 3 
p.42^4^sqq. ex hoc loco tituli collegerint, iam ex parte infringi, quia 
prava lectione et interpretatione prioris editionis nitantur. De locis 
quorum mentio fit in postrema tituli parte docte et acute disputavit 
Bruno Keil Revue de philologie XXV 1904 p. 423, qui docet Βᾶριν qui- 
dem (v. 36. 42. 47) comparere in subscriptione quae in optimis Aristidis 
rhetoris codicibus orationi XXXVII p. 342, 25 Keil subiceretur Ἄρι- 
σ[τείδου] ᾿Αϑηνᾶ(ι) ἐν Βάρει ἐπὶ Σευήρου ἡγεμόνος. Illic igitur Severo pro- 
consulatum Asiae gerente Aristidem hanc orationem conscripsisse. Nam 
quod ipse quondam Hermae XXV p. 313 de cognomini Pisidiae oppido 
interpretatus esset, id factum esse, quia oppidum inter Cyzicum et Parium 
situm ad id tempus non notum fuisset nisi ex Byzantinae aetatis scripto- 
ribus, ita ut Aristidis tempore nondum fuisse videretur. Sed cum iam 
testimonium Aristide fere quattuor saeculis antiquius teneremus, illam 
opinionem, iam a W. Schmidio Mus. Rhen. L p. 309 impugnatam, nunc 
plane refutatam esse. Namque ipsam illam non procul a Propontide 
sitam Barin significari apparere ex Aesepi et delubri Iovis mentione 
(Aristid. Sacr. Serm. IV, 74, Vol. II p. 4483, 10 sqq. ὁ Σεβῆρος ὁ τῆς Ἀσίας 
ἡγεμὼν ἦρξεν, οἵμαι, ἐνιαυτῷ πρότερον τοῦ ἡμετέρου ἑταίρου. ἦν δὲ ἀνὴρ 
ὑψηλὸς τοὺς τρόπους wal ὅτι γνοίη χαὶ προέλοιτο οὐχ ἂν ὑφεῖτο οὐδενί. 
διατρίβοντος δέ μου περὶ τὸν Αἴσηπον τότε χαὶ αὖ περὶ τὸ ἱερὸν τοῦ Διὸς 


Addenda et Corrigenda. 655 


ἐποίησε τοιόνδε), ex quibus flumen hic v. 49 esset, delubrum vero ex 
simplici ara (τὸν τοῦ Διὸς βωμόν v. 46) posteriore tempore natum esset. 

P. 379 n. 232 not. 6. Idem supplementum iam proposuit A. Wilhelm Jahres- 
hefte des ósterr. arch. Inst. IV 1904 Beiblatt p. 25. 

P. 405 n. 248. Antiochenam huius populisciti originem contra Holleauxium 
defendere conatur B. Niese Gesch. der gr. ἃ. maked,. Staaten III p. 95 
not.5. Sed argumentum, quo uno nititur, iam refutasse mihi videor eis 
quae not. 28 exposui. 

P. 416 n. 256 not. 7 poteram etiam afferre titulos Lebas-Waddington Inscr. 
HI, 1484 (Cagnat Inscr. Gr. ad res Rom. pert. IlI p. 26 n. 75): χατὰ τὸ 
δόγμα τῆς βουλῆς | καὶ τοῦ δήμου | ......... Σεβαστοῦ [ἀπελεύϑερον, 
Εὔφημον, | ἐπὶ τοῦ κοιτῶνος, | Μί(ᾶρχος) Οὔλπιος Ἀρισταῖος. Inscr. Gr. 
Sic. et It. 1664. (Cagnat Inscr. Gr. ad res Rom. pert. I p. 92 n. 247, 3. 4. 9) 
χοιτωνείτης (7n) Καίσαρος. 

P. 480 n. 340. 314. p. 481 n. 342. Cum nemo ex eis, qui hos titulos edide- 
runt, dubitasset eos Philetaero tertio Attali I et Apollonidis filio vin- 
dicare, Mauricius Holleaux primus ad eum potius Philetaerum, a quo 
omnes principum Pergamenorem opes originem repetebant (n. 2663), 
rettulit; ac priusquam rationes huius sententiae, quam anno 41897 
(Revue des études grecques X 1897 p. 33 not. 5) breviter indicaverat, 
accuratius exponeret, felici casu monumentum, quod in appendice volu- 
minis secundi repetemus, in lucem protractum est (Journal of Hellenic 
Studies XXII 4902 p.193 n.3), quod permagni momenti esset ad eam 
confirmandam, quia testabatur etiam illius antiqui Philetaeri patri no- 
men Attalo fuisse. Tum igitur Holleaux Revue des études Grecques 
XV 1902 p.302sqq. argumenta sententiae suae protulit, et, assensum 
nactus est P. Jamoti Bull. de corr. Hell. XXVI 1902 p. 457. Ac non 
modo omnia, quae ad suam coniecturam probandam protulit, sagaciter 
excogitata et prudenter observata sunt, sed etiam probabilius esse, illum 
rerum Pergamenarum conditorem monumenta Thespiensia dedicasse, 
quam Eumenis regis fratrem, concedo. Verum tamen non omnibus quae 
in hanc partem disputavit mihi persuasit. Qua in re id maximi momenti 
esse mihi videtur, quod inscriptiones illae Boeotica dialecto conceptae 
n. 310. 344 itemque titulus basis recens a Iamoto erutae (Bull. de corr. 
Hell. XXVI 4902 p. 156 n. 6) quin ab ipso Philetaero compositae sint 
dubitari mea sententia nequit, cum Iamotus ambiguus haereat utrum 
ipsi principi an Thespiensium populo eos tribuat. At cum in multis 
decretis honorariis videamus praecipi, quid potissimum inscribendum 
sit basi monumenti quod peregre populi iussu erigatur, principes reges- 
que id non curasse sed aliorum arbitrio permisisse quid ipsorum do- 
nis inscriberent minime probabile est. Quod si Pergami, non Thespiis 
compositi sunt hi tituli, dialecti Boeoticae usus sine dubio ad studium 
blandiendi populo Thespiensium revocandus est. Quod si cum quadam 
simplicitatis ostentatione dedicationis formulam Philetaerus, sive maior 
natu ille sive minor fuit, ad indigenarum morem componendam existi- 
mavit, apparet nihil in illa temporis quaestione valere ethnicum Ileg- 
γαμεύς in monumentis Thespiensibus constanter usurpatum (etiam Bull. 


656 Addenda et Corrigenda. 


de corr. Hell. XXVI p. 455 n. 5, 2. p. 456 n. 6, 2. 3, quod praeterea 
nusquam terrarum comparet. Quod ad exemplum Boeoticorum Axpo:- 
φιεύς, Θεσπιεύς, Θισβεύς, Κορωνεύς, Λεβαδεύς, Χαιρωνεύς, Χορσιεύς fictum 
esse verissime observavit Holleaux, sed quod id aetatis indicium existi- 
mat, quia Philetaeri illius antiqui aetate etiamtum errare potuerint 
Thespienses de genuina ethnici forma, Eumenis II vero regno propter 
insignem rerum Pergamenarum florem ea usquequaque omnibus nota 
fuerit, nequeo cum eo facere. Nam non Thespiensibus accepta ferri 
debent hae inscriptiones, sed Philetaero; is igitur hoc quoque nomine 
se illorum mori ac sermoni accommodare studebat, ac maxime qui- | 
dem vere Graecum se praebere; nam ethnica in --ηνός cadentia, inaudita 

ila quidem in Graecia antiqua, semper barbari aliquid habere Graecis 
videbantur. Cf. Steph. Byz. Af«envot: ὁ τύπος ὀξὺς χαὶ ἐπιχώριος τοῖς | 
Ἄραψιν. Ἀγβάτανα' Ἀγβατανηνός, τοῖς Πέρσαις γὰρ συνήϑης ὁ τύπος. — 
χαϑ' Ἕλληνας δὲ Ἀγβατανεύς. Νίσιβις: τὸ ἐϑνιχὸν Νισιβηνός. ἔδει 
Νισιβίτης, ἀλλ᾽ ὁ τύπος Αἰγύπτιος xal Λίβυς, ὁ δὲ διὰ τοῦ -ηνός παρὰ τὸν 
Εὐφράτην καὶ τὴν ἕω, ὡς Σωφηνός, Ταβηνός, Καμβυσηνός. Quod si hoc | 
recte animadversum est, certe hanc Graeci ac potissimum quidem ἢ 
Boeotici moris affectationem haud iniuria dixeris aeque in utrum- d 
que Philetaerum cadere. ltem per se verissima est Holleauxii obser- ] 
vatio, omnino contra morem regum et principum hic addi ethnicum. I 
Quod alibi non fit, et recte quidem. Nam nunquam Pergamenos, i. e. 
cives oppidi Pergami fuisse Attalidas omnium certissimum est. Sed 
hoc quidem aeque in utrumque Philetaerum cadit; at tertius regis 
Attali I filius certe Pergami natus et educatus, a prima pueritia arctis- 
sima necessitudine cum Pergamenorum civitate coniunctus erat, cum | 
ille eunuchus ex Ponto oriundus provecta demum aetate Lysimachi 
auspiciis arci Pergamenorum praefectus et post eius mortem urbe po- : 
titus sit. Quare ego quidem multo magis miror maiorem Philetaerum 
in titulo dedicatorio se Pergamenum dixisse, quam minorem. Utique hoc 
quoque ad personam civilem et vere Graecam, quam auctor dedicatio- 
nis de industria induit, revocandum est. Gravissimum Holleauxii ar- 
gumentum sine dubio est regis appellatio in patre Attalo omissa. Non 
ab omnibus partibus sane eadem condicio est laterculi Attici in quo 
victores certaminum currulium recensentur Ἄτταλος βασιλέως Ἀττάλου,] | 
βασιλεὺς Εὐμ[ένης βασιλέως Ἀττάλου,] | Φιλέται[ρ]ος βα[σιλέως Ἀττάλου,] | 
᾿Αϑήναιος [βασιλέως Ἀττάλου] (C. I. Att. II, 966 B, 29—35). Nam haec qui- 
dem ab Atheniensium populo inscripta sunt, quem regiam stirpem 
eorum qui apud ipsos vicerant silentio premere noluisse consentaneum 
est, illud ab ipso Philetaero, quem quis coniciat regium nomen eodem 
consilio omisisse, quo adderet ethnicum. Sed tamen multo simplicius 
et probabilius esse nudam appellationem Φιλέτηρος Ἀττάλω hic ut alibi 
de maiore potius Philetaero accipere non nego. 

P. 492 n. 349 not. 12. Quod Attali III Philometoris lege quidem patruum, 
sed natura fortasse patrem fuisse dixi Attalum II Philadelphum, id ni- 
titur F. Kóppii (Mus. Rhen. XLVIH, 454 sqq.) coniectura, quae ut 
U. Wilckenio (ap. Pauly-Wissowa Realencyklopüdie II, 2 p. 24170. 2175) 


Cmm mo - 


Addenda et Corrigenda. 657 


probata est, ita mihi nunc etiam non certa quidem, sed perquam pro- 
babilis videtur, nempe Attalum III natum esse ex illo Attali II et 
Stratonices matrimonio, quod anno 172 a. Chr. n. contractum esset quia 
Eumenes ex vulnere per insidias illato mortuus crederetur, sed brevi, 
cum illum superstitem esse cognitum esset, rursus dissolutum (cf. n. 8083). 
Certe quae B. Niese Gesch. der gr. und maked. Staaten III p. 204 not. 4 
contra illum disputavit, iis mihi quidem non persuasit. Is enim Schweig- 
hüuserum secutus Attalum III ab Eumene procreatum opinatur ex pae- 
lice, sed a rege et regina adoptatum et ad regni successionem vocatum. 
Quod apud Strabonem XIII, 4, 2 p. 624 Cas. legeretur ἀπέλιπεν (Eumenes) 
υἱῷ τὴν ἀρχὴν Ἀττάλῳ (III), γεγονότι ἐκ Στρατονίχης τῆς Ἀριαράϑου ϑυγα- 
τρὸς τοῦ Καππαδόχων βασιλέως, id ad scriptoris errorem vel neglegen- 
tiam referendum esse. Quod sane, dummodo constaret spurium fuisse 
Attalum Philometora, non abhorreret a veri specie, Nam quod in 
titulo n.334,46 ipse Attalus III scripsit βασίλισσα Στρατονίχη ἣ wfyenp μου, 
id in Niesii sententia ad adoptionem referendum est; at proclivis est 
suspicio, ex eiusmodi enuntiato non recte intellecto illud Strabonis γε- 
γονότι ἐκ Στρατονίχης natum esse. Ne ipsa quidem adoptio per se habet 
quo offendaris. Num patri licuerit filium spurium adoptare, non est 
quod quaeramus, nam utique, si Niesium sequimur, Eumenes pater fuit 
Attali HII. At quod Stratonice adoptione illius, quem alia mulier pe- 
pererat, mater facta esse dicitur, id ἃ lege quam scimus apud Romanos 
itemque apud Gortynios (Lex Gortynia XI,48 γυνὰ δὲ μὴ ἀμφαινέϑϑω 
pm) ἄνηβος) et Atheniensis (Isaeus VII, 25 μιητρὸς δ᾽ οὐδείς ἐστιν ἐχποίη- 
toc) valuisse neque improbabile est eandem omnium Graecorum com- 
munem fuisse, abhorret. Sed aliter rem se habuisse in familiis regiis 
successorum Alexandri iure inde colligas, quod Ptolemaeus III Euergetes 
in titulis Arsinoés Philadelphi, quae non natura mater sed noverca erat, 
filius dicitur (n. 602. Αὐ ut difficultates, in quas Niesii opinio incur- 
rere videtur, tolli possunt, ita frustra circumspicias argumentum vel 
testimonium, quo re vera ita rem se habuisse probetur. Ipse nihil 
dicit in eam partem, nisi Polybium XXX, 2, 6 Attalum Philometora haud 
ambigue naturalem Eumenis filium appellare, Apparet, naturalem ab 
eo intellegi spurium. At id verba quibus Polybius utitur χατὰ φύσιν 
υἱὸς ὧν αὐτοῦ significare non possunt. Nam additamento χατὰ φύσιν non 
spurius a genuino, sed germanus ab adoptivo distinguitur. Quare mihi 
quidem Koeppii interpretatio tenenda videtur, praesertim cum difficultas 
chronologica, quam Niesius ei obmovet, nullius momenti sit. Is enim 
quod in rebus anni 152 a. Chr. n. apud Polybium XXXIII, 48, 2 de Attalo 
Philometore dicatur ἔτι παῖς ὥν, inde colligit eum nondum duodeviginti 
annos natum tum fuisse, ut ultra annum 169 a. Chr. n. eius natales 
removeri non liceat; atqui si Koeppii sententia vera esset, illum anno 
172 genitum, proximo 174 a. Chr. n. in lucem editum apparere. Cur 
duodevieesimum potissimum aetatis annum illius appellationis termi- 
num statuat, non perspicio. Nam Atheniensium instituta hic non in 
censum venire, neque omnino de certis aetatis terminis iure legibus- 
que constitutis cogitandum esse in propatulo est, ut non videam 
Dittenberger, Orientis Gr. inscr. L 49 


658 Addenda et Corrigenda. 


cur undeviginti annorum adulescentulum παῖδα vocari Polybio non 
licuerit. 

P. 499 n. 326, 9 pro [x2]()&à potius [ἀγα] ϑ)ὰ supplendum esse putat A. Wilhelm 
Jahreshefte des ósterr. arch. Inst. IV 4904 Beiblatt p. 22. At in Chishulli 
exemplari ..AA est, quod ab illa lectione propius abesse apparet, 
neque in tanta vocabulorum χαλός et ἀγαϑός similitudine video quid 
impediat quominus in hac formula aliquando variatum esse statuamus. — 
Ibid. v. 20 ad Boeckhii opinionem de hoc Attaleo Pergami, non Tei, sito 
rediit H. von Prott Mitth. des arch. Inst. in Athen XXVII p. 168, sed 
nullum argumentum attulit nisi regiae (βασιλείου), quae manifesto Per- 
gami fuisset, mentionem. At de hac cf. quae disputavi not. 15. lam 
quia hac de re cum Prottio facere nequeo, ne reliqua quidem eius 
disputatione, qua omnino totam Attalistarum sodalitatem ἃ Cratone 
conditam Pergami, non Tei sedem habuisse et decreta n. 325. 326 illic 
facta, hic apographa modo eorum lapidibus incisa esse demonstrare cona- 
tur, mihi persuasum est. Id unum addiderim, illud μεταλλάσσων τὸν βίον 
ἐν Περγάμωι v. 48. 46 testimonio esse, neque collegium quod haec 
decreverit Pergami fuisse neque ipsum Cratona, eísi praeter alios po- 
pulos etiam Pergameni eum civitate donavissent, domicilium consuetum 
Pergami habuisse. : 

P. 509 n. 334. Cf. quae disputavit H. von Prott Mitth. des arch. Inst. in Athen 
XXVII 4902 p.162 sqq., qui ut Apollinem a Seleucidis (n. 24918), ita Διόνυ- 
cov Καϑηγεμόνα ab Attalidis sui generis auctorem habitum ideoque in 
illorum regno insigni studio et caerimoniis cultum esse demonstravit. 

P.549 n. 333. De dea Persica recentissimo tempore docte et diligenter 
disputavit Hófer in Roscheri Lexicon der gr. u. róm. Mythologie III 
p.2060 sqq. Qui oppido, cuius hic titulus est, Hierocaesareae, antiqui- 
tus Ἱερὰ χώμη (Polyb. XVI, 4, 8. XXXII, 27, 144) nomen fuisse secutus 
K. Bureschium Aus Lydien p. 66. 44 et F. Imhoof-Blumer Lydische Stadt- 
münzen p. 8. 437, 2 existimat. Cave de ea re dubites quia hic titulus 
iam ante Caesarum tempora civitatem (πόλιν), non vicum (κώμην), fuisse 
doceat. Nam ut nomina propria cum πόλις composita haud raro vico- 
rum sunt (cf. n. 2384), sic vice versa civitatem Ἱερὰν χώμην appellatam 
esse nihil habet miri. 

P. 572 n. 364, 4 xe[pt αὐτήν] etiam A. Wilhelm Jahreshefte des ósterr. arch. 
Inst. IV 4904 Beiblatt p. 34. 

P. 580 n. 374 not. 5. Cum officii significatione τεταγμένον ἐπὶ τῶν ἀναχρίσεων 
comparari potest Tebtunis papyri I p. 382 n. 86, 1. 2 Ἀπολλώνιος ὃ πρὸς 
ταῖς ὀναχρί[ίσεσι]. 

P. ὅ80 n. 375. Ed. Cagnat Inscr. Gr. ad res Romanas pert. I p. 34 n. 62. 

P. 586 n. 379. Ed. Cagnat Inscr. Gr. ad res Romanas pert. III p. 53 n. 133. 

P. 588 n. 380. Ed. Cagnat Inscr. Gr. ad res Romanas pert. I p. 97 n. 267. 

P. 589 n.384. Ed. Cagnat Inscr. Gr. ad res Romanas pert. I p. 32 n. 68. 

P. 590 n. 382. Ed. Cagnat Inscr. Gr. ad res Romanas pert. I p. 86 n. 222. 


Lipsiae, typis Breitkopfii et Heerteli, 


DuiLivu Ὅς, ἐς JAN 1419/4 


PLEASE DO NOT REMOVE 
| CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET 


UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY 


CN Dittenberger, Wilhelm 
360 Orientis graeci inscerip- 
nA48 tiones selectae 


EX vi ? 
TUSRUM VI jt * 


ΕΣ 


[ ! : Toi í 
ἦν Ἄν τ τ {ὁ ΠῚ sit n LULEALAMU 7 1 


i 
irn. ͵ D : 

] δ vd *opn d 
ἵν iu M MVP hy ULLA [UI TITIO virt s ^; £t 
ἐπ D ἡ MORIAR SEPA f RU 

τ LÀ 


P inse 


ps - E 


V eH d TE) n 
SV esphee d a tado t LLU ur : 

i Rent Ins 24 ehh ye rhet id MIRA tin pin | 
^ em 
35 SEDEM E. Lau t An nt 
aud "TET TUA A ἫΝ 
ge τ τα Md ay (iC Hn na da 

4 


Be ΟΜ s 
vue 25 Md de ZA td ἘΠῚ nef FON " 
HD 5 D vy AM 

M DUE «γα ἀν 
εἶς 


eu 
viuh s^ Vel  νην 
^ pity δον ἐφ 


on 


", " τὰ do 


ren 


p 
S 
E UR 
de m Eds 


tue 
ol Dui 
PUYLDTME ἐνϑνὴ 


PAD 
"i SUP 


TES ary 


E 


Aw MOS 
ERI 
πε σεν E 
Mast 

ee Ni. 


PELLI 


H n 
xS 

JE πὸ Ax 
d τ) Ar 


Shy γὴν en Im 
: S 

ἔδινε OIN 
jS HALE 


M 5 
CEIHIA 
ἘΝ ΔΝ ΔΝ n 
DN 


P 

ΠΣ ais v. 

t τς ἼΔΗΣ Av E 

E eeen e 

Je & ie -A. ἫΝ ὌΝ ^" 
n. 


M Nb44 
SU 


Uh DEO 


Ha e 
v 
UAM " 


oru τὰς 


" 


E d 


255 
e 


— 


r2 
3 


τὴς 
- », 


Dn 
NM ish Hu 
τὰ MENS: xn 4 


wi SN ἀν D: 
Dum IS 


av 
Ph NEU 
H " xt ^ 
dua Jeu uu mou "S "xy EN 
"em 
in m 


m 
ue i 


as niae 
MM TR AMMM IR x A 
"EA k^ LU Ld [: 
χὰ: S WW Bi. ἢ e v MNA Do [20 
ἀν τὰς b í τὰν Ss 
ἀκ 


UOTE 


Pues 
m ESAE Ἢ ἐν vin τὰ ᾿ no n Oed oet tnl ΓΤ 77. 
M Hid iw ἊΝ 
Ln 


(d 
NS OU nM SUM 

i ANS ING pu 
H et
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Orientis graeci inscriptiones selectae. Supplementum Sylloges inscriptionum graecarum"

See other formats
