Full text of "Poetae latini minores"

See other formats

Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct 

to make the world's books discoverablc onlinc. 

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct 

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc 

publishcr to a library and fmally to you. 

Usage guidelines 

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc 
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we liave taken stcps to 
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing tcchnical rcstrictions on automatcd qucrying. 
Wc also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laigc amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct andhclping thcm lind 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you arc doing is lcgal. Do not assumc that just 
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offcr guidancc on whclhcr any speciflc usc of 
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite seveie. 

About Google Book Search 

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs 
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb 

at |http : //books . qooqle . com/| 



I 



HARVARD 
COLLEGE 
LIBRARY 



POETAE LATINI MIN0RE8. 



RECENSUIT ET EMENDAVIT 



AEMILIUS BAEHBENS. 



VOLUMEN m. 




LIPSIAE 

lir AEDIBUS B. O. TEUBNBBI. 
MDOOOLXZZI. 




L ^3 

B 






HARVARD 0OLU6E LieMlV 
FROMTHEIIBRARYOF 
QAMALIELBRADFOIIDVI 
•lAY 24, lf42 



j.nnAm: mn b. «. nvaaBBT. 



xvni. 

ITALICI ILIAS LATINA. 



Epitomen Iliados sermoiie latino secondum Ver- 
gilium maxime Ouidiumgue confecit teste uersunm 
1 — 8 et 1063 — 70 parastichide Italicus quidam. quem 
fuisse Punicorum auctorem notum persuasit sibi qui 
primus artificium illud detexit Fr. Buechelerus [mus. 
Rhen. XXXY p. 390 sq.], minus recte, cum demum 
post Neronis mortem Silium poeticam auspicatum esse 
ex Martiali [YII 63] constet^ hoc autem poema, si non 
ante, certe uiuo adhuc Nerone prodiisse praeeunte 
Lachmanno [klein. philol. Schr. p. 161 sq.] euicerit 
L. Muellerus [Philolog. XV p. 481]. sed licet Italici 
persona ignota eiusque nomen mox oblitteratum sit, 
opusculum ipsum iam aiitiquo tempore in scholas 
(quarum usui fortasse compositum erat) migrauisse 
non sine iure concludes ex Lactantio Statii interprete 
(cf. ad u. 1048); uam num recte in Hygini fabulis 
illius uestigium deprehenderit M. Schmidtius [praef. 
Hygini p. LI]; non ita explorata est res. multifariam 
autem corruptum idem peruenit ad medium quod uo- 
cant aeuum, quo inde a Carolo Magno non paruo 
gaudebat honore; siquidem et intra a. 860—55 Er- 
menricus in epistula ad Grimoldum [ed. Duemmler 
Halis Sax. 1873 p. 10] attulit u. 7 his usus uerbitf ut 
apud Homemm in Iliade et saeculo X is qui gesta 
Berengarii imperatoris cecinit haud paucas carminis 

1* 



4 XVIII. ITALICI 

nostri particulas, quarum quae sunt alicuius momenti 
in notis excripsimuB, in proprium adhibuit usum (cf. 
^Forschungen zur deutachen Geschichte' XIII p. 415 
sqq.); quorum uterque fere easdem quibus codices 
hodie superstites laborant corruptelas exhibet. et sae- 
pius in codicum latinorum catalogis saec. IX — XI 
compositis Omerus commemoratur. sed boni illi mo- 
nachi cum apud Graecos uizisse Homerum legerent, 
moz ezorta est quaestio, quisnam latina lingua ez- 
pressisset carmen; quaque erant in his rebus igno- 
rantia funditus omnia permiscente, Pindarum eo mu- 
nere functum esse nescio qua usi ratiocinatione sump- 
seruni unde legimus apud Benzonem episcopum 
Albensem in carmine circa a. 1087 confecto [Monum. 
Germ. Xm 599] Pindarus seu Hamerua inter alios 
Bcriptores Romanos et apud Hugonem Trimbergensem 
saec Xill uigentem in catalogo multorum auctorum 
hinc minari locus est huie Homero datus, quem Pindarus 
phUosophus ferlur transtulisse UUinisque doctoribus in 
metrum conuerlisse: c£ L. Muellerus 1. 1. p. 475 sqq.''^). 
et inde ab hoc saeculo XIII Pindari nomen ita in- 
naluit ut non solum in codices*'*') transiret, sed etiam 

*) ad aolam monachorum inscitiam cum Pindari nomen 
Bit referendum, non altior hnius erroris explicatio uidetur etse 
anqnirenda cnm eodem Mnellero [muB, Bnen. XXIV 492 sa.l. 
**) ric in codice Yaiicaao-Beginenri 1708 saec. XIII— XiY 
ita inscribitnr IndpU Kber pin£nri Uranslatoria homeri aub- 
Bcribitnrque Rndarus hunc librum fecit aectahie homerum; 
OrecuB homcrus erat, eed pindarua^Me latinu$\ aimillimeque 
in Yaticano-Palatino 1611 aaec. XIy exenntia in fine legitur 
Pandarus hunc eeeum Irans pantum uexit homerumt Scilicet 
^raiuum dedit esse poema kUinwmi qnod fauexet aententiae 
Wemadorfii Pindari nomen ex Pandari cormptum eaae ata- 
tuentia, niai et illud antiqnioribua longe teatibua confirmatum 
eaaet et faciU errore nououe commento Pandama proueniaaet; 
et recte in codice Sanieniano, qui itidem aubacriptionem illam 
paulnlum deprauatam exhibet^ Pindarua habetur ex exemplari, 
ut uidetnr, commnni. cf. et L. Muellema praef. edit. p. 10. 



ILIASLATINA. 5 

poBtea optineret in editiombus usque ad nostrum sae- 
culum. cum autem, ut dixi, gratia magna floreret epi- 
tome per medii aeui partem posteriorem (cuius rei 
testimonia adsunt et imitationes multae apud Alber- 
tum Stadensem aliosque eius temporis scriptores ob- 
uiae et grammaticus saec. XII— XlII in A. Mai auct. 
class. uol. VII editus) et teste Eberhardo Bethunensi 
Labyr. traci III 45 sq. in scholis diligenter tractare- 
tur, factum est ut et textus deprauatio iam in anti- 
quitate grassata in dies magis augeretur et uetusta 
ezemplaria usu multo detrita euanescerent fato simil- 
limo eius quod Ouidii metamorphoses subierunt. hinc 
hodie non suppetit, quantum quidem scimus, codex 
saeculum XI antecedens, suppetunt recentes foedeque 
interpolati multi. elegimus autem, quibus ducibus in 
constituendo uerborum contextu uteremur, libros octo. 
qui sunt hice: 

B, cod. musei Britannici LondoniensiBi Addii 15601 
saec. Xn— Xm fol. 102—108 habens uu. 1—832. ipsc 
contuli. 

E, Erfnrtanus Amplon. Nr. 20 saec. XII, de quo 
cf. Bitschelius opusc. III p. 842 sqq., titulo Itwipit 
liber Homeri omatus, correctores passus duos^ quorum 
prior, si non ipse librariuSy huic certe aequalis est 
(m. i) correxitque multa pudenter prudenterque con- 
lato exemplari quodam bono, alter saeculi fere XIV 
ut glossas adscripsit permulias ita textum interpola- 
tionibus deformauit (m. 2). ipse olim excussi^ eius- 
demque conlationem dedit Th. Krafftius in program- 
mate Norimbergensi a. 1874. 

F, Floreutinus Laurent plut. G8; 24 saec XI, 
qui post Auianum fol. 55—74 carmen praebet inscri- 
ptione eadem atque in E instructum. ipse a. 1872 con- 
tuli; cf. et C. Schenkelius in annal. gymn. Austriac. 
a. 1875 p. 243 sqq. 

0, Guelferbytanus Extr. 301 saec. XII— XIII fol. 



6 XVUI. ITALICI 

17 — 29 Inc^ Homerus inscriptus (desunt uu. 182 — 
625). ipse contuli. 

L, Leidensis Voss. L. 0. 89 saec. XII, qui fol. 
1 — 10 Gatonis disticba, fol. 10—28 Auianum, fol. 
29 — 57 nostram epitomen (IneipU liber otneri), denique 
in fine librum paradisi exbibei manus correctrix 
(m. 2)^ haud raro difficillime a prima dinoscenda, non 
pauca mutauit eradendo et emendando. post Kootenum 
eius conlationem exhibuit L. Muellerus in Fleckeis. 
ann. a. 1862 p. 729 sqq.; ipse, dum apparatum criti- 
cum compono, librum pretiosissimum ob oculos habui. 

M, Monacensis 19463 saec. XII a. fol. 13—35 
(titulo a manu antiqua caret). 

N, Monacensis 19462 saec XI fol. 1—18 (cfe 
hctto trcyano hamertts praescripsit manus rec). ipse et 
H et N a. 1872 contuli; de nonnullis eorum lectionibus 
dubitantem me postea beniuole erudiuit 6uil. Meyerus. 

V, Yenetus Bessar. 497 saec. XII inountis, inter 
uaria grammaticorum latinorum opuscula fol. 59—65 
epitomen nostram praetereaque alia carmina minora, 
sed ut nihil his prosit^ exhibens. ipse contulL 

Hi libri ita inter se cognati sunt ut ex uno exem- 
plari fortasse Gallico EL, ex altero Germanico MN, 
cx tertio Italico FV fluxerint^ paulo autem recentiores 
BO iam oblitterata origine saepius ab illis desciuerint. 
eminent autem sinceritate scripturae prae ceteris E 
et L; quamquam is est huius libelli status qui quo- 
minus uni libro librorumue familiae te addicas uetet, 
ut eligatur prudenter ex omnibus quidquid per se com- 
mendatur iubeat. sed eam legem inmensa uariarum 
lectionum muItitudO; quae habetur in codd. supra enu- 
meratiS| mihi impbsuity ut omissis fere orthographicis 
ex solis EL scripturas plerasque, ex ceteris maxime 
memorabiles enotarem. quo negotio ita- me functum 
esse tibi persuadeas ut nullo loco grauiore-^aliquid 
.praetermitterem. 



ILIAS LATINA. 7 

lam ceteri codices saec XIII— XV exarati, quo- 
rum non paucos inspezimuB, praeter nouas interpo- 
lationes mendaque nil boni praebent*); neque Bru- 
xellensiB 2718 saec XY^ ut de hoc uerbis disertis 
teeter (nam mouerat eius magnam spem nonnuUis 
BeifFenbergius), aliud quidquam quam textum uulgarem 
exhibet. abiciendi denique etiam libri a Eooteno praeter 
L adhibiti. paucas ex iUis lectiones (fir) adscripai. 

E doctis emendationi textus longum per tempus 
misere iacentis (solae fere editiones Fanenses a. 1605 
et 1515 pauca contulerant) maxime profuere Bataui, 
cum Petrus Bondamus [uar. leci, 1759] tum uero 
Johannes Schraderus. et huius quidem auspiciis ductu- 
que complures (EUgtium prae ceteris nomino) huic 
poetae nauabant operam; quorum studia coUegit pri- 
uisque inuentis auxit Theod. van Eooten, cuius edi- 
tionem uariis iactatam fatis tandem publici fecit iuris 
Weytinghius [Amstelod. 1806], cum interim Wems- 
dorfius Poetarum lai min. uolumini lY inseruissei 
epitomen. cuius denique textum selecto apparatu cri- 
tico instructum emisit L. Muellerus [Berol. 1857] idem- 
que Philologi Gottingensis 1. 1. amplius de locis multis 
disseruit; cf. et Mus. Bhen. XXII 457 sqq. 

*) commemorandcis est iamen AmbrosiaAiiB T 6 sap.y aoi 
inter alia folilB reecripiiB saec. Xm habet epitomes firagmenok; 
cuius notitiam debeo Guttaao Loewe, qni sTunmo com Ubore' 
scripturae specimen confecit. 



Jram pande mihi Pelidae, Diua^ superbi; 
Tristia quae miseris iniecit fanera Grais 
.i4tque animas fortes heroum tradidit orco, 



2 quae mis. HigHusi que mia. B qmis. X qui mis. ceteri 
omnes (quonis. V) | 8 animas ex -os corr. XOX, ex -is (n^ uid.) 
L: animos ceteri 



8 XVIII. ITALICI 

Xatrantuinque dedit rostris uolucrumqiie trahendos 

jTllorum exsangues inliumatifi ossibus artus, 5 

Cbnfiebat enim summi sententia regis, 

Z7t primum tulerant discordi pectore pugnas 

fi^ceptriger Atrides et bello darus Achilles. 

Quis deus hos ira tristi contendere iussit? 

Latonae et magni proles louis. ille Pelasgum lo 

Infestus regi pestem in praetoria misit 

Inplicuitque graui Danaorum corpora morbo. 

Kam quondam Chryses, soUemni tempora uitta 

Inplicitus, raptae fleuit solatia natae 

Inuisosque dies inuisaque tempora noctis 15 

Egit et assiduis impleuit questibus auras. 

Postquam nuUa dies animum maerore leuabat 

NuUaque lenibant patrios solatia fletus, 

Castra petit Danaum ffenibusque aflPusus Atridae 

Per superos regnique decus miserabilis orat, 20 

Ut sibi causa suae reddatur nata salutis. 

Dona simul praefert. uincuntur fletibus eius 

Myrmidones reddique patri Chryseida censent. 

8ed negat Atrides Chrysenque excedei^e castris 



4 trahendaa K tri&ndAs (tie) T | 6 Confiebat SehradeniB et 
HifHuBi Conficiebat | 7 tn marg* infer. add. m. i S j Ut 
pnmum tolerant eenpei : Ez quo ^rtnlerant B Pertolerant ez 
qno ceteri codd. Protulenmt ez quo Brmenricw (cf. jp. 8); ez 
quo HKite ut glcssam ease apparet; contnlerant uulgo | discordi 
pectore It (et Y ex corr.): aiscordia pectora eeteri (J m, 1) \ 
pngniB VY tarmas Ermenrieus | 8 Sceptri = = (ger. eupraecr. 
m. U) L Sceptrier X 1 10 proles magni B | illa B 1 11 InfeBtui 
BraiiUmax Infeatam | regis (s m. 2 add.) X 1 praetoria Schra- 
derue et HiaHue: praecordia 1 12 m. ;9 eiusaem aeui add. O | 
Impl. 7Y Implemtq; B | 18 criBea uel ohriBes eemper codd. 
(eUam creses $im.) \ tollemniB ▼ | timpora BFO tempore V, B 
ii 1* m. 1 \ uicta X uite (-ta eorr.) X uite tn uitta corr. L uitte 
▼ 1 14L Inpi. X: Impl. ceteri \ Bolacie (a eupra e) L | natae fl. b. 
rapta Sehraderus; maUm rapta heu f. b. natae | 17 plangore 
L I leuauit B 1 19 genibuB (q; add. m. 2) profiiBaB atridiB O || 
82 praefert, Btc | 28 ceBsfit X | 24 a caBtriB B 



ILIA6 LATIKA. 9 

Despecta pietate iubet; fenis OBsibos imis 26 

Haeret amor, Bpemitque preces danmoss libido. 

Contemptns repetit Phoebeia templa eacerdos 

Squalidaque infestiB maerens secat unguibus ora 

Dilaceratque comas annosaque pectora plangit 

Mox ubi depositi gemitus lacrimaeque quierunt, 80 

Fatidici sacras compellat uocibus aras: 

*Quid coluisse mihi tua numina, Delphice; prodest 

Aut castam multos uitam duxisse per annos? 

Quidue iuuat sacros posuisse altaribus ignes, 

Si tuus extemo iam spemor ab hoste sacerdos? S5 

Eu; haec desertae redduntur dona senectae? 

Si gratus tibi sum, sim te sub uindice tutus. 

Aut si qua, ut luerem sub acerbo crimine poenam, 

Inscius admisi, cur o tua dextera cessat? 

Posce sacros arcus, in me tua.derige tela: 40 

Auctor mortis erit certe deus. ecce merentem 

Fige patrem: cur nata luit peccata parentis 

Atqne hostis duri patitur miseranda cubile?' 

Dixit; at ille sui uatis prece motus acerbis 

Luctibus infestat Danaos pestemque per omnes 45 

Inmittit populos: uulgus ruit undique Graium^ 

Vixque rogis superest tellus, uix ignibus arbor, 

'26 Bperuiiq; in Bpreuiiq; m. j9 corr. L | 27 Gontemptu VL 
Contemptu V Despectus X | phebea L m. 1 , O | 29 anoaq. L 
m. 1 I pectora SX: tempora eeteri (m B hoc et u. euperioris 
pare vMLioT legi nequU) | 81 FatidiciB (Yatidicia XO), corr. i | 
compellit (conp. M) BOLMV | araa t auree (hoc add. m. 1) M: 
anreB eeteri omnes | 83 Et B (a corr.y ui uid.) \ multos mtam 
BB: nitam multoB ceteri | 85 Sic M | 86 defectae « | 87 Bi (Sic 
B) t. 8. gr. OH I Bim] Bi M Bum B | uindice XFY (B suprascr.): 
iudice ceteri | 88 Aut ex |At corr. B | Bi qua ut Dusienue: 8i 
<^ua ut BVLY Biqua = = (ertu. ut) B si <}ua8 {om. ut) M 
Biquid ut OH I p^o)ena 0: poenas OM | 89 amiBi Q m. 1 ftmiBi L 
ammiBi Y admiBsi 7M | cur o om. in rae. L | 40 dirige 0» correxi \\ 
42 quur ▼ {ut eaepe) | 44 Dizit at scripsii Dizerat | prece 
uatiB motuB II motuB prece uatiB B | 46 unm. BBOY | 47 arbor 
Schraderus: aer (acer L, ut uid.) aether uulgo 



10 XVIII. ITALICI 

Derat ager tumalis. iam noctis sidera nonae 
Transierant decimusque dies patefecerat orbem, 
Oum Danaum proceres in coetum darus Achilles 50 
Gonuocat et causas hortatur pestis iniquae 
Edere Thestoriden. tunc Calchas numina diuum 
Gonsulit et causam pariter finemque malorum 
Inuenit: effarique uerens ope tutus Achillis 
Haec ait: ^infesti placemus numina -Phoebi 66 

Reddamusque pio castam Chryseida patri; 
8i uolumus Danai portus intrare salutis*. 
Dizerat; exarsit subito uiolentia regis: i 

Thestoriden dictis primum compellat amaris 
Mendacemque uocat: tum magnum incusat Achillem 60 
Inque uicem ducis muicti conuicia suffert. 
Confremuere omnes. tandem clamore represso 
Cogitur inuisos aeger ^dismittere amores 
Intactamque pio reiddit Chrjseida patri, 
Multaque dona super; quam cunctis notus Ulixes 66 
Inpositam puppi patrias deuezit ad arces 
Atque iterum ad Danaum classes sua uela retorsit. 
Protinus infesti placantur numina Phoebi. 
Non tamen Atridae Chryseidis ezcidit ardor: 



48 Deerat (Degerat V) | nonae am. E m. i | 60 Gum 
HigHuBi Tum IVLVV Tunc BO Dum K | 61 casus OT | 
62 thestodiden B t(h)eBtoride plerigue (-dem X) I tum W 
chalcas BT calcaa L chalchaa BO | 68 cauaas BO ^ laborum L | 
67 salutiB] petitos Kootenus | 69 T(h)e8toride | dictia primum 
O: primum dictifl uulsfo | copellit B (L, u< uid.) | 60 tum TIIHY: 
tunc eeteri|61 conuitia BBV | 68 inuisos — dis mittere (uel 
inuitifl — dis m.) eoHpn: inuitOB — dimittere 0, ni$i quod bx- 
uittos V inui ^ tos L, quod faueret L, MueUeri eomtiietUo in- 
uictos, nisi uerbum per ee parum aptum iam u, 61 praecederet ij 
64 ChijBeida reddere Faneneie | 66 deuertit L, corr. t». i | ad 
horas O 1 67 claaBefl danaum BT.I post 68 tolue O m, ree. in 
marg. additi £t prope conflumptae uirefl redduntur Achiuifl, 
^uem uereum uulgo reeephm eied | 69 atridi BOK | crifleidis 
(crefl.) BYOKVY, -difl ea?-defl m. 1 corr, L crifleidos B 



ILIA8 LATINA. H 

Maeret et amisBOB deceptus luget amores. 70 

Moz rapta magnum Briseide priuat Aohillem 
Solaturque suos alienis ignibus ignes. 
At ferus Aeacides nudato protinus ense 
Tendit in Atriden et, ni sibi reddat honestae 
Munera militiae, letum crudele minatur; 75 

Nec minus ille parat contra defendere seee. 
Quod nisi casta manu Pallas tenuisset Achillemi 
Turpem caecus amor fiunam liquisset iu aeuum 
Gentibus Argolicis. contempta uoce minisque 



80 



Inuocat aequoreae Pelides numina matris, 
Ne se Plistheniden contra patiatur inultum. 
At Thetis audita nati prece deserit undas 
Castraque Myrmidonum iuzta petit et monet| armis 
Abstineat deztra, e oongressuque inde per auras 86 
Emicat aethereas et in aurea sidera fertur. 
Tunc genibus regis sparsis affusa capillis 
Tro nato ueni genetriz en ad tua supplez 
Numina^ summe parensl ulciscere meque meumque 
Pignus ab Atrida. quodsi permittitur illi, 90 

70 deceptuB BO: dccoptus ud decomptus FLXHT detStus 
(te ex eorr.) B | 76 sese] se ense B L se hense ▼ enae V se^e 
I 77 cauta G. T, Swringar 1 79 Meniibus 7LV | contenta L; 
inCenta Hoeufftius j manuque HigUus I 80 lacunam uniu» uernu 
9ignificaui | 82 Ne ~ L | se Plistheniden Bergkius PhiM. XYI 
p. 698: se (erM, B) plus thetis (t prior ex corr. L) 0; tncre- 
dibilia anteriores proposuere \ c5tra %ta ut oh ex corr ^ B ^ ^ 
tra B; num PliBthenidis probro F || 84 iuxta petit et monet 
armis B: praeteruolat inde per auras B m. ^ suprcucr., et ita 
in textu ceteri omnes (pcepB uolat Y), qui u. 86 omittunt 1 
85 9dlui B habet am. 1 post 82 additum; hue reuocauit Siteche' 
lius I dextra e congresBuq; inde scripsi: deztre congresBu 
inde B deztram congresBuque; inde Mitscheiius (deztram et 
congreBflibuB Bergkius) | 86 aetherias BBY | 87 sparBOB-capilloB 
BK, d hoc m. 1 in BpaniB-capilUB corr.J* \ effuBa B (corr. m. 2) 
F efnsa K | 88 ueni 0: uenio (o m. 2 add.) L uenit (t m. rec.) 
X ueni rfE B | genitriz | 90 Pignua Higtius: Corpus 0; num 
GermenP f atri(& (a eupra e m. 1) B 



12 XVUI. ITALICI 

Ut flammas inpime mei aiolarit AchilliS; 

Turpiter occiderit snperata libidine uirtus/ 

Inppiter huic contra ^tristis depone querellas, 

Magni diua maris, mecum labor iste manebii 

Tu Bolare tui maerentia pectora nati'. 96 

Dixit; at illa leuis caeli delapsa per auras 

Litus adit patrium gratasque sororibus undas. 

Offensa est luno *tiuitum'que ait, ^optime coniunz, 

Doride nata ualet, tantum debetur Acbilli, 

Ut mihi, quae coniunx dicor tua quaeque sororis lOO 

Dulce fero nomen, dilectos fundere Achiuos 

£t Troum renouare uelis in praelia uires? 

Haec tu dona refers nobis? sic diligor a te?* 

Talibus incusat dictis irata Tonantem 

Inque uicem summi patitur conuicia regis. 105 

Tandem interposito lis Ignipotente resedit, 

Et dapibus diui curant sua corpora largis. 109 

Interea sol emenso decedit Olympo, 108 

Conciliumque simul genitor dimittit ab oida] 107 

Inde petunt thalamos iocundaque dona quietis. iio 

Nox erat et toto fiilgebant sidera mundo IL 

Humanumque genus requies diuumque tenebat; 

91 molarit YLT: uiolaret eeUri | 98 am, Y, tn marg. hdbent 
IBVI» m. coaeua (98—94 tti marg, m. aequdii O), post 96 po- 
ntmi MV 1 98 haec Y | conira] dizit BOY (X m. J9) | triBtis (e 
m. 1 tupra i aU,) B: tristeB aUri \ querelas | 96 lenes libri, 
praeter B (tn quo tamen -es eorr. m. 1) et HW tanddq; B 
comux libri praeter B (item u. 100) 1 100 dicor tua conionz B ,| 
108 ta Wernedorfiui: ita 1 106 connitia BO 1 106 seposito (bo 
tn ras) L | Ignipotente Hifitiue: omnipotente 1 107 et 109 tn 
tnter 8e Mum mutare tuteU L, MueUerus 1 107 demitiit B I 
ab aula uulgoi olimfK) B, e( L qui m, 1 ooft, tn olimpi, qwM 
halmlt eeteri (holimpi B, olympi Y am. 2 add.)\ totum u. inter- 
pdlatum hdbet Sdienkeliut | II Lib. mg, rubr, B Ezplicit lib. I 
Ineipit lib. U fere BVBT, om. OM, i^ttim tn L | 111 c^lo — 
toto B toto — mundo (t celo eupraeer, m. 2) J» toto — eelo 
BT 1 118 reqniem — tenebant B 



ILIAS LATINA. 13 

Cum paier omiiipoteiui somnum uocat atque ita fatur: 
*Vade age per tenuee auras; leiiiBaime diuum, 
Argolicique ducis celeri pete castra uolatu; 115 

Dumque tuo premitur sopitus pondere dulci, 
Haec illi mandata refer: cum craetina primum 
Eztulerit Titana dies noctemque fugarit, 
Cogat in arma uiros incautumque occupet hostem/ 
Nec mora: Bomnus abit leuibueque per aera pennie 120 
Deuolat in thalamos Agamemnonis: ille sopore 
Corpus inundatum leni prostratue habebat. 
Ad quem sic loquitur curaruro operumque leuator: 
*Rex Danaum Atride, uigila et mandata Tonantis', 
Quae tibi missa simul delatus ab aethere portO| 1S6 
Accipe: cum primum Titan emerserit undiS; 
Fortibus arma iube socios aptare lacertis 
Et petere Iliacos instructo milite campos/ 
Dixit et has repetit per quas modo uenerat auras. 
Interea lucem terris dedit ignea lampas. 180 

Conuocat adtonitus uisis Pelopeius heros 
In coetum proceres remque omnibus ordine pandit 
Cuncti promittunt socias in praelia uires 
Hortanturque duces; quorum rex fortia dictis 
Pectora conlaudat' gratesque agit omnibus aequas. 185 
Hic tum Thersites, quo non deformior alter 
Venerat ad Troiam linguaue proteruior, ultra 



118 Ctun Higtius: Tam (Tunc BL) | ompB pkrique (omni- 
pudens 7L) 1 114 leuissime codd. praeter BV (n L m. J9 supra 
ros.); aoraaque corr. M | 119 incanctumq; B | 120 somnoa X || 
121 agamennonis BL 1 124 danan ^ ^ L | a&ide m. 1 in -da 
oorr. BL atrida uteri (atrides O) | 125 missa uulgoi iussa | 
delapBUB X 1 126 tjtan B (semper) \ se emerserit M 1 129 has 
m, 2 9upra Un, L as B; mdiim hinc | 181 atton. codd, praeier 
X I uisis BXV: iuBsiB ceUri (-sit B) | 184 ducea ecripeii ducem 
1 136 c5laud&8 (-8 in ras. m. 2) LJ gpraies (pm. que) 7L 
quorum ^prates ▼ || 136 tuno BBY | theBidis (tersites m. 2 supraacr.) 
B thersitiB Y -tus L | non] nec Y (B m. ^ suprascr.) y 137 hn^aue 
O: lingua ^ ~ (nec m. 2 supra lin. praefixit) B nec hngua 



14 XVIII. ITALICI 

Bella gerenda negat patriasque hortatar ad oras 
Yertere iter; quem consiliia inlustris Ulixes 
Gorreptum dictis sceptro percussit eburno. 140 

Tum uero ardescit oonceptis litibus ira: 
Yix telis caruere manus, ad sidera damor 
Tollituri et cunctos pugnandi corripit ardor. 
Tandem sollertis prudentia Nestoris aeuo 
Compresssam miti sedauit pondere turbam 146 

Admonuitque duces dictis, responsa recordans 
Temporis illiuSy quo uisus in Aulide serpens 
Consumpsit uolucrum bis quattuor arbore fetus 
Atque ipsam inualido pugnantem corpore contra 
Addidit extremo natorum funere matrem. 150 

Tum sic deinde: ^senex remoror, remoramini, Achiui: 
In decimo labor est^ Calchas quem dixerat^ anno^ 
Quo cadet ec Danaum uicti'icibus Ilion armis.' 
Assensere omnes, laudatur Nestoris aetas, 
Conciliumque simul dimittitur; arma parari 165 

Dux omnis iubet atque aptari corpora pugnae. 

FXW = = lingua (qae m. 2 add,) L; in B fttc u, dest \ 
proteruior, Ua \ ultra Berghius: alter e u. priore | ISS pa- 
trias (om. que) BFLT, guo reapto hortatus coniciM | 139 il* 
lustris eodd, praeter M 1 140 ebumo (t neo m. X auprascr.) L || 
141 Tunc B I conseptis B | 144 soUerti BK sollerti ^ G (sol- 
lerti — arte Buardiua) || 145 pondere 8crip8i: pectore 1| 146 Amon. 
B Anunon. FY 1 146 recordat M; num reuoluens ? | 148 uolu- 
chmm b. quatuor B 1 fetuB Y ferus B: f^tuB uel foetuB ceteri " 
* aIidoOK:ua]idoc( ' " " ' 

51 Tunc BFLH | 

I remoror scripiii 

(e^uimB^; maneoim^ | remoramini«crt»M: remoneboq; (q; m. t 
mpra Itn. BL) codd. praeter F remonebor et M reminiscor ex- 
mbeniee; remaneteqne uulgoi 162 quem calcas (chalcas) dix. 
BV (M u. 152 om,) 1 158 cadet ec scripsi: caderet (cideret H; 

an recidetF) [ caderet daiikum uiatr. B|| 154 AsBenB. 0: ConBeuB. 
B 1 155 ConBiliumq; codd. pratter BO 1 156 Dux omniB iubet 
atque scK|»f: Dux iubet atque animoB (Rex pro Dux $) | 
aptari (et evpra lin, add,) O: aptare et | corpora Iligtiuez 
pectora 



ILUS LATINA. 15 

Postera lux tacitas nt primum dispulit umbras 

Et nitidum Titan radiis caput extulit undiB, 

Protiiitts armari socios iubet acer Atrides 

Et petere Iliacos instructo milite campoe. 160 

Vo8 mihi nunC; Musae (quid enim non ordine nostis?), 

Nomina dara ducum clarosque referte parentes 

Et dulces patrias: nam sunt haec munera ueetra. 

Dicamusi quot quisque rates ad Pergama duxit, 

Et coeptum peragamus opus, sitque auctor ApolJo 165 

Aspiretque libens operi per singula nostro. 

Peneleus princeps et bello Leitus acer 

Arcesilaus atrox Protboenorque Gloniusque 

Boeoti decies quinas egere carinas 

Et tumidos ualido pulsarunt remige fluctus. 170 

Inde Mycenaeis Agamemnon moenibus ortuS; 

Quem sibi delegit bellatrix Graecia regem, 

Centum egit plenas armato milite puppes. 

Et bis tricenis Menelai nauibus ardor 

Insequitur totidemque ferox Agapenoris ira. 175 

Quos iuxta fidus sollerti pectore Nestor 

Oonsilioque potens gemina cum prole suorum 

It ter tncenis munitus in arma carinis. 



157 tantas L | depulit 0, corr, Higtius 1 158 ^ iolit L; mm 
ectnlit 9 | 160 conBtracto V annato X; totum u, ex 128 pra/ue 
rwetitum piUo 1 161 Incipit lib. IIII in spaiio uacuo L | Nunc 
(Yos m, 2 suprascr) X 1 162 parentes 0: penates wdgo 1 168 no- 
mina (munera m. 1 suprascrJ^ X 1 164 quas (as ex corr., et qnot 
m. 1 suprascr.) L 1 165 peragimus (a supra i m. i) X || 167 Pene- 
lao8 (e 8upra a m. 3) XJ^Leitas Bondamus: lerciuB BXXH. 
laertius LK lertius O ler=^tiu8 (ler ex eorr.) Y | 168 Archesi- 
lau8 fere | protenorq; BO: pr(a)etenorq; FLY protenor (om. 
que) MV et proteuir (nor iupra uir m. J2) X | cloniu8q; 7LV: 
daninsqi (d supra cl. m. 2) X clonioq; B cloniu8 (atq; add, m, 2) 
didomu8q; M cremusq; K | 169 Boete8 (Boeti W, i ex corr. 
L); Boeoti Kootenus Boeota8 Wemsdorfy^ || 170 remige ex er- 
mige corr, X | 171 agamennon XVL -menon MX || 174 trigenis 
BL I 177 Buorum estX || 178 It ter L: Est ter FOMVY EstcumB 
Tcr (It m. 2 tuprascr.) cum X 



16 XVni. ITALICI 

At Schedius uirtute potena et EpistrophuB ingens 
Gloria Mynnidonufii; saeui duo robora belli, 180 

Longa quaterdenis sulcarunt aequora proris. 
Et bis uicenas Polypoetes atque Leonteus 
Instruxere rates, omatas milite forti. 
Euiyalus Sthenelusque . . . . et fortis in armis 
Tydides ualido pulsantes remige fluctus 185 

Bis quadri^enas onerarunt muite puppes. 
Ascaiaphusque potens et lalmenus, acer uterque, 
Ter denas ualido complerunt remige naues. 
Et bis uicenas Locrum fortissimus Aiax 
Instruxit puppes totidemque Euhaemone natus. 190 
Qnos iuxta Graium murus comitatur Achilles, 
Gum quinquaginta materna per aequora uectus. 
Thessalici iuuenes Phidippus et Antiphus ibant 
Altaque ter denis sulcarunt aequora proris. 



179 At Schediiu Fanensii: Ascedias BSO et (tn Assediot 
corr.) L Taacedius ▼ Assediiu V Archediua X Ascredius V | 
epifltropus oodd, praeUr BS | 181 Longaq; terdenis (Grandia 
terd. S) 0, corr. FaneneU \ toloarunt ii pnlBarant | 188— 
686 om. O I 188 oigenaa BS | polipoetea X: polibetea (-taa B 
-toa S) I leonteoa L: leontheua S leontea SS leontaa XY leu- 
teua B 1 188 honerataa ST o = ataa (ner eupra rae.) B Jmilite 
multo othenkeUuB 1 184 Eoryalua Bohaamus et HigHue: ^ nrri- 
polua (eripolua m. 2 eupraser.) S Surripflaa SX (-pulua) Sua- 
ripilua B Euripilaa LV (-pulaa) Durripuaa ▼ | ateneluaq; LV: 
atelenuaq; ceteri \ ineerunt aimal S ducea BV (S m. 2) decua 
yx decona ▼ decena (ena ex eorr.) L | 186 TiUdea SL m. 1 
X I pnlaantoa acrt|Mf : pulaarunt | fluctua B (fractua X) : pon- 
tam BYST, et eupra rae, m, 2 H 186 Bia LH: Bisqae S (q; 
atipmcr. L m. i^ Ui SY Hii X In B | omarnnt X | 187 lalme- 
nua Faneneia: tnahunenua in thelamaa earr. B thalama (m. 1 
eupser, et iamenua, om. in textu et) L talamua (om. et) X tal- 
meoa S thahnenna T talamoniaa K talamon B 1 189 aigenate BS 1 
190 Euaemone Bondamue (Euhaem. MueUerue): euchenore (▼ 
om. 190) 1 191 murua (m ex eorr.) L: duraa 1 193 TheaaL LV 



p(o)edi]ppu8 (poethpua B; h eupra pe L) | antipua (h atfpra p) 
B: antiinaa (p eumra m) S antipaa SY antibua VL Sphiua X || 
194 aalcarunt uufgo: palaarant 



ILIAS LATIKA 17 

Et tribus assamptis ratibus secat aequora Nireus, 195 

.Tlepolemusque nouem Bhodius, quos uiribus acer 

Eumelus sequitur, minus uua naue profectus 

Quam duxit Telamone satus Salaminius Aiax. 

At Prothous Magnes Tenthredone natus et una 

Euboeae magpis Elephenor finibus ortus soo 

Dulichiusque MegeS; animisque insignis et armis, 

Aetola de gente Thoas Andraemone natus, 

Ili quadragenas omnes duxere carinas. 

Et bis sex Ithaci naues soUertia duxit; 

Quem sequitur totidem ratibus Telamonius Aiax, 206 

Egregia uirtute potens; simul horrida Guneus 

Ire bis undenis tendebat in arma carinis. 

Idomeneus et Meriones, Gretaeus uterque; 

Bis quadragenis muniti nauibus ibant. 



196—198 po8t 202 poni uuU SchenkeUua {patiua ingrata uoeis 
aequora repeUHo eliminanda scribendo 196 aecuit freia) 1 196 ex 
Syme Wemedorfiue (ab Sume Schenkeliue) 1 Nirens Bonda$nu$ 
et Hifftiua: teacer 1 196 TlepolemuBqne Barthiuei Triptole- 
mosq; fere (^ triptolim. B Neptolem. [triptolom. fit. ^ X Stri- 
ptolom. 7L Triptolom. V) | rodinB (rediuB B) | 197 EumeluB 
L m. i: EumeneluB eeteri (Hum. S, eed corr, m. ^, -nnluB X 
-neleuB B, V m. i, L ea; corr.) \ profectnB uiUgoi pronectuB || 
198 thelamone XFKll Qiic thal.) | Balaminins B, L ex corr,^ Y: 
telamoniuB (supraecr. m. 2 saliminB) X thelamoniuB X Bala- 
moniuB H salmoninB X 1 199 At ProthouB Bondamue: AstropuB 
(-fuB L -pnB 8upr<ucr. h B OBtrophuB, m. 3 suprascr. Ab&o- 
pUB, B) I MagneB Schraderue et Higtiue: magno 0, niei quod et 
magno X a (et m. 2 suprascr.^ magno X | thethoredone L et 
(testoride m. J9 supra>eer.) X tcCtliorede B thaetore done X tcBto- 
ride H de cdine X theBthorede V J 200 Euboea ae B Euboea ac 
XXX Euhoea et X EnbouB ac V Euboee (e uli. ex eorr.) a^L; 
num in ac latet ec (ex Bondamus) F | helpenor (elp. X help. 
X) I 201 animiB [3 (supra ras. qui q; m. 2) X ani ^ ^ (miB 
supra ras.^ om. que) L ) 202 Ethola | andremone | 208 Hii 
et dnxnre X 1 204 itachi X | 206 ratibuB totidem thel. X | 206 Gu- 
neuB Bondamus: phineuB (fineuB BL-«meu8 V -ne suprascr. 
08 X) I 207 tendebat Kootenusi temptahat | 208 Idemenens 
et merienes X 

PniST. I«AT. MIN. III. 2 



18 XVIir. ITALICI 

Et totidem puppes clara de gente Menestheua 210 

Duzit Athenaeus, ^uot uiribus addit Achilles. ^ 

Amphimachusque ferox et Thalpius, Elide nati; 

Et dara uirtute Polyxenus atque Diores. 

Hi bis uicenas onerarunt milito naues. 

Protesilaus agit totidem fortisque Podarces 815 

lustructas puppes, quot duxit Oileos Aiax. 

Et septem Poeante satus dat in arma carinas. 

Quem sequitur iuxta Podalirius atque Machaon^ 

Altaque ter denis sulcarunt aequora proris. 

His ducibus Qraiae Troiana ad litora puppes 220 

Bis septem uenere minus quam mille ducentae. 

lamque citam appulerant classem camposque tenebant^ 

Cum pater ad Priamum mittit Satumius Irim, 

Quae doceat fortes uenisse ad bella Pelasgos. 

Nec mora: continuo iussu capit arma parentis 225 

Priamides Hector totamque in praelia pubem 

Festinare iubet portisque agit agmen apertis. 

Cui fulgens aiiro cassis iuuenile tegebat 

Omni parte caput^ munibat pectora thoraX| 



210 legenteS | Menestheas Bondamw: menetes SM moene- 
tes L meneiis ▼ monetis eeteri | 211 quot Sehraderuai quos | 
addit Wenudorfius : ambit | 212 AmphimactiBq; SX | et om, 
S, ras. in L (eupraecr. atq;) | Thalpius Bondamuei alpiuB X 
alpinus SSLY alpinor S alpinuB B | eolide S | 214 omarunt X | 
naues S: puppes eeteri (S fii. ^ supraacr.) | 216 Prothes. S | pod- 
artes SX | 216 Infltructas in Sez duxit con\ f». J9 S | quot 
S^raderuat quod X quos eeteri (quos duxit] septem quos S tn. <9) i 
OileoB Schraderus: oileuB BLVT oleius B oileiuB F oleniuB X || 
217 ^ peante L: photonte S phetonte H phoetante F ferante B 
(Poeante-sequitur om. XT)^ | dat in a. carinaB S: tulit a. carinia 
eeteri omnee | 218 polidarius eodd. praeter SL | machaon SL: 
met(h)eon BFT mecheonX metontalT | 220 littora codd. praeter 
BS I 221 Bemptem S | 222 citam— clasBem SL: cite-claBBeB ceteri 
(citi ▼ cito X); ceUrum Mum uereum apurium ceneei L. Muel- 
ierue, ego grauiter corruptum putam eie fere refinxerimi lam 
BOBe eztolerant caBtriB | 223 Cum (Q inY ex corr.): Tum X 
224 exiBBC Schenkdiua | 226 PrimiadeB S | 228 Qui E, corr. tn. H || 



ILIAS LATINA. 19 

Et clipena laeuam, dextram decorauerat hasta 280 
Ornabatque latus mucro; simul alta nitentes 
Crura tegunt ocreaC; quales decet Hectoris esse. 
Hnnc sequitur forma melior nec fortis in. armis 
Belli causa Paris, patriae funesta ruina; 
Deiphobusque Helenusque simul fortisque Polites, 235 
Et sacer Aeneas, Veneris certissima proles, 
Archilochusque Acamasque ferox Antenore creti. 
Nec non et prolos generosa Lycaonis ibat 
Pandarus et magnae Qlaucus uirtutis in armis; 
Amphiusque et Adrastus et Asius atque Pylaeus. 240 
Ibat et Amphimachus Nastesque, insignis uterque, 
Magnanimique duces Hodiusque et Epistrophus ingens 
Euphemusque ferox clarusque aetate Pyraechmes; 
Gum quibus et Mesthles atque Antiphus et bonus armis 
Hippothousque Acamasque iuere et Pirous una^ 245 

230 laeuam clipeus uulgo 1 283 ncc (a> nec tamen) scripgi: 
tunc, suprcucr. m, 1 non, E iunc eeieri (nisi quod in L quid 
m. 3 re$iituerii [qa "" qnam ?] quidnue deUuerit non ita eiaret) 1 
fortibuB armia Rootenue | 285 Deiphebusq; (Deif.) 0, nisi quod 
que om. YMN | 286 c9 ^ tissima (5 e cotr.) B gratiflsima ? || 
287 Archilocusq; BLKY {et otn. que F) -lomusq; N | achamasqj 
I oreti 7L, supra ras, m, 1 B, in ras. Y, iuprasa*. M: nati 
BMN I 240 Amphiusque Bondamus: Amphionq; (q; om. N; 
Anph. V Anf. L) 1 et addidi: om. \ adrastusq; 7LMN | auBiuii 
MNY aniiuB W \ Fjrlaeus Bondamus: ephialteB (fialtes N =^ = 
alteB, epiiwpraras.^ L) | 241 Ibat et BL: Ibant MNY IbatF Ibant 
etB I amphimacuB BFMN anphimacrus Y | NasteBque Bondamus: 
nactoBq; B nactisq; L natusq; B M naucius N naciuBq; 7 nautiusq; Y 1 
242 HodiuBc^ue Bondamus: rodiusq; (q; om, 7MN, iupra lin. 
m. 1 L) I epistrophuB B: epistropuB (-peius B, -fuB, eed f ex 
corr. L) 1 248 Euphimusq; (Euf. L Eph. BEuphym. E) | pirag- 
meB (pyr. B, -nes M), corr. .BotidamtM | 244 MeBthlea Bon' 
damui: nesteuB (mneBteuR B mesteus "F et, tU uid.^ L m. 1 
neBtoB M menesteuB N) | antipus codd. prcUer BE | 245 Hippo- 
thouB Kootenus: IppodeuB WY et (e supi^a lin. m. 1) L Ipodeus N 
IpoteuB M IpodoB E, quod in -domus corr. m. ^, IpodomuB B | 
-qne ego: atq; (q; iupra Un. L) | Acamasque iuere ego: 
atiiamaB (atamas B B) uenere 0, ied uete ▼, ue (e ex oorr.) ^ i^ (nero 
m. 1 iupra rai.) L, urre excorr. B | et Wernsdoi-fiui: om. \ PirouB 

2* 



SO XVm, ITALICI 

Alcinooque sati Chromiusqae atque Ennomus, ambo 
Florentes aetate uiri, quos Phorcus et ingens 
Aflcanius sequitur, simul et louis inclita proles 
Sarpedon claraque satus tellure Pylaemen. 
His se defendit ducibus Neptunia Troia, 260 

Uicissetque dolos Danaum, ni fata fuisseut. 

lamque duae stabant acies fulgentibus armis, III 
Cum Paris, exitium Troiae funestaque flamma, 
Armatum aduerso Menelaum ez agmine cernit 
Seque uelut uiso perterritus angue recepit 255 

Ad socios amens*, quem postquam turpiter Hector 
Confusum terrore uidet, *o dedecus' inquit 
*Aeternum patriae generisque infamia nostri, 
Terga refers? at non dubitabas hospitis olim 
Expi^are toros, cuius nunc defugis arma 260 

Uimque times! ubi sunt artes, ubi cognita nobis 
Ludorum quondam uario in certamine mens est? 
Hic animos ostende tuos: nihil adiuuat arma 



idem: poyorus B piereua FW pigereus B (i stipra aU. e m. ^) M 
pierius {tUramte i ex eorr.) !■ | 246 Alcinooquo amicus Koateni: 
Axinonoq; (Ixinoneq; Mdleieex carr, m.2L Anxinonoq; V Anxio- 
noq;X Axionoq; F Hesione B) | cromiusq; H: croniusq; | atque 
Kooieni amietMi et | eunomuB (euomonus B, -uius K, -nus B, n 
in d oorr. m. J9 L) 1 247 phorcus (fortis eupraacr. m. ;9) B: forcuB 
ceteri (fortis V mijr.)! 249 Pylaemen ecripei: chorebus (borelus 
is m. i aiiprascr.) CoroebuB uulgo; ited neque hic cib Homero 
commemoratur et Jpylaemenes iam solua restat non nominatus; in- 
uexere ittuin lihrarii ex Vergiiio; Pylaomon mutato fiaululum 
nomine^ ui aupra Ohromiua %iro Chromia 1 251 UiciBsentq; BL | 
ni 0: nifli L eolua | Lib. III fere coild, (om, MH) || 268 Gum EL 
(in hoc C fortasse ex corr,): Dum ceteri \ exicium 0: oxcidium 
\sic M) m. i «n exicium corr. B | 267 uidet (i eupra e m. j9) B | o 
^o L): pro milgo | 260 n {euprascr, m. 1 iic) B | 261 artes 
Schenkdius: uiroB {ortum e priore Uimque) | 262 uario in certa- 
inine B: uaria in certamina ceteri mnnes | mens (mB) oflt scripai: 
xnB est uirtuB ^ Higtius | 263 nil B | arma uiUgo: annaa L 
(^f tuo hahetf ut s primitus ad hanc uocem possit pertinuisse) 
armiB B ceterique 



ILIAS LATINA. 21 

Nobilitas formae: duro Mars milite gaudet. 
Dum iaceas in amore tuo, nos bella geremus 866 
Scilicet et noetrum fundemus in hoste cruoreml 
Aequius aduersis tecum concurret in armis 
Impiger Atrides: spectet Danaumque Phrygumque 
Depositis populus telis, uos foedere iuncto 
Aduersas conferte manus, decemite ferro.' 270 

Dixit. quem contra paucis Priameius heros 
^Quid nimis indignis' inquit *me uocibus urgues^ 
patriae, germanC; decus? nam nec mihi coniunx 
Priuaque luxuria est potior uirtutis honore; 
Nec uires temptare uiri dextramque recuso, 876 

Dummodo uictorem coniunx cum pace sequatur.' 
Dicta refert Hector; placuit sententia Grais. 
Protinus accitur Priamus, sacrisque peractis 
Foedera iunguntur; post haeo decedit uterque 
Depositis populus telis, campusque patescit. 2S0 

Interea toto procedit ab agmine Troum 
Pulcher Alexander; clipeoque insignis et hasta. 
Quem contra paribus fulgens Menelaus in armis 
Constitit et *tecum mihi sint certamina' dixit; 
*Nec longum nostra laetabere coniuge, quae te 286 
Mox raptum ire gemet; tantummodo luppiter adsit.' 
Dixit et aduersum se concitat acer in hostem. 



267 concnrret B: concurrat | 269 populos B B 270 Ad- 
nerBi 7 | et cemite Hiptius | pott 270 L mgo m. 1 («tc) adicit 
Qnis ueBtnim melius 8it tanta coniuge dignus, quod num f«- 
cipiendum sit deliberat iUo melius apte mutato; in H m, 2 hoe 
aadiiur ueBtram nunc elenam sumat quia rectius ipsam, quod 
piauHum transformatum abiit in editiones pessime | 271 quem 
(ue eupra ras. h): qnae uulgo | 278 coniux codd. praeler B {ut 
et 276) I 274 Fnuaque Wdkkerus: Paruaque (Par = uaq; B) 
Prauaque Kootenus Pronaque uulgo I 278 accitur BL: accitug 
ceteri ^ 279 hoc L | decedit Srantma: descendit FL Y descendit m 
discedit m. 1 corr. B discedit BMB | 281 num amoto ? | 284 lint 
BHH: snnt BBV, ei (u ex corr.) L | 286 raptum ire gemet scrifsii 
rapuit regem et (regem: B regem^L) quam te moz rapuiBse 
gemes Wdkkerus \ modo ex mim, ut uid., corr. L 



22 XVlll. ITALICI 

lUe uirum forti uementem reppulit ictu 
Seque gradu celeri recipit longeque frementem 
Hastam deinde iacit, quam deuitauit Atrides. 290 
Inque uicem misso fixisset corpora telo 
Praedonis Phrygii, ni uastum ferrea pectus 
Texisset lorica uiri septemplice tergo. 
Insequitur iuxta clamor; tum aduersus uterque 
Constitit et galeam galea terit et pede plantam 295 
Goniungit, stridetque mucro mucrone corusco. 
[Corpus coUectum tegitur fulgentibus armis.] 
Non aliter fortes nitida de coniuge tauri 
Bella gerunt uastisque replent mugitibus auras. 
Utque diu rigido captabant corpora ferrO; 800 

Tum memor Atrides raptae sibi coniugis instat 
Dardaniumque premit iuuenem mox ense rigente; 
Cedentemque retro dum desuper appetit hostem; 
Splendidus extremas galeae percussus ad oras 
Dissiluit mucro; gemuerunt agmina Graium. 805 

Tum uero ardescit| quamuis manus ense carebat, 
Et iuuencem arrepta prosternit casside uictor 
Ad sociosque trahit; et ni caligine caeca 



289 uementein L, MueUerua: uenientem | 292 iinxisaet (fiz 
t». J9 auprascr.) B ficx. V | ferro B | 298 ni 0: niai Y ni, euproicr. 
y». i fli, L I uasti f. pectus aohiyj B | 294 tnnc ueraus ▼ (B m. ^) || 
295 galea galeam B galeain terit galea MV | 296 Gontingii 
m, j9 corr, L Contingens ex corr. B | stridetque] q; supra Un. 
m, i B, otA. L I 297 ttpurium seclusit L. MucWerm | 298 do] 

Sro XN I 299 auram B | 800 Utque HoeuffHus: Atque lamque 
Coatenue {qui et captarant) | rimabant II V; num recU {cf. 466) ? ' 
coipora 0: pectora L. MueUerus | 801 Tum E: Cam ceteri 
802 rigento, tta | 808 Cedentemque scripsi; Cedentem 
804 percuaait TLY | 805 DoBiluit B, et ita m. 1 ex Diss. corr. B, 
Difliluit XB I 806 Tum 0: Tum m. 2 in Tunc cofr. B | 808 socios* 
que trahit et ni acripei: aociosq; nifli traeret B socioa tra(Ii)eretq; 
nifli ceteri (nisi in B) sociosque trahit; qaem ni Kootenus (quod 
ni L. Muellerus) Bocios trahit et nisi tum Wernsdorfius. de 
produda in trahit uUima cf. 257 et 966 



ILIAS LATINA. 23 

Texisset Cytherea uirum subiectoque mento 

Fortia rupisset laxatis uincula nodis, 8i0 

Ultimus ille dies Paridi foret. abstrahit auro 

Fidgentem galeam secum Menelaus et ardens 

In medios mittit proceres rursumque recurrit 

Et magnam ualidis contorsit uiribus hastam 

lu cladem Phrygii| sua quem Uenus eripit hosti 815 

Et secum in thalamos defert testudine cultos. 

Ipsa dehinc Helenam muris arcessit ab altis 

Dardanioque suos Paridi deducit amores. 

Quem tali postquam conspezit uoce locuta est 

^Uenisti; mea flamma, Paris, superatus ab armis 9%o 

Goniugis antiqui? uidi puduitque uidere, 

Arreptum cum te traheret uiolentus Atrides 

Iliacoqne tuos foedaret puluere crines. 

Nostraque ^me miseraml) timui ne Doricus ensis 

Oscula dissiceret; toto mihi mente reuincta 826 

Fugerat ore color^ sanguisque reliquerat artus. 

Quis tibi cum saeuo contendere suasit Atrida? 

An nondum uaga fama tuas peruenit ad aures 

De uirtute uiri? moneO; ne rursus inique 

Illius tua fata uelis committere dextrae.' 880 



309 c^iharea EL citarea (a «e e) B citharea R cytharia M 
uird ex uiri L | 314 contursit X ) 815 Mgii BL (i uU, ex eorr.)^ ▼: 
frigie ceUri (in B i m. i stipra fj) \ qnem eripuit ICV | arripit 
BY I 816 Ac V Ad 7 I cultoB ^: castoB WY comptos KV tutofl 
(tectofl m. U) X tectofl supra raa. B =^^t08 (cmc m, 2 mpra- 
ser.) L tectum ego conieci | 817 arcc^fflit E accersit BT | 819 Que 
B, L «t i4ui.; malim Quae | 820 on o mea ? y 824 me Btnpra 2m. 
fn. ^ L I 825 diflsiceret eenpeii disiiceret E diBcideret ET dioi- 
deret KV diB^HEceret (cu m, 1 eupraecr.) L discuteret B | 
toto EL: totus ceteri (ct totua X, mihi omiiten»^ u< «i V) | re- 
nincta scriptii relicta eu. eequenti; relictae A. de Booy mah \\ 
826 calor UV, et ita ex color m. 1 corr. E | 827 contendere 
suasit L: Buasit contendere E contendere iuBsit ceieri \ atride (a 
tw. 1 eupra e) E | 828 An Ji m 2, B; Aut ceteri (=t E) | fama 
uaga E, quod signis appos. corr. m. i | 829 inique ELK: ini- 
quae ceteri, niei fallor 



24 XVni. ITALICI 

Dixity tum largis perfudit fletibus ora. 
TriBtis Alexander ^non me superauit Atrides, 
meus ardor' ait, *sed castae Palladis ira. 
Mox illum nostris succumbere turpiter armis 
Aspicies, aderitque meo Cytherea laborL' Sd5 

Post haec amplexu per mutua corpora.iuncto 
Incubuit membris Cygneidos; illa sohito 
Accepit flammas gremio Troiaeque suasque. 
Interea toto Menelaus in agmine Troum 
Quaerit Alexandrum uictorque huc fertur et illuc. 840 
Quem frater socias acuens in bella cateruas 
Adiuuat et forti pulsos Phrygas increpat ore 
Seruarique iubet leges Helenamque reposcit. 

Cumque inter sese proceres certamen haberent, IIII 
Concilium omnipotens habuit regnator Olympi, 845 
Foederaque intento turbauit Pandarus arcu, 
Te, Menelae^ petens; laterique uolatile telum 
Incidit et tunicam ferro squamisque rigentem 
Dissecat: excedit pugna tremebundus Atrides 
Castraque tuta petit; quem doctus ab arte paterna 850 
Paeoniis curat iuuenis Podalirius herbis; 
Atque iterum in caedes horrendaque praelia uisit. 

881 Dixit tom 0: Dixerat et uulgo \ perAidit BE: perfundit 
7L profdndeiui XHT | 883 cast^ B, et (b ex u m. 1 corr.) L: 
cangte X cant(a)e ceteri \ commodia, m. 2 suprascr. palladis, 
L 1 886 ABpiceres X, V m. I | cytharea (cith.) SLMH | 886 am- 
plexn BL HB m. ^): amplezns EFV (-xis II -bub, s uU. eras.^ Vf) \ 
pectora Hi^ius | inncto B ni. ;9: iunctiB (-ti^ L) | 887 In- 
cnmbit MV | cigneidos (iupraacr. m. 1 cineidus) E cineidos 
BMBY cyneiduB B cycneidoB (cneid m. 2 in raa.) L | 841 Cni L || 
842 firigeB (phrigeB, phiygeB) | Lib. IIII fere {om. MH) || 
844 Cnmq; LMB: Dnmque ceteri | 845 Condlium L, et (b eupra 
c m. U) E: Conflilinm ceteri (-mq; MH) 1 num post 845 notmuUa 
ifUerciderwU? | 846 pindimiB MV | 847 telum L (E m. 2 aufraacrM 
ferrum ceteri | 848 BuamiBq; B | 849 DiBcidit F; mm dissicitf | 
tremeb. EMB: gemeb. ceteri | 851 PeoniiB ^eoniia L): Poe- 
naiB B PoeniB Y | 858 incedenB E | uisit scripsi: nictor ;BLBT» 



ILJA8 LATIKA. 25 

Armauit fortes Agamemnonis ira Pelaegos, 
Et dolor in pugnam cimctos communis agebai 
Bellum ingens oritur, multumque utrimque cruoris 865 
Funditur et totie stemuntur corpora campis; 
Inque uicem Troumque cadunt Danaumque cateruae. 
Nec requies datur ulla uiris; sonat undique MauorSy 
Telorumque uolant cunctis e partibus imbres. 
Occidit Antilochi rigido demersuB ad nmbras 860 
Ense ThaljBiades optataque lumina linquit 
Inde manu forti Graiorum terga prementem 
Occupat Antbemione satum Telamonius Aiaz 
Et praedurato transfixit pectora telo: 
Purpuream uomit ille animam^ cum sanguine misso 865 
Ora rigat moriens. tum magnis Antiphus hastam 
UiribuB aduersum coniBUs corpore toto 
Torquet in Aiacem: telum derrauit ab hoBte 
Inque hostem cecidit transfixitque inguine Leucon: 
Concidit infelix prostratus uulnere tristi 870 

miflit % m. 2 9upra9cr. et J fngo, uenit MV miiit illum B mit- 
tit edd. ant. | 858 forteeq; M> | 855 «g. habent Gesta Bereng. 
II 180 Mf. I 855 utrimq; et^ethex corr.: utrumq; (uinimq; 7 KY) 
hinc iUincqne Oeeta Bereng. | 857 danaamq; cadunt tronm^; 
HH I 858 manors m bellum corr, X | 859 cunctiB e 0: ex cunctis 
MK I 860 habent M m, 1 in marg. add., MK: om. ceteri \ anti- 
loe(h)u8 EMK, corr. Bondamus | demersus MK: dimersus B de- 
missuB uulgo | ad X: in MK I 861 om. B | thaleiitiadet (-dis m. J2) 
X talesiades MK thales ita aei BV cadit sitades (cadit 8 m rae. 
iit. ^) L; corr. Bondamus | 868 Anthemione Bondamus: amphione 
BXMK amphyEZ=one Ii amphibione XY | thelam. X thalam L || 
864 corpora MK | tela X ferro B I 865 cum b. miBso scripei: 
cum 8. mixtam 0; u. ex Aen. IX 849 interpolatum puUU 
SehenkeiUus tum s. multo L. MueUerus | 866 tunc 7V | mazi* 
mu8 X I 867 om. X, add. ma. m. 2 \ aduersum B et (u ult. ex 
corr.) L: aduenam | conatuB 0, corr. Wemedorfiua \ pectore 
X fn. ;? I 868 aiacem XL: eacidg ceteri \ telum derrauit scripeii 
telumq; erranit | 869 tranBfizitque ego: trauBfixit in WK et 
(in iupra lin.) Y tranBfizit et {mgo uef in) 7 cadit cinctuB in 
X cadit ictuB in L tuno ictuB B (X m. 2) namque ictuB — Leucun 
Schraderus \ lauco B leuchon X | 870 tristi MK: forti ceieri 



26 XVIIL ITALICI 

Et carpit uirides moribundus dentibus herbas. 
Impiger Atrides casu commotus amici 
Democoonta petit teloque aduersa trabali 
Tempora transadigit uaginaque horridus ensem 
Eripit; ille suis moriens resupinus in armis 376 

Goncidit et terram moribundo uertice pulsat. 
lamque Amarynciden saxi deiecerat ictu 
Pirous Imbrasides dederatque silentibus umbris; 
Dumque auidus praedae iuuenem spoliare parabat, 
Desuper hasta uenit dextra librata ThoantiS; 880 

Perque uiri scapulas annosaque pectora transit. 
In uultus ruit ille suos calidumque cruorem 
Ore uomit stratusque super sua palpitat arma. 
Sanguine Dardanii manabant undique campi, 
Manabant amnes passim; pugnatur ubique 385 

[Inmixtis ardens amborum exercitus armis] 
Et modo Troianis uirtus^ modo crescit Achiuis, 
Laetaque per uarios petitur uictoria casus. 

Hic postquam Danaum longe cedentia uidit T 



871 c/l Qetta Ber, n 218 | moribundia Higtiua | 872 Abridae 
Joeo eum Dlixem naminet HameruSt Hinc Laertiades Bondamut 
Imp. Aeolides HigUus Imp. ast Ithacua WeytingMue canieeere || 
878 Democoonta Bondamus: Demophonta (-phoonta XV -phota 
B) I 874 Timpora 0, corr. "E m, JH \ transaoigit L: tranaadiit 
B7T transegit MV (hie e ex eorr,) et (egit in ras.) S | oaginaq; 
et 7 nagina et Y | 876 moribundo Duseenus: moribandaB 
gemibnndas ? | 877 lamque Amarynciden Schraderua: Inq; mare 
eg^um (Inmane egeum MW^iiague eorr, L m, 2)1 878 PirouB 
Sdnraderus: Impiger | imb==a8iae8 L: umbratides (s euprai) 
X umbrasidea 7Y umbrisilea V imbrisiles K, rasura in B | um- 
bras (i supra a) X | 880 uibr. X m. J9 | 881 pannosa M per annosa 
B; animosaque ? | timpora MX tempora B | 888 Euomit ore L 
m, 1 1 884 dardanei XMX dardanai L m. i Y | madescunt M II 
886 pugnatur 0: pugna^= (bat eupra ras,) L pugnabat B 
886 uncis sedusi (Amb. inm. ard. M Inmixtus amo. ard. X; 
ordet Y, 7 mgo)\ 887 traianis X | modo uirtus MH | Lib. Y fere 
O {om, M) I 889 Sic L (eorr. m. 2) V 



ILIA8 LATINA. 27 

Aginina Tydidea tumidumque increscere Martem, 590 
In medias acieS; qua plurimus imminet hostis, 
Inruit et uersae prosternit caede phalanges: 
Huc illuc ensemque ferox Iiastamque coruscat. 
Bellica Pallas adest flagrantiaque ignibus arma 
Adiuuat atque animos mueni uiresque ministrat S95 
Atque boum ueluti uiso grege saeua leaena, 
Quam stimulat ieiuna fames, ruit atfmina contra 
Et prostrata necat uesano corpora dente: 
Sic ruit in medios hostes Calydonius heroe, 
Virginis armigerae monitis et numine tutus. 400 

Gonuersi dant terga Phryges; fugientibus ille 
Instat et ezstructos morientum calcat aceruos. 
Dumque furit sternitque uiros, uidet ecoe Daretis 
Aduerso stantes fremibundus in agmine natos, 
Phegeaque Idaeumque simul; quem cuspide Phegeus 405 
Occupat ante graui, sed uulnera depulit umbo, 
Uitatumque solo ferrum stetit: haut mora, totis 
Ingentem torquet Tydides uiribus hastam 
Transadigitque uiri pectus; pars cuspidis ante 
Eminet, et prodit scapulis pars altera fossis. 410 

890 titides HLK (ut saepius abhinc) \ mortemB, (Mrr* m. 2 || 
391 hotis XH I 898 ferox tunc eiue (f. ense q V) coruBcat ec 
asta MK (enseq; f. astaque F ex corr. ercais uirgulis) \ cruentat 
S m. J9 I 894 fraglantiaq; (r supra 1 m. ;9) E | 896 Atque scripaii 
Ille (plleboum V Elleborum X) Inde Kootenus | 897 nirit 
ArfUgenius | 400 tecmine tutus (suprascr. t numine diue) 7 1| 
402 ezfltructos B extnictos BT: constructos (ex m. 2 aupra con) 
L instructOB^FXll I 403 furit 0: ferit ^ | Daretis Bondamuei da- 
nitifl (-ti^L^ II doanus B m. 2 add. doantia B, erasum in L) || 
404 Aduersofl B | fremibundus acripsi: furibundns (e u. priore 
corruptum) | 406 Phcgeaque ^[^iusi Pregeum BB Prae^e=um 
L Prcgiieum ▼ Pi*cgucumq; B ^ogeumq; H Egeumq; X | ideumq; 
(yd. B) codd. \ Phegeus Bdiraderus et Higtius: pr(a)ecep8 || 
40G grani B et '{eraea supra i uirgula 8 indicanti) L: grauis 
ceteri | 407 Uibratumq; B m. ;2 | stat B, eorr. m. 2 jf 409 Trans- 
adigitq; L (B ita ut g eraea sit): TranBadiitq; BFT Tranflaegitq; 
(e m. 2 in ras.) H Transcgitq; X | 410 Inminet L Ffminet (Im 
m. 2 eujn^a ras.) B Imm. FY | i^rodiit B | fossos B, corr. m. 2 



28 XVIII. ITALICI 

« 

Hunc ubi fandentem calidum de pectore flumen 
Uersantemque oculos animamque per ora uomentem 
Gonspezit frater, stricto celer aduolat ense 
Germanique cupit fatorum existere uindez. 
Sed neque uim saeui nec fortia sustinet arma 415 
Tydidae contraque tamen defendere temptat. 
Ut uolucris, derepta sui cum corpora nati 
Accipitrem laniare uidet nec tendere contra 
Auz^um nec ferre suo ualet anzia nato^ 
Quodque potest, leuibus plangit sua pectora penuis: 420 
Sic hostem Idaeus germani caede superbum 
Spectat atrox miseroque nequit succurrere fratri; 
Et nisi cessisset, deztra cecidisset eadem. 
Nec minus in Teucros armis furit alter Atrides 
Insequiturque acies et ferro funera miscet. 425 

Obuius huic fatis occurrit ductus iniquis 
Infeliz HodiuS; quem uastae cuspidis ictu 
Stemit et ingenti scapulas transuerberat hasta. 
Hinc ferit Idomeneus aduersa parte ruentem 
Maeoniden Phaestum; cuius post funera Atrides 4d0 
E Strophio genitum Stygias demittit ad umbras. 



411 de corpore MIT | 414 capit (cupit m. 1 suprascr. E | 
uictor V I 417'uolucer (ut criB 9t»pra cer m. ;9 S) | derepta 
Wermdor/ius: decepta BVY decerpta MH de=ta (p «n ras,, ut 
'Wwi.j cerp m, 2 8upra ras.) L discerta (m. 2 in decerpta eorr.) 
B discerpta Barihius | corpora 0: uiscera uulgo l 419 neque 
BBLY I 420 plaudit FL (sua pnlsat pectora MV)| 421 ydens 
(u 8upra n) E I 423 ni m. i m nisi oorr. B ni B7Y | 426 alterl 
ater (ma, acer) B ater supra Un. add. m. i L ito t«l iterum I 
Bupra at sU addita | 427 Hodius Bondamuai rodius | 428 in- 
gentes B | transfixerat B m. ;3 | 420 ferit Schraderus: petit 0| 
ydom^neu B idomeu (ne m. 2 mwra mei\) L idomeneu (-ou M) 
MB idoneu Y idoneu ex B | 480_Maeoniden Phaestum Schrade- 
ru8: Meridione satum BFY Me==onegBatum (e sat ex corr.) 
L Merione satum B et (satus) MN | pro funere B7Y | Atrides 
Schraderus et Higtiua: iaetus | 431 Eatrepio (Estripio MN 
£t fliarepio B), eorr, Sdiraderus {nisi quod Kt Str.) | dimittit 
(dimisit B m. 2) 



ILIA8 LATINA. 29 

Meriones Phereclani uibrata perculit hasta, 
Pedaeumque Megee; tum uastis horridus armis 
EurypyluB gladio metuentem Hypsenora fnndit 
Et pariter uita iuuenem spoliauit et armis. 495 

Parte alia uolitat sinuoBO Pandarus arcu 
Tydidenque oculis inmensa per agmina quaerit. 
Quem postquam Troum stementem corpora uidit, 
Horrida contento derexit spicula comu 
Et Bummas humeri^destriuxit acumine partes. 440 
Tum uero ardescit iuuenis Calydonius ira 
In mediasque acies animosi more leonis 
Fertur et Astynoum magnumque in Hypirona tendit: 
Gominus hunc gladio, iaculo ferit eminus illum. 
Inde premit Polyidon Abantaque cuspide forti 445 
Et notum bello Xanthum uastumque Thoonem. 
Post hos iufestos Chromiumque et Echemona telo 



432 MerioniB puerum 0, corr. Sdiraderus | uibrata perculit 
idem: librata percutit | 438 Pedaeumque Meges Schraderus: 
Pregeumq; megestus (Perg. MK Pregneu quoq; mestns ▼ 
meffestus, e at^pra tu, L) [ tum uastis L, Muellerus: uastis E 
uairaifM|ue ceterty unde uastis atque conieci | horrendua X m. 2 \\ 
434 Euripilufl £ (o supra alt. i) FV Eurupuus L Euriphilus MV 
-pides B I metuentem scripsi : uetuentem MH uenientem B L (E »». 2) 
uehementem E7V fugientem Higiius uementem L. MueUerus | 
Hypsenora Bondamus: (h)erpedona (herp ceteris erasis et 
enora m. 2 supraecr. L elpenora m, 2 Z) \ fudit BEME || 
436 iuuenem uita BFV | 486 uolitant E, corr. m. 1 \ pindanu 
EMV I 438 uibit ^d ntpra b) E | 439 direxit 0, correxi \\ 
440 distrinxit (-git FLV, -guit E tti. 1 8upra&cr.\ corr. Hig^ 
titts I anmdine B | 44i Tum 0: Tunc uulgo | 442 medias (a»n. 
que) EFL 9». i V I forte (suprasor. m. 1 more) E | 443 Ast^- 
noum Bondamus: astronium (-naum L astranomu F) | m 
X. MueUertis: om. \ Hypirona Bofidamus: hypenora E (el 
iit. 2 supra hy) hyponora L hipenora F alpenora MV iponora 
B erpenora Y | tendit L. Muellerus: fundit | 444 ComminuB 
{ut et infra) | 446 polidona (paL E m. 2), corr. Bondamus \\ 
446 t(h)oantum (-tem E m. ^ ME), corr. idem ) 447 croniumq; 
BET cronumq; L cordiumq; M cormumq; N comumq; F | et 
Btemona 0, corr. Bondamus utrumqfte 



30 XVIII. ITALICI 

Proturbat celeri pariterque ad Tartara mittit. 
Ta quoque Tydidae prostratiis, Pandare, dextra 
OccidiSy infelixy aocepto aolnere tristi, 450 

Dextera qua naris fronti coniungitur imae. 
Dissipat et cerebrum galeae cum parte reuulsum . 
Ossaque confossi spargit Tydeius ensis. 
lamque manum Aeneas simul et Calydonius heros 
Contulerant iactisque inter se cominus hastis 455 
Undique rimabant inimico corpora ferro 
Et modo cedebant retro, modo deinde coibani 
Postquam utrique diu steterant nec uulnera magnus 
Qua daret infesto Tydides ense uidebat, 
Saxum ingens, medio quod forte iacebat in agro^ 460 
Bis seni quod uix iuuenes tellure mouerent, 
Sustulit et magno conamine misit in hostem. 
Hle ruit prostratus humi cum fortibus armis; 
Quem Uenus aethereas genetrix delapsa per auras 
Excipit et nigra corpus caligine texit. 465 

Non tulit Oenides animis nebulasque per ipsas 
Fertur et in Uenerem flagrantibus irruit armis 
Et neque quem demens ferro petat inspicit ante 



44S Perturbat S m. 2^ BTY | 449 pindare E {mr. m. 2^ 
mr pandere LV | 451 Dextera BE: Dexta (er m. 2 suprascr.) 
L Dextra ceUri 1 458 confossi B, et L ita ut i ex corr. m. i 
8H: confossa | TydeiuB Heinnuai titideus (tytidiaa in tydeua 
fn. 2 corr. E tytydius, i ex corr.^ L) | 454 lamque] Tunc E 
m. 2 eupraecr. Tumq; B Tuncq; ▼ | 465 iactisque KooUnuet 
iacUa | 456 rimabant^; i. uiacera XN | 458 utrimq; L uterq; 
BET I ateterat E | 459 infesta II E | 461 mouerent ^: mouebant 
leuarent B (L m. ;9 MMyriuer.) 1 462 conamine] nonne coniau 
reeUiuendum {ut et Ouid. met. HI 60) j^|4C8 humi S: liumo 
ceteri (E m. i euproicr.) || 464 aetherias L | genitrix | 
dilapsa BE (m hoc corr. m. 2) 1 465 Accipit 0, corr. Hig- 
tiue I tegit XE condit ▼ || 466 OenideB uvlgox eonides (^r^nides, 
n ex eorr,, L c lideB B titidea V) | animos ▼ animo = (s etM.) 
B animo XE | 468 Et BLE: Sed ceUri (Nec quoque ▼) | onte L 
ita ui te eit ex corr. hostem B (B m. ^ corr. euprascr.) annis 
E (X euprascr.) aruis ▼ 



ILIA8 LATINA. 31 

Caelestemque manum mortali uulnerat hasta. 
Icta petit caelum terriH Gytherea relictis 470 

Atque ibi sidereae queritur sua uukiera matri« 
Dardanium Aenean seruat Troianus ApoUo 
Accenditque animos iterumque ad bella reducit. 
Undique consurgunt aciee et puluere caelum 
Oonditur horrendisque sonat clamoribuB aether. 475 
Hic alius rapido deiectus in aequora curru 
Proteritur pedibusque simul calcatur equorum; 
Atque aliuB uolucri traiectus pectora telo 
Quadrupedis tergo pronus ruit; illius ense 
Deiectum longe caput a ceruice cucurrit; 480 

Hic iacet exanimis fuso super arma cerebro: 
Sanguine manat humus^ campi sudore madescunt. 
Emicat interea Ueneris pulcherrima proles 
Densaque Graiorum premit agmina nudaque late 
Terga metit gladio fiinestaque praelia miscet. 486 
Nec cessat spes una Phrygum fortissimus Hector 
Sternere caede uiros atque agmina uertere Oraium. 
Ut lupus in campis pecudes cum uidit apertis; 
Non actor gregis ipse comes, non horrida terret 
Turba canum; fremit esuriens et neglegit omnes 490 
In mediosque greges auidus ruit: haut secus Hector 
Inuadit Danaos et territat ense cruento. 

470 ciiharea EMH {in L prior e ex carr.) | 471 sidereo — 
marii 0, corr. Higtius \\ 478 Dardaniumq; FMH (q; tnL eraBwm) \ 
enea | 478 praelia mittit 7 | 474—482 habtv^ Oesta Bereng. 
I 195— 802 I 475 Conditor S, corr. m. i | 470 Hic BL: Hinc 
B Hinc ceteri \ in aequore cursu ^ Gesta Bereng, | 477 Con- 
teritur E m. 2 Prostratus 7 | pedibus simul B et (simul et) M | 
calcatus Oeeta Bereng. | 478 uolucri] rapido MB | pectora B 
(L m. j9 euprascr.) : corpora tempora Gesta Bereng. | 480 Cor- 
nipedis Oesta B. | 481 Sic 7L (corr. m. J?) V | 484 Cunctaq; 7 
487 atque] simul 7 | 488 uidet MN (m L dlt. i ex corr. m. 2) 
489—91 canum hahent Oesta Bereng. II 163—65 | 489 Nec (nd 
tn. 2 suprascr.) B | actor ^: auctor Gesta Bereng. (pastor B 
m. 2\ in U, VL euppuncta) ductor uulgo | 490 fremit Higtiusi 
premit | 491 fuit L 



32 XVUI. ITALICI 

Deficiant Graiorum acies, Phryges acrius instaiit 
Adtolluntqne animos: geminat uictoria uires. 
Ut uidit socios infesto cedere Marti 495 

Rex Danaum, sublimis equo uolat agmina circum 
Hortaturque duces animosque in praelia firmat. 
Mox ipse in medioB audax se proripit hostes 
Oppositasque acies stricto diuerberat ense. 
Ut Libycus cum forte leo procul agmina uidit 600 
Laeta boum passim uirides errare per herbas, 
Adtollit ceruice iubas sitiensque cruoris 
In mediam erecto contenditpectore turbam: 
Sic ferus Atrides aduersos fertur in hostes 
Lifestasque Phrygum proturbat cuspide turmas. 505 
Uirtus clara ducis uires accendit Achiuum, 
Et spes exacuit languentia militis arma: 
Funduntur Teucri; Danai laetantur ouantes. 
Tandem hic Aenean inmisso tendere curru 
Conspicit Atrides strictoque occurrere ferro 510 

Gonparat et iaculum, quantas furor ipse mouebat,, 
Uiribus intorquet, quod detulit error ab illo 
Pectus in aurigae stomachoque infigitur alto: 
Ille ruens ictu media inter lora rotasque 
Uoluitur et uitam calido cum sanguine fundit. 515 
Ingemit Aeneas curruque animosus ab alto 
Desilit et ualido Crethonaque cominus ictu 



498 Diffugiunt M V | 494 Att. codd, praeter FM | quo om. BM || 
495 poat 487 in E ponitttr \ marti ^: mario (-te V) | 497 animos 
MV I 500—604: cf, Qesta Bereng, I 207—210 | 505 Infostamq; 
— turmam MV; Infestaqne uel Infestusque Kootentu \ perturbat 
BY I 509 enoa (eneam^; X enea Y) | inmisBo] iii (»■ inde) 
miaso MK dimisso Y admisso X m. ;9 | contondere B contendere 
F I cura L 1». i I 611 Apparat B Et parat F | quantas Hoeuff- 
IfiM: quantum (quantus IL m, 2 ex eorr.) quantis Hiatius \ 
mouebat BFK (tn hoc n supra n): monebat ceUri | 512 detulit 
Sehraderua et Higtiua: depnlit 1^515 fundit m, 1 ex fudit corr. 
£ iudit MH I 517 Crethonaque Higtiuai cretheona (mc m. 1 
ex crethona corr, E caetona, e eupra to, B) 



ILIAS LATINA. 83 

Orsilochumque ferit, quonim post funera uictus 
Paphlagonum ductor Menelai concidit armis, 
Antiloohique Mydon; post hos louis inclita proles 580 
Sarj^edon subiit funestaque praelia miscet. 
Quem contra infelix non aequis dimicat armis 
Tlepolemus magno satus Hercule, sed neque uires 
Hunc seruare patris nec tot potuere labores, 
Quin caderet tenuemque daret de corpore uitam. 6.26 
Saucius egreditur medio certamine belli 
Sarpedon, fraudisque subit' commentor Ulixes 
Et septem iuuenum pulcherrima corpora fundit. 
Hinc pugnat patriae columen Mauortius Hector, 
IUinc Tydides: stemuntur utrimque uirorum 630 

Corpora per campos et sanguine prata rigantur; 
Pugnat bellipotens casta cum Pallade Mauors 
Ingentemque mouet cUpeum, quem sancta uirago 
Egit et extrema percussum cuspide caedit 



518 Tersilocuraq; (Tors. B Thers. L Thersilochmnq; E), 
corr. Bondamua \ pro funere BVY | uictus B (aic): uictor || 
519 Paflagonum B: Paflagonem (Plasf. MV falagonum E m. 
2 8upr<x9cr.) \ condidit EFL (corr, m. ^) ▼ | 620 Antilocumq; 
(-chumq; E) milon 0, corr. Bondamus 1 521 subiit funestaq; 
prelia B : in bella subit funestaq; E (c/l u. ieq.) =^ bella ^ i= ^ 
funestaq; praelia L (bellum corr. m. S) in bella funesta prelia 
MH beUumq; k funera praelia F bellnm funestaq; preua Y; 
apparai glossam in bella additam ad subiit iurharum fuisae 
caurnm | 522 Prelia quem contra non equis uiribus audet E 
latiw serpente interpolatione | 523 Str;=tolomu8 B Sriptolemus 
(TriptolomuB corr. m. 1) E Striptolopus F Striptolemus L Trip- 
tolomus KH Triptolemus V; corr. j&ondamti9 1 525 tenuem (o[; 
add. m. 2) E tenuem daret et B | 527 fmudis Buoiit B | 528 fudit 
EN»529 Hic B | pu. pat. columen FXHV: pu. pat. culmen 
L pu. pat. lumen B pat. pu. lumen (culmen m. 2)Jt\ 530 IUic 
(n suprascf.) L, E m. ^ IUuc F | 538 sacra E; Xodrn misere 
foedatum sic fere restituerim secuvdum Homerum: Ingentemque 
egit pinum, quam s. u. Mouit (» submouit); Aegide pro egit 
WeT%\8dm'fiu6y Oenidae pro egit et Sclienkelius | 534 percussit 
F percuBsus y perculsum ? | cedi ^ L laedit ?; laesit KootentM 

POBT. LAT. mN. III. 3 



34 XVin. ITALICI 

Attonitunique simul caelum petere inde coegit; 535 
Hic ille aethereo queritur sua uulnera regi 
Sancius et magni genitoris iurgia suffert. 

Interea magnis Acamantem uiribus Aiax YI, 

Interimit, uastumque capit Menelaus Adrastum 

Et rapit ad classes manibus post terga reuinctis^ 540 

Ut uiuo ducat laetos ex hoste triumphos. 

Incumbunt Danai, cedit Troiana iuuentus 

Tergaque nuda tegit; sensit Mauortius Hector, 

Pro Danais pugnare deos ualidasque suorum 

Uirginis armigerae subduci numine uires^ 545 

Continuoque petit muros Hecubamque uocari 

Imperat et diuae placari numina suadei 

Protinus elatas innuptae Palladis arces 

Iliades subeunt: festis altaria sertis 

Exornant caeduntque sacras ez more bidentes. 550 

Dumque preces Hecube supplex ad templa Mineruae 

Pro caris genetrix natis et coniuge Aindit, 

Interea Glaucus stricto decemere ferro 

Cnm Diomede parat nomenque genusque roganti 

Qui sit et unde, ferus magnis cum uiribus hastam 555 

585 appetere MH petit L | inde scripH: ipsa illa €• an 
ilico cogrit ^|586 etherio ^Hpost 537 Uhrum VI incipit 
(om. LM) I 538 achamantem | 540 posterga B 1 541 uiuo ducat 
Hiatius: uiuo ducant B ui deducant LHV (B m. 2) inde ducant 
B deinde ducant M ducant auidi P; maZtfn ciuia (-68) dncant 11 
548 elatas scripsii anuatas auratos Sterhius (arquatas tiell 
omatas L. MueOerus) | 549 festiBque MB | 550 habet L in marg. 
m. 1 paet 546 | ex more Lmg.i ad templa eu.8eq.\ bidenteBl 
mineme PM | 551 <m. BV, add. in marg. m. i B {uerha Cumque 
— supplez m ras. L) | Tumqj E Cumque L | hecube L in ra$ • 
hecuba ceteri (eccuba B) Hecabe L. MueUerus | 552 ffenitrix 
codd. praeter V | 558 claucua BFV | 554 nomen MV (q; m L 
supra lin. m. J) | 555 Qui (ex Qua corr. F) ait 0: Quie^Bit B, 
et L ita ut altera b a m. 2 sit addita I ferus ego: ferat 
(ftierat F) ferox L. Muellerus fuat Sahenkeiius 



ILIAS LATTOA. 35 

Mittere temptabat, temptanti Aetolius heros 
^Quo rais?' ezclamat *quae te, scelerate, furentem 
Mens agit inparibus mecum concurrere telis? 
Hospitis arma uides^ Ueneris qui uulnere dextram 
Percnlit et summo pupugit certamine Martem. 560 
Pone truces animos infestaque tela coherce'. 
Post haec inter se posito certamine pugnae 
Commutant clipeos inimicaque praelia hncunt. 
Colloquium petit interea fidissima coniunx 
Hectoris Andromache paruumque ad pectora natum 565 
Astyanacta tenet; cuius dum maximus heros 
Oscula cara petit, subito perterritus infans 
Conuertit timidos matema ad pectora uultus 
Terribilemque fugit galeam oristasque comantes. 
Utque caput iuuenis posito detexerat aere, 570 

Protinus infantem geminis amplectitur ulnis 
Attollensque manus ^precor^ o pater optime' dixit. 
Tt meus hic, pro qno tua numina natus adoro, 
Uirtutes patrias primis imitetur ab annis'. 

Haec ait et portis acies petit acer apertis; 575 

Una deinde Paris. postquam in certamina uentum est^ 



556 temptanti temptabat XV | 560 pupugit (aU. u m L 
ex corr. punis B ita ut r et b ex corr. sint) : pepnlit SchraderuB 
(ex repulit Mxdgato) J certamine num rectum ? | 563 inuisaque 
X w. 2 I lincunt L: lungunt E linqunt B m. 2 cum ceteris (mu- 
tant B) Ipost 568 librum YH' incipiunt {etiam L: cf. od u. 
537; om. M), per errorem cum in archeiypo numerue post 574 
coUocandus hic coUocatus sit | 564 coniux codd, praeter B || 
566 Aflti—nacta (o supra ras. m. 2) B Astianacta ita ut tertia 
a ex corr, »it L | tenens ICV (L ita ut ns ex corr, sit) \ herosl 
hector BXB || 567 cara (uei pura) scripsi: parua (praua 7) 
e u. 565 I 569 cristomq; comantem FY comantes m. 1 ex -tas 
corr. E I 570 Atque et IR et L m.. 1 | 572 pater m ras. m. 1 
add. B pater supra lin. m. 1 L, m. rec. V precor o precor F 
rector precor Y precor iupiter B 1 578 Ut ms LV Unicus B || 
Lib. YII om. 0: cf. ad 563 | 575 bellum B | 576 in 0: ad uulgo 

8* 



36 XVIIL ITALICI 

Protinas in medium procedit maximus Hector 

Graiorumque duces inuictis prouocat armis. 

Nec mora: continuo fraudis commentor Ulixes 

Et ferus Idomeneus et notus^^gente paterua 680 

Meriones Qraiumque simul dux acer Atrides 

Aiacesque duo clari et speciosus in armis 

Eurypylus magnoque Thoas Andraemone natus 

Quique manum Ueneris uiolauit uulnere tristi 

Procedunt; aberat nam Troum terror Achilles 5S6 

Et cithara dulci durum lenibat amorem. 

Ergo ubi deiectis auratam regis Atridae 

Sortibus in galeam magnus processerat Aiax, 

Principio iactis cbmmittunt praelia telis, 

Mox rigidos stringunt enses et fortibus armis 590 

Deoemunt partesque oculis rimantur apertas 

Et modo terga petunt; duros modo fortibus ictus 

Depellunt dipeis; ingens ad sidera clamor 

Tollitur et uastis inpletur uocibus aether. 

Non sic setigeri exacuunt feruoribus. iras 696 

Pectoribusque fremunt uastis, modo dentibus uncis 

Altemi librant cladis et uulnera miscent: 



(in om. M certamine scrihena; in V hic u. a m. rec. additus) | 
eat m. 2 in h cMi^m | 577 processit MH | 580 Ac in At corr. 
7 (£t mgo) At V Icferus B | idum. m. i E | notus] iunctus 
Weiftinghius | 582 duo clari et scripsi: duo claris (duos V 
clarisq; L duria KK) duo et daris L. Muellerus | 583 Euripulus 
B, B m. ;9 I 585 aberat iam ex aberant nam eorr. B | troiiun E | 
achillifl B a tn. i add. | 586 duruin — amorem Kootenusi diuum 
— amores duroa — amores ed. Fanensis | 587 deiectus BE 
delectis L | 588 pr(a)ece88erai ¥¥ | 589 iactis (tis ex corr.) L: 
iaoulis B iacula B iaculans ceteri | committunt BL: mittunt B 
committit ceter^\ telis] missis B (et pr. miscent B) | 591 apertis 
0, corr, SchradmM et Higtitia | 604 implentur (n deleta) B |l 
505 atridoribua Sterkius; an frendoribuB ? | 506 fremunt Koo- 
tenusi petunt munt L. MueHerua | modo; tiMmmoxF | 597 Al- 
temiq; V Altemos B m. ;9 | uibrant B | cladia scripsi: gladios 
ictus WcMerua | praeiia MH | totum u. inclusit WerMdorfius 



ILIA8 LATINA. 37 

Fortia terga tremunt spamantqae fera ora oicissim, 
Famiferae nabes concrescant, falgora et ignes 
lactantar magnoqae inplentar marmare silaae. 600 
[Talis PriamideB similisqae Eacides armis.] 
Tandem amimiB armisqae farene Telamonias Aiax 
Insignem bello petit Hectora, qaaqae patescit 
Nada airi ceraix, falgentem derigit hastam: 
lUe ictam celeri praeoidit callidos acto 605 

Tergaqoe sommisit ferromqae ombone repellit. 
Sed leois eztremas clipei perlabitor oras 
Cospis et ezigoo ceroicem oolnere libat. 
Acrios inpognans rorsoe consorgit in hostem 
Priamides nec iam ferro Telamone creatom, 610 

Sed magno saxi iacto petit; at feros Aiax 
Ingentem dipeo septemplice reppolit ictom 
Et iooenem eaxo percossom stemit eodem. 
Qoem leoat exceptom Orais inimicos ApoIIo, 



698 tremont Kootentta: premunt (petunt MH; terga pre- 
mmit supra rtu. B) | spumant II H spumamq; B | fera taripHi 
per I 599 Fumiferas (e mpra m m 2) "E Fnmigere (g et aU. 
e ex corr.) L | concrcscunt scripsi: concretaq; (c5==fctaq B 
concreta KH et crcbri B tn. 2) | fulgura et ig. B: fulguraq; ig. 
B?L fiilgura in ig. Y fulmina et ig. II H (fulminis ig. B m. J?) || 

600 magnoque impl. murm. L (et sie H m. 2 corr.): impl. 
magno quoque murm. B magno mipl. (inpl.) sic murm. BBV 
(m hoc sic 8upra lin. m. 2) magno inpl. tum murm. XHf || 

601 Bpurium agnauere Sehraderus et Higtius (similis F, M m. i ; 
q; m. 1 9ub lin. add. L) | 602 animo MH | armisq; B: telo^; 
eeteri (telo ex corr. m.2L)l 608 patescit L: patebat BFMH petiuit 
BV I 604 dirigit (diripit Y deprime B, ut uid.), correxi | hastam 
L. muellerus: ensem | 605 om. LY, in marg. Jiabent BFB (hic 
eiu8 uice in textu hune u. praehet: Cedebat iuueni paulum 
mauortius heros, quod uoci actu interpretandae adscriptwm) I 
actu scfipsi : ictu F astu B B MH || 608 Cugpis L. MueUerus : EnBis || 
609 Acnor MH (L tta ut or m. 2 ex corr. sit) \ inpugnans WemS' 
dorfius: in pugnam (upugnam B, unde at pugnans conicias^ 
aduersum B) || 610 nec iam BY: iam nec ceteri \ cretum FY || 
611 at] u (>« ut) B I 612 Ingentis clipe = (o supra ras.) L | repulili 
BLMH 



38 XVUI. ITALICI 

Integrat atque animum; iam rursas ad arma coibaut 616 
Stringebantque iterum gladios, cum fessus in undas 
Coeperat igniferos Titan inmergere currus 
Noxque subire polum: iuxta mittuntur, utrosque 
Qui dirimant a caede uiros; nec segnius illi 
Deponunt animos. tum bello maximus Hector 620 
[* Quae te terra uirum, qui te genuere parentes? 
Uiribus es proles generosa atque inclita' dizit 
At contra referre parat Telamonius Aiax 
^Hesione de matre uides Telamone creatum; 
Nobilis est domus et fama generosa propago'. 626 
Hector ut Hesionae nomen casusque recordat] 
'Absistamus' ait, ^nam uis communis utrique est'; 
Et prior Aiacem deaurato munerat euse 
Inque uicem, quo se bellator cinxerat Aiax, 
Accipit insiguem uario caelamine balteum. 630 

Post haec extemplo Troum Danaumque cateruae 
Discedunt, caelumque tegit nox atra tenebris. 
Inplentur dapibus largis Bacchique liquore 
Atque auidi placido tradunt sua corpora somno. 
Postera cum primum stellas Aurora fugarat, 686 

In coetum uenere Phryges; tum maximus Hector 
Gum sociis memorans hestemae funera caedis 



616 Iniegrat atque S: Integnit et MV Integratq; (q; tupra 
7in. L) eeUri | ad] in S | 616 Strinffebant (q; add. S m. ^) ; 
an Stringentea ? 1 618 subire aimuT KK (polo ille m. 1 , hic m. 
rec. auprascr.) \ nuttuntur utrunqae Weytinakius, quod placet l| 
620 tum, ita | 621—626 interpolatos incltmt Kootenus | 622 es | 
o 8antenu$ | generosa proles XV | 628 £t L | conferre S | paret 
L I 624, 23 ponit B | 624 Hesiona uel Esiona codd. | 626 om. 
S I 626 hie iterum incipU O | ut (hic T, mgo ut): et uuigo 
ut.audiuit esion^ n. c. r. KS (num Heaionae glosaa est^) 
recordat OL: recordans ceteri | 627 nam uis ecripei: sanguis 
uirtus L. Muetterue | est KN: om. ceteri 1 628 deaurato Y: aurato 
ceteri praeter S, qui fialcato (aurato • i • deaurato suprascr. m. ^) 
praehk iwterpclate \ 680 uario] miro S | 681 bec 0: et L hoc S om. 
O (Poatq; e B) | extimplo BSO eztinplo KV | troium E | 682 teget 
KS I 686: cf. Gesta Bereng. IH 90 | 687 eternae KN 



ILIAS LATINA. 39 

• 
Suadet ut inaictifl Helene reddatui* Achiuis 
Praedaque quae duros Menelai mulceat ignes; 
Idque placet cunctis* tum saeuo mieeus Atridae 640 
Pertulit Idaeue Troum mandata; neque ille 
Aut animum praedae aut dictis aocommodat auresi 
Ultro etiam caetris Idaeum excedere iussit. 
Paruit is monitis iterumque ad castra reuersus 
Troica coutemptum duro se reddit ab hoste. 046 

Interea Danai confusa caede suorum 
Ingentes struxere pyras coUectaque passim 
Fortia tradiderunt sociorum corpora flammis; 
Tum renouant fossas et uallum robore cingunt. 

vin 

Ut nitidum Titan radiis patefecerat orbem^ 650 

Gonuocat in coetum superos louis et monet omnis; 

Ne contra sua dicta uelint contendere diui. 

Ipse per aethereas caeli delabitur auras 

Umbrosisque simnl consedit montibus Idae; 

Inde acies uidet Iliacas dextraque potenti 655 

Sustinet auratas aequato pondere lances 

Fataque dura Phrygum casusque expendit Achiuum 

Et Graium clades grauibus praeponderat armis. 

Interea Danaos ingenti concitus ira 

Priamides agit et totis grauis imminet aruis, 660 

Unum quippe decus Phrygiae; turbantur Achiui 



688 Snfiflit B m. J9 | (h)elena | 640 tum, tto | 641 troium 
B I nec B m. ;9 I 648 cedere KB | 644 is B: his ceteri (hic MB) || 
645 Troica HK: Troi(a)e ctteri | reddit (narrat iff. 1 suprascr.) 
B I 646 confuBa B: confusi ceteri (i in L ex corr. m. 2) et B 
m. 2 II 648 tradiderant 0, corr. RigtiuB \\ 649 Dum B Tunc L £t KH 
fossas {alt s ex corr. L)] uires BBOY | robora B | firmant O 
Lib. VIII ftre (om. OKB) | 650 Et B {corr. m. ^) L | nitidis 
radiis titan MB radiis titan L | 651 mouet B, corr. m. 1 \ omnes 
L ex cofr,i armiB (orbem 0)|653 etherias L | 654 Imbros. 
(I ex corr.) B, corr. m. 2 | 655 Unde B I=^nde O | 657 expendet 
B, corr. m. j9 I 658 armis] ulfds Schenkeiiue | 660 grais MB 
armis e u. 658, correxi 



40 XVlll. ITALICI 

Doricaque ingenti complentur castra tumultu. 
Hortatur socios muris inclusus Atrides 
Languentesque animos iuuenum in certamina firmat. 
Princeps Tydides ardentibus emicat armis; 665 

Per mediosque hostes inmani turbine fertur. 
Hic illi occurrit fatis Agelaus iniquiS; 
Telum inmane manu quatiens, quem maximus heros 
Occupat et duro medium transuerberat ense. 
Hinc Phrygas Aiacis uastis protectus in armis 670 
Teucer agit spargitque leues in terga sagittas. 
^orgythiona ferum letali uulnere fundit, 
Mox alias acies petit aurigamque superbi 
Hectoris obtruncat. quem saxo Troius heros 
Occupat excussoque extentum proterit arcu: 67& 

Ast illum fidi rapiunt de caede sodales 
Prostratumque leuant:, ruit undique turbidus Hector 
Aduersaque acies inuersas cuspide terret. 
Sic rursus Danai turbati caede suorum 
Conuertunty iterumque leues in castra cateruae 680 
Confugiunt portasque obiecto robore firmant. 
At Phryges obsidunt inclusos aggere Oraios 
Excubituque premunt muros flammisque coronant 



668 mnriBq; BFMH | 664 que am. FLMHY | 666 que S: 
(m. ceteri \ inmani^ X | 667 Tunc MH | Agelans Bandanma: 
egeus (egea B) || 670 Hin L Hic FM | fHges 0, -gas corr. X 
m, /i I contontus B | ab annis Wemsdorfius | 671 spargit (q; 
add. m, 1) "B sparsit L (agitq; leues torquetq; in t. F); spai*- 

gensque KooUnusi ^'^^ Corithiona fere (Corint(h)iona FY; 
retheona X m. 2)^ cotr. Bondamua \ ferumq; 1. u. fiidit MX || 
674 Pectoris X | iaroiiua L troicua M (X m. J3) | 676 excusBoq; 
LMX: excusBumq; ceteri (q; om. F) | extentum scripsi: extento 
FOY (X m. 2) ezteto B ex toto XL incBrUtum MH | 676 Atq; 
MH I rapitnr L | 678 Aduersaq; L: Aduersaflq; ceteri \ inuprsas 
9eripsii muerBa (inuiso [m. 2 in inuisa cofr.\ X uniuersa B) 
infesta uvlgo 679 om. B | Sic L. MueHerue: Bed ^uel S;) || 
681 portasque uuigo: portaa | 688 Excubitoq; L (Excubiisq; X 
m. 2) I murOB premunt MH 



ILUS LATIKA. 41 

Cetera per campos stemimt sua corpora pubes 
Indulgentque mero curasque ammosque resoluunt. 686 

Attoniti Danaum proceres discrimine tanto YIIII 

Nec dapibus releuant animos nec corpora curant, 

Sed miseri sua fata gemunt. ^tamen hoste repulso* 

Legatos mittunt dez£ramque hortantur Achillis, 

Ut ferat auxilium miseris. Thetideius heros 600 

Nec Danaum capit aure preces nec munera regis 

Ulla referre cupit; non illum redditus ignis 

Aut intacta suo Briseis corpore mouit: 

Irrita leffati referunt responsa Pelasgis. 

[Et dapibus curant animos lenique sopore.] 695 

Ulterius tenebrae tarde labentibus astris X 

Restabatque super tacitae pars tertia noctis, 

Cum Danaum iussu castris Aetolius heros 

Egreditur sociumque sibi delegit Ulixem, 

Qui secum tutae sublustri noctis in umbra 700 

Scrutetur studio^ quae sit fiducia Troum 

Quidue agitent quantasue parent in praelia uires. 

Dumque iter horrendum loca per non nota pauentes 

684 stemit BO | 686ctira6qne HigituB: curas (curaq; ita 
B tmtM) I animosq; m, 1 ex - moq; corr. B | lihrtm YIUI hic 
incipiunt BL, am, ceteri | 688 miseri] maesti Kootenua \ tamen 
hoBie B mox hoste OMH atq; hoste B sic hoste Y hosteqae 
7L; inutilia coniecere; fortasae ortuque (uel Phoeboque) reducto || 
690 ThetideiuB Dussenus: tetidius (at teciius m. 2 corr.) B acN 
t(h)etideu8 fere ceteri (at theti^ ^us L attecius B at thidideius 
6 at thedidis K); Nereius Kootenus at ThessaluB L. MueUerus \\ 
692 reierre cupit codd., praeter B ferre accepit {corr. m. ^) et 
L ferre cepit (ref. capit B) | nec enim illum O y 693 fitabm Atque 
intacta 1 696 indusi (Hi pro Et Weytvnghius) | X Lib. B, Lib. VUII 
BFY (om. ceteri) | 696 Alterius B Alterius noctis E m. ^; Altera 
transierat Wernedorfius \ tardis BBLV (tard 7) | 699 Aggreditur 
B II 700 tutae scripei: tacit(a)e eu. 697 (tacito uulgo) \ subluBtre 
L sublustr^ B Bublustris B | 702 parent] habeant B || 708 Cumq; 
BL I per non nota scripsi: per notata (noctata L noctuma 
B, B m. j? secreta O -dumq; loca per nota V) 



42 XVIII. ITALICI 

Carpebant, nenit ecce Dolon, quem Troia pabes^ 
Miserat, ut Dananm soUerti peetore nires 705 

Perspiceret sensnsque dacnm plebisque referret. 
Qnem procnl ut uidit aocius Diomedie Ulixes, 
Abdidemnt occultantes sua corpora furtim 
Post densos frutices, dum spe percussus inani 
Tros Eumediades cursu praecederet illos, 710 

Ne facile oppressus gressum in sua castra reierret. 
Post ubi transierat fidens animoque manuque, 
Prosiluere uiri iuuenemque euadere cursu 
Conantem capiunt ferroque manuque minantur. 
Ille timore pauens *uitam concedite' dizit: 716 

^Hoc unum satis est; quodsin perstatis in ira, 
Quanta ex morte mea capietis praemia laudis? 
At si cur ueniam tacitis exquiritis umbris: 
Maxima Troia mihi currum promisit Achillis, 
Si uestras cepisset opes. haec dona secutus 720 

In dubios casuS; coram quod cemitis ipsi| 
Infelix cecidi. nunc uos per numina diuum, 
Per mare, per Ditis fiuctus obtestor opaci, 
Ne rapere hanc animam crudeli caede uelitis. 
Haec pro concessa referetis dona salute: 726 

Consilium Priami totam remque ordine gentis 
Expediam Phrygiae^ postquam quid Troia pararet 



704 dolon GL: delon eeUri | 706 solerter L | 706 Aspic. B 
Prospic. Xir I 708 Abdiderant (Add. L) 0, cmr. Heinsius || 
709 percuUns B (corr. m. 2) Q confixus B 17 10 Tros Eumedides 
Sd^aderus (Eumediades L.Muellerus): Troius eumenides 
(TroianuB iuuenis B Eumenides troi=lu8 Y) | 711 oppressum 
Xir I in BOY: am. BL ad XH (gressus in castra F) | 71S tran- 
■ierant-fidi L | 714 rapiunt B | manuque e_ii. 712 ? (inmane ?) \\ 
716 quodflin scripsi: quod (sed tn. $) si^ B sic (owi. quod) L 
quodai ceieri | iram XB I 718 At B: Aut | sicut L | 719 pro- 
mittit GV I 780 fregisset Kootenua | 721 quod L: quos cekri 
(cum B) I 728 fructua B, corr. m. 1 | 726 Priami totam rem- 
que scrifei: uobia priami totam rem(|; L priami uobis remq; 
BKV priami regia remq; BOV priami remq; omnem ez E 



ILIA8 LATINA. 43 

Coguouere uiri, faaces mucrone reciuso 
Pertundunt iuueni: post haec tentoria Bhesi 
Intrant atque ipsum somno uinoque sepultum 780 
Obtruucant spoliantque armis fusosque per herbam 
Exanimant socios; tum tristi caede peracta 
Praeda umeros onerant| multo candore nitentes 
Thracas equos rapiunt, quos nec praecederet Eurus 
Nec poeeet uolucri cursu euperare sagitta. 785 

Inde iterum Argolicas primae sub tempore lucis 
Ad classes redeunt, quos Nestoris excipit aetas 
Ac recipit portis. postquam sua castra tenebant, 
Facta duci referunt: laudat Pelopeius heros, 
Fessaque iocundae tradunt sua membra quieti. 740 

Lux exorta uiros iu pristina bella remisit, XI 

Instaurantque animos recreato milite pugnae 
Dardanidum Danaumque duces: uolat undique nubes 
Telorum et ferro ferrum sonat, undique flictu 
Inter se strident mucrones: instat utrimque 745 

Densa acies, mixtusque fluit cum sanguine sudor. 
Tandem feruenti Danauni rex concitus ira 
Antiphon ingenti prostratum uuluere fudit 

728 reclusas O 1 729 Pertundunfc scripFi: Detradunt (-dant 
B) Detruncant ^ Diffindunt L. MuelUriis \ iuuenis BTOT (E 
m. 2) I temptoria regin MV (Rhaesi am. B) | 780 Instant X, 
cofT. m. ;9 I 781 Optr. O | armis acripsi: uiros {om. B) | herbas 
X I 782 tum, nc (tristi tum B) | 788 hum. codd. praeter L I 
malim multo et | 784 Throcas uulgo: Traces (Tracis Q)J 
786 uolucrifl XV | 786 iterum] quidem B | primo B m. ^ | teni- 
pora Bir I 787 ezcipit XV: accipit eeteri {BVLScipiiL) | 740 Fu8a<}; 
L I Hbrum XI hic tncipiunt XL, X BTY {om. OXK) | 741 Luxit 
terra L | 748 Dardanium (i in X m. 1 euprascr,) 0, corr. ed. 
Fanensie | 744 Tcloruniq; XN | uerba et ferrum — 746 acien 
habent gesta Bereng. II 272—74 | et 7XNV: om. BXOL | ferrum 
ferro BXK pesta Birena. \ flictu scripsi: mixtis gesta Ber. 
(fidUim mixti) | 745 stridens X | mucronibus gesta Ber., cor- 
rexi I utriq; L | 746 intusq; fluit X9 | 748 Antiphonem (-thifo- 
nem X) 0, corr. Kootenue \ fndit X solue 



44 XVIII. ITALICI 

Pisandrumqrie simul fratremque ad bella ruentem 
Hippolochum; post hoB gladio petit Iphidamanta. 760 
Hic regis dextram frater ferit; ille dolore 
Acrior accepto fugientem Antenore natum 
Persequitur traxitque ferox cum uulnere poenas. 
Hector tum pugnae subit acri concitus ira 
Priamides et percussos agit undique Graios; 765 

Nec Paris hostiles cessat prostemere turmas 
Eurypylique femur contento uulnerat arcu. 

Incumbunt Troes, fugiunt in castra Pelasgi XII 

Uiribus exhaustis et uastis undique firmant 
Obicibus muros, tum saxo Martius Hector 760 

Perfringit portas ferrataque robora laxat. 
Inrumpunt aditus Phryges atque in limine primo 
Restantes sternunt Graios ualloque cateruas 
Deturbanty alii scalas in moenia poscunt 
Et iaciunt ignes: praebet uictoria uires. 765 

De muris pugnant Danai turresque per altas 
Saxa uolant, subeunt acta testudine Troes 
Ascenduntque aditus et totis uiribus instant. 



749 Pisand. SondamuB: T(h)e8and. LFV T(h)es8and. BEa 
(Thesanuq; ICH) | 750 Hippolochum JBondamua: Hypolitum L 
Vppol^um S, Q^)ip(p)ohtum fere eeUri | petit Iphidamanta 
Heinnua: petit ampliidomanta E m. ^ supraacr, petit aphida- 
mantfi G in. ^ tn ras., ferit iUe dolore E ceterique omnes (eflr. u. seq.) \\ 
761 0191. C0(2d., add» B m. ;9, O m. ^ | Hic regis Q m. JHi Hinc 
AratriB E m. ^ | frater ferit Santeniua: gladio ferit "B et Q m. 2 
(Hic frater regis d. f. Kootenus) | 768 fatum L U 768 Prosequitur 
LXV I feroz] simul B ^aues i \ mdlim e uulnere (cum san- 
^ine €) I 764 acri concitus in rca. E : acriq; incitus ceteri (acri 
mc. B acriq; concitus H m. rec. corr. acri quoque concitus K) || 
767 EuripiUq; (Euriph. KB Euripuliq; B) | XII EL, XI FV, 
om. ceieri | 768 troies E | 769 ezausto et factis L | 760 tuml 
cum E6L I 762 aditu L. MueUerus || 764 Proturbant E | inj ad 
XH I ponunt BFOV (E m. ^) | 766 puhesq; per L (turreeque 
om. B) I 767 acta 0: facta | troies E | 768 totis uulgo: portis 
(portos L portas uiribus intrant ^) 



ILIAS LATINA. 45 

Turbati fugiimt omnes iam castra Pelasgi 

Et scandunt puppes; urguet Troiana iuuentus 770 

Telaque crebra iacit: resonat clamoribus aether. 

Neptunus uires Danais animumque ministrat. XIII 
Pugna ingens oritur, furit istinc hostis et illinCy 
Dextraque Idomenei cadit Asius; Hector atrocem 
Amphimachum obtruncat, nec non occumbit in armis 776 
Anchisae gener Alcathous, quem fuderat ense 
Magnanimus ductor Rhythieus; tum feruidus hasta 
Deiphobus ferit Ascalaphum mergitque sub umbras* 

Hector ubique feroz uiolento pectore saeuit, XIV 
Quem sazo ingenti percussum mazimus Aiaz 780 
Reppulit et toto prostratum corpore fudit. 
Goncurrit Troiana manus iuuenemque uomeutem 
Sanguineos fluctus Xanthi lauere fluento. 
Inde iterum ad pugnam redeunt, fit maxima caedes 
Amborum, et manat tellus infecta cruore. 786 

Polydamas ualido Prothoenora percutit ictu, 
Archilochumque Antenoriden Telamonius Aiaz, 



769 i& e^o: in hinc W(tkkeru8 | 770 turres KV (corr. in 
ntraque fit. 2)1 XIII fL, XII FY, om, reliquil 778 rugnant 
iffnes L | 774 Dextraque Idomenei uulgo: Dextra idomenei B 
Dextra idamenei B Dextra idomenti L Dextra idomenei II Ido- 
menei (Idonci M) dextra ceteri | 776 Amphimac(h)ram FOY 
-macnmq; BKV (Truncat et amfigrachum B) | procumbit BO || 
776 alchatus (o supra tua m. ^) E | 777 am. L | ret(h)ea8 codd.^ 
corr. Kootenus | 778 DcifebuB (-phebus, -phoebus) codd. | ascela- 
l)(h)um OFLY | umbm 7V umbris E m. ^ 1 XUII EL, XIII FL, 
om. reliqui \\ 779 ubi L || 781 llci)ulit ELH: Depulit ceteri \ prostrato 
E I 782 Concurrit 0: Occurrit (Conc. m. 2) E, u/nde Accun-it 
L. Muellema | 783—86 ahscissi in O | 786 et manat 0: ex- 
muiat L manat^ E | infacta cruore L | 786 Polimadas E Pali- 
domas L | urot(h)enora codd. (-tenera FV) | perculit EKHV 
787 Amphiloc(h)umq; fere 0, corr. Bondamus 



46 ^ XVIII. ITALICI 

Boeotnmque Acamas Promachum; quem sternit atrocis 
Penelei dextra: inde cadit Priameia pubes. 

XY 
Acrius adsurgunt Troes; at Achaica turba 790 

[Instaurantque manus, cedit Pelopea iuuentus] 
Pulsa metu uallumque et muros aggere saeptos 
Transiliunt, alii fossas uoluuntur in ipsas. 
Aduolat interea Danaum metus impiger Hector. 
Confugiunt iterum ad classes Agamemnonis alae 796 
Atque inde aduersis propellunt uiribus hostem. 
Fit pugna ante rates; saeuit Mauortius Hector 
Et poscit flammas totamque incendere classem 
Apparat; huic ualidis obsistere uiribus Aiax, 
Stans prima in puppi, clipeoque incendia saeua aoo 
Sustinet et solus defendit mille carinas. 
Hinc iaciunt Danai robustae cuspidis hastaS; 
Illinc ardentes taedas Phryges undique iactant: 
Per uastos sudor pugnantum defluit artus. 

XYI 
Non ualet ulterius cladem spfictare suorum 805 

Patroclus subitoque armis munitus Achillis 
Prouolat et falsa conierret imagine Troas. 

788 BetheuTnq; uel Boetheumq; codd, (Betheneumq; E m. ^), 
corr. Bondamus \ achamas 1 promachumq; BtemitO (-chumq; quo- 
que Bt E -chumq; quem Bt. H -chumq; ^ st. O -cum st. B) | atrocis 
BL ^if^ uid.): atroce (uit. liU, in rad,) £ atrocem ceteri | 789 Poe- 
naelie L Peneli§ Y -lie G | 790 adsurg. L: assurg. ceteri (insurg. 
XH) I at V: ad BF et BXV (& inraa. G); quidL fraeheatdimsci 
nequit (7 ■- et, si reeU uidi) \ achaica FL: achaia ceteri \ turba 
scripsii bella | 791 om. 0, add. E mg. m._2 (pelopeia); undt 
indusil 798 foBsaa — ipsas XH: foBsa (-8a= F) — ipsa ceieri l| 
796 Emigiunt E hie et past 816, ubi hunc u. repetit (unde Ei 
fiiginnt canicias) \ agamennolis (m supra 1 m, 2) E | saeuit] se 
L I 796 hosteB O | 797 ad naues (ante rates suprascr. m. 2) E || 
799 hinc EFX | 804 Sudor per fesBOs (sed punctis am. 1 appo- 
sitis p. f. B. corr.) E | XVI EL, XV FV, om. religui | 807 Pro- 
uolat B (E m. i corr.): Prouocat EL Aduolat ceteri (Auolat F) 
ft E m. ^ I constemit L (unde constemat Kootenus) \ troias E 



ILIAS LATINA. 47 

Qai modo turbabant Danaos animoque fremebant, 
Nune trepidi fugiunt: fugientibus imminet ille 
Proturbatqne ferox acies uastumque per agmen 810 
Saeuit et ingenti Sarpedona uulnere fundit 
Et nunc hos cursu nunc illos praeterit ardens 
Praeliaque horrendi sub imagine uersat Achillis. 
Quem postquam socias miscentem caede cateruae 
Turbantemque acies respexit feruidua Hector, 815 
ToUit atrox animos uaetisque inmanis in armis 
Occurrit contra magnoque haec increpat ore: 
*Huc age nunc conuerte ffradum, fortissime Achilles: 
lam nosceSy ultrix quid Troica dextera possit 
Et quantum in bello^ualeat fortissimus Hector. 820 
Nam licet ipse suis Mauors te protegat armis, 
Inuito tamen haec perimet te dextera Marte^ 
Ille silet spemitque minas animosaque dicla, 
Ut quem mentitur uerus credatur Achilles. 
Tunc prior intorquet collectis uiribus hastam 826 
DardanideSy quam prolapsam celere excipit actu 
Patroclus redditque uices et mutua dona; 

Quod clipeo excussum uiridi tellure resedit. 



808 animoBq; L animiflq; XH |i 810—812 ahscisn in O Ji 810 Per- 
tnrb. 7L (S m. 2) \ feraz L || 811 Saeuit ^: Siemit Feruit X. 
MwXltrnB I ingentem F | fudit ELV | 812 cursu 0: curru i I 
pr(a)eterit VLY ; proterit ceieri || 817 hunc BO Y hec uerba incr. L || 
818 age nunc uulao'. age huo | Achille SanUnius | 819 quid — 
dextera in ras. B | troica codd. praeter B troi^ et L troia prad^entes 1 
pOBcit LH Ij 820 in beUo, ita | possit BFGY | 821 lam 7 Y | ille B || 
823 Illiflcilet fltomitq; L | 824 Atq; ment. L | 826 prius O pri- 
mum Y I 82G colere {in colcr con\) B: celeri 0, quod ob metrioas 
rationes in celor mutauit F. Froehdius j actu scripsi: ictu 
(astu B hictu L^ | post 827 addunt M Obicit et saxum ingenti 
cum pondere missum , H Obicit et saxum cum ingenti^ pondere 
ma^^um, B mg. m. 3 Uiribus extortiB telum contorsit in hostem 
Obicit et saxum mulfco cum pondere missum (tn L uersus a m. 2 
inter lineas additue iterum est erasus) | 828 Quam — excussam B 



48 XVIII. ITALICI 

Tunc rigidos' stringant enses et cominus arma 
Inter se miscent, donec Troianus ApoUo 830 

Mentitos uultus simulati paudit Acbillis 
Denudatque uirum; quem bello maximus Hector 
Pugnantem falsis postquam deprendit in armis, 
Irruit et iuuenem nudato pectore ferro 
Traicit et uicto Uulcania detrabit arma. 835 

Uindicat extincti corpus Telamonius Aiax XYII 

Oppositoque tegit clipeo. Priameia pubes 
Laetitia exultat, Danai sua funera maerent. 

Interea iuuenis tristi cum pube suorum XYIII 

Nestorides in castra ferunt miserabile corpus. 840 
Hic Pelidae aures ut dirus uerberat horror, 
Palluit infelix iuuenis; calor ossa reliquit; 
[Membra simul lacrimans matemo nectit amictu 
Deflens Aeacides tristi de caede sodalis.] 
Unguibus ora secat, comptos dein puluere crines 845 
Deformat scinditque suas de pectore uestes 
Et super extincti prostratus membra sodalis 
Crudeles fundit questus atque oscula figit. 

829 arma E: armis eeteri (B m. S) || 832 Denudat utrum L || 
883 deprehendit L l|834 pectora Barthitu (iuueni n. pectora Higtius 
nudatum pectora Kocftenus) \\ 835 uictor B (B m. 2) \ detrahit] de- 
tulit L (et eupraacripto t defanEihit O) traicit B || XVII B L , XVI F, am. 
ceteri (836—38 ahacisai in 0)|| 836 Vendicat 1 thelam. E|| 837 pria- 
meaLjl 838 uulnera BMH | XYin BL, XVII F XVI Y, Ofn. reUqui\\ 
840 Nect. L I refert BG tulit M | 841 Hic BEN: Tunc BGMV 
Nuno L I Pelidae aures ut diruB uerberat scripsi: ut pelid(a)e 
(-des m. 1 in -dxB corr. B) aures diuerberat (pelide hic aurea 
O, di^uerberat H) ut Pelidae deuenerat horror ad aures Koo- 
ienuB (a. u. P. deuenerat h. L. MueUerus) | 842 iuuenis om. 7 
(wnde subituB calor S<^ienkdiu8) | 843 sq. ut epuTios inclueit 
Kooienus | 843 TriBtia m. simul B | nectitj terait O | 844 eacide 
L I tristis BBFG | 845 comptos dein saHpei: comptosq; in 
(ciitosq; in L que om. BMY) | 846 scinditque suas Wdkkerue: 
scindit firmas (frnas M) || 847 properatus L ) 848,49 fundit que- 
stus lacrimeque E, media add. m. 2 



ILIAS LATINA. 49 

Mox ubi depositi gemitus lacrimaeque quierunty 
*Non inpune mei iaetabere caede sodalis, 860 

Hector* ait, ^magnoque meo, uiolente, dolori 
Persolues poenas atque istis uictor in armis, 
In quibus exultas, fuso moriere cruore/ 
Post haec accensus furiis decurrit ad aequor 
Fortiaque arma Thetin supplex rogat: illa relictis 866 
Fluctibus auxilium Uulcani protinus orat. 
Excitat Aetnaeos calidis fomacibus ignes 
Mulciber et ualidis fuluum domat ictibus aurum. 
Mox effecta refert diuinis artibus arma; 
Euolat inde Thetis. quae postquam magnus Achilles 860 
Induit, in clipeum uultus conuertit atroces. 
Illic Ignipotens mundi caelauerat arcem 
Sideraque et liquido redimitum lumme Olympum, 
Omues et terras et cinctum Nerea circum; 
Astrorumque uices dimensaque tempora noctis, 866 
Quattuor et mundi partes, quantum Arctus ab Austro 

849 fortasse ex u. 80 intei^polaiuB \ deposite L deposuit 7 

{mg. t depofliti) depulsi Qt\ gemituB XN: questus ceteri t u. 

|>no»'« {fln luctuB ^ | 861 magnasque XK | dolore B {^cofv. m. 2) 

OXH I 862 ictor istis L | 868 moriente B, corr. ra, 2\ 866 thetis 

f (tn hoc B punctata) LT | 867 ethneos plerique codd. (atheneos 

L) I 868 Mulcifer | calidiB B | ictibuB Kootenus: ignibus || 

860 refert] ferens B tn. ^ | 860 Euolat 0: Aduolat Q Deuolat 

aut Auolat L. Muellerus \ inde thetis in ras. (ad thetin m. J2) 

B: et thetli {uel thedi) L et thetis ceteri (ergo thetis gauisa in 

tetibuB armis Obtulitq; nato B); Et donat thetidi ^; mMm 

Euhanti Thetidi | 861—68 abscim in O | 863 sq. interpolatoa 

putat Kootenus \ liquido redimitum lumine Olympum scripsi : 

liquidaB (-dis FLV) rediuiitas undique nymphas liquido re- 

dimitas lumine Nymphas Santeniua (at his infra danum est 

locus) I p08t 863 Jiabet hwic uersum Fecerat et mira liquidaB 

Neroidas arte (liq. mira MK; mire BBOV mir^ F; nereidos 

BBOLV; arces BBOV arce L arc§ F; arte corr. B m. 2): cf. 873 1| 

864 Omnes et (ac) tcrras scripsi: Oceanum tcrris (in t. B m. ^) j 

ct 0: Bcd B om. L | nereia L | 866—67 liabent Oesta Bereng. l 

108—1 10 II 866 Astror. B O : Annor. ceteri, Gesta Berefig. \\ 866 arctus 

B (o 8upra u m. 2) O Gesta Bereng. artos B arcton V artus ceteri 

POKT. I.AT. KIM. III. 4 



50 xvui. irALici 

Et qaaiitam oecMms roseo distarei sb ortii, 
Lueifer mide oids^ mide Hesperus unos oterqae 
Ezoreretnr equis, et qoantos in orbe memret 

Lona caoa et nitida lostnuret lampftde caelam; 870 
Addideratqoe firetis soa nnmiim, Naea magnom 
Oeeanomqoe senem nec eondem Protem semper, 
Fecent et liqoidas mim Nereidas arte 
Tritonesqoe feros et amantem I>orida floctos; 
Terra gerit riloas horrendaqoe monstra ferarom 875 
Flominaqoe et montea eomqoe altis oppida moris^ 
In qoibos exereent leges annosaqoe iora 
CerUntes popoli; sedet illic aeqoos otrisqoe 
lodex et liiem discemit fironte serena. 
Parte alia resonant castae paeana poellae Sdo 

Dantqoe choros moUes; haec dextra tympana polsat^ 
Ula iTrae graciles extenso poUice chordas 
Percnrrit septemqoe modia modolator amoenis 



867 om. L M. i I diBtaretl coBsistat Gtsia Bercng. | 869 Exo- 
riator BL (m hoc corr. m. 1) Exoriretur ceUri \ aquiBB | qiiantaa 
O: qiiaatai B qoaatam eeUri (qoantam qooque, om. et, V); 
cpianioa Sol. o. m. Wemsdorfius \ in ore L | lacun^m uniHS 
uertus sUAuU X. MucUerus sic fere explendam Phoebus, ot in- 
ferioB fratemo correret igni | 870 c(a)elam 0: terras uulgo ] 
872 prothea | 873 hic om. codd. {cf. ad 863) practer BL, fut 
etm ita ut exhSbui iterum ponutU post 874, antc quem iraieci 
(L fere euanidum habet) | 874 feros ex ferox corr. B | iloria B, 
corr, m. J^l 876 Terregef II Terga genint FH Tergagef (a cx 
corr.) y I malim luBira fcr. | 877 luiiiomifi; H: auiuu>«iiq; ceteri 
(aniosaq; B), nisi quod de L non constat | 879 deceruit BB | 
nerenns B; Beoera Heinsius | 880—83, 85, 88 habcnt Gesta Bcreng. 
I 64—69 (880 inmutaium) | 880 cafltum {supiascr. 1 cast^) 7 1 
881 haec uulgo: et Gesta Btrena. \ dextra tympana mdgoi 
dextera timpana M timpana (tymp.) dextera cetcri^ Gesta Bereng, \ 
polflant MB poUaAt Y | 882 Illa] Atqoe Gesta Bereng. \ in hoe 
u. desinit^ | 883 modia L: modos ceteri | modulantor B | amoenis 
^: aoenis Gesta Bereng.; sed q^id hic auenae'/ ihis retcniis 
leptem illa Krafftius septemoe Schenkelius) 



JLIA8 LATINA. 51 

Stamina compositam mandi resonantia motam. ' 
Rara colant alii, salcant graoia aroa iauenci 885 
Matarasqae metit robastas messor ariBtas 
Bt gaadet preseiB inmondaB ainitor aais; 
Tondent prata ^eges, pendent in rape capellae. 
Haec inter mediie stabat Mars aareas armiB, 
Post qaem diua potens belli; circaque sedebant 890 
Sanguineis maestae Clotho Lachesisque quasillis. 

Talibus ornatus donis Thetideius heros XTHII 

In medias acies inmani turbine fertur, 
Cui uires praebet cum casta Pallade luno 
Dantque animos iuueni; contra Cythereius heros 896 
Occurrit feruens; sed enim non uiribus aequiS| 
Aeacidae nec erat conpar; tamen ira coegit 
Couferre inuictis iuuenem cum uiribus arma. 
Quem msi seruasset magnarum rector aquarum, 
Ut profagus laetis Troiam repararet in aruis ooo 

884 Stamina compoflitum scripsi: Carmina 0, itMH com- 
ponunt X70y componit LHll Carm. compositum Wakkerus | 
mota B mota 7Y motoB O {de L non contfai); iotmi uersum 
spurium habet L. MueUerus I 887 uinitor inmundus B, coir. 
tn. i I 888 pendentque Gesta jBereng. IpoetBSS lacunam etatuit 
L. Muellerus | 880 mediis 0, nisi quod me~n8 (di eupra ras.^ , 
et mediifl infra Hn.) B: mediuB uulgo | 890 PoBt quem B: Quem 
FXIIT, om, Q (de h non conetat) \ diua potens belli scripsii 
diua potens (poesiB m 2 eupraecr.) reliqn^ B diua poeeiB re> 
liqu(a)e FMHV (pim glosea atropoB ad diua MH) Diua potens 
atronoB circa reliquf q; O (L euanidua) \ circa (q; add. m. ^) B | 
Bedeoat XH || 891 cloto BOXH glotho L| quaBilliB scripsi: 
capilliB cnculliB Ilauptius | post 891 addit O Cloto oolum baiolat. 
lachesiB trahit. atropos occat. | XIX BL XV 111 F, om. ceteri 
892 donlB] annis B | UietideiB B thetidcuR LV t(h)idideu8 FXH 
894 Qni L | cuni caata 0: casta cuiu (traiisp. m. /2) B || 895 que 
om. FOLV I contra BV: huic contra LXH (B m. 2) huic F 
huic {in hunc corr.) tunc O | 896 Occurrit feruens scripsi: Con- 
currit (0 supra Con m. 2) forte B Occurritq; uiro ceteri (uiros 
L) I 8ed enim non B et enim non L: scd non cum ceteri (B m. 2) 
897 erat compar Spondanus: corpus crat (opus V, corr. %ng.) 
899 ni OV I 900 Nec (ut suprascr. m. ^) B Et L | profugus 

4* 



52 XVni. ITALICI 

Augastamque genus claris submitteret astris, 
Non carae gentis nobis mansisset origo. 
Inde agit Aeacides infesta cuspide Teucros 
Ingentemque modum prostemit caede uirorum, 
Sanguinis Hectorei sitiens; at Dardana pubes 905 
Gonfugit ad Xanthi rapidos perterrita fluctus 
Auxiliumque petit diaini fluminis; ille 
Instat et in mediis bellatur gurgitis undis. 
Ira dabat uires; stringuntur sanguine ripae 
Sparsaque per totos uoluuntur corpora fluctus. 910 



At Uenus et Phrygiae gentis tutator ApoUo 
Cogunt in Danaos Xanthi consurgere fluctus, 
Ut fera terribili miscentem praelia dextra 
Obruat Aeaciden: qni protinus undique totis 
Bxpatiatur aquis et uasto gurgite praeceps 916 

TJoluitur atque uirum torrentibus inpedit undis 
Praetardatque gradus; ille omni corpore saeuas 
Contra pugnat aquas aduersaque flumina rumpit 
Et modo disiectos umeris modo pectore uasto 
Propellit fluctus. quem longe prouida luno 920 

Asseruit; rabidae qua cederet ictibus undae. 

letaa m. 1 in -gis letis corr. E; Latiis B<mdami4S | annis 0, carr. 
JBar^ua I 901 Angustumq; MH | 902 Hec (non m. 2 su^cacr.) 
E T^ L I carae Kootmusi clarae e u. priore 11 post 902 E 
addit Ni se proriperet curruq; inniBus abiret|j903 adit E | 904 que 
Ofn. L I 90& sitiens] cedens L | 907 Effugit E | 908 A^tatq; et 
in (d in raa.) L | pugnatur yov | 909 Era L | uiree 0: cunctis 
(uires m. 1 supraacr.) S e glossa \ tinguntur FOKK (B tn. 3) || 
910 uoluitur L | corpora] sanguine EV (pectora E m. ;?) 1 camuos 
MH|XX BL. XVfn B Xllll (8ic) V. om. ccter» J 911 EtL || 
914 Irruat KH | 916 Expatiatur ed. Fanensis: Expediatur O 
(Imped. FO, E m. ^) I et S: set uel sed (qui E, corr. m. 2) || 

916 Soluitur B (corr. w. ^) O | torquentibus i. armia MH fl 

917 Predaratq; E, corr. m. 2 | 918 aueraaq; flumine L | rupit 
E I 919 difliectos H: disiectis L diectos (e m. 2 supra di) B 

A ^®A^" ^^ ' ®^^ ^^®°* (**^) ^®^ '^* prouida L y 921 Asseruit 
O: Admonuit B Seruauit V | rabidae egoi rapidae | qua L: 



IIIAS LATINA. 53 

Sanctaque pugDarant inter se numina diuom. 
Bursus agit Phrygias ingenti caede cateruas 
Horridue Aeacides bellique ardore resumpto 
Funereas acies horrendaque praelia miscei 9S5 

Non illum uis ulla mouet; non saena fatigat 
Pcctora pugnando; uires successus adauget. 
Percussi dubitant trepida formidine Troes 
Aut intra muros exhausta paene salute 
Defugiunt portasque obiecto robore firmani 980 



Unus tota salns in quo Troiana manebat 

Hector adest, quem non durae timor undique mortis 

Nec patriae tenuere preces, quin obuius iret 

Et contra magnum contendere uellet Achillem. 

Quem procul ut nidit tectum caelestibus armis; 986 

[Ante oculos subito uisa est Tritonia Pallas] 

Praemetuit clausisque fugit sua moenia circum 

Infelix portis; sequitur Nereius heros. 

In somnis ueluti, cum peciiora terret imaffo, 

Hic cursu super insequitur, fugere ille uidetur, 940 

Festinantque ambo; gressum labor ipse moratur: 



^uia JY quo MH ne O tandem (deh m, ^) qnod S | ictibns O: 
ignibas {<m, B, cM. m. 2) imbribus X. MueUenu | 926 mooit 
L; tenet S m. J9 | fatigat ^: fatigant fatiBcunt L. MueUerua || 
927 pngnando L: bellando ceteri (-ntom S) | BUCcenBUB S, con\ 
m. ;9 I 929 Ant SSLT: Atqoe ceterij^ m. J^) | inter rMKY || 
980 Defagiant ego: Dum fiigiunt L =fPugiunt (ff m ras,, Con 
BUprascr. m. J3) S Confugiunt eeteri Aufug. MueUerus | XXI SL» 
Xa F, cm. reli^i | 981 tanta S | 982 nec Y | duri O durum S | 
mortis ^ : matns (o tupra a m. J3 S martis O) | 986 ex 647 
interpolatum eiecit Barthiua | 987 m. i in marg. S | Fraemetuit 
L. MueUerusi Permetuit (Fertimuit QMH) | 988 eraeus in 0\\ 
989 p. terret imago ecripei: p. terruit ira pes tardatur ituro 
(fms&atur iturumj Eldikius pectore ferbuit ira L. MueUerue H 
940 Sic L I cursuj ruraus S | 941 gressusq; laborq; mor. MH | 
ipse] iUe YY 



64 XVin. ITALICI 

Altemis poterant insistere coeptapericlis, 

Nec reqnies aderat: timor hinc, hinc cbncitat ira. 

'Spectant dcmuris miseri sua fata parentes XXII 
Pallentesque uident tum primum cedere natumi 945 
Quem iam summa dies suprema luce premebat. 
Huic subito ante oculos similis Tritonia fratri 
Occurrens iuuenem simulato decipit ore. 
Nam dum Deiphobi tutum se credidit armis, 
Transtulit ad Danaos iterum sua numina Pallas. 950 
Concurrunt iactis inter se cominus hastis 
Inuicti iuuenes: hic uastis intonat armis^ 
IUe hostem ualidum nequicquam umbone repellit; 
Altemisqueferos uitant congressibus ictus. 
Sudor agit riuos, ensem terit horridus ensis, 955 

Conlatusque haeret pede pes et dextera dextrae. 
Hastam iam manibus saeuus librabat Achilles 
Inque uirum magnis emissam uiribus egit; 
Quam praeterlapsam uitauit callidus Hector. 
Exclamant Danai. contra Priameius heros 960 

Libratum iacuhim Uulcania torquet in arma. 



942 Alterus L Alterius B (corr, m. S) U \ properant uel 
perstant Higtius; prius puU> uerum^ sed ut restet adhuc emen- 
da/ndum periclis; totum u, sptfrium putat L, MueHerus | 943 timor 
hinc hinc c. ira scripsi: timor undique c. iras (furor pro 
iimor uuJgo nihilo melius) | XXII BL, XXI F XVIII Y, om, 
reliqui | 945 Pallentemq; 0, correxi \ tum primum cedere acripfti: 
•flupremo (suppr.) tempore extremo tomporo ^^ qtio ium ioU 
litwr inepta cum u, aeq, tautologia | 940 om. II , add. mg, m. 
rec,'\ premebant B | 949 lam O | dum ?: tnm BOM tuncX cum 
ccteri | deiphei)i | credit in armis LMH (cre^dit H) | 953 om. 
B, add. m: 2 mg. \ hastam et ualido Kooitenw | 954 feros uitant 
scripsi: ierox mutat feros mutant € | 957 sic LMH (ntM quod 
pro iam, quod posui, quam hahent): om. BQY Interea ualiaam 
thetidius extulit hastam B (quod interpolatiofiis arguit ahsMium 
interea) | 958 emisit u. hastam O (B m. ;?) u. hastam B quo- 
que I 959 Quem propter lassam L | 961 Libratum {pi^ 1 ex -uit 
corr.) B: Uibratum ceteri (^B m. 2) 



ILIAS LATINA. 55 

Nec Bttccessus adest; uam duro iaflectitur auro : - 

Desiliitque mucro; gemuerunt agmina Troum. ' 

Concurrunt iterum coUatis fortiter armis 

Inque uicem duros euitant cominus enses.' 966 

Nec suffere ualet ultra iam sorte suprema 

Instantem Aeacidem defectus uiribus Hector; 

Dumque retrocedit fratemaque rebus in artis' 

Kespicit auxilia et nullam uidet esse salutem^ 

Sensit adesse dolos: quid agat? quae numina supplex 970 

Inuocet? et toto lauguescunt corpore uires 

Auxiliumque negaut; retinet uix dextera ferrum, 

Nox oculos inimica tegit nec subuenit ullum^ 

Defesso auxilium; pugnat moriturus et- altos 

Corde petit gemitus. instat Nereius heros * 976 

Turbatumque premit procul undique, tum iacit hastam 

Et medias rigida transfixit cuspide fauces. 

Exultant Danai^ Troes sua funera maerent. 

Tum sic amissis infelix uiribus Hector 

*£n concede meos miseris genitoribus artuS; 980 

Quos pater infelix multo mercabitur auro: 

Dona feres uictor. Priami nunc filius orat , 

Te primuS; dux ille ducum, quem Graecia solum 

Pertimuit: si nec precibus nec uulnere uicti 

Nec lacrimis miseri nec clara gente moueris, : 986 

Afflicti miserere patris; moueat tua Peleus 

968 Desiliit ^ L DiBiliitq; E: Disiluit KV Dissiluit reliqui 
(otn. qne) | 966 ualet iam L. MueUerus \ oltro B m. 2 | iam 
florie suprema 11: iam sorte = ^~H sortemq; Bupremam r«lt- 
gxii I 967 Infltantem (-temq; V) eacidem 0: Horruit instantem S 
Ipropter illud sortemq;) | defectas utUgoi defectia' defessis 
L. MueVcrus 1 971 heu pro et idetn (in~?) |j 974 Defesso ex 
Defenso {sic L) corr. in. i E | alto^F (ef ita H%gtiu8)t9i6 petit 
Kootenua: premit | 976 tum EHN: tunc ceterii 978 merent 
L: deflent EFOY plangunt HVfipost 978 librum XVIIII ineipU 
V I 979 Dum L J 980 £n G: Et EL At F Nunc MOE (Inquit. 
cede V) I 983 pnmus scripsii priamus (priami ex -mus corr. 
E) 1 984 munere uicti F munere uictus OY (B m. 2) | 986 mo- 
neat II K 



56 XVni. ITALICl 

Pectora pro PriamO| pro nostro corpore Pyrrhus.' . 

Talia Priamides; con^a quem durus Achilles 

*Quid mea supplicibus temptas inflectere dictis 

Pectota^ quem possem discerptum more feraram, 990 

Si sineret natura, meis absumere malis? 

Te uero tristesque ferae cunctae^uae uolucres 

Diripient, auidosque canes tua uiscera pascent. 

Haec ex te capient Patrocli gaudia manes, 

Si capiunt umbrae/ dum talia magnus Achilles 995 

Ore truci iactat, uitam miserabilis Hector 

Reddidit. hunc animi nondum satiatus Achilles 

Deligat ad currum pedibusque exsanguia membra 

Ter circum muros uictor trahit: altior ipsos 

Fert domini successus equos. tum maximus heros looo 

Detulit ad Danaos foedatum puluere corpus. 

Laetantur Danai, plangunt sua uulnera Troes 

Et pariter corpus deflent cum funere raptum. 

Interea uictor defleti corpus amici XXIH 

Funerat Aeacides pompasque ac munera ducii 100& 
Ter circa tumulum miseros rapit Hectoris artus 
Et uarios cineri ludorum indicit honores. 
Tydides cunctos curru .pedibusque feroces 

987 noBtro peciore L | 988 quem contra lCir | 990 direptum 
VOLY (S ffi. J?) I 991 meifl te abs. FVY | 992 tristemq; VV 
(B m. ;9) I 998 auiaiqae 0, eorr, van Dorp \ pascant S || 996 ea- 
piunt e I 996 iacta^it S iacta=t F 1 997 Reddit L, Y m. i 
Keddit et F | 998 Perligat (al supra Per t»». ;9) S | 999 altius 



1008 uul- 
|1008cor- 



, H ea; corr. alciuB 0|| 1000 BuccenBUB S 1 1001 Retulit S | 
nera tcripsi : funera S O X corpora ceteri pectora Kootenua 
puB SES: captoB ceUri (captum S m. ;?) | raptum ego: captum XS 
tnsti (corpuB m. ^) S mcBtOB FLY mesti O muros uulgo | XXIII 
XL, XXII F Xin (9ie) Y, om. raiaui 1 1004 defletum i 1 1006 ac 
munera ego (et munera X. Muelleru$)i ad funera m fdnere 
Schenkeliua | 1006 Ter XS: Tum cd€K| 1007 uarioB] rapidos 
L uapido= F uapido Y | inducit S n». ;9 1 1008 TitidcB (Thyt, 
TityaeB) eoid. more 96lito \ cnnctoB ecripsi: ijnm S thynum F 
ihyraim OL tirBim XY tirph Bim V; quod nescio quod mona* 
chale conmentum incuHcatum est^ uhi cunctos ante curru tfiler- 



ILIA8 LATINA. 57 

Aeolides Buperat; lactando niiicitiir Aiax, 

Gttias decepit uires Laertius astu; loio 

CaeetibaB aduersos cunctos superauit Epeos 

Et disco fortie Polypoetes depulit omnes 

Merionesque arcu; tandem certamine mieso 

In Bua castra redit turbis comitatus AchilleB. 

xxmi 

Flent miseri amissum Phryges Hectorai totaque 

maesto tOK 
Troia sonat planctu; fundit miseranda querellaa 
Infelix Hecube saeuisque arat ung^ibus ora; 
Andromacbeque suae scindit de pectore uesteSi 
Heu tanto spoliata uirol ruit omnis in uno 
Hectore causa Phrygumy ruit et defessa senectus 1020 
Afflicti miseranda patris, quem nec sua coniunx 
Turbaque natorum nec magni gloria regni 
Oblitum tenuit uitae, quin iret inermis 
Et solum inuicti castris se redderet hostis. 
Mirantur Danaum procereS| miratur et ipse 102& 

Aeacides animum miseri senis; ille trementes 
Affusus genibus tendens ad sidera palmas 
Haec ait *o Graiae gentis fortissime Achilles, 
regnis inimice meisi te Dardana solum 

eidit I curra Kootentu; cunu (curtu L casu V) | feroces taripsit 
ferocein Aigacem Higtitu | 1009 Aeolides scripsii Merionem. 
X ^ erion et L Merione ceieri (Merong 11) | ludendo MV H 
1010 laercius O (X tn. li) leriiuB Y: ilercius SLV illercius (-iius) 
7M I hastur L acer in ras. F | 1011 aduersos LY: aduersis 
ceUri; puto aduersum Eurjalum | epeos XL: ephebus (-bos F) 
ceUri (X m. 2)\ 1012 fortis L: forti ceieri \ p^betes 0, corr^ 
Bondamui 1 101 M q; otn. X, add. m, 2\ 1014 turbam X m. ;9 , 
XXUU XL, XXIII 7 XXI Y, wn. religui | lOie querelas 
1017 hecub^ X: (h)ecuba ceUri (eccuba L); Hecabe L, Muelh- 
rua I seuitq; X 1 1018 scindens 7MY sindit X (scindit m. 1 eos 
Bcidit corr. X) J de XO: a ceteri \ 1020 ruit et 7: fuit hoc Y 
cecidit ceteri \ aefensa 7Y defecta X 1 1028 Abitum t. uitte L |) 
1024 redderet] reddire L dederat MX | 1028 Hoc L | Achille 
Santenus 1 1029 Omi regnis inimices dSeii L 



68 XVIII. ITALICI 

Uicta tremit pubeS;' te sensit nostra senectus • 1030 
Orudelem nimium: nuncsis mitis semel, orO; 
Et patris afSicti genibus miserere precantis 
Donaque quae porto miseri pro corpore nati • 
Accipias; si neo precibus nec flecteris auro,: 
In senis extremis tua deztera saeuiat annis: 10S6 

Saltim scaeua pater comitabor funera nati. 
Non uitam mihi nec magnos concede fauores, 
Sed' funus crudele mei: miserere parentis 
Et pater esse meo mitis de uulnere disce. 
Hectoris interitu uicisti Dardana regna, •> lOiO 
TTicisti Priamum: sortis reminiscere uictor 
Humanae uariosque ducum tu respice casus^ 
His tandem precibus grandaeuum motus Achilles 
Alleuat a terra corpusque exsangue parenti 
Reddidit Hectoreum; post haec sua dona reportat. 1046 
It patriam Priamus tristisque ex more suorum 
Gomparat exequias supremaque funera ducit • 
Tum pyra construitur, quo bis sex corpora Graium 
Quadrupedesque adduntur equi currusque tubaeque 
Et clipei galeaeque ocreaeque Argiuaque tela. 1060 

1081 mitifl semel scripsi: mitissimuB mihi mitior ? || 
1082 afBictis GT; affixi Kootenus affaai HigtixiS \ rebus tx eorr. 
O I past hunc u. E m. ^ addit Inauper hoc aurum tihi quod 
pro corpore dono 1 1086 Saltem eodd. praeter STO | scaeua 
seripnt saeuaO | pater supra lin. m. i S | conabor L y 1087 Non 
(Ne T) nitamq; mihi FY | concedere OL cede FV (concedis X 
m. 2) I fauores acripsi: labores S honorea ceteri (S m. ^) || 
1039 mei O: meum ceteri ofnnes] precantis S m. ;9 1 1040 pater 
corruptum? patris uel precor Schenkelius | uulnere L. Muellerus: 
corpore (pectore S) 1 1042 duum tu ceteris omissis L || 1048 pre- 
cibua ■ motuB (pr. morea L motus precibuB MH) grandeuus 0, 
eoir. van Dorp 1 1046 It p. BarUUus: In p. (In p. it L. MueUe- 
rus) I tristesque codd. praeter O | 1048—51 adfert iMCtantius ad 
Statii Tluh.Yl 121 (Homerus in funere Hectoris dicit) 1 1048 Tano 
Lact. I quo L, Lact. : qu§ B qua ceteri || 1049 Quadrupedesque iMCt. : 
Quadrupedea (Gonsequitur traduntur S Quadrupedes aduitur 
ped, hoc ped expuncto, L)-| 1060 ocreaeque scripsi: cau=eq; 
F caueq; Y (cau(a)e SOL Lact. cane XV | arg^iag; K argiaq; K 



ILIAS LATINA. 59 

Haec super ingenti gemiiu componitur Hector: 
Stant circum Iliades matres manibueque decoros 
Corrumpunt crinea laniataque pectora plangunt 
(Ulo namque rogo natorum funera cernunt), 
ToUitur et iuuenum magno cum murmure damor 1056 
Flebilis: ardebat flamma uamque Ilion illa. 
Inter quos gemitus laniato corpore coniunx 
Prouolat Andromache mediosque inmittere in ignes 
Se cupit Astyanacta tenens, quam maesta suarum 
Turba rapit coinitum', contra tamen usque resistit, loeo 
Donec conlapsae ceciderunt robora flammae 
Inque leues abiit tantus dux ille fauillas. 
Sed iam siste gradum finemque inpone labori, 
Calliope, uatisque tui moderare carinam; 
Uemis quam cemis stringentem litora paucis. 1065 
/amque tenens portum metamque potentis Homeri, 
Pieridem comitata coliors, summitte rudentes; 
iSanctaque uirgineos lauro redimita capillos, . 
Jpsa, tuas depone lyras, ades, inclita Pallas, 
Tuque faue cursu uatis iam, PhoebC; peractol 1070 

1051 Et super XV | 1053 Corrumpunt L. Muellerus: Aptu- 
purit L Abrumpunt ccteri (Arr. ▼) | corpora F | plaudont OV || 
1055 uulnere L | 1058 medioBque SL: medios ceteri | in BV, 
S d F m. i supra Un.: om. LXH (inmitteret K) | 1059 maesta 
Kootenus: iussa | suarumL: Buomm ceteri 1 1060 comitum ad- 
didii oiA. (tristis add. ?) | contraq; tamen MV | 1063 labori 
ex -ris coir. X 1 1064 Caliope MN (Jalliope^ L | carinas L, ut 
uid. 1 1065 Quam (S: Quem ceteri cum S m. ^) cemis paucis 
stringentem litora remis (rlienus S» carr. m. 1)0; propter 
parastichidein traieci remi»; paucis in rauca muUmerim || 
1066 Namq; FOL | tenct FG (S m. Sf) | 1067 Pieridum 0, cor- 
rexi\ 1069 Tpna («>fi'a, ncil. CaUiope) 0: Musa Weytinghius || 
1070 uatis 0: uatcfl L uati % jj Explicit liber Ilomeri plerique 
suhscrifmfU (S m. 2: Carminis komerus metam deponit ouanter, 
L Explicit, caret subscr. Y) 



60 XVini. INCERTI 



XVIIII. 

INCERTI CARMINA BUCOLICA. 



I. 
THAMYRA LADAS. MIDA. 

TH. Te, formose Mida, iam dudum nostra requiiniiit 
lurgia: da uacuam pueris certantibus aurem. 

MI. Haud moror; et casti nemoris secreta uoluptas 
Inuitat calamos: imponite lusibus artem. 

TH. Praemia si cessant, artis fiducia muta est. 5 

LA. Sed nostram durare fidem duo pignora cogent: 
Yel caper illC; nota frontem qui pingitur alba^ 
Yel leuis baec et mobilibus circumdata bullis 



Dua$ eclogae, qwu initio imperii Neronei esse uindieandM 
cerHmme euicerunt JPeiperM BuecheUms Hagenus, eocUint in 
codice Hiniidlenii 266 taec. X p. 206 et 207 CB), unde primus 
edidit m PhiMogi GoUingensia uol XXVnio. 888 8qq. Her- 
mannuB Hagenus^ qui retractauit operam in JFUckeiseni annali- 
bu8 a. 1871 p. 189 eqq, scripeerunt de eisdem Peiperus in pro- 
grammate mmnasii Magdaleneniie Uratislauiefisia a. 1870 
jp. 29 sqq.t Buechderus musei Bhenani ud. XXVI p, 286 sqq, 
(fif, et p, 491 s^,)t Btbheekius ibid, p, 406, denique eao ipse in 
Fleckeu, ann, a, 1872 p, 856 sqq,\ apud Biesium suo numeris 
726 et 726 hahentur, 

In tituU) Thamira S 1 1 formoBa S 1 2 lurgia da Hagenus: 
Iuria dam S | 8 casti scripsi (cf, Tac, tterm, 40): cusa S Ihbu 
Hagenus | 6 Ladae dat Peiperus false (deleto u, 6 LA) | nolla 
Hagenus et Bibbeckius | 7 nota ^ alba Hagenusi noiam — 
albam S | 8 Uelle uis b^c ez {suprcacr, t et) nobilibus S, corr. 
Hagenus 



CABMINA BUCOLIGA. 61 

Fistala; siluicolae munaB nenerabile Fauni. 

TH. Siae caprum maois uel Fauni ponere munus, lo 
Elige utrum perdas; set erit, puto, certius omen 
Fistula damnato iam nunc pro pignore dempta. 

LA. Quid iuuat insanis lucem consumere uerbis? 
ludicis e gremio uictoris gloria surgat. 

Tfi. Praeda mea est; quia Oaesareas me dicere laudes 
Mens iubet: huic semper debetur palma labori. 16 

LA. Et mi sidereo cor mouit Cynthius ore 

Laudatamque chelyn iussit uariare canendo. 

MI. Pergite, io pueri, promissum reddere carmen; 
Sic uos certantes deus adiuueti incipe, Lada, so 
Tu prior; alternus Thamyras imponet honorem. 

LA. Maxime diuorum caelique aetema potestas, 

Seu tibiy PhoebC; placet temptare loquentia fila 28 
(Carmine uti uirgo furit et canit ore coacto, 85 
Fas mihi sit uidisse deos, fas prodere mundo) — 
Seu caeli mens illa fiiit seu solis imago: 
Dignus utroque stetit dtix ostro clarus et auro 
Intonuitque manu. talis diuina potestas,. 
Quae genuit mundum septemque intexuit orbis 80 



9 Fistola B I munuB uenerabile scripsi: munuB ei memora- 
bUe B I U set (ud at) scripsi: et S nec Bibbeekiu8 in nersono' 
rum distribttHone ab E decedens | omne X 1 12 eitne oamnato 
an clamnato in X dubitm eat | dempta scripsi: empta est X 
dempta eet Guil. SchmitsitM prompta est Peiperue | 18 in uanis 
Bibbeckius | 17 mi s. cor mouit temptaui: me 8. corrumpit X, 
unde corrupit Peiperus percussit Hagenus commulsit BibbedciuB 
commouit ego olim (respexit fere desiderat Buechelerus) | idn- 
ciu8, suprascr. t cintius, X | malim oestro | 18 celin X 1 19 carmen, 
r supra lin. X | 21 altemis Hagenus \ tamjrae X | imponit X, 
correxi\ imponat Hagenus H 22 caelique tdem: cetenque X || 
ante 23 TH e^ anie 26 LA ?uibet X, deleuit Hagenus f 28 temtare 
Feipcrus: emitare X | uersum tjui est 24 in X post 81 traieci \\ 
25 Carmine uti scripsi: Garmimbus X | 26 mundo Hagenus ego- 
que: mundum X | 28 utraque Peiperus \ dux addidi: om. X deus 
add. Peiperus Nero stetit Buechelerus stetit, 8tetit doctus anon' 
ym%is I 80 orbis Hagenus: oris X 



62 XVUII. INCEIITI 

Artificis zonas et totas miscet amore, di 

It cytharae modulis primordia iimgere mundi; 24 
Talis Phoebus erat, cam laetus caede draconis 32 
Docta repercusso generauit carmina plectro: 
Gaelestes ulli si sunt, hac uoce locuntur! 34 

TH. Huc huc, Pierides, uolucri concedite saltu: 86 
Hic Heliconis opes florent, hic uester ApoIIo est! 
Tu quoque Troia sacros cineres ad sidera toUe 
Atque Agamemnoniis opus hoc ostende Mycenis! 
lam tanti cecidisse fuit! gaudete, ruinae, 40 

Et laudate rogos: uester uos tollit alumnus! 41 
Uenerat ad modulos doctarum turba sororum, 85 

42 

Venerat m et MaeonideSj cui plurima barba 
Albaque caesaries pleno radiabat honore. 
Ergo ut diuinis implentur uocibus aurae, 45 

Candida flauenti discinxit tempora uitta 
Caesareumque caput merito uelauit amictu. 
Haud procul Iliaco quondam non segnior ore 
Stabat et ipsa suas delebat Mantua cartas. 



81 totas acripsi: toto E totoin Biesiua | 24 It seripai: £t S | 
citare E | 82 phoebus, e 8upra lin, B | uersum qui 85 esi in B posi 
41 traieci | 87 diconis B | 88 Tum quoque E; malim Tuque o | 
Bacros ex sacres corr, B | 89 agamemnonis B | 35 sororum 
HagenuBi Bonarum B | 42 toius et 48 ex maiore parte nunc 
culpa hihliopeffi male culiro ahusi desunt in B: 42, nisi fallor, 
Muearum descriptionem continuit] 48 ineo Marte explerc studui 
ad indicandam sefttentiam; qua non perspecta u. 44 Albaquo 
uarie inmutdbant | 45 implentur — aurae scripsi: impleuit 
' aures B (auras Hagenus) | 46 discinxit Hagenus: distinxit B || 
47 uelanit Peiperus: celabit B (-uit Hagenus) | ttu//a in E 
1acima\ Midae iudicium desiderat recte Hagenus; guamquam 
fortasse nec Thamyrae carmen perfectum. ceterum etiam 36 — 49 
Ladae trihuit doctus anonymus mus. Bhen. XXYI p. 492 : at 
quid certantes canere uellent, ipsi itidicarunt u. 15 Caesareas 
laudes (» 22--84) et u. 17 laudatam chelyn (» 36—49). 



CARMINA BUCOLIGA. 63 

11. 

GLYCBRANDS. MYSTES. 

6L. Quid tacitas, Mystes? — HY. corae mea gaudia 

turbant: 
Cura^dapes sequitur, magis inter pocula surgit 
Et grauis anxietas laetifl incumbere gaudet. 

6L. Nou satis accipio. — HY. neo me iuuat omnia fari. 

6L. Forsitan imposuit pecori lupua? ^ HY. haud timet 

hostes 6 

• Turba canum uigilans. — 6L. uigiles quoque som- 

nus adumbrat. 

MY. Altius est, Olycerane, aliquid, non quod patet: erras. 

6L. Atquin turbari sine uentis non solet aequor. 

MY. Quod minime reris, satias mea gaudia uexat. 

6L. Deliciae somnusque solent adamare querellas. lo 

HY. Ergo si causas curarum scire laboras — 

6L. Quae spargit ramos, tremula nos uestiet umbra 
UlmuS; et en tenero corpus summittere prato 
Herba iubet: tu dic, quae sit tibi causa tacendi. 

HY. Cernis ut adtrito dilfusus cespite pagus 15 

Annua uota ferat sollemnisque inchoet aras? 
Spiraut templa mero, resonant caua tympana palonis, 
Maenalides teneras ducunt per sacra choreas, 
Tibia laeta canit, pendet sacer hircus ab ulmo 
Et iam nudatis ceruicibus ezuit exta. 20 



In tiUilo GliceranuB E | 6 sonus E || 7 gliceran^ E -| non 
quod patet scripsi: non non pater S non hoc, pater Biesius \\ 
10 Diliciae E 1 11 labores S | poat 11 1<icunae aigna panU Hage- 
nus; 11 post 15 traicit Riesius] at interrumpit apte Glyceranus 
alterius uerba 1 12 OL hic (nnismm ad u. 13 hfibet E || 13 Ulmus 
et in (en etfo) Buechelertts: Uetimus et E (Uetimus ex Ulmus 
suprascripto ct ortum puia) En (Uel Hagenus) thjmus Peipe' 
rus I 16 cespite pague scripsi: cortice fagus S cortice Bacchus 
Hagenus (quod non quadrat ad sequentia) \ 16 inchoet scripsi: 
inbuet S inbuat Hagenus induat Peiperus || 19 Minalidea (ae 
supra prior. i) E || 20 Tybia E | extra, u supra ex, E 



64 XVUn. INCERTI CABMINA BUCOLICA. ' 

Ergo nnnc dubio pugnant diflcrimine nati 
Et negat huic aeuo stolidum pecus aurea regna? 
Satumi rediere dies Astraeaque uirgo 
Tutaque in antiquos redierunt saecula mores. 
Oondit secura totas spe messor aristas^ 25 

Languescit senio Bacchus, pecus errat in herba, 
Nec gladio metimus nec clausis oppida muris 
Bella tacenda parant; nullo iam noxia partu 
Femina quaecumque est hostem parit. arua iuuentus 
Nuda fodit tardoque puer domifactus aratro 80 
Miratur patriis pendentem sedibus ensem. 
Est procul a nobis infeliz gloria SuUae 
Trinaque tempestaS; moriens cum Roma supremas 
Desperauit opes et Martia uendidit arma. 
Nunc tellus inculta nouos parit ubere fetus, 86 
Nunc ratibus tutis fera non irascitur unda; 
Mbrdent frena tigres, subeunt iuga sueta leones: 
Gasta faue, Lucina: tuus iam regnat ApoUo! 



21 nunc scripsi: num E non Hagenua olim \ dubie (t o 
tupra e) E | puto de crimine (quod fortasse ad Briiannicim 
CkMdii successorem leaiHmum pertinet) || 22 solidam S, con\ 
Hagenusjl^Q rediere oies redit astrea certos E, corr, Hage- 
nu8 I 24 Tutaque scripsi: Totaque E ) 26 secura totaa sa^psi: 
B^curas tota E securuB tota Hagenus (tuta Biesius) | 26 ba- 
cuspecuB E I 27 opida E | 81 ensem sworascr, t errat E (num 
uestigium lecHonia pendentia — aera ?) | 82 Est sciipsi: Sed 

rabit 



sill^ E I 88 tempBBta E | 84 Desperabit £ | opes add, Iki- 
pei^uB: otn. E I 86 foetuB E | 87 tygros E | subcunt GuiL SchmitziuH 
et Peiperus: Bubiont E | suctu Hcripsii Byua E ) 88 cf. UergUii 
tcl IV 10 I Finit subscnbit E. 



XX, 
CALPURNH ECLOGAE. 



Imperii Neronei initio (id quod post Sarpiam 
docuit Hauptius in commentatione saepiue laudanda, 

Juam insertietm habes eius opusculis, t. I p. 358—406) 
lalpuniiae septem carmina bucolica scripsit, Vergilium 
ita secalus ut tamen circa artem metricam secundum 
aetatis suae placita seuerior multo austeriorque ex- 
isteret. quae carmina ut iam antiquo aeuo 8uo8*ha- 
buere admiratores (quippe imitator eorum Nemesia- 
nus), ita regnante Garolo Magno doctis hominibus 
nalde placuerunt, ut ostendit Naso, eius aeui poeta, 
aDuemmlero nuper [Zeitschr. f. Deutsch. Alterth. XVIII 
p. 58 sqq.] editus: cf. quae disserui mus. Rhen. XXX 
p. 627 sq. fortasse autem tum temporis grammaticus 
aliquis quattuor Nemesiani edogas adiecit Calpurnio. 
quae coniunctio et in eis qui aetatem tulerunt codici- 
bus optinet et ut oblitterato illius nomine iam huic 
tota collectio adscriberetur uulgo effecit. 

Librorum manuscriptorum tria sunt genera. et 
principem qnidem locum optinet codex quidam 6er- 
manicus hodie deperditus, quem significaui. in cx)dice 
Ilarleiano 2578, qui saeculo XV uel XVI scriptus 
inter uaria et antiquorum et recentium carminli eclo- 
gas nostras continet, post has folio 49* haece legun- 
tur: coUatus accuratissime hic codex cum iUo ueimtis- 
simo: qucfn Thadeus Ugoletus pannoniae regis biblio- 
thecae praefectus e germania secum attulit. et cum illo 

TosT. LA.T. nnr. ni. 6 



66 XX. CALPURNII 

qttem lohannes hoccaecius prapria numu scripsisse tradi- 
tur bibliothecae sancti spiriUts flareniini dicatum et cum 
plerisgue aliis: ubi tittdum et operis diuisionem: multa 
etiam carmina reperinms. et quod ad priora nerba^ 
simillima subscriptio habetur in codice Riccardiauo 
L. ni num. XIV in 4; nam postquam in fine Cal- 
pumii adnotatum est: ex uetustissimo codice e Oermania 
aUato hic est transcriptus titulus: finis Bucolicorum Cal'' 
phumii. Aurdii Nemesiani Poetae Carthaginensis Ecloga 
prima etc., in huius fine haec habentur: contuli ego 
Nicolaus Angdius hunc codicem cum multisque cdiis et 
cum iUo uetustissimo codice, quem ncbis Thadeus Ugo- 
letus Parmensis Pannoniae Begis BMiothecae praefectus 
e Germania aUatum accommodauit, m guo muita car- 
mtna"*) sunt reperta anno salutis 1492. porro Angelus 
Ugoletus cum circa a. 1500 Parmae ederet eclogas, 
eisdem fere uerbis et Thadaei codice se usum esse 
affirmat et inter Calpumii Nemesianique carmina di* 
stinguit.' codices autem commemorati Harleianus Ric- 
cardianusquey cum ad uulgaris notae textum paucas 
lectiones ex membrana Germanica fortuito excerptas 
adscribant aut cum illo contaminent; ad rem quidem 
criticam nuUius sunt momenti; sed ipsis tamen lectio- 
nibus excerptis demonstrant, quinam codicum sae- 
cnlo XV in Italia scriptorum ex G fluxerint. nimirum 
et scripturas illas et illam inter amborum poetarum 
opuscula diuisionem praeferunt duo libri: 

g, codex Gaddianus plut. 90, 12 inf. [cf. Bandi- 
niuSy biblioth. Gaddian. catal.], saeculo XV fere medio 
in carta scriptus, qui optime exemplar uetustum ex- 
hibet in fronte cum hunc gerat titulum Egloge Calr 
fumii adnemesianum cartaginiensemy in fine tamen Cal- 
pumii praebet: Explicit sexta [cf. appar. crit.] eghga 



*) carmina accipe uersus; quonun non pauci sane ex 
piimum prodiere. 



ECLOGAE. 67 

Calphurii. Aureliani nemesiani Gartaginensis egloghe inr 
dpiant. ipse a. 1872 excassL cain hoc gemellus est, 
quamquam deterior aliquantulum: 

n, codex Neapolitanus musei Borbonici CCOLXXX 
[cf. lanellii catalogos p. 254 sq.], paulo ante saecu- 
lum XY medium in membrana scriptus, titulis carens 
(nam manus recens saec. XYI, quae et in textu multa 
correxit, in initio Calpwmii edogae et postea Neme- 
sianiedogae adscripsit), sed subscriptionem hance: Aure' 
rdiani Nemesiani Cartag bucoV. Explicit Deo groHas 
Amen habens. contuli a. 1872. 

Ex horum igitur consensu efficitur libri G memo- 
ria. inde autem quod g et n loDge ante Thadaei Ugo- 
leti tempus scripti sunt, uidemus Q iam ineunte 
saeculo XV a docto quodam Italo in Germauia inuesti- 
gatum descriptumque esse. 

Secundum sibi uindicant locum libri quidam Gal- 
lici, scilicet P, Parisinus 8049, de quo cf. Buechelerus 
in Petronii edit. mai. p. XX sq., qui in media parte, 
saeculo XII quam equidem atbribuO; post Petronium 
inde a fol. 25* habet praemisso titulo IncipU eghga 
Calpurnii carmina usque ad IV 12, ubi reliquo paffinae 
spatio uacuo relicto desinit; ipse a. 1875 contuli*). — 
hic etiam nominanda sunt excerpta in libris Parisinis 
7647 saec. XH— Xm fol. 114 et 17903 saec. XHI 
fol. 74 {Par.), qui post laudem Pisonis [cf. uol. I 
p. 222 sq.] praemissa inscriptione Calpumius {8caJr 
purius alter) in bucolicis nonnullos uersus ex Calpumii 
Nemesianique eclogis habent. 

Tertium denique genus est librorum uulgarium 

*) coniQnctissimnB cum hoc Parisino iiiiBBe uidetor codex 
a Poggio in Britannia repertus, de quo ille haec ad Niccolnm 
A. 1428 Bcribifc: mitaa ad me oro BtKoltcam (Jalpufnii et parti' 
aUam Fetronii, gwxs misi tibi ex Britannia; ct Hanptinfl 1. 1. 
p. 872. fortasae est is liber qnem Bitnricnm in Petronio nocat 
PithoeuB. 

K'* ' 



68 XX. CALPURI^n 

saeculo XV in Italia scriptornm, qai omnes redeunt 
ad communem archetypum multifariam corruptum inter- 
polatumque et cum P cognatum. qui utrum Poggii 
Britannicus an Boccaccii ille codex ab Uarleiaiii scriba 
commemOratus fuerit, mihi discernere non licet; nam 
hic quidem sine dubio a. 1471 una cum plerisque 
Boccaccii libris incendio est coDsumptus [cf. Bluh- 
mii iter ital. II 91]. uellem, comparatis quam pluri- 
mis apographis Italicis ubique certo possem indicare 
archetypi illius scripturas. sed cum olim in Italia 
uersans harum eclogarum codices ita peruoluerem ut 
num cum Qt cohaererent mihi liqueret^ postea ubi his 
libris Italicis in textu recensendo aliquem saltim locum 
esse intellexi erratum pristinum non plane resarcire 
potui. contuli scilicet quos tunc nancisci licuit codices 
Vossianum L. Q. 107 fol. 68—88, RehdigeraDos I. 4. 10 
fol. 4—24 et I. 4. 11 fol. 3-27; porro Rud. Ehwaldi 
benignitati debeo Gothani 55 (qui desinit in Calpurnii 
VII 65) scripturas accurate enotatas. his adiungens 
quaecumque priorqs e suis codicibus attulerant, in 
uniuersum quidem de Italicorum (quos siglum I deuo- 
tat) lectionibus certior sum factus, sed restant tamen 
nonnulli loci, quibus iure lueo dubitem. optandum est 
igitur ut quis iuniorum, cui Italiam permigranti ea 
data est potestas, codicibus quam plurimis diligenter 
anquisitis Italicorum archetypum secundum artis prae- 
cepta ita restituat ut iam quid ad hunc qnid ad cor- 
rectores sit referendum appareat. quamquam enim ad 
ipsum textum parum inde est redundaturum, taraeii 
ipsa certa scientia prodest iuuatque. 

Post editiones Burmanni [Poet lat min. 1.541 sqq.], 
Wernsdorfii [P. I. m. II 73 sqq.], Chr. D. Beckii [Lip- 
siae 1803] et Glaeseri [Gottingae 1842] scripserunt de 
Calpumii Nemesianique eclogis Hauptius 1. I. et lac 
Maehly in appendice ad librum de Sophoclis Oedipo 
Col. conscriptum [Basil. 1868 p. 101 sqq]. 



ECLOQAE. 69 

I. 

[GorydoD, Ornytiis.] 

C. Nonclam solis equos decliuis mitigat aestas, 
Quamuis et madidis incumbant praela rac«mis 
Et spument rauco feruentia musta susurro. 
Cernis nt ecce pater quas tradidit, Omjte, uaccae 
Molle sub birsuta latus explicuere genista? 6 

Nos quoque uicinis cur non succedimus umbris? 
Torrida cur solo defendimus ora galero? 

0. Hoc potiuSy frater Oorjdon, nemns; antra petamus 
Ista patris Fanni, graciles ubi pinea denset 
Bilua comas rabidoque caput leuat obuia soli^ 10 
Bullantes ubi fagus aquas radice sub ipsa 
Protegit et ramis errantibus implicat umbras. 

G. Quo me cumque uocas, sequor, Omyte; nam mea 

Leuce, 
Dum negat amplexus nocturnaque gaudia nobis, 
Peruia comigeri fecit sacraria Fauni. 15 

Prome igitur calamos et si qua recondita seruas. 
Nec tibi defuerit mea fistulay quam mihi nuper 
Matura docilis compegit barundine Ladon. 

0. £t iam captatae pariter successimus umbrae. 



TiiuluB deest in OP; interlocutores corydon et omitns 
nmiliaue nonnuUi ex I praefigunt | 1 Kundum P | decliuis glP: 
decliniB n, vt uoluit Hiinsiua | 2 QuatinuB I ex parte \ praeda 
P I 8 iniuBta P 1 4 ornyce P omiie 01 | baccao 9 | 6 MoUe sub 
IP: MoUiier O | yrButa P | 6 subced. 9 | 8 coridon O corridon 
P I antraO: ista IP | 9 IstaO: AntralP | gracilisl | denBet(-ent 
n) OP: dcnsat I ex parte maiore | 10 rabidoque Bcripsi UcU. lat. 
p. 86: rapidoquo | capu g | 11 ubi] ut (mgo at et) g | 12 Pro- 
tegit ex -gis corr. g | errrantes g 1 18 uacas P | sequor glP: Boquar 
B solus I leuce OP: uarie corruperunt 1 1 l^ notumaq; g | 15 Pre- 
uia P I ante 16 OmituB I plerique |_1_6 cnal. g | 17 mea OP: noua 
I plenque | 18 Natura P | docili ^ n | arundine g | ladon OP: 
lyaon I I 19 aqq, Ornyto dat P: nota carent OI (eo; qutbus 
nonntilli Cor. ante 20) | 19 En MaMy \ captata {mgo at cap- 



70 U. CALFUSNn 

Bed quaenanl sacra descripta est pagina fago, 20 
Quam modo nescio quis properanti &lce notauit? 
Aspicis ut uirides etiam nunc littera rimas 
Seruet et arenti nondum se laxet hiatu? 

0. Ornytei fer proprius tua lumina: tu potes alto 
Cortice descriptos citius percurrere uersus; 25 

Nam.tibi longa satis pater internodia largus 
Procerumque dedit mater non inuida corpus. 

0. Non pastor, non haec triuiali more uiator, 
Sod aeus ipse canit: nihil armentale resultat, 
Neo montana sacros distinguunt iubila uersus. so 

0. Mira refers; sed rumpe moras oculoque sequaci 
Quamprimum nobis diuinum perlege carmen. 

0. *Qui iuga, qui siluas tueor, satus aethere Faunus*, 
Uaec populis uentura cano: iuuat arbore sacra 
Laeta patefactis incidere carmiua fatis. 86 

Uos o praecipue nemorum gaudete coloni, 
Uos populi gaudete mei: licet omne uagetur 
Securo custode pecus nocturnaque pastor 
Olaudere fraxinea nolit praesepia crate: 
Non tamen insidias praedator ouilibus ullas 40 
Afieret aut laxis abiget iumenta capistris. 
Aurea secura cum pace renascitur aetas 
Et redit ad terras landem squalore situque 
Alma Themis posito iuuenemque beata sequuntur 
Saecula, matemis causam qui uicit lulis. 45 



lals) f I pant«r oiik Y | tubc^aa. 1 1 20 «icro f | detaripta IF 
(A m^ M. r«r.^: d«|aoU e | 21 qui a | 22 lit^jrm a P | 23 teraM 
#t P I 24 Ondt«» O I *lUi« e | 25 Codic« desiiicUM f | qrciM F | 
28 koo I I triuuUi IF: tiUi uiU e | 22 ro^Ut 0: T«sttltuit ptmei 1 1 
30 iN». f I Noa 1 1 di^tin^runt aF | 51 m Mry. mUtL p«iU 32 m ■» 
^|«M ocuU>M|; I 35 fiftU* ( ««t»«>: fi^rk | 38 pecua «hm. F | aotiir- 
MKt: 1 1 M ehMiMNi F I 41 Aff«ml F | 42 k*kml IF: •«. • ^m 
m mJUL mf^ M. nrc.^ | •iac^c» Bmmammms SiUaxBi JVicsnMHnMis } 
43 rrddit F I 44 UNuis f tKeui$ F | 43 matmua er 
MTTx tt ! uicit eF; ltt:(it 1 1 iuLu #: lu uliut mM. «a^« 



^Paiv' 



fiGLOGAE. 71 

Dam popnloB deus ipae reget| dabit impia uictas 
Post tergum Bellona manus spoliataque telis 
In ena nesanoe torquebit uiseera morsus 
Et, modo quae toto ciuilia distulit orbe, 
Secum bella geret: nuUos iam Roma PhilippoB 60 
Deflebity nullos ducet captiua triumphos; 
Omnia Tartareo subigentur carcere bella 
Inmcrgcntque caput tencbris lucemquc timebunt. 
Candida pax aderit; nec solum candida uultu, 
Qualis saepe fuit ceu libera Marte professO; 66 
Quae domito procul hoste tamen grassantibus armis 
lubila diffudit tacito discordia ferro: 
Omne procul uitium simulatae cedere pacis 
lussit et insanos Glementia contudit enses. 
Nulla catenati feralis pompa senatus 60 

Oarnificum lassabit opus, nec carcere pleno 
Infelix raros numerabit curia patres. 
Plena quies aderit, quae stricti nescia ferri 
Altera Satumi referet Latialia regna, 
Altera regna Numae, qui primus ouantia caede 66 
Agmina, Romuleis et adhuc ardentia castris 
Pacis opus docuit iussitque silentibus armis 
Inter sacra tubas, non inter bella, sonare, 
lam nec adumbrati faciem mercatus honoris 



46 deus] reget g, sed corr. \ oictag OP: uinctas 1 1 47 PoBf- 
gum (mm Po8 tergum) P | 48 ttesano — morsis (a supra i 
pufietatam) n | 60 philipos nP I 61 om. I | Defiebit P I bium- 
p08 P I 62 Bubiguntnr P Bubaentur I ex parte \ bella fwm 
samtm? | 68 Imn. g: Imm. nl Imuerguntque P | capn g capud 
P I 66 Quali Burmannue | cen (ud qnasi) scripsi: qnae 0, qnam 
{ut et u. <eg.) Barthiu$ cnm bis Beckius \ proAuo g | 66 gra- 
«antibuB b croasantibuB gl; cesBantibus HeinsiuSy quo accanfto 
palam pro tamen Maehly | 67 lubila Oodoflr. Hermannusi Pu- 
blioa 0, quo seruato confodit t. praecordia f. MaMy \ di£fngit 
I ex parte | 69 contudit 0P: condidit 1 1 60 cathenati P | 61 1m- 
sabit I: laxabit gP lassabifl {m ex cotr. ?) n | 68 qnam (mgo 
at que) Btripti g | 64 referet (-rent g) 0: reuocet IP | la<»aua 
P I 68 Intra — intra g 



72 XX. CALPUKNII 

Nec nacuos tacitns fasces et inane tribQnal 70 
Accipiet consal; sed legibus omne reductis 
lus aderit moremque fori uultumque priorem 
Beddety et afflictum melior deus auferet aeuum. 
Exultet quaecumque notum gens ima iacentem 
Erectumue colit boream, quaecumque uel ortu 75 
Uel patet occasu medioue sub aetfaere feruit 
Oernitis ut puro nox iam uicesima caelo 
Fulgeat et placida radiantem luce cometem 
Proferat? ut liquidum niteat sine uulnere plenus? 
Numquid utrumque polum, sicut solet, igne cruento 80 
Spargit et ardenti scintillat sanguine lampas? 
At quondam non talis erat, cum Caesare rapto 
Indizit miseris fatalia ciuibus arma. 
Scilicet ipse deus Romanae pondera molis 
Fortibus ezcipiet sic incoucussa lacertis, 85 

Ut neque translati sonitu fragor intonet orbis 
Nec prius ez meritis defunctos Roma penates 
Genseat^ occasus nisi cum respezerit ortus/ 

0. Ornyte, iam dudum uelut ipso numine plenum 
Me quatit et miztus subit inter gaudia terror. 90 
8ed bona facundi ueneremur numina Fauni. 

0. Oarmina; quae nobis deus obtulit ipse canenda. 



70 uanoB Bwrmamnu» \ &ae8 P | et inane GP: etianme I || 
71 redntaa g | 73 aoferet 01: afferet 9(et iia b corr.) I 74 qua- 
cumque g | nothum — giacentem P | 75 Erectumqne (Erept. P), 
corrtxi; Euectumne Hcinsius | quacumque g | 76 foruit gP: 
seroit bI | 77 uigesima g | 78 placidum radianti 1 1 comethem 
g I 79 niteat UltHuM'. mutat O mittat P nutet I ex parU (nn- 
ti^ mntat, mittat eeten) nictet J9artAtiM | plenus P: sidus OI || 
80 Numquid O: Non quod IP (Non per I ex parie) \ cruento 
OP: cremato I | 8S ft talis ex natalia eofr. P | 84 Sedie (m^ 
fR. ree. icilicet) n | ipse deue, m«pratcr. ille, P | 85 acoipiet g 
exeipient P | 87 ex IP (b ». rce. 9upraeer,h a O | 88 Sentiat 
I jKitiet I ocasus P | retpenerit g | 89 Omite | uelu g uelit 
P y plenum OP: plenns 1 1 90 quatit IP: petit g querit b, umde 
fBEit eomeiae \ mistue g | 99 0. om. P, I ex parte \ ipsa b om. g 



ECLOGAE 73 

Dicamus teretiqne sonam modulemur auena: 
ForBitan auguBtas feret haec Meliboeus ad aurea. 



11. 
[Idas. Astacus. Thyrsis.] 

Intactam Crocalen puer Astacus et puer Ida8| 
Idas lanigcri dominus gregis, Astacus faorti| 
Dilexere diu^ formosus uterque nec impar 
Yoce Bonans. hi cum terras grauis ureret aestas, 
Ad gelidos fontes et easdem forte sub ulmos 6 

Gonueniunt dulcique simul contendere cantu 
Pignoribusque parant: placet^ hic ne uellera septemi 
Ille sui uictus ne messem uindicet horti; 
Et magnum certamen erat sub iudice Thyrsi. 
Afluit omne genus pecudum, genus omne ferarum 10 
Et quaecumque uagis auium ferit aera pennis. 
Conuenit umbroBa quicumque sub ilice lentus 
Pascit oues, Faunusque pater Satyrique bicornes; 
Affuerunt sicco Dryades pedci Naides udo, 
Et tenuere buob properantia flumina cursus; 15 

Desistunt tremulis incurrere frondibus Euri 
Altaque per totos fecere silentia montes: 



98 teritiq; b tereaqae P | 94 melibenB gP | aurei 01: auras 
P I IhEplicit prima g 

II. Cott^mtiotttr priori xn P, nuUut tituluB in 0; personaa 
priufigunt I ex parte | 1 ntantam, omissa litt, iniiiali^ P | cro- 
cnlS P crocalem g crotalem n; (crocalen, crocalem, crotalen, 
crotalem I) | ydas g P itidemque u. 2 | 2 orti OP | 8 nec Modius: 
8ed I 4 nii cnm terras 0: terras lii(ii) cnm I hic (om, cnm ter- 
ras) P I 6 nlmos IP: nmbras O | 6 contendere ex condendere 
eorr, g | 7 hic ne scripei: hic ut | 8 uendicet n | orti OP || 
9 tyrsi OP (n in tyrso corr.): thyrso (tyrso, eim.) 1 1 10 peco- 
rom (tmpraser. at pecudum) g 1 11 auinm Barthius: altnm 1 
12 illice B I lentuB scripsi lect. leU. p. 86: lentas | 18 satiriq; 
g 1 14 Aifnerant OP, I ex parte \ dnades OP | naides P: naiades 
01 (najades g) | ubo P | 16 euri] cris P 



76 M. CALPUBNII 

Mittere primiiias et iigere liba Priapo, 65 

Rorantesque faaos damus et liqaentia mella; 
Nec snnt grata minus, qnam si caper imbuat aras. 

I. Mille sub uberibus balantes pascimus agnasi 
Totque Tarentinae praestant mihi uellera matres; 
Per totum niueus premitur mihi caaeus annum: 70 
8i uenias, Crocale^ totus tibi seruiet annus. 

A. Qui numerare uelity quam multa sub arbore nostra 
Poma legam, tenues citius numerabit arenas. 
Semper olus metimus, nec bruma nec impeditaestas: 
Si uenias, Crocale, totus tibi seruiet hortus. 75 

L Quamuis siccus ager languentes excoquat herbas, 
Sume tamen calathos nutanti lacte coactos: 
Yellera tunc dabimus, cum primum tempus apricum 
. Surget et a tepidis fiet tonsura Kalendis. 

A. At noS; quos etiam praetorrida munerat aestas, 80 
Mille renidenti dabimus tibi cortice chias, 
Castaneasque nuces totidem, cum sole Decembri 
Maturis nucibus uirides rumpentur echinnL 

I. Num, precor, informis uideor tibi? num grauis annis? 
Decipiorque miser, quotiens moUissima tango 85 
Ora manu primique sequor uestigia iloris 
Nescius et gracili digitos lanugine fallo? 

A« Fontibus in liquidis quotiens me conspicor, ipse 
Admiror totiens. etenim sic flore iuuentae 



65 figere OP: {tuidere I fingere edd, uet. 1 67 Bunt OP: fore ud 
fere 1 1 68 balanies OP: palantes similiaue I f 70 niuens P | 71 cro- 
chale g I seruiai P | annuB 0: omuB I pauci^ unde homus edd. uet. || 
78 tenues citius g: tennes cuiuB P citius tenues nl | ennnmo- 
rab P I Brenas 0: ariBtaa uulgo | 74 holus n | metitur P | prima 
P I 75 semiat P | ortus OP | 76 langentee exquoquat P exo- 
qnat n | 77 Sume O | tamen] t*ra n | calatos O | 79 halendiB P || 
80 At OP: Et I I ptorida P | numerat O (corr. g mgo) | 81 re- 
nitendi a redempti P renitenti I | tibi] cii g | chiaB O: cymas 
P thihis uel similia 1 1 82 CanaBteaBoue mices P | decembri O: 
nouembri IP | 88 echinni, ita | 84 Nunc — nunc P | 85 Deci- 
rior^ne P Decrepitusque I ex parte | 88 quociens n, om. g, 
quotiea P | ipse 0: ewe IP 



■T 



ECLOQAE.. 77 

Indaimur uultaSy uk in arbore saepe notaui 90 
Cerea sub tenui lucere Gjdonia lana. 

L Garmina poecit amor, et fistula cedit amorL 
Sed fugit ecce dies reuocatque crepuscula uesper. 
Hinc tu, Daphni, greges, illinc agat Alphesiboeus. 

A. lam resonant frondes, iam cantibus obstrepit arbos: 95 
I procul^ o Doryla, riuumque reclude canali 
£t sine iam dudum siiientefl irriget hortos. — 
Uix ea finierant, senior cum talia Thyrsis: 
*£ste pares et ob hoc concordes uiuite; nam uos 
£t decor et cantus et amor sociauit et aetas.' lOO 



UL 
[lollas. Lyddas.] 

L Numquid in hac, Ljcida, uidisti forte iuuencam 
Ualle meam? solet ista tuis occurrere tauris, 
£t iam paene duas, dum quaeritur, ezimit horas; 
Nec tamen apparet. duris ego perdita ruscis 
lam dudum nuUus dubitaui crura rubetis 5 

Scindere, nec quidquam post tantum sanguinis egi. 



90 Induimnr Heiwitus: Induimus | 91 8ub tatu luce P | ^ 
cinodia g cynodia n scydonea P | 92 psit P | et scripsi mus. 
Jlhen. XXYII p. 186: nec | cedit 0: sistit I ex parte sordet 
{semato nec) llavptiua | 94 dafmi g dam P | illi ne P | alphesibeuB 
OP I 96 cratibns I ex parte | arbos ex arbor corr. n arbor P 1 
96 Hic procnl Plogliyn, etPi Hauptius | doriia 0P'(m g 
potft dorida exfunctum): dorida %tel dirida I | riunmqne ecripsi: 
primnmqne plennmqne Hauptius \ canali ecripsi: canale 
canalem IP | 97 Bicientes P Bacientes n | origet P I ortos 0P || 
98 tyrBiB gP tirBis n | 99 Ite Burmannue\ malim Arte | ab hoo I 
pauci I iimite P | loo BOBciaait P Botianit g | Explicit Bccunda g 

III. Cantinuatur jtriori in P tta lil N liitera sit disiincta; 
interwiUum sine imcriptione in O e£ I, qui ex parte tittdos 
frcwfigunt | 1 Neqnid P 1 2 iBta 01: illa I | thannB g tatiB P || 
3 exumit oras P | 5 nullnB Heinsius: nnUia (mnltiB g, sed 
eorr, in marg.) | 6 nec quicquam nl neqniBqnam P | tamtum g 
fantum P 



78 XX. CALPUENn 

L. Non satis attendi: nec enim aacat. uror, lolla, 
Uror, et inmodice: Lycidan ingrata reliquit 
Phy llis amatque nounm post tot mea munera Mopsunu 

L Mobilior uentis o femina! sic tua Phjllis: lo 

Quae sibiy nam memini, si quando solus abesses, 
Mella etiam sine te iurabat amara uideri. 

L. Altius ista querar^ si forte uaQabis, loUa. 

Has pete nunc salices et laeuas flecte sub ulmos. 
Nam cum prata calent, illic requiescere noster 15 
Taurus amat gelidaque iacet spatiosus in umbra 
Et matutinas reuocat palearibus herbas. 

L Non equidem, Lycida, quamuis contemptus, abibo. 
Tityre, quas dixit^ salices pete solus et illinc, 
Si tamen inuenies, deprensam uerbere multo 20 
Huc age; sed fractum referas hastile memento. 
Nunc age dic, Lycida: quae noxam magna tulere 
lurgia? quis uestro deus interuenit amori? 

L. Phyllide contentus sola (tu testis, lolla) 

Gallirhoen spreui, quamuis cum dote rogaret: 26 
En, sibi cam Mopso calamos intexere cera 
Incipit et puero comitata sub ilice cantat 
Haec ego cum uidi, fateor, sic intimus arsi, 



7 atendi P | nec O: neqae IP | yolla gP (aemper) \\ 8 im- 
mod. n I licidan 11 licidam g licida P | xeliquid P | 9 Pldl- 
lis 01 Fnit P {rie «. 10) | uulnera 1 1 1 opBu (bu sujMra Un,) P 1 
10 Mobilior — femina haberU exc, Ptir, 1 11 nomini n 1 18 qrat 
P I nocabiB n nacabit I ex parte | 16 spatiatnfl I | 17 reaocati 
mgo at rmninat, g; num renonat r 1 18 qnauis O, mm recte ? \ 
contemptas P: contentuB OI | adhibo P | 19 Tiiire g | dicit g 
dixi I ex parie | solus 0: l(a)etu8 I ex pofrie^ unAe laeuuB 
BarQUuelVi inuenias g | depreBsam n depresBa P | 21 sed IP: 
■i O I refferas n | astile g | 22 lucida P | nozam ecripeii nos 
tam O noB tam IP; Uberiw uobis tanta fuere MaMy \ m&na 
P 1 28 deus epatio relitio om. g || 24 Fhiilide 0, u< d poetea \ oon- 
temptuB P I Bola tu OP: tu boIub I | cb m fime addwiU IP, 
OM. O I 26 Calyore g Calliore ■ Calliroen P, I piUrigue | spreni] 
spiritn mpraeer, m. ree. Bpeciem) n | 26 Bibi IP: ibi O | cala- 
muB P I 27 illioe n | 28 Hoc I | dum a 



mJ H 



EGLOOAE. 79 

Ut nihil ulterius tulerim. nam protinuB ambas 
Diduxi tunicas et pectora nuda cecidi. 80 

Aldppen irata petit dixitque: Velicto 
Improbe, te, Lycida, MopBum tua Phyllis amabit.* 
Nunc penes Alcippen manet; ac ne forte negetur, 
A! uereor; nec tam nobis ego Phyllida reddi 
Exopto quam cunu MopBo iurgetur anhelo. 85 

I. A te coeperunt tua iurgia; tu prior illi 
Uictas tende manus; decet indulgere puellae, 
Uel cum prima nocet. si quid mandare iuuabit, 
Sedulus iratae contingam nuntius aures. 

L. lam dudum meditor, quo Phyllida carmine placem. 40 
Forsitan audito poterit mitescere cantu; 
Et Bolet illa meas ad sidera ferre Camenas. 

L Dic age; nam cerasi tua cortice uerba notabo 
Et decisa feram rutilanti carmina libro. 

L. ^Has tibi; Phylli, preces iam pallidus; hos tibi 

cantus 46 

Dat LycidaS; quos nocte miser modulatur acerba, 
Dum flet et excusso disperdit lumina somno. 
Non sic destricta marcescit turdus oliua, 
Non lepus, extremas legulus cum sustulit uuaS| 
Ut Lycidas domina sine Phyllide tabidns erro. 50 



20 £t P I 80 Deduxi I | 31 Accipe uirata P | 82 thelio- 
cida i opBn P | moBsnm g | amabat P | 88 alcipS P | hac g | 
negettir OP: uogetur I | 84 Ah n Hac g Ha P | 86 cum g: 
quod bIP I iungetur I ex parU\ quam ne M. iungatur Bein^ 
Bius I hanelo g amhelo n anelo P | 86 te ceperunt O | 88 no- 
cet uulgo: nocent | iuuabis n, corr. m. ree. | 89 iratas Heintiu» \ 
contingat nQptiuB g | aureB, i supra e pwicMam^ P R 42 a 
Bydera P | 48 nam IP: nunc | ceras I ex parte \ tuaj mea 
P I notato ffi. rec. in notabo corr.n^ notabo iia ut ho ex 
corr. »ii P 1 44 decisBa P; Atque incisa Heinsius | 46 L. om. P | 
paliduB B I 46 auas b | modulatus P [ acerba, 9Uprascr. t auena 
m. rtfc, B I 47 disperdit OP: diflpergit 1 1 48 destricta (dist g) 
OP: defltructa I | marcesBit P macrescit I | tardus P | 49 legu- 
IiB g I Bubflt. P I 60 Et P I philidc P | turbiduB g 



80 XX. CALFUBKU 

Te sine^ uae misero, mihi lilia nigpra uidentur 
Nec sapiunt fontes et acescunt uina bibenti, 
At si tu uenias, et candida lilia fient 
Et sapient fontes et dulcia uina bibentur. 
IUe ego sum Lycidas, quo te cantante solebas 56 
Dicere felicem, cui dulcia saepe dedisti 
Oscula nec medios dubitasti rumpere cantus 
Atque inter calamos errantia labra petisti. 
A dolorl et post haec placuit tibi torrida Mopsi 
Uox et carmen iners et acerbae stridor auenae? 60 
Quem sequeris? quem, Phylli, fugis? formosior illo 
Dicor, et hoc ipsum mihi tu iurare solebas. 
Sum quoque diuitior: certauerit ille tot haedos 
Pascere quot nostri numerantur uespere.tauri 
Quidtibi, quaenosti, referam? sciSyOptimaPhjUi, 66 
Quam numerosa meis siccetur bucula mulctris 
Et quam multa suos suspendat ad ubera natos. 
• Sed mihi nec gracilis sine te fiscella salicto 
Tezitur et nullo tremuere coagula lacte. 
Quod si dura times etiam nunc uerbera, Phylli, 70 
Tradimus ecce manus: licet illae uimine tortOy 
8i libet, et lenta post tergum uite domentur, 
Ut mala nocturni religauit brachia Mopsi 
Tityrus et furem medio suspendit ouili. 



51 Desine P | ue nF 1 52 sapient P | 5d uenies g | 54 sa- 
piet 9 I 55 te O: tu IP | 57 ne m. dubitanti P | 59 Ah Ha P | 
post hoc 1 1 CO iners Q: inexs P inopa I | ot crobroo n | 61 filla 
P I 62 iurare OP: narrare I | 63 eilos g hodoB P | 64 quod P " 
65 nofltri P | sis n | 66 meis] mors P | bucchula g buccula P 
multris g multifl n in ultrix P | 67 Et qui n | 68 ne P 
gracili edd. atU. | ficella P 1 69 Tozitur « | nuUo — lacto GP: 
nydla — lactis 1 1 70 Quo si P | 71 ille uunino IP e^, nisi quod 
uigm., g ille uimine n; illao et uim. uulgo | 72 8i libot Jiur' 
fnannus: Scilicet Si placet Maehlyl ptergum ita utt supra 
lin. sit addita (— pos tergum) P | 78 Ut I: Ui OP (Ul n) I male 
Olaeaerus \ not g | 74 Tytinu gP Titurus n | fiirem medio G: 
medio fiirem IP 



ECLOGAE. 81 

Accipe, ne dttbitefl, meroit manue tttraqae poenas. 75 
His tamen, his isdem manibtts tibi saepe palttmbes, 
Saepe etiam leporem decepta matre pattentem 
Misimufl in gremium; per me tibi lilia prima 
Gontigerant primaeque rosae: uixdum bene florem 
Degustarat apis, tu cingebare coronis. 80 

Aurea sed forsan mendax tibi mnnera iactat, 
Qui metere occidua ferales nocte lupinos 
Dicitur et cocto pensare legumine panem: 
Qui sibi tunc felix, tunc fortunatus habetur, 
IJilia cum subigit manualibus ordea saxis. 86 

Quod si turpis amor precibus, quod abominor, istis 
Obstiterity laqueum miseri nectemus ab illa 
Ilice, quae nostros primum uiolauit amores. 
Hi tamen ante mala figentur in arbore uersus: 
TrederC; pastoreS; leuibus nolite puellis; 90 

Phyllida Mopsus habet, Lycidan habet ultima re- 

rum/* — 
Nunc 'age^ si quidquam miseris succurris, loUa, 
Perfer et exora modulato Phyllida cantu. 
Ipse procul stabo uel acuta carice tectus 
Uel propius latitans uicina saepe sub horti. 96 



75 dubitefl O: dubita IP | 76 Hvs g | is ifldein P hjB hysdeni 
g his hisdem n | palombes F palumboB I ex parte | 77 jouto 
deserta | 78 greminm O: gremio IP | 79 Contigerant (Gonting. 
P) 0, corr. Surmannua \ uirdum P | 80 Degnstabat 0, earr. 
Heimius | 81 Aureas P | iactaat n ictat g | 82 Qni meta P | 
occiduas, ged b deleta^ g; occiduo — aole MaeMy | 83 tecto 
n I 84 tunc — tunc IP: tum- tunc O tum — tum edd, ant, \\ 
86 cuml tunc P | hordea I ex parie \ Bulcis Sealiger | 86 si cupis 
P I quodl que n solus | 87 Ost. g Obsteterit P | lec^ue miser m^es- 
temus P I 88 primum nostros 1 1 89 Hii n Hj g Hic P | signentur 
Hein9iu8 | 91 Philida F (ut et 93) | habet O: amat IP | lycidan 
II m. rec. corr.: lycidas (lic.) | 92 quicquam nP | miseros P | 
iola n 1 95 uicini Oudendorpiue \ 8(a)epe sub orti OP: 8(a)epe 
Bub ara I; sepibus UUHuB 

POIT. LAT. HXV. III. 6 



82 XX. CALPDENII 

L Ibimus: et ueniet, nisi me praesagia faliuni 
Nam bonuB a! deztrum fecit mibi Tityrus omen, 
Qui redit inuenta non irritus ecce iuuenca. 



IV. 

[HeUboens* Corydon. Amyntas.l 

H. Quid tacitus, Corydon^ uultuque subinde minaci 
Quidue sub hac platano, quam garrulus astrepit 

umor, 
Insueta statione sedes? iuuat algida forsan 
Bipa leuatque diem uicini spiritus amnis? 

C. Garmina iam dudum, non auae nemorale resultent, 5 
Uoluimus, o Meliboee; sed naec, quibus aureapossint 
Saecula cantari, quibus et deus ipse canatur, 
Qui populos urbesque regit pacemque togatam. 

H. Dulce quidem resonas, nec te diuersus ApoIIo 
Despiciti o iuuenis; sed magnae numina Romae lO 
Non ita cantari debent, ut ouile Menalcae. 

C. Quidquid id ist, siluestre licet uideatur acutis 
Auribus et nostro tantum memorabile pago; 
Nam mea rusticitas, si non ualet arte polita 
Oarminis; at certe ualeat pietate probari. 15 

Rupe sub hac eadem, quam prozima pinus obumbrat, 

96 uenieB 1 1 fiEdunt n | 97 a deztnim ego: adeztro (a deztra 
I ex parte; adezBtro n) en deztrum Ulithii | titurus n tytiruB 
g tjturuB P I Ezplicit tertia g 

IV. Interuailum 8ine tiMo m OP: uarie indcribunt 1 ex 
parte 1 1 coridon nP | 2 platano IP patula G | garuIuB O I obBtr. 
g I nmor P: humor cetert p 3 Insueta O: InseU P, sie ud InBecta 
Mmiliterue 1 1 algida scrtpsi: humida e u, priare | 4 anniB 
gP I 6 memorale P | reBultet g | 6 melibee O (ut eemper) 1 
poBBunt nl I 8 urbesque (-biBque I ex j^te) 0: urbemque n |] 
9 apolo B 1 10 DeBp. O: BeBp. IP ReBpuit Burmannua \ numina 
OP: munera I | 11 menalce GP | 12 Quicquid P, qui in hoe 
uerBu desinit 1 14 et 15 habent exc, Par, 1 14 Nam scrtpsii Nunc 
G Par, Dum I | politi Burmannus | 16 om. g | quam maxima n 



ECLOOAK 83 

Haec eadem nobiB fraier meditatur AmyntaS; 
Quem uicina meis natalibuB admouet aetas. 

M. lam poerum calamos et odorae nincula cerae 
Jungere non cobibes^ leuibus quem saepe cicutis so 
Ludere conantem uetuisti fronte patema? 
Dicentem, Corydon, te non semel ista notaui: 
*Frange, puer, calamos et inanes desere Musae; 
I; potius glandes rubicundaque collige coma, 
Duc ad mulctra greges et lac uenale per urbem 86 
Non tacitus porta. quid enim tibi fistula reddet, 
Quo tutere famem? certe mea carmina nemo 
Praeter ab his scopulis uentosa remurmurat ecbo/ 

C. Haec ego, confiteor, dixi^ Meliboee, sed olim: 
Non eadem nobis sunt tempora, non deus idem. 80 
Spes magis arridet: certe ne fraga mbosque 
Colligerem uiridique famem solarer hibiscO| 
Tu facis et tua nos alit indulgentia farre; 
Tu nostras miseratus opes docilemque iuuentam 
Hibema prohibes ieiunia soluere fago. 86 

Ecce nihil querulum per te, Meliboee, sonamus; 
Per te secura saturi recubamus in umbra 
Et fraimur siluis AmaryllidoS; ultima nuper, 
Ultima temmim; nisi tu^ Meliboee, fuisses^ 
Litora uisuri trucibusque obnoxia Mauris 40 

Pascua Geryonis, liquidis ubi cursibus ingens 



17 meditaius I | amintas | 18 &mouet n | 20 non B: 
nunc I I 28 coridon O | te non 0: non te 1 1 24 10: £t I | 
nbiconaaq; n | 26 ad supra lin. add. m. rec. n | multra O | 27 tn- 
iere O: taceare (tacere) I tuearo edd. ant. | 28 remunerat g || 
81 fragra O | 32 solnrci a | 36 ybema g | soluere O: pel- 
lere I | 87 in antfa umbra n | 88 amariU. g amarylidos n || 
89 Littora (Litora g) terrarum et 40 Ultima uisuri (-ra n) ; 
uocabula Littora et Ultima iraiecit Haupttus (flpuse. I 862) || 
40 trucibuBque O (mc): trucibus I fere omnes; nimii seuerua 
HaupHus non tolerando hanc leniseimam eynalo^fien | 41 ger- 
yonis n gerionis g: germani (-nis) I 

6* 



84 XX. CALPUBNU 

Dicitar ocoiduas impellere Baetis arenas. 
Scilicet extremo nanc uilis in orbe iacerem, 
A dolorl et pecudes inter conductus Iberas 
. Irrita septena modularer sibila canna; 46 

Nec quisquam nostras inter dumeta Ca m ena s 
Respiceret; non ipse daret mihi forsitan aurem, 
Ipse deus uacuam longeque sonantia uota 
Scilicet extremo non exaudiret in oibe. 
Sed nisi forte tuas melior sonus aduocat aures 50 
Et nostris aliena magis tibi carmina rident, 
TJiS; hodiema tna subigatur pagina lima? 
Nam.tibi non tantum uenturos dicere uentos] 
Agricolis qualemque ferat sol aureus ortum 
Attribuere dei, sed dulcia carmina saepe 55 

Goncinis, et modo te Baccheis Musa corymbis 
Munerat et lauro modo pulcher obumbrat ApoUo. 
Quod si tu faueas trepido mihi, forsitan illos 
Experiar calamos, here quos mihi doctus loUas 
Donauit dixitque: Hruces haec fistula tauros 60 
Conciliat: nostroque sonat dulcissima Fauno. 
Tityrns hanc habuit, cecinit qui primus in istis 
Montibus Hyblaea modulabile carmen auena.' 
M. Magna petis, Corydon, si Tityrus esse laboras. 
IUe fuit uates sacer et qui posset auena 65 

Praesonuisse chelyn, blandae cui saepe canenti 



42 bethifl g beris n: bactrus I | liar. n | 48 extreino I: 
extcrno O | 44 intra c. hiberas n || 46 quicquuiu O | intor nostras 
n I 50 auocat I ex parte | 51 magna ii | 53 solum 1 1 dicere n: 
discere g noscere 1 1 uentoB O: nimbos I || 56, 57 modo — 
lauro om. I ex parte || 56 bacheis n bacheys g | corimbiB O || 
57 pulcer g | 58 Quod tu ai O, I eo; parte | 59 here quos 
mihi doctuB O: heri (t«e2 et heri) quos doctus I | yoUas g 1 
61 nostroBq; n 1 62 TitiruB O | 6S hibl. n | moduUibile carmen 
I: cormen moamauit g carmen mulamine (od supra mu, et 
bile po8i -mine M«pra Tm. add. m, ree,) n, tmde carmen modu- 
labile non obatanU ptUo elieione conidae | 64 coridon g | titu- 
ruB n titiruB g | 66 Person. 1 1 chelin n chelim g | blande I 



ECLOGAE. 85 

Adlusere ferae, cui substiiit aduena quercus. 
Quem modo caBtantem rutilo spargebat acantho 
Nais et implicitos comebat pectine crines. 

C, Est -^ £ateor, Meliboee^ — deue: eed nec mihi 

PhoebuB 70 

Forsitan abnuerit; tu tantum commodus audi: 
Scimus enim; quam te non aspemetur Apollo. 

M. IncipC; nam faueo; sed prospice, ne tibi forte 
Tinnula tam fragili respiret fistnla buxO| 
Quam resonare solet, si quando laudat Alexin. 75 
Hos potius; magis hos calamo sectare canales 
Et preme qui dignas cecinerunt consule siluas. 
Incipe, ne dubita. uenit en et frater Amyntas: 
Gantibus iste tuis altemo succinet ore. 
Ducite, nec mora sit, uicibusque reducite carmen; 80 
Tuque prior, Corydon, tu prozimus ibis, Amynta. 

0. Ab loue principium, si quis canat aethera, sumat, 
Si quis Atlantiaci pondus molitur Olympi: 
At mihi, qui nostras praesenti numine terras 
Perpetuamque regit iuuenili robore pacem, 85 

Laetus et augusto felix adrideat ore. 

A. Me quoque facundo comitatus Apolline Caesar 
Respiciaty montes neu dedignetur adirc; 



67 Adl. II : AIL gl II 68 cantatem g | acanto b achanio 1 1| 
69 Kays et pettine g | implicitas — comas I ex parte | 71 For- 
ritam B I annuerit I |j 72 DicimiiB en I eo? parte | craam te edd. 
ant,: qnia te || 75 alexim g | 76 Hob potiuB I: UospiciuB g 
Hospicium ii | magia hos calamos Q calamos magis hoB .1; 
calamo Bcripei | 77 £t preme O: Prome uel Pro me I Per me 
wdgo Pro re Burmanntte | 78 uenit en et I: en et (om. uenit) 
g uen et n | amintas n aminctas g | 70 Buccinet edd. ant. : sab- 
cinit g Bncinit (a snpra alt. i m. rec.) n Buccinat I (ut uid.) I| 
Ducite BarthiuBi Dicite | necj ne I eo; parte | 81 aminta n 
am^tha ^ | 88 A ioue g | canat O: canit I j Biimat O | 83 attdan- 
tiau g -ciaci n | pondus mol. 0: mo]. pondus I | olim|9i O H 
84 mSii O: nunc 1 1 85 corpore g | 87 Me O: Te I | apoline n ff 
88 ne g 



86 XX. GALPUaNII 

Quos et Phoebus amat, quos lapiter ipse tuetur: 
In quibus AuguBtos uisuraque saepe triumphos 90 
Laurus fructificat uicinaque nascitur arbos. 

0. Ipse polos etiam qui temperat igne geluque, 
lupiter ipse parens, cui tu iam proximus esse, 
Oaesar, ouas, posito paulisper fulmine saepe 
Cresia rura petit uiridique redinis in antro 95 
Oarmina Dictaeis audit Ouretica siluis. 

A. Aspicisy ut uirides audito Oaesare siluae 
Oonticeant? memini, quamuis ur^ente procella 
Sic nemus immotis subito requiescere ramis, 
Et dixi:)Meus hinC| certe deus expulit euros/ loo 
Nec mora; Parrhasiae sonuerunt sibila cannae. 

0. AspiciSi ut teneros subitus uigor excitet agnos? 
Utque superfuso magis ubera lacte grauentur 
Et nuper tonsis exundent uellera fetis? 
Hoc ego iam^ meminiy semel hac in ualle notaui 105 
Et uenisse Palen pecoris dixisse magistros. 

A. Scilicet omnis eum tellus, gens omnis adorat, 
Diligiturque deis, quem sic tacituma uerentur 
Arbuta, cuius iners audito nomine tellus 
Incaluit floremque dedit; cui silua uocato iio 

Densat odore comas^ stupefacta regerminat arbos. 

90 mBuraqae O: aiBiirus I uisurae Vlititisl 91 fructificat (firutif. 
b) O: fractiferat I iractiferant Ulitiua fructificant Bunnannua en 
fraticant HaupiituY^ 93 ipsel ille Heinaiua | esse O : ipse I |l 94 ouas 
geripti: habes O haues uii abiB I abes UlitttiB ipsi C. agis Ileifwua 
adea Btmnanntta aues DaruUliuB \ poBito I: om. O | 95 CrcBia 
0: Gressia uvlgo \ iura n | reclasus I ex parte | 90 diteis m j 
audiit g I curetia n currentia I ex parte | 98 nemmi a I 99 Scii 
dens I ex parte 1 100 hinc I: bic O 1 101 Parrhasiae lleinaiusi 
farsalie g pharsalie n, pharsaliae uel pharsalis I | Bonaerant 
edd, afU,\ BolaeruntO 1 108 UBqaenl 104 ezundentg: exsadent 
B ezudent uel exundet I | 105 ego iam I: ego nam a enim 
nam g | uale a 1 106 aenisse] uerse g I palen (-lem) I: panem 
O [ dmBse, mffo at dazisse g | 107 Semel, iupnucr, m. rec. 
Saliceti n | 109 inherB n | 110 nouato edd, ani.^ recte vuto !| 
111 odora Ulititis \ tepefacta Heineitts \ regraminat g 



EOLOGAE. 87 

0. IUius ui primum senserunt nnmina terrae, 
Coepit et uberior eulcis failentibuB olim 
Luxuriare seges tandemque legumina plenis 
Uix resonant siliquis; nec praefocata malignum 115 
Messis habet lolium nec inertibus albet auenis. 

A. lam Deque damnatos metuit iactare ligones 
Fossor et inuento, si fors dedit, utitur auro; 
Nec timet, ut nuper, dum iugera uersat arator, 
Ne sonet offeuso contraria uomere massa, 120 

lamque palam presso magis et magis instat aratro* 

C. Ille dat, ut primas Cereri dare cidtor aristas 
Possit et intacto Bromium perfundere uino, 
Ut nudus ruptas psallat calcator in uuas 
Utque bono plaudat paganica turba raagistro, 125 
Qui facit egregios ad peruia compita ludos. 

A. Ille meis pacem dat montibus: ecce per illum, 
Seu cantare iuuat seu ter pede laeta ferire 
Gramina, nullus obest: licet et cantare choreis 
Et cantus uiridante licet mihi condere libro, iso 
Turbida nec calamos iam surdant classica nostros. 

C. Numine Caesarco securior ipse Lycaeus 

Pan rccolit siluas ot amoeua Faunus in umbra 

Securus recubat placidoque in fonte lauatur 

Nais et humanum non calcatura cruorem 185 



112 primo O I raiunna, suprascr. m. rec. numina, n \\11S Cepit 
O I 8u(c)ci8 1 1 114 ponis g 1 116 UIb g | 116 inhert. n | 117 damp- 
natoB g I iractare MaMy || 119 8eruat g | 120 8onat g | 121 et 
O: ac I I 122 primu8 g 1 123 om. g | Posset n | bromum n || 
124 raptas g | iwalai n 8aliai I ex parte | in uuas, ito 0; ad 
uuas uUtius caicoi uindemiior uuas Heinsius rupiiB — in uuis 
Glaesei-ue | 125 Uique bono (nouo g) plaudai {ex -dei eorr. n 
w. rcc.) paganida (placanda g) iurba 0; paganica corr. BuT" 
mannus; Ui quoque iurba bono plaudai Baginaia 1 1 128 pede] 
penitv n | leia g: leuia nl | 129 Gramina edd. ant.i Carmina 
I nullus obesi G: nonnuUaa I | coreis n corehis g | 181 iam 
surdani O: ez(8)urdani I | clacica g | 182 LjcaeuB edd. ant,: 
Ijeus g lieus n ly(a)eo I Lycaeas Ueinsius | 184 lauaio g |[ 
135 Nays g | 



88 ^X. CALPUBim 

Per iuga siccato uelox pede carrit Oreas. 

A. Di, precory himc iunenem, quem uos (neque fallor) 

ab ipso 
Aethere misistis, post lonffa reducite uitae 
Tempora uel potius mortsile resoluite pensum 
Et date perpetuo caelestia fila metallo: 140 

Sit deuB et nolit pensare palatia caelo! 

G. Tu modo mutata seu lupiter ipse figura, 

Gaesar, ades seu quis superum sub imagine falsa 
Mortalique lates (es enim deus): hunc, precor, orbem, 
HoS; precor, aetemus populos regel sit tibi caeli 146 
Uilis amor coeptamque^ pater^ ne desere pacem! 

M. Bustica credebam nemorales carmina uobis 
Concessisse deos et obesis auribus apta; 
Uerum, quae paribus modo concinuistis auenis, 
Tam liquide, tam dulce cadunt^ ut non ego malim, 160 
Quod Teligna solent examina fingere, nectar. 

0. O mihi quae tereti decurrent carmina uersu 
Tunc, Meliboee, meum si quando montibus istis 
Dicar habere Larem, si quando nostra uidere 



186 pede ueloz n 1187 Dii O | neque O: nisi 1 1 fallor gl: 
f&let II I 189 reuoluite ^einnuB 1 142 Tu modo mutata fcrtjpst: 
Tu quoque mutota Tu commutata Hauptiui Ta rogo mot. 
MaMy 1 148 ymag. O | 144 es enim OJaeserui: etenim O I 
etenim hunc rege (cole) deprecor ud uiuaa et hunc precor I || 
146 HoB I: NoB O 1 146 ceptamque O; certamque lioeufjftiua \ 
pacem O: terram 1 1 148 deaa O, corr. in n m, ree. | octa g 
149 que paribuB g que paribuB n; quae paribus in I quoque 
gemmna Uctio^ uarie deinceps ({epratcoto, fuim uidetur (quae 
imparibuB pauci) 1 160 liquidum nl | cadunt Burmannus: oanunt 
Bonaiit edd, ant, | 161 peligna O: peluina (pleuina) 1 1 Bolent 
O: Bonant I legunt edd. ani. parant Hauptius | fingere aeripsiz 
lambere | 162 mihi I: Olim | quao tereti (teriti g) O: 
quam tenero I | decurrunt I | 168 Tunc (Tum) I: Nunc O j 
meum seripii; Bonant ex interpretamento uocis decurrent; 
Bonent uutgo; Ilaupiiu» aic toium locum ecripeit quum tereti 
decurrenfl carmine uersuB T. M. Bonet | quando mont. g: quando 
in mont. nl 



ECLOGAE. 89 

PascnB contigerit! uellit nam saepiiui aurem 166 

Inuida panpertaB et dicit: *oailia cural' 

At tU; si qua tamen non aspemanda putabis^ 

Fer^ Meliboee, deo mea carmina: nam tibi fas est 

Sacra Palatini penetralia uisere Phoebi. 

Tum mihi talis eris, qualis qui dulce sonantem 160 

Titjron e siluis dominam deduxit in urbem 

Ostenditque deis et 'spreto' dixit ^ouili; 

Titjre^ rura prius, sed post cantabimus arma^ 

A. Bespiciat nostros utinam fortuna labores 

Pulcrior et meritae faueat deus ipse iuuentael 166 
Nos tamen interea tenerum mactabimus haedum 
Et pariter subitae peragemus fercula cenae. 

M. Nunc ad flumen oues deducite: iam fremit aestas, 
lam sol contractas pedibus magis admouet umbras. 



V. 
[M 1 c n.] 



Forte Micon senior Canthusque, Miconis alumnus, 
Torrentem patula uitabant iUce solem, 
Cum iuueni senior praecepta daturus alumno 
Talia uerba refert tremulis titubantia labris: 
*Qua8 errare uides inter dumeta capellas 6 

Canaque lasciuo concidere germina morsu, 

166 Contingat O: Goniifferit I | uerha nellit — 166 cnra 
hdbtfit exc. Far, \ nam] micni Par. | 166 dicit O Par.i dixit 
I I onilia Heimius: uilia Par. 1 167 At uulgo: Et 1 160 Tum 
pauei I: Tu 1 161 Tytiron g Titiron n 1 162 deis Heinsius: 
deo8 I 168 Titire g \ cantabis et uel cantabitis Heinsius || 
164 nestroi n 1 166 iantabimnr {mgo at mactabimne) g iacta- 
bimufl a, corr. m, rec. \ edum g | 168 premit Heinsius furit 
MaMy \ aestuB Ulitius 1 169 cum tactas g | Ezplicit qnarta g 

y. InUruallum eine iitulo in Q\ ex l nonnuUi tuirie m- 
seribuni | 1 michon n | chantusq; n cantusq; g | al{q)nu g | 2 ilice 
g illice n: arbore 118 alupno g ) 6, 7 nonunt I: 7,6 O (6 post 
8 traicit Maehly) 1 6 Uanaque 1 laxiuo g f germina n: graminagl 



90 XX. CALPUENII 

Canthe puer, quos ecce greges a monte remotos 
Cerais in aprico decerpere gramina campo, 
Hos tibi do senior iuueni pater: ipse tuendos 
Accipe. iam certe potes insudare labori, lO 

lam pro me gnauam potes exercere iuueutam. 
Aerpicis ut nobis aetas iam mille querellas 
Afrerat et baculum premat inclinata seuectus? 
Sed qua lege regas et amantes lustra capellas 
Et melius pratis errantes mollibus agnas, 15 

Percipe. uere nouo, cum iam tinnire uolucres 
Incipient nidosque reuersa lutabit hirundo, 
Protinus hibemo pecus omne mouebis ouili. 
Tunc etenim melior uemanti germine silua 
Pnllat et aestiuas reparabilis incohat umbras, 20 

Tunc. florent saltus uiridisque renascitur annus, 
Tunc Uenus et calidi scintillat feraor amoris 
Lasciuumque pecus salientes accipit hircos. 
Sed non ante greges in pascua mitte reclusos, 
Quam fuerit placata Pales. tum cespite uiuo 25 

Pone focum geniumque loci Faunumque Laresque 
Salso farre uoca; tepidos tunc hostia cultros 
Imbuat: hac etiam, dum uiuit| ouilia lustra. 
Nec mora; tunc campos ouibus, dumeta capellis 
Orto sole dabis, simul hunc transcendere montem 30 
Coeperit ac primae spatium tepefecerit horae. 

7 Chante b Caute g | 8 germina n 1 10 certo unus ex H 
11 iauam n | iuuencam g | 12 et 18 Jiab. exc. Par, | 12 aetas iam 
O: iamdudum I Par. \ querelaa Par. || lApost 16p<mU a | Sed <}ue 
B, carr. tn. rec. 1 15 montibus g molibus (corr. m. rec.) n 1 16 titi- 
mre {cair. m. rec.) n cecinere g 1 17 Incipiunt I | luUbit O: 
habitabit I locabit Scriuerius \ yrundo O || 18 ybemo et monebiB g H 
19 melior — silua O: tota — silua I totus — saltus IIoeuffitu8\ 
germine Bwrmannua; gramine | 20 incoat g inchoat n; mduit 
fFemedorfius | 21 saltuB egoi siluae e u. 19; tiliae Maelkly || 
23 Laxiu. et yrcoB g | 25 fuerat n, corr. m. rec. | tu n, I esB 
parie || 26 foci f. laremque 1 1 27 vudim tumque | 28 hac : ac 
I I uiuat O I 29 mdlim tum | 30 transcendere O: accedere («t 
uid.) 1 1 31 Ceperit | ac O: et I | primum g 



fiCLOaAE. 91 

At B\ forte uaces, dum matutina relaxat 

Frigora sol, tumidis spument tibi mulctra papillis: 

Implebis quod mane fluet; rursusque premetur 

Mane quod occiduae mulsura redegerit horae. S6 

Parce tamen fetis: ne sint compendia tanti, 

Destruat ut niueos uenalis caseus agnos; 

Nam tibi praecipuo fetura colatur amore. 

Te quoque non pudeat, cum serue ouilia uiees, 

Si qna iacebit ouis partu resoluta recenti, 40 

Hanc humeris portare tuis natosque patenti 

Ferre sinu tremulos et nondum stare paratos. 

Nec tu longinquas procul a praesepibus herbas 

Nec nimis amotae sectabere pabula siluae, 

Dum peragit uernum louis inconstantia tempus. ' i5 

Ueris enim dubitanda fides: modo fronte serena 

Blandius arrisit, modo cum caligine nimbos 

Intulit et miseras torrentibus abstulit agnas. 

At cum longa dies sitientibus afferet aestus 

Nec fuerit uariante deo mutabile caelum, 60 

lam eiluis committe greges, iam longius herbas 

Quaere; sed ante diem pecus exeat: humida dulces 

Efficit aura cibos, quotiens fugientibus euris 

Frigida nocturno tanguntur pascua rore 

£t matutinae lucent in gramine guttae. 65 

At simul argutae nemus increpuere cicadae, 

Ad fontem compelle greges; nec protinus herbas 

8S relazet 9 | 88 Bj^ament tibi multra g et (molctra) I: 
■pument trimulcra n (tibi m. rec, supra tri) ; Bpumantia mulctra 
iarthiuB I 84 Implebit Hat^tiua | mane fluet (-ent g) O: meste 
fluat 1 1 85 quid g | 86 nec I ex parte | 88 colatur I: coletar || 
40 iacebis S M^ patenti uel tepenti I: parenti O | 4S paratas n, 
corr. m, rec, \ 44 Mec minuB I ex parte \ paecua s | 45 pera^t 
I (n tn. ree.)i peragunt p 46 — 48 habent Par. \\ 46 erit pro emm 
Par, I modo ironte] dubitanda Par. dlter \\ 48 tonBoribus Par. 
prior I astulit g | 49 sitientibuB I ex parte: BitienteB 01 1 52 sed] 
quod g I 54 noturno g | tinguuntur I ex parte | 55 germine m^ 
corr. m. rec. 



92 XX. CALPURNII 

Et campos permitte sequiy sed protegat illos 
Interea ueteres qnae porrigit aesculus umbras. 
Uerum ubi decliui iam sera tepescere sole 60 

Incipit atque seri uidebitur hora premendi^ 
Rursus pasce greges et opacos desere lucos. 
Nec prius aestiuo pecus includatur ouili; 
Quam leuibus nidis somnos captare uolucris 
Gogitet et tremulo gemibunda fritinniat ore. 65 

Cum iam tempus erit maturas demere lanas, 
Sucida iam tereti constringere uellera iuncO| 
Hircorumque iubas et olentes caedere barbas, 
Ante tamen seceme pecus gregibusque notatis 
V Consimiles indude comis, ne longa minutis, 70 

MoUia ne duris coeant, ne candida fuscis. 
Sed tibi cum uacuas posito uelamine costas 
Denudauit ouis, circumspice, ne sit acuta 
Forpice laesa cutis, tacitum ne pustula uirus 
Texerit occulto sub uulnere: quae nisi ferro 75 

Rumpitur, a! miserum fragili rubigine corpus 
Arrodet sanies et putria contrahet ossa. 
Prouidus (hoc moneo) uiuentia sulphura tecum 
Et scillae caput et uirosa bitumina portes, 

58 Uel I ex pairte \ sed G: sine 1 1 illas n, corr. m. ree. || 
59 escnIuB | 60 decliui I: decliuis O dedini HevMiui \ sera 
(« wsper) scripsi: nona 0; sed quid horae cenatoriaeper aestaUtn 
cum tepore solis occidentis? rura — incipient MaMy | 61 Incipit 
atque seri scripei: Incipiet serique Q Incipiet seraeque 1 1 premendi 
O: merendae 1 1 64 BdphoB g \ uolucriB sfl: uolucreB n | 65 et 
tremnlo tremebundo fruniat ore 0, coir. Glaeserua (gtH et queri* 
bunda) ; et (ac pjauct) tremuli tremebunda coagula lactis I eo; in 
69; ac tremdo iam non fringutiat ore Maehly | 66, 67 aic ponit 
O: imterso ordine 1 1 66 maturas O: matemas 1 1 67 Budda g: 
Saccida al||68 Hyrcorumq; g Hircetq; n | 70 comiB Burmannua: 
comes g comaa nl | 78 Denudabit I Denudarit Burmannu8\\ 74 For- 
pice O: Forfice 1 1 75 oculto O | 76 rubidine g || 77 Arrodei 0: Gor- 
rodet 1 1 putria O: putrida 1 1 contrahit g (ei sic n m. rec. corr,) \\ 
78 haec I ex parte \ moneo ut uiu. n || 79 uirosa O: buctata 
eimiiJiaue 1 \ portcB O: porta I 



ECLOGAE. 93 

Uulneribns laturus opem; nec Brutia desit 80 

Pix tibi: tu liquido pioiB unguine terga mementO| 
Si sint rasa, linaB. durae quoque pondera massae 
Chalcanthi coquito lentumque bitumen aheno, 
ImpressuruB oui tua nomina; nam tibi lites 
Auferet ingentea lectus possessor in armo. 85 

Nunc etiam, dum fliccus ager, dum feruida telluSy 
Dum rimosa palus et multo torrida limo 
Aestuat et fragiles nimium sol puluerat herbaS; 
Lurida conueniet succendere galbana saeptiB 
Et tua ceruino Inatrare mapalia fumo. 90 

Obficit ille malis odor anguibus: ipse uidebis 
Serpentum cecidisse minas: non stringere dentes 
nUa potest uncosy sed inani debilis ore. 
Marcet et obtuso iacet ezarmata ueneno. 
Nunc age uicinae circumspice tempora brumae 96 
Qua ratione teras. aperit cum uinea saepes 
Et portat lectas securus circitor uuaS; 
Incipe falce nemus uiuasque recidere frondes. 
Nunc opus est teneras summatim stringere uirgas, 
Nunc hiemi seruare comas; dum permanet humor, 100 
Dum uiret et tremulas non ezcutit Africus umbras. 
Has tibi conueniet tepidis fenilibus olim ^ 

Promere, cum pecudes extremus clauserit annus. 

80 UulneribuB O: UlceribuB I | daturuB g | 81 Pix 8crip9ii 
Fia O Dura I Pura Burmannus | tn addidi: Ofii. | picis] 8imul 
I ex parte \ inguine n | 88 8unt n | durae O: uini I 1 pondere n 
(eorr. m. rec.), I ex parte | masBae O: meUe uel molle 1 1 Chal- 
canthi Hauptius: Arj^enti | aeno O | 84 tu nomina g \ lites I; 
letes n lethes g I 86 ingenti I ex parte; ingratas MaMy \ luctus 
% I in armo] ouui I ex parte | 86 Nunc 0: Tunc I | 8icu8 g i 
88 nimiu8 edd. ant. | uulnerat Eeinsius | 89 septiB | 90 limo g | 
91 Obficit Maehly: Obfuit | ille O: iste 1 1 96 Tuno I ex 
parte | 96 teras scripsi: geras feras Heinsius regas McutMy \ 
sepes I 97 At n I circitor O: uinitor 1 (n m. rec. suprcacr,) |) 
98 nimiasque Heinsius y 99 Tunc 1 1 100 Nunc hiemi (-is g) O: 
Tum (uel Tunc) debes 1 1 101 affricuB n 1 102 Has tibi edd. ant,t 
Ast tibi I cnueniet n | trepidis g 



94 XX. CALPURNn 

Huc tibi niteDdum est, labor hnc in tempore noster 
Gnauaqne sedulitas redit et pastoria uirtus» 106 

Ne pigeat ramos siccis miscere recentes 
Et 8UC0S adhibere nouos; licet horrida nimbis 
Instet hiems nimioque gelu niuibusque coactis 
Incursare uetet nemus et constringere frondes, 
Tn .tamen aut laeues hederas aut moUe salictum iio 
Ualle premes media. sitis est pensanda tuorum, 
Oanthey gregum uiridante-cibo: nihil aridus illis, 
Ingenti positus quamuis strue, prosit aceruus, 
Uirgea si desint liquido tnrgentia suco 
Et quibus est aliquid plenae uitale medullae. 116 
^Praecipue gelidum stipula cum fronde caduca 
Steme solum, ne forte rigor penetrabile corpus 
Urat et intemo uastet pecuaria morbo. 
Plura quidem meminisse uelim, nam plura snpersunt. 
Sed iam sera dies cadit et iam sole fugato ISO 

Frig^dus aestiuas impellit Noctifer horas.' 

VI. 
[Astylns. Lycidas. Hnasyllns.] 

A. Seras ades, Lycida: modo Nyctilus et puer Alcon 
Certauere sub his altemo carmine ramis 



104 Huc — hnc scripn: Hoc •— hic G Sio — hoc I Hac 
— hinc Olaeserus \ nitenaam est I uidendam g nectendum n 
(om. CBt) 1 106 redit O: uenit 1 1 pastoralia (fn^ credo paatoria 
melius) g pastoralia n 1 106 Ne O: Noc 1 1 suois minerere g || 
107 Buccos bI I licet horrida MartelKusi ne torrida dum torr. 
Hauptius 1 108 hyemi g | 109 Incursare uetet HaupiiuB: Ineur- 
uaare aeUt O Incuruare uelis 11 110 leuos ederas g 1 111 pre- 
mens g | media O: gelida 1 1| 112 Cante g Chante n || 118 ^uauis g || 
114 detinit n | bucco al | 116 stipulacum Olaesena: stipule cum 
O BtinuliB et 1 1 117 Steme I: Sint ne n Sint (;9 liU. epatio 
uaeuo) g 1 118 pecuaria O: penetralia 1 1 119 monuiBBO 1 1 £z- 
plicit quinta g 

VI. Interstitiutn sine Uhdo in 0; uarie interibunt I ex 
parte 1 1 licida (eemper) | nictiluB (semper) | 2 hys g 



ECLOGAE. 95 

ludice me^ sed non sine pignore. Nyctilae haedos 
loneta matre dedit; catulum dedit ille leaenae 
Inrauitque genns, sed eustulit omnia uictor. 6 

L. Nyctilon ut cantu rudis exuperauerit Alcon? 
Astjle, credibile eet, si uincat acanthida comiz; 
Uocalem superet si dirue aedona bubo. 

A. Non potiar Petale^ qua nunc ego maceror una, 
Si magis aut docili calamorum Nyctilus arte lO 
Aut cantu magis est quam uultu prozimus illi. 

L. lam non decipior: te iudice pallidus alter 
Uenit et hirsuta spinoBior hystrice barbam; 
Candidus alter erat laeuique decentior ouo 
Et ridens oculis crinemque simillimus aurO; 16 
Qui posset dici, si non cantaret, ApoIIo. 

A. Lycida, si quis tibi carminis usus inesset| 
Tu quoque laudatum nosses Alcona probare. 

L. Uis igitur, quoniam nec nobis; improbe, par es, 
Ipse iaoB iudex calamos committere nostris? so 
Uis conferre manum? ueniat licet arbiter Alcon. 

A. Uincen tu quemquam? uel te certamine quisquam 
Dignetur; qui uix stillantes, aride^ uoces 
Rumpis et expellis male singultantia uerba? 

L« Fingas plura licet: nec enim potes, improbe, uera 26 ^ 
Exprobrare mihi, sicut tibi multa Lycotas. 

8 Bed am. g | nictilis n | 4 dedit] dee^ d I Laconem uel La- 
caenae HeinHtts | 6 snbst. g | 6 Nictile n | ntj et I eo? parte \ in 
fine adieci interrogandi etffnum | 7 si O : ut I | acantida g achantica 
(d eupra c alt. m. rec.) ii | 8 sic HeinHue \ accidona a, eorr. 
mg. m. ree, | 9 Non O: Te 1 1 Petale uulgo; crocale g, tie uel 
crotale I cldcale b | ego om. n, add. m. ree. | 10 magna ant a, 
corr. m. rec. \ nictilia n 1 12 non O: nunc I | palidusii | ISistrice 
g bistTico nl | barbam g: barba nl | 14 leuiq; O | 17 adesset 1 1| 
18 noBses Hauptius {oputc. III 665): poBBCB | altema (o mpra 
er m. rec.) n 1 19 ne uobiB i. pareB g | 20 nostrOB n, corr. m. 
rec. I 21 manuB I ex parte | 22 Uincen Glaeserus: UinceB O Uin- 
cere 1 1 23 uiB (z supra b m. ree.) Btilantes n | aride It arida 
I 24 expellit g | 25 uera g: uerba n, uerba uel uerbo 1 1 26 Ez- 
probare O | licotaB O lycontas 9tm. I 



96 XX. CALPURNn 

Sed quid opus uana consumere tempora lite? 
Ecce uenit Mnasyllus: erit (nisi forte recusas) 
Arbiter inflatis non credulus, improboy uerbis. 

A. Malueramy fateor, uel praedamnatus abire ao 

Quam tibi certanti partem committere uocis. 
Ne tamen boc impune feras: en aspicis illum, 
Gandida qui medius cubat inter lilia, ceruum? 
Quamuis hunc Petale mea diiigat, accipe uictor. 
. Scit frenos et ferre iugum sequiturque uocantem 86 
Gredulus et mensae non improba porrigit ora. 
AspiciSy ut fruticat late caput utque sub ipsis 
Goruibus et tereti pendent redimicula collo? 
Aspicis, ot niueo frons inretita capistro 
Lucet et a dorso, quae totam circuit aluum, 40 
Altemat uitreas lateralis cingula buUas? 
Gomua subtiles ramosaque tempora molles 
Implicuere rosae rutiloque monilia torque 
Extrema ceruice natant, ubi pendulus apri 
Dens sedet et niuea distinguit pectora luna. 46 
Hunc, sicutque uides, pignus, Mnasylle, paciscor. 
Perdere, dum sciat hic se non sine pignore uinci. 

L. Terreri, Mnasylle, suo me munere credit: 

Aspice, quam timeam! genus est, ut scitis, equarum 

27 quas (id supra as m. rec.) n | 28 mascilluB g iemptfr. 
qui hie in marg. at Mesanus; massilluB n; manaByllus, ut uid.^ l \ 
TecnseB g | 29 inflaiiB O: insta nuno 1 1 80 praedani(p)uatQB O: 
praedam nactus 1 1 81 palmam Heinaius | comitiere g 1 82 Ne — 
feraB O: Nec— feres I | hec g | 84 Uunc quamuiB NodeUius | 
86 Sit g I 86 mensa g mensem n | improbe 9 1 87 fruiicet g, I €as 
partet miticem n | capud g capit n | 88 pendent O: lucent I || 
89 uineo n | inr. g: irr. ceteri | 40 etiam adorso n | 41 latialis 
g I 42 Butilibus moUes ramosa corollis Heinsiua \ moles n H 
44 Extrema ex Exterma corr, nj natant (-ent g) O: notant I 




(n supra r prior. m. rec.) n: Prodere g Pendero 1 1 48 mnasille n | 
49 quem n 



ECLOCAE. 97 

Non uulgare mihi; quarum de sanguine ponam 60 
Uelocem Petason, qui gramina matre relicta 
Nunc primum teneris libauit dentibus: illi 
Terga sedent, micat acre caput, sine pondere ceruiz, 
Et tomata breui substringitur ungula comu, 
Ungula, qua uiridi sic exultauit in amO; 56 

Tangeret ut fragiles, sed non cumaret, aristas: 
Hunc dare, si uincar, siluestria numina iuro. 

M. Et uacat et uestros cantus audire iuuabit. 
ludice Mnasyllo contendite, si libet: istic 
Protinus ecce torum fecere sub ilice Musae. 60 

A. Sedy ne uicini nobis sonus obstrepat amnis, 
Gramina linquamus ripamque uolubilis undae. 
Namque sub exeso raucum mihi pumice lympbae 
Bespondent et obest arguti glarea riui. 

L. Si placeti antra magis uicinaque saxa petamus, 65 
Saxa, quibus uiridis stillanti uellere muscus 
Dependet scopulisque cauum sinuantibus arcum 
Imminet exesa ueluti testudine concha. 

H. Uenimus et tacito sonitum mutauimus antro: 
Seu residere libet, dabit ecce sedilia tophus, 70 
Ponere seu cubitum, melior uiret herba tapetis. 
Nunc mihi seposita reddantur carmina lite; 
Nam uicibus teneros malim cantetis amores: 
Astyle, tu PetaleU; Lycida^ tu Phyllida lauda. 



50 uulgare 0: iugale 1 1 61 ueloci I ex parte \ peihason qui 
gramine g | 52 teneru g | illi I: illa 6 Jj post 52 uulgo additur: 
res leuifi, addnctum latus, excelBissima nronB est, quod omittit 
fctt. 58—56 hahent Par. 1 53 capnd g | 54 toruata Par. prior 
55 qua g: quam n quae I qno JFhr. prior qni Par. alter | 56 sedj 
si n I 57 Hnc n | 59 mascillo g: me sane nl | ista Heinsius ]| 
60 yiice g J 61 annis g | 67 BcmpiBque Heinsius J puto simulan- 
tibuB I 68 Iminet g | conca g; exesae — concnae Heinsius \\ 
60 mntanimus O: mntabimus n corr. ructabimus uel turbabimur 
sim. ID 70 dabit I: dabis O | thophis O || 71 tapetis O: lapillis 
1 1 74 Aatile | Lycida tu edd. ant. : tu lycida (lic.) | phillida 

POKT. I.AT. •1IN. III. 7 



98 XX. CALPURNn 

L« Tu modo no8 illis (iam nunc, Mnasylle precamur) 76 
Auribus accipiaSy quibus hunc et Acanthida nuper 
Diceris in silua iuAex audisse Th^lea. 

A. Non ^quidem possumi cum prouocet iste, tacere. 
Rumpor enimy Mnaaylle: nihil nisi iurgia quaerit 
Audiat aut dicat, quoniam cupit; hoc mihi certe 80 
Dulce satis fuerit) Lycidam spectare trementem, 
Dum te teste paJam sua crimina pallidus audit 

L. Me, puto, uicinus Stimicon, me proximus Aegon 
Hos inter frutices tacite risere uolentem 
Oscula cum tenero miscere uirilia Mopso. 85 

A. Fortior o utinam non nunc Mnasyllus adesset! 
EfGcerem, ne te quisquam tibi turpior esset. 

M. Quid furitis, quo uos insania tendere iussit? 
Si uicibus certarq placet, sum non ego uobis 
Arbiter: hoc alius possit discernere iudez. 90 

Et uenit ecce Micoui uenit et uicinus lollas: 
Litibus hi uestris poterunt imponere finem. 



vn. 

[Lycotas. Corydon.] 

L. LentuB ab urbe uenisi Corydon; uicesima certe 
Nox subit| ut nostrae cupiunt te cernere siluaCi 

76 illifl B: ipsi (uel ipse) I | mnasile n | i>recainur supra pe- 
tamuB expundvm g | 76 excipias 1 1 hunc I: mnc O | acanthyda g 
acondiia a | 77 talea O thalia I ex parte; Qalesa Heiimus l| 
78 nrottocet iste I: prouocat iUe O H 79 mnasille (mascille g) 
nihu 0: merito nihil hic 1 1 80 ^.ud n | 81 licidam | 82 to 
teste g: te stonte nl | carmina I | pididuii n | 83 lic mioon g | 
egon O I 86 miflcere aoi^ipn: simulare q^utare Maetily | 86 non 
nuDO Bedtius: nondum | mastylua g /<»c, mnasellus n | 87 ne 
(nec n) t^ quiBquam tibi G: ne tibi (etiam) quisciuam I; pro 
tibi fwiOMepfaesM aibi | 88 quo Q: quae 1 1 89 Sil Sic WemS' 
dorfiu^ I «um aeripsii sed aic Barthiua | 90 noc wn. n | 
poscit g I 91 en Ileinaiua \ yollas g | 92 hy | $in^ aubacriptiane 
g {cf. eeq, ctmninia finemi) 

YII. Sine tituio 0; uarie inscribunt l ex parte 1 1 uigesima 
g oicessima n | 2 subit scripei: fuit ruit Heinsius 



ECLOQA£. 99 

Ut tua maerentes expectant iubila tauri. 

0. piger^ o duro non moUior axe^ Lyoota^ 

Qui ueteree fagos noua quam spectula mauis 5 
Cemere, quae patula iuuenis deus edit arena. 

L» Mirabari quae tanta foret tibi causa morandi, 
Cur tua cessaret tacitumis fietula siluis 
£t solus Stimicon caneret pallente corymbo: 
Quem sine te maesti tenero donauimus baedo. lo 
Nam^ dum lentus abes, lustrauit ouilia Thyrsis, 
lussit et arguta iuuenes certare cicuta. 

C. Sit licet inuictus Stimicon et praemia diues 
Auferat, accepto nec solum gaudeat baedo; 
Uerum tota ferat quae lustrat ouilia Thyrsis: 16 
Non tamen aequabit mea gaudia; nec mihi, si quis 
Omnia Lucanae donet pecuaria siluae, 
Grata magis fuerint quam quae spectauimus urbe. 

L. Dic age dic, Corydon, nec nostras inuidus aures 
Decipe: non aliter certe mihi dulce loquere 20 
Quam cantare soles, quotiens ad sacra uocatur 
Aut fecunda Pales aut pastoralis ApoIIo. 

C. Uidimus in caelum trabibus spectacula textis 
Surgere, Tarpeium prope despectantia culmen; 
Emensique gradus et cliuos lene iacentes 26 

Uenimus ad sedes, ubi pulla sordida ueste 
Inter femineas spectabat turba cathedras. 
Nam quaecumque patent sub aperto libera caelo, 
Aut eques aut niuei loca densauere tribuni. 
Qualiter haec patulum concedit uallis in orbem 80 

3 Ut G: Et 1 1 sibila I ex parie || 4 o d. non mollior G: et d. iam 
durioT 1 1 licota O | 6 edit O: ardet 1 1 arena I : in umbra O | 8 taci- 
tnmus g I 9 fallente I ex ^arie \ corimbo n H 10 edo g | 11 abes^ 
herus g | tirsis n 1 18 Sit licet Itali: Scilicet | 14 non I 
edo g 1 16 tyrsis g 1 18 spectaoimas Heinaiuai spectamuB in | 
20 Decipe scripsi: Despice | 21 cantare 0: certare Ilsoles 
edd. ant, : solet | uocantur I ex parte | 28 testis g | 26 Emen-, 
siqne Schraderua: ImmensoBqne (Inm. g) | diuoB O, I ex 
parie | 26 ad] in g | 80 hoc g | contendit I 



100 XX. CALPURNII 

Et sinaata latus resupinis undique siluis 
Inter continuos curuatur concaua montes: 
Sic ibi planitiem curuae sinus ambit arenae 
Et geminis medium se molibus alligat ouum. 
Quid tibi nunc referam, quae uix suffecimus ipsi 35 
Per partes spectare suas? sic undique fulgor 
Percussit. stabam defixus et ore patenti 

• Cunctaque mirabar necdum bona singula noram, 
Oum mihi iam senior^ lateri qui forte sinistro 
lunctus erat, ^quid te stupefactum, rustice', dixit 40 
*Ad tantas miraris opes, qui nescius auri 
Sordida tecta, casas, et sola mapalia nosti? 
En ego iam tremulus et uertice canus et ista 
Factus in urbe senex stupeo tamen omnia: certe 
Uilia sunt nobis, quaecumque prioribus annis 45 

' Uidimus, et sordet quidquid spectauimus olim/ 
Balteus en gemmis, en illita porticus auro 
Certatim radiant; nec non, ubi finis arenae 
Proxima marmoreo praebet spectacula murO| 
Sternitur adiunctis ebur admirabile truncis 50 

Et coit in rotulum, tereti qui lubricus axe 
Impositos subita uertigine falleret ungues 
Excuteretque feras. auro quoque torta refulgent 
Retia, quae totis in arenam dentibus extant. 



82 — 84 om. I, ut uid. | 82 curuatur, mgo al curuautur, g „ 
38 ibi BarthiiM: tibi O | harenae n | 34 mollibuB n | 85 subfec. 
g I 37 parenti n | 38 Conctaq; n Cnntaq; g \ bene Heinsius noua 
Bunnannus (at cf, Miscell nostra OrUica p. 115) | 80 Cum G: 
Tum ti«) Tu I I iam scripsi: tum O dum uel cum I | sinixtro g J 
40 Quid te uulgo: Qui me B Quid me I Quid tu UliHua y 41 AdJ 
Non g I 42 tesqua Burmannm | 48 iam O: tam I | et 0: tum 
uulgo J et ipsa Frieseniannus | 45 Yillia n 1 46 sordet] scribet 
g I quicquid n | 47 Baltheus g | 48 ne g | ubi I: tibi O | harenae 
Q (h esqnincta in g) | 49 praebet O: peragit (-at) 1 1 50 Cemitur 
Glaeserus; malim Tenditur | 51 Et] fortasse Nam | cogit n colit 
X ex parte | rotulum I ex parte: rutilum O, I ceteri^ rotulam 
uel ruplum lApaius | qui O: qua 1 1 axe uulgo: axem azis edd 
ant. I 52—54 om. I ex parte | 52 nrgues g | 54 harenam g 



EGLOGAE. 101 

Dentibus aequatis; et erat (mihi crede; Lycota^ 6ft 
Si qua fides) nostro dens longior oranis aratro. ) 
Ordine quid referam? uidi genua omne ferarum, 
Hic niueoB lepores et non sine comibus apros, 
Hic raram siluis etiam, quibus editur^ Alcen. 
Uidimus et tauros, quibus aut ceruice leuata: 60 
Deformis scapulis torus eminet aut quibus birtae 
lactantur per colla iubae, quibus aspera mento 
Barba iacet tremulisque rigent palearia setis. 
Nec solum nobis siluestria cemere monstra 
Contigit: aequoreos ego cum certantibus ursis 65 
Spectaui uitulos et equomm nomine dictum, 
Sed deforme pecus, quod in illo nascitur amne, 
Qui sata ripamm uernantibus irrigat undis. 
A trepidi, quotiens se discindentis arenae 
XJidimus in partes, ruptaque uoragine terrae 70 
Emersisse feras; et in isdem saepe cauernis 
Aurea cum fuluo creuerunt arbuta nimbo. 
L. felix Corydon^ quem non tremebunda senectus 
Impeditl o felix^ quod in baec tibi saecula primos 
Indulgente deo demittere contigit annos! 76 

NunCy tibi si propius uenerandum cemere numen 
Sors dedit et praesens uultumque habitumque notastii 



66 auratis UlUiua \ creda n, corr, m. rec. | 66 nostra g || 
67 qui g, num recte (^ quomodo) ? \ oinne I: eese O (ee pro 
oe) I 68 Hinc g | 69 Hic raram G: Nycticanam «tm. 1 1 69 alcem 
n I 60 ihaaroB n | 61 scopulis g | hyriae g | 64 Non I ex pprte \ 
mOBtra g | 66 aeqnoreos I: aequoreiB | concert. g | 66 dictam 
6: dignnm 1 1 67 quod in illo g: quod nillo n; uarie corrtfph* 
I I amne g: anmi nl | 68 uemantibuB 0: uenientibuB II 69 Ali 
I 8<! diBcindontiB scripn: Bodi Bcendontis g boI diBceaentiB-n 
noB desccndontiB I Bola diBcedentiB Hauptius \ har. O | 70 in 
partcB] inuerti Hauptius in praecepB Maehly \ ructaq; g | 
71 ferat g | et in hjBdem O: et in iiBdem uel et eiBdem I 
cauemiB O: latebriB 1 1 72 fiiluo scrinsi: Bubito O croceo I 
nimbo (-bfo n) O: libro 1 1 74 coridon O | num pronos ? 
76 dimittere 0, corr. Barthius | 76 propriuB O || 77 ForB Heiiisiua 



102 XX. CALPUIINU ECLOGAE. 

Dic age dic, Corydon, mihi; qnae sit forma deorum. 
G. atinam nobis non rustica uestis inesset: 

Uidissem propins mea numinal sed mihi sordes 80 
Pallaque paupertas et adunco fibula morsu 
Obfuerunt. utcumque tamen conspeximus ipsum 
• Longius; ac, nisi me uisus decepit, in uno 
Et Martis uultus et Apollinis esse probatur. 



78 coridon | mihi qnae sit Burmannus: quae sit mibi 
(modo I ex parte) | 79 obesset HaupHu$ (apusc, ni %%t) \\ 
80 proprius O I 81 adeso UliHuB aheno Bummnnw | 8S Obfue- 
rant (Off. n) O Jj 88 decepit uiaus 1 1 84 uultua I: uiaua Q e u. 
priore \ apolonis n | probatur $crip9ii putatur putaui uul§o 
notaui Modius notatur Hauptius | Ezplicit sexta egloga Cal- 
phurii g, in quo icilicet sexta et uptima pro uno numerantur, 
eecuntur in eodicibue eglogae Nemeeiani. 



XXI. 
g. SERENI SAMMONICI 

LIBER MEDIGINALIS. 



Q. Seretii, quem codices nominani quemque Sere- 
num Sammonicum fuisse iure sumunt docti ut tameu 
sitne pater an filius intellegendus dubitent (pro illo 
stat MeyeruB in artis botanicae biatoria II 209 bqq., 
pro hoc ox« gr. Teuffelius hist. litt. rom. p. 898 edit. 
tertiae), Q. Sereni igitur Sammonici liber medicinalis 
ex Plinii maxime historia naturali compositus ut ae- 
tatem tulerit; debetur ei studio quo qui sub Catolo 
Magno uixere docti antiquitatis Bomanae mottumenta 
fauente imperatore uindicabant ab interitu. quippe tum 
exemplar iliius sat uetustum protractum diuulgatum- 
que. ad quod (0) redeunt duae librorum hodie supersti- 
tum classesy quarum priorem eamque longe meliorem 
conformat: 

A, codex ciuitatis Turicensis 78 (olim 451) sae- 
culi IX in fdrma quadrata^ qui post uaria scripta pro- 
saica fol. 57 sqq. habet Serenum praemisso hoc car- 
mine sat memorabili: 

lacipinnt nerstts. 

Herbarum Bpecies, pnlchros cnm germine flores 

Virgnltique comas lente radice rennlsas, 

Si tn lentifluOB niridi de cortice sucos 

Atque ftalntiferas nirea uel nomina nosBe 

lure ueliSf animis satagis seruare Becundis, 6 



104 XXI. Q. SERENI SAIfMONICl 

Hunc Hbmm le^to, sabtili mente reaoloe. 

Sic renmi poteru gnaroB cognoscere cansas, 

Qnicqmd hmniu g^i nel qoid fert marmora ponti, 

Qnicqmd arena fouet [-it eod.], qnae magni glarea Nfli, 

Sqnamigerasque uagas uitreo Bub fonte cateruas, 10 

Quicquid ad astra uolat, quae reptant pectore terras, 

Quae ueecant rapido frendentes aera saJtu, 

Messis aromaticae maniplos oriente relatos, 

Balsama gratiflna fragranti pistica nardi, 

Quin etiam poteris puLcito languentibus hanstu 15 

A domino dominante piam prestare medellam. 

Inclitns inuictom Christi uirtote tropheum 

Qui regit, haec fieri Karlus rex namque modestus 

Mandat, ut in saeclis mtilet sophisma futuris; 

Legit enim fiunulus stilo animoque lacobus. 20 

qao8 uersus apparet praefixos fdisse uolumini, quod 
haud paucos scriptores Romanos cum certo consilio 
congestos complexum iussu imperatoris erat confe- 
ctum. et Macri quidem de herbis carmen^ et The- 
riaca et Omithogoniam (cf. Ouidii trist. lY 10, 43) 
innuere uidentur uu. 1—4, 11| 12; Pontica (et fortasse 
eadem quorum initium habetur infra Nr. XXXII) u. 10 
indicat; Halieutica etOynegetica (etquidniOuidiiGratii 
Nemesiani opuscula eodem illo uolumine comprehensa 
sumamus?) ostendit, nisi fallor, u. 8; denique ut omit- 
tam alia, quae eruent ut spero doctiores, u. 15 sq. 
significat Serenum, qui agmen olim clausit. sed ad 
codicem nostrum ut redeam, qui ex thensauris illia 
nihil nisi lacobi prologum et Serenum seruauit| post 
carmen illud legitur: Inegnunt eapUula. I Ad eapUis 
curatianem — LXII Verticis toUefidis (ultimo capite 

*) nam hoc certe demonstrari potest etiamtunc superfnisse» 
siquidem et is qui secundo Catonis distichorum libro tiim prae- 
fijdt prologum u. 8 sq. dicit quod ti magt nosse laJboras Her^ 
harwn «tres, Macer haec tibi carmna dicU et is qui saeculo X 
de uiribue herlmrum scripsit cur ^Hacer Floridus* audiat hinc 
patefacit. neque Walahmdum Strabonem in HoHulo suo tam 
effregium poetam extitisse arbitror, nisi uatis Augustei ezem- 
plar nabuisset ob oculos. 



LIBER MEDICINALIS. 105 

omisdo), quorum titulorom indici fere ubique conuenit 
cum inscriptiouibuB in ipBO textu Bingulorum capitum 
fronti praefiiis; sequiturque statim foL 59 sqq. liber 
noster medicinalis*), quem excipiunt ut poemation 
Bustice histriuage, ita post aiivk Quid tibi mors faeicm 
et Ludola effigies et Catonis disticha (fol 96 — 103), 
porro inter alia a nostro proposito aliena et medii 
aeui scholia in Sammonicum (fol. 114—116) aReussio 
1. 1. edita et carmina nonnulla minora, scilicet Tanium 
uina iiocent et Collis sum et Urhs gtuxe tantum aiias 
et ^Couflictus ueris et hiemis'; tum post medii aeui 
uersiculos et (fol. 118) Glio gesta canens et Fonte lor 
uat genitor sequitur fol. 127 — 148 Prisciani periegesis, 
Quae continuatur uariis XII sapientium carminibus 
(fol. 148—153); haec excipiunt alia ad.meas res non 
pertinentia: cf. Orellius in indice lectionum uniuers. 
Turic. a. 1835 — 36. codicem, qui passus est correcto- 
rem fere aequalem, cuius manus (m. 2) difficile inter- 
dum a prima dinosci potest, ipse totum contuli lenae. 

Ex lacobi coUectione praeter A factum est alte- 
rum libri medicinalis apographum multo et neglegen- 
tius et mendosius (B), quod repraesentant codices hice: 

b^ Vossianus L. Q. 33 saec. X^ de quo diligenter 
disseruit Keilius gramm. lat. III p. 389 — 91. habentur 
ibi fol. 73 — 75 uersus Lactantii de aue foenice, fol. 
114 — 115 carmen de ponderibus, foL 132 fabula Pasi- 
phaes, fol. 133 illud Clio gesta canens et Bure morans 
quid agam et ^uersus de duodecim uentis', fol. 135 
— 144 Prisciani periegesis, foL 144—154 post indicem 

*) uarias in hunc lectiones ex A iam enotauit F. A. Beuss 
in programmate uniuers. Wirceburp^ensig a. 1886, cui tituluB 
eet Hectionum Samonicearum particula V. quod nuperrime 
demum nanctus ubi cum mea conlatione comparaui, BeuBBium 
quidem permultas scripturas aut omiBiese aut parum recte ret- 
tulisse uidi, sed nonnullis locis etiam de meae conlationis fide 
dubitaui. de quibus ut certiorem me faceret rogatus H. Bluem- 
neruB Turicensis beniuole iterum codicem inspexit. 



106 XXI. Q. 8EBENI SAMMONICI 

capitum IneipU liber eocaineiHcus de medudna quinli se- 
reni lege fdiciter, fol. 165 — 158 Caionis disiichay fol. 159 
uereus de fUameUa, fol. 176 Scotti caiusdam ttersaa de 
alphabeto. ipse contnli. 

0. Parisinus 9847 saec. X fol. 49—57: Incipit 
I3)er QuinU Sereni. Incipiunt capitula eqs. ipse ezcassi 

d, PariBinus 4839 saec. X (cf. praef. ad Nemes.) 
fol. 26—48 Liber Quinti Sereni Incipiunt eapUula eqs. 
ipse contuli. 

e, Parisinus 2772 saec X— XI fol. 28 sqq. Sere- 
num habet ipse excussi. 

f, Bru^ellensis 5d58 saec X — XI omisso et titulo 
et capitum indice Serenum praebei contuli usque ad 
u. 865. 

g, Parisinus 8048 miscell. fol. 56 — 62 saec. XI 
praemisso indice Serenum usque ad u. 460 habet. 
contuIL 

h« Barberinus IX 29 saec. XI inter multa scripta 
medica fol. 266 — 274 carmen nostrum cum titulo 
Quinti Sereni aiueteris inserit excussi. 

Senensis F. Y. 8 saec. XI post Ambrosii Hexa- 
emeron: Indpit liber medicindlis Quinti Sereni (om. in- 
dice). ipse euolui et uu. 1 — 25 descripsL 

Qtti libri omnes in nersibus omissis et lectioni- 
bus permttltis ita contra A consentiunt ut eorum com- 
munis origo in propatulo sit. com atttem in teztu 
constitttendo A tamqnam ducem primarium sequi par 
sit, apparet plane esse superflttttm, totam lectionis 
uarietatem ex ceteris codicibus adferre. itaque omissis 
fere singulorttm erroribus sordibttsqtte ipsttm B, ubi 
fieri licttit, exhibui. hoc autem apparattt instrttctus 
libros recentes (^) ab anterioribtts in nsttm ttocatos 
(Paterbomensem saec. XIII ex ipso Turicensi, nisi 
fallor^ descriptam et Yratislauiensem ac Lipsiensem 
saec XY aliosque) tuto neglegere posse mihi sum 



LIBER MEDICINALIS. 107 

uisus. — ez editionibus commemorandae Barmautii 
[Poet. lat. min. II p. 185 sqq.], Ackermamii [Lipsiae 
1786]| Weberi [corp. poei lat. p. 1174 flqq.]. 

Phoebe, salutiferum, quod pangimus, adsere carmen 
Inuentumque tuum prompto comitare fauore. 
Tuque potens artis, reduces qui tradere nitas 
Nosti et sub caolum manes reuocare sepultos^ 
Qui colis Aegeas, qui Pergama quique Epidaurum, 6 
Qui quondam placida tectus sub pelle draconis 
Tarpeias arces atque indita templa petisti, 
Depellens taetros praesenti numine morbos: 
Huc ades et, quicquid cupido mihi saepe locutus 
Firmasti, cunctum teneris ezpone papyris. lo 

J. CapUi medendo. 

Balsama si geminis instillans auribus addas, 
Tum poteris alacrem capitis reparare uigorem; 

Incipit praefatio A Oratio auctoris libelli Uu, fncUusc, B (I 
oratio a. 1. b or. oratoris lib. f libelli om. e belli e). pr(umittufU 
huie tihUo edfg (et t quidem in fine praecedentis peiginae aepa- 
ratas)^ postponunt praefationi (u. 10) eh hos uerstu: 

Membrorum series certo deducta tenore 

Ut sfcat, ita adsimilis medicinae defluit ordo. 

Principio celsa de corporis arce loquamur 

(m quibue u. S Ut stat ita ads. f: Ut stet ads. edegh Ut etet, 
nam ads. uulgo): qtu)8 uersM om. Ab Seneneia interpolatoB eci- 
licet a claseis B genitore et uel in optimis huius exemplar^ms 
recte conteinptos | 8 promto (p eupra mt add.) A | 8 artis A: 
artus B Sen. \ reduces — uitas 0: reducem — uitam uu7^o || 
4 Nosti et 8ub caelum scripsi: Nosti et in c(a)elum NosciB ^ 
Noflti fleu coelo uulgo | 6 aegeas Ab egeas h: aegias edeg ae- 
geas (alt. e ex coir.) f agias Sen. | 6 qoondam (t sufra prior. 
o) A I placida 0: placidi uulgo piacita JRaneouius | 7 inclyta f || 
8 trAnrofl A tetros B g 9 cupido 0: cupide uulgo \ locutus 0: 
roganti uulgo 1 10 cunctum] nunc tu ^ ; lunctum Heinsius \ pa^i- 
T\B k et fere B (papilis in papillis corr, Sen.) | tit, I (II b) capiti 
medendo litt. maiusc. B: I Ad capitis curationem A | 12 Tunc 
alacrem poteris L. Muellerus d. r. m, 824 



108 XXI. Q. SERBNI SAMMONICI 

Uel quae septenis censentar gramina nodis 
Utiliter nectes uel como. ex arbore sertum; 
Puleiumue poteps unaisuper aure locabis, 16 

Aut illud mixto coctum clementer aceto 
Cauta nare trahes; seu uisco lintea nexo 
Induces fronti seu tritae,gramina mentae; 
Spongia cum tepidis adnexa liquoribus imbris 
Profmt aut hedera ex oleo colata uetusto; 20 

Profuit et cocleis frontem tractare minutis. 
Si nocuit cerebro uiolentia solis aperto, 
Saepe chelidonia ex acido perducta liquore 
Sanauit; pjrosunt et amica papauera somno^ 
Si prius in lento madefacta terantur oliuo. 25 



IL Hefnicranio medendo. 

Portio si capitis morbo temptatur acuto, 

Alia diuersam lana contecta per aurem 

Inducta prosunt et eodem balsama pacto; 

Alia uel temis piperis tema addita granis 

Trita linis: certam dabit haec tibi cura salutem. 30 



18 Velq. (ue mpra q. add.) A | 14 nectes Ab Sen.: nectis 
ceteri B | 16 Puleiumue Abg: Poleiumue edtf PoUeiumue h 
Puleginue Sen. | 16 mizto coctum ^: mixto coquaa (quo- 
quas A m. i f) mixto recoqueuB utUgo | 17 Cauta] Auta 
Aut a b (corr, m._^)_fh ^gga Sen. | nexo wdgo: necto 
(om. e nocte b n^^to Sen.) tecto ed. uet. | 18 Induces Ab 
Sen.: Induda cetertB ] mentae B: mente A Sen. | 19 Spungea A | 
ligoribuB A(bf m. 1) | 20 colata 0: decocta b in rae. m. rec^ 
mUgo I 21 clocleis A | 28 S9P9 celidonia A | 26 terantur Abh: 
terentur ceteri B Sen. coquantur utdgo | tit. II A, pauci B: 
in plaique B {et sic deinceps in numeris, guod iam non (tdfio- 
tabo) I ESnigranio (Hem.) medendo B : Ad emigranium medendo 
(Mc) A I 27 Allia fgh, m. ead. corr. • (et aic u. 29) | lanani A || 
29 tema Abh: terdena eeteri B | granis k (Jb et t ex a^r.): 
grana B | 80 linis Abefh: linea edg (b ex corr.) 



LIBER MEDICINALIS 109 

IIL Pmigini depdUndae. 

Est insensibilis morbus, sed nozia forma, '' 

Cum caput inmensa pexum porrigine ningit, 

Copia farris uti frendentibus edita sazis. 

Hanc poterit maluae radix decocta leuare; 

Aut tu fenuculum nitrumque et sulphura uiua S5 

Gontere, deinde caput permixtis ablue cunctis; 

Furfuribusue nouis durum miscebis acetum, 

Ut uarios crines tali des unguine puros. 

Prodest et tarda demptus testudine sanguis, 

Et prodest cedro demissus ab arbore sucus. 40 

Desinet interea glomerari farrea nubis 

Cessabitque grauis crebrae porriginis imber. 

IV. CapUlo tingendo. 

Quos pudet aetatis longae, quos sancta senectus 
Offendity cupiunt properos abscondere canos 
Et nigrum crinem fuco simulare doloso, 46 

His prodest acri contrita cupressus aceto 
Uel frons lentisci uel tristia poma sabuci; 
Lumbrici quoque terrestres miscentur oliuo 
£t iuuenem praestant rediuiuo flore capillum. 
Praeterea niueum poterit depellere uultum 60 

iit. Porrigini dep. bof: Prorigini dep. d Pmrigini dep. egli 
Ad pruriginem depellendam A | 31 sed ?; et | formae < I 
.32 oxiim A; nwn nexumP | pomg. Ab: prorig. ud pmrig. ceUn 
(pmrig. IUt. m ex corr. f) | ninguit A | 86 fenuculum Ah: feni- 
culum ceteri B | sulfura plerique B | 86 ablue : obline uulgo \\ 
87 Furforibusue A Sulphuribusue be Surfuribusue m, 1 in Snl- 
furibuRue (sic h) corr. f | 88 de 8. unguine b des anguine f de 
sanguino odg do Ranie h | 89 caedro bof | demiBsus Ao: di- 
luisaus B I 40 nubis B nuuis A: nubes o | 41 GeBsauitq; A | 
purig. pruri^. g {t pro uar. lect.) prorig. h | tit. Ad capilloB 
tingendoa A (tuiguendo nonnuUi B^ | 43 Benectas A | 44 fortaase 
properosqne | abcondere (s mpra dc) A | 46 acri o corr. : agri A 
acro B I 60 uultum Abdg: wltiim crine o crinem in ras. m. 2 
f, hcrinem ex crimen corr. o 



110 XXI. Q. S£11ENJ SAHMONICI 

Besma ex facili cera mscoque coacta. 

Ad rutilam speciem nigros flauescere crines 

Unguento cineris, praedizit Plinius auctor. 

Si praegnans artus captiui soricis edit, 

Dicuntur fetus nigrantia lumina fingi. 66 

F. Phthiriasi arcendae. 

Noxia corporibus quaedam de corpore nostro 

Progenuit natura, uolens abrumpere somnos, 

Sensibus et monitis uigiles intendere curas. 

Sed quis non paueat Pherecydis fata tragoedi, 

Qui nimio sudore fluens animalia taetra 60 

Eduxit; turpi miserum quae morte tulerunt. 

Sylla quoque infelix tali languore peresus 

Corruit et foedo se uidit ab agmine uinci. 

Saepius ergo decet mordax haurire sinapi; 

Uel nitro ac sale permixtis acidoque liquore 66 

Laxatis (ut sint simul alia) tangere corpus^ 

Aut lacrimis ederae aut suco perducere cedri; 

Quin etiam ftirfor mixto medicatur aceto. 

Unda maris lendes capiti deducet iniquas, 

Et quicquid crebri defendit silua capilli. 70 

VL Prurigini, paptilis et scdbie arcendis. 

Inlotus sudor uel copia nobilis escae 
Saepe graui scabie correptos asperat artus. 



ti^f^t^m^^^^^^^ 



62 tuiilAm ▲ | 6a PliniuB uuigoi tuUiua 0; fartasae Hbra' 
rius erat memar liUii Mmrd tMdici, euiua dicta fwper tdidii 
H. Hagemu in progr. Bememi a. 1880 p. 9 et 1% 1 64 captiuis 
orici sedit A I 66 fetua i*d foetus plerique B | tif. ThiriaBi arc- 
end(ft)e B: Ad phytiriaA inarcendas A I 68 mcendere uUlgo || 
69- malitn Et quis | fere cydis (ferecydiB, fere cidis, fere ydis 
«ioiifii42Ii B) |_60 tetra | 62 Sylla 0: Silla bfh | 68 fedo A, 
mtdti B I uici^ (n supra ic) A 1 64 aurire A (B pauci) | 66 ad- 
■int Burmannus | 67 edere A: heder(a)e B | 69 deducet 0: de- 
ducit uidsip II ^' ^' P' ^^ ■cabie (be: scabiae fh acabia edg) arc. 
B: Pmriginiscabiis et pup^oUs arc. A || 71 ncc oopia Burmantme 
uel inopia Constantinus \ aeacae Aeafir | 72 correptiu A 



LIBER MEDICINALIS. 1 1 1 

Ergo lutum prodest membris adhibere fricatis, 

Quod facit ex asino saccatas corporia umor. 

Nec pudeat tractare fimus, quod bucula fudit. 75 

Stercoris ex porco cinerem confundito lymphis: 

Sic pauidum corpus dextra parcente foueto. 

Proderit ex oleo puluis, quem congerit alte 

Dulcibus ex latebris patiens formica laborum. 

Couueiiit hinc tepido lita tradere corpora soli. 80 

Feruentes papulas oleo curato liquenti; 

Aut acido Baccho miscebis farra lupini 

Atque hinc in calido percurres membra lauacro. 

Pruritus autem salsos leuat umor aceti, 

Siue maris rabidi sudor cocleaeque minutae^ SC^ 

Quarum contactu perimetur acerba libido. 

VIL Phrenesi et capUi medendo. 

Ex uitio cerebri phrenesis furiosa mouetur 
Amissasque refert frendens amentia uires. 
Siue calens febris iactatos exedit artus 
Siue meri gustus seu frigoris efficit aura, 90 

Conuenit e calidis pecudum pulmonibus apte 
Tempora languentis medica redimire corona. ' 
Inlotis etiam lanis sufilire memento 
Cerritum; saepe horrendi medicantur odofes, 

7.S menbris k (Ua fere aemper) \ firigatis ▲ | 74 saccatas 
IWmedttf: Biccatus | umor df: homor A cum ceteris B 11 
76^mu8 scripei {cf, 860, 699, 7 14) : fimum | quod : quem uulgo | 
fu=^dit A I 77 Bcabidum Tumebus | 78 altum h | 81 oleo umgoi 
papiro (papyro •) sapyro HummelbergiuB; laU$ cHigpM \\ 
82 acbido A | 88 percurrens 0, n expuncta «n • | 84 Iruritui 
ex PrirituB corr. A | bumor A cum multis B | 86 rabidi JBtut* 
nmi habidi A auidi B auidi in ra$. f, qiU rapidi (eic uulga) 
m. 2 euprascr, h(ibet 1 86 acerua Abodli (acerba, b ex corr. t) y 
tU, Frenesi j medendo Ab : purgando {ud -dis) ceteriB\\ 87 cre- 
bri A I frenesis | 89 frebris iactatas exc^dit A | 91 Gonuenit e 
cal. m. rec: Gonuenit cal. (at i m. 2 add.) Gonueniet $ H 
92 medicare dimere A, corr. m. rec. 



112 XXI. Q. SEBeXI SAIOfONICI 

Atqoe ideo muios etuun eonuier est par. »s 

Porgatar cerebmiii nuum radiee pjretliri, 
Ungitar et sneifl, dederit qiios paroa sabiicas, 
Expresfosqne hedene mandator naribos omor 
Aot mixtom rotae eerebro stillator aeetom. 
Non semper praesena dolor est sanabilis: ergo loo 
Cora magia prodest oentoria oboia morbia. 

Vlll. De flmre ecg^Uhrum et maadis eapUis tdHendis, 

Defloit expolflos morbo latitante capilloSy 

8i raro laoitor; seo ois epota oeneni 

8eo Salamwdra potens nollisqoe obnoxia flammis 

Eximiom capitis tacto deiecit honorem. 105 

Nonnomqoam oariant macolacy paroisqoe parumper 

Orbibos aspersom docit nooa oolnera tempus. 

Uipereae pellis dnerem *his addito rebos, 

BoDoreasoe pilas orsino iongito seuo 

Yel testodineo mala permolceto cruore. iio 

VIIIL Htmaribtis et perfriclionibus sedandis. 

Saepe ita peruadit uis frigoris ac tenet artus^ 
Vt uix quaesito medicamine pulsa recedat 
Si ranam ex oleo decoxeris, abice camem, 



95 ideo; num ifldem? | etiam Ab: om. B ceteri | 96 t mansa 
iic A: misBa B; duplex fidt in arehetypo lectio \ piretri A pjr- 
eiri B (peroiri, pyriti, piretri j[>auci) | 97 Unguitur B | 98 humor 
A, multi B I 99 stillatur 0: instillatur uulgo | 100, 101 post 94 
trantp, Morgagniua | tit. De fluxu capillorum eet. om. A 1 103 la- 
uitur ^: la^ijuetur (b eraa.) A lauetur B (labitur e) | post 105 
Barthiui Adu. 86. 27 V membrania* ho$ uersuB inserit Seu cala- 
miitra, rudos inflootere docta capilloB, Itadices Bterili faciunt 
toq)ore caloro; aliquot uu, in hoe cap. desse etiam Aekermannua 
putat 1 100 maoula A | 107 Viu^ pere§ A | cinerem 0: cineres 
uulgo; latet uitium in his rel^ua; fortasse aegris membris || 
109 Ruboreasue 0, corr. ^ | saouo A cum paucis B | tit, aenan- 
dii (d 9upra n tn. rec.) A sedandis b: modendis ceteri B 



LIBER MEDICINALIS. 113 

Membra foue suco. parili ratione rifforem 

Vrticae semen perceptaque friffora umcit. 115 

Et ceruina potest mulcere meduUa rigorem. 

Decoctuin raphani semen cum melle uorabis; 

Siue fel ursinum tepefacta dilue lympha: 

Proderit hoc potu; seu cassis ostrea testis 

Usta dabit cinerem, qui pro sale sumptus in escis 120 

Decutit en gelidum calefacto uertice uirus. 

Nonnullus liquidum sugit mulsumque sinapi 

Atque palato agitat^ pariter retinensque uomensque. 

Alia nonnuUi mandunt oleiue liquore 

Perfundunt calido cerebrum; nasique latebras 126 

Quidam laclucae credunt prodesse sapores. 

Gurandi modus hic et suauis et utilis idem est. 

X. Elephantiasi propellendae. 

Est elephans morbus tristi quoque nomine dirus^ 
Non solum turpans infandis ora papillis, 
Sed cita praecipitans funesto fata ueneno. 130 

Huic erit aduersus cedri de cortice sucus 
Mustelaeque cinis uel fusus sanguis ab illa. 
Nonnulli dixere serum prodesse bibendo. 
Mentastri folium potu adposituque salubre est; 
Nec frustra bulbos et sulphura iungit acelo; 135 

114 8UC0 addidi: om. Unguine uu!go ante Membra ad- 
dunt I rigorem 0: ualebit utdgo (m f inier ratione et rigorem 
/ac. 6 litt.) I 115 Orticae A (B pauct) \ uincit ^: uincis uincet 
uiUgo I 117 rafani | 119 pota A; fotu Keuchenius | 121 Decutit 
en scripsi: Decutit et Decutiet, iet ex corr. f | 122 suffit CT: 
subit Bumit uulgo \ senapi A | 123 Atque palato tiul^o: rala- 
toque palato in fiyiem ueraua reicit L. Muellertu d. r. m. 288 | 
agitat uulgo: agit k A agit et uet agitet B | uomensque uul^: 
mouenaque | 124 mandent 0, corr. t m. 2 \ tit. Elefantutsi 
(-sa A)0 I propellenda A | 128 elefans | nomine ee: numine 
A ceterique B 1 131 cfdri A | 134 Mentrasti A | adpoeituque 
et t et t^ ex corr.: adpositaque B ad positi^iaq. A 1 136 bul- 
bu8 A I iungit ?:-iungi8 | acoeto • aceto (o ex corr.) f: aceti A 
et ceteri B 

Fo<T. tiAT. MIH. III. 8 



114 XXI. Q. SERENI SAMMONICI 

Qui cupit horribiles ad pristina reddere uultus. 
Praeterea nitrum debes cum melle iugatum 
Spargere lacte bouis, uarias sic ungere frontes. 
Cerussam et cartam, quam gens Aegyptia mittit, 
Ture simul misceque oleo, quod flore rosarum 140 
Conditum est: line sic faciem, sic redde salutem. 

XI. OiUis et faciei uitiis propellendis. 

Inuida si maculat faciem lentigo decoram 

Nec prodesse ualent naturae dona benignae, 

Erucam atgue acidum laticem simul inline malis 

Proderit et bulbus mellis dulcedine uictus, 145 

Crudaue dulcacido miscebis rapa liquori. 

Sanguine uel leporis morbus delebitur oris. 

Frons salicis cum flore suo contrita medetur. 

Saepiolae cineres ex ossibus omnia leuant. 

Cygneos adipes bilaro misceto Lyaeo: 150 

Omne malum propere maculoso ex ore fugabis. 

Horrebit si liuor atrox aut nigra cicatrix, 

Attrito sapone genas purgare memento, 

Rugarum sulcos lentisci mastice tendens. 

Si uero uitium est quod ducit ab impete nomen, 155 

Hoc matutina poteris cohibere saliua 

Seu folio platani, quod mansum mane uorabis. 

Foeda fluunt curui quae purgamenta cameli 

Urentur cineremque dabunt, iungentur aceto 

Mascula tura simul, diuinaque cura ualebit 160 

186 hdbet A : om. B omne$ \ capit A : capia itulgo || 188 = angere 
A 1 189 cbartam A hic contra morem; sic uel caraiam vd car- 
tam B I quam f ex corr,: qoa A quae B | 140 Ture 0: Tnnde 
wdgo I oleoque 0: oleumque utUgo | 148 maoulat Ab: maculet 
ceteri B | lentico A | 145 dulcidine A | 150 Cigneoe (Coeneos g 
Cicneos f) | hilaro 0: bilari o corr, g \ lyeo A: lieo B {guod_iam 
non adnotabo) 1 154 mastice, ita | tendenB uulgo: tende=B A 
tendes B 1 155 inpete A impite nonnulli B | 156 matituna A || 
157 norabis t m, 2i donabis (domabis e corr») 



LIBER MEDICINAUS. 115 

XIL AuHtm uUUs succurrendis. 

Cum saeuus teneras dolor alte sauciat aures, 

Fraxinea in flammis fundit quem talea sucum 

Instillas siue obscehos ex uirgine rores 

Aut sucum ex folio, dederit quem populus alba» 

Saepe chelidoniae rapidum sociatur acetum^ Hb^ 

Adiunctoque nitrp procedit cura salubris. 

Mentastri liquor expressus conducere fertur. 

Infectum uiolis oleum bene consulit auri. 

Anhosa rubros si legeris arbore uermes^ 

Ex oleo tere: sic tepidos infunde dolenti. 170 

Si uero obstrusa sensuft morietur in aure, 

Lumbricos terrae seuumque ex ansere rauco 

Excoque: uel ueterem poteris dissoluere hiorbum. 

Fella bouis surdis etiam prodesse loquuntur) 

Si iungas olidae graue quod minxere capellae. 176 

Si uero incautas animal penetrauerit aures, 

Proderit admixto pauidi fel muris aceto. 

At si lympba nocens peruaserit^ anseris aptus 

Inmittetur adeps ceparum non sine suco: 

Qui grauis est oculis, sonsum tamen auribus augei 180 

Uis et Phoebigenae diuinam discere curam? 

Siqua uel annosis confecta doloribus auris 

Plectitur, hoc uno medicamine cuncta ualebit 

Alia tu septem numero septemque lupinos 

Ceruinam dabis in testam, tum Delphica frondis 186 

161 aglte A I 162 talia A | 163 Insidllas 0: Instilles uulgo 
Instillil Bangowius | 166 tepidum BurmannuB | 167 Mentaska 
(i supra ra) A | 169 Annosa ita ut 9, ex cort. ait Aodf Annosd 
ceteri B praeter g (t annoso, i supra so, A mg. m. ^) | 171 ob- 
siruBa 0: obiu^a uulgo obirusa aliae edd. | morieiiir 0: remore* 
iur utUgo | 172 saeuumq; A (nonnuUi B) || 173 uel — dissoluere 
0: sic — d^pellere uulgo 1 174 locnniur pauei B | 178 Ai] t aui 
suprascr. m. J9 A 1 179 8=uco A 1 181 foebigen^ A D 182 Siqua 
Constantinus: Siique | 183 Tuibet A: om. B omnes | 184 iu A: 
ium B I t ioiidemque lupinos ing. m. ;? A | 186 Ceruinam scri' 
psi: Ceru=iiam (t ceruitiam suprascr. m. 2) A Ceruciam B Cer- 

8* 



116 XXI. Q. SERENI SAMMONIOI 

Addatur, mizto totQm feraeacat aceto: 
Doctus eris tepidos illinc inmittere rores. 

XIII. Octdmim dolori mitigando. 

Samma boni est alacrea homini contingere uisua, 
Quos quasi custodes defensoresque pericli 
Prospiciens summa natura locauit ii^ arce: 190 

Sic tamen, ut nuUos paterentur desuper ictus 
Atque supercilio pauidi tegerentur opaco. 
Sed dolor inmeritum lumen si forte lacessit, 
Lana madens oleo noctu conectitur apte 
Uiuentisue nepae lumen gestatur amicum. 196 

Ex folio caulis cineres confractaque tura 
Et laticem Bacchi fetae cum lacte capellae 
Desuper induces atque una nocte probabis. 
Hyblaei mellis sucus cum felle caprino 
Subueniunt oculis dira caligine pressis. SOO 

Uettonicae mansus siccabit iumina sucus. 
Si tenebras oculis obducit pigra senectus, 
Ezpressae marathro guttae cum melle liquenti 
Detergere malum poterunt uel uulturis atri 
Fella, chelidonio Aierint quae gramine mixta. 905 
Haec etiam annosis poterunt succurrere morbis. 
Fel quoque de gallo mollitum simplice lympha 
Exacuit puros dempta caligine uisus. 
Siue columbarum fimus admiscetur aceto, 



uitiaiii t) Muriceam Hummelbergius Puniceam dUi | testom A | 
tam B: cum (t tum auprascr. m, 2) k\ delfica 1 186 feruiBcai 
aceto (t olino mipriucr. m. ;9) A | m tUulo dolores ($ed miti- 
gando) A | 197 faetae A (foetae fwnnuUi B) 1 199 HTblei 1 
•UCU8 0: Buoi uulgo; ai cf, Neue UU, Form, Ip. 697" | fellej 
t lactd mg, m. ;9 A | 200 preusia (s iupra n) A | 201 Uetton. • 
Ueton. h: Uitton. A cum ceteria B | siccauit A | 206 celidonio 
A chelidonio B plurimii chelidoni^ b | quae 0: quia uulgo \ gra- 
mine 0: gramina pauci B | 208 Exacuit 0: Elxacuet uuigo \\ 
209 admiscetur uulgo: miscetur 



LIBER MEDICINALIS. 117 

Seu fel perdicis parili cam pondere mellis. 810 

Uina chelidoniae simili ratione iugantur 
Efficiuntque suo praeclaros unguine uisus, 
Aspera quin etiam mulcent et rupta reducuni 
Si genus est morbi miserum; quod lumen adurit^ 
Hic calor infuso mitescit lacte canino. 815 

Si tumor insolitus tjpho se tollet inani^ 
Turgentes oculos uili circumline caeno. 
Anguibus ereptos adipes aerugine misce, 
Hi poterunt ruptas oculorum iungere partes. 
Si uero horrendum ducent glaucomata peplum, 820 
Spiritus alterius prodest^ qui grana cumini 
Pallentis mandens uisus exalat in ipsos. 

XIV. DenHum uitio et ori$ fetori medendo, 

Haud facile est acrem dentis tolerare I>borem, 
Quo magis est aequum medicam pemoscere curam. 
Cum Baccho uiolas incoxeris, ore teneto. 885 

Mansus item prodest sucis oleaster acerbis: 
Hinc oscedo fugit^ linguae quoque uulnera cedunt. 
Cum uino piper et nitro tepidum inde dolenti. 
Saepe chelidoniae suco uel lacte capellae 
Sanescunt dentes aut tauri felle iuuantur. 880 

Aut acidi latices clauso uoluuntur in ore. 
Manditur apta rubus gingiuis et bona labris. 



210 parili A {jpauci B ex corr.)\ pari B | 211 Una {iBuprascr) 
A I chelodoniae (i supra prior. o) A | iugatur (n supra at) A 
inngantur multi B | 216, 17 habet A: om. B {post 222 uulgo ex- 
tant) I 216 tyfos (fo ex corr.) et olet A, correxi\ se tollat uulgo 
217 num uituliP | circumlina (e Bupra a) A | 218 erugine 
210 ruptas A: raptafl B 1 220ducnnt e corr. \ claucom. A | peplum 
uulao\ plumbum limuum Ileinsius | 221 cjmini A | in itiulo 
foetori A fetore uel faetore muUi B | 228 laborem A: dolorem 
B (t dolorem A m. 2 suprascr.) | 226 bacho A cum muUis B | 
incox. A: decoq. B | 226 aceruis A et miUti B {in nonnMia corr. 
m. 2) I 229 oelidom^ A | lactae A | 281 laties (c suprascr. ie) A 



118 XXI. Q. SERENI SAMMONICI 

Leniiscas myrtusque emendant oris odorem. 
Quod uero adsumpsit nomen de dente fricando, 
Ceruino ex comu oinis est; aut ungula porcae 285 
Torrida uel cinis ex ouis^ sed non sine uiuO; 
Muriois aut tosti uel bulbi extincta fauilla. 
Ambitiosa putas? sunt ista salubria cunctis. 
Exesos autem dentes si forte quereris; 
ITre fimum muris, patulis et hiatibus adde; 240 

Uel cinerem dentis ceruini extinguere aceto 
Conuenit atque cauis inmittere partibus apte. 
Prodest et puluis lumbrici corpore tosto. 
Ora ambusta cibo sanabis lacte canino. 
Saepe etiam gelida gingiuas collue lympha; 246 

Dentibus ut firmum possis seruare uigorem. 
Si uero infandum proserpit ad intima uulnus, 
Permisceto salem parili cum pondere turis, 
Hinc tractato locum: miram experiere medellam. 
Aut tu sume pilam, quae caudis haeret ouinis: 260 
Haeo siccata dabit molles et fracta farinas; 
Huius et adtritu taetrum mulcebitur ulcus. 

XV, Uuae fawnbus collo et qwxe moUienda sttnt 

medendis. 

Aegrescunt tenerae fauceSi cum frigoris atri 

Uis subiit uel cum uentis agitabilis aer 

Uertitur atque ipsas flatus grauis inficit undas; 266 

Uel rabidus clamor; fracto cum forte sonore 

Plenum radit iter. sic est Hortensius olim 

Absumptus; causis etenim confectus agendis 

288 emen^fi.t A | 284 fric^;ando A | 288 Ambiciosa A | cunc- 
tas (i supra a) A | 246 gengiuas aJiquot B | limfa A | 248 parali 
(i supra ^, a) A | 260 habet A: om. B | tu=§ A | ouilis A || 
261 moUes Ab: moUis ceteri B (in -les pauei cerr,) j| 262 tetrum 
I in titulo collo am. A, qui et ^anandis pro medendia | 268 agri 
(p iupra g) A I 266 facto A | 267 Plenum 0: Planum uuilgo \ 
ortensius bd (ofg ex corr, m. JH): ostensius A cum ceteris B 



LIBEB MEDICINALIS. 119 

Obticait, cam uoz domino uiaente periret 

Et bondom extincti moreretor lingua diserti. seo 

Ergo omni studio quaeres inhibere dolorem. 

Simplicibus lymphis confunditar aerium mel, 

Additur excussus niuea similagine furfur: 

Decoota haec clauso simul ezercentur in ore. 

Praeterea fauces eztrinsecus unguere prodest 266 

Ursino et tauri seuo cerisque remissis, 

Omnia quae geminis aequabis lancibus ante. 

Disce etiam miram ez humili medicamine curam. 

Attiaco melli iunges agreste papauer 

Decoctumque simul mandes mansumque uorabis. 270 

Crinitae porri radices quinque coquantur, 

Hinc aqua non feruens uoluatur fauce sonorai 

Nec tamen in stomachum descendat gutta patentem. 

8i uero adflictam languor deiecerit uuam, 

Tunc horas aliquot pronus recubare memento; 276 

Aut illam puluis tosti releuabit anethi 

Aut cinis ez coclea uel torrida brassica flammis. 

Angina iam uero miztum sale poscit acetum, 

Quod refert clauso uersatum agitare palato. 

At si ceruices durataque coUa rigebunt, 280 

Mira loquor^ geminus mulcebitur unguine poples: 

Hinc longum per iter neruos medicina sequetur; 

261 (]^uaere8 B: qnaeria A | inhebere (i 8upra prim. e) A || 
262 limphis A | 264 clauso, o ex a, carr. A | 266 ungere A (jyauci 
B) 1^66 tauri o corr. : taorino | gebo (u supra b) A n 267 ge- 
mi=ni8 A | 268 humili] t uili sujprascr. m. «9 A | 269 Attiaco A 
cum pUrisque B: Atciaco bo Actiaco uuigoj innges b: iungis A 
iun^ ceUri B | 273 Bthomacam A | 274 adnictum A | 276 reue- 
labit A, eorr. m. 2 | aneti | 277 coclea, co supra lin. A || 
278 Angina uero mixtum (sic, nisi guod Angyiina o Angina 
supra i poeita u f Angine b), quod iam inserendo correxi. IJeram 
angina sibi mixtum utdgo, Angina nero sibi m. L. Mueiflerus 
comm. Liunl. p. 267 | 280 aqq. continuantur prioribus tn 0; tn 
k m. 2 in marg. adposuit De rigore cemicis; uulgo nouum 
caput incipiunt | 280 Aut A | 281 loquor A: loquar B | 282 pariter 
nonnuUi B 



120 XXI. Q. SERENI SAMMONICI 

Anseris aut pingiii torpentia coUa fouebis. 
Inditur et ualido multum lens cocta in aceto 
Aut caprae fimus ez bulbo aut ceruina medulla: 285 
Hoc etiam inmotos flectes medicamine neruos. 
Quos autem uocitant toUes, attingere dextra 
Debebis, qua gryllus erit pressante peremptus. 

XVL Tussi et choleribus medendis. 

Nozia si cholerum penitus saeuire uenena 
Perspicies, cocta lactucae fronde leuabis. 290 

Proderit et caules adsumere saepe madentes. 
Interdum fauces tussi quatiuntur atroci*: 
Alia tum sumis decocta et melle perunctai 
Semina uel raphani permizto dulcia melle. 
Aut si fraxinea semen de fronde reuellis, 295 

Interiora uora, uetitus contingere dente. 
Ouum melle teres domitum feruentibus undis 
Marrubiumue potens: haec faucibus optima sumes 
Frenabisque grauem facili medicamine tussim. 

XVIL Staniacho et digestiani. 

Qui stomachum regem totius • corporis esse 800 

Contendunty uera niti ratione uidentur. 
Huius enim ualidus firmat tenor omnia membra 
Aut contra eiusdem franguntur cuncta dolore. 



288 torpentia utdgoi torrentia | 284 Inditur et 8cripei: 
Inlitnr (-tus b) et hilinitar A mg. fi». J9 | 285 ex bulbo Ab: 
et bulbo ceten B et bulbi uuigo | 287 Quas A | 288 grillus || 
iit. coleribas Benandis (d supra prior. n) A | 289 colera (-re b tx 
co&.y -rf •) penitus penitus cnolerum uuJgo \ se^uire A | 
298 BumiB 0: sumes • ex corr., uulgo | 294 Semina — rafani — 
melle 0: Semine — mella uulgo | 296 Interiora A: Integriora 
B I 297 Cum A | 298 Marriaiumue (u «upra prior. i) A 1 299 Fre- 
nauisq. et facile A | tuBsem plurimi B \\tit digestioni ex clegCBtione 
corr. A I medendo uulgo addunt | 800 iotiuB^ corporis A | 808 Aut 
0: At uulgo Et ^ 



LIBER MEDICINALIS. 121 

Quin etiauiy nisi cura iuuat, uitiare cerebrum 

Fertur et integros illinc auertere sensus. sob- 

Lactucae semen nigrae, quod lignea pila 

Triuerit, admixto ieiuuus sumito melle; 

Sed coclear trinum gustu tibi sufficit uno. 

Aut tritum semen raphani mulsumque iuuabit; 

Siue duae partes absinthi ac tertia rutae 810» 

Decoctis potantur aquis siliquaeque madentes; 

Semina uel marathri fetae cum lacte capellae; 

Puleium quoque decoctum curabit amice. 

Et potu et fotu stomacho conducit acetum. 

Seu cocleas undis calefactas ac prope uictas 815. 

Suppositis torre prunis uinoque garoque 

Perfusas carpes: prodest magis esse marinas. 

At male digestis si crapula saeuiet escis, 

Ex pipere et calida florem de rore marino 

Ebibe; seu salibus piper adde et tenue cuminum, 820' 

Quae coctis iunges epulis et rapta uorabis. 

Aut cubitum pergens sucum cape tristis aceti. 

Uentriculus mergi iactus sale t^teriacusquex' 

Tosto pane super^ piperis quoque puluere multo 

Miscetur: capies diuinum munus in istis. 825- 



804 eiiam t nisi si c. iuuat (e supra a) A | 808 trinuin mUgot 
trino | uno in nnum corr. A (unmn e m. ree.^ h) | 809 rafani 
I 810 ac 0: et uiUgo | 812 marairi faetae A | lacte pnpellae 
A I 818 Poleium mufti B | coq. decoctumq. cnrabit (inua Bupra 
cnra) A | 815 crocleas A | cala (e supra a alt.) factas A B 316 tor- 
rere A | 817 carpes 0: cape b ex corr. \ prodest ?: 8ed prodest 
I ipa^B A I inter 817 el818A marg. ad digestione liU. maiusc, 
nuUo intextu interstitio | 818 mtkle in mala corr. A | 820 E=bibe 
A £t bibe aliquot B; num Ecbibe ? | 820 et] ac A | cyminum 
A I 821 iunges ego: tanges (-gis b^ tingues uulgo \ aepuIiB ac 
r. A I 822 Aut, t supra lin. A | 328 lOctuB B (actu in iactu corr, 
m. 2 b taciuB h tact^iB e mergi iacins sale totum in ras. f): 
laciifl (suprascr. t iacius) A | Balterica (j)rior a ex e corr.) uBq. 
(o supra u) A (gui ad salierica in marg. adscribit salmoria); 
sale eriacnsq; bef salteriacusq; edg sale ffrauaniuBq; h Bale trituB 
et usiuB uulgo | 324 piperi aliquot B | 825 MisceiurA: MiBcentur B 



122 XXI. Q. SERENI SAMMONICI 

Proderit hoc stomacho^ uictas et concoqaet escas: 
Grana peregrini piperis di£Qndito quinque, 
Nicolao moUi quae mane inserta capesses. 

XVIIL Felli, tumitu et phthisi arcendis. 

Lutea si crescent et cunctis noxia fella, 

Alia parua nouem, piperis tot permole grana, 830 

Qiiae cyatho diluta gari niandesque bibesque; 

Haec iterum septena capis, post denique quina. 

Praeterea caules, si frondet passa^ sabuciy 

Decoctos sale permisces ac iung^s oh'uo: 

Tum capis ac tali purgas medicamine fella« 835 

Prosunt et pelagi latices, quos pondere iusto 

Dulcibus adsocias lymphis mellique liquenti. 

Et niueus prodest ex ubere sucus asellae, 

Si tepido uino infundas, ac mella piperque. 

At uomitum radiz narcissi pota mouebit. 840 

Si uero phthisis annoso sedet inproba morbo, 

Intritas uino cocleas hausisse iuuabit. 

Proderit et ueteris seui pila sumpta suilli, 

Quos capulas quoque perducit medicina salubris. 

826 concoqaet ex conqaoq& corr, A: concoqait B | 827 dif- 
fundito A; demndito Hummelbergius | 328 Nicolao B: Nicolo 
(a 8upr<ucr, alt o) A Niliaco uulgo \ moUi B: moUi (e supra o) 
A I capeBBes A: capessis B | M. FeUi aomitu (-to A)0 : Fellis uomi- 
tai uulgo \ thisi A thisi uel pthiai B | arcendis om. A | 829 cre- 
scent 0: crescant uulgo | 880 piperia (t ro supra eri) A ) 831 ciato 
I 882 oapis uulgo: capes (oapicB h) | 833 caules Bi ^: caale 
8i I passa A: parua B | Babacas (i* 8upra as) A, Babacis 
(samb.) B, unde Babaci restUui; aabacas uulgo | 834 DecoctoB 
uulgo: Decocto A Decocta (-t§ b) B | permiBOCB A: permisciB B 
(aea -scis in b ex -Boe» corr.) \ spargiB (mg, iungiB) A 1 886 Tam 
9: Tanc | pargas medicaoiine fella A: auxilio fella horrida 
pargas B (ei A m. ^ auproser.) | 839 uino A: ainum B | inter 
889 et 840 A marg, Ad uomitum | 340 Ad j parta (suprascr. t 
pota) medebit A | inter 840 ei 841 A marg. Ad phiBim | 841 phy- 
BiB (t eupra ph) A ptiBis B (ti=8iB in ras. i) | 842 iubabit A || 
848 seui 8 ni. rec.: Beu A, om. B (ecia add. b m. 1) | 844 eie ut 
dedi corrupte (producit pauci B); Came asinae aeaoque ca- 



LIBEB MEDICINALIS. 123 

XVIIIL Mammis sanandis ud stringendis. 

Ubera fecundo ualde lactentia suco 845 

Saepe sibi noxae nimium manando fuerunt: 
Faece igitur ualida Baeui reprimentur aceti. 
Post partum tumidaa iniuste adsurgere mammas 
Interdum aspicies: harum mala commemoratur 
Murinum iimus ex pluuio sedare liquore. 350 

Siu autem clausas penitus dolor angit acerbus, 
Lumbricis terrae turgentes ungue corjmbos. 
Si castigatas studium est praestare papillas, 
Ex hederae sertis ambas redimire memento 
Protinus et raptas fumis mandare coronas; 855 

Anseris aut seuum pariter cum lacte tepenti 
Aut ouum inlinitoy tulerit quod garrula perdix. 
Praeterea pluuio decocta papauera rore 
Haerescant| multis post absoluenda diebus. 
Uis et Phoebigenae caelestia sumere dona^ 860 

Ubera cum taetris laniata doloribus horrent? 
Nauis ramentum et quae nomine prassion herba est 
Et quae uulgari sermone insana uocatur 
(Graecus hyoscyamon propria scit dicere lingua) 
Nec non et calami radix lapathique legumen 865 

Mixta dabunt miras, experto crede, medellas. 

prae uulgo audacimme; Quae scapnlas eqs. Aldus || 845 ualde : 
multam uulgo | lactentia A: lactantia B || 346 noxae Ae: noxa 
B ceieri \ fuere A | 847 Fece | seui A: duri B | reprimuntur A 11 
348 iniuBt^ A | 849 commemoratnr (t ' supra u, — * -tum) A || 
850 MurinuB uulgo | 851 paenitus d. angita ceruus A | 852 corim- 
bo8 0, quo8 A tnarg. explicaJb capita mammarum | 858 papiUas 
0: mamillaB uulgo | 854 heder(a)e 0: hedera ut^go \ redmiere 
A cum multis B | 855 mandere A | 856 aaeuum A | capellae 
{mprascr. X tepenti) A | 857 illinito uulgoi inlinitum A iuitum 
B I 859 Haerescant uulgoi Herescunt | absolu. 0: diBSolu. 
uiUao I 860 foebigen^ A | 861 tetris | 862 Nauis A: Habis B 
(NaDiB b corr,y h) | 864 hyosciamum A | propriaecito o: propria 
Bcito B proprioB cito A 1 865 calami ra<ux A: caleniiB (calamis) 
adepB B I lapahtiq. A lapatique B | 866 dabis (t bunt suprascr.) A || 
tit. Reiectione A {multi B) | restr.] abfltinentiae A abBtinendi (-d^B) B 



124 XXI. Q. SERENI SAMMONICI 

XX. lieiecHani cibi aut sanguinis restringendae. 

8i stomachus nondum concoctas expuit escas 

Et magis atque magis uitium rediendo ualesdit| 

Alia caedemus crebrumque trahemus odorem. 

Sin etiam rutilus refertur pectore sanguis, S70 

Sorbitio mentae, raphanus uel cocta iuuabit. 

Saepe lapis teritur (specularem nomine dicunt) 

Et mixtis hauritur aquis sistitque cruorem. 

Uritur interdum raptus de subere cortex^ 

Et cinis ex calido prodest epota Lyaeo; S7& 

Ouorum cinis aut coclearum ailt denique melis 

Aut cinis ex salicum ramis prodesse putatur; 

Aut platani pilulas acri infundemus aceto: 

Nullus erit sanguis, quem non cibus iste moretur. 

XXT. lecoris et lateris uitiis medendis. 

Si moUis iecoris fibras dolor angit acerbus, 880 

Protinus ex mulsa potanda elelisphacus herba est; 
Sumitur aut semeii; quod iraxinus alta profudit^ 
Uulturiiue iecur uel ius perdicis apricae. 
Praeterea simili dragma pix dura piperque 
Franguntur, sic in mollito puluere iuncta 885 

867 sthomacns ^h supra c) A 1 non (t con supraser,) coctas 
A I expuet A | 868 Ac A | rediendo soripsi: redolendo A reco- 
lendo B reuomendo uulgo | 869 cedemus A (et fere B) || 870 num 
Sin autem ? J referetur A | 871 Sorbitium B | ment(a)e rafo- 
nu8 I iuuabit, t b supra ali. u, A | 872 specularo uel -n para 
B I dicunt A: dictus B | 878 Ilic (k suprascr.) A 1 auritur A || 
874 derubore cortix A | 876 melis Mergagniusi mellis | 877 ex 
salicum A: e saHcum B (ex alicum d) | 878 pilula iiacri A || 
880 moUis A: moUes B j iecyris (o 8upra y) A | angit acerbus 
A: (h)auriet acer B | 881 leliB facuB A, leliBfagus b lelifaguB ceteri 
B I herba est BaHua (■■ Baluia P)A || 882 aut Ab: et ceteriB \ quod] q. 
A I 888 Uultoriiue scripsi (-riique Ileinsiusy, UulturiBue (Ult. uel 
-toriflue) B iia ut in b s a m. ^ uideatur addita UulturiBq. A | 
apricae t disciB A | 884 dracma uel dracina B | piperque ex 
perperque corr. A 



LIBEB MEDIGINALIS. 125 

Egelidis miscentur aquis recreantque bibentem. 
Absinthi qaoque decocti potabitur humor. 
Si latus inmeritum morbo temptatur acutO| 
Accensum tinguens lapidem stridentibus undis 
Hinc bibis; aut aceris radicem tundis et una 890 

Gum uino capis: hoc praesens medicamen habetur. 
Quid referam multis conposta Philonia rebus? 
Quid loquar antidotos uarias? dis ista requirat, 
At nos pauperibus praecepta dicamus amica. 
Nec non et iecoris quaeretur fibra lupini S96 

lungeturque simul costum foliumque piperque: 
Diluta haec duro dantur potanda Lyaeo. 
Est et uis morbi, quod telum commemoratur, 
Cum subito dolor insanus furit incitus ictu: 
Persicus huic potum e nucleo dabit interiore; 400 
Quae mihi cura satis casu monstrante probata est. 

XXIL Spleni curando. 

Quando lien tumido circumligat ilia uinclo 

Et plenum splenis demonstrant membra rigorem, 

Mollibus ex hederae tomantur pocula lignis: 

Ilinc trahet adsuetos aeger quoscumque liquores. 405 

Aut uiridis coctorum holerum potabitur unda. 



387 Absenti A | 889 tinguens 0: tingues {ertua supra e 
wrgula) b | 892 conposita A | ^filonia (t c m. 2 8Ufra f) A: 
cilonia B (c in 8 corr. m. 2 \i) \ 893 antidotum uariiB B | dis 
RiuinuB et Oemerus: qaifl (& add. supra lin. m. 2 K) \ istas A 
894 Ad (S; m. 2 suprascr.) A | dicamus {id est, damue)^ sic 
896 lonffentarque uulgo || 897 Diluta haec scripsii Dilutaq. A, 
sic wX Dilut» qu(a)e B | duro oh {cf. c. 46 e^ 49^: dura (o 
supra a m. 2) A diro ceteri B (t diro, sic eg) | 400 rersicus A: 
Persicum B Persicon uulgo \ enu^eleo (t c supra med. e) da- 
bit A: e nuce dabitur {uel datur) B | 408^demon8trat A | 404 he- 
dere A: (h)edera B | tomantur h: torrantur •t to8tantur A cum 
ceteris B tomentur uuJgo | 406 trahft (t i8 supra &) A: trahi8 B " 
406 coctarum B ex parte 



126 XXI. Q. SEREKI SAMMONICI 

Proderit et sucto fluuialis hirudo cruore, 

Siue myrica potens seu ros cum pane marinus; 

Aut hederae sucus" potu adpositusque iuuabii 

Nec non intactam ferro quam uideris alnum, 4io 

Huic liber eripitur ferro sine decoquiturquey 

Donec uictarum pars tertia subsit aquarum: 

Hinc medico potu pulsus dolor omnis abibib 

Nonnulli memorant consumi posse lienem, 

Siqui eruum semper ieiuno sumpserit ore. 416 

Arida ficus item feruente domatur aceto 

Et trita inlinitur, uel splen adponitur haedi. 

Marrubium in uino potum prodesse loquuntur. 

Praeterea piper ac nepetae cum flore et anethum 

NicolausquO; apio ac boletus iungitur una: 420 

Horum decoctos latices potare salubre est. 

Puleium, abrotonum nitida cum mastice coctum 

Et thymbrae speciem, quam commemorant cephaloten, 

Praediiit spleni deus Idae posse mederi. 

Dulcia Plautus ait grandi minus apta lieni. 426 

Splen tumidus nocet et risum tandem addit ineptum, 

Ut mihi Sardonicis uideatur proximus herbis, 

Inrita quae miseris permiscent gaudia fatis. 

407 Prodest (t erit supraser.) A | et sucto egot exuecto A 
ezueto B (ezu^to o) ezsucto uuigo | hirundo 0; n nippu^umt o || 
408 mirica A eutn plerisque B | 409 apposituque uulgo | 416 Si- 
quis eruum (erum be serum f enim g), eorrexi; Eruum si s. 
i. BumpBeris uulpo | 416 dometur A | 417 haedis (t addis add. 
m. 2) A I 418 limmiuium A | 419 cicor («tfprfr«cr. t pipor) A | 
ct nepitae cum flor& A | anotum 0; h tupra t in b | 420 Kicho- 
lausq. apio (r eupra q. scr) ao boletuB A Nioolauaq; rapio ac 
boletafl B ^apio f apio e): CappariB atque apium buglosaaque 
uulgo I 422 abrotanum (aprot. A) | maatice, «tc | oostum A; 
fii«m toBtum? I 428 Et thymbrao egoi Etymbre A Ac t(h)ymbrae 
fere B | quam] q: A | cefalotem A, sic uel cophaloto B 
424 Idae uulgoi idem | 426 plaustus d ft, b priore suppuncta^ o 
426 et A (o m. rec.): om. B (oc dg) | tandem scripsii tamen 
addet A; edit JBurmanftiM | 427 Bardonicis A: 8ard(a)eis B Sardoia 
uvHgo I prozimuB, supraecr. t amarior A | Inritaq. Ab 



LIBEE MBDICINALIS. 1 27 

Dicitur exectus faciles auferre cacliinnos 
Perpetuoque aeuo frontem praestare seueram. 450 

XXIIL Praecordiis sanandis. 

Languida si duro turgent praecordia morbO| 
Miscetur mulsae farris sextarius una 
Nec non et lini tunsum siliquaeque legumen: 
Haec decocta simul nondumque tepentia nectes. 
Aut quae poma Gydon Cretaeis misit ab oris, 486 
Gocta lines, durum ut possis moUire tumorem. 
Ocima praeterea bulbiue linuntur amari. 
Proderit et Ijmphis corpus mersare marinis. 
Quin etiam catulum lactantem adponere membris 
Gonuenit: omne malum transcurrere fertur in illum; 440 
Cui tamen extincto munus debetur humandi. 
Humanos quoque contactus mala tanta sequuntur, 
Et iunctus uitium ducit de coniuge coniunx. 
Quod superest styraci, iunges ramenta carinae, 
Quodque decem ex rebus confit simul atque uocatur, 446 
Masticis addentur fractae iam moUia farra: 
Talibus auxiliis praecordia fota resident. 

XXIIIL Liifnbis et renibus sano/ndis. 

Gum saeuit penitus haerens iniuria lumbis, 

Igne lapis candens datur exultantibus undis: 

Hoc poteris potu tristem superare dolorem. 460 

Aut pice cum moUi nitrum sulphurque et acetum 

481 Languida Ae: Liquida ceteri B | 482 nna B: undae t 
ima A nnuB uulgo | 486 Autq. poma cidon A | 486 lines A: 
teres B | 487 Ocyma codd. praeter Ab | 489 lactantem 0: lacten- 
tem uulgo \ aapondere A | 442 quoque] quia ? | 448 Et, V 
9upra E, A (Vt b) j ducet A | 444 stiraci iunges A: thyracii 
ungues fere B; thridaci u/ulgo | 446 decem ex decim A | confit 
{^g. t cefi) A: coefi uel coephi B (cesi b) | uocari (t tur supra 
ri) A I 446 mollia A: milia B | 447 lota A: tuta B | 448 poeni- 
tu8 A; penitis uulgo | 460 tristem potu uulgo | 461 molli A: 
melli B (melle bh) ^ 



128 XXI. Q. SERENI SAMMONICI 

Sucida lana rapit contacta calentibus isdem: 

ProdeHt hanc aegris crebro perducere membris. 

Aut caput asparagi cum uino sume uetusto 

Seu mauis adpone: modus conducit uterque. 465 

Aut adipe inmiztum lumbis inducito sulphur. 

Saepe chelidoniam cum suco Palladis addes 

Farraque quae tremulis prosunt sudantia flammis. 

Fertur amygdalinae sucus nucis esse bibendus: 

Pinsitur haec tepidoque absorbitur indita fonti. 460 

Aut tres ex uino cocleas feruescere coges 

Oumque suis domibus franges; piperis quoque grana 

Ter quina adicies potuque iuuaberis illo. 

Furfur item parca fuerit cum feruidus unda, 

Post oleo madidus saccis inmittitur aptis, 466 

Quos uix passuris urentes addito membris. 

Prodest ceruinae uiolens natura medullae; 

Nec nocuit ciceris cocti potasse liquorem; 

Aut mixtam teneris madidamque elelisphagon undis 

Contere tumque simul cum mastice confer anethum 470 



452 cadentibus B | 464 Aut, ut supra Un, add. A, ut sae- 
pi%t8 I fwparagi, ierHa a infra Hn. add. A (osporffi dfg, oyn. •) || 
456 adipe d: adipem B (adipen f adipi g) pide A, quod in 
apide eorr. m. ^, gwu et adipem auprascr. | inmixtiun A: mix- 
tum B; num inmixto? | 457 om. B | celidoni (am suprascr. 
f». ^) A I pallidis (a supra priar. i) A | 459 amigd. | pobt 
nucis duae liH. erasae in A | 460 Pin8& A (Pinaetur, i supra e 
m. 2^ b) I haec 0: ac uulpo \ te][)idoquo scripsi: tepido isq; A 
duplicis lectionis cum ueattgio tepidisquo B (-dia quae pauci) \ 
abflorbitur fere B {ex -betur m. H corr. b): absorbi (& add. supra 
lin. m. 2) k \ indita fonti (t addita limpis add. m. <9) A: ad- 
dita lymphis B | 461 cogis B | 462 frangis B | 468 quina A: 
quinque B | 466 saccis A: Bucis B | 466 Quos A: Quae B | suis, 
supraser. uix, A | addite B | 467 uiolena Ab: uiolans ceteri B || 
468 potasse B: liquasse A praua adsimilatione (libasse L. MueHe- 
ru8 d. r. m. 452) | 469 madidamq; lelis facon (liliBfagon uel 
bilisf. B) undis 0: maluam contundito pon-is uulgo | 470 Gon- 
tere tumque aeripsii Contcreturque in Conteriturque {sic B) corr. 
A I anetuum A anetum B praeter b 



LIBEB MEDICINALI8. 129 

Quodque decem ex rebus conponi eet nomine clarum: 
His continge locam; dens haec mihi certa probauit. 

XXV. Ventris ddon mitigando, 

Si dolor insanus tota desaeuit in aluo, 

Heminis tribus in lymphae ualidam coque rutam 

Atque apium, donec duplez pars desit aequarum: 475 

Potus erit medicus non detractante palato. 

Praeterea niuei sterilis testa uritur oui; 

Quae pofltquam in taetram fuerit conuersa fauillam, 

£z calidis potatur aquis et pota medetur. 

Nec non iungenda eet utero noua uirga myricae: 480 

Inlaesa haec ferro terraque intacta geratur. 

Aut medio uentris prodest adspargere terram, 

Quam signauerunt uestigia pressa rotarum. 

Proderit et puluis facili sub cardine raptus. 

Quin etiam ec lymphis tritum potare cuminum 485 

Conueniet; quod iam nobis documenta probarunt. 

Menta quoque hoc pacto medicos dabit hausta sapores. 

Coeliacos autem recreabis pane salubri, 

Quem madido farre efficies ac moUibus ouis; 

Quorum testa fero prius euanescat aceto 490 



471 ex A: om. B | conponi_ est nomine scripsi: conponi 
(comp.) ex nomine B compones^ (es ex corr,) nobile A | cla- 
rom est B I 472 coniinge (ti ex corr.^ et mprcucr. t contonae) 
A: contons^ (y supra aU, o) b contuse uel contusi ceteri B || 
in tit dolore B | 474 Hae minis A | lympha 0, corr. Raneo- 
uii*8 I nalidam co<}ae (quoque nonnulli B) rutam 0: tu decoque 
tritum In uino pnuB hyssopum, ualidam quoque rutam u%ilgo \\ 
475 Atque Ab: Ai et Aut et Ast ceteri B | pars duplex B | aqua- 
rum B: in aqua A; num aquaiF | 476 detranctante A | 478 pos- 
quam (t add. m. ;?) A | fauillam (t rinam suprascr,) A.i tari- 
nam B | 480 In leso A | teratur A, et B praeter b, f m. i, b 11 
482 adffpargere (d in 8 corr.) A: aspargere et aspergere B || 
485 ec e^o: et B ^ ex A | cyminum A | 488 CoehacoB uulgo: 
C?7li.%co8 A Comiiiacos b Comeliacos ceteri B (A mg. pro fMr. 
lect.j I recreabunt A || 489 farrae A | 490 euanescat A: euanescere B 

POBT. LAT. MIN. III. 9 



130 XXI. Q. SEREKI SAMMONIGI 

Refert et teretes bulbos mollire terendo 
Ciimque his Lenaei dnram potare fluentnm. 

XXVI. Bydropisi 'dqpdlendae. 

Corrupti iecoris uitio uel splenis acerbus 
Crescit hydrops aut cum siccatae febre meduUae 
Atque auidae fauces gelidum traxere liquorem. 496 
Tum lympha interius uitio gliscente tumescit, 
Secemens miseram proprio de uiscere pellem. 
Conueniet tenerae radiz decocta sabud, 
In geminis calidi cyathis potanda Lyaei. 
Fraxineum semen cum Bacchi rore bibendum esi 500 
Nec non adposito curantur dropace membra, 
Qui subito raptos uentos sucosque reuellii 
Nec non et tepidis conuolues corpus harenis; 
Adposituque leues nepetae gustuque iuuabunt. 
Saepe et scillino pelluntur noxia Baccho. 606 

Elleboro bene purgatur lymphaticus error, 
Aut huius uice sementis scopulosa genestae 
Miscetur mulsis et cautis ducitur undis. 



491 polbos A I tenendo B (-dum b ierrendo h) | 492 lyei (mg. 
t linei) A lenei uel linei B || tn tit. Hidropi A, B ea; parte || 498 acer- 
nuB AfB ex parte | 497 proprio A: propius (-rius) B | 499 ca- 
lidi uulffo: calidis | cyatis | tn ««. 600—612 ordinem quem 
praebtt A ueutM sum: eummae in edd. turbae | 601 dropice A | 
602 om, B I su=:c08q. mire reuellit t coamireuellit A | uu. 603 
— 610 poet 619 habent B | 608 poit 608 repetit A | Neo non et 
tep. uulgo: Nec non et mtep. A (interp. posteriore loco) Hoo 
etiam intep. B (etiam m. ^ add. b) | conuolues uulgoi oonuoltt& 
A priore^ cnm uolu& et poeteriore loco conuoluere B | corpus A: 
ceitns B I 604 Adpositoq. A Adpositamque B | leues dabis 
(om, b) nepetac^; iuuabit B I 606 et Bcillino A: b; mellino (i 
eupra e) b Bed m illino e Bed in illo o, f ex corr., h (d om. ti.) || 
606 bene 0: quoque uuigo | purgatur A: cogatur B (coquatur, 
m, 2 ttt purgatur aupr<ucr. b) | 607 sementiB e, f ese corr.i ae- 
men A isum\ ceteris B | BCopuloBa •: Bcopolosa A BC0pula8(a)e 
B ceteri; uocabulum nondum sanarepotui \ geneBt(a)e B: egene- 
Btate A I 608 Mulcetur, t miscetur eupraecr.^ A | educitur B 



LIBER MEDICINALI8. 131 

Est qui praeualido fricto sale miscet aceti 

Atque olei sncus refricatque albentia membra 6io 

Aut calido filicis radicem mollit laccho, 

Unguine quo frangit uires languoris aquosi. 

XXriL VentH tnolliendo. 

Saepe cibi specie, uitio uel corporis ipso, 
Potibus aut dnris restricta morabitur aluus. 
Uincetur talis mora gramine mercuriali, 615 

Guius aquam cocti minimo cum melle bibemus. 
Prunaque conueniunt, quae mittit clara Damascus. 
Multos praeterea medici conponere sucos 
Adsuerunt; pretiosa tamen cum ueneris emptum, 
Falleris frustraque inmensa nomismata fundes. 620 
Quin age et in tenui certam cognosce salutem. 
Aut igitur tectum lana subponis alumen 
Aut edis in patinis tenerae decocta sabuci 
Uel cum lacte caprae salsum mulsumque capessis. 
Crede tamen potum meliorem lactis equini: 626 

Dicitur hic dulces asinae praeuincere sucos. 
Siluestris fici lacrimam prodesse loquuntur. 
Quodque ratis melius uerbis dicemus Horati, 
Mitulus et uiles pellunt obstantia conchae. 

609 praeualidum 0, correxi | fricto A: frizo B | miBcit A | 
aceii eao: acetis A acetum B | 510 oleo (i supra alt o) A | su- 
CU6 (cfi tf. 199) A: 8UC0 B | refricatq. A: recreat {pm. que) B 11 
611 A calida A, in quo Aut saepe in initio abhreuiatur A., eea 
omieeo interdum puncto | molht ia(c)cho B: mollita baccho t 
iaccho A I 614 adiris (mg. aut duris) A | 619 Adseuerant (supra' 
8cr, t suer) A Ipost 619 secuntur 508—610 tn B | 620 fdndens 
B ex parte maiore | 622 Aigitur A | supp. B | 628 in platanis 
(mg. t in patenis) A | tenere A: teneris B y 524 cum uulgo: tu 
(cu, t supra c, b) | capesBes B praeter b 1 626 dulces A: uali- 
doB B (et ita t ualidos A mg.) | 628 Horat. serm. II 4, 28 | ratis 
Heinsius: satis patris Burmannua catis Paldamus tuis Ladi- 
mannua ad Lucr. jp. 16 Quod uatis Peerlkampiue ad Hor. od. 
II 6, 24 I orati A | 629 Mitulus» eic (leniter errant pauci B) | 
pellent B 

9* 



132 XXI. Q. SEBENI SAMMONIOI 

Sed cocleas prius est urtica aut furfiire pasci; 680 
Purior hinc gustus noxa sine mouerit aluum. 
Saepe thalassomeli adiecto cumulauimus imbri: 
Haec purganty parili fuerint si pondere micta. 

XXVIIL SoluHani umtris et dysenteriae canpescendae. 

Tam uarii casus mortalia saecla fatigant, 

Ut sint diuersis obnoxia corpora morbis. 636 

Saepe etenim nimio cursu fluit impetus alui: 

Frenatur, mixto cum feruet brassica uino 

Aut cerasi uictum longo iam tempore pomum. 

Sucus amineae uitis cum pane medetur; 

Uel bene permixtum calida potatur acetum: 640 

Uile quidem facili factu, tamen utile poto. 

Ni laedent medica data purgatoria dextra, 

Adiecto piperis medicatur puluere calda. 

Sin autem longo decurrent intima fluxu 

Atque inmane malum multo iam tempore gliscet; 646 

Torridus ex uino cortex potabitur oui. 

Bamentum niuei credunt prodesse elephantis. 

Arbore Pyramea cortex derepta coquetur 

Axe sub aetherio, tum nigro mixta Lyaeo 

Inmensum poterit potu retinere fluorem. 660 

Numinis aut iussu cedrim cum mastice misces 

680 ortica ut A | 682 talaBSOmeli (-lli) B thalassomelli A | 
adiecto 0: iuncto L, MueUema d. r. m. 200 | comul. A | 688 Hac 
proBunt A | tit, dyBBenterica cpeBcenda A | 684 uarioB A y 686 Aut 
(t ut iupra) A | menbris t morbis A | 687 Frenat commixto B || 
688 cerasit A | 689 aminei uitiB c. p. medetur achini (mgo albuB) 
A, unde timiciaa eiecto uitiB scribendum esse aminei •— lacchi || 
641 Yelle quidem A | factn ?: tactu A £acto B | poto Ae: puto 
bdh poni 6 pato (t supra o) f opinor utUfio | 462 Ni ecripeii 
Bi I laednnt uulgo \ medica data A: medicata (modicnm tum, 
medicamenta) B 1 646 gliBcet* egoi glcBcit, supraacr, crescit, A 
gliBcit B I 646 corti ex A | 647 eldphantiB uulgo: elefanti (-phanti) 
I 648 piramia cortix (e supra uU, i) A | oirepta | 649 tum 
A; Bic B I nitro A | 661 Nom. (y supra o) A J caedrim A: 
c(a)edrum B | cum e, f m. 2: om. A in B | masticae A 



LIBER MEDICINALIS. 133 

MoUitamque picem et rasQm de nanibus imguen. 
Languida quo fidens medicamine membra fouebis. 
Proderit et pueris, quos dentis origo fatigat, 
Castaneas coxisse nuces et sorba uetusta 566 

Atque apium caulesque, rubus quos fundit acuta: 
Potio quae fluidam consumpta morabitur aluum. 

XXVIIIL Lunibricis et taeniis aspwrgandis, 

Quid non aduersum miseris mortalibus addit 
Natnra, intemo cum uiscere taenia serpens 
Et lumbricus edax uiuant inimica creanti? 660 

Quod genus adsiduo laniat praecordia morsu. 
Saepe etiam scandens obpletis faucibus haeret 
Obsessasque uias animae condudit anhelae. 
Erso cinis comu ceruini proderit haustus 
Uel nepetae tritum ex uino uel lacte capellae; 666 
Nec non et sucus medici potatur aceti. 
Prodest praeterea cum Baccho Persica frondis. 
Democritus memorat mentae conducere potum. 
Sumitur abrotonum nec non et uile melanthum. 
Alia per sese sanant aut uis coriandri. 670 

Quin et marmbium decoctum haustumque iuuabii 
Puleiumue potens et agreste iugatur anethum: 
Synthesis haec prodest unda mollita calenti. 




uiie «uprcMT.): mtae B | =aii^hlae (h eroMi) A 1 664 9C[. wmB 
cm. b I 666 nepit(a)6 | 666 potantor A | 668 Democritns (a 
%Hpra n, ac) A | 669 Simitnr {y supra pr. i) A ] abrotannm 
B I 670 Alia, ait 1 supr, lin, ada.t A | nis A: lus B | melaatnm 
A (et pauci B) | coiiandri (r priar in 1 corr.) A | 671 innabis A || 
672 inngatnr muUi B | anetnm A, B praeter b | 678 Sinth. A 



134 XXL Q. 8EBENI SAMMONICl 

XXX. Colo sedando. 

Cam colam, inuisam morbi genas, intima carpit, 
Mande galeritam aolacrem, qaam nomine dicunt, 575 
Aut paaidi leporis madefacta coagula pota. 
Siue apio nepetas tereti cum mastice iunge, 
Nec non et species ambas halantis anethi, 
Quarum decoctos patiens haurito liquores. 

XXXI. Vessicae et cdtculo purgando. 

Si cui uessicae tardus cunctabitur humor, 580 

Haec mora rumpetur uino peruicta uetusto. 

Proderit ex paruis acinos potare sabucis 

Aut hederae sucum aut lacrimosi trita sinapi. 

Nec non resinas ez Oricia terebintho 

In speciem eruiliae paruos glomerabis in orbes, 585 

Quos temos tepida mixtos hausisse medella est 

Quondam etiam nimio praeceps urina fluento 

Inrigat ezuuias obscenoque inficit imbre: 

Tum leporis cerebrum ex uino potare licebit 

Si dolor intemam uessicae concoquet aluum, 590 

Subueniet radix frondosae epota cupressi 

574 colmn scripn: colas | genim, nis (8ic) supra rum, A || 
575 gale uitam (gul§ uictum, e supra prim, u, b) | 577 tereti 
tx teritum corr. A | iunge Ab: iunffeB (-as) eeteri B | 578 am- 
bas 0: semper uuigo \ hiuantiB A: alentiB b at(h)lantiB ceteri B H 
"679 decoctua A | tit, cauculo A | et urinoe prouocandae (uri 
prouoo b) addtmt B | 580 uesicae fere B uhiqite | 581 uincetur 
(rump ety^rascr,) A | 582 Prodeat B | 58S senapi (i mpra e) A || 
584 Oricia] orscia et A, et nmUia B | terebmto (ex -bento 
eorr, A) 1 585 herbili^ {mg, t iruilie) A | glomerabit (-uit) B || 

588 Inr. (r supra n) A | infigit (c eupra g) A inri^t B praeter 
b I imbri B liost 588 B addunti Ergo cinu prodent hauato uol 
nepate buco Datum ez uino tritum uel lacte capelle, quae ex 
564 s^, praue repetita et in edd. uarie mutata recte om. A || 

589 bcebit t debebit A: debebit B (decebit pauci) iuuabit 
uulgo I 590 Si ex Sed corr. A: Sed B (^i poat ueaicae addunt 
si) I conquoq t A conquoquit uel concoquit B || 591 rad. frond. uuigoi 
frond. rad. 



LIBEB MEDIGINAUS. 136 

Puleiiunne potenB domitum feruentibas undis. 

Si uero in lapides deneus conuertitur humor, 

Qui retinent cursus gemitumque dolore frequentant; 

Saxifragam seu spongiten succurrere credunt. 596 

Praeterea eemen myrti siluestris laccho 

Atque oleo mixtum bibitur, nec desit acetum, 

Uinaque sumantur fricto condita cumino; 

Siue palumborum capitur fimus acre ferorum; 

Dulcacidis sparsum sucis trituque solutum; 600 

Nec non obscenus caprae potabitur humor: 

Obruet hic morbum labefactaque saxa remittet. 

XXXIL Conc^Uom et partui. 

Inrita coniugii sterilis si munera languent 

Nec sobolis spes est multos iam uana per annoS; 

Femineo fiat uitio res necne silebo: 606 

Hoc proterit magni quartus monstrare Lucreti. 

Sed natura tamen medicamine uicta potenti 

Saepe dedit fetus studio curante paratos. 

Aut igitur leporis consumit femina uuluam 

Aut, ouis in stabulis fractas cum ruminat herbas, 610 

Pendentem spumam molli deducit ab ore 

Atque illam meminit mixto potare Falerno. - 

Mercurialis item capitur communiter herba, 



ad 598 A tng. i Ad calculoBOs | 594 retinet — frequentat B || 
695 Sazifiragom A | seu spongiten Hummelbergiuai Beus (seu 
pauci) fongiten B fesso ingiter A aperta interpolalione | 596 mirti 
A, B ea$ parte \ 70000 A | 598 Bumentur A | cyniino A | 599 acre 
(care A, sed mg. t acre) feromm 0: aeriorum uulgo (fimus pro 
neutro tertiae aeclin, umrpatum^ cf. ad u. 75) | 600 sparsus — 
Bolutus uulgo I tritumq; (o supra um) A tritoque B | 601 Nen 
(c supra n) A I 602 Obruit — remittit B | hinc morbos A || 
608 Bterelis A, et fere B | 604 Nec 0: Et ^ | iam (gupraicr, 
dum) A: dum B | 606 quartus magni B | 607 uita^ (ita in 
rae.) A | potenti est B | 608 foetus A semper (partim aic^ par- 
tim f^tus B) I paratus A; patratos d | 612 memmi B | inter 618 
et 614 A mgoi Ad tenendum paf (« partum) 



136 XXI. ,Q. SERENI SAMMONICl 

Si cubitum noctu coniunx festinat uterque. 
Atque ubi iam certum spondet praegnatio fetum, 616 
Ut facili uigeat seruata puerpera pi^tu, 
Dictamnum bibitur, cocleae manduntur edules; 
At cui; cum menses octo ille moratus in aluo est; 
lam rumpit thalamos et nexus soluit inertes; 
Pulei ^quoque amico conuenit imbre repenti*| 620 
Cuius opem ueram casus mihi saepe probarunt. 
Quin etiam stercus supponunt uulturis atri, 
Sentiat ut minime, partus quod proximus urguet; . 
Oua etiam rutae et fragili miscentur anetbo, 
Quae diluta leui Baccho atque exhausta medentur. 625 

XXXIII. Proflmio cuius^ie sanguinis et nuUrici. 

Si modicus pleno manat de corpore sanguis, 
Subuenit; at nimius cum uita fonditur ipsa. 
Quapropter multonaris completa cruore 
Gum fluit, adtritus cimex conducit odore. 
Lana oleo madefit, sed nondum lauta, rosato: 6S0 
Haec datur in nares uel claudit densius aures. 
Contritis prodest codeis perducere frontem 
Aut galli ce;rebro uel sanguine tingue columbae. 



614 Sic B €X parte | 616 spondit B | 616 partom B pleri- 
que I 617 Diptamnum B | mandantur B || 618 At e^. uet.t Aut || 
cui cnm Bcripeii qui olim A olim (doum duo) B | menses octo 
(minna add. tng,) A: menBes minus octo B j ille addidi: om, | 
est 0: om, uulgo || 619 lam rompit scripsi: Inrumpit Dirampit 
uel Emmpit Morgagnius | 620 d^i ut extat in A; pro imbre 
repenti hdbenfB inbrotuB (imbr., impr.^; summa lieentia usiante' 
riores. ut ItaneotUus P. q. iam pnrgan connenit imbre, Keuche' 
nius Pnleio admixto uenit embrjo nectus aceto (bene pro quo- 
que Aldus) | 628 quod solito compendio (yam supraeer.) A: 
quam B quum uulgo: conicerea quom, niei eerioria aetatie laHni' 
tati illud quod eonueniret | 626 leui baccho A: simul uino B {et 
ita eupraecr. A) | tit. poet matrici uulgo addunt snbueniendae |j 
629 cimiz fere B | odorem | 682 conducere B | 688 Agalli 
caerebrum A | tingue uulgo: mite A, sic uel mitte B 



LIBEB MEDIGINALIS. 137 

Qno nisi siibprimitttr sanguiB, potandus et ipse esi 
Praeterea Phariis caput emetire papyris: 6a6 

Detrahe quod superest, illo genitalia necte. 
Femineas illinc prodest nincire mamillas, 
Menstmus inmenso si profluet impete sanguis. 
Sucida lana malos remoratur subdita cursus, 
Mortua quin etiam producit corpora partu. 6iO 

Sed quaecumque fluit uis inmoderata cruoriS; 
Subereus cortex calidis potatur in undis 
Ante minutatim studio uincente terendus. 
Pulei calido purgatur femina potu; 
Sed si forte cruor dausa cunctabitur aluO; 645 

Aut molles nepetae aut rutae quacumque bibentur; 
At si puniceos fundet uessica liquoreS; 
Marrubium ex passo.tritum perfunditur undis: 
Hi poterunt haustus rutilum purgare colorem. 
Relliquias partus dictanmi detrahet herba. 650 

Quod si feminei properabit sanguinis imber, 
Est qui frusta molae percussu decutit uno, 
Quorum aliquod lanis tectum ad praecordia nectit; 
Haec simul incantans: sisti debere cruorem^ 
Ut lapis ille uiae solitos iam destitit orbes. 655 



634 Quo scripsi: Qaod | 685 fariis | metire fere B 
papiris A, B mulH | 686 rapra est A | iUo uUlgot alio 

687 prodest illinc B | uincire ex uincere («tc pauci B) carr. A 

688 proflnit B | 640 partam A; num partus? | 641 quecumq. A: 
quocumq; B (quodc. h) quac. uulgo; num quando usque? || 
642 SubemuB (Sup. jpauct B); num forma recta? | 646 quae- 
cumque mlgo | 647 At A: Aut B | jpumiceoB A I fundit B || 
648 parso ud sparso B | 650 dictamni uulgoi l(a)etat tibi (A 
mg, t letauia) | detrahit B praeter b | poet 650 nonmtila uiden- 
iur intercidisie | 651 femineo A | properauit Ab | 652 frustra 0, 
r iuppuncta m Ae | percusflo A {pauci B) | 658 nectet A 
654 cruorem, mg. t flu, A (fluorem b) | 655 solitus A 



138 XXL ,Q. SERENI 8AMM0NIGI 

XXXHIL IfUemecandis quae octdas impeihinL 

Mobilis liiratitas horret lascima saetas 

Et gaudet rapto nndari flore pilonun. 

Sed bona nonnnmqnam uellendi causa uidetur, 

Corpora cum releuat ratio manifesta salutis. 

Namque oculos infesta pilorum tela lacessunt; eeo 

Quodque illis dederat uallum natura tuendis, 

Inde inimica seges proprios desaeuit in orb^. 

Ergo locum crinis uulai continge cruore, 

Quem dat auia, tremulis simulat quae pellibus alas, 

Sangnine ud ricini, quem nigro de cane uellea. 66S 

Prmeterea quascumque uoles auertere saetas 

Atque in perpetuum rediuiua obcludier ala, 

Corporibus uulsis saniem perducito ranae, 

Sed quae parua situ est et rauco garrula questu. 

Nec non e stagnis cessantibua ezul hirudo «70 

Sumitur et uiuens Samia tonretur in •oUa: 

Haec acidis unguit permizta liquoribus artus 

Euulsamque uetat rursus procreseere afluam. 

XXXV. OmnHms dbscenis medendis, 

Dicendum et quae sit membris medicina pudendis. 
Languidus antiquo purgatur penis laccho 675 

Ae super inlinitur fecundae felle capellae. 
Mane nouo myrti frondes commandere prodeat. 



titulwm dedi at B (ocqIL»): POia qnibiisqiie inienecaadu 
6i» A I 859 releodt (lea er corr,^ «< uid,) A^ •» f <sr eorr.z ie> 
nel^ tHtri B | MO infecta B | Uceasant (c smprm mH, s) A ; 
eci «aUm mulgoz ludidum O | 663 crineii A | C64 peliibo:» 
diKtifa» aLis [iilo6m pmor 9wprm aLu^ A | 66S omt, B | Ma «Mn 
qnarnmqne? | aneilere A | 667 obcludier er obclnderA torr^ A: 
obchMlere B j »1* A: tela B | 669 q. (Te suprmser, «. ^\ ps^ 
vuit nest^ A tnaco gvrula A | 670 exul] exoe mmiH B | kir> 
nndo B {t birudo • m. rtc.) : h^urundo A | 6Ti unguit A •' 673 Aimla- 
B l procresceze B: procedere A | t>T5 Lifl^uidi dsmtiquo aino p. 
peniiii '^i^icco mdd, ul ^k,; cur^tur houuerius durMor ~ 
I 677 nouo uul^z nouoTm A nooum B 



LIBEB MEDICINALI8. 189 

Cui dolet, atqne illae in uulnus despuat ipsum. 
Faece etiam uini genitalia lauta leuantur, 
Et tumidos testes Nereia lympha cohercet, 680 

Uel bulbi ec mulso uel cera inmixta cupresso; 
Aut faba cum tepidis Bacchi decocta fluentis. 
Ramicis inmensum fertur cohibere tumorem 
Far madidum lymphis ferali ec fronde cupressi; 
Unde etiam potu frons haec memoratur amica. 686 
Sin autem existet duratis glandibus inguen, 
Proderit induci cocleas cum melle minutas. 
Obscenos si pone locos noua uuloera carpent; 
Horrentum mansa curantur fronde ruborum. 
At si iam ueteri succedit fistula morbo, 690 

Mustelae cinere inmisso purgabitur ulcus^ 
Sanguine uel ricini, quem bos gestauerit ante. 
Herba chelidoniae fertur cum melle mederi, 
Herbaque cum seuo foliis de mille uocata. 

XXXVI . Ischiae et articulari morbo. 

Saepius occultus uicta coxendice morbus 695 

Perfurit et gressus diro languore moratur. 
Populus alba dabit medicos de cortice potus; 
Nec non et tenerae gracili de fronde genestae 
Arreptos caules acidoque liquore madentes 
Sumere conueniet; rubiam quoque ducere potu 700 
Aut ex Bithyno cocleas haurire Lyaeo. 

678 Qui I 679 Fece | uini (o 8upr. M, i) A | lauatur B 
680 £t B: Au(t stfproacr.) A | 681 ec tgoi et A ex B | cypr. A 
682 Afiftba A | trepidis A | 684 IjmphiB et feralis (-les A) fironde 
0, correxi (lympha uulgo) | cypr. A | 686 amic(a)e B || 686 exsistit 
durus tibi gl. B (durum uuigo) | 688 pene A jj 690 fistola A || 
692 uel A: que uel quem B (uelne h) ) 698 chelidonia A || 
694 foliifl supra lin. A | tU. Sci(a)e | 696 occulta A | coxen- 
drice A consendice B (consc. h) | 697 cortice, mg. t corpore 
A I 699 madentes (e supra a) A | 700 potum A | 701 ex bithino 
fere B: ex bithomo (▼ supra i, im aupra om) A in aminaeo 
utdgo I aurire 0, corr. in paucis B 



140 XXI.S Q. SERENI SAMMONICI 

Si nero articulos tabes inimica per omnes 
Haeserit, ez ficu betas cum melle ligabis; 
Uel pelagi latices, simul et Baccheia dona 
Sumere curabis: nimio sed parcito uino. 705 

Ennius ipse pater, dum pocula siccat iniqua, 
Hoc uitio tales fertur meruisse dolores. 

XXXVIL Fiiruncido medendo. 

Cum sanguis nimius puri permixtus atroci 
Aestuat et papulas alte sustollit acutas, 
Resinam misces et saxis hordea fracta: 710 

Conspersa haec tepidis adponere conuenit undis. 
Uis et hyoscyamum cerae seuoque iugatum 
Nectere? non minus haec poterit medicina iuoare. 
Praeterea fimus, ex gallo quod legeris album, 
Imbribus ex acidis fidens adpone dolenti. 716 

Auribus aut pecudis moUes expromito sordes, 
Unguine quo fotis dabitur medicina papillis. 

XXXrill. Carbani toUendo. 

Horrendum magis est perimit quod corpora, carbo: 
Urit hic inclusus, uitalia rumpit apertus. 
Hunc ueteres olim uariis pepulere medellis. 720 

Tertia namque Titi simul et centesimaLiui 
Carta docet, ferro talem candente dolorem 
Exactum aut poto raporum semine pulsum; 

708 cuin 0: ac pauei B | 704 laticiceB A | 706 partito (c 
iupra prior, t) A | 708 ita A (nm ptod cu supra per scriptum): 
AnguiB iniqnos arit pnro commixtiiB a. B | 710 Besina A || 
712 hyoflesam uincere (uel ninere) fere B 1 714 Praeterea fimus 
A: Praeterea fimum B Praetereaque i \ afbum 0: albo uulgo l| 
716 pecudum B | ttt. medendo uulgo | 718 Horrendum — quoa 
A: HorrenduB — qui B | perimet A | 719 apcertj^bus {suprascr. t 
apertuB) A acerbuB B | 720 olim A: quondam B (A mg. pro uar. 
lect.) I pepulere (^uprascr. t caue) A: cauere B | medeUiB, prior 
1 punetata m A | 723 EzBectum uulgo \ ac potu A | pulsuB B 



LIBER MEDIGINALIS. 141 

Ni fieret, dixit uiz septem posse diebus 

Uitam produd: tanta est uiolentia morbi. 786 

Duloacidum laticem cum lini semine iunge 

Atque fimum Paphiae pariter compone columbae, 

Hinc line duratas partes et clausa uenena. 

Praeterea triti reserant adoperta lupini. 

NonnuUuB calcem uiuam dissoluit aceto 780 

Fumantemque niuem papulis apponit acerbis. 

Est qui gallinae perducat stercore corpus. 

Alia uel piperi iuste commixta linuntur. 

Pythagorae cognata leui condita cumino 

Proderit aut madido fermentum poUine turgens. 785 

XXXVIIIL Panoiy uomicae et stfumae depdUndae. 

Sunt alii; quos dura mouet natura, tumores 

Non minus horrendi, sed non ita perniciosiy 

Uomica qualis erit uel eidem proxima quaedam. 

Simplice resina miscebimus hordea tunsa 

Et mulsos amnes et purgamenta columbae: 740 

His bene decoctis languentia membra fouentur. 

Mollis odorato faba iungetur coriandro: 

Proderit adpositum mollitque aperitque tumorem. 

Aut de phasganio radix decocta palustri, 

Quae salis admixto tundetur condimento, 745 



724 NifiQeret A: InficeretB Infecti uulgo \ dixit ^cens «upra- 
scr^ A: dicenB B | bis {suprascr, uiz) A | 726 cum Imi] cumini 
B fere \ iunge uulgoi iunges | 727 pafi^ par. A: par. paphiae 
B 1 729 et operta B praeter b | 781 niuem 0: illam u/ulgo \ 
apponet aceruis (b 9upra u) A | 788 iuste A: parce B (A mgo 
pro uar. leci.) | 784 Putagore (y supra u) A | cognata, auprascr. 
t faba, A | cymino A 1 785 aut A: et B | mamda (prior a ex 
eon\) fermentur A | tit. rani B || 786 dira mouit B fere \ tumoris 1| 
737 pemitioBi A ) 738 Vomice B | erat A J quaedam (quidam B 
ex parte)] struma Burmannua | 742 faba lunffetur A: iungatur 
faba B | coliandro (1 ex corr., ttt uid.) A | 748 Prodest (ri supra 
8) A I adpositu uulgo | 744 fasganio | 745 condime memento A 



142 XXI. Q. SERENI SAMMONICI 

Proderit et mansum qnod trazeris arbore niscum. 
Gramen hyoscyami cerae senoqne netnsto 
Concilia mixtisqne locos perdnce dolentes. 
Ezercere etiam inssemnt corpora prisci. 
Onnm defimdes in fictile, deinde pntamen 750 

Marmbii snco implebis, post melle liquenti 
Omnia consociata tepenti prospera potn 
Snmantur: reserantque malnm pnrgantque leuantqne. 

XL. Igni sacro demouendo. 

Est etiam morbi species quae didtur ignis, 

Languida quod multo torrentur membra calore. 765 

Uel tn nicino seuum bouis igne remittes 

Mollitumqne lines nel oloris faecibus ona, 

Sed non cocta, dabis: sic torrida membra fouebis. 

Lumbricos terrae mixtos inducis aceto, 

Ant parili noua mta modo, sed iungis oliuum; 760 

Ouaque cum betis prosunt snper inlita tritis; 

AUia dant cinerem sociandum oleoque garoque, 

Ungnine quo gliscens deponet flamma furorem. 

Saepe chelidoniae pars candida inngitur oui, 

Quae modico potu, sed ualde trita, capesses, ' 766 

Admiscere memor lymphas amnemque Falemnm. 



747 hyosciami A | 749 iasBerunt corpora prisci A: eorpus 
medicina potens est B (et A mgo pro uar. lect,) | 760 deftmdes 
uulgo: infundens A defundisB | potamen A, B exparte | 763 Su- 
muntur B | tit. dimouendo A | 766 quod A: quo B | 766 remittis 
B praeUr b tt». i | 767 odoris fecibuB | 768 feruida {mgo t 
torrida) A | fouebit B | 769 Lumbricos (y supra o ef) | mixtos 
indttc^tQf (is aupra etur) A: mixto inducetur B | 760 iunges (i 
mpra e) A | 762 Alia B pauci | sociandum Ae: sociando B ceteri 
■ociato uuiao | 763 quod B | deponit A | 764 celid. A, B e» 
jparte \ cancudo (a supra o) A | 766 mandico A | potu sed ualde 
vr. Bangouiua: potus edualle tr. (auprascr. t uili) A potu sed 
uili detr. B | 766 falemi B 



UBER MEDICINALIS. 143 

XLL Podagrae dqpelUndae, 

Quae dabo iam rabidae medicamina: digna podagrae, 
Cni ter tricenas specieB Epidaurius ipse 
Dizit inesse deus? requiem tamen indere morbo 
Fas erit et tristem saltem mulcere dolorem. 770 

Ergo age et abreptum salicis frondemque librumque 
Cum uino tere, tum contractos perline neruos. 
Aut, cum prima mali sese ostentabit oriffo, 
Feruida non timidis tolera cauteria plantis 
Seminecisue hirci reserato pectore calces 776 

Insere: sic dirae reprimes primordia pestis. 
Aut si corruptus persederit altius humor, 
Trita cupressus ibi Baccho iungetur acerbo, 
Panibus et teneris, cohibebitque addita questus. 
Parua sabucus item est hircino conlita seuo, 780 

Triticeaeque acido manantes amne farinae, 
Aut nitido ranae decoctum uiscus oliuo 
Siue chelidoniae sucus sale miztus aceto. 
Sunt quibus adposita siccatur hirudine sanguis. 
Non audita mihi fas sit, sed lecta referre: 786 

Hoc quidam grauidus morbo per tempora messis 
Uicino plantas frumenti pressit aceruo 
Euasitque grauem casu medicante dolorem. 

XLIL Vulneribus ferro atU uerheriims fadis. 

Naturae uitiis medicas obiecimus artes: 

Nunc et fortunae iaculis obsistere par est. 790 

iit. Podagri medendi A | 767 Quae dabo iam acripsi: Que- 
dam etiam {inter utrumque iuprtucr. t sunt) A Qaaedam sont 
B, Qnaenam sint Sealiger \ rapid^ A 1 768 Cui tetrigenas fere 
B I 769 morbum A | 771 arreptum B | BaliciB, mg. t leUcis A || 
772 tum (t Bic suprascr.) A: sic B J| 778 maliB A | 774 tumidis 
A I 776 reprimiB B || 779 cohibebit {om. que) B | 780 est A: 
om. B I condita A || 782 nitidum B | 788 celid. A | 784 herund. A 
hirund. B | 785 sit fas B g 786 grauidus scripsii rabiduB ra- 
ptuB et captus edd. uet. || 787 fnunento A | Ut. aud A | 789 me- 
dicatoB fere B | obicimus A | 790 pars esjb A 



144 XXI. * Q. SEBENI SAMMONICI 

Si cai forte chalybs teneros uiolauerit artus, 

Necte adipes uetulos et tritam chamaecisson, 

Nec pudeat luteae stercus perducere porcae. 

Sin autem saeuo laceratum est uerbere corpus, 

Tum lixiua cinis ceras dissoluit et oua, 796 

Admixtoque oleo uibices conprimet atras. 

Si uero infrenus manat de uulnere sanguis; 

Purpura torretur conchyli perlita fuco, 

Huius et atra cinis currentem detinet undam. 

Uerrucae quoque desectae frenare cruorem 800 

Dicitur ambustus Tyrio de uellere puluis. 

Praeterea nimios reserati uulneris amnes 

Feniculi cinis adstringit uel fimbria porri. 

Siue fimus manni cum testis uritur oui 

Et reprimit fluidos miro medicamine cnrsus. 805 

XLIIL Vuhieribus quibuscmique cusibus factis. 

Quam magno humanae mala pondere conditionis, 
Tam multae innumeri species mihi uulneris adsint, 
Ut nequeam proprias cunctis adscribere curas. 
Isdem igitur monitis casus sanabimus omnes, 
Sic tamen, ut nullus medicinam luserit error. 810 
ErgO; modus quicumque obtinget uulneris atri, 
Oontritus cum melle dabit medicamina bulbus; 

791 calybs (mgo lapis) A: lapia B | 792 Hedera necte ad-* 
ipes uituli Bimul cameciBBain (trita aupra came, e( t supra c 
in ciBSum) A, unde Necte hederam atque adipes uituli Bimul et 
chamecisBum L. MueUerua d. r. m. 858; sed eet hedera glossa; 
chametiBBon fere B | 794 est om. B | 795 lexiua |i 796 ui- 
uiccB fere B uiuificcB A I conprimit B | 798 con.quili (cni supra 
qui) A I Buco b | 799 curr.J to eufra cu A | 801 ambuBte (us supra 

t) cyrio (t eupra c) A | 808 Fenic. A: Penic. B | 805 fluuidos A || 
06 Quam maffno — pondere (— mulHtudine) ecripeii Quam 
magna — pondera A Cum magnae (-na) — pondera B | 807 in- 
numeriB A | malim adBunt 1 809 HiBdem A | BanabimuB A: ani- 
mabimuB B armabimuB utdgo | 810 luBerifc A: cluBerit uel clau- 
Berit fere B | 811 quiBCumque | obtingit B | 812 bulbuB, i 
supra UB, A 



LIBEB MEDIGINALIS. 146 

Herbaque, quae nomen foliis de mille recepit; 

Adpositu prodest adipi permixta uetusto. 

Sucida cum tepido nectetur lana Lyaeo 816 

Ambuataeue cinis complebit uulneris oras, 

Goncludet uero uel frons uel ramus ab ulmo; 

At sucis hederae pulcrescit foeda cicatrix. 

XLIIIL Haminis ud simiae morsu. 

Siue homo seu similia turpissima bestia nobis 
Uulnera dente dedit^ uirus simul intulit atrum; 820 
Uettonicam ez duro prodest absumere Baccho; 
Nec non et cortex raphani decocta modetur, 
Si trita admorsis fuerit circumlita membris. 

XLV. SerpenHum morsibus et ad uirus exdudendum. 

Cuspide non quisquam; longae neque caede sarissaC; 
Fulmine non gladii, uolucris nec felle sagittae, 825 
Quam cito uipereo potis est adfligier ictu. 
Quare.aptam discamus opem sucosque medentes. 
Qui nocuit serpens, fertur caput illius apte 
Uulueribus iungi: sanat quae sauciat ipsa, 
Ut Larissaea curatur Telephus hasta. 880 



818 foliis nomen B | 814 Adposita k% Adporito ceteri B 
815 nectetor A: conectitur B | 816 compleuit A, ita ud con- 
pleuit B ex parte maiore \ horas A: ora B | 817 Gondudit B || 
818 Ad A I pnlcrhescit v^hit foeda A 1 t»f. Homini A | uel A: 
ac B I 820 mente (a supra m) A | 821 Vetton. (B eupra Y) A: 
Veton. fere B | adsumere B | 822 raf. c. A: c. raf. B p 828 circum- 
data (lita supraecr.) A | ttt. et ad uirus ego: et uipere uirus B 
(ex glossa ortum uipere); A totwn tiMum omittena haec praebet 
De (fim. index) ictibus scorpii et morsibus uel muris aranei 
caeci: cf. ad eeq. captU | 824 longa neq. dec^ A | Barisse A: 
lari88(a)e B (t cede lariBse A mg.) | 825 uolucres A | 826 affl. 
A I 827 diBcamuB (t di supra dlB) A: dicamuB B | bucob (q; supra 
lin. add. m. ^) A jj 828 Qui A: Quem B (Qu^ b) Gui Aldus \\ 
829 quae (c^; pauci B) 0: quem uuJgo \ sautiat A | 880 cura- 
tuB uulgo I ithelefus (1 ex corr., mg. t telefiiB) A 

POKT. LAT. MIV. III. / IQ 



146 XXI. Q. SERENI SAMMONICI 

Proderit et caulem cum nino haurire sabuci 

Aut coctum raphani librum tritumque ligare 

Siue etiam celsa folium de mole cupressi; 

Mauabit lactens caprifici sucus opellam; 

Aut tithymallus atrox uuhius contrita perunguei 885 

CarduuB est nondum doctis fuUonibus aptus: 

Ez illo radix tepido potatur in amni. 

Ceruino ex fetu diluta coagula uino 

Sumuntur, quae res membris agit atra uenena, 

Aut ferulae radix potatur in imbre Lyaei 840 

Uettonicaeue leues; gallinae aut iura uetustae. 

Si uero horrendum uulnus fera iecerit aspis, 

Urinam credunt propriam conducere potu. 

Uarronis fuit ista senis sententia; nec non, 

Plinius ut memorat, sumpti iuuat imber aceti. 846 

Dicendum et quae sit praecox medicina timenti; 

Cautio namque potest diros praeuertere morsus. 

Si iecur exaectum tardo de uulture portes, 

Erucis aut si totos perduxeris artus, 

Quas prius adtritas uehementi adspargis aceto. 860 

Aut tu ceruina per noctem in pelle quiesces 

Aut genere ex ipso dentem gestabis amicum. 

Toxica praeterea qua sint pellenda medella, 

Expediam. sanguis poterit prodesse caninus, 

Qui facili potu antidotos imitatur honestas. 866 

882 rafani 1 888 excelsa B | mole, aJt. 1 supra Kn., A 11 
834 Manaoit Mandabit AJdus; num Aptabit ? \ opeUam 
0: ofellam uulgo | 8S6 titimalus A | perunguot, u aU. sup* 
puncta in A | 83G est 0: et uulgo | foll. A | 839 foetu A | diluta 
A: commixta B (A mgo pro uar. lect.) | 841 Yeton. fere B t 
gallinea {erasa supra aU. a uirgula) A aut omisso | 842 fecerit 
uulgo I avpes A | 846 precox (t cora suprascr.) A: praecora B 11 
847 peruertere A | 848 iecor B | 860 adBpargis A: spargit fere B 
spargis f ex corr. I 861 quiescis B | 862 gestabis A: portabis B 
(A mgo) I 863 medela Ab | 866 antidotus plerique B | imitatur 
(fft^ medicatur) A: meditatur (-catur h) B | nonestas tiulgo: 
honestoB (ita ut alt. b a m. Ji addita^ supra aJt. o posita sit y) 
A honestam B (honestos od) 



UBER MEDIGINALI8. U7 

Uis et mirificos cautus praediscere odores, 

Accensis quibus arcetur taeterrima serpeiiB? 

Aut styracem torres aut diri uulturis alam 

Uel nepetam aut frondem rigidae stirpemque myricae* 



*' 



XLVL IcHbuB scorpii et morsibus fimris caeei uel aranei. 

Suut minimae specie, sed dirae uulnere pesteS; seo 
Qnae magis in tenui latitantes corpore fallunt; 
Scorpius ut grauis est et araneus. haec mala semper 
Captant securos multa iam nocte sopores; 
Et documenta dedit nobis prostratus Orion, 

. Magna quod eziguis perimantur saepe uenenis. 866 
Quod si uulnuB atrox incussit scorpius ardens, 
Gontinuo rapitur, tunc digna caede reuulsus 
Uulneribusque aptus fertur reuocare uenenum* 
Aut calidis pelagi lymphis loca laesa fouentur 
Siue meri potu dissoluitur inproba pestis. 870 

. Ad cunctos autem morsus ictusque minorum 
Caseus aptus erit pauidae de lacte capellae, 
Cumque hoc absumi debebit origanus herba: 
Haec duo mirificis curabunt icta medellis. 
Nec non fenuculo calidum adnectetur acetum 876 

Aut uiuum sulphur sicci cum faece Lyaei. 
Eziguo piperis cerebrum conspargito galli^ 

867 teierr. ef, et (t.ue supra pr. te) A: neterr. ceteri B || 
868 torreus A | stiracem A, B ea; parte \ diri (t supra pr. i) A, 
duri fere B | 869 nepetem (a eupra uU. e) A 1 mirice A, et fere 
B I titulwn hic om. A {cf. ad cap. praec.), sea XLYl add. mgo; 
aranearum B (-orum b) | 860 specie seripsii specieB | uulnera 
pestis B praeter b | 861 fallunt e, e^ (a supra u) A: fallant ceteri 
B I 862 mala A: male B | 863 muta ^ | 866 Quod si A: Et quod 
B I BcorpiuB e, et (on supra us) A: scorpion ceteri B | 867 rapi- 
tur (ca supra ra) A: capitur B | caede reuulsuB A: credereclu- 
8UB B (ei A mgo pro uar. lect.) | 870 impr. A, B ea; parte | 872 pa- 
uid^ {mqo rapide) A: rabid(a)e et rapid(a)e B simae uulgo foetae 
liummdbergius | 874 medelis A | 876 fenuculo A: peniculo B 
(A 9upra9cr. pro uar. lect.) \ 876 sicca uulgo \ fece 1 877 galli] 
melli fere B || 878 seneBcent (a supra |>r. e) A | dolore {mgo 

10* 



148 XXI. Q. SEBENI SAMMONIGI 

Quo lita Banescent depulso membra dolore. 

Sin autem muriB nocuit uiolentia caeci, 

Quae Bola signauit uoluendis orbita plaustris, 880 

Inline: mira datur uili de puluere cura. 

XLVIL Subitaneo dolori, fAri atque ostocapo. 

Nonnumquam existit subiti noua causa doloris, 
Cuius origo latet, certis reprimenda medellis. 
Namque chelidoniam mixto sale nectere prodest 
Uelleraque infuso recalentia sulphure sanant. 886 

Ostocopum lento conducit melle perungi. 
Sin autem calidae depascent corpora febres, 
Tunc apii sucus leni sociatur oliuo: 
Membra lines^ fotuque ferus mulcebitur ignis. 
Nec spemendus adeps, dederit quem bestia meles. 890 
Seminecis cerui lacrimam inmiscere liquori 
Oonuenit atque artus illinc mulcere calentes. 
Febribus aut longis galli noua iura uetusti 
Subueniunti tremulis etiam medicantia membris. 

XLVIIL Quartanae typo remediando, 

Nec tu crede leuem dilato tempore febrem, 895 

Quae spatium sibi dat, magis ut cessando calescat, 
Letali quae grassatur quartana calore, 
Ni medicas adhibere manus discamus et herbas. 



N 



t pudore) A || tU, oscopoto {BwprMcr» ostocopo) A | 888 certia 
(t ueris suwmcr,) A: uerifl B | medelis A | 884 neciere cer- 
tom § proaest A | 886 solphura proBtant {9Upra»er. Banant) 
A I 886 qon^^c^t (mgo t condacit) A | perungui B | 888 appii A | 

889 lines u^daoi line (e ex eorr,, iUrum e «uprcucr.) A, line B | 

890 melifl itMMfO | 891 miBcere B | po9t 892 uulgo addunt haec 
ah omissai Sic lacerat morbum bilemqae reuolait in aluum. 
Praeterea chymom stomacho desiccat iniquam, Quae magis atque 
magis promittunt corpora claudi |[89d aut : at uulgo || 894 JuMbent 
Ab, om, ceteri B | tit. remediandi A (ut et ante 928) | 897 Loe- 
tali quoque A | 



LIBER MEDICmALIS. 149 

Alia non pudeat temo cum cimice trita 

Et diluta mero mediis haurire diebus; 900 

Aut teneram iecoris murini ducere fibram, 

Quattuor ut duri iungantur scripula Bacchi. 

Mira est absinthi cum simplice potio lympha. 

Sume tribus digitis adprensum semen anesi, 

Tantundem marathri nec mulsum desit aceti, 906 

In cuius cyatho praedicta salubriter hauris. 

Maeoniae Iliados quartum subpone timenti^ 

Aut leporis trepidi diluta coagula trade, 

Prodest et potu, set mulsus^ Doridis humor. 

Quidam etiam miranda ferunt, ueniente calore 910 

lurantes ludum Ueneris munusque petendum. 

Sed prius est oleo paruas feruescere ranas 

In triuiis illoque artus perducere suco. 

XLVIIIL Tertianae typo remediando. 

Est etiam altemis febris rediuiua diebus, 

Tempora discemens quasi iustae pondere librae. 915 

Ut possis igitur talem prohibere furorem^ 

Inuolues cera sine caudis grana cumini 

Puniceaeque indes pelli colloque ligabis. * 

Pulei ramus lanae uelatus amictu 

Tempore suspecto medicos praebebit odores. 920 



899 Alia, ait. 1 suprascr. A | cimite, c supra t, A | 901 tene- 
ram (tngo facile) A: facilem B | 904 adprehenBnm A | anisi 
Keuchenus (anesi ego): aneti 0; ef. Plin. 20, 194; Plin. secund. 
III 16 I 906 maratn A, et fere B 1 906 ciato A 1 907 Ly meoni^ 
iliados qnartum A Quartmn ly meoniae iliadis quartam B eoo 
parte (in alia parte turbae) \ subpone B: suppore (n supra r) A 11 
908 di^luta A | 909 potu set scripsi: potus et potus sea 
uidgo I 912 paruas A: partus et parcus B | peruescere A | ranas 
ed. uet.i curas A rana B ranae ? | tit. tjpore mediandi A l| 
914 recidiua Heineius 1 916 ponderaB | 917 sine caudis (claudis) 
B: sine cansis A pallentis u^lgo \ cymini (y ex corr*) A | 918 Pu- 
nicee ^ A || 919 ramus t: ramum {num hoc seruato uelabis ?) \\ 



150 XXI^ Q. SERENI 8AMM0NICI 

Prseterea tritos dinex sorbendas in ouo: 
Horridus adtactn, sed gusta commodus apto. 

L. Cottidianae typo remediaiido. 

At qui continuis non cessat adire diebus, 
Sed tantum certas morbus discriminat horas, 
Triticeum metuit granum, si credere dignum est, 926 
Quod latitans fracto fiierit sub pane repertum, 
Nec non ossa iuuant saeptis inuenta domorum: 
Conuenit baec tereti pendentia subdere coUo. 
Multaaue praeterea uerborum monstra silebo: 
Nam febrem uario depelli carmine posse 930 

TJana superstitio credit tremulaeque parentes. 

LL Hemibritaeo dqpellendo. 

Mortiferum magis est, quod Graecis hemitritaeon 
TJulgatum uerbis; hoc nostra dicere lingua 
Non potuere uUi, puto, nec uoluere parentes. 
Inscribis cartae quod dicitur abracadabra 935 

Saepius et subter repetes, sed detrahe summam; 
Et magis atque magis desint elementa figuris 
Singula, quae semper rapies, et cetera figes, 
Donec in angustum redigatur littera conum: 
His lino nexis collum redimire memento. 940 

NonnuUi memorant adipem prodesse leonis. 
Coraliumue utero sicco conectere felis 



921 tr. c. sorbendaB A: c. potatur tr. B | 922 apto (v iupra o) 
A I 928 At qoe A | 980 dipelli A | tit. Hemitritio A -teo B li 
982 greci hemitriteo (n aupra Un, add,) A | 988 Uulgatur B I 
hunc noatri B | diacere A | 985 InscribeB Biuinua \ aurata (ca 
tupra ta) dabra A | 986 repetis B | et A | Bummam 0: summae 
CanBtantinua | 987 Ut idem | 938 pingea uel finges Burman- 
nu8 I 940 redimere (i 9upra aU. e) A | jmt 941 utdgo addunt Cora- 
lium atque crocum cono connectito felis, quem u. om, | 942 Co- 
raliumue utero acripn: Coralium uero | sicco conectere felis 
scripsii n cocco (t 11 aupra cc A, cocto od) nectere uelis || 



LIBEB MEDIGINALIS. 151 

Nec dabites illi ueros miscere smaragdos, 

Adsit baca tereis niueo pretiosa colore: 

Talia languentis conduces uincula collo, 946 

Letalesque . abiget miranda potentia morbos. 

LIL Fracturis et luxis sanandis. 

Lifandum dictu cunctis procul absit amicis, 

Sed fortuna potens omen conuertat in hostes. 

Uis indigna nouo si sparserit ossa {ragore, 

Conueniet cerebrum blandi canis addere fractiS| 960 

Lintea deinde superque indutas nectere lanas, 

Saepius et sucos conspargere pinguis oliui: 

Bis septem credunt coalescere cuncta diebus. 

Aut ueteri BacclTo caprae fimus inde petulcae: 

Hoc reserat clausum, trahit haerens, sanat apertum. 966 

Si uero caput infestus conliserit ictus, 

Ex oleo necti uestis debebit arachnes: 

Nesciet haec illinc^ nisi cum sanarit, abire. 

Quod si luxa suo decedunt membra tenore, 

Urere femineos crines ac iongere seuum 960 

Congruit ac tali medicamine mota ligare. 

Aut maluam ex pingui tritam adposuisse iuuabit. 

At si conclusum seruauit tibia uulnus, 



948 Nec 0: Ne uulao \ illi ueros A: illo neros B iUi uirides 
uulgo {cf. Lucr. II 806 wique Ixichm.) | 8=maragdo8 A | 944 ha- 
het A: om. B | Ad (t suj^a d) si (s ctU. supra Un.'j baga A, corr. 
Vomus I 946 languenti uulgo \ conduces Bcripaii conducere 
conducent uuigo | 946 Loet. A | abiget Ae: abiges ceteri B abi- 
gent uulgo ) wilgo ponunt capita 62 et 68 post 64 et 66: secii- 
tU8 9um I 948 omnem A | 961 indutas A: inductu B inductaa 
utdgo II 962 SUC08 (t i supra o) A j consp. (a supra con.) A 1 968 coa- 
lescere A: inualescere B (A mg. pro uar. lect.)][96i adde (l in supra 
ad) A I 966 reserat (t aperit suprascr.) A: apent B | 966 i^is ictus 
(m. J9) A I 968 haec add. supra lin. m. ^ A | 969 luxo A | de- 
cedent B | 960 Prourere B | fem. (i supra e) A | adiungere A | 
s^uum A, et fere B | 961 Congruet B | 962 malum — tritum 
B I iuabit, ita A | 963 At : Aut b 



162 XXI., Q. SERENl SAMMONICI 

Stercus oois placidae innges adipesque uetustos^ 
Pandere quae poterunt ulcus patuloque mederi. 965 

LIIL Neniis indsis ud dolentibus et cantractis. 

Haud quisquam credet disiectos uulnere neruos 

Ad solitum rursus reuocari posse uigorem; 

Sed prodest terrae lumbricos indere tritos, 

Quis uetus et rancens sociari axungia debet. 

Si uero occultus neruos dolor urit inertes^ 970 

Uulturis excisos adipes rutamque remittes 

Aut ceram et tali recreabis languida fotu; 

Conuenit et calidis pelagi perfundier undis; 

Carica uel betis lento cum melle iugetur, 

Aut Baccho madefacta Ceres cum froftde cupressi, 975 

Quo poteris fotu recreare rigentia membra. 

Sin autem subito replicantur. corpora morbo, 

Contractos reuocat neruos caro sumpta columbae. 

LIIIL Aegris somno adsdscendo. 

Non solum miseros taeterrima febris adurit, 
Sed super optato pergit uiduare dopore, 980 

Ne prosint placidi, caelestia munera, somni. 
Carta igitur, uariis pinxit quam littera uerbis, 
Uritur, inde cinis calido potatur in amni. 
Prodest puleium capiti substemere magnum; 
Prodest et mixtam lymphis potare cupressum; 985 
Palladiis itidem sucis, quos flore rosarum 

964 iungis B praeUr b | 966 dissectos ^ 1 968 addere A || 
970 occultos A (bh) I 971 remitte B | 972 recreabit A I 978 pe- 
lagi calidiB B | connmdier A | 974 iugatur B | 976 Quod A || 
978 reuocat (n aupra at) A reuocant b | 979 teterr. 0: deterr. 
uulgo I 982 quam pinxit B | 984 Proderit et magnom capiti 
subBtemere puleium (substeme uel -ni pauei B) ; corr. Alaus^ 
nisi guod pro magnum in fine foeuit saepe; uulgo seruato uer* 
horum ordine fulcrum pro puleium ) 985 mixtom A | cypr. A || 
986 item B praeter e 



UBER HEDICmALIS. 153 

Condieris, iungis madidam tritumque papauer: 
Quo lita frons facilem praebebit nocte quietem. 
Nec non mandragorae gustu sopor additur altus. 
Dilue praeterea glomeramina, quae gerit intus 990 
Clausa aries inter geminae cozendicis umbras, 
Inde soporati ducentur gutture potus. 

XF. Lethargiae eccpeUendae. 

Diximus hanc sortem miseris mortalibus esse, 

Ut saepe inter se mala sint contraria morbi. 

Denique nonnumquam sonmo sicmembragrauantur, 995 

nt coniungatur leto sopor altus acerbo. 

Ergo leui flamma torrentur comua caprae, 

Quo nidore grauem dispellunt lumina somnum. 

Aut ueneris labrum quae didtur herba bibetur, 

Quae teritur prius et uino confusa liquesciL 1000 

Conueniunt acidis euphorbia mixta fluentis; 

Ghramina uel rutae, gemina si nare trahantur. 

Quidam dira iubent| septeno cimice trito 

Ut uitientur aquae cyathusque bibatur earum: 

Haec potiora putant quam dulci morte perire. 1006 

LVL CamUidli morbo depdlendo. 

Est subiti species morbiy cui nomen ab illo 
Haesit quod fieri prohibent suffragia iusta. 




hentur b 1 1008 Quae {camp.) dam (▼ aupra aU, b,)A\ cyinice A {| 
1004 ciatusq; A, et fere B || 1006 perirent B praeter b || Ht, depel- 
lendo <m, B 1 1006 illo A: illo est B | 1007 Haesit quod A: 
Quod B I prohibent s. i. A: nobis 8. i. recusant B 



154 XXI. Q. SERENI SAMMONIGI 

Saepe etenim membris atro languore caducis 
Concilium popali labes horrenda diremit. 
Ipse deus memorat dubiae per tempora lunae loio 
Conceptum, talis quem saepe ruina profudit. 
Prodest cum ueteri Baccho fel uulturis atri^ 
Sed coclear plenum gustatu suf&dt uno 
Seu cruor ex Progne mixtus cum poUine turis; 
Aut apium elixum aut conditum melle fel agni; 1016 
Marrubiumue pari confusum pondere mellisi 
Cui tu terna dabis gustu coclearia in uno. 
AptuB mustelae cinis est et hirundinis una; 
Praeterea pluuias, hominis quas calua supinas 
Excepit proiecta sinu; consumere prodest. 1020 

Aut lapis ex nido, uaga quem congessit hirundo, 
Uellituri et nexu fouet attoUitque iacentem. 
Pellitur, ut fama est, gustu quoque languor anethi. . 

LVIL Begio morbo depeUendo. 

Begius est uero signatus nomine morbus, 
Molliter hic quoniam celsa curatur in aula. 1025 

Huic rubia ex mulsa fertur conducere lympha; 
Alia trita dabis uino madefacta calenti; 
Uellera cum uiuo suffiri sulphure prodest. 



1008 acri i I 1009 Consiliam B | peremit t diremit A || 

1011 quem {supraser, t qu^) A: qa(a)e B | aemper uiaa {suprascr, 
sepe raina) A | profandit B (A atfproacr. pro uar, Ud,): totus 
locus iustam at^ emendationem aut interpretationem deMerat || 

1012 airi t ampli A: ampli B 1 1018 gastata (-tam b) 0! gaatu 
tibi uulgo 1 1014 Seu A: Aut B | 1017 iu om, B, add, supra lin, 
A I 1018 eflt om, B | 1019 supina uulgo supino Caeaarius | 1022 ai^t 
(9umr(ucr, et) A | louit fere B 1 1023 aneti fere B aneto A | tit, 
pellendo B | 1024 uero Bublimi {mg, t signatuB) A; num uere 
Bublimi ? 1 1026 rubi^ A | limpha A H 1028 uino (y eupra n) A: 
uino B I suffuri (i supra alt. u) A sumre fere B | sulphore A 



LIBER MEDICINALIS. 155 

LVIIL Infantibus dentibus ud strige mquietatis. 

Nudum hominem primo mundi natura profudit; 
Insuper excruciat, niueis cum dentibus armat. 1080 
Collo igitur moUi dentes nectentur equini; 
Qui primi fuerint pullo crescente caduci; 
Aut teneras cerebro gingiuas inline porci 
Aut leporis niueoue hirtarum lacte caprarum. 
Praeterea si forte premit strix atra puellos 1085 

Uirosa inmulgens exertis ubera labris, 
Alia praecepit Titini sententia necti, 
Qui ueteri claras expressit more togatas. 

LIX. Canbusturis igne uel frigare. 

Sunt diuersa quidem mala frigoris atque caloris, 
Sed tamen amborum simili nocet ulcere uirus: 1040 
Illa quoque usta putes, quae sunt niue laesa rigente. 
Gonuersa in cinerem platani pila curat utrumque; 
At uero ambustum flammis, qui candidus oui 
Sucust inesty pinna inductus sanare ualebit 
Aut tu sucosae cinerem perducito lanae; 1046 

Aut uiuam ex oleo ueteri conponito calcem; 
Hordea uel franges atque oui candida iungeS; 
Adsit adeps porcae: mira est haec forma medellae. 
Utere praeterea pariter seuumque capellae 
lunge chelidoniis, ac sic line uulnera, sucis. 1050 



tit. dentibua A: BtridentibuB B | stiga A striga fere B || 
1029 primum B | mundi (-do e) 0: mater uulgo |[ 1030 armei 
(a Siipra e) A: armet B 1 1031 CoUigitur (o supra li) A, Colligi- 
tur B praeter b | 1082 prim^^m (i supra um) A | 1083 teneris — 
gingiuiB B I cerebro (um supra o) A: cerebrum B | 1084 niueoi^Q 
(? supra o) hirtarym (bibitnr cum suprascr.) A: niaeum bibitur 
cum B I caprinb B |* 1087 Alia (olt. 1 supra Un.) A 1 1088 toga- 
tas (t supra alt a) A | Ut. Combusturis igni B 1 1041 putas B || 
1044 penna (eexi corr.) A | 1045 sq. Aut] A, supra uirg. erasa, his 
A I Bucus ad cinerem A | 1046 ueteri (uini suprcucr.) A: uini 
(•no) B 1 1048 medelf A | 1049 habet A, om. B | 1050 c^lid. Ab 



156 XXI. Q. SERENI SAMMONIGI 

Qnodque rigens ussit glaciesy axongia simplex 
Mnlcet, et ex facili grata est medicamine cura. 

LX. Uenmis prohibendis. 

Ut tutus fias infestae fraude nouercae 

Uel quicumque tuo carpetnr liuidus auctu, 

Non expectatis eat obuia cura uenenis. 106& 

Ante cibos igitur iuglandis fetus edatur; 

Produnt electri uariantia pocula uirus; 

Praeterea coctae quemo cum cortice lymphae 

Conueniunt potu demersaue ficus oliuo; 

Saepe etiam raphanum praedixit numen edendum. 106O 

Antidotus uero multis Mithridatia fertur 

Consociata modis; sed magni scrinia regis 

Gum raperet uictor, uilem deprendit in illis 

Synthesin et uulgata satis medicamina risit 

Bis denum rutae folium^ salis et breue granum^ 1065 

luglandesque duas, tereti tot corpore ficus^ 

Haec oriente die parco conspersa Lyaeo 

Sumebat, metuens, dederat quae pocula matri. 

LXI. Uenenis datis. 

Si nequit infandum praeuertere cautio uirus, 
Proximus ille gradus data pocula pellere cura. 1070 
Lacte asinae placidaeque bouis prodesse loquuntur; 
Uettonicam ex parco sumunt plerique Lyaeo. 

1061 rigenB (ec supra ig) A: recens B | hauait (siui miifra 
haa) A 1 1064 aucta wdgoi acta 1 1066 foetus A 1 1067 uims 
(e Mipra u) A uiras b: uires ceUri B 1 1069 dimersaae B prae- 
ter b 1 1060 rafanam | 1061 Antidotoa A | mitridaUa A mitri- 
batia fere B || 1062 magnus B 1 1068 aeim (t ailem iupraacr,) de- 
prehendit A 1 1064 Sinih. | 1066 tereti tot A: teret (-ti) cam 
B totidem cam uvHgo \ ficoB A|| 1067 conBparsa iMiuot B || 1068 q b q; 
A: quod eeteri B | mater uuigo 1 1069 Si ex Sa corr, A | ne quid 
A I 1070 cogit (cara Bumraser) A | 1072 Ueti (B supra U) A 
Ueton. fere B | parco HeiMiuBi parao 



LIBEB MEDICINALIS: 157 

Quod si ederae sacum, quae truncos implicat altoB; 
Instilles labrisi poterunt faaud uUa nocere 
Pocula; quae quiaquam saeuis uitiauerit herbis. 1075 
Si quis hyoscyamum gustarit, lacte capellae 
Exhausto rabidos poterit mulcere furores. 

XLIL Uinlnerilms ec recidiuo mrandis. 

Uulnera tabescunt spatio uitiata uetusto 

Curaque nil prodest nec ducitur uUa cicatriz. 

Sed tamen herbarum tam mira potentia poUet, 1080 

Ulceris annosi sinus ut coalescere possit, 

Marrubium si tute coquas illoque liquore 

Uulnus atrox foueas, cineres uel harundinis altae 

Inducas leporisue adspersa coagula uino 

Aut hederam Baccho decoctam aut semen ^anethi 1086 

Aut cineres alni tardo cum melle ligentur; 

Lumbrici terrae poterunt conducere uulnus 

Aut facilis lapathi coma latior ulcera purgat; 

Conmiscetur adepS| sed non ullo sale tactus; 

Pinea praeterea uiuo cum sulphure cortex 1090 

Et pice cum spissa iam perdita membra reponit. 



1078 hederae fere B | Bucum Ab: <m. ceteri B | q «o; quo 
corr. A (om. b) | implicat artuB (suprtucr. t moUicat altoB) A mol- 
licat altoB B: latet cHiquidl 1074 labris egoi parmB pateris 
uulgo 1 1076 hyoBciamum | 1077 EzhauBtoB Bubito (t rabidoB 
iuprascr.) A 1 ^. ec recidiuo scripsi: et rei dubiae A et re- 
duoiae B et re dubia uulgo 1 1078 uetusto t dierum A: dierum 
B II 1080 pellet B || 1081 annoB Bi (tn -OBi eorr.) BinuB (us am.2 add. 
e< t i suprascr.) A | et B praeter b | poBset A | 1082 tute c. A: tu c. 
B tu rec. uulgo | 1088 cinereBq; (t supra q;) A | hirundinifl B || 
1086 ant Ab: et ceteri B j aneti | 1086 cineris A | 1088 la- 
phsti A lapati B j coma latior uulgo: cumulatior (fortaeee hoc 
retento frondis pro facilifl \8ic et A] reetituendum) 1 1089 Gom- 
miflcetur A: CommixtuB B Et commixtus uulao \ non nllo (b: 
non nuUo ceteri) Bale tactuB B: Bed npi]i nulIoB adiacet actuB 
A; latet dliquid 1 1090 uino (▼ supra n) A ) 1091 conBpisBa (non 
BpiBsa) B I repOBcit t reponit A 



158 XXJ. Q. SERENI SAMHONICI LIBER MEDICINALIS. 

LXIIL Uerrucis toUendis. 

Interdum existit turpi uerruca papilla. 

Hinc quondam Fabio uerum cognomen adhaesit, 

Qui solus patriae cunctando restituit rem. 

Id poterit uitium sanguis curare lacertae 1096 

Aut urina canis cum terra inducta madenti 

Aut herbae sucus, quae lactea nomine fertur. 

Est tithyniallus item tali satis apta medellae. 

Si rupta inmensos fundet uerruca cruores, 

Purpureo triti cineres de uellere prosunt^ iioo 

Quod fuerit uero conchyli sanguine tinctum. 

LXIIL Haemorrhoidibus medendis. 

Excruciant turpes anum si forte papillae, 

Agrestis prodest radix superaddita porri, 

Ne uiolet sanum, iuglandis fragmine clausa. 

Sal niueum sumes, Beticum quem nomine dicunt, 1106 

Dulcia cumque nigra iunges fuligine mella 

Adponesque super: pellit medicina dolorem. 

tU. Uenicis A ind. | 1098 fabio (y iupra b) A fauio B 
praeUr b | agnomen A 1 1007 lactea n. fertur A: fertur n. lecher 
(lether li) B lathyr uulgo | 1098 Est (st a m,^ f?^) ^» ^^ 
uulgo I 1099 fundit B | 1000 Serica purpureoB = r= = cineres 
(suprcMcr. t triti) de ueUere (re awtra hn, add,) prosunt A || 
1001 condli A, aie uel conchili B | tit Emorroidis Ah Emor- 
uidis fere ceteri B | 1104 Ni B praeter b 1 sanum uulgoi sana 
I ingl. (y 8upra n) A | 1106 quod uulgo (Baotis quod X. Mud- 
Urus d, r. m. 868) | 1107 Adponisque | Ex tb Quinti Sereni 
fet aS. litt. maiuae. A Ezplio lib medicinalifl Quinti Sereni 
feliciter liH. mai. b (et similiter alii B). 



xm 

INCERTI 

SEPTEM SAPIENTIUM SENTENTIAE 

SEPTENIS UERSIBUS EXPLICATAE. 



I. Blas Prieneus. 

Quaenam summa boni est? mens quae sibi «ionscia recti. 
Pernicies homini quae maxima? solus homo alter. 
Quis diues? qui nil cupiet. quis pauper? auarus. 
Quae dos matronis pulcherrima? uita pudica. 

XXII. Ext(U hoc optuculim fdlso inter Ausomi camina {auo- 
rwn eodices iUud non (ignoscunt) receptum m eodicibus A {Lau- 
diano Misc. 87 9aec, XI fol, 176 «g.)» ^ {Pairisino 9844 aaec» XI 
/b2. 41: cf. mu8» Bhen, 81 p. 91), {LawrenUano plut. 87, 25 
saec. XIV fol. 88 S€l)\ quibus libria a me excussis adieci eo$ 
quo8 Woelfflinus P^htili Syri p. 149 adhibuitj scU, D (Farisinum 
8. Germ. lat. 1044 saec. XI), B (Bastliensem B. X. 86 saec. Xm), 
F {Bambergensem saec. XIII); oroeferea uu. 1—7 habenJtw in 
codice Uorauensi 111 saec. aU. fol. bl ita ut singuli uersus 
sinpuiis sapientibus sint dfxti^ cuii*s notitiam debeo Wattenbachio^ 
qui codicem descripsit noui Archiuii U p. 401 sq^; nonnuUos 
uu. adfert Walterus BurJeius de uita et moribus phtlosophorum || 
titulum om. Uor. | sapientum DB7 philosopborom | se^t. u. 
expl. om. D I expedite | post haec habent in qaiB aliquid ipsa- 
rum est obseruatum AB Ipsorum est obseruatum B ipse est 
modus F, pergunt ABBF ut bini uLtimi uersuB (uen. uli B) 
per antitheta finiantur; pergit quorum prior bias prieneus 
sic exorsus est | Bias Pr. om. C perieneus A peritbneuB B ; nomi- 
num corruptelas in F obuias non adfero 1 1 est ABD: om. ceteri \ 
que sibi Uor.: om. AB semper DBF (meuB Bibi bonae recti- 
tudiniB conBcia Burleius s. u. Bias) | 2 hominiB F | 8 Qui | 
cupiat mUgo | 4 om. Uor. \ matronae F 



160 xxn. mCEBTI 

Quae casta est? de qua mentiri fama ueretur. 6 

Quod prudentiB opus? cum possit, noUe nocere. 
Quid stulti proprium? non posse et uelle nocere. 

n. Pittaens Hltylenaeus. 

Loqui ignorabit, qui tacere nesciet. 

Bono probari malo quam multis malis. 

Demens superbis inuidet felicibus, lo 

Demens dolorem ridet infelicium. 

Pareto legi, quisque legem sanzeris. 

Plures amicos re secunda comparas, 

Paucos amicos rebus aduersis probas. 

III. Gleobulns Lindius. 

Quanto plus liceat^ tam libeat minus. 16 

Fortunae inuidia est inmeritus miser. 

Feliz criminibus non erit hoc diu. 

Ignoscas aliis multa^ nihil tibi. 

Parcit quisque malis, perdere uult bonos. 

Maiorum meritis gloria non datur, 20 

Turpis saepe datur fama minoribus. 

lY. Perlonder Corintliius. 

Numquam discrepat utile ab decoro. 
Plus est soliicitus magis beatus. 

6 est <m. B I 6 Quid BF 1 sapientis Uor. \ poBBis B | 7 Qttod 
ABO I tit. Pytacus | mithillenua A mitilenus B mytileneuB || 
8 ef. Burkiu8 8. u. PytJMgaras \ Loqui non licebit B | nesciat 
D 1 10 hic omi88um in fine add. B | superbuB 1 IS Paicito B 1 
quiBquifl C | 18 comparea CD | 14 proba C probes Era8mu8 || 
tit. GleoboluB | lyaiuB AB lundiuB C | 16 tam] tanti (ti ex 
corr.) A tanto Burleiu8^ qui 8. u. Cleob. hunc u. affert 1 16 in- 
uidiae B | imm. AB | 17 nic diu AB homo diu C; nuIluB erit 
diu uulgo | 19 prodere | bonos] maloB B om. B I SO Maior 
meritiB C, qui 19 et 20 tranaponit, Maior uirtuiis F | tit. Ephi- 
riuB Periander C | 22 a OB | decore ABO 1 23 Bolicitus C 



SEPTEM SAPIENTIUM SENTBNTIAE. 161 

Mortem optare malum est, timere peius. 

Faxis, ut libeat; quod est necesse. 26 

Multis terribilis caueto multos. 

Si fortuna iuuat, nihil labores; 

Si nou adiuuat; hoc minus labores. 

y. Solon Atheniensis. 

Tuuc beatam dico uitam, cum peracta fata sunt. 
Par pari iugator coniunx: quicquid impar^ dissidet. 80 
Non erunt honores umquam fortuiti muneris. 
Clam coarguas propinquum, propalam laudaueris. 
Pulcrius multo est parari quam creari nobilem. 
Certa si decreta sors est; quid cauere proderit? 
Siue sunt incerta cuncta; quid timere conuenit? 85 

YI. Ghilon Lacedaemonias. 

Nolo minor me timeat despiciatque maior. 
Uiue memor mortis, item uiue memor salutis. 
Tristia cuncta exsuperas aut animo aut amico. 
Tu bene si quid facias^ nec meminisse fas est; 
Quae bene facta accipias, perpetuo memento. 40 

Grata senectus hominist, quae parilis iuuentae; 
Illa iuuenta est grauior, quae similis senectae. 

24 est AB: om. ceteri | 26 Fao bIb AB Fac sicut F | 26 ca- 
ueio multos ABDF: multos caueto timeto multos E | 27 nihil 
labores scripai: nihil laboris DF nil laboris AB multum laborifl B 
caueto tolli | 28 <m. D | Si non adiuuat ABBF: Si fortuna iuuat 
C Si f. tonat uulgo \ h. m. labores acripsii h. m. laboris ABXF 
caueto mergi || 29 dico beatam | fata 0: facta ABDE, om. F J 
sint ABO II 80 iugator uulgo: iugato codiees \ impar e | 81 fortuti 
A fortuita (et antea honoris) EF || 82 propalam AB : palam C quem 
palam D sed palam EF 1 88 est D: om. ceteri | 84 est om. D I 
caueri ABD j poterit AB | 85 timeri AB ) tit. Philon [j 
37 item u. memor.] inmemor ut sis uiue G uti sis memor 
et uulgo I 38 exuperas BO exsuperans D | 89 quid om. C | 
nec (» ne quidem) ABDEF: non C | 40 om. | 41 hominist 
Bcripsi: hominis ABEF homini GD | quae om. G | similis iuuen- 
tuB AB I 42 iuuenta] iuuentus CF senectus E | est om, C | gratior 
EF I Benecta AB 

FOXT. liAT. MIK. III. 11 



162 XXn. INCERTI SEPT. 8AP. SENTENTIAE. 

Vn. Anacliarsis Seytha. 

Tnrpe quid aosuras te sine. teste time. 

Uita perity uitae gloria non moritur. 

Quod facturus eris, dicere distuleris. 45 

Crux esty si metuas^ uincere quod nequeas. 

Cum uere obiurgaS; sic inimice iuuas; 

Cum falso laudas, sic et amice noces. 

Nil nimium. satis hoC| ne sit et hoc nimium. 

tit. Anacharsis ScYtha (Bchita A Bcitha S scjtheB BBF^ 
codd. prcuUr Thales MileBius {jsic uulgo) inscribentem | 43 c/. 
Burleius 8, u, Anarch, | 44 uitae scripsi: mortiB codiees omnes || 
46 Quid C I BastaleriB | 47 obiorgaB AB: obiur^eB ceteri \ in- 
unic^ A I 48 laudaB ABO: laades ceteri \ sic et amico (-ce) ABO: 
tanc et amice (aic) DE7 | 49 BatiB hoc ABDBF: Batis e C | nec Bit 
AB, q^i finiunt suhscribunt. 



XXIIL 
CLAUDII AD LUNAM, 



Luna decus mundi; magni pars maxima caeli, 
Luna iugus Solis splendor, tuus ignis et humor, 
Luna parens mensum numerosa prole renascens: 
Tu biiugo stellante polos ab Sole ffubemas, 
Te redeunte dies fratemus colligit noras; 6 

Te pater Oceanus reuouato respicit amne; 
Te spirant terrae^ tu uinclis Tartara cingis; 
Tu sistro renouas brumam^ tu cymbala quassas; 
Isis, Luna; Cora esque Ceres tu, IunO| C^belle! 
Altemis tu nomen agis sub mense diebus 10 



Extat hoc carmen in codice Tarisino 4841 taec. X, in pto 
liiesium A. L. 723 seqwyr^ fol, 92 post Bedae oriho^aphtam 
{sequuntur Alcuini, Bedae^ Clemenhs carmina, unde inscripHo 
recens in Bu/rmanni schedis HeidelhergensQme teete Biesio ohuia 
Alcuini uet. (uelF) et ClementiB expUcatur)\ tertii fere eaecuti 
esse res ipsa clamat | Garmen Glaudii de luna inscrihit P, correxi || 
2 iuguB scripei: iu^um P | tuus scripsi: uas P faz BurmannuB 
(AnSi, L, V. 16) U18 Hauptius (opusc, I p. 801) uagus Bueche- 
lertui I 8 numerosa prole idem: numerus a sole P numeris a sole 
dubitanter Hauptius | 4 Tu biiugo seripei: Ast ubi iugo P Ast 
biiugo Burfnannus Tu biiugos Biesius et Buechderue \ poloB 
ab scripai: polo sub P | 6 fraternus scripsi: fratemas P altemaa 
Biesius | 6 amne {uel amni) scripsi: aza P axe Pithoe%u || 
7 stringis Burmannus | 8 renouans P, corr. Pithoeus; remoues 
Buechderus 1 9 Issis P | Gora esque Geres tu scripsi: choris 
caelestis P GnloriB, caelestis Burmawnus Geres caelestis Haup- 
tius I cibile P (Gybebe Hauptius) || 10* et 11 ut Hauptio ita mthi 
obscuri 

11* 



164 XXm. OJJJJDU AD LUNAM. 

Et rarsum renouas altemi lumina mensis. 
Tunc minor es, cum plena uenis; tunc plena resurgens, 
Cum minor es: crescis semper, cum deficis orbe. 
Huc ades et nostris precibus dea blandior esto 
Luciferisque iugis concordes siste iuuencas, 16 

Ut uoluat fortuna rotam, qua prospera currant. 



11 num altemi limina menBis ^ | 12 resurgis cani. Rie9iuB \\ 
14 uHs « uestriB PJj 15 Luciferique PiiftoetM | iuuencas PUhoeus: 
iuci^as P tesU Pithoeo iuuergOB P teste Biesio (unde hic 
iuuencoB coni,) | 16 Et u. f. r. quae PUhoeus, 



XXIV. 
INCERTI AD OCEANUM. 



Undarum rector, gemtor maris, arbiter orbisy 
Oceane o placido conplectens omnia flacta, 
Tu legem terris moderato limite signae, 
Ta pelagus quodcamque facis fontesque lacusque. 
Flumina quin etiam te norunt omnia patrem, 5 

Te potant nubes ut reddant frugibus imbres; 
Cyaneoque sinu caeli tu diceris oras 
Partibus ex cunctis inmensas cingere nexu. 
Tn fessos Phoebi reficis sub gurgite currus 
Ezhaustisque die radiis alimenta ministras, 10 

Gentibus ut clarum referat lux aurea solem. 
Si mare, si terras caelum mundumque gubemas: 
Me quoque cunctorum partem; uenerabilis, audi, 
Alme parens rerum, supplex precor. ergo carinam 
Conserues, ubicumque tuo committere ponto 16 

XXIV. exicU in codice Tarisino 18026 sciec, IX — X in praef. 
ad Atnani fabidas descrihendo foh 76^ sq.; cf, Bwrman/M ArUh. 
lat. y 118 et Wernsdorfius IV p. 814 sq. {Bies. 718) | Incipit 
de oceano P 1 1 Uudamm P | 2 Oceane o Heinsiuai Oceano P I 
flncta (uel ponto) Wernsdorfiw: om. P 8tfaHo relicto; corBu uet 
mota ourmannus | 3 limite Hein8iu8i limine P | 6 te norunt 
Burmannus: tener (-^tenerunt) P, cuiua uocabuia sciiHa com- 
pendiis scripta iam non adnoto | 6 Te potant Wemsdorfiusi 
T~ptant P uirguJa inter e et p media^ ut et Temptant et Te 
portant possis accipere; sed ?ioc sine dubio uoluit acriba | 7 celi 
P I 8 inmensas scripsi: inmensa P inmenao Burmanwua | maiim 
iungere | 9 fesso P, corr. Heinsius | sub aeripsi: si P in Heinsiua \ 
gurgitae P 1 10 EzauBtisq; P | almenta P 



166 XXIV. mCERTI AD OCEANUM. 

Hanc animam, transire fretus et currere cursus 
Aequoris horrisoni sortis fera iussa iubebunt: 
Tende fauens glaucum per leuia dorsa profundum, 
Ac tantum tremulo crispentur caerula motu, 
Quantum uela ferant, quantum eximat otia remis; 20 
Sint fluctus; celerem ualeant qui pellere puppem, 
Quos numerare libens possim, quos cemere laetus; 
Seruet inoffensam laterum par linea libram, 
Et sulcante uiam rostro submurmuret unda. 
Da pater, ut tute liceat transmittere currum, 86 

Perfer ad optatos securo in litore portus 
Me comitesque meos. quod cum permiseris esse, 
Beddam quas potero pleno pro munere grat^s. 

16 fretus et currere aer%p9i: fer& ediscurre P fTetom (freta 
Biemui) et discurrere BurmannuSt tmde discnrrere gyris Bueche- 
lerus {at cf. u, seq. iuBsa iubebunt) | 17 borriflon P | sortis Bur- 
mannua: sortem P 1 19 cerula P || 20 eximat scripsi (mua. Bhen. 
XXXn 226): si nat P sinat uulgo sint Bieeius eine senau || 
21 pupem P 1 23 par Buechelerus: pars P | 24 Et Wemedarfius: 
Te P I 26 liceant P, corr. Heineius | c\irrum («- natieifi) scripsi: 
cursum P cursu BuecheUrue | 26 portas P, corr. Iieineius || 
27 permiBseriB P 1 ipse Burmannus | 26 plenas Mei^erue | promu 
grates P, corr. Heineiue 



XXV. 
INCERTI CELEUMA. 



Heia, uiri, nostrum reboans echo sonet heial 
Arbiter efifosi late maris ore sereno 
Placatum strauit pelagus posuitque procellam^ 
Edomitique uago sederunt pondere "fluctus. 

Heia; uiri, nostrum reboans echo sonet heia! 6 

Annisu parili tremat ictibus acta carina. 
Nunc dabit arridens pelago concordia caeli 
Uentorum motu praegnanti currere uelo. 

Heia, uiri, nostrum reboans echo sonet heia! 

Aequora prora secet delphinis aemula saltu lo 

Atque gemat largum, promat seseque lacertis, 
Pone trahens canum deducat et orbita sulcum. 

Heia, uiri; nostrum reboans echo sonet heial 
Aequore flet Corus: uodtemus nos tamen heia. 



XXV. ExUU hoc celeumatis antiqui exemplum unicum in co- 
diee Berolinensif olim Santeniano [mss. Diee. B 66] saec. VIII 
uel IX p. 279 sine titulo (praeceait Columbani ad Fedolium 
e})istu!a\ unde secundum L. MueUeri apograpfum edidi in Ana- 
Jectis CatiUlianis p. 77 (cf. et E. DuemnHer in Hauptii Z. f. d. 
A. N. F. y 144) I 2 efBsi codex, corr. L. Muellerua \ sereno, 
eic cod. I 6 dabit arridens seripeii dabitur ridens cod. I 8 preg- 
nanti concurrere cod., correxi || 10 delfines cod. | 11 Atque L. 
MueUerus: Et que cod. \ gemet cod., correxi ) 12 et ciddidi: om. 

cod. I 18 echo cod. | 14 erc mea coniectura dedii achoresultet por- 
tu8 noB tamen heia cod. £t chorus exnltet Portuni: n. t. h. 
Peiperus mus. JRJien. XXXII 628 



168 XXV. INCERTI CELEUMA. 

Conuulsum remis spumet mare: nos tamen heia. 15 
Uodbus adsiduis litus resonet: tamen heia. 



16 tamen add. MueUertM: am. cod, ^post 16 Heia naheia 
heleia naheia heiana heia eleia addidit in codice bomu qui- 
dam monachiis | medii aeui imitatio hahetur apud Muratorium 
Antiq, Ital. m 709 et in carmine christiano^ mtod ex codice 
Vosaiano Chr. Q. 7 aaec. X fol. 40 sq. edidit JDuemmlerus in 
noui archiuii uol. YI p. 190 quodque ad Columbanum, ut uide- 
tur, referendum ah hac stropha incipit 

£n BiluiB caesa fluctu meat acta carina 
Bicomis Hreni, et pelagus perlabitur uncta. 
Heia, uiri, noBtrum reboanB echo Bonet heial 

desinit in stropha octaua ?Mce: 

Bez quoque uirtutum rerum fouB Bumma potestaB 

Certanti spondet, uincenti praemia donat. 

Uefltra, uiri, Christum memorana mens perBonet heia! 



XXVL 
INCERTL 

lustiafl innidia nihil est, quae protiuus ipsum 
Auctorem rodit excruciatque animum. 

XXVIL 
INCERTL 

Nereides freta sic uerrentes caerula tranant, 

Flamine confidens ut notus Icarium. 
Icarium notus ut confidens flamine, tranant 

Caerula uerrentes sic freta Nereides. 

xxvm. 

INCERTL 
Uersns in quo totae '^^ITT litterae continentar. 

Sic fugienS; dux, zelotypos quam karus haberis. 

XXVI extat m codice Eifmdlensi 826 $aec. X fol 90, unde 
edidit Th. Mamtnsenus mus. Ehen. IX p. 298. adfert Hieranp' 
mu8 uol. VTI p. 668 Uall. his uerbisi pulchre qmdam de neote- 
riclB Graecornm uerBum transferenB elegiaco metro de inuidia 
lnsit dicenB: lustius — animum (c/l Hauptiw opuec. III p. 388) || 
eine titulo Eineidl. | 2 Auctorem rodit — animum Hieron. : Cor- 
rodit auctorem — animam Eineidlensie , in quo eine inUruallo 
sequitur Damasi carmen ehristianum Titire tu fido eqs. 

XXYII extat in codice musei Britannici Beg. 15. B. XIX. 
eaec. IX— X fol, 101 {cf. quae dixi mus. Bhen. XXXI p. 95) 
sine tittdo. commemorat Viomedea p. 517 K. ttai reciprocum 
neoterici, si non fallor, nouum protulerunt, ut per duos uerBus 
duo alii recurrant, ut in illifl uersibuB: NereioeB — NereideB; 
cf. et Mariue Uictorinus p. 114 ^. 1 1, 8 tranat Uictorini eodi' 
cea I 2, 3 nothus codex Britannicue | 4 Coerula idem 

XXYIII extat in codice Ucneto Bessar. 497 saec. Xn fol. 
58^ {anie Hotnerum latinum), unde nunc primum edo^ nisi faUor || 
tU. toie uiginti tres litere 1 quam Icarus codex^ guod correxi 



170 XXVI-XXXI. INCERTORUM 

xxvini. 

INCERTI AD PANEM. 

Bustice lastriuage capripes cornute bimeinbris 
Cinyphie hirpigena pernix caudite petulce 
Saetiger indocilis agrestis barbare dure 
Semicaper uillose fugax periure biformis 
Audax brute ferox pellite incondite mute 5 

Siluicola instabilis saltator perdite mendax 
Lubrice uentrisonax inflator stridule anhele 
Hirte hirsute biceps fallax niger hispide sime 
Scabrens ariole spurce bruticle fatucle! 

XXX. 
INCERTI AENIGMA. 

CoIIis sum collisque fui collisque manebo; 
Tertia si pereat littera; sexta manet. 

XXYin extat in Ttmcenai 78 (oUm 461) saec, IX fol 88 
(post Serenum Samon.) aine tUulo, in fktngaiUMi 899 saec. X 
sine inscriptione {cf, laenickius in Fleckeis. ann, 1868 o. 891); 
iti Tarisino 8094 saec. XI fol. 66 cum titiUo O^idius Naso ia 
amatoria arte de Pan pastore dicit {apud Biesium A, L. 682); 
itidem Ouidio tribtnmt recentes codices haud pauci (ut Monae. 
464 /bZ. 94: OaidiuB in ruBiiciim). eommemorai LmdprandM 
relat, de legat. Constant. 10 u. 1 e^ 4, tn Antapodosi 6, 82 uu. 
2 — 3. cf. Jj. MueUerus et Hertzbergius in jFleck. ann, 1866 
p. 896 et p. 788 | 2 Cynife 8T Oinife P | hyrpegena P; hirci- 
gena Biesius coni. | petnle 8 p&nlae T | 3 S&iger 8T Si- 
tiger P I 4 uiloBe P 1 6 brute om. T | mutae 8T; muto HertM- 
hergius | 6 Siluicula P | 7 uentisonax codd,, correxi \ anelae 8T 
anhelle P | 8 Hirce P Hyrt(a)e hyrBute 8T 1 fallax mBpidiBsime 
niger 8T niger hiBpidiBsime &llax P, corr, L, MueHlerus | 9 om, 
P (et recentiores cadd.) | Scabrens scripsi; Scrana 8T Sons uel 
Pan uel Intonse Hertsh, \ ariole {uel arbuBticuIa) idem: aridua 
iol(a)e 8T (ortum ex ariduB supraser, iole) | bmticle ego: bru- 
tiole 8 bruciole T | fatucle Hertsbergius: fatude 8 fataucle T I 
finits ' ^ ' 

XXX. extat hoc aenigma^ quod his fere temporibus uindi' 



UERSUS UAEn. 171 

XXXL 
INCERTI DE mPPPOLTTO. 

Fonte lauat genitor, quem crimine poUuat uxor, 
Et puerum refouet| quem iuuenem perimai. 

Ante 8uum gremium portat portatus alumuum: 
Unum gestat equuS; sed duo terga premunt 

Mergitur Hippolytus mersurus amore nouercam; 6 
Quem quia fata iuuant, flumina nulla nocent. 



In causa Hippolyti uersa est natura parentum: 
Saeua nouerca fouet, quem pater ipse necat. 

cauerim, in eodem Ikiricenn fol. 116 eine titulo (mgo, at), iibi 
praeeedwnt qtU anUqui esse possuwt uersietUi: 

Tantimi uina nocent quantum non uipera laedit: 
Inde tremor membriB atqne inde obliuio mentis. 

habetur aenigma (cuius Xvaig est Haemus »- hamus ■■ S) tesle 
L Kleinio mus, Ehen, XXIII p. 191 etiam in cod. Beginenei 
421 saec. XI, in quo u. 2: Littera sexta perit, tertia sioque 
manet minue hene acribitur. 

XXXI inuenitur eiusdcn^ Turicensis foh 118 sine titulo,' 
sunt senUntiae antithetis tplendidae ex maiore epyUio excerptact 
%U docet aUerum distu^ion per se uix apertum^ 1 poUuat (c/1 
u. 2) scripsi: poUuit T polluet Eiesius (An0i. lat. 688) | 8 suum 
ex 80U corr. T || 6 ippolitns T (et u. 7 ippoliti) | nouercam scripsi: 
nouercae T (Jioc seruato moritunu AiesifM) | 6 nonne potius 
Quem, q. f. nocent, f. n. iuuant ? \ facta, c suppuncta, T 



xxxn. 

INCERTI PONTICON PRAEPATIO. 



Tethya marmoreo fecandam pandere ponto 
Et salis aequorea spirantis mole cateruas 
Qnaeque sub aestifluis Thetis umida continet antris 
Coeptantem, Uenus alma, foue, quae semine caeli 
Parturiente salO; diuini germinis aestu 5 

Hoc earmenpost Solinum extat in A, eodice Barisino 6810 
saec, X eine tihuo; in B, Parieino 6881 saec. X cum inscrip- 
tiane aeniifl peracti operiB; 0, Hxrisino 4878 eaec. XI praemissa 
anagraphe Item C. lulii Solini poliistor ponticoii: cf. praefatio 
Mommeeni p, XL sqq., cui debeo coUationes. toM contuU D, 
Parisinum 8819 mieceUaneum^ qui fol. 49 saec. XI hos uersua 
(omisso tittth) habet ab eodem quo Itbrario scriptos: cf. M. 
BormettiS in Fleckeiseni annal. a. 1877 p. 272. nihil naui eon' 
ferunt codices Autunensis 89 et Uaticanus 1478 (kic insignis 
inscriptione: item Gai lulii Solini siue garamanti ponticon). 
du<ie classes A e^ BOD paris ad textum constituendum mcmenii 
suntf etsi praeucdet A. — fragmentum easu adfiexum Solino 
fortasse ad Nemesianum referendum; certe non cum Wem^dorfio 
(I p. 168 — 168) tribui debet Uarroni Atacino, sermonis proprietati- 
bus (cf. 8 aestifluuB, 6 sanguinare) serius aeuum et auctorem Africa" 
num euincenHbus. cf. AvJ^. l. Burm. V 118, Meyeri 284 | uersuum 
ordinem hunc habent BD, ut uu. 1 et 2 praepositis iam 8 post 
18. 4 post 14 et sic usque ad finem coUoeentur | 1 tethia OD 
titnya A tithia B | fecundam A: fecitclam B fecit dea OD (ex 
fecuda ortum) \ pondere B | 2 aequorea scripsi: (a^equoreaa 
(-reuB B), quo seruato moUe Sainiasiusi aequorei Piihoeus \ spi- 
ratifl A I 8 aeBtifluo (i supra o) is (ex u corr.) D | Thotis otn. c | 
humida D | 4 Coeptantem uenuB A: Ceptante (Ceptant^ D) me- 
niiB BCD | quae A: om. BOD | Bomine B | 5 ueroa diuini ger- 
minis acBtu ad sequentia traxi \ in acBtu uoce desinit C 



XXX. INCBETI PONTICON PRAEFATIO. 178 

Spamea purpurei dum Bangamat mida profimdi, 

Nasceris e pelago, placido dea prosata mmidol 

Nam cum prima foret rebus natura feruudis 

In foedus conexa suum, ne staret inerti 

Machina mole uacans, tibi primum canduit aether, 10 

Astrigera et facies uitido gemmauit Olympo. 

Te fecunda sinu tellus amplexa resedit 

Ponderibus librata suis^ elementaque iussa 

Aeternas seruare uices. tu fetibus auges 

Cuncta suis, totus pariter tibi parturit orbis. 16 

Quare, diua, precor, quoniam tua munera paruo 

Ausus calle sequor, uitreo de gurgite uultus 

Dextera prome pios et numine laeta sereno 

Pierias age pande uias: da Nerea molli 

Pacatum candere freto uotisque litata 80 

Fac saltem primas pelagi libemiis harenas. 

Uos quoquC; qui resono colitis caua Tempea coetu 



6 purpurei — profundi L%ndenbroaiu9 : purpureis — pro- 
fundis 1 8 forundis acripH: profunaiB (etiam B) e u. 6; 
croandia Sahnasitis | 9 In foedus A: In fidus D Insidiis B | 10 ua- 
cauB A: cauans BD | canduit acripsi: candidit BD candidus A || 
11 ABtrigera et facies scripsi: ABtrigeram faciem 0; sed gem- 
mauit aciiita significatione positum defendi nequit; melitieque 
aether candescena et Olympus astnger discemunUir |j 18 librata 
BD: fundata A; rede Meyerus confert Ouidium met,i 18 | iussa 
A: uisa BD 1 14 Aetemas Barthiua: Aetherias | auges uulgo: 
augens 1 15 Lindenbrogius Lucret. I 4 confert | 17 uitreo] uit 
hinc B I 19 da A: cla BD | 20 candere scripsi: g^udere 
22 quae Bueehelerus \ coetu Fithoeus: cytu 



xxxm. 

NEMESIANI CARMINA QUAE SUPER8UNT. 



De M. Aurelio Olympio Nemesiano Carthaginienai 
Flauii Uopisci in uita Numeriani c. 11 [p. 221 Peteri] 
hoc extat testimonium: uersu oiUem (Numerianus) talis 
fuisse praediccUur ut ofnnes poetas sui temparis uicerU. 
nam et cum Olympio Nemesiano contendity qui halieutica 
cynegetica et nautica scripsU quique omnibus coronis [sic 
uulgo: colonis codd.] inlustratus emicuit. in quibus 
uerbis pro nautica Bemhardy coniecit ixeutica, ego 
respectu carminis XXXII reposuerim pontica^ certe 
bucolica, quode facile quis cogptel^ nimis recedit a litte- 
rarum uestigiis. haec autem bucolica siue non nouisse 
siue ut leuioris materiae carmina consulto omisisse 
uidetur Uopiscus. 

Ex Nemesiani poematis quae ad nos peruenerunt 
ita composui ut primo loco ezhiberem edogas per 
medium aeuum adnezas Calpumio; cuius de codicibus 
editionibusque quae supra p. 65 sqq. dicta sunt itidem 
ad nostram pertinent. 

Deinde dedimus Oynegetica, quorum particulam 
sematam debemus, ut multa alia^ Gallicomm mona- 
chomm sedulitati*). codices uetustos iam ab Hauptio 

*) eztat in libro Hincmari archiepiscom Rhemensia ad 
Hincmamm epiacopum Laadunensem c. 24 locus sat grauis, 
unde etiam in scholiB haec Cynegetica lecta fuiBse discimus; 
quem ilico subiciam: tuis compilationilua confu90 et, sicui ipse 



XXXIII. NEMESIANI GABMIKA QUAE SUPEB8UNT. 175 

indicatos adhibui A, Parisinam 7561 miscellaneum, qui 
foliis 13—18 saeculo X scriptis sine titulo carmen 
praebet: porro B, Parisinum 4839 saec. X^ cuius fol. 
1—20 Frisciani periegesis, foL 20—26 Nemesianus, 
fol. 26—48 Serenus Sanunonicus leguntur (quem librum 
praeter inutilium uariarum lectionum cumulum nihil 
fere boni continentem lubenter abicerem, nisi aetas 
ut respicerorous cogero posset uideri). his libris a me 
conlatis addidi ex Hauptii apparatu codicem nouicium 0, 
Uindobonensem 3261 (phil. 335) saec. XVIi qui fol. 
43 sqq. Ouidii Halieutica, fol. 48 sqq. Nemesianum, 
fol. 58 sqq. Gratii Cynegetica praebet. nimirum haec 
tria opuscula in una membrana scripturae langobardi- 
cae coniuncta olim ex Gallia in Italiam attulit Actius 
Sincerus Sannazarius; cuius exemplaris pars Gratium 
Ouidiumque conplectens cum ipsa nobis seruata sit^ 
Nemesianus tantum apographo illo hodie suppetit; cf. 
Hauptius praef. p. XXII sqq. ceterum recentem et 
sine dubio hic illic a docto scriba correctum par est 
postponi librorum uetustorum A et B consentientium 
auctoritati. — inter editiones prae ceteris commemo- 
ratione dignae sunt Wemsdorfii [P. L. M. I 85 sqq.] 
et Hauptii [Ouidii Halieutica ectr. p. 43 sqq., cf. et 
opusc. I 403]. 

Denique in fine et fragmenta duo^ ad quae Phil- 



dixistij prcupostero ordine positis et mmptatn in eodetn staiu 
tnanentibue atiter reepondere non potui^ ntei^ ut uenatores ferae 
luetra eequentee agert audiiu et lectione puer scolariua in Ubro 
qui inecribUur kynegeticon Carthaginensia Aurelii didici^ hac 
illacgue discurrendo, retroarada etiam ueetigia repetendot an- 
fractue tuos uestigando ezplicare etuderem: quod a^uc mihi erit 
necessarium facere et in explicanda de inceptis ratione et in 
ostendenda causdli actione de hie, quae admieisti et pro quibus 
tibi et eccUeiae tibi commissae scripsi, contra quae inregulariter 
subscriptionem, quin potius tuam nouam praesumptionem adieris 
^miUe uias tristesque labores discursusque citos, securi praelia 
ruris* et sincero corde lites domesticas subire compeUar. 



176 XXXm NEMESIANI CABIONA 

ippnB Eohlmaimiia liberaliter nobisciim eommunicaait 
qnaecamqiie ex Lactantii codicibns enotaaerat, et in- 
certae fidei de aacapio uersaB adiecimas. 



I. ECLOGAE. 

Ecloga prima. 

[TiMetas. Tltjnis.1 

Tlm. Dum fiscella tibi fluuiali, Tityre, iunco 
Texitur et raucia inmunia mra cicadiBy 
Incipe, si quod habes gracili aub arundine carmen 
Oompositum. nam te calamos inflare labello 
Pan docuit uersuque bonus tibi fauit ApoUo. 6 
Licipe, dum salices haedi, dum gramina uaccae 
Detondent, uiridique greges permittere campo 
Dum roB et primi suadet clementia solia. 

Tit. Ho8 annos canamque comam, uicine Timeta, 

Tu iuuenis carusque deis in carmina cogis? 10 
Dizimus et calamis et uersum aptauimus olim, 
Dum secura hilares aetas ludebat amores. 
Nunc album caput et ueneres tepuere sub annis, 
lam mea rurieolae dependet fistula Fauno. 
Te nuuc rura sonant; nuper nam carmine uictor 15 



Aareliani nemesiaiii CartafiinensiB effloffhe incipiunt g, 




^ oi.^ r?*** ! l^ y^^ » ^»^« » I l^i^labat n, corr. m. rec. \\ 
i ^uf ?J? ' ' tepnere n et {iia ut anU t liuera sU txpufneta) 
V iuJ!V7T.^' **• "^^^ intepnere habet-. Btupuere 1 1 14 lam 
*. «ani o 1 15 carmme mctor (-ctos) I; carmina uictor O 



QUAE SUPEESUNT. 177 

Risisti calamoB et dissona flamina Mopsi 
Indice me. mecum senior Meliboeus utrumque 
Audierat laudesque tuas sublime ferebat; 
Quem nunc emeritae permensum tempora uitae 
Secreti pars orbis habet mundusque piorum. 20. 
Quare age, si qua tibi Meliboei gratia uiuit, 
Dicat honoratos praedulcis tibia manes. 

Tim. Et parere decet iussis et grata iubentur. 

Namque fuit dignus senior^ quem carmine Phoebus, 
Pan calamis, fidibus Linus aut Oeagrius Orpheus 26 
Concinerent totque acta uiri laudesque sonarent. 
Sed quia tu nostrae laudem deposcis auenae, 
Accipe quae super haec cerasus, quam cernis ad 

amnemy 
Continet; inciso seruans mea carmina libro. 

Tit. Dic age; sed nobis ne uento garrula pinus 80 
Obstrepat; has ulmos potius fagosque petamus. 

Tim. Hic cantare libet; uirides nam subicit herbas 
MoIIis ager lateque tacet nemus omne: quieti 
Aspice ut ecce procul decerpant gramina tauri. 
Omniparens aether et rerum causa, liquores, 86 
Corporis et genetrix telluS; uitalis et aer, 
Accipite hos calamos atque haec nostro Meliboeo 
MittitC; si sentire datur post fata quietis. 



16 disona n | cannina g | 17 melibeufl G semper | 20 prio- 
rum G I 22 dicit n | 28 Tim. orn. g \ et om. 11 1 26 fidibus sid 
(suprascr. linus m. rec.) n: fidibusq; lydus g fidibusque LinuB 
1 1 aut oeagriuB n: aut egrius g modidatibus I | 26 totque 0: 
atque 1 1 Bonabant (mgo Bonarent at meliuB) g | 27 laudem O: 
muBam 1 1 28 deest, ut uid., in I , qui u. eeq. quercus pro ser- 
uans I 28 Buper hoc Heinsiue \ annem g I 80 garula n cartula 
{mgo at ganda) g | 81 obsfoej^et n | has hulmos g | fagosue I 
ex parte | 82 Tim. om. g | subicit n: subigit gl (suggerit pauc%)\ 
num Bubrigit F | 83 lacteq; n | late tacet et g | pecuB Bwrman- 
nus^ quo accepto fnalim iacet 1 86 Onme parens g || 86 genetris 
n genitrix g | 37 hoB (hoc g) cantus O: hoB calamoB 1 1 88 Mit- 
tite in initio I: post datur O (mitite g) 

POXT. LAT. MIN. III. 12 



178 XXXm. NEMESIANI CARMINA 

Nam si sublimes animae caeleatia templa 
Sidereasque colimt sedes mundoque firuuntur: 40 
Tu nostroB aduerte modos, quos ipse benigno 
Pectore fouisti, quos tu, Meliboee, probasti. 
Longa tibi cunctisque diu spectata senectus 
Felicesque anni nostrique nouissimus aeui 
Girculus innocuae clauserunt tempora uitae. 45 
Nec minus hinc nobis gemitus lacrimaeque fuere 
Quam si florentes mors inuida carperet annos. 
Nec tenuit tales communis causa querellas. 
Heu, Meliboee, iaces letali frigore segnis 
Lege hominum, caelo dignus callente senecta 60 
Goncilioque deum. plenum tibi ponderis aequi 
Pectus erat tu ruricolum discemere lites 
Assueras, uarias pacans mulcendo querellas. 
Sub te ruris amor, sub te reuerentia iuris 
Floruit, ambiguos signauit terminus agros. 66 
Blanda tibi uultu grauitas et mite serena 
Fronte supercilium, sed pectus mitius ore. 
Tu calamos aptare labris et iungere cera 
Hortatus duras docuisti fallere curas. 
Nec segnem passus nobis marcere iuuentam 60 
Saepe dabas meritae non uilia praemia Musae. 
Saepe etiam senior, ne nos cantare pigeret, 
Laetus Phoebea dixisti carmen auena. 
Felix o Meliboee, ualet tibi frondis odorae 
Munera dat lauros carpens ruralis Apollo; 65 

42 fouisti I: nouiati G || 48 conctisq: b | 46 hic g | 47 Qua 
n I carperet O: pelleret I |'48 renuit MarieUiua \ comuniB a | 
quereb^ (et 53) 1 60callente (ueZ sapiente) acripni canente ) 5S 
paoanB MctehJyi patiens (paciens n); patiens mulcensi^ue I72t(«i4« 
sapiena mnlcere Bwrmannus | mulcedo g | 54 ruris 0: mria Mar- 
teUiua | iuriB (mpra mriB expunckm g) O: iusti I, n mg. vi. rec. || 
56 unltu n: uuItuB {sed b expuncta) g, 1 1 seuera Martellius \ 68 attare 
g I etiungere G: coniungere 1 1 59 HortatuB G: OratuB I falere n || 
61 Sedabas I, ut uid, | 68 duxiflti Heinsiua | carmina g | 64 fron- 
tis honora Maehly 



QUAE SUPERSUNT. 179 

Dant Fauniy qnod quisque ualet, de uite racemos^ 
De messi culmos omnique ex arbore fruffee; 
Dat grandaeua Pales spumantia cymbia lacte, 
Mella ferunt Nymphae^ pictas dat Flora coronas: 
Manibus hic supremus honos. dant carmina Musae, 70 ^ 
Carmina dant Musae^ nos et modulamur auena: 
Siluestris te nunc platanus, Meliboee, susurrat, 
Te pinus; reboant te, quidquid carminis Echo 
Respondet, siluae; te nostra arbusta locuntur. 
Namque prius siccis phocae pascentur in aruis 75 
Insuetusque freto uiuet leo^ dulcia mella 
Sndabunt taxi, confusis legibus anni 
Messem tristis hiems, aestas praestabit oliuam, 
Ante dabit flores autumnus, uer dabit uuaSi 
Quam taceaty MeliboeC; tuas mea fistula laudes. 80 
Tit. Perge^ puer^ coeptumque tibi ne desere carmen^ 
Nam sic dulce sonas, ut te placatus Apollo 
Prouehat et felix dominam perducat in urbem. 
lamque hic in siluis praesens tibi fama benignum 
Strauit iter, rumpens liuoris nubila pennis. 86 
Sed iam sol demittit equos de culmine mundi, 
Flumineos suadens gregibus praebere liquores. 

66 pbaani b | 67 messi {cf, Neuixa I p, 814) MaMyt meBBe 

campo I mesBo Bwnnannus | 68 cimbia b | 70 honor n | 71 et 
g: om. n te I I 72 te nnnc G: nunc te I p 78 reboant scripsi: 
reboat 0, quod nonnulU cum pinuB eomungunt praue \ tnnc 
qnicquid n | 74 Itespondet n: Ridspondent gl | arbusta Haup'^ 
iiusi armentift 1 locnntur (loqu. n) O: sequuntnr 1 1 76 focae g | 
nascentnr I | in n^r^is aruia n || 76 Insuetusqne Heinsius: Uesti- 
tnsqne O HirButuscine I, ui utd. | 77 confusas g | 78 praestabit 
Haupiius: tractabit (-uit n) iactabit Bwrmannus \ oliuam 0: 
oliuas I II 80 Quae n || 81 Tii om. gCoridon n j ccptumque tibi ne O r 
coeptum tibi iam ne (neo, neu) 1 1 82 dulce canis g | 88 in O: ad 

1 I urbem ex orbem corr. n p 84 lamque Heinsius: Namque | 
huc e siluis Hoeufflim 1 86 mter n | pennis O: plena 1 1 86 di- 
mittit I Explicit prima g 



12 



180 XXXin. NEMESIANI CARMINA 

Ecloga secunda. 
[Idas. AlcoB.] . 

Formosam Donacen puer. Idas et puer Alcon 
Ardebant rudibusque annis incensus uterque 
In Donaces uenerem furiosa mente ruebant. 
HanC; cum uicini flores in uallibus horti 
Carperet et moUi gremium compleret acantho; 6 
Inuasere simul Uenerisque imbutus uterque 
Tum primum dulci carpebant gaudia fiirto. 
Hinc amor et pueris iam non puerilia uota: 
Quis anni ter quinque, increscit cura iuuencae. 
Sed postquam Donacen duri clausere parentes, lo 
Quod non tam tenui filo de uoce sonaret 
Sollicitumque foret pinguis sonus^ improba ceruix 
Suffususque rubor crebro uenaeque tumentes^ 
Tum uero ardentes flammati pectoris aestus 
Carminibus dulcique parant releuare querella; 16 
Ambo aeuo cantuque pares nec dispare forma, - 
Ambo genas laeues, intonsi crinibus ambo. 
Atque hi sub platano maesti solatia casus 
Alternant^ Idas calamis et uersibus Alcon. 
I. Quae colitis siluas, DryadeS; quaeque antra, Napaeae, 20 
Etquae marmoreo pede, NaiadeS; uda secatis 

U. IfUenudltm aine titido in G ; uaric inscribunt I ex p€trte || 
1 donacem n | ydas g | 2 rudibuB anniB 1 1 3 fariata 1 1 4 uali- 
bua n; callibns Oodofr. Hermannus \ orti O | 6 achanto ii acanto 
g I 6 uenen8(][ue (-rique) imbntus I: ueneris imbutus G | 7 Tunc 
I jmtci 1 8 Hic g ] iam non edd. uet. : iam nunc | puerillia n || 

9 increscit cura luuencae scripsi: biemes et cura inuentae 
actae t. q. biemes et c. i. Heinsiua et primae c. i. Burmannus 
quis — quinquc parentltesi includens ct cruda iuuonta Uauptius || 

10 donace n | 12 Solic. n; SoIIicitusque Ulitius \ pinguis Bonus 
O: linguis onus 1 1 18 crebo g 1 16 querela | 16 cantu aeuo- 
que n 1 17 leues O | intonBis eUd, uet, 1 18 Atque hi Bub scripsiz 
Atque hic Bub O Atque sub hac I Atque haec Bub Olaeserus *. 
19 ydaB g 20 driadcB O | atque antra n | napee O | 21 Becatia 
n: Becantes g; fluctyMmt inter %itrumqiie 1 



QUAE SUPBRSUNT. 181 

Litora purpureosqne alitis per gramina flores: 
Dicite, quo Donacen pratO; qua forte sub umbra 
Inueniam^ roseis stringentem lilia palmis? . 
Nam mihi iamtrini perierunt ordine soles, 26 
Ex quo consueto Donacen expecto sub antro. 
Interea^ tamquam nostri solamen amoris 
Hoc foret aut nostros posset medicare furores, 
Nulla meae trinis tetigerunt gramina uaccae 
Luciferisy nuUo libarunt amne liquores; 80 

Siccaque fetarum lambentes ubera matrum 
Stant uituli et teueris mugitibus aethera complent. 
Ipse effo nec iunco moUi nec uimine lento 
Perfeci calathos cogendi lactis in usus. 
Quid tibi; quae nosti^ referam? scis mille iuuencas 86 
Esse mihi; nosti numquam mea mulctra uacare. 
IUe ego sum, Donace^ cui dulcia saepe dedisti 
Oscula nec medios dubitasti rumpere cantus 
Atque inter calamos errantia labra petisti. 
Eheul nuUa meae tangit te cura salutis? 40 

Pallidior buxo uiolaeque simillimus erro. 
Omnes ecce cibos et nostri pocula Bacchi 
Horreo nec placido memini concedere somno. 
Te sinc; uae misero^ mihi lilia nigra uidentur 
Pallentesque rosae nec dulce rubens hyacinthus, 45 



22 purpureos (om. aue) I | gramina I: litora O | 28 Dicite 
quo donacen prato g: Dicite quo prato donace pto n »ta ut 

tria pritna uocabula a m. rec, 8wU Dicite quo prato donacen I 

26 Nain me — petienmt I, iU uid, | 26 aonace n | ambro g 

27 nostri tamquam g | 28 Hic g | nostroB posset O: posset rapi- 
doB (rabidoB pauc{) l^ et Hc corr. n m. rec. 1 28 temiB g | 80 Luce- 
feriB g I nuUo libarunt Glaesmu: nuUo ubar n nuUo Budanmt 
g nuUo lamberunt I | 81 labentcB n | 82 ethera g: aera nl || 
83 moUi iunco I | uigmine g | 86 multra g | 87 lUe 0: IdaB 
iUe I I cui dulcia (d. c. n) O: cui 1 1 40 Eheu edd. ant.: Heu n 
Heu heu g, aic Mel En heu I | te tangit I | 42 bacchi I: uini 
I 43 Bompno g Bono n | 44 ue O | 45 rubenB I: rubensque O ' 
iacintuB O 



182 XXXm. NEMESIANI CAEMINA 

NuUoB nec myrtus nec laurus spirat odores. 
At si tu ueniaSy et candida lilia fient 
Purpureaeque rosae, dulce atque rubens hyacinthus; 
Tanc mihi cum myrto laurus spirabit odores. 
Nam dum Pallas amat turgentes sanguine bacas, &0 
Dum Bacchus uiteS; Deo sata, poma PriapuS; 
Pascua laeta Pales, Idas te diligit unam. — 
Haec Idas calamis. tu, quae responderit Alcon 
Uersu, Phoebei refer: sunt curae carmina Phoebo. 
A. montana Pales, o pastoralis Apollo, 55 

Et nemorum Siluane potens, et nostra Dione, 
Quae iuga celsa tenes Erycis, cui cura iugales 
Concubitus hominum totis conectere saeclis: 
Quid merui? cur me Donace formosa reliquit? 
Munera namque dedi, noster quae non dedit Idas, 60 
Uocalem longos quae ducit aedona cantus; 
Quae licet interdum, contexto uimine clausae 
Cum paruae patuere fores, ceu libera ferri 
Norit et i^restes inter uolitare uolucres, 
Scit rursus remeare domum tectumque subire, 65 
Uiminis et caueam totis praeponere siluis. 
Praeterea teuerum leporem geminasque palumbes 
Nuper, quae potui, siluarum praemia misi. 
Et post haec, Donace, nostros contemnis amores? 



46 mirtns G | 47 At ta si 1 1 4S Porpuresq; (e 9upra s) n | 
dnlce atque nibena seripn; dolce rubensque g tunc duice mbenB- 
que n et {uel tnnc) dulce rubenB I | 49 pasi 46 panU f, gui 
spirabatl 50 dum l (u ex eorr.): cum O | 51 bacus n | aites Ii 
uaaa O (bacchus dens uoas et ponit g); ntifii Uuas dum BaccboB ? \ 
Deo GlaeaeniS: deas et (dflr et n) Ceres et aut Tellae UUtius || 
52 diliget I ex parte | 58 poeta praetnitHt n | Hic i. o. tuq; re- 
spondiB a.;n | 54 curae Hauptiue {ovusc, I p. 142): aurea 11 
57 ericifl ^ | 58 oonnectere | sediB n | 59 donacfi n | reliqaid 
yl 61 addona n | 62 contcBto g contexo n | uigmine g | clauBae 
Jnauptiue: clausa | 63 paruae] caaeae ifaSdy 1 liberara n l| 
64 Norit Wemedorfius: Nouit | agrea g | 66 UigminiB g \ 
notiB Heineius | 69 contempniB g 



QUAE SUPEKSUNT. 188 

Forsitan indignum ducis, quod rusticus Alcon 70 
Te peream, qui mane boues in pascua duco. 
Di pecorum pauere greges, formosus ApoUo; 
Pan doctuS; Fauni uates et pulcher Adonis. 
Quin etiam fontis speculo me mane notaui, 
Nondum purpureos Phoebus cum toUeret ortus 76 
Nec tremulum liquidis lumen splenderet in undis: 
Quod uidi, nuUa tegimur lanugine malas, 
Pascimus et crinem; nostro formosior Ida 
Dicor, et hoc ipsum mihi tu iurare solebaS; 
Furpureas laudando genas et lactea colla 80 

Atque hilares oculos et formam puberis aeui. 
Nec sumus indocti calamis: canttunus auena/ 
Qua diui cecinere prius, qua dulce locutus 
Tityrus e siluis dominam peruenit in urbem. 
Nos quoque te propter, Donace, cantabimur urbi^ 85 
Si modo coniferas inter uibuma cupressos 
Atque inter pinus corylum frondescere fas est. — 
Sic pueri Donacen toto sub sole canebant, 
Frigidus e siluis donec decedere suasit 
Hesperus et stabulis pastos inducere tauros. . 90 



70 Foreitam n | quod] quia g | 71 peroam O: cupiam I | 
duco g: ducas n ducam I 1 72 pecorom] precor n 1 78 Faum 
uates I: aaies faum (q; sttpra lin, add. g) O | pulclier apollo 
g I 74 etiam] omnes g | 75 Nundum n | cum I: dum O | ortus, 
tie I 76 tremulum supra tenerum expunctum g | splenderet 
lumen I | 77 tegimur perlanguine n | 78 Pascimur I pauci 
79 iurare O: ^arrare 1 1 80 coUo n | 81 (m, n || 82 indoctis n 

88 om, I, vJt uid, \ loquutns n | 84 TytiruB et {jpro ec ?) g 
in O: ad 1 1 86 donacS n | cantabimuB 0, eorr. edd. ant. | 87 At- 
que, sic \ pinus g: pinos nl | corilum O | 88 donacem O || 

89 decedere scri^tsi: descendere n diBcedere g, tUrumque hdbeni, 
i4 uid., 1 1 Buauit g 1 90 Esperus g | Explicit secunda g 



184 XXXlli. NEMESIANI CAIIMINA 

Ecloga tertia. 
[Pan.] 

Nyctilns atque Micon nec non et pulclier Amyntas 
Torrentem patula uitabant ilice solem, 
Cum Pan uenatu fessus recubare sub ulmo 
Coeperat et somno laxatas sumere uires; 
Quem super ex tereti pendebat fistula ramo. 5 

Hanc pueri, tamquam praedem pro carmine posseut 
Sumere fasque esset calamos tractare deorum; 
Inuadunt furto; sed nec resonare canorem 
Fistula quem suerat nec uult contexere carmen, 
Sed pro carminibus male dissona sibila reddit, lO 
Cum Pan excussus sonitu stridentis auenae 
lamque uidens. ^pueri, si carmina poscitis' inquit, 
*Ipse canam: nulli fas est inflare cicutas, 
Quas ego Maenaliis cera coniungo sub antris, 
lamque ortus, Lenaee, tuos et semina uitis 16 

Ordine detexam: debemus carmina Baccho/ 
Haec fatus coepit calamis sic montiuagus Pan: 
^Te canOy qui grauidis hederata fronte corymbis 
Uitea serta plicas quique udo palmite tigres 
Ducis odoratis perfusus coUa capillis, 20 

Uera louis proles; nam cum post sidera caeli 



IIL InteruaUum sine tikUo in O; uarie inscribunt I ex 
parte | 1 NictiliiB O | amTnihas g amintas n | 2 illice n || 
4 lazatas g: laBBatas n I (laBBatus pauci) | 6 ex tereti g: om. 
n ^patio relicto (teriti suprascr, m. rec) e tereti I | 6 Hanc 
pneri tamquain I (n m. rec. aupraacr.): om, spatio rdicto | 
pra^dem Titiw. praedam | poBBet g | 7 Sumere faaque I: 
SumersaBque g faBque (Binnere eupra lac, m. rec.) n I 

8 Inuadet n, corr. m. rec. \ canorem 0: canorum edd. uet, || 

9 Buerat Q: de l (sueuit, fnerat nonnuUi) non liquet | 10 Bibila 
diBBona I ex parte 1 11 Oum Q: Tum 1 1 15 lenee O 1 16 bacho 
n I 17 Hoc n | fatuB coepit I: cepit fatuB O 1 18 grauiduB n | 
corimbiB O | 19 plicanB n | quique udo O: qui quando I | 20 
odoratiB — capilliB O: odorato — capillo 1 1 21 nam cum scripsii 
iam tunc nam tunc Bumumnua 



QUAE SUPRESUNT. 186 

Sola louem Semele uidit lonis ora professumy 

Hunc pater omnipoteiui, uentnri prouidus aeui, 

Pertulit et iusto produxit tempore partus. 

Hunc Nymphae Faunique senes Satyrique procaces, 26 

Nosque etiam Nysae uiridi nutrimus in antro. 

Quin et Silenus paruum ueteranus alumnum 

Aut gremio fouet aut resupinis sustinet ulniS| 

Euocat aut risum digito motuue quietem 

Allicit aut tremulis quassat crepitacula palmis. 80 

Cui deus arridens horrentes pectore set^as 

Uellicat aut digitis aures aslnringit acutas 

Adplauditue manu mutilum caput aut breue mentum 

Et simas tenero collidit pollice nares. 

Interea pueri floresdt pube iuuentus 85 

Flauaque maturo tumuerunt tempora cornu« 

Tum primum laetas extendit pampinus uuas: 

Mirantur Satyri frondes et poma Lyaei. 

Tum deus *o Satjri^ maturos carpite fetus' 

Dixit *et ignotos proni calcate racemos.' 40 

Uix haec ediderat, decerpunt uitibus uuas 

Et portant calathis celerique elidere planta 

Concaua saxa super properant: uindemia feruet 

CoIIibus in summis; crebro pede rumpitur uua 

Nudaque purpureo sparguntur pectora musto. 46 



22 poH profesBum punctum uulfo | 24 Pertulit O : Protnlit 

I I iusto I: iu880 n niso ff || 26 pliaamq; n | Batuziq; n | 26 nysae 
0: nymphae 1 1 27 neteranus 0, SehtHertus (Ritschelit acta soc. 
philol. jAps. n 481): ueneratuB | alnmpnum g I 29 Euocat aut 
(ant enocat ciifri signis irantponendi n) O: £t nocat ad I | 
motnne Olaeserue: motnqne | 80 om. 1 1 82 affiingit n | 88 
Applauditne I: Ant planditne 6 {ex Atpl.) | 84 simas n: Bxunmas, 
mgo at simaB, g Bnmmas 1 1 police n | 86 innenta I innentaB 
Ileineius | 86 crine Maehly | 87 lenes I pauci; fetas Burmanmu J 
extendit g: ostendit n 1 1 38 dona edd. uet. | liei n | 89 Batnn 
n I fetus O: {rnctns I ) 40 ignitos MaeMy | proni scrtpsii pmni 
g primi n pueri 1 1 41 boc g | 42 calatiB n | elidere O : imdere 

I I 48 Cnm caua n | nendemia n | 46 Kndaqne I: Rnbraqne O 



186 XXXin. NEMESIANI CARMINA 

Tam Satyriy lasciua cohors^ sibi pocula quisque 
Obuia corripiunt: quae fors dedit, occupat uaus, 
Cantharon hic retiuet, comu bibit alter adunco, 
Concauat ille manus palmasque in pocula uertit, 
Pronus at ille lacu bibit et crepitantibus haurit 60 
Musta labris; alius uocalia cymbala mergit 
(Excipit aes potum saliensque liquore resultat); 
Atque alius latices pressis resupinus ab uuis 
Ebibity inque humeros et pectora defiuit humor. 
Omnia ludus habet cantusque chorique licentes; 56 
Et Uenerem iam uina mouent: raptantur amantes 
Concubitu Satyri fugientes iungere Nymphas 
lamiamque elapsas hic crine, hic ueste retentat. 
Tum primum roseo Silenus cymbia musto 
Plena senex auide non aequis uiribus hausit 60 

Ex illo uenas inflatus nectare dulci 
Hestemoque grauis semper ridetur laccho. 
Quin etiam deus ille,. deus loue natus ab ipso^ 
Et plantis uuas premit et de uitibus hastas 
Integit et lynci praebet cratera bibenti/ 66 

Haec Pan Maenalia pueros in ualie docebat, 
Sparsas donec oues campo conducere in unum 
Nox iubet; uberibus suadens siccare fluorem 
Lactis et in niueas astrictum cogere glebas. 

46 Cum B I lassiua g | 47 qu(a)e O: quod 11 occupat Uli' 
tiua: hoc capit I arripit O | 48 Cantarum g Gantharam n || 
49 que om, n, I pauei | 60 aurit ff I 61 Multa n | uocalia (uena- 
lia) I: uocabula O | cymbuh» (cimb. n) | 62, 63 transponunt 
inter se uet. edd, | 62 S^dpit aes potum «cnjpMi Excipit at potuB 
(ac potuB et ac potu I ex parte) Excipit; at potis uul^o | 
Balien&que liquore g: saliens liquor ore n 1 1 68 preBSUs n; num 

Sressat (u. 64 SpumeuB paeito)? | 64 Ebibit acripei: Euomit O 
pumeuB. 1 1 66 corique 0: chorOBque 1 1 66 amanti g | 67 Con- 
cubitum B 11 69 BileneuB n | 60 auBit a | 62 Externoq; g | iacho 
B hiaco g I 68 ioue BatuB ab ipBO g ioue proBatuB ab ipBO b; 
fluctuant inter natuB ab et proBatuB et pronatim 1 1 64 adas g || 
66 Ingerit 1 1 clatera a | 68 fluorem 0: liquorem I pauci | Ex- 
plicit tertia g. 



QUAE SUPEESUNT. 187 

BCLOGA QUARTA. 
[LjreidM* MopBat.] 

Populea Ljcidas nec non et Mopsus in umbra, 
PasioreS; calamis ac uersu doctus uterque 
Nec triuiale souans, proprios cantabat amores. 
Nam Mopso Meroe, Ljcidae crinitus loUas 
Ignis erat; parilisque furor de dispare sexu 5 

Cogebat trepidos totis discurrere siluis. 
Hos puer ac Meroe multum lusere furenteS; 
Dum modo condictas uitant in uallibus ulmoS; 
Nunc fagos placitas fugiunt promissaque fallunt 
Antra nec est animus solitos ad ludere fontes. 10 
Cum tandem fessi, quos torridus ederat ignis, 
Sic sua desertis nudarunt uulnera siluis 
Inque uicem dulces cantu dixere querellas. 

H. Inmitis Meroe rapidisque fugacior Euris, 

Cur nostros calamos, cur pastoralia uitas 16 

Carmina? quemue fugis? quae me tibi gloria uicto? 
Quid uultu mentem premis ac spem fronte serenas? 
Tandem, dura, ncga: possum iam uelle negantem. 
Cantet, amat quod quisque: leuant et carmina curas. 

L. Respice me tandem, puer o crudelis lolla. 20 

Non Iioc semper eris: perdunt et gramina flores, 

IV. Interualhm 8ine titulo tn O; uarie inacribunt I ex 
parte | 1 licidas G||2etG: acl|4 licid(a)e G | yolla g \\ 
6 erant Heinsius | post 6 g habet u, 13 (qui iterum 8i*o extat 
loeo) I 7 luzere parentes j^enies n (unde pauenteB Glaeserus) 
11 8 Nam g | condiqtaB I pauci: conductas | 9 placidas (tngo 
placitas) g | premissaq; n) 10 animuB I: animoB (s expuncta) g 
aronB (m. rec» suprcucr. at animuB) n, quod ex alOB ortum mUa 

I ad ludere scripei: adludere n alludere ceteri | 11 Cum G: Tum 

I I torriduB scripeii durus G Iubub (>zu8) I | ederat 0; adederat 
uulffo I 18 cantu dizere 0: cantu duzere I ex parte \ querelaB 
1 16 uicto] luBO uel spreto Burmanniu 1 17 mentem G: ueniens 
I, ut uid. I 18 nega G: negas 1 1 poBBum non uelle 0; iam pro 
non seripsi; non poBsum nolle edd. ant.; poBBum nunc uelle 
UJitius I 19 leuant e. c. cunui hahefti exc. Par. 1 21 — 24 habent 
Par. cum titulo ad superbientem de pulcritudine | 21 hec n, 



188 XXXUI. NEMESIANI CARMINA 

Perdit Bpina rosas nec semper lilia candent 
Nec longum tenet uua comas nec populus umbras: 
Donum forma breue est nec se quod commodet annis. 
Cantet I amat quod quisque : leuant et carmina curas. 25 

H. Cerua marem sequitur, taurum formosa iuuenca, 
Et Uenerem sensere lupae, sensere leaenae 
Et genus aerium uolucres et squamea tnrba 
Et montes siluaeque, suos habet arbor amores: 
Tu tamen una fiigis, miserum tu prodis amantem. 80 
Cantet^ amat quod quisque: leuant et carmina curas. 

L. Omnia tempus alit^ tempus rapit: usus in arto est. 
Uer erat, et uitulos uidi sub matribus istos, 
Qui nunc pro niuea coiere in comua uacca. 
Et tibi iam tumidae nares et fortia coUa, 86 

lam tibi bis denis numerantur messibus anni. 
Cantet, amat quod quisque: leuant et carmina curas. 

H. Huc^ Meroe formosa^ ueni: uocat aestus in umbram. 
lam pecudes subiere nemus, iam nuUa canoro 
Gutture cantat auis^ torto non squamea tractu 40 
Signat humum serpens: solus cano. me sonat omnis 
Silua, nec aestiuis cantu concedo cicadis. 
Cantet, amat quod quisque: leuant et carmina curas. 

L. Tu quoque, saeue puer^ niueum ne perde colorem 
Sole sub hoc: solet hic lucentes urere malas. 46 
Hac age pampinea mecum requiesce sub umbra; 



unde hic eoniciM | eris I Part erit (herit n) O | genniiia 
n I florem G (corr. in n m. rec.) | 22 Perdunt n solus \\ 
24 80 quod O JPar,i b6 tibi I | commodet Par,: commo- 
dat I 28 aerenm n | uolucreB et I: uolucrum et n uolucrum 
tum g I Bua mea n | 29 arbos amoris n | 30 prodis G: perdis 
1 1 81 quisque — curas om. g | 82 habent Par, \ arcto g Par. | 
36 mares n | et G: iam 1 1 86 tibi bis] tribis n | deni g | mesBi- 
buB I: meuBibuB G | 87 quod — curas ahhine semper om, g || 
88 uocat estuB in umbram habent Par. \ umbra 1 1 89 subiere 
I: Bubeunt n Bubeunte g | 42 concede n | 44 Tuq; Baeue n 
46 Bolet G: Bed et 1 1 luentoB n | urere G: uertito I, ut uid. 
46 Hac g: Hic n I 



QUAE SUP£BSUNT. 189 

Uic tibi lene fluens fons murmurat, hic et ab ulmis 

Purpureae fetis dependent uitibus uuae« 

Cantet, amat quod quisque: leuant et carmina curas. 

IK. Qui tulerit Meroes fastidia lenta superbae, M 

Sithonias feret iUe niues Libyaeque calorem^ 
Nerinas potabit aquas tazique nocentis 
Non metuet sucoS; Sardorum gramina uincet 
Et iuga Marmaricos coget sua ferre leones. 
Cantet; amatquodquisque: leuant et carmina curas. 66 

L. Quisquis amat pueros, ferro praecordia duret, 
Nil properet discatque diu patienter amare 
Prudentesque animos teneris non spemat in annis, 
Perferat et fastus. sio olim gaudia sumet, 
Si modo soUicitos aliquis deus audit amauies. 60 
Cantot, amat quod quisquc: leuant et carmina curas. 

H. Quid prodest, quod me pagani mater Amyntae 
Ter uittiSf ter fronde sacra^ ter ture uaporo, 63 
Incendens uiuo crepitantes sulphure lauros, 66 
Lustrauit cineresque auersa effiidit in anmem, 64 
Cum sic in Meroen totis miser ignibus urar? 66 
Cantet; amat quod quisque: leuant et carmina curas. 

L. Haec eadem nobis quoque uersicoloria fila 
Et mille ignotas Mycale circumtulit herbas; 
Cantauit, quo luna tumet, quo rumpitur anguis, 70 

47 Hoc n I fluens I: uirens O (num recte?) | 47 ab ul- 
mifl I: habundans O, unde ad undas Olaeserus {coniciaB ab- 
unde) I 50 tuleris g | fastida n | lenta O: longa I || 61 libieq; 
calorem O: libjcosque calores I | 52 Nerynas g I! 63 
8UCC08 n I I Sardorum 0: Sardoaque I | germina uiuet n; 
iunget Heinsius 1 54 iuga — sua O: sua — iuga 1 1 66 curet 
g I 67 diu] diri n || 68 annos n | sjperet MaeMy | 69 sununet O 
II 60 Bolic. n I audit om. n | 63 uitis O | fronde^ n | thure n || 
uu. qui swU in 64 e( 66 transposuit Hauptiua | 66 In- 
cendcs n | 64 auersa (d supra au) n, aduersa g I eo; parte 1 66 
mcroem g; Moroe Heinsius \ uratr n: uror g arsi 1 1 68 quoque 
0: quae I | uersucolaria n | 69 micale n || 70 quo Luna Bur- 
viannus: qua luna g quod luna n I (colubrina pauci) | timet I 
ex parte \ quo I (corrump. pauci) : quod n qua g || Explicit 
quarta g; de subsaHptione in n cf, mpra p. 67 



190 XXXIII. KEIIESIAKI CARMINA 

Quo currunt scopuli, migraut sata, uellitur arbos. 
Plus tamen ecce meus, plus est formosus lollas. 
Cantety amat quod quisque: leuant et carmina curas. 



n. 

CYNEGETICA. 

Venandi cano mille uias hilaresque labores 

Discursusque citoS; securi praelia ruris^ 

Pandimus. Aonio iam nunc mihi pectus ab oestro 

Aestuat: ingentes Helicon iubet ire per agros, 

Castaliusque mihi noua pocula fontis alumnus 6 

Ingerit et late campos metatus apertos 

Imponitque iugum uati retinetque corymbis 

Implicitum ducitque per auia, qua sola numquam 

Trita rotis. iuuat aurato procedere cqrru 

Et parere deo: uirides en ire per herbas 10 

Imperat: intacto premimus uestigia musco; 

Ety quamuis cursus ostendat tramite noto 

Obuia CalliopC; facilest insistere prato 

Non pladto, rudibus qua luceat orbita sulcis. 

Nam quis non Nioben numeroso funere maestam 16 

lam cecinit? quis !non Semelen ignemque iugalem 

Letalemque simul nouit de paelicis astu? 

Quis magno recreata tacet cunabula Baccho, 

Ut pater omnipotens matemos reddere menses 

Dignatus iusti complerit tempora partus? 20 

Incipit Maurelii Menesini Kartaginensia cynegeiicon ItU, 
maiuse. B M. Anrelii Nemesiani Garthaginensis cyncgeiicon liU. 
maiusc, 0; am, A 1 1 bylaresque B | Sproelia A || 8 ostro B 11 6 alum- 
nu8 UlitiuBi alumno 0, quo serucUo Castaliique IHihoeu8\\6 meta- 
tuB A: meatus B metatur B mg. m. reo, | 7 corimbia B | 8 Inpl. B 
II 10 parcere et uiridaes B 1 12 huc poeuU rithoeus: poet 24 
hdbent | 18 calliop^ B | focileat Pithoeusi facilea j parto B 

114 Non placito scrtpei: Complacito | Incet B 1 16 moben B 
16 cecima B, corr, m, rec. 1 17 Laetuemque (tn A prior a 
suppuncta) A B | pelicis A B: peUicis j artu B; aestu Bur- 
mannus || 20 complerit uulgoi compellere 



QUAB SUPERSUNT. 191 

Sunt qui Bacrilego rorantes sangiiine thyrsofl 
(Nota nimis) dixisee nelint, qui uincula Dirces 
Pisaeique . tori legem Danaique cruentum 
Imperium sponsasque truces sub foedere primo 
Dulcia fnnereiB mntantes gaudia taedis. 26 

Biblidos indictum nuUi sceluB; impia Myrrhae 
Conubia et eaeuo uiolatum crimine patrem 
Nouimus, utque Arabum fugiens cum carperet arua 
luit in arboreas frondes animamque uirentem. 
Sunt qui squamosi referant fera sibila Cadmi 80 

Stellatumque oculis custodem uirginis lus 
Herculeosque uelint semper numerare labores 
Miratumque rudes se toUere ad aera pinnas 
Post epulas, Philomelai tuas; sunt ardua mundi 
Qui male temptantem curru Phaethonta loquantur 85 
Extinctasque canant emisso fulmine flammas 
Fumantemque Padum, Cycnum plumamque senilem 
Et flentes semper germam funere siluas. 
Tantalidum casus et sparsas sanguine mensas 
Condentemque caput uisis Titana Mycenis 40 

Horrendasque uices generis dixere priores. 
Colchidos iratae sacris imbuta uenenis 
Munera non canimus pulchraeque incendia Glauces, 



21 sacrilegofl orantes A B | 22 Notaniiiis B | 23 I^rraeique 
B Pisaei {om. que) A | 24 fodere B | 26 myrrae B | 27 Con- 
cubia B Connubia | pBaeudouio -latum B; foedo ue{ scaeuo 
UlitiuB I SO.quiB ^ua osi A qui Bqui Bo'i (b suprascr. m. rec,^ 
ut uid.) B I 31 uigmifl B | 82 num forte post 26 panendua^ cum 
numerare nairum ad sequentia faciat? \ que A m. rec. 0: om. AB 
II 88 Be tollere ad aera (siue aethera) scripsii B&oller&acerea A 
retollere aurea B ae tollere terea 0; eed graUor Terei circum^ 
scripiio] BustoUere Burmannus (rudi b. t. T. pinna Heinsiua) \\ 
84 philomella tua Bunt A philomelatu ar B; recte | 85 tetan- 
tem B I curru uulgo: curruB | ph(a)etonta | loquuntur || 
36 emisBO AB : 4 misBO 1 flumine B | 87 cicnum AB j palmam- 
c[ue B p 41 Horrendaque B ||48 puchrequeB | incendia Pithoeus: 
ingentia 



192 XXXin. NEMESIANl CARMINA 

Non crinem Nisi^ non saeuae pocula Circes, 

Nec noctuma pie curantem busta sororem: 45 

Haec iam magnorum praecepit copia uatum, 

Omnis et antiqui uulgata est fabula saecli. 

Nos saltus uiridesque plagas camposque patentes 

Scrutamur totisque citi discurrimus aruis 

Et uarias cupimus facili cane sumere praedas; 60 

Nos timidos lepores, inbelles figere dammas 

Audacesque lupos, uulpem captare dolosam 

Gaudemus', nos flumineas errare per umbras 

Malumus et placidis ichneumona quaerere ripis 

Tnter barundineas segetes faelemque minacem 65 

Arboris in trunco longis praefigere telis 

Implicitumque sinu spinosi corporis erem 

Ferre domum; talique placet dare lintea cursu, 

Dum non magna ratis, uicinis sueta moueri 

Litoribus tutosque sinus percurrere remis, 60 

Nunc primum dat uela notis portusque fideles 

Linquit et Adriacas audet temptare procellas. 

Mox uestros meliore lyra memorare triumphos 

Accingar, diui fortissima pignora Cari, 

Atque canam nostrum geminis sub finibus orbis 05 

Litus et edomitas fraterno numine gentes, 

Quae Bhenum Tigrimque bibunt Ararisque remotum 

Principium Nilique uident in origine fontem*, 

Nec taceam, prima quae nuper bella sub Arcto 

45 curantem A: purantem B furantem | 46 iam cm. B || 
48 NoB G: Non AB | 49 noiiaqyke Heiimus | 60 tacile B | 61 imb. 
C I 62 Audeces (mn. que) B | 68 Ckiude amua B 1 64 placidis ex 
placidas corr. 0; placitis ed. uet. |IcneiunonaC: sicnheumona A 
sicu humona B | 66 arund. C | felemque B | 66 profiger& olis A, 
tolis B quoqtte; num contiB? 1 67 Implicitamqno et ^rom B || 58 
cursu («-iCMrAut) acripsi: curae 0, guod non quadrat in imagi' 
nem\ cymbae Heinsiua | 69 Cum Johnsonus \ Buaeta B | 62 Hadr. 
C I 66 Mox 0: Vox AB | triumfos B | 66 gemini Ileinaius \\ 
67 Querenum B | 68 uident Johnsonus: bibunt e u.priore |; 
69 prima scripsii primum 0; intellege Sarmatiam; cf. XAXyil 1 
in primo oriente 



QUAE SUPEMUNT. 193 

Felici, Gariue, manu confeceris, ipso 70 

Paene prior genitore deO; utque intima frater 
PersidoB et ueteres Babylonos ceperit arces, 
Ultus Bomulei uiolata cacnmina regni; 
Inbellemque fugam referam clausasque pharetras 
Parthorum lazosque arcus et spicula nulla. 76 

Haec uobis nostrae libabunt carmina Musae, 
Cum primum uultus sacros, bona numina terrae, 
Contigerit uidisse mihi: iam gaudia uota 
Temporis inpatiens sensus spretorque morarum 
Praesumit uideorque mihi iam cemere fratrum 80 
Augustos habitus, Bomam clarumque senatum 
Et fidos ad bella duces et milite multo 
Agmina, quis fortes animat deuotio mentes: 
Aurea purpureo longe radiantia uelo 
Signa micant sinuatque truces leuis aura dracones. 85- 
Tu modo, quae saltus placidos siluasque pererras, 
Latonae, Phoebe, magnum decus, heia age suetos 
Sume habitus arcumque manu pictamque pharetram 
Suspende ex humeris, sint aurea tela, sagittae, 
Candida puniceis aptentur crura cothumis, 90 

Sit chlamys aurato multum subtegmine lusa 
Conrugesque sinus gemmatis balteus artet 
Nexibusy implicitos cohibe diademate crines. 
Tecum Naiades faciles uiridique iuuenta 
Pubentes Dryades Nymphaeque, unde amnibus umor, 95 

70 Felicia A || 71 Poene C | pater B 1 72 babyloniB coe- 
perit aries B | 73 Uulfcus mmulei et regna B || 74 Imb. | 76 
arcos A, corr. m, rec, \ muta ed. uet. | 76 uobis Piihoeusi noblB 
1 79 imp. C I spretorq; memoratum A spretoB memoratu B; 
recte | 81 Angustos B 1 84 Purpurea B | 86 placidas B; placi- 
tofl Heinsius | 87 Lato ^ e A 1 pheebe A pbebe B | eia | 88 
pictumque B | 89 sunt 1 1 90 cotumia AB | 91 clamys B chla- 
mis A Bubtemine A | luso A C | 92 Corr. B | arctet' C p 93 
implicatos et deademate B | 94 naides AB | facile B facilem 
(b m. rec. eupra m) A | 95 driades B | anibuB B | umor A: 
humor A m. rec. BC 

POET. LAT. MIN. III. 18 



tl^^mm . ^. 



194 XXXIII. NEMESIANI CARMINA 

Adsint et docilis decantet Oreadas Echo. 
Duc age, diua, tuum frondosa per auia uatem: 
Te sequimur, tu pande domos et lustra ferarum. 
Huc igitur mecum, quisquis percussus amore 
Yenandi damnas lites rabidosque tumultus 100 

Ciuilesque fugis strepitus bellique fragores 
Nec praedas fiuido sectaris gurgite ponti 
Principio tibi cura canum non segnis ab anno 
Incipiat primo, cum lanus^ temporis auctor, 
Pandit inocciduum bissenis mensibus aeuum. lOfr 

Elige tunc cursu facilem facilemque recursU; 
Seu Lacedaemonio natam seu rure Molosso, 
Non humili de gente canem. sit cruribus altis^ 
Sit rigidis, multamque trahat sub pectore lato 
Costarum sub fine decenter prona carinam, iio 

Quae sensim rursus sicca se colUgat aluo, 
Benibus ampla satis ualidis diductaque coxas, 
Cuique nimis moUes fluitent in cursibus aures. 
Huic parilem summitte marem, sic omnia magnum, 
Dum superant uires« dum laeto flore iuuentas iis 
Corporis et uenis primaeuis sanguis abundat. 
Namque graues morbi subeunt segnisque senectus 
Inualidamque dabunt non firmo robore prolem. 
Sed diuersa magis feturae conuenit aetas: 
Tu bis uicenis plenum iam mensibus acrem 120 

In Uenerem permitte marem; sit femina, binos 



96 docileB B (A tn. ree, carr,) \ decantet Oreadas uulgo: dicant 
oreades AB decantet oreades C|| 98 domoBO: doloB AsolosB ||99 Huc 
Ulitiusi Hinc | meciun A m. rec. 0: metum AB 1 100 rabi- 
doBque (uei pauidosque) Ulitius; auidoBque | tumultoB B 11 
101 BtrepiduB A, corr. m. ree. || 102 auido A : auide B aiiidtiB uulgo || 
108 Bignifl abanni B || 104 iaus B || 107 lacedem. A B 1 moloBO B 
II 109 rigiduB B | Buppectore A | 112 deductaque BO jj 104 Bum- 
mitte A: Bumite B Bubmitte G | Bicoma AB | 116 loeto B | iu- 
uenta B | 116 prime uiB B primaeuiB (u m. ree. supra dlt i) A 
primaeui C | habundat B | 118 robore A: robure B corpore C || 
119 Si B I foetnrae B | 121 promitte B 



QUAB SUPEBfiUNT. 196 

Quae tulerit soles. haec optima cura iugandis. 
Moz cum se bina formarit lampade Phoebe 
Ex quo passa marem genitalia uiscera turgenti 
Fecundos aperit partus matura grauedo, 1S5 

Continuo largaque uides strepere omnia prole. 
Sed, quamuis auidus, primos contemnere partus 
Malueris: mox non onines nutrire minores. 
Nam tibi si placitum populosos pascere fetus^ 
lam macie tenues sucique uidebis inanes 180 

Pugnantesque diu, quisnam prior ubera lambat, 
Distrahere inualidam lassato uiscere matrem. 
Sin uero haec cura est, melior ne forte necetur 
Abdaturue domo, catulosque probare uoluntas, 
Quis nondum gressus stabiles neque lumina passa 186 
Luciferum uidere iubar, quae prodidit usus 
Percipe et intrepidus spectatis annue dictis. 
Pondere nam catuli poteris perpendere uires 
Corporibusque leues grauibus praenoscere cursu. 
Quin et flammato ducatur linea longe 140 

Circuitu signetque habilem uapor igneus orbem, 
Inpune ut medio possis consistere circo: 
Huc omnes catuli, huc indiscreta feratur 
Turba: dabit mater partus examen, honestos 
ludicio natos seruans trepidosque periclo. 146 



122 iugandi B | Aic in aecuntur 224 — 280, quos U'aiecU 
Hauptius {Schradero ohss, p. 86 sqa. uiain pra^emongtranJU) | 128 
renouarit Heinsius \ lampnade pnebe B | 126 Foec. || 126 
streperae B || 127 contempnere A B || 129 f^tos B foetua | 
ISOtenueB (i supra aU. e) B | succiqne B 1 manes (I supra m) B | 
181 quisnam 0: quis non A B (m hoc t qui eupra quis) | 188 
Sin., autem h^c cura., tibi est melior B 1 186 gressu | stabilis 
B I lumine (t a supra e) passo (t a supra o) B; pansa Ifein- 
9iuB I 187 adnue C | 188 poteres B 1 189 que A m. rec. : om. A B 
I cursus B, Ulitius | 141 Gircuitu8ign& A Circuitus igne& B 
omisso que, quod reete addit 1 142 Imp. A C | ut Johnsonus: 
in II 144 ezamen 0: examine uuHgo | 146 Indicio B;.£xitio 
Scaliger \ trepidosque acripsii trepidoque 



196 XXXni. NENESIANI CAHMINA 

Nam poatquam conclosa uidet sua germina flammis, 
Continuo saltu transcendens feruida zonae 
Uincla, rapit rictu primum portatque cubiiiy 
Mox alium, mox deinde alium. sic conscia mater 
Segregat egregiam subolem uirtutis amore. 1M> 

Hos igitur genetrice simul iam uere sereno 
Molli pasce sero (passim nam lactis abundans 
Tempus adest| albent plenis et ouilia mulctris), 
Interdumque cibo Cererem cum lacte ministra, 
Fortibus ut sucis teneras complere medullas .166 

Fossint et ualidas iam tunc promittere uires. 
Sed postquam Phoebus candentem feruidus axem 
Contigerit tardasque uias cancrique morantis 
Sidus init^ tunc consuetam minuisse saginam 
Profuerit tenuesque magis retinere cibatus, 160 

Ne grauis articidos deprauet pondere moles. 
Nam tum membrorum nexus nodosque relaxant 
Infirmosque pedes et crura natantia ponunt, 
Tunc etiam niueis armantur dentibus ora. 
Sed neque conclusos teneas neque uincula coUo 165 
Inpatiens circumdederis noceasque futuris 
Cursibus inprudens. catulis nam saepe remotis 
Aut uexare trabes, laceras aut mandere ualuas 
Mens erit, et teneros torquent conatibus artus 
Obtunduntue nouos adroso robore dentes 170 

Aut teneros duris inpingunt postibus ungues; 
Mox cum iam ualidis insistere cruribus aetas 
Passa, quater binos uoluens ab origino menses, 

146 conclausa A | gremina B 1 147 BalturaiiB cendens B || 
148 port&que B | 160 sobolem B | 151 genitrice B 1 162 ha- 
bpndaDB B | 164 cibos Heinnua; maliin nouo 1 165 buccIb | 167 
Sed AB: Snnt | 168 morantes B | 161 Nec A | deprauet O: 
degrauet A B | podere B | 168 nutantia B 1 166 conclausos AB 
II 166 Imp. A C I circumderis B | 167 impr. | 168 uezet rabiea 
B I mandere Heinsius: pandere | ualuoB C: uuluas A B 1 170 
not=08 (h supra ras, m, ree.) A | 171 infringunt Heinnua | 172 
eum iam utUgo: iam cum 



QUAE SUFER8UNT. 197 

Inlaesis catulos spectauerit undique membriB; 
Tunc rursus miscere sero Oerealia dona ' 175 

Gonueniet fortemque dari de frugibus escam, 
Libera tunc primum consuescant coUa ligari 
Concordes et ferre gradus clausique teneri 
lam cum bis denos Phoebe reparauerit ortus, 
Incipe non longo catulos producere cursu; 180 

Sed paruae uallis spatio saeptoue nouali. 
His leporem praemitte manu, non uiribus ae^uis 
Nec cursus uirtute parem^ sed tarda trahentem 
Membra^ queant iam nunc faciles ut sumere praedas. 
Nec semel indulge catulis moderamina cursus, ^ 185 
Sed donec ualidos etiam praeuertere suescant 
Exerceto diu, uenandi munera cogens 
Discere et emeritae laudem uirtutis amare. 
Nec non consuetae norint hortamina uociS| 
Seu cursus reuocent, iubeant seu tendere cursus. 190 
Quin etiam docti uictam contingere praedam ' 
Exanimare uelint tantum, non carpere sumptam. 
Sic tibi ueloces catulos reparare memento 
Semper et in paruos iternm protendere curas. 
Nam tristis morbi, scabies et sordida uenis 195 

Saepe uenit multamque canes discrimine nullo 
Dant stragem: tu sollicitos inpende labores 
Et sortire gregem suffecta prole quotannis. 
Quin acidos Bacchi latices Tritonide oliuo 
Admiscere decet catulosque canesque maritas 200 

Unguere profuerit tepidoque ostendere soli, 



174 catulis A | Bpectauerit Ichnsanus: spectaueris 1 175 
miBerere B | 176 dare B | aeBcam AB | 179 phoeb^ A pnere- 
parauerit B 1 181 septoque B septoue y 182 praemite manu 
B 1 188 sft B 1 184 Bumere A B 1 185 Nec 0: Ne A B | modera- 
mine 0, corr. HeinHu8 1 187 mnnera UlUiusi munere (numere 
B) I 191 Quam B 1 192 Examinare B | carperae suptam B | 198 
8ii, Sftprascr. t sic, B | 195 tristiB (-cis B) | 197 imp. 1 198 
Bubfecta 1 199 occidoB B | olino 0: olina tttiZ^o||201 Ungere B 



198 XXXIII. NEMESIANI GARKINA 

Aaribus et tineas candenti pellere caltro. 

Est etiam canibas rabies, letale periclam. 

Qaod sea caelesti corrapto sidere manat, 

Oam seg^^es radios tristi iacalatar ab aethra 206 

Phoebas et attonito pailens capat exserit orbe 

(Sed magis, igpiicomi candentia terga leonis 

Cam qaatit; hoo canibas blandis inniscerat aestas); 

Exhalat seu terra sinu; seu noxius aer 

Causa mali| seu cum gelidus non safficit umor 810 

Torrida per uenas concrescant semina flammae: 

Quicquid id est, imas agitat sub corde meduUas 

Inque feros rictus nigro spumante ueneno 

Prosility insanos cogens infigere morsus. 

Disce igitur potus medicos caramque salubrem. 215 

Tunc uirosa tibi sumes multumque domabis 

Castorea, attritu silicis lentescere cogens; 

Ex ebore hac trito puluis sectoue feratur, 

Admiscensque diu facies concrescere utrumque: 

Mox lactis liquidos sensim superadde fluoreS| 220 

nt non cunctantes haustus infundere comu 

Inserto possis Furiasque repellere tristes 

Atque iterum blandas canibus componere mentes. 

Sed non Spartanos tantum tantumue Molossos 

Pascendum catulos: diuisa Britannia mittit 225 

Ueloces nostrique orbis uenatibus aptos. 

Nec tibi Pannonicae stirpis temnatur origo, 

202 tiniaB A)B | candendi A, corr. m. ree. | 203 latole (o 
supra pr. a tit. rec) A loetale B || 204 coel. 1 manant A | 205 
iaculantur | 206 adt. B | exent B | orbi J3wrmannus | 207 
Sed scripai: Sen | ignoconu^ (erasa s) B | 208 hoc] hos 
Scdliger || 209 puto Exhalans fainu ScaJiger sinus | sue B 
II' 210 humor A m. rec. B C 1 2t2 id esb imas A in. rec, C: id 
unas A & (euprascr. t o) audimas B | 215 mediouB (t os suprjn 
U8) B I 216 Bumas m. aonabis B | 217 attritu, prtma t supra 
lin.j B adtr. | Bcilicifl B | 218 Ezebreo B | 210 faties B | 222 
poBiB B I 224—230 post 122 in | 124 BpartanoB C: partanos 
(h m. ree. supra ta) A parthanos B | molosoB A B, corr, m A m. 
rec. I 227 tempnatur A B 



QUAB SUPERSUNT. 199 

Nec qnoram proles de sangaine manat Hibero. 
Quin eidam siccae Libyes in finibus acres 
Gignuntor catuli^ qnorum non spreueris usum. 230 
Quin et Tuscorum non est extrema uoluptas 
Saepe canum. sit forma illis licet obsita uillo 
Dissimilesque liabeant catulis uelocibus artus, 
Haud tamen iniocunda dabunt tibi munera praedae, 
Namque et odorato noscunt uestiffia prato 285 

Atque etiam leporum secreta cubilia monstrant. 
Horum animos moresque simul naresque sagaces 
Moz referam; nunc omnis adhuc narranda supellex 
Uenandi cultusque mihi dicendus eqaorum. 
Oomipedes igitur lectos det Graecia nobis 240 

Gappadocumque notas referat generosa propago 
Armata et palmas nuper grex omnis auorum. 
lUis ampla satis leui sunt aequora dorso 
Inmodicumque latus paruaeque ingentibus alui, 
Ardua frons auresque agiles capitisque decori 245 
Altus honos oculique uago splendore micantes, 
Plurima se ualidos ceruix resupinat in armos, 
Fumant umentes calida de nare uapores, 
Nec pes officium standi tenet; ungula terram 
Crebra ferit uirtusque artus animosa fatigat. 250 

Quin etiam gens ampla iacet trans ardua Calpes 
Culmina, cornipedum late fecunda proborum. 
Namque ualent longos pratis intendere cursus; 

4 

229 libiaes B Lybies | 280 Giruntur (t cinguntur «uproscr J 
B I 281 uolunptaa B | 282 sit Ba/rihiusi est | froma B | utdlo 
A, c(nr, m. rec. |) 284 prede B : praeda A 0|| 285 hodorato B || 286 Adque 
Ajconabula B | 287 HonorumB ||288 suppellex A (| 289 aequorum 
B II 240 Graecia : gratia AB || 242 eomiptus ; Armenti et palmas nu- 
meret Qronouiw^ alii dlia |248 leuis sunt aequora dorsiB || 244 pra- 
uisque ingenibus aluis B || 246 capitisque deoori scripsii oapitis- 
que decoris A captuque decoris B capitique decoro | 246 
spendore B | 247 sge {poat e m. rec, supra lin, u add.) A seu 
B I resopinat B | 248 hum. | 260 uirtutisque B | 262 comupe- 
dum B I secunda B foec. C || 268 parthia B | incendere AB | currus B 



200 XXXnL NEME8IAKI CARMIKA 

Nec minor est illis Graio qnam in corpore forma, 

Nec non terribiles spirabile flumen a^heli i55 

ProuolQimt flatas et lamina niaida torqaent 

Hinnitoaqae dent tremnli frenisqae repagnant, 

Nec segnea malcent aares, nec crare qaiescant. 

Sit tibi praeterea sonipes, MaaroBia tellas 

Qaein mittit (modo eit gentili sangaine firmafl) MO 

Qaemqae colorataa Mazaz deserta per araa 

Paait et assidaos docait tolerare labores. 

Nec pig^t, qaod tarpe capat, deformis et iedaas 

Est ollis qaodqae infrenes, qaod liber aterqae^ 

Qaodqae iabis pronos ceraix deaerberet armos. M& 

Nam flecti facilis lasciaaqae coUa secatas 

Paret in obseqaiam lentae moderamine nirgae: 

Verbera sant praecepta fagae, sont aerbera freni. 

Qain et promissi spatiosa per aeqaora campi 

Carsibus adqainmt commoto sangaine aires 870 

Paalatimqae aaidos comites post terga relinqnani 

Haud secns effasis Neri per caerala aentiSi 

Cnm se Threicias Boreas saperextalit antro 

Stridentique sono uastas exterruit undas, 

Omnia turbato cesserunt flamina ponto: 276 

Ipse pater fluctus spumanti murmure feruens 

268: Aasonias (prat act. 27: 'mirabamiir poetam, qui in- 
frenos dixerat Nmnidaa (Verg. Aen. IV 41), et iUnm altenun, 
qni ita coIIegeTat ut diceret in equitando nerbera et praecepta 
esse fngae et praecepta sistendL' 

2i>5 terribflilB spiritale B | flnmen C: nninen Ab | fthhelJM» 
0, cfnr. Ulitiiit I 256 Bsltns B | 268 Haec A m. i | 259 macmB 
tellnB Jl I 261 coloratnr AB, eorr. in A m, ree. | Maznx Sal- 
masius 1 264 infren ^ es A frenieB B | liber om. B | 265 c^ae 
<m. B I aeuer1>eret ABl dinerberet enerberat Burtnannus (ra- 
biu. proniB — armiB Johnsofiiui) | 266 laBciniaqiie B | Bei^nntas 
Jj i269 promiBi B; permiBBi JBeinsius | 271 terga, t supra Im. 
acM., B; tii«mpOBt tergaF 1 relingunt B (fro relincnnt) | 272 neri 
A: iierei A m. ree. corr. B G | 273 threitinB B | 276 pater flnc- 
tuB (id est Neptwnus) seripsi: Bnper flnctnB | marmore ~ 



QUAE 6TJPERSUNT. 201 

Conspicuum pelago caput eminet, omhis euntem 

Nereidum mirata suo stupet aequore turba. 

Horum tarda uenit longi fiducia cursuSi 

His etiam emerito uigor est iuuenalis in aeuo. 9idO 

Nam quaecumque suis uirtus bene floruit annis, 

Non prius est animo quam corpore passa ruinam. 

Pasce igitur sub uere houo farragine moUi 

Gomipedes uenamque feri ueteresque labores 

Effluere aspecta nigri cum labe cruoris. 285 

Mox laetae redeunt in peciora fortia uires 

Et nitidos artus distento robore formant; 

Mox stoguis uenis melior calet, ire uiarum 

Longa uolunt latumque fiigia consumere catnpum. 

Inde ubi pubentes calamos durauerit &iBsta8 2^ 

Lactentesque urens herbas siccauerit omhem 

Messibus umorem culmusque armarit aristas, 

Hordea tum paleasque leues praebere memento: 

Puluere quin etiam puras secemere fruges 

Cura sit atque toros manibus percurrere equorum^ 295 

Gaudeat ut plausu sonipes laetumque relaxet 

Corpus et altores rapiat per uiscera sucos. 

Id curent famuli coroitumque animosa iuuentus. 

Nec non et casses idem uenatibus aptos 

Atque plagas longoque meantia retia tractu 800 

Addiscant raris semper contexere nodis 

£t seruare modum maculis linoque tenaci. 

Linea quin etiam, magnos circumdare saltus 

277 ConBpicum pelato A, corr, tn. rec. \ ^minet B | 278 
Nereidum 0: Naidum AB | 279 <m. B | 280 uirgo estB | iuueiii- 
lis I 282 passa wdgo: posse | 288 feuragine B | 284 Cemip. 
AfCOfr.m.rec. | uapores iretnMtf«j|285EiBueB | Uibeei2.«et.||286laete 
C II 287 robure B || 200 Indubi B | 291 Lactantesque A m. ree, 
C I uirens haerbas B | 292 humorem A m. rec. | aestas (mgo 
t aristasj B | 298 Ordea C j pa=lea8que A | 295 toros manibus 
ita ut r et\ m a m. rec. correctae sint A toto Bcenibus B | 296 
plauso B I 297 uiscere succos B 1 299 hisdem B iidem C | 800 
recia B | 801 Atdiscant B | contraxere B | 808 Linaea B 



202 XXXni. NEMESIANI GABMINA 

Quae possit uolucresque metu concludere praedas, 
Digerat innexas non una ez alite pinnas. 805 

Namque ursos magnosque sues ceruosque fugaces 
Et uulpes acresque lupos ceu fulgura caeli 
Terrificant linique uetant transcendere saeptum. 
Has igitur uario semper fucare ueneno 
Ourabis niueisque alios miscere colores 310 

Alternosque metus subtegmine tendere longo. 
Dat tibi pinnarum terrentia milia uultur, 
Dat Libye/ magnarum auium fecunda creatriz, 
Dantque grues cycnique senes et candidus anser, 
Dant quae fluminibus crassisque paludibus errant 815 
Pellitosque pedes stagnanti gurgite tingunt 
Hinc mage puniceas natiuo munere sumes: 
Kamque ilUc sine fine greges florentibus alis 
Inuenies auium suauique rubescere luto 
Et sparsos passim tergo uernare colores. 820 

His ita dispositis hiemis sub tempus aquosae 
Incipe ueloces catulos inmittere pratis, 
Incipe comipedes latos agitare per agros. 
Yenemur dum mane nouum, dum mollia prata 
Nocturnis calcata feris uestigia seruant. 825 



807 fulgora A | coeli | 808 Beptum | 810 Curabis (uel 
Cnrato) Hau^usi Cura tibi Curam athibe XacftmanntM |j 
801 tendere UliHusi tempore | 818 liby^ A libi^ B Lybie | 
foec. C I 814jrruue8B | cicnique AB | an8cerB||817 Huic magne 
B I murice Barthius | 822 portis B | 824 molia B | Finit. m. 
aurelii neme^iani Kartaginiensis cynegeticon \iU, waiusc. A 
itemque (nisi quod Earthaginensi^) uersus codicis. CCC. XX. 
y. aui recte numerorimani: — litt, maiuse, B 



QUAE SUFEBSUNT. 203 

IIL FRAQMENTA. 

1. LactatUius ad Statii Theb. 6^ 389: Abianctis 
quidam hyphen legant, diaisis. sio in Olympio *ab- 
iungere Luna lunices/ cui contrarium est coniungere. 

2. Idein ad Theb. 2^ 58: Philosophi lunam terram 
esse dicunt, quae circa nostrum hoc solum circulo al- 
tiore suspensa est. haec autem omnia corpora maiora 
[ita codd.: om. uulgo^ gignit, utpote quae uicina sit 
caelo. poetae denique omnes asserunt leonem de his 
polis ortum, quem Hercules prostrauit, ut etiam Olym- 
pus [Olympius Wemsdorfius\ ait, quare [quasi uulgo'] 
proximus sit terris et ultimus. 



IV. UERSUS DE AUCUPIO. 

^t tetracem^ Bomae quem nunc uocitare taracem 

Coeperuni auium est multo stultissima. namque 

Cum pedicas necti sibi contemplauerit adstans, 

Immemor ipse sui tamen in dispendia currit. 

Tu uero adductos laquei cum senseris orbes 6 

Appropera et praedam pennis crepitantibus aufer. 

Nam celer oppressi fallacia uincula colli 

Excutit et rauca subsannat uoce magistri 

Consilium et laeta fruitur iam pace solutus. 

Hic prope Peltinum ad radices Apennini lo 

Gybertus LongoUus in dialogo de auibua (Gohnuie^ excude' 
hat lo. GymwUsus o. 1644) p. E 2* scribiti NemeBiani poetae 
authoritas, q^ni de aucnpio LatiniB uersibns conscripsit, me in 
hanc sententiam perduzit (tetracem esse urogaMum). descrij^Berat 
autem fnrtim in bibliotheca porcorum Saluatons Bononiensis 
nersus aliqnot Hieronymus BoragineuB LubecenBis, magnae spei 
adolescenB, cnm quo Bononiae et Ferrariae aliquandiu com- 
muni nita uixi: ex iis ego qnosdam cum opuB erit hiBtoria, 
tibi recitabo {securUwr 1 — 18) f 2 namque 0, Gesnerus: nunqnam 
LongoUuB | 10 Pelt(n)inum Biiechelerus: Pentinnm LongoUus 
Pontinum UUtius \ ad (uUlidi: om. LongoUus et Hauptius radici- 
buB Buechelerus 



204 XXXm. KEME8IANI CARMIKA 

Nidificaty patalis qua se sol obicit agris, 
Persimilis cineri dorsxim, macnlosaque terga 
Inficiimt puUae cacabantis imagine notae. 
Tarpeiae est custos arcis non corpore maior 
Nec qui te uolucres docuit, Palamede, figuras. 16 
Baepe ego nutantem sub iniquo pondere uidi 
Mazonomi puerum, portat cum prandia,. circo 
Quae consul praetorue nouus construzit ouanti. 

Cum nemuB omne suo uiridi spoliatur honore 
FultuB equi niueis siluas pete protinua altas 20 

Exuuiis: praeda est facilis et amoena scolopax. 
Corpore non Paphiis auibus maiore uidebis. 
IUa sub aggeribus primis, qua proluit humor, 
Pascitur, exiguos sectans obsonia uermes. 
At non. illa oculis, quibus est obtusior, etsi 26 

Sint nimium grandes, sed acutis naribus instat: 
Impresso in terram fostri mucrone sequaces 
Vermiculos trahit et uili dat praemia gulae. 



11 obiicit Longoliua \\ 12 collmn Oesnerus | 18 notael 
guttae Ulitiusl 17 Mazonomi Oesneru8i Mazonoim Longolius] 
circo Bumutnnus : cirro Longoliusl 19—28 idem JP2* (de asadopa) : 
Nemesianus scolopacem cum Herodiano a^pellatj et buiiu uena- 
tionem mox post otidem quibuBdam notis Bimilem Btatim de- 
Bcribit. ArifltoteleB illias pennaB attageni Bimiles plane asse- 
uerat. magnitudine gallinnlaej roBtro longo, cursu celeri, addit 
et tpilttv^Qwnop esse. NemesianuB columbae quantitatem illi 
asBignat, roetrum oppido quam longum, ocuIob pro corporis 
mole uaBiior^B, obtuBum oculorum uisum. HerodianuB eylue- 
strem perdicem interpretatur. Nemesiani uerBua, Bi quia ex- 
petit, Bunt: I 20 BjluaB Longoliua | 21 faciliB praeda eat et 
itmoena Siesiua | 28 atque gulae d. pr. uili Wemidorfius et dai 
uilia pr. g. Bieeitu | idem JjOngolius hahet fol. D* Neque hoc 
miranddm est, cum uideamuB AriBtotelem et Aelianum apud 
GrkecoB, Romaiiorum uero Plininm et NemeBium (jtie) nnlla in 
liaturae parte deBcribenda ieiunioreB quam in auium historia. 



xxxmi. 

CATONIS DISTICHA. 



Ex magna coUectione distichonun moralium, quae 
saeculo p. Chr. n. tertio*) in scholarum ut uidetur 
usum conscripsit Cato quidam (neque enim nomen 
ipsum effictum puto, sed potius effingendi materiam 
praebuisse aeuo posteriori), aetatem tulerunt lacerae 
reliquiae. sub finem saeculi quarti sylloge illa homi- 
num litteratorum manibus fuit trita teste Vindiciano 
archiatrorum comite in epistula ad Yalentinianum 
Imp. [cf. ad dist. II 22; 2]. nec medio deinde aeuo 
fauorem illum elanguisse docent et Columbanus^ qui 
in saeculi YI et VII confinio inde carmen suum mo- 
nostichon fere totum compilauit [cf. infra p. 213]^ et 
porro Carolus Magnus (siue potius Alcuinus) in quo- 
dam opusculo Catonis uersus commemorans [cf. ad 
dist. II 31]. hoc autem imperatore regnante doctus 
quidam nouam instituit distichorum editionem additis 
in singulos libros prologis. nam ut uersiculi illi, qui 
libris II et III et lY sunt praefixi, ex consentienti 
doctorum opinione ab ipso poeta profecti non sunt 

*) certe ante Constantinum Magnum uixiBse Catonem no- 
fltrum euicit CannegieteruB p. 437 editionis Arntzenianae. 
Scaligero antem auctore cur Commodi potius et Seueii imperio 
uindicemuB eundem quam temporibuB pOBterioribuB, nulla adest 
causa. 



206 XXXUn. CATONIS 

Bed medio debentar aeuo (in memoriam mihi renoca- 
uernnt lacobi carmen supra p. 103 sq. exhibitum), ita 
et praefationem cum sententiolis subiectis tum libro I 
praepositam puto ab eodem grammatico, qui prisci 
Catonis Censorii ad filium praecepta recoidans epi* 
stulam finxit et sententiolas aliunde sumpsit (nam 
fuisse illis temporibus circumlatas gnomas prosaicas 
ad ueterem Catonem relatas constat: cf. Woelfflinus 
Philol. IX 681 sq. et in program. Erlangensi a. 1878), 
cum eiusdem qui disticha scripsit esse putarei sed 
quo diligentius aeuo Carolingico lectitabatur, eo magis 
corrupta turbata decurtata euasit coUectiOi ut quam 
Columbanus (ut certo sumere licet) adhuc integram 
legit eadem iam saeculo octauo exeunte uasta esset 
frc^meutorum moles, quamquam etiam tunc expers 
saeuae deprauationis postea inuectae. quam condicio- 
nem nobis aperit liber distichorum hodie quidem anti- 
quissimus idemque pretiosissimus, scilicet 

A, codez bibUothecae capitularis Yerouensis 163 
saeculo IX ineunte exaratus, qui post Claudianum et 
carmen de aue Phoenice fol. 30 usque ad finem di- 
sticha exhibet hoc ordine: titulum Inqp. dicta mard 
catonis ad fUium suum et praefationem, quam praestat 
perspicuitatis gratia integram adscribere: Dtim aduer- 
terem plurimos grauitate murum errare succurrendum 
qpioni (opinioni m. 2) eorum consulendtm famae aesti' 
maui maxime istis gloriose uiuere et honestc mori eon- 
tingere quae ista facienda atque imitanda esse perscripsi 
ut facti eorum uita cognoscaes. igiiur praecepta is l^at 
qui inteUegit. legere enim et non intellegere neglegere est^ 
hanc igitur praefationem excipiunt sententiolae (ita: 
1—3, 7-13, 16—18, 20—23, 6, 6, 24, 25, 37, 38, 57, 
39—41, 30, 45, 26—29, 54. 52, 32-34, 55, 46-48, 
50, 51, 42, 35, 36, 14, 15), tum disticha ipsa: I 2; 
I 8 et 9; lY 23; I 10; I 13 et 14; Append. 3 et 4; 
1 12; Append. 5; IV 24 et 25; H 8; I 28; I 15—27; 



DigHCHA. 207 

« 
Append. 6; I 30 et 31; Append. 7 cum I 32, 2 con- 
iunctus; Ikqal, Itb.pru incp. IQ>. sec; praef. libri II; IV 11; 
II 17 et 18; U 19, 1 et IV 30, 1 coninncti; U 20 et 
21-; Append. 8; II 22; lY 29, 2; Exp. Ub. sec. inc. lib. 
terti. IV 30, 2; II 23-25; II 26, 1 et 27, 1; II 10 
IV 31-33; II 28; IV 36; IV 36; H 29 : H 31; ni 1 
praef. libri IV; Append. 9; Eaqpl. lib. III. inc lib. DII 
praef. libri IH; III 2—5; IV 37; III 6 et 7, 1, in quo 
desinit codex. uides, librum cetera egregium optimasque 
lectiones multas seruantem et excerpta pro totius am- 
bitu modica exhibere et in ordine distichorum summas 
prae se ferre turbas; quamquam cum etiam ceteri libri 
genuinum ordinem non seruauerint, quanta sit Vero- 
nensis scribae culpa diiudicari nequii disseruit de hoc 
libro eiusque apographon primus exhibuit G. Schen- 
kelius in gjmnas. Austriac. annal. a. 1873 p. 485 sqq. 
[dissertationem C. CipoUae in Italorum ^Rirista di filo- 
logia' a. 1880 p. 517 sqq. nondum uidi]. 

In tali autem statu cum disticha tum temporis cir- 
cumferrentur, mirandum non est quod fere circa idem 
saeculi IX initium qui opem ferret extitit. hic quam 
speciem formamque distichis dedit, ea in uniuersum 
quidem mansit per medii aeui saecula insecuta habe- 
turque in codicibus qui quidem adhuc innotuerunt 
omnibus*). et primum quidem disticha sede incerta 



*) unu8 Scaliffer habuit codicem eiusdem atque A prae- 
stantiae. scribit lile: 'in libro uetustiBBimo Simeonis Bosii, 
iuridici LemouicensiB, titulus ita conceptua erat: Dumym Ca- 
Umis disticha de mcribus ad fUium, boIub ille codez bonae 
notae repertuB est memoria nostra. reliqui ut Bequiorum Bae- 
culorum ita mendoBiores'. non lioet, puto, Scaligero haec di- 
sorte tefltanti negare fidem, ut fecenmt mnlti. nam et illud in 
titulo additum (a grammatico Carolingico) ad fUiwm, quod 
nifli in antiquiBsimis codd. A et B non apparet, librum iUum 
re uera uetuBtiBBimum fuiBBe ostendit. a ScaLigero autem, quem 
ex generoBO saeculi sui more nihil accuratius retuliBse dolemuB» 
conlationem accepisBe puto Scriuerium; hunc enim membranam 



208 XXXnU. CATONIS 

emiitia in oertiim redegii ordinem; sed in ea opera 
eodiee osiu libri A aimillimo, iit easpieor, genoiiiiim 
ordi^em restitaere neqoe potoit neqne nero uolnit. 
nam nt omisit qnae minna aibi placerent (cf. quae ex 
A prodiemnt), ita mnlta detmncata et iam monosti- 
cbomm nice{ fnngentia recidit abiecitqne. deinde 
nerba tradita ita inmntanit nt non solnm conmpta 
stederet sanare, sed etiam qnae gentilem sentiendi 
eonsnetndinem prae se ferrent ad christianae religionis 
praescripta transmntaret. banc recenBionem, nnlgarem 
deinde textnm factam, bodie quidem repraesentant 
dnae codicnm classes, quamm prioris meliorisqne firag- 
mentnm eztat: 

B, codex Matritensis [Cajon 14 Nr. 22, 40] saec 
IX, qni foL 75 et 76 (de ceteris cf. Partscbins ad 
Corrippum p. L sq.) disticba praebet nsqne ad I 27, 1. 
ceterum notanda est in boc codioe Hispanico scriptura 
*qnum', de qua cf. Fr. Rueblius act societ. pbiloL 
Lips. rV p. 376 sqq. et H. Hagenus mus. Kben. 34, 
501: eadem etiam bis teme in E conspicua saepiusque 
in y in *cum' correcta. quodsi in codicis Parisini 8320 
saec X titulo Cato audit ^Cordubensis' [cf. Hautbal 
prae£ p. Y], equidem mimm attributum ad tenuem 
Hispanicae buius codicum familiae originis memoriam 
rettalerim. — Matritensis libri apograpbum, quod ex- 
tat in codice Berolinensi L. F. 448, V. Rose beniuole 
mibi utendum transmisit. 

Cetemm optandum est fore ut eiusdem generis 

adhibuiBBe praeclaram, ex ea una re fit manifestam quod boIub 
distichon nostro tempore ez ▲ protractam Ap^end. 9 in sua 
babet editione. sed mutra nnm etiam nunc alicubi Scaligeri 
Bcriuerii^ue cartae ad Catonem Bpectantos latitarent circum- 
Bpexi. quid ^uod ne ipBam quidem Scriuerii editionem (a. 1G46 
AmBtelodami teBte ArntEenio praef. p. XXII excuBam tjrpia), 
quamquam in box Batanorum bibUotheciB praecipuiB quaeBuam 
nanciBci licuit? agnoaciBne illiuB 'habent Bua fata libelli* neri- 
tatem? 



DISTICHA. 209 

liber integer ex Hispaniae aliqua bibliotheca in lucem 
protrahatur; nam egregiae aliquot lectioneSy quas frag- 
mentum B suppeditat, demonstrant quantum ez integro 
exemplari lucis sit exorturum distichis eis quae in A 
non extant; nam huius similem librum aliquando eru- 
tum iri uix licet sperare. 

Ab alio quodam recensionis modo adumbratae 
exemplari deteriore originem repetunt libri, ut nunc 
sunt res, plenam collectionem nobis suppeditantes hice: 

O^ codex Turicensis 78 saec. IX supra p. 105 de- 
scriptus, fol. 96 — 103 Catonem continens. qui ut co- 
gnatis suis; de quibus statim dicam^ paulo inferior est 
eo quod plurimis locis corrector primae manus lectio- 
nes oblitterauit^ ita notabilis est quam maxime addi- 
tamentis quibusdam ex diuerso plane codice sumptis. 
ex quo librarius et post U 2^ 1 christianae uersus 
conformationi subiecit ueterem ethnicam et inter U 4 
et n 6; porro post 11 7, 1 pannos inseruit ut nota 
plura ita pauca noua disticha praebentes [cf. I. I. 
appar. crit.]: nimirum aderant etiam tum uetusta di- 
stichorum exemplaria^ confirmantque panni illi id quod 
liber A docet; partem tantum collectio^iis pristinae in 
nouam recensionem esse receptam. praeter meam col- 
lationem adhibui apographon Turicensis a Zamckio in 
libri sui Mer deutsche Cato' [Lipsiae 1852] p. 174 sqq. 
datum. cum plane gemellus est: 

By codex scholae medicinalis Montepessulanae 306 
saec. IX fol. 11 — 13; de quo nuper disputauit L. Fon- 
tainius in Gallorum annalibus laete efflorescentibus 
*Revue de philolDgie' a. 1880 p. 177 sqq. (sed ut 
locis nonnuUis non recte eius scripturas adferret) quem- 
que intercedente summo Batauorum a rebus externis 
ministerio huc transmissum ipse Groningae contuli. 
— ex hoc descriptus est Catonis textus in Yossiani 
L. Q. 33 saec. X-foIiis 156—159 accurate a me ante 
excussis obuius. 

POIT. LAT. MIH. in. 14 



210 XXXim. CATONIS 

E; codex yosBianns L. Q. 86 saec. TX in noL IV 
accuratins deBcribendns foL 84 — 86, cuius narias lec- 
tiones iam ezhibnit H. J. Mnellerus in ^symbolis ad 
emendandps scriptores latinos' (program. Berolin. a. 
1876). ipse contnli. 

¥, codex Ambrosianns C 74 snp. olim Bobiensis 
saec. X in fine (de ceteris cf. Peyron, Cicer. fragm. 
p. 176) Catonem habens. ipse excnssi. 

Hi qnattnor libri (inter qnos ex nna parte G D, 
ex altera E F artius cohaerent), modo numquam a 
prima manu recedas, consensn suo fideliter illnd ex 
qno fluxemnt exemplar reddunt. sed eae qnas in E F 
manus altera mnltis locis intulit correcturae haud raro 
insipidae indicio sunt quam nnmquam medio aeno in 
his distichis studium textum plannm restituendi de- 
fatigatum sit. iam ceteri codiceS; qnomm inde a saeculo 
X non pamus pnllulauit numerus, in uniuersum ita 
cum D E F congruunt nt ad idem cum his exemplar 
non redire non possint, sed eam ob causam sunt post- 
habendi quod textum familiae suae iam non pumm 
sed correcturis illis saepius rarius receptis inquinatum 
praebent; certe nullum inueni qui aeque ac quattnor 
illi adhibiti per omnia id ipsum sernanerint quod 
communem fontem habuisse artis ^diplomaticae ratio 
aperit. itaque abieci codices Reginensem 1560 saec. X 
a me excnssum*), Reginenses 1578 saec. X et 2078 

*) memoria digniiB est hic liber eo nomine qaod Renugii 
in Catonem conmientarium (fol. 187 sqq.) BteriliBsimum ezliibet 
ab hisce uerbis excipientem: Tria tunt requirenda in initio 
unifMCuiusque • libri: persona uiddieet, l0CU8 et tempue, ted 
ietiua Catania persona iffnaratur, quamuis namen eciatur. duos 
Catonee legimus fuiaae, unum Uticensem ab Utica ciuitate, ubi 
mortuus fuit, alterum Ceneorium; aed neuter Hlorum fuit iste 
Cato. locue in eo cognoscitur, quia ecimua eum Bonianum 
fuisee; tempua, quia modemo tempore fuit poet VirgUium et 
Lucanum^ unde ex iUorum 2a5rts sumpsit exempla, scripsU 
autem kunc librum ad filium suum^ insinuans ei rcUionem bene 
uiuendi 



DISTICHA. 211 

saec. IX — X a Maaio milii conlatos ex parte, Cotto- 
nianum [Ye8p.D. VI] saec. X — XI in scriptura saxonica; 
abicci ctiam libros Parisinos a Hauthalio [edit. Berolin. 
a. 1869] iu usum uocatos; ex quibus nullus aetate 
antecedit saeculum X, mentione dignus est unus 2772 
saec X — XI (S apud Hauthalium) paucis locis com- 
parato optimae notae libro uetusto singulares lectiones 
exhibenS; sed in ceteris gregem sequens. nequiores 
etiam codices saeculis XI — AlY exarati. quamquam 
cum semper uigeret illo aeuo amor Catonis coniuncta- 
que cum hoc amore cupiditas emendandi textum^ quid 
mirum est inueniri in hoc iUoue recentiorum libro- 
rum aliquotiens scripturas bonas ex coniectura scili- 
cet repertas? totum gregem litterula $ in apparatu 
notaui. 

Uix est quod moneam, etiam eis qui inde a sae- 
culo fere XII Catonem uerterunt in linguas recentio- 
res non praesto fuisse meliores libros mss. quam qui 
uulgarem secuntur recensionem. 

Quae norma autem in edendis distichis fuerit se- 
quenda^ facile apparei primo loco ponenda erat col- 
lectio a codicibus BGDEF g exhibita, ut tamen in 
uerborum emendationc; ut par erat, quam maxime ur- 
guerem optimi ducis A uestigia. huic appendicis instar 
secundo loco adicienda erant quae ex Yeronensi et Turi- 
censi accedunt disticha in illam collectionem uulgarem 
non recepta. 



III. Extant in codicibus compluribus coUectionis 
inonosUdwruin particulae quaedam^ quas facile intel- 
legitur fluxisse ex una eademque ueterum sententiarum 
sylloge medio aeuo instituta. cui quid facerent cum 
priores nescirent; ego sine cunctatione ad Catonis di- 
sticha rettuli. nimirum cum exeunte saeculo YHI (ut 
supra monui) admodum turbata essent disticha, ita 

14* 



212 XXXnn. CATONIS 

quidem ut saepe uno uersu priuata legerentur aut 
uersus cohaerentes discissi extarent (uide modo libri 
Yeronensis statum condicionemque); idem ut puto uir 
doctus, qui uulgarem distichorum colleciionem iuBti- 
tuit, discerpta illa membra in alteram monosticborum 
syllogen coniunzit; in qua quod bis terue integra di- 
sticha se posuisse non intellexit ille, facilem et expli- 
cationem et excusationem habet. ita autem recte me 
statuere, duobus patet argumentis. nam etTuricensis 
liber in pannis illis insertis et Golumbanus habent 
quae in monostichis nostris leguntur. quid quod in 
codicum titulis tenerum eius rei inest uestigium? 

In constituendo horum monostichorum textu mihi 
adfiierunt codices hice: 

A; Yaticano-Palatinus 239 saec X (quo usus est 
A. Maius class. auctt Y p. 461 quemque mihi con- 
tulit A. Mauius) praemisso titulo Incipiunt smtentiae 
generdles in singulis uersibus habet hos uu. 1—3, 5—8, 
10, 12, 14, 15, 18—21, 24, 27, 34, 36—49, 25, 26, 32. 

B, Vaticano-Reginensis 711 saec. XI foL 46 sub 
titulo prauerbia phylosopharum habet uu. 1, 4, 5, 9, 17, 
25, 21, 53, 24, 65, 14. contulit mihi Mauius. 

G, Vaticano-Reginensis 300 saec. XI fol. 77 sine 
titulo habet uu. 1—14, 17-35, 65, 36, 66, 37, 38, 
68; 75, 39 (et 40 a m. 2 additum). Mauius contulit 

D, Parisinus 8069 saec. XI (de quo cf. uol. IV) 
tribus locis inserta habet sine titulo monosticha^ scil. 
foL 3 uu. 35, 51—55, 31, 26, 30; tum interpositis 
alienis fol. 3 fin. et 4 in. uu. 14, 16—19, 25, 56—59, 
42, 44, 60—63; tum foL 127 uu. 4, 5, 7, 27, 28, 34, 
65, 37, 64« ipse contuli. — cum hoc cognatus est Bur- 
manni Petauianus proprio pretio destitutus. 

E, Vorauensis 111 saec. XU, de quo post Watten- 
bachium [noui Archiuii II 401 sqq.] disseruit C. Schen- 
kelius in studiis Vindobonensibus II 299, qui foL 51 
cum inscriptione uersus Flahnis translati de greco habet 



DISTICHA. 213 

1-14, 17-30, 32-35, 65, 36, 37, 67, 38, 68, 76, 
40, 76, 56, 64, 77, 57, 78, 58, 59, 42, 44, 69, 47, 62, 
70, 63, 71 — 74 cum disticbo finali in apparata ez- 
hibito. cuius gemellus est VindobonenBis 2521 saec. 
XII fol. 141 [ann. gymn. Austriac a. 1864 p. 576], 
cuius tamen ut deterioris decurtatique lectiones ad- 
ferre iam non est opus. 

F, Marbodi codex S. Gratian. Turonensis 164 in 
Hildeberti et Marbodi ed. Benedictin. p. 1634, qui sub 
titulo prouerbia CcUonis habet uu. 1 — 14, 18, 20—40, 
64—68 (et quidem 65 post 35, 66, post 36, 67 post 
37, 68 post 38). 

Nolui autem ab eo ordine, quem praeeunte Pithoeo 
(qui uu. 1—35 primus dedit) nuperrimus constituit 
editor [A. L. 716J, recedere, cum praesertim genuinum 
coUectionis primariae ordinem satis certo restituere 
non liceat. 

IV. Edidit Canisius in Thesauro suo (editione a 
Basnagio Amstelodami 1725 curata utor, ubi eztat uol. 
I p. 769 sqq.) ex codice Frisingensi*) Colunibani carmen 
monostichon uersibus 207 constans. quod praeter ip- 
sius Columbani praecepta sancta continet purum putum 
Catonem hic illic inmutatum. nam si ea quae in huius 
distichorum collectione uulgari quaeque in monosticho- 
rum sylloge deprehenduntur desumpseris, restant apud 
patrem sanctum quae non minus colorem gerant uere 
antiquum cougruantque in omnibus cum Catonis poesi. 
non dubitaui igitur huic quae uindicanda sunt uindi- 
care, praesertim cum ex nouis libri Veronensis uersi- 
bus (cf. II append.) nonnulli etiam apud Columbanum 
extent. hoc autem Catonis supplementum (et quam 

*) ita inscriptus est FrisiiigensiB: Incipit Ubdlus cuiusdam 
sapientia et ut fertur beati Colwnbani, in quo inest memoria, 
ex Gatone sciUcet 'sapiente' Columbanum opuBculum suum 
compilasse. 



214 XXXim. CATONIS 

magnum olim fuerit opus Catonianum integrum com- 
paratis inter se eis quae Columbanus ex uulgari col- 
lectione et monostichis habet et eis quae iam restant 
condudere pronum est) et plenius et emendatius eua- 
sissety si non Canisii teztu sed comparatis Columbani 
codicibus quam plurimis inniti potuissem. sed quoniam 
unius hominis non est omnia administrare, speramus 
mox extiturum esse qui haec nostra studia continuet 
et, si ita opuS; corrigat 



L COLLECTIO DISTICHORUM UDLGmS. 



[Cum animaduerterem, quam plurimos grauiter 
in^uia morum errare, succurrendum opinioni eorum 
et consulendum famae existimaui, maxime ut gloriose 
uiuerent et honorem contingerent. nunc te, fili karis- 
sime, docebo, quo pacto morem animi tui conponas. 5 
igitur praecepta mea ita legitO; ut intellegas. legere 
enim et non intellegere neclegere est. 

Marci GatoniB ad filium salutem litt. fnai. rubr. B Inci- 
piunt libri CatoniB pbilosophi litt. mai, D; tit <m. 0; totum pro^ 
logum om, EF; ({e prologi Tuibitu qui est inKcf. supra p. 206 1| 

2 in uia B ^ omnes: I li Mc D; fortasse aeeundum A, qui graui- 
tate murum hahet, reatituendum prauitate morum | S faiinae ex A 
adeciui: fore BOD^ omnes \ ezistimaui spatio reliquo lineae 
uacuo B I ut] Y (sic) D | fortasse secufulum A (cf. aupra) resti- 
iuendum jsjiOrioBe umere et honeste mori contingerent || 4 Ka- 
risBime (Sme B) codd. mei \ monebo D | 6 morem animi tui 
codd. mei: mores tui animi € 'HatUhaliani fere 1 6 precepta (m. 2 
auprascr. pugna pro patria) B | mea ita] m* 1 (^ic) D | ut] t 
(sic) D I 7 et nonj 7 — (^) ^ I ii^c lcgere C: noglegero ceteri 
[pift est addunt Itaque B m. ^, ceteri omnea; mihi consensus 
itm' A cum B m. i hanc uocem primitus defuisse demonstrat, 

Sententiolia iterum Incipit Marci Catonis ad filium libr. I 
litt. mai. rubr. praefigit B. eum guem supra exhibuimus ordinem 



DISTICHA. 



215 



Deo Bupplica. 

Parentes ama. 

Cognatos cole. 

Datum seraa. 

Foro parce. 6 

Cum bonis ambula. 

Antequam uoceris; ne ac- 

cesseris. 
Mundus esto. 
Saluta libenter. 
Maiori concede. lo 

Magistratum metue. 
Yerecundiam serua. 
Bem tuam custodL 
Diligentiam adhibe. 
Familiam cura. 16 

Mutuum da. 
Cui des, uideto. 
Conuiuare raro. 



Quod satis est, dormi. 

Coniugem ama. 20 

lusiurandum serua. 
Uino tempera. 
Pugna pro patria. 
Nihil temere credideris. 

Meretricem fuge. 86 

Libros lege. 
Quae legerisy memento. 
Liberos erudi. 
Blaudus esto. 

Irascere ob rem ^auam. 80 
Neminem riseris. 
In iudicio adesto. 
Ad praetorium stato. 
Consultus esto. 

Yirtute utere. 86 

Trocho lude. 



praeberU B, Parisinwi 2772 et 8098, Vosaianus l, o. 16 8aec. XI 
fol 62^ solwn prologum habens (de A cf. aupra): OB hunc prae- 
bent ordinem 1—4; 6, 16; 6, 17; 18 et 9ic porro usque 87, 48; 
49—66 {niei quod 14, 26 om. 0) causa ex columnarum raHone 
perspicua 1 1 D ' (sic) D | suplica B D | 8 Cognatus A | 6 Furo 
A I parce A: pare B g para D «r ) 6 ambola A | 7 ito C D g: 
Ante ne quanne acceBseris A Nunquam (te uoceriB suprascr. 
m. 2) ne acceBBeris B Ad nequam ne accesseriB PaHe. 2772 || 
10 Moiori B, in quo con anJte cede ertmm \ concide A 1 11 
Magistratum B Magistratu A: Magistrum ceteri (et sic 'B m. 2 
supraecr.) ) 14 adibe B | 16 Mutuam B | 18 Conuiuare A: Con- 
uiu^a (erasa i) B Conuiuia D Conuiua g Conuiua flis Vos- 
sianus l. o. 16 1 21 Berua om. A | 22 te tempera g pauei | 24 
Nihil A C D fT: l^il B Vo88. l. 0. 16 1 26 iuge] caue A | 28 libero 
A I 80 IraBcerc ob rom A B C D : uel irasci ab re B t». 2 suprascr. 
(sic uel IraBci ob rem «) | grauem cMidi: om. A B noU B m. 2 
C D 9 (scQicet proprio conamine lcuMnam exjslentes) riseriB 
(ir m. 2 add. supr. lin.) B irriBeriB ^ | 82 iudicio A C g: 
iudicium B D ? | 83 sta (to m. 2 euprascr.) B; Ad prae- 
torium Btans conuiciari caue Scriuerius | 84 fortasse CouBultor 
36 Utere tua uirtute Scriuerim | 86 Troco A B 



216 XXXim. CATONIS 

Aleam fuge. Nihil arbitrio uirium fe- 

Litteras disce. ceris. 

Bono benefacito. Patere legem, quam ipse 

Tnte consule. 40 tuleris. 

Maledicua ne esto. ^'«'*^*^^ «^«P*^ ^*« ""*■ 

Existimationem retine. p ""*>'•. . . , ^ 

Aeqnum indica. J,*"** ^° conuimo loqnere. 



Nihil mentire. 



Miserum noli inridere. 

Minime iudica. 
Iracundiam rege. 45 Alienum noli concupiscere. 

Parentem patientia uince. IUud adgredere^ quod 
Minorem ne contempseris. iustum est. 65 

Libenter amorem ferto. 



Liberalibus stude.] 



LIBER L 

Si deus est animus, nobis ut carmina dicunt, 
Hic tibi praecipue sit pura mente colendus. 

88 Litterifl B | 89 Bono] Bion= («upra ras. nel ib) B IJ 
40 Tute corruptum uidetur | 42 Eztimafeionem (b aupra xt) B | 
42 £qmnB||44 Nicil B | 45 Iracundiam rege A B: Iracmidiam 
temporale rege C Ir. tempera uel rege D g {solum tempera pauci 
?) I 46 Parente A, m. 1 \ patientia A: pacienter B patienter 
OD c p 47 ne] non J 43 arbitrio B arbitrinm (io m. 2 eorr) A: 
arbitni D ? |[ 49 ratere B gi Pati D «r | 50 memor esto g 
pauci I 51 conumia | loqui A | 52 inridere A, g pauci: ridere 
B D ^ I 58 ludica C | 54 Alienum noli] Aliena ne A | con- 
cupiscero B ^ : concupisci CD g concupieris A || 55 IUutB | ad^*odere 
8crip8i (aggredere Paria. 2772): ad^H§ {erasum fortasse in) gre- 
dere B adore (agore m. 2 corrJ^ de re A atude agere C D g | post 
56 ezplicit B Explicit praefatio D | 57 in solo A extat, 

Marci CaJboniB ad filium Jitt. mai, ruh, B ita^m Incipit 
liber primus catonis pfailosopbi. litt. mai. D Incipit liber Cato- 
nis primus litt mai. E ? ; om 1 1 «tc codd. (nisi quod et, 
8upra8cr. est, E) ; 8ed Ojpo8tea in additamento post II 7, 1 ita 
u. 1 praxibet: Si ds ompfi nobis est ut c. d., unde hic restituerisi 
Si deu8 omnipotens, nobis ut carmina dicunt | 2 praecipn^ C hic 



DI8TICHA. 217 

2. PIus uigila semper neu somno deditus esto; 
Nam diuturna quies uitiis alimenta ministrat. 

3. Uirtutem primam esse puto, conpescere linguam: 
Proximus ille deo est, qui scit ratione tacere. 

4. Speme repugnando tibi tu contrarius esse: 
Conueniet nulli, qui secum dissidet ipse. 

6. Si uitam inspicias hominum, si denique mores, 
Cum culpant alios: nemo sine crimine uiuit 

6. Quae nocitura tenes, quamuis sint cara, relinque: 
Utilitas opibus praeponi tempore debet. 

7. Clemens et constans, ut res ezpostulat, esto: 
Temporibus mores sapiens sine crimine mutat. 

8. Nil temere uzori de seruis crede querenti: 
Semper enim mulier quem coniuz diligit odit. 

9. Cum moneas aliquem nec se uelit ille moneri^ 
Si tibi sit carus, noli desistere coeptis. 

10. Contra uerbosos noli contendere uerbis: ^ 

Sermo datur cunctis^ animi sapientia paucis. 



2 habet A I 1 neu A: nec ceteri mei ne ? | 2 uiciifl D miniB- 
tra A II 8 ita Columb. mon, 116: magna quidem uiitas nostrae 
est moderatio linguae j 1 puta g pauci | 4, 1 Spemere pugn. 
CDF (Noli repugn. post II 7) j eBse ita ut se am. $ in raa. 
sit "B \2 deBsidet D m. i dissedet E m. i | 0, 1 uitam inap. 
bominum ex uita consp. omnium corr. B j iuspicia E m. i | 
2 Cum {ex Quum corr. B)'culpant omnes mei: Cum ud Non 
culpes ? nonnuUi Ne culpes Scriuerius Quid culpas uvr d. ap, 
Amteenium \ alioB ex eos corr, D | crimene (e txU. add. m. 2) 
B I uibit B uiuit vn uiuunt m. 2 corr. E 1 6, 1 post sint eraeum 
tibi tn E I 2 opibus] puto gratis j tempore ex -ra corr. B | 7, 1 
Glemens et conatans B: UonBtans et lenis B m. 2 suprascr.^ 
ODEF ? I ezpostolat D | 8 — 10 habet A | 8, 1 Nibil D | uxuri 
A m. i I 2 Semper (m. 2 in Sepe corr. B) enim AB: Sep&enim 

S(a)epe etenim ceteri omnes \ m. q. c. d.] coniux seruum 
quem diligis A | udit (o supra u) S ) 9, 1 Gum (ex Quum) 
moneas B, Par. 2772: Gum (que add. m. 2) monOB A (3umque 
mones GDEF g plerique \ ne se uult A (uult ex uelit corr. 
E) I 2 sic liabet Chlumb. mon. 16: Ut moneas carum n. d. ami- 
cum I sit caruB ex carus est nh. 2 corr. A j poet desiBtere era- 
sum re in E I ceptis BCE ) 10 habet Colunib. mon. 101, 102 

1 uerbosuB C, E m. i j 2 datur multis Columb. \ animis D 



218 xxxnn. CATONis 

11. Dilige sic alios, ut sis tibi carus amictts; 

Sic bonns esto bonis, ne te mala damna seqaantur. 

12. Rnmores fuge neu studeas nouus auctor haberi; 
Nam nuUi tacuisse nocet, nocet esse locutum. 

13. Spem tibi poUiciti certam promittere noli: 
Rara fides ideo eat^ quia multi multa locuntur. 

14. Cum te aliquis laudat, iudex tuus esse memento; 
PIus aliis de te quam tu tibi credere noli. 

15. Officium alterius multis narrare memento; 
At quaecumque aliis benefeceris ipse^ sileto. 

16. Multorum cum facta senex et dicta reprendis, 
Fac tibi succurrant, iuuenis quae feceris ipse. 

17. Ne cures, si quis tacito sermone loquatur: 
Conscius ipse sibi de se putat omnia dici. 

18. Cum fueris feliz; quae sunt aduersa caueto: 
Non eodem cursu respondent ultima primis. 

19. Cum dubia et fragilis nobis sit uita tributa, 
In morte alterius spem tu tibi ponere noli. 

11, 2 boniB ex bonus B | ne BS : neo D ne^O nec F; an bonum 
nt non te? \ dam^na 1 12—28 habet A 1 12, 1 Rumore E tn. 2 [ 
caue A | neu studeas seripai: ne studeaa A ne (nec D) incipias eeUn 
omnea \ aberi B | 2 nulli fost priua nocet ponit A | loquutii || 
IS, 1 polliciti A: promiBai BODE promiBdam 7 (et mc OB ti». J9 
corr.) I 2 idem (jsic) est — locuntur m. j9 in ras, B 1 14, 1 Quum 
B I tau8 omnea mei (nisi quod tibi A m. 1)\ tu HauihdUus er- 
rore \ 2^ alios (o ex corr.) B | tu om. B relicto inter te et quam 
-apaJtio I 16, 2 At quaecumque wripsii Et quaecumque A Atque 
cum ceteri codd. mei {niei quod Atq; aliia cum tu 0; cu in ei 
eorr, B post aliis «tfpra lin. m. 2 cum tu 8CTipto)\ Atque aliis 
quantum uel cum tu ? | aliis om. A | 16, 1 facta in rae, B | 
senes AB | ac dicta A | reprendis B: rephindas A recenBes 
eeteri onmee \ 2 succurrunt lubenis B | 17, 1 Ne cures AB: 
Ne^cu=rre8 Neccure8 D Nec urea E Nec ul^res 7 | qui 
A I 2 sibi ex tibi corr. B; liUerae ibi d euanidae in A | 18, 1 
habet Columh. mon. 110 | Quum B Si A | litterae uae b etiam- 
dae in A | 8int B m. i, 7 | cabeto B, B m. 1 \ 2 ad eodem S 
fit. j9 mgo 8imili | ro8podent A 1 19, 1 Quum B Qfi A | nobie eit 
A: sit nobis ceteri omnes \ 2 morte A (et ita BO ex corr,)z 
moitem ceteri codd. \ tu om. A m. i 



DISTICHA. 219 

20. Exiguum munus cum dat tibi pauper amicus, 
Accipito laetuSy plene et laudare memento. 

21. Infantem nudum cum te natura crearit^ 
Paupertatis onus patienter ferre memento. 

22. Ne timeas illami quae uitae est ultima finis: 
Qui mortem metuit, quod uiuit, perdit id ipsum. 

23. Si tibi pro meritis nemo succurrit amicus, 
Incusare deos noli, sed te ipse coerce. 

24. Ne tibi quid desit, quod quaesisti, utere parce; 
Utque, quod est, serues, semper tibi desse putato. 

25. Quod dare non possis, uerbis promittere ilbli, 
Ne sis uentosus, dum uir bodus esse uideris. 

26. Qui simulat uerbis nec corde est fidus amicus, 
Tu quoque fac simules: sic ars deluditur arte. 



20, 1 quum B | dat BOD: det AEF | amicuB] accipiaB B | 
2 laetttB A: placide ceteri ofnma \ plene ex plaiie corr, m. 2 
AB I et A: om, ceteri (nisi quod B ante plene habet cum pau- 
ci$ ?) j 81, 1 ndum A m. Jt | quum B | creauit A crea=rit B || 
8S, 1 Ne timeas} Noli timere A | illa | uitae om, A uita CD, 
E m. 1 I 2 metmtl timet A | uibit B | perdit atite quod uiuit 
habet A | perdit ia ex corr. perdidit DEF | ipiat {an ipsut P) 
obscure B | 28 w. 2 ante u. 1 ponit A | 1 meretiB K m. 1 \ suc- 
currit A: respondet BE ^ respondit CDF? | 2 deos A: deum 
ceteri amnes | sot B | ipsoj ipsum A, B m. 1 | coherce D (F 
corr.) I 24, 1 quid om. A; malim post | quod quaesisti acripei: 
quod quoeris A quod queris {post hoc rasura S uel 4k litt., que- 
sitis m. 2 corrJ) B quod qu(a)eri8 hoc ODE, et ita uidetur ha- 
huisse m. 1 Tf in quo inUr ramrae quesitis coTr.\ quaesitis ^ 
mvUi I 2 Utque quod] Ut quidquid A Q . . c|ue quod B duabus 
litt. euanidis^ unde Quoque quod conicias \ tibi A (m BOE add. 
supra lin. m. 2)i om. ceteri eodd. mei \ deesse coda. omnes (de. 
e^ D), correxi \ put, ceteria extinetis B | 25, 1 hahet Colwnb. 
mon. 24 I dare non possis Colunib.t praestare potes AB cum 
ceterie omnibus | uerbis promittere noli ecripsii nec bie (ex uis 
corr. m. 2) promittere noli A noli promittere uerbis Columb. 
ne bis (his B) promiseris ulli ceteri omnes \ 2 uentusus A J uir 
b. esse uideris scripai: uis b. eBse uideri A uis b. ipse uideri 
B cum ceteris codd. (duniiHuiB E uidere V m. 1) | 26, 1 ne 
corde B | firmus A | 2 Huic Withofius \ simules Scriuerius: si- 
miles C simile AB cum ceteris simili Arnteenius 1 si ceteris extinctisB 



220 XXXim. CATONIS 

27. Noli homines blando nimium sermone probare: 
Fistula dulee canit, uolucrem dum decipit auceps. 

28. Gum tibi sint nati nec opes, tunc artibus illos 
Instrub, quo possint inopem defendere uitam. 

29. Quod uile est, carum; quod carum, uile putato: 
Sic tu nec cupidus nec auarus nosceris uUi 

30. Qnae culpare soles^ ea tu ne feceris ipse: 
Turpe est doctori, cum culpa redarguat ipsum. 

31« Quod iustum est petito uel quod uideatur honestum; 
Nam stultum petere est quod possit iure negari. 

32. Ignotum notis noli praeponere amicis: 
Cognita iudicid* constant, incognita casu. 

33. Cum dubia in certis uersetur uita periclis, 
Pro lucro tibi pone diem, quicumque sequetur. 



87, 1 blandoB an A | liUerae ando ni obseurcUae in B | 
probare] Berbare B, qui in hoc u, desinit \ 2 uolucrem, Ua codd. 
omnea \ dum A (E «c corr,): cum CD, S m. i, F g | 8S, 1 nec 
ex neque corr. in OF (neque ?) | tunc m. 2 ex his corr. A | 
2 quo ADE: quo ex que corr. que F | poasunt C | 89, 2 tu 
Scriueriua: tibi eodd. otnnee \ ullis E m. i | SO habet A, t*. l 
Columb. mon. 111 | Bolis A | haec tu Oolumh. \ 2 rectori {ex 
recturi m. 2 corr.) A | redarguat ego: arguat A redarffuit ceteri 
codd. I 81 habet A | 1 uel] et A | onestum F, on. in non. m. 1 
corr. X I 2 petere eat BF: eat petere ACD ? (est petere id c 
unue) I posfliB i. negare A | 88, 1 hahet Columh. mon. 141 ita: 
Ign. noto numquam praeponas amico, quo ad restiiuendam 
genuinam formam uersus foede in codd. oorrupH eum usua | 
Ignotumq; | nbtis noli acripsi: tibi noli ODEF ^ (tu post tibi 
supru Un. m. 2 add. CE; tibi tu uei tibimet uel nolito g non- 
nuUt) I amiciB scripsi: notiB codd. omnes^ quod primUus in 
margin^ correcturae causa adnotatum mox genuinum amicifl de- 
puUt I u. 2 habet ita A ut uersum adienum {append. 7 ) prae- 
ponat pro u. 1 | constat A | 88, 1 incerti^s C incertiB D g 
pauci I uerBantur (an in ras.) m. 2 in -setur eorr. E | 2 qui- 
cumque CD ? pleriquei quicnq; in qu^cuq; corr. F quocumq; 
in quicumq; corr. E f». i quocumque g patict I Bequetur Par* 
2772 m. i, Beginensia 2078 m. 2 in ras.t laboraB CDBF c 
plerique; sed in additamento post II 7 1 C hahet s^guati^r labo- 
ras, ueri uestigio seruato 



DI8TICHA. 221 

34. Uincere cani possis, interdum cede sodali; 
Obseifaio quoniam dulces retinentur amici. 

35. Ne dubita, cum magna petes, inpendere parua: 
His etenim pressos contmgit gloria raro. 

36. Litem inferre caue, cum quo tibi gratia iuncta est: 
Ira odium generat^ concordia nutrit amorem. • 

37. Seruorum culpa cum te dolor urguet in iram, 
Ipse tibi moderare, tuis ut parcere possis. 

38. Quem superare potes, interdum uince fereudo; 
Maxima enimst hominum semper patientia uirtus. 

39. Conserua potius, quae sunt i^ parta, labore: 
Cum labor in damno est, crescit mortalis egestas. 

40. Dapsilis interdum notis et largus amicis 
Gum fuerisy dando semper tibi proximus esto. 



84, 1 cede S^ F eo; corr, i (C supraaer.): uince CD | 85 du- 
bita CSV g: dubites B g (et ita et et "E carr, m. 2\ dubitas 
F corr.) I petes D ^: petis tn petas corr, petas BF ? [ 2 pres- 
sos contiDgit gloria raro scripeii rebus coniungit gratia caros 
codd. cmnes^ sine sensu (ortum ex parte e u. seq.) | 86, 2 habet 
Columb. mon. 113 I 87, 1 culpa^ F ?: culpas OD, et B ita ut 
pa ex corr. sit (culpis corr„i ^; ob cnlpas Z m. ;3 supra lin. 
corr., «) I urg^ et C | inl & ad g (eo; Ubria a me inspectie 
nuUus) I 88, 1 uince ferendo] suprascr. cede sodali (ex 84, 1) | 
2 enim est holum ecripsi: enim horom H; et ita 0^ in quo h 
in m correcta est^ m. Jf; enim morum (j^tt lioc % m. 2 8upra 
lin.) S =morum (n& 9upra raa., et est post morum add. supra 
lin.) F enim mOrum liel enim morum est ^ plerigue | 80^ 1 
partaEF^: portaCD c pauci, utMle posta conicias \ 2 dam^no 
C dampno E | aegestas E | 40 Dapsins, si in ras. F (Dapasalis, 
ut et praecedentium uu. A seguenHe initia, in ras. E) | largus 
edd. uett.i carus codd. (cari^fus, ca ex corr. C; cari=s F) | 
amicis ex amicus corr. EF | 2 Cum g: Dum ODEF^ I dando 
Bar. 2772 m. 1, Begin. 2078 in ras.: felix codd. cetert omfies, 
quod ortum uiddur ex l IS^ l^ ut re uera suwa semper -y- 
esto adecripsit qu^ sunt aduersa caueto | Explicit liber pri- 
mus D 



222 XXXniL CATONIS 



LIBER II. 



[Telluris si forte uelia cognoscere cultusy 
Uergilium legito; quodsi mage nosse laboras 
Herbarum uires, Macer haec tibi carmina dicit; 
Si Romana cupis et Punica noscere bella, 
Lucanum quaeres, qui Martis praelia dixit; 6 

Si quid amare libet uel discere amare legendo, 
Nasonem petito; sin autem cura tibi haec est, 
nt sapiens uiuas, audi quae discere possis, 
Per quae semotum uitiis deducitur aeuum: 
Ergo ades et quae sit sapientia disce legendo.] lO 

1. Si poteSy ignotis etiam prodesse memento: 
Utilius regno est, meritis adquirere amicos. 

2. An di sint caelumque regant, ne quaere doceri: 
Cum sis mortalis, quae sunt mortalia^ cura. 



II. om. tUulum C Incipit liber II (secunduB) DSF; uu. 1 — 6 
hahet A 1 1 cognuBcere A g 2 Verg. codd, mei (m. 2 Virg. corr, 
in 0D7) I magis F mauis A | nosse codd, WMies \ laboras (-ra 
A) codd,i laboree ? pauei | 8 haec A: om. ceteri (has uulgo) \ 
carmina codd,, niai quod aUera a m SF in e correcta est\ai' 
cet uulgo | post 8 IHthoeus inserit GorporiB ut poBBis cunctos 
depellere morbos | 4 romam uelis et p. cogpiuscere A | ciuica 
pro pnnica Scriueriue; recte hoc tuetur Vonckiua coniciens, Lu- 
cani codicem *de hellie JFVmios' inea^iptum Imum uu. auetori 
faUacias fecisee: cf. H. Blaaeius mus. Mhen. XXXI p. 134; non" 
nulla post u. 4 intercidisse suspicahatur C. BartJuus | 6 Luga- 
num A l^quae res D I matis A | proolia D | 6 libefj uelis A | 
amara D | 7 cura tioi haec est S m. ^: tibi cura haec est 
DSF, et ita sine duhio_primitus C, gui correxit hec est tibi 
curi^ in rasuris | 8 audig audiq: S f 10 ades, a ex corr, S || 
huic prologo sine intenudlo adhaerent disticha in codd. | 8, 1 «ic 
hahent codd. omnes: Mitte arc(h)ana dei caelumque inquirere 
quid sit, nisi quod unus post eum {ante u. 2) inserit: An dii 
sint caelum qui (i ex corr.) regant nequ^re doceri; et hane 
aUeram uersus formam genuinam puto, cum prior iUa colorem 
christianum prae se ferat \ 2 sunt ex sint corr. S 



DI8TICHA. 223 

3. Linqiie metnm leti; nam stultum est tempore in 

omniy 
Dum mortem metuas, amittere gaudia uitae. 

4. Iratns de re incerta oontendere noli: 
Inpedit ira animum^ ne possis cemere uemm. 

5. Fac sumptum propere, cum res desiderat ipsa; 
Dandum etenim est aliquid, dum tempus pestulat 

aut res. 

6. Quod nimium est fugito, paruo gaudere memento: 
Tuta mage est puppis, modico quae fiumine fertur. 

7. Quod pudeat, socios pmdens celare memento, 
Ne plures culpeut id quod tibi displicet uni. 

8. Nolo putes prauos homines peccata lucrari: 
Tempore si peccata latent; et tempore parent 

9. Corporis exigui uires contemnere noli: 
Consilio pollet, cui uim natura negauit. 

10. Cui scieris non esse parem, pro tempore cede: 
Uictorem a uicto superari saepe uidemus. 

11. Aduersum notum noli contendere uerbis: 
Lis uerbis minimis interdum mazima crescit. 



8, 1 maetam B | loeti OS liti D | in omni uix sanutn; mm 
in arto (m breui quod uiuimus tjpatio) ? \ S metoaB, i gupra a 
m. ^, I 4, 1 condere B m. i | 2 Imp. F | possit 7 g posBiB 
ita ut uU. 8 ex corr, «tt S | inter 4 H 6 tnMrit I V 6 ei 
append. 1 1 fi, 2 aliquit S | postolat OD | 6, 1 fiigitar D | 2 mage 
(m eupra Un. m. 2) D mageg 0, in quo est post pnppis swpra 
lin. additur m. 2 \ pupis 7 | flamine maluit utr dodtua saec. X VII || 
7, 1 pudat D, et (e eupra da scr.) 0; mdlim Quod maculat so- 
cio8, pr. eqs. | sotios | caelare D | ii. 2 om. C, gut eius loco 
ineerit: monost. 53, lY 26, I 83, append. 2, I 1, 1 4 18 habet 
A I Noli putare malos male A | 2 Tempore si acripeiz Tempori- 
bu8 codd. omnes \ et tempora AO | e, 1 contempnere D 1 10 nc^tet 
A I 1 Cui te scieris A | parem pro A: parem te B 7 ?, ^ (mte 
ex corr.) 0, parente D; apparet ex A ceterisque, in exemplaH 
uetustissimo to glossam adscriptam fuisse^ dtuersis illam locis 
insertam \ caede E cede (e ex corr.) 7 corde D coird^ (cede 
mgo) I 2 saepe superari A Buperare D | ilf 1 Adueraus g | 
2 Li8 (L ex corr.) B g: His 0D7 ^ | uerbis minimi^ (nimis D) 
CDB: rebus minimis 7 (rebus B suprascr.) \ cre8cit (un supra i) 



224 XXXnn. CATONIS 

12. Qaid deus intendat, noli perquirere sorte: 
Quid statuat de te, sine te deliberat ille. 

13. Liuidiam nimio cultu uitare memento: 

Quae si non laedit, tamen hanc sufferre molestum est. 

14. Forti animo ferto, cum sis damnatus inique: 
Nemo diu gaudet^ qui iudice uincit iniquo. 

15. Litis praeteritae noli maledicta referre: 

Post inimicitias iram meminisse malorum est 

16. Nec te conlaudes nec te culpaueris ipse; 
Hoc faciunt stulti^ quos gloria uexat inanis. 

17. Utere quaesitis modice: cum sumptus abundat, 
Labitur eziguo^ quod partum est tempore longo. 

18. Insipiens esto, cum tempus postulat ipsum: 
Stultitiam simulare ioco^ cum tempore laus est. 

19. Luxuriam fugito, simul et uitare memento 
Crimen auaritiae; nam sunt contraria famae. 

20. Nolito quaedam referenti credere saepe: 
Exigua est tribuenda fides, qui multa locuntur. 

7 g: crescmit ceteri codd, mei (cernunt in S auprcaer^ IS, 2 
Quod 7, £ m. i 1 18, 1 habet Colutnb. num. 141 | niini=oculta 
D culta (u supra a) B | 2 hunc 7 | modestum £ fn. i | est in 
fine cMunt codd. mei 1 14, 1 ferto scripsi: ento codd.t niei quod 
ercuit euprague raeuram maneas tn. JH hdbet (Esto forti ani- 
mo uel Esto animo forti ^ pauci) \ cum Bis] fueris m. ^ 
eupraecr. S | dampn. C | 2 qui, i ex corr. \ iud. uincit iniquo 
g: iniquo iud. uincit codd. mei^ ^ {Jtm. J9 punctia aupra uerha 
iHa appoeUie quem uerborum ordinem uoluerit non Itmiei^, nisi 
quod D uincit corr. ex uincens; unde sub iniquo iud. mncens 
eonicias 1 10, 1 Lites | inimi=cia8 (mi et ci ex corr.) C 1 16, 1 
culpabens B7 | 2 quos m. 2 in raa. B I 17 habet A | 1 cum 
Bumptifl^O consumptus D | habundat 07 nabundent A | 2 Laui- 
tur A I parcum D part=um 1 18 habet A | 1 cum codd. meii 
dum g pauci \ te {del. m. 2) tempuB A | postolat A m. i, D | 
ipflum A: aut res ceteri codd. (cf. II 6, 2) | 2 ioco acripei: loco 
codd. (o aU. ex corr. 0) \ cum tempore laus est A: prudentia 
summa est ceteri codd. | 10, 1 habet A (adiunct%u pro u. ^ ei 
IV 80, 1) I Luzoriam 7 | 80—29 habet A | 80, 1 Nofito A: Noli 
tu ceteri codd. \ saepe A: semper ceteri codd. \ 2 est eodd.i hia 
edd. uet. | loqnuntur D loquentor (u eupra e, n ex corr.) B lo- 
qni, ut uid. 7 



DISTICHA. 226 

21. Quae potus peccas, ignoscere tti tibi noli; 

Nam crimen uini nuUum est, sed culpa bibentis. 

22. Consilium arcanum tacito committe sodali, 
Corporis auzilium medico committe fideli. 

23. Successus nolito indigpii ferre moleste: 
Indulget Fortuna malis; ut uincere possit 

24. Prospice, qui ueniant casus^ hos esse ferendos: 
Nam leuius laedit, quidquid praeuidimus ante. 

25. Rebus in aduersis animum submittere noli: 
Spem retine; spes una hominem nec morte relinquit. 

26. Bem, tibi quam noris aptam, dimittere noli: 
Fronte capillata, post est Occasio calua. 

27. Quod sequitur specta quodque imminet ante uideto: 
Illum imitare deum, partem qui spectat utramque. 



81, 1 habek Oolumb. mon. 139 | Qoae poim (potn m. 2 corr.) 
peccas A: Quae putas quae peccasD Quae potn ^^= peceaa 
(u ex corr. 0) CF Cum potee (y supra e) peccatum (a 9upra atj 
E Peccaati solus ColunA. \ i^uBcere A, corr. m. ree. \ 9 uim 
nuUum A: nullum uini ceten | est om. 7, est ante uini poeuit 
S m. ^ I 28, 1 habet Chlumb. mon. 140 | Cons. arcanum (archa- 
num CDS7) codd.: Quod tacitnm cupias Columb. \ sudali A | 8 
hahet Vindicianue in epist. ad VdUnHnianum II (illud Catonis), 
Columb. fium. 154 (permitte) | auxilio A m. Jt | medico om. A (eocio 
m. J9, medico m. rec), ex modico corr, DB || 88, 1 SucceBsos (u 8upra 
o) C I nolito indigm (uel indignos) scripsii indi^ nolito A indi- 
gnOB noli tu D ? ef , nisi Quod in eraeum^ mdignoB noli (tu 
m. 3 add.) B7 tu noli inCUgnos «r pauci \ 2 uincere A: laedere 
ceteri codd. | 84, 1 casus hos A: hos casuB ceteri codd. \ feren- 
duB A ferendum | 8 leuius in fine u. ponit B | quicquid codd. 
praefer A | praeuidemus A prouidimuB D prou. in praeu. corr. 
^^uid.) I 85, 1 submittere AD (B m. 2 auprascr.y. suspen- 
dere B7 Bub(8pendere in ras. m. ^) ] 2 Spes una retinei hominem 
nec in morte r. A | 86, 1 noris ecnpsi: noscis 0DB7 ? (nosces 
pauci) Bcieris A | promittere A | 2 om. A | post est 8criueriu8: 
poBt haeccodd. postica Withofiue | 87, 1 Tiahet Colunib. mon. 
161 (Consilio mentiB q. i. a. u.) | expecta OD | iminet S inminet 
D I te uidoto obscurala in A, qui om. u, 2 | 2 d=m D | patrem 
— utrumque CDB7 ^, corr. in rec. ff paucis (utr^nq; 0) | ex- 
pectat OD 

PosT. LA.T. nnr. m. 16 



226 XXXIIII. CATONIS 

28. Fortius.ut ualeas, interdum parcior esto: 
Pauca uoluptati debentur, plura saluti. 

29. ludicium populi numquam contempseris unus: 
Ne nuUi placeasi dum uis contempnere multos. 

30. Sit tibi praecipue^ quod primum est, cura salutis; 
Tempora nec culpes, cum sit tibi causa doloris. 

31. Somnia ne cures; nam mens humana quod optat, 
Dum uigilaty uerum per somnum cernit id ipsum. 



LIBER in. 

[Hoc quicumque uolet carmen cognoscere lector, 
Cum praecepta ferat quae suut gratissima uitae, 
Commoda multa feret; sin autem spreuerit illud, 
Non me scriptorem, sed se fastidiet ipse.] 

1. Instrue praeceptis animum, ne discere cessa; 
Nam sine doctrina uita est qiiasi mortis imago. 



88, 1 parcior A g: partdor DB g patior et^ r wpra ai, 
F I 2 uoluptati SY: uoluntati CD uolontati A | 80, 1 tto hdbet 
CcHuinb. mon, 187 Sit tibi cura tuae tota uirtute salutiB, guod 
reposito tuta proiplacet \ salutis ex salitis S | 2 Tempora E 
m. /9, ?: Tempore CDE i Tempor uH, litt, euanida T; malim 
Te ipsum ne | nec codd,i ne g pauci \ sit codd,i sis c pauci \\ 
81 habet iL adfert Caroli Magni op» contra eynodum (ed, Heu- 
mannue Jaan. 1781 p, 891): ait emm philoBophus Cato: som- 
nia — ipsum | 1 ne A ?, Carolus: nec CDEF c | na ea; corr. 
F I 2 Cum Carolus \ uigilat codd. omnea (Dum uigilat in rae. 
S uigila, n aupra a, F), Carolus: uigilans edd. uet. \ uerum 
scripsi: sperat codd. omnes cum CarolOy uitio peranHquo ex glosia 
uoeia optat orto \ post u.2 repetit Ull 49, 2 | Explicit liber n D 

III. Incipit liber III (tertius) litt. mai. DEF; om. | pro- 
logum ita habet A; ceteri codices omnes interponunt distithon 
primum inter u. 2 «i 8 ![ 1 quaecumque D | uolet Schenkeliusi 
nult A uoles DSF ? ueliB | 8 Commodo A, D m. i | feret A:. 
fereB ceteri codd., gui et BpreueriB | 4 se faBtidiet A: te negle- 
xeriB ceteri codd. (rem Bed — ipBe totum in ras. m. ^ S) | ipBO omnes 
codd.: ipBum g pauci | 1 extat in ODEF g post prmgi u. 2, 
huc Pransposuit Scaliger; et A iUud separatum eaihwet \ 1 LnBtre 
(u suprascr. m. <9) A | neo ? pauci^ an neu? | ccBBa A: ceBses 
ceteri codd. 



DISTICHA. 227 

2. Cum recte uiuas, ne cures uerba malorum: 
Arbitrii non est noatri, quid quisque loquatur. 

3. Productus testis, saluo tamen ante pudore, 
Quantumcumque potes, celato crimen amici. 

4. Sermones blandos blaesosque cauere memento: 
Simplicitas ueri forma est, laus ficta loquentis. 

6. Segnitiem fugito, quae uitae ignauia fertur; 
Nam cum animus languet^ consumit inertia corpus. 

6. Interpone tuis interdum gaudia curis, 

Ut possis animo quemuis sufferre laborem. 

7. Alterius dictum aut factum ne carpseris umquam, 
Exemplo simili ne te derideat alter. 

8. Quod tibi sors dederit tabulis suprema notato, 
Augendo serua; ne sis quem feuna loquatur. 

9. Cum tibi diuitiae superant in fine senectae, 
Munificus facito uiuas, non parcus^ amicis. 



8—7, 1 hahei A | 8, 1 habet Cdlumb, mon. 92 (Si ta recta 
fadfl n. o. u. m.) | recta A | nec OB « | 2 Arbitrii (n rnpra uit. 
i S) non est nostri EF ?: Arbitrii non est nisiD Arbitni nostri 
non est « Arbitrio non est nostro A | S, 1 Froductb D | 
testes salua A | pudore «: pudore^^ pudorem DBF pudo 
eeteris euanidis k {ut et u. eeq, mici) J 2 Quantumquoque D 
(pro -quomque ?) i dietichon sic restituerttn Pr. t. celato crimen 
amici Q. potes, salua tamen ante pudorem I 4, 1 blesoBque ca- 
uere ODBF g: ethlesos uitare A, unde ut aes, uitare eonicere 
pronum ett | 2 ueri] siuiri A | f ormA. Barthius: £una eodd. 
omnes norma Seriuertus \ laus («» <tdulaHo) f. lojjuentis A: frans 
f. loquendi 0DBF?|5, 1 Segniciem Sig^tiem D | uita D || 
6, 2 animo ex -mn corr, B | quamuis D; desidero uocahuhm 
recreato exprimens (num animo iuueni 9) \ labore ex -res oorr. 
B I 7, 1 dictum aut factum g pauci: dicto aut facto A factum 
ac dictum ceteri codd. (niai guod in D uel ante ac erasum est) \ 
ne A g: nec ceteri codd, \ umquam] us eeteris euanidiB A, hie 
deeinens \ 2 Exemplo, o ex corr, D | nec F ne^ S | 8, 1 Quae B | 
8orB, siccodd, \ BUDpremaBFJ 2 Augendos C | Auge BeruandoueZ 
Augendo cura ne BCgnem Wiihofiue | 9, 1 Benectus | amidB 
?: amicuB CDF g amicoB {o% ex corr,) B; Wiihofiua matuUi 
M. uiuaB cariB, non parcuB, amiciB, quod neseio an commendet 
Columh, mon, 156 Dum poteriB, caro oenefac tu Bemper amico 

15* 



228 XXXim. CATONIS 

10. Utile consilium dominus ne despice serui: 

Si prodest, sensum nullius tempseris umquam. 

11. Bebus et in censu si non est quod fuit ante, 
Fao uiuas contentus eo quod tempora praebent. 

12. Uxorem fdge ne ducas sub nomine dotis, 
Nec retinere uelis, si coeperit esse molesta. 

13. Multorum disce exemplo, quae facta sequaris, 
Quae fugias: uita est nobis aliena magistra. 

14. Quod potes, id temptato, operis ne pondere pressus 
Subcumbat labor et frustra inceptata relinquas. 

16. Quod factum scis non recte, nolito silere, 
Ne uideare malos uelle inritare tacendo. 

16. ludicis auxilium sub iniqua lite rogato: 
Ipsae etiam leges cupiunt ut iure rogentur. 

17. Quod merito pateriSy patienter ferre memento, 
Cumque reus tibi sis^ ipsum te iudice damna. 



. 10» 1 hdbet Golumb, man. 98 | dominuB (jcompend.) ex corr. 
SF I dispice^ (i in e corr.) D despice (e in i eorr.^t 8ed m. ^ 
ruraue e 8upr(ucr.) E | 2 Si prodest Bensum nulliua ecripeiz 
NulliuB ai prodeBt Bensum codd, (NuUu Bi pr. Beruom corr^ 
NulliuB BenBum Bi pr. E m. ^, uulgo) | tempseriB SF g: con- 
tempBeriB OD g (F m. ^) ) 11, 1 BebuB et in cenBU mire dietum; 
foriasse Bebus in aduerBiB | antea D anteg GS 1 2 contemptua DF 
contenptuB ex co^temptuB corr. E || IS, 1 nec, c ex oorr, E || 18, 1 ^em- 
plis I 2 Uberemvtat Columb. mon. 112 | uitae nobis D | ali^ena 
I 14, 1 temptato ? paudx tenta CDF tempta (-ptat m. 2) 
B tentcB edd. uet. | pBUB B m. 1 | 2 inceptata scripei: mutata 
codd. mei temptata ^ nonnulli \ relinquos 1 15, l Quod factnm 
BciB ecripsi; Quod nosti (-tiB F et, b euanido, D) factum eodd. \ 
non recto CD ^: non recte (e alt. ex corr,) F non rec^u (e m. 2 
Bupra x\) E I nolito ? pauci: nolo G nolo tti noli corr, D noli 
BF I 2 Ne uidere et C et B m. 1 \ uelle inritare seripei: imi- 
tare (m -ari et "F corr., -ari E ?) ueUe codd. | 16, 1 ludici 
conBilium E, corr. m. 2 \ iniqua Ute acripsi: iniquitate codd. mti 
(iniqua lege E m. ^ supraecr.^ g; neacioquid corr. F m. J8) | 
2 rogentur (•'. e, adeantur) scripsi: regentur GDF (ito %U dU. e 
in a correxerint GD) regantur, m. 1 regentur suprascr, (dd, 
m. ^), S 1 17, 1 pacienter GD | 2 dampna E 



DISTICHA. 229 

18. Multa legas facitO; tum lectis neglege multa; 
Nam miranda canunt, sed non credenda poetae. 

19. Inter conuiuas fac sis sermone modestus, 
Ne dicare loquax, cum uis urbanus haberi. 

20. Coniugis iratae noli tn uerba timere; 

Nam lacrimis struit insidias, cum femina plorat. 

21. Utere quaesitis, sed ne uidearis abuti: 

Qui sua consumunty cum dest^ aliena secuntur. 

22. Fac tibi proponas, mortem non esse timendam: 
Quae bona si non est, finis tamen illa malorum est. 

23. Uzoris linguam, si frugi est, ferre memento; 
Namque malum est^ non uelle pati nec posse tacere. 

24. Aequa diligito caros pietate parentes^ 

Nec matrem offendas, dum uis bonus esse parenti. 



LIBER IV. 



[Semotam a curis si uis producere uitam 

Nec uitiis haerere animi, quae moribus obsunt, 



18, 1 legis, a w,pra i, | facito tmn lectis sertpM: facto- 
nxm lectis CD, B t». i, facito perlectis E m. <9, F ^ | neglege 
w^etn scholiastam iestari eonfimuU Barthiiut perlege co&. 
omnes perline Ertumus | 10. 1 habet Oolumb, mon. 42 | con- 
uin^as 7 conuiaa S m. i | lacsis, si ex corr. m. ;9, | mode- 
8bo8~^Y sttjpra o) S | 2 Nec E | dnm i | nrbanis (t supra i) C || 
20, 2 lacrimas (i eupra a aU.') | inBtrnit eodd.<t corr. in et 
E m. ^ I dnm ? | 21, 1 abiti ita ut supra prior. iposita eit y 
n et F I 2 deest codd.^ correxi \ Becuntur S: seqnuntnr E se- 
qnentur CD (ea; seqnontnr P) | 22, 1 proponas in propenis m. U 
corr. C, in 'B m. 2 ex propenas corr. \ 2 finis in ras. finire 
D I est om. S m. i I 28, 2 tacerel carere Withofius, recte puto || 
24, 1 Aequa (ex Aeque corr.) diligito caros S, et ita qui hunc 
u. in ras. habet 7: Egra dilig^t caros D Dilifire non caros egra 
totum in ras. m. ^ Oj 2 esse parenti add. m,2JL || Ezplidt liber III D. 

Incipit liber IIlI (qnartns) DS7, om. ; prohgum hahet kewm 
liac uereuum collocatione: 8, 1, 4, 2 || 1 Semotam a curis si nis 
scripsi: Semota (-tam m. 2) a nitiis si uis A Securam qnicnxn- 
que cupis CDSV ? | prodncere A: perducere CDE g dncere in 
deducere m. 2 corr. F | 2 erere A m. i | animi A: animos 



230 XXXIIII. CATONIS 

Haec praecepta tibi saepe esse legenda memento: 
Inuenies, quo te possis mutare, magistram.] 

1. Despice diuitias, si uis animo esse beatus; 
Quas qui suspiciunt, mendicant semper auari. 

2. Commoda naturae nuUo tibi tempore derunt, 
Si contentus eo fueris quod postulat usus. 

3. Cum sis incautus nec rem ratione gubernesy 
Noli Fortunam^ quae non est, dicere caecam. 

4. Dilige olens nardum, sed parce; defuge odorem, 
Quem nemo sanctus nec honestus captat habere. 

6. Cum fueris locuples, corpus curare memento: 
Aeger diues habet nummos, se non habet ipsum. 

6. Uerbera cum tuleris discens aliquando magistri, 
Fer patris imperium, cum uerbis exit in iram. 

7. Res age quae prosunt; rursus uitare memento, 
In quis error inest nec spes est certa laboris. 

8. Quod donare potes, gratis concede roganti; 
Nam recte fecisse bonis, in parte lucrorum est. 



ceteri codd. (animum ?) | qaae ex qui corr. et C efEi qni A cum 
ceteris codd. \ obsunt A: obsint ceteri codd. I 3 saepe esse 
legenda acripei: semper legenda codd. omnes (rele^enda E m. ^ 
corr.j fi) pauci) \ 4 eic restitui: Inuenies quod te ipaum uitare 
magutrum A InuenieB aliquid (-quit E) quod te (tn ras. C) 
uiture magiatro ceieri codd. (quibue ductbua quo uitae utare 
Scriuerius quo tute utare Hm^mUw) I 1» 1 Dispice OE | beatos 
Y m. If o ex eorr. et u supra o E | 2 suspiciunt g pauci: suacipiunt 
codd. I 8, 1 deenmt codd.t correxi \ 2 contemptus V; Si fueriB 
contentus eo Scriuerim \ postolat (y supra aJt. o) D | 4, 1 olens 
nardum scripsi: denarium codd. te omari Cannegteterus | de- 
fiige odorem scripsi: dilige formam codd. {sed eidemu. 2 Quem) 1 
2 curat habere Withofius | 5, 1 locuplex OF, et (s supra x) D | 
2 se^ (erasa d) D se in set m, 2 corr. B (sed ?); Eger d. 
nummos habet post II 4, «&i hoc distichon repetit\ D. h. n., 
aeger se non h. i. Scriuti-ius | 6, 1 Uerbera C et E f»i. 2: 
Uerba codd. mei \ discen^ (do supra ras. m. 2) C dicens D | 
2 hiibet Cciumb. mon. 22 (dum pro cum) | 7, 1 rursum (s eupra 
ni) D I 2 quib; (b; ex corr. m. 2) 0\ quibus 9 | 8, 1 roganti] 
nonne merenti ? \ 2 lucrorum edd. uet. : lucrosum codd. 



DISTICHA. 231 

9. Quod tibi suspectom est, confestim diacute quid sit; 
Namque solent, primo quae sunt neclecta, nocere, 

10. Gum te detineat Ueneris damnosa libido, 
ludulgere gulae noli, quae uentris amica est. 

11. Gum tibi praeponas animalia bruta timore, 
Unum hominem scito tibi praecipue esse timendum. 

12. Gum tibi praeualidae fuerint in corpore uires, 
Fac sapias: sic tu poteris uir fortis haberi. 

13. Auxilium a notis petito, si forte labores; 

Nec quisquam melior medicus quam fidus amicus. 

14. Gum sis ipse nocens^ moritur cur uictima pro te? 
Stultitia est morte alterius sperare salutem. 

16. Gum tibi uel socium uel fidum quaeris amicum, 
Non tibi fortuna est bominis sed uita petenda. 

16. Utere quaesitis opibus, fnge nomen auari: 
Quid tibi diuitias, si semper pauper abundes? 

17. Si famam seruare cnpis, dum uiuis, honestam, 
Fac fiigias animo, quae sunt mala gaudia uitae. 

18. Gum sapias animo, noli ridere senectam; 
Nam quoicumque seni puerilis sensus inhaeret. 

9| 2 neclecia CF: neglectaDE ? | 10, 1 det. uen. danrn. 
libid^ (uoluptas add. m. 2) 0: det. Ubido uen. d&pn. uolnptas 
i> dei». uen. d&pn. (dftn. 7 m. 1) uoluptas B 7 ? | gule Mum 
in ras. m. 2 C^ex quile corr. D 1 11 habet A | 1 bruta J[mto^'t»: 
cuncta A cum ceteris eodd. \ preponaa in proponas et et B 
m. 2 eorr. \ timore B: timere A ceterique codd. \ 2 Unum prae- 
cipue Bcito tibi hominem esae t. A, quod eorrexi (praecij^ue tibl 
scito h. e. t. Schenkelius minus bene); Unum praecipio tibi plus 
hominem eese t. CDBF g 1 18, 2 pateris C || 13, 1 laboraB ^ | 2 ]^ 1| 
14, *1 nocens quis uict. (moritur cur supra quis m. 2) B, in F 
ramra post moritur, supra guam cux m. 2i 15, 1 Quum B Oum 
ex corr. F | sotium CD | quaeris om, F m. i j 2 uita putanda 
Scriuerius probanda ArntMenius | IS^ 1 habet Uolumb. mon. 99 | 
2 diuitiaB si semper DF: diuitiae= (e ex coir,) si semper C 
diuitie= (ie ex corr.) si semper B diuitiae prosunt si g | ab- 
undes CD habundes B: habundas (a aU. ex corr.) F | IS, 1 Oum 
ex corr. F | sapia | irridere g \ 2 cuicumqne (qnoic. ego) seni 
edd. uet. : quocumque sene codd. ^uicnmque senet Scaliger (senex 
Scriuerius) \ pueri bis JViihofius \ mhaeret scripei: in illo est codd. 



232 XXXHIL CATONIS 

19. Disce aliquid; nam cum subito Fortuna recessity 
Ars remanet uitamque hominisnondeseritumquam. 

20. Prospicito tecum tacitus quid quisque loquatar: 
Sermo hominum mores et celat et indicat idem. 

21. Ezerce studio quamuis perceperis artem: 

Ut cura ingenium, sic et manus adiuuat usunL 

22. Multum uenturi ne cures tempora fati: 

Non metuit mortem qui scit contempnere uitam. 

23. Disce sed a doctis, indoctos ipse doceto: 
Propaganda etenim est rerum doctrina bonamm. 

24. Hoc adhibe uitae quo possis uiuere sanns: 
Morbi causa mali est, nimia est quaecumque uo- 

luptas. 

25. Laudaris quodcumque palam, quodcumque probaris, 
Hoc uide ne rursus leuitatis crimine damnes. 

26. Tranquillis rebus semper diuersa timeto, 
Rursus in aduersis melius sperare memento. 

19, 1 cum ex corr, Y \ receBsit CD7: recedit (di ea; corr. 
m. ^) B g 1 80, 1 Frosp. in Persp. m. 2 corr. Presp. B | te- 
cum edd. uet.i cuncta codd. \ quid ex qu§ m. 2 corr. B quid 
(o aupra i) V [ 2 priua et eras. C I caelat D | iudicat (u ex corr.) 
I 21, 1 Btudio achenkelius: stuaium codd. assiduo quam tu 
perc. Secdiger \ 2 usum] uirum D uip^m ipsum | 28, 1 malim 
Ne cures mult. uent. | fa=ti C | 83— 85 hahtt A | 88, 1 habet 
Columb. mon. 100 | sed ex set corr. D sed (d ex corr.) | 2 in- 
mutatum hahet Columb. mon. 12 | est codd. mei, «: om. tittl^o | 
bonorum AOD, sed in omnibu8 corr. m. «9 | 84, 1 Hoc adhibe ui- 
tae quo possis u. s. acripsi: Hoc adhiue quod possis u. s. A 
Hoc bibe quo (quod m. 2 corr. OEF) possis (sis ex corr. C) si 
uis (suus C) tu {om. V m. 1) uiuere (fx -uire corr. D) s. ceteri 
codd. I 2 habet CcHumb. mon. 16 | mali est nimia est ego: mali 
est nimia A mali est CD, et B, in quo e erasum et n&q; d add. 
eupra lin. m. 2^ mali (e supra lin. add.) F mali nimia est i 
Columb. I homini qu^cumq; uoluptas totum in rcmara | 25, 1 
quodcumque A (B m. 2 ?): utcumq; DBF dictuque in raa. m. 2 
I probaris in ras, ;"R et Jt ex corr. m. 2 : probare D, B et 
T m. 1 damnaris A | 2 Hoc uide, m. 2 Serua euj^aecr., B | 
rursus AC: rursum ceteri \ leuit. ex ceuit. corr. D [ cnmina dam- 
nis A I dampnes B, F m. ^ | 86, 1 semper diuersa aeripsi': 
semper aduersa codd. mei (que sunt B m. ^ supra semper; et qu^ 



DISTICHA. 233 

27. Discere ne cessa: cura sapientia crescit, 
Bara datur longo prudentia temporis nsu. 

28. Parce laudato; nam quem tu saepe probaris, 
Una dies, qualis fuerit^ ostendit; amicus. 

29. Non pudeat, quae nescierisy te uelle doceri: 
Scire aliquid laus est, culpa est nil diseere uelle. 

30. Cum Uenere et Baccho lis est et iuncta uoluptas: 
Quod lautum est^ animo conplectere, sed fuge lites. 

31. Demissos animo et tacitos uitare memento: 

. Quod flumen placidum est; forsan latet altius unda. 

32. Dum fortuna tibist rerum discrimine praua, 
Alterius specta cui sit discrimine peior. 

33. Quod potes, id tempta; nam litus carpere remis 
Utilius multo est quam uelum tendere in altum. 

Bont a. caueto C post II 7, uhi hoc di^. repetU) \ tim rdiquis 
euanidis D caueto E ifi. ;9 suprMcr, | 87, 1 «to nabet Cohmb, 
mon, 49: Plarima discenti semper b. cr. |.ceBBa in cesBet corr,. 
ut uid,t D ceBsa in ceBBee corr, m. J3 EF necesBe scara ( 
creBcit ex crescat corr, m. j9 F | 28, 1 namq: ^n (t supra rae.) 
E I 2 hahet Columb. nwn. 138 (fuerint — amicoB, ^pM)d pro- 
hauerim reposito u. priore qaoB) | die F | ostendit in -det corr. 
E 6f F m. ^ I 29, 1 Non padeat qaae nes in ras, C | Non CBBj 
Ne F {si recte contuli) ? | docere {ut uid,) D, F m. 1 doceri, i 
ae corr. C | 2 aliquit E | nihil CD | ueU3 | 80— 83 habet A || 
30, 1 Ub est et iancta SF: Ub est Bcd iuncta CD CBt Beiuncta 
{otn. Ub) A, unde moZtm Baccho est iuncta et Beiuncta uol. | 
2 Qaod est, eupraser. lautum est m. ;9, E | lautu in ras. 0; laeto 
A, vJt malim laetum | conplecte tu (tu in rae) 0, Bcd craso || 
31, 1 DimisBOB ACD | animis A | 2 Quod] Si F tn ras. | placidum 
OBt flumen forsan latet alciuB unda toitum in ras, nuit meuB 
pL e sed nocet ceteris euanidis^idipBumfortasse^Jifin^men^ 
pl. § sed nocet id ipsum exptinont E, gui mg. m. 2 adposuit 
uersum correctum^ flumen= pl. 6 forBan latet altiuB unda (tius 
unda m. j9 ?) F fl. pl. est forsitan manet altius nnda A | 88, 1 
Dnm A: Oum ceteri {ex corr. F Quu E) | tibist rerum seripsii 
rerum tibi sit A tua rerum tibi ceteri eodd. (tibi om, F, tibi r. 
tua E m. ;3 corr.^ ?) | discrimine praua scripsi: discrimine 
peior A (peior e u. seq.) displicet ipsi ceteri codd. \ 2 tn mf. 
m. 2 E I ^specta exspecta D | cuil cum A qui E mg. \ sis 
OB Bit ita ut i ex corr. m, 2 sit EF f peior euanidum in D || 
33, 1 potest A I 2 UtiUus multo est A: Tutius est multum S 



234 XXXmi. CATONIS 

34. Gontra hominem instum praue contendere noli; 
Semper enim deus iniustas ulciscitur iras. 

35. Ereptis opibus noli maerere dolendo, 

Sed gaude potius, tibi si contingat habere. 

36. Est iactura grauis quaesitum amittere damno; 
Sed tibi cum ualeat corpus, superesse putato. 

37. Tempora longa tibi noli promittere uitae: 
Quocumque incedis, sequitur mors corporis umbra. 

38. Ture deum placa, uitulum sine crescat aratro: 
Ne credas gaudere deum, cum caede litatur. 

39. Cede locum laesus Fortunae, cede potenti: 
Laedere qui potuit, poterit prodesse aliquando. 

40. Cum quid peccaris, castiga te ipse subinde: 
Uukiera dum sanas, dolor est medicina doloris. 

41. Damnaris numquam post longum tempus amicum: 
Mutauit mores, sed pignora prima memento. 

42. Gratior of&ciis, quo sis mage carior, esto, 
Ne nomen subeas quod dicunt officiperdL 

43. Suspectus caue sis, ne sis miser omnibus horis; 
Nam timidis et suspectis aptissima mors est» 

Tutius est Tutius eato B TotiiiBt= (multo auprascr. m, Jli) 
7 TutiQB est multo « | uelum, liU, uel obscwatM tn A | 34, 1 
Noli c. h. i. c. praue C || 85—87 h^ibet A | 85, 2 si tibi A | con- 
tingat A: continget D, 7 m. 1 contingit E (F m. j9 corr.)^ H 
itaut A supra aU, im,^ acripserit | 86, 1 (luaeaitum — damno 
A: quae eunt — dam(p)ni8 ceteri codd, \ ftmittere \2 ita hdbet 
A(nf8t 6PMod ualeat seper, quod carrexi; ualeas aemper Schenke- 
liu8)i Snnt quaedam quae ferre decet patienter amioe (D m 
fine euanidu8t amicum corr, m, 3 B et "F) ceteri codd, parum 
apte I 87, 2 incediB A: ingrederis ceteri codd, \ umbram I % 
(D, ut uidetur) | 88, 1 Thure C | placa, ca eupra lin. m. j9, 7 | 
aratrho | 2 g^udere D: placare totum in raa, m. j9 placare 
B et (dlt, a ea; e) F I dum uulgo | 89, 1 O^de — c^de F | locu 
(era»a supra u uirgula) C loco S | potente (i tupra aU,' e) | 
2 qui poterit (inter utrumque potuit supraecr, m. JH) X: qui 
poterit DF qui potuit (ui ex corr,) C \ post aliquando addunt m. 2 
et F ualebit | 40 habet Columb. mon, 96 et 96 i Jl^ ipse om. F 
m. 1 1 41, 1 Dampn. X | 2 pignera EF | 42, 1 mag=e D | 2 quo 
X I omciperdig X | 48, 1 caue aiB Withofius: ca=uerifl {ercua b) 



DISTICHA. 235 

44. Cum seruos fueris proprios mercatus in usus 

Et famulos dicas, homines tamen esse memento. 

45. Quam primum rapienda tibi est occasio prona^ 
Ne rursus quaeras iam, quae neglexeris ante. 

46. Morte repentina noli gaudere mi^orum: 
Felices obeunt, quorum sine crimine uita est. 

47. Gum coniuz tibi sit^ ne res et £ama laboret, 
Uitandum ducas inimicum nomen amici. 

48. Gum tibi contigerit studio cognoscere multa, 
Fac discas, multa a uita te scire doceri. 

49. Miraris uersus nudis me scribere uerbis? 
Hoc brenitas fecit, sensu uno iungere binos. 



II. CODICUM TURICENSIS ET VERONENSIS 

APPENDIX. 

1. Laetandum est uita^ nullius morte dolendum; 
Cur etenim doleas, a quo dolor ipse recessit. 



D caueas et ^ et JL ita ut ea, ex corr. sit cabeas (v supra b, 
et 9k alt ex corr.) Jt \ orifl codd. mei \ abtilBsima | mon g (s e 
a. m. 3 corr.) E | 44, 1 Cum ex oorr. F | seruos fueriB proprioB 
D i\ seruoB proprioB fuerifl EF foeriB proprios famuloB tatum 
in ras. 1 45, 1 prona ecripHi prima codd. \ iam quae 9crip9i\ 
quae iam codd. \ ueglexeraB D | 47, 1 coniunx E | ne (c 9upra e) 
Q efB \ laboret ex -ores corr. E | 4S, 2 diBcas ita ut c^ ex 
corr. iit ef S, eo; diatat corr. m. U Jt: difltat D | multa a uita 
seripsi: multa uita codd. \ te Bcire seripai: neBcire codd. \ doceri 
E7: docere C (D utrum hoc an Hlud habeat diepicere neqwiiS || 
49 Bcriuerius inscribit Ej>ilogu8 | 1 uerBUB — uerbiB D: uerbiB 
— uersuB ita ut et hiB et bub ex eorr. sint uerbiB — uerBUB 
EF I 8 hahet A | Hoc breuitaB fecit, me omnes eodd. mei \ Bensu 
uno iun^ere ecripsi: BenBU (-Bum m. 2 corr,) coniungere A Ben- 
BUB comungere cden codd.^ niei guod Q post II 81, ubi u. 2 
repetit Bensu coniungere praebet\ bonoB C biniB (o supra aU. i) 
D I Explicit lib. IIII. catonis D Explicit quartue E, carent eu5- 
scriptione CF 

II. 1 habet C post II 4; e/*. infra Coll. Monost. 54 «g. 1 1 Letanda 
eet I 2 Gur enmi doleas eu a quo | post II 7, 1 C prtmo u. 
DuIciB enim — laborem {cf. infra CoU. Monost. 53), deinde ha- 



236 "^ XXXIIII. CATONIS 

2. Quod scieris opds esse tibi, dimittere noli; 
Oblatum auxilium stultum est dimittere cuiquam. 

3. Perde semel, socium ingratum quom noueris esse; 
Saepe dato^^ quom te scieris bene ponere dona. 

4. Dissimula laesus, si non datur ultio praesens: * 
Qui celare potest odium^ pote laedere quem uult. 

5. Qui prodesse potest, non est fugiendus amicus, 
Si laesit uerbo: bonitas sine crimine nil est. 

6. Contra hominem astutum noli uersutus haberi: 
Non captare malos stuUum est, sed uelle cluere. 

7. Dat legem natura tibi^ non accipit ipsa. 

8. Quod ^itum esse uelis, uerbosis dicere noli. 

9. Fortunae donis paruum tribuisse memento: 

Non opibus bona fama datur, sed moribus ipsis. 



IIL COLLECTIO MONOSTICHORUM. 

UtiUbus monitis prudens adcommodet aurem. 
Non laeta extollant animum, non tristia frangant. 
Dispar uiuendi ratio est^ mors omnibus una. 

bet 8, in quo Bcieris eBse tibi opuB escikihet | rdiqw» ex A de- 
eumpta | 8, 1 Perde Bemel Boeium quem ingr. cognou. (cog dd, 
m. Hi) e. A, correxi (PerdideriB temptauit Sch^nkelius) \ 2 tfi rateura 
ecriptum admodum ohsewrum hahet A, haec enucleauit Schenkeliua: 
Pe . . . . to bonis sderiB bene (ne del. m. 2) ponere aequiuB addesy 
unde quae poeui ertU | 4, .2 caelare potest o. poBt est ledere A, 
corr. Schenkelius || 5, l hahet etiam Columb. mon. 25 (iterumque 
109) I 2 nihil OBt A; an nulla OBt ? B 8, 2 uelle cluere (t. e. ueUe 
inde gloriam nancisci) scripsi: ueile nocere A sine sensu \\ 
8 Quod tacitum cbbo uis dicere noli A, quod correxi (uelia aliis 
tu d. Schenkelius) | 9 ante coanitum A iam Scriueriua exhibuit | 
1 donis paruum mbuiBse ^henkdius: doniB Bemper paruisBe 
A damniB Bomper parere Scriuerius \ 2 hahet etiam Oolufnb. 
mon, 86 | fama datnr Columh., Scriuerius: uitatur A | ipsis A, 
Scriuerius: almiB Columh. 

m. De codd. cf, suprap. 212 1 1 om. D | accommodet E ac- 
conunodat B adcomodet (a m. ;9 supra e) C | aureB m. j8 | 2 
(Cdlumb. 108) om, BB | non] nec E | b ante tristia erasa in 
I 8 om. BD 



DISTICHA. 237 

Grande aliquid caneas timido conmiMiere cordi. 
Numquam sanantur deformis uulnera famae. 6 

Naufragium rerum est mulier male fida marito. 
Tu fii animo regeris, rez es; si corpore, seruus. 
Proximus esto bonis, si non potes optimus esse. 
Nullus tam parcus, quin prodicrus ex alieno. 
Audit quod non uult, qui pergit dicere quod uuli 10 
Non placet ille mihi, quisquis placuit sibi multnm. 
NuUi seruitium si defers, Uber haberis. 
Uel bona contemni docet usus uel mala ferri. 
Ex igne ut fumus, sic fama ex crimine surgii 
Paulisper laxatus amor decedere coepit. 16 

Splendor opum sordes uitae non abluit umquam. 
Improbus officium scit poscere, reddere nescit. 
Inridens miserum dubium sciat omne futurum. 
Mortis imago iuuat somnus, mors ipsa timetur. 
Quanto maior eris; tanto moderatior esto: 20 

Alta cadunt odiis, parua extoUuntur amore. 
Griminis indultu secura audacia crescit. 
Quemlibet ignauum facit indignatio fortem. 
Diuitiae trepidant, paupertas libera res est 



4 om, A I Grandem D | modico B | corda | 5 deformes 
tiQllnera A | lormae | 6 <m, BD | malefida (jHe A) tn, 2 m 
malefica corr, | 7 om. B | animo m, 2 ex animaru corr, | 
seraiB D | 8 (Cloltmb, mon. 104) om. BD, in marg, 8up. m. 2 
habet {ul et u, 9) | obtimus A 1 9 om, AD | qnam C 1 10 om, B I 
Audit m, 2 ex Aut corr. E | 11 om, AB | placuit m placeai 
eorr. m. ^ C ) 12 om. BD | Nulli B: luris A luri CF | si defers 
seripsi: defers si X defer sic A defer (differ 0) si ceteri | aberis 
m. i I 18 om, AB | contempni DE contempnit in -ptum m. 2 
corr, I ferre H, et 8ic ex ferri corr. B | 14 Ezigui {pro Ex 
igni) A I 15 solus habet A | decedere potest A, correxi (quibit 
Maius) 1 16 8oU habent AD 17 om. AF | offitium D 1 18 om. 
B I Imdens DS | omne sciat D 1 19 om, BF | inmago | uiuat 
D I tenetur D, et E m. :2 | 20 om, BD, habet ColunSf. mon. 106 
{ubi tu cautior pro moderatior) | 81 Alta] Magna E | ostiis 
m. i I 22 om. ABD | audatia | 23 om, AB | Quaelibet 0; maUm 
Quamlibet | fatit indignacio D ) 24 om. D | Diuici^ E 



238 XXXnil. CATONIS 

Hant hoino culpanduSy qnando est in crimine casus. 2& 
Fac quod te par sit, non alter quod mereatur. 
Dissimilis cunctis uoz uultus uita uoluntas. 
Ipsum se cruciaty te nindicat inuidus in se. 
Semper pauperies quaestum praediuitis auget. 
Magno perficitur discrimine res memoranda. so 

Terra onmis pafcria est, qua nascimur et tumnlamun 
Aspera perpessu fiunt iocunda relatu. 
Acrius appetimus noua quam iam parta tenemns. 
Labitur ex animo benefactum, iniuria durat. 
ToUe mali testes: leuius mala nostra feremus. 85 

Saepe labor siccat lacrimas et gaudia fundit. 
Tristibus adficiar grauiuS; si laeta recorder. 
Quid cautus caueas, aliena exempla docebunt. 
Condit fercla fameS; plenis insuauia cuncta. 
Doctrina est fructus dulcis radicis amarae. 40 

Cum accusas alium, propriam prius inspice uitam. 
Qui uinci sese patitur pro tempore, uincit. 
Dum speras, sernis, cum sint data praemia sensis. 



26 Haut AD Haud (tanto m. 2 tuprascr) 0: Non BS Tunc 
7 I captanduB A | quanto m. ^ coiy. | casus] lapsus B | 26 
cm. B I quod ex quam et par sit ex prasBit corr. m, 2 C\ num 
quod moneat te F | 27 om, B | cunctos A | 28 cm. AB | uendii- 
cat B; fumn^ se uind. — in te F | 29 €m. ABD | pauperiB ex 
pexpanperis eorr. C | perdiu. m. i | 80 otii. AB | pwfic B: 
confic. 0D7 I 81 om. ABB | omnis GDB: hominig Fi&oeu» | 82 
om. BD I perpesBu, prior % «fpra lin, A 1 88 om. ABD | 
quam 7: cum B q | parte | 84 om. B | 85 om. AB | 86 om. 
BD I dolor sicut A | fundunt AO | 87 om. B | affitiar D afficior 
B, et MC qui uoeem m. 2 addit \ grauis D | recordor B re- 
cordes (or m. 2 8upra es) | 88 om. BD | Quod B | cantos C 
m. 1 Inocebunt B | 89 om. BDE | fames 0: famis A | 40 om, 
BD I boctrina est 0: Doctrina ee A Doctrine e B | ladicis B: 
radices A indicis | 41 solui JuU^et A (Columh. 106) | Cum ac- 
cuBaa A(Cumque alium cemieB Columb.)'. Accuaans Maiu$ | prior 
CoJMnb. I uitam A, Columb.i mentem Maiu$ | 42 om. B07 j 
patitnr pro m. 1 in ras. A | 48 soHua habet A | cum data sint 
A I BcnBiB eeripei: Baeuis A seruiB Maius mdle 



DISTICHA. 239 

Nemo ita despectus, quin possit laedere laesus. 

Ille nocet grauiuS; quem non contemnere possis. 46 

Quod metuis cumulas; si uelas crimine crimen. 

Consilii regimen uirtuti corporis adde. 

Cum uitia alterius satis acri lumine cemas 

Nec tua prospicias, fis uerso crimine caecus. 

SufiEragium laudis quod fert malus, hoc bonus odii 60 

Si piget admissi; committere parce pigenda. 

Quod nocet interdum^ si prodest, ferre memento: 

Dulcis enim labor est, cum fructu ferre laborem. 

[Laetandum est uita, nullius morte dolendum: 

Cur etenim doleas, a quo dolor ipse recessit?] 66 

Spes facit illecebras uisuque libido mouetur. 

Non facit ipse aeger, quod sanus suaserit aegro. 

Ipsos absentes inimicos laedere noli. 

Ulcus proserpity quod stulta silentia celant. 

Nemo reum faciet, qui uult dici sibi uerum. 60 

Uincere uelle tuos satis est uictoria turpis. 

Nonnumquam uultu tegitur mens tetra sereno. 

Quisque miser casu alterius solatia sumit. 

Uera libens dicas, quamquam sint aspera dictu. 

Uir constans quicquid coepit complere laborai 66 

IniustuS; qui sola putat proba quae facit ipse. 



44 tm. BOP I dispectus ^ui non A | le^s ledere poBsit S 
46, 46 Bolv» A iMh^t I Ille etiam grauiuB nocet A, tmr, Maiu8 
quem non contemnere seripsi: quem coniempnere A qnem ia 
cont. Maius | 47 Tiohent AS | 48, 49 distichon solus habet A | 
cemas Maiui: cemis A | 49 uerso seripH: ueniB A nero Bueche- 
lenu I 60 eolus habet A | 61 , 68 eolus habet D | 61 amiBsi D || 
68 hahent BH (et Turiceneis supra p. 286 not) | 64—66 htibet D 
(nulliB); cf. supra Append. Disiich, p. 286 | 66—69 habent DS || 
66 illecebra D | usuque S || 67 eger ex piger corr. S || 69 si- 
lencia D ) 60 et 61 solus D habet f 60 re=um faiiet qui uul || 
62—64 habent DS | 62 Nunquom D | tecta S | 68 Bolacia D | 
rimat S | 64 hdb. DSF || 66 hab. BCDSF | laboret B ffi. i | 66 
hab. CF I InuituB (b supra it m. 2) G; nec displicet InuisuB | pro- 
bae facit (e m. 1 deUta) 



240 XXXim. CATONIS 

Omne manu factum consumit longa uetustas. 
Haut multum tempus mentis simulata manebunt. 
Quidquid inoptatum cadit, hoc homo corrigat arte. 
Durum etiam facilem facit assuetudo laborem. 70 
Bobur confirmat labor, at longa otia soluunt: 
Ut niteat uirtus, absit rubigo quietis. 
Sat dulcis labor est, cum fructu ferre laborem. 
Magni magna parant, modici breuiora laborant. 
Ne crede amissum, quicquid reparare licebit 76 

Non pecces tunc, cum peccare inpune licebit. 
Tristis adest messis, si cessat laeta uoluptas. 
Absentum causas contra maledicta tuere. 



IV. EX COLUMBANO QUAE UIDENTUR 

CATONIS ESSE. 

Corporis exsup^at uires prudentia mentis. 

Ne tua paeniteat caueas uictoria temet 

Uir bonus esse nequit nisi qui siet omnibus aequus. 

Non tu quaeso iocis laedas nec carmine quemquaro. 



67 hdb, OSF, idemque 68, in quo Haat multum B: Haud 
ullum OF I mentiB S: uanitas OF bonitas Bienua grauitaB uel 
uirtuB Buechelerua \ manebunt ex manebit (fiie GF) eorr. E || 
69—74 eolus habet E jj 69 Quidquid ex Quicquid S | lurte Uindo- 
honeneia gemeUuei ante S | 70 mc S: facit asBuescendo Uindoh. 11 
78 (— 68) ddendue || 76 habent OS | Nec rede 1| 76—78 eoiua B | 
76 meliue tum ||77 cesset B, oorrexi \ uoluntaa B, correxi | finiuni 
E et gemeHus Uindobonensie in hoc dieticho fortasse aniiquoi 

Debile saepe caput totum dat debile corpus, 
Set firmum faciunt fortia membra caput. 

cuiue ti. 1 tot dat tibi S | «. 2 Set egoi £t B Uindob, \ faciunt 
firmum B 

lY. cf. eupra p. 818 | 1 — C^. &m 10 e« 120 (hic excellit 
et sapientia); num naQeiipoaeiQ dieUehi IV 18 ^ | 2 « (kH. 21 || 
8.-a Coh 29 I 4 -■ Coh 82 (quaeso num genuinum P) 



DISTICHA. 241 

Sit seruus mentis uenter; sit seraa libido. 5 

Eripe, si ualeaS; non suggere tela furenti. 

Saepe nocet puero miratio blanda magistri. 

Gum sapiente loquens perpaucis utere uerbis. 

Egregios fadet mentis constantia mores. 

Felix, qui causam loquitur prudentis in aurem. lo 

Tantum uerba ualent^ quantum mens sentiat illa. 

Non erit antiquo nouus anteferendus amicus. 

Moribus egregiis facias tibi nomen honestum. 

Cui prodest socius, qui non prodesse probatur? 

Res se uera quidem semper declarat honeste. 15 

Actibus aut uerbis noli tu adsuescere prauis. 

Praemeditata animo leuius sufferre ualebis; 

Quae subito adueniunty multo grauiora uidentur. 

Felix; alterius cui sunt documenta flagella. 

Praemia non capiet, ingrato qui bona praestat. 80 

Omnis paulatim leto nos applicat hora. 

Ante diem mortis nullus laudabilis exstat. 

Doctor erit magnus, factis qui quod docet implet. 

Quod tibi uis fieri^ hoc alii praestare memento; 

Quod tibi non optes, alii ne feceris uUi. 25 

Corripe prudentem: reddetur gratia uerbis. 

Plus tua quam alterius damnabis crimina iudex. 

Sis bonus idque boniS; laesus nec laede nocentem. 

Uir prudens animo est melior quam fortis in armis. 

5 — Col 84 I 6 — a>2. 89 I 7 — Ool 40 (miratio seripgii 
miBeiaiio Friting.) | 8 — Cbl. 46 | 9 — (7oI. 54 J 10 » (7o{. 58 || 
11 — Col 59 1 12 « Ool 61, ubi 62 9ulrieitur Dif&cile inuenies 
uerum foriasBis amicmn (quod molesto iUo fortassis apie emen- 
dato num coeat cum priore in dietidum uide) | 18 — Col, 68 || 
14 >» Coh 65 (sociuB scripsi: Bocio Frieing,) | 15 -■ Col, 68 
(flouera Frieing.f correxi) 1 16 » Col, 70 | 17 et 18 » Col. 75, 
76 in distiefion coniunxi (17 animo et ualebiB ecripei: quidem 
et nalebunt Frieing.) 1 19 -■ Col, 79 (cui sunt aliue W>er : cuiuB 
Frieing.) | 20 i- Col 80 | 21 — CM.- 82 | 22 — Col 88 | 28 — 
Col 85 I 24 ef 25 — Col. 86 e« 88 tn dietichon coniunxi (25 
num optaB ?) | 26 — Col 91 | 27 » Col, 107 | 28 — Col, 108 
(afcque Frieing., eorrexi) | 29 — CoH. 119 (cf. dieHch. IV 12) 

FoBT. LAT. Mnr. m. 16 



XTxnn CATOifis disticha. 

anjmo inmgt— mttcndete nolL ^ 

Beoiper aoaiiis amai mmAwesuL fdiia lapiiiaiL 
Inaidiae n»^f"^a* famMi mala pestis honfitiitL. 
Xil noe eoiudlio faeiaa: ne faeta probantar. 
Inatanter iaeiaa, soib qnae tibi tradai agenda. 
Improperea nnmqnam, dederia moniMcnla aiqna. ^ 
Omnia pertraetei primmn mena nerba loqodae. 
8ie notias atqae noaam ninam neteraaeai amima 
Alma dies noctem seqaitor somnoeqae laborea. 
Temporm dam oariani, animas sii semper bonestaa. 
Corripe peeeantem, noli ai dimitiere, amieom, 40 
Obseraai si^ens nbi iempns forie loqacndi; 
Insipiens loqaiiar spreiam sine iempore nerbam. 
lam magnam reddis modieo ia monas amieo, 
fH ipsam ai amicns amas: amor esi preiioaior anro. 
Diaes erii semper, dare qai operaiar in sgro; 45 
Oiia qai seqaitor, aeniei boic semper egesias. 
Omnibas est opibas melior air mente fidelis. 
Qoi bona sectatar, prima bene sorgii in hora. 
Maltoram profert sapientis lingaa salatem. 
Hostili in belh> dominatar dextera fortis. 60 

Lingna ligata tibi multos acqairit amicos. 
Diligit bic natam; airga qai corripit illam. 

80 <- Col 121 I 31 — Ool 188 | 82 — CoZ. 148 | 88 — OoL 
148 I 84 — Col 146 (tradit ?) 1 86 — Col. 162 (de uaho imprope- 
rsre ef. FOron, 88) | 86 — Col 168 (Omnia scnpH: OmsoB Fri- 
img.) I 87 — Col 166; praecedit hie uer$u8i Dnm poteiis, bene- 




cui Co\, iuhiungU ex eua puto fabriea: Corripere eet melins notom 
quam perdere amicnm || 41 «< 42 — Col. 174, 76 m dieUdum comunxi 
(41 forte ecrivii: in ore Fris.)\\ 48 «< 44 — Col 188, 89 eoniunxiUS 
reddat, 44 Bemper amicus amat Fris., ccrrexi) | 46, 46 •— Ool 
190, 91 consociaui (46 dure semper Frising.^ correxi) ||47 — 
Col. 192ji 48 — Col 199 |l 49 — Col 200 || 60 — Col 201 (HoBtiH 
soripsi : Hoitibuf Frisina) |l 61 — Col 208 (ligata tibi seripsi: pla- 
cata libi Fris.), eui Columb. subieit suam seil. sententiam'. Pone 
tuii nerbii nectei leraiqne loquelii | 62 ■■ Col. 207. 



XXXV. 
CATONIS DE MUSIS UERSUS. 



Clio gesta canens transactis tempora reddit. 
Dulciloqiiis calamos Euterpe flatibus urgnet. 
Comica lasciuo gaudet sermone Thalia. 
Melpomene tragico proclamat maesta boatu. 

Hoc earmen, quod eius fui disticha satipsit esee certejMiest^ 
huie 8ubiutuei\ exUxt m codMibus A ( TwrioenH 78 eaec lA fcH. 
118); B {Caroliruhensi 86 f. bom. IX— X fol, 19), (yosaiam} 
L. Q. 88 eaec. X fol. 188), D {Cantdbrigiensi coUmH 8. IVimt. 
0. 4. 11 eaec. X— XI fol 96) a me conUUis, X (Parieino 7980 
saec. XI fol. 204) apud Biemm A. L. 664; eHam in aliia eo- 
dicibus haud paucis legitur^ ut tamen noui nU adferant; in 
deliciis erant ?ii uersus per medium aeuum, unde et habentur in 
A. Mai myihogr. II c. 24 (ordine uu. inuerso) et a Papia maxi- 
mam partem adferuntur. cf.^ Anth. lat. Burmanni l 74, Meyeri 
617 — 619 I inseribunt Nomina mnsanim A UersuB CatoniB de 
musis nel nominibufl philorum B Incipiunt uersua CatoniB phi- 
loBophi de nouem muBis C Nomina nouem muBamm et uenus 
(uoluitne ubub ?) eammdS D UenuB de Vllll muBis et nomina 
eorum X; et similiter ceteri codd. Ipraemittunt codd. (et A gui- 
dem in marg.^ ceteri ante uersus) haee medio ecilicet aeuo os- 
suta: Clio historiaB (ist. B yst. D), Euterpe tibiaB, Thalia (talia 
CD^ com(o)ediaB, Melpomene traff(o)ediaB, Terpsichore (terp- 
Bycii. C, -core B) pBalterium (Bpalt. B), Erato (-tho BD) geo- 
metricam {ex -triam corr. B, geumet. G), Polymnia rhetoricam 
(reth. AC), Urania aBtrologiam (-loffiam ex -ligiam corr. A), 
CalUope ((3aliope AO) litteraB; ium Incipiunt uerBUB addit B || 
2 Dulcilo<^ueB X I urffet BCD 1 8 ComicolaB ciuo A | lasciuio X, 
qui et talia (t[alia, n suprascr. 0) | 4 Melpone (me supra on 
m. 2) A\ tragico DX: tragica ABO | mcBta fere codd. (mcBtu D) 

16* 



244 XXXV. CATONIS DE MUSIS UERSUS. 

Terpsichore affectus citharis mouet impetrat auget. 6 
Plectra gerens Erato saltat pede carmiue uultu. 
Signat cuncta manu loquiturque Polymnia gestu. 
Urania arce poli motus scrutatur et astra. 
Carmina Calliope libris heroica mandat. 
Mentis ApoUineae uis has mouet undique MusaS; lo 
In medioque sedens complectitur omnia Phoebns. 



6 Terpsicore BD (h tn C wupra Ztn. cuIdO I oythariB ACD | 
impetrat «rtpsi: imperat codd, omnes | 6 Plecta B | eratho 
BDB I caBmine A | 7—9 ita ponunt DB: 8, 9, 7 eoUocant ABC 
ei ceteri omnes (m Angdieano. V. 3. 22 saec. Xl Jnc ett ordoz 
7, 6, 8, 9); et Mc uiUgOy cum tamen turbas fpmm praemiseum 
ostendat l 7 loqnitor (om. ^ue) B; loquitar Polyhynmia uulgo 
edd, J poiimxiia BD polimma B 1 8 Urania arce poU scrip^i 
Urania poli codd, omnea (poliq. B), Uraoie caeli umgo uiolentia' 
Bime\ intercidisse tfocuJam, quod oodicum ecriptwra paene c2a- 
matf iam aenait libri cuiuedam Vossiani nouicii Ubrarius Unuiie 
ipea poli contra artem simul ueumque Ju^rum uu. reponens; poli 
IMirt^ q*m arce et motus uocabulis coniungas | 9 caliope AC || 
10 apollonee A appoU. C | 11 medioque sedens scripsii medio 
residens coad, omnee {aut 10 aut 11 eourium putat Eiesius) || 
inJter 10 et 11 DB ineerunti Diuus apollo nouem masarum no- 
mina signat, addwnt eidem post 11: Ceme superficiem lector 
pariterque meduUam (medelam D). 



XXXVL 
EPITAPHIUM UITALIS MIMI FILII CATONIS. 



Quid tibiy morSy faciam, quae nulli parcere uosti? 

Nescis laetitiam, nescis amare iocos. 
His ego praeualui toto notissimus orbi, 

Hinc mihi larga domus, hinc mihi census erat. 
Gaudebam semper. quid enim, si gaudia desinti 6 

Hic uagus ac fallax utile mundus habet? 
Me uiso rabidi subito cecidere furores; 

Ridebat summus me ueniente dolor. ' 
Non licuit quemquam curis mordacibus uri 

Nec rerum incerta mobilitate trahi. lo 

Uincebat cunctos praesentia nostra timores 



Carmenf quod diHichis Caianis fere eubiunguni codiees A 
("- Twriceneie 78 fol 96: cf. eupra p. 105), B (■■ Begineneis 
2078 saec. IX— X fol 121), (i- Parieinue 2772 eaec. X~XI 
/bJ. 96), D (— BMineneie 1414 eaec. XI fol. 12), X (^ Parir 
sinus 8819 soM. XI fol. M), hic loci eacMbere est uisum^ cum 
qwxe fides librorum inseripHoni sit hahenda certo erui negueat. — 
in AD ffieiff, tn CB Havihalii {praef. GaJt. dist. p. Yn) Biesi- 
ique {A. L. 688), in B Mauii coUaHonihus sum usus. — eadai 
apud Burm. A. L. lY 20, Mey. 1178. — tiiulo caret A; sicu^ 
dedi^ hahet D; Epitafium filii Gat(li)oiii8 BC Epitaphin UitaliB 
mimi E | 1 tibi om, D ) 2 adfert Ermenricus m wishda ad 
Orimoldum (p. 10 Duemml.) sic: in epitaphio filii Catonis Cen- 
Borini dicentis, ad stabiliendum neBcis trochaicum | amara coni. 
Burmannus ) 8 ergo B | notiBB. in nitidiBB. corr. m. i A | nrbi 
BC I 4 caesuB B cesnB | 6 semper] mihi D | 6 nagiB BC; 
nonne ]X)tius malus .^ | 7 uiro BC uero D | rabiti B | cicidere 
D I 8 Rideb& D | 9 curiB mordacibuB uri scripsii mordacibuB 
urere curiB codd. (ordac. B curriB B, C m. J) | 10 nobilitate X 



246 XXXVL EPITAPHIUM UITALIS MIMI FILII CATONIS. 

Et mecum felix quaeUbet hora fuit. 
Motibus ac dictis, tragica quoque ueste placebam 

Exhilarans uariis tristia corda modis. 
Fingebam uultus, habitus ac uerba loquentum, 15 

Ut plures uno crederes ore loqui. 
Ipse etiam, quem nostra oculis geminabat imago/ 

Horruit in uultus se magis isse meos. 
quotiens imitata meos per femina gestus 

Uidit et erubuit totaque muta fuit! 20 

Ergo quot in nostro uiuebant corpore formae, 

Tot mecum raptas abstulit atra dies. 
Quo uos iam tristi turbatus deprecor ore, 

Qui titulum legitis cum pietate meum: 
*0 quam laetus eras, Uitalis' dicite maesti, 25 

^Sint tibi di tali^ sint tibi fata modo*. 

12 ora ABO I id traica B | ueete Bueehelentai nerba eodd. 
uoce PUhoeM \ placebat tn -b& corr. m. 1 placebunt D 1 14 
ExilaraiiB codd. praeter D | triatia ex tristicia m. ^ eorr. B 
triBtitia OX | 16 Angebam OD | loqaentd X eorr.: loqnentar 
codd. 1 16 crederis codd., nm quod t n A e eupra im. 1 eat poei- 
t%m\ crederSfl tam ferendum quam u. 2 nescia 1 17 nostris D || 
18 nultnB — meoB codd.: uultu — meo Maius \ =iB8e {ia exn 
corr.) A, uH wluit Burmannua: ense BOD ^ease {pnor b ex 
corr.) B I 19 quotieB AB | 20 imitata ita ut tAj^. eupra Ztn. 
eit A imita BO | meos per femina scripsi: meo^ 8e= femine 
A (gui in marg. habet a, id est require) meoB es Bemma BCD 
meo 80 femina B | geBtus ego: geatu^ A gestu ceteri | 20 to- 
ta=quem (erasa m) B tota quem G tota que^ B | muta acripei: 
mata CD et (o supra prior. a, —i mota) B nata B compta A 
interpoiate | 21 Elgo B, m. i | quod B, e( C m. l^ ut uid.; 
quot m. 1 ex qui covr. A | uiuebant Goeteius (Bitichelii aeta 
aoc. phil. Lips. V p. 320): uidebantur codd. (uideantor E) ride- 
bant HauthaUua \ cdrpora (e eupra a) A | 22 raptaB Pithoeus: 
raptor codd. (rapitor B) | ad radiCB B | 2S Quod CD | 24 titolum 
Burmannua et Schraderus: tumolum codd. \ mecnm B, etita ex 
meum corr. m. i A | 26 di tali ecrwsi: uitalis codd.t nisi mwd 
uitaliB m. i tn dii tales corr. A | fata Seinsius: laeta codd. e 
glossa. 



xxxvn. 

[LACTANTU] 
CARMEN DE AUE PHOENICE. 



EpyllioU; quod infra extat, per mediam aeuum 
diligenter lectitatum indeque multifariam corruptum 
(cuius rei testimonium praebet iam incertus saeculi 
vn grammaticuSy qui de dubiis nominibus scripsit^ 
apud Eeiiium uoL V p. 571 sqq.^ continent codices 
ad communem archeiypum (0) reaeuntes hice: 

AeaParisinus 13048; olim Sangermanensis, saeculo 
Vin scriptura langobardica exaratus, inter Yenantii 
Fortunati poemata fol. 47*— 48^ uersus 1 — 110 sine 
titulo exhibens. quem librum a prioribus neglectum, 
a me a. 1875 conlatumy in memoriam philologorum 
reduxi epistolio ad Fr. Ritschelium dato et musei Bhe- 
nani uol. XXX p. 308 sq. inserto. 

B BB codex bibliothecae capitularis Yeronensis 
163, saec. IX, continens Claudianum maxime (cf. et 
supra p. 206), cuius post Phoenicem legitur nostrum 
carmen fol. 14* — 19^ cum hac inscriptione Item LaC' 
tdUii de eadem aue. librum, de quo cf. L. Jeepius Clau- 
diani sui uol. I p. XXXII sq., ipse excussi a. 1873 
iterumque nonnuUos locos examinaui a. 1876. — lec- 
tiones, quas manus altera (m. Si) saeculi XIY uel XV 
corrigendo intulit, plerumque uilissimae. 

G <» Yossianus L. Q. 33 saec. X, de quo cf. supra 



248 XXXVn. [LACTANTII] CARMEN 

p. 105, fol. lS^—16^ uersus Lactantii de aue Phoenice 
habet. ipse contuli. 

Ab his libris, ez quibus praeter minutissima 
quaedam omnes lectiones accuratissime sunt adnotatae, 
tota textus recensio pendet. quibus codices interpola- 
to8, quia et horum specimen praebere non inutile 
uisum est et nonnullis certe locis non sine commodo 
comparari possunt^ adieci 

D «3 codicem Cantabrigiensem [Bibl. Uniuers. 6g. 
6. 35], saeculi XI, qui inter multa poemata christiana 
fol. 168* — 170^ habet Phoenicem praemisso titulo: In- 
cipit libellus defenice. paradisi utfertur habitatrice, Quidam 
ferunt Lactantium. hunc scripsisse libelUm. excussi a. 
1875. cum quo ad idem exemplar redit: 

£ — Bodleianus F. 2. 14 saec. XII fol. 126^—128^ 
sine inscriptione libellum continens; ipse contuli. 

Ex D et E dedi scripturae uarietatem selectam, 
omissis singulorum corruptionibus interpolationibusque 
haud raro foedissimis. quibus addere possem Parisi- 
num 8091 saec. XII (fol. 124—126) et eiusdem aetatis 
Bruxellensem 5331 (fol. 132) plane illis gemellos, si 
quidquam noui aut fructuosi afferrent. nec rainus tuto 
abicere licet innumerabilem copiam librorum saeculo 
XIV maximeque XV scriptorum, quorum specimen si 
desideras in Martinii editione habes. pauca, quae cor- 
rectiora in his leguntur ex Italorum coniecturis, si- 
glum ^ designat. 

Phoenix num Lactantii Firmiani, celeberrimi scri- 
ptoris ecclesiastici, opus genuinum sit necne, multi 
inde a longo tempore quaesiuere. nam ne codicibus 
praepropere demus fidem, obstat ipsum poema a christiano 
sentiendi more, si in uniuersum spectas, alienum. non 
defuere quidem quibus lucus ille, quem in primo oriente 
situm praedicant uu. 1 — 29, paradisum in memoriam 
reuocaret; perperam id quidem, cum neque uersus 
ipsi ad hanc imaginem mente concipiendam inuitent 



DE AUE FHOENICE. 249 

neque ignotum sit; ex priscoram maximeque Graeco- 
rom de terris praesertim orientis miraculosis narra- 
tionibus tales fluxisse descriptiones, quin ipsos scri- 
ptores christianos ad harum similitudinem suas de 
paradiso opiniones conformasse: cf. E. Rohde libri 
'der griechische Boman' inscripti pgg. 176 — 219. porro 
quod ad chiliasmum Firmiani prouocant, cum u. 59 
mille uitae anni aui Phoenici dentur (cf. Riesius mus. 
Rhen. XXXT p. 446 sqq.): iuuat adponere Taciti [ann. 
YI 28] uerba de numero annarum uaria iraduniur] 
maxime uulgcUum guingmtorum ^poitium; sunt qui ad- 
seuerent mUle quadringentos sexaginta unum interici. 
nnde et Martialis [ep* Y 7, 2] cfecem saecula et Plinius 
[XXIX l^ 29] post millesimum annum redire alitem 
commemorantes facile demonstrant cur posterioribus 
(ut etiam Claudiano et Ausonio) numero rotundo 
mille uti praeplacuerit. neque quidquam ad diiudican- 
dam quaestionem contulisse puto Hermannum Dechent 
ex Firmiani scriptis similes locutiones congerendo [mus. 
Rhen. XXXV p. 39 sqq.]; nam praeter commune utri- 
usque scriptoris tempus certi nihil comprobant. ita 
autem sese res habet: paucissima^ quae aliquo modo 
uideri queant scripta esse ab homine christiano (eno- 
tauit haec Ebertus libri ^Geschichte d. christlich-Iatei- 
nischen Litteratur' p. 97, sed ut ipse, sicut par erat, 
nihil ponderis eis adtribueret); eiusmodi sunt ut a 
gentili non minus bene possint profecta esse. contra 
cum tot carminis loci quasi ultro offerrent ansam Phoeni- 
cis fabulam ad christianae fidei praecepta adaptandi, 
mirandum profecto foret si auctor chri.stianus hanc 
occasionem adeo spreuisset. deinde uero ipsa ales 
tamquam Phoebo sacra tanta cum cura describitur et 
ad Phoebi honorem totum libelli exordium ita spectat, 
uix ut negare possis — nullo quidem si praeiudicio 
teneris — de ethnicismo poetae sacris fortasse Mi- 
thriacis imbuti. at, inquiunt^ nihilne tu das auctoritati 



250 XXXVn. [LACTANTn] CARMEN 

Ghregorii TaronensiS; qui in libelli de cursu Btellaram 
ante a« 682 compositi [edidit Fr. Haasius a. 1853 in 
progr. YratiBlauiensi] capite eo, quo de septem mira- 
culis mundi agitur, carmen nostrum accurate enarra- 
tum diserte tnbuit Lactantio? ego uero quid de hac 
re statuam aperturus hic ponam ipsius Gregorii uerba 
non inutiliter cum poemate nostro conferenda: ter' 
Uum est quod de Phoenice Lactantius refert magna est, 
aity carpore et decora plumis unguibusgue et ocuiis; quae 
cUkrius auis non est iuncta consortio nec uincta coniugio. 
nam et nescire homines manifestum est, cuius sit generis, 
masculus an femina siue neutrum (u. 163). haec post- 
quam mille transierit annos, petit hcum omnibus lods 
mundanis cdsitudine praeminentemt in guo Jidbetur lucus 
uiridi coma, uemo hibemogue perdurans, in cuius medium 
fcns est magnus et ubertate profluus et lenitate praecle^ 
rus (25); huius in litore arbor ncbilis rdiquas luci ar- 
bores proceritate praeceUens; in huius arboris uertice 
haec auis de diuersis pigmentorum generibus construit 
sibi ^seu nidum siue s^mlchrum* (77) insedensque in 
medio eius ore odoramenta adtrdhit seque ex his tegit; 
tunc diuersis modulis incipit cantus effundere suaues m 
de nido exUiens aqtiarum se undis inmergit; quod cum 
ter gpioterqtie repetierit, ascendit iterum super nidum adtra- 
hUque denuo super se odoramenta, quae detulit; emicante 
aiUem sole primum ei iubar ingerit ignem, adprehensum" 
que nidvm totum int^e concrematur; tunc puluis exustus 
ad se coUigitur et in unam massam quasi in oui spe- 
cie conglobatur; ac exinde iterum surgens resumpta uita 
nutrituTf nec cuiquam homini, dum impiumis est, paseere 
cura est "(1 10) : tanium rore cadesti nutrita ad pristi- 
nam speciem reuocatur, et ipsius figurae eisdem plumis 
eodemque cohre reparata progreditur, ut prius fuerat 
ante mortem. quod miraculum resurrectionem humanam 
ualde firmat et ostendit, qudtiter homo luteus redactus in 
puluere sit iterum de ipsis fauiUis ttiba canente resus- 



DE AUE PHOENICE. 251 

y^-^ eUandus. non dabitauerunt inde ab Hauptio [edii Ouidii 

Halieut. praef. p. XXXVH] uiri docti, quin id quod 
^i::^ manibus tenemus carmen ob oculos habuerit Greffo- 

I ijs rius. quod mihi nunc quidem (nam olim et ipse hums 

l6ii €ram particeps opinionis) longe secus uidetnr, aspice 

r.jsi enim quae quantaque sit differentia. apud nostrum e 

k f luco in hunc mundum auis moritura euolat (u. 69 sqq.), 

!»ja apud Qregorium appetit ipsum lucum; tum fons uiuus 

r, jtf in hoc situs ad Phoebi sacra pertinet apud poetam 

.t^\ gentilem, apud episcopum Turonensem ad auis recrea- 

^ tionem*); in Syria arborem altam ad extruendum ni- 

^^ dum Phoenici electam noster uult esse positam, Gre- 

jSi gorius in litore riui lucum perfluentis. unde sua quis- 

^ que sponte semel admonitus perspicit christianam fa- 

.^ bulae transmutationem: in paradiso et adiuuante aqua 

,^ sacra alitem renascentem fecerunt patres ecclesiastici. 

^ compara etiam cetera: habes sententiarum ordinem 

saepe diuersum, in aliis quoque rebus quae non con- 
gruant (ut Phoebi auxilium aui moribundae praesti- 
tum^ in quo Claudianus facit cum Lactantio Gregoriano); 
sola uerba hic illic concinunt, quamquam hic concen- 
tus nou est alius quam qui carmini nostro cum Glau- 
diani epyllio est communis: certae dictiones poeticae 
utrobique occurrunt. in tanta autem discrepantia iam 
nemo puto contendet; Gregorium id quod possidemus 
poema sua expressisse enarratione. quem equidem 
censeo respexisse Firmiani librum hodie deperditum. 
hic enim teste Hieronymo [uir. ill. 80] composuit 
odomoQiiiov de Africa usque NtcomedUm, hexametris 
scriptum uersSbus (puto, cum sub Diocletiano Nico- 
mediam, ad docendam rhetoricam acciretur), in quo 
Phoenicis fabulam inserere latiusque persequi potuit 
ita ut christianum colorem induceret descriptioni ei 

*) hinc apparet quam peruerse Th. BirtiuB moa. Bhen. 
XXXrV p. 9 Gregorii uerbis ita abuBUB sit ut in carmine nostro 
inter u. 92 et 93 hiare textum diceret. 



i 

i 
s 

9 



252 XXXVn. [LACTANTn] CABMEN 

quam paulo ante ezhibuerat gentilis noBtri libelli auctor 
fere aequalis*). quodsi Firmiano notum fuisse statui- 
mus nostrum carmen, illa et in rebus differentia et 
in nonnullis orationis flosculis congruentia explicatnr. 
iam Claudianus (quem tota quaestione iterum cum 
cura perpensitata nunc imitatorem potius fuisse intel- 
lego) utrorumque uersus memoria tenens ita in suo de 
Phoenice opusculo respexit ut ethnici poetae uestigiis 
magis incedens pauca tamen a christiano sumere non 
dedignaretur, ceterum in sensibus poeticis illo quidem 
grandior augustiorque. Firmiani autem uersus par est 
ipsum Gregorium nouisse; sed eidem cum tempore in- 
secuto perirent^ anonymi scriptoris gentilis fetus casu 
seruatus in illius nomen transferebatur a monachis 
eztema quadam similitudine decipi se patientibus et 
ad quorum notitiam Firmianiani carminis memoria 
peruenisset. 

Ex editionibus maxime commemorandae Burman- 
niana [Claudiani p. 1035 sqq.], Wemsdorfiana [P. L. 
M. III p. 298 sqq.]^ A. Muiinii [Lunaeburgi 1825 ], 
H. Leyseri [Quedliuburgi 1839], A. Riesii [in leepii 
Claudiano II p. 211 sqq.]. de singulis locis scripse- 
mnt: Fr. Ritschelius in mus. Rhen. a. 1873 p. 180 sqq.; 
ego ipse in Fleckeis. ann. a. 1872 p. 51 et 361 sq., 
ibid. a. 1873 p. 63 sq., mus. Rhen. a. 1874 p. 200 sq.; 
G. Goetzius [acta societ. philol. Lips. Y p. 319 sqq.]; 
H. Elappius in progr. gymn. Wandsbeckiani a. 1875; 
denique Th. Birtius in mus. Rhen. XXXIY p, 7 sqq. 



*) nam qaainuiB opiimoruin ezemplorum stiidiosnB fnerit 
noster in uersibus pangendis, non tamen desunt in sermone 
qnae quo saeculo ille floruerit demonBtrent. huc referas uel u. 
IIS pro et poBitum et serioriB temporis ad UBum formatum 
uocabulum magnities u. 145, modo hoc recte sit traditnm. 



D£ AUE PHOENIGE. 253 

Est locus in primo felix oriente remotus; 

Qua patet aetemi maxima porta poli; 
Nec tamen aestiuos hiemisue propinquus ad ortus, 

Sed qua sol uemo fundit ab axe diem. 
Illic planities tractus difiundit apertos, 5 

Nec tumulus crescit nec caua uallis hiat^ 
Sed nostros montes, quorum iuga celsa putantur, 

Per bis sex ulnas imminet ille locus. 
Hic Solis nemus est et consitus arbore multa 

Lucus perpetuae frondis honore uirens. 10 

Cum Phaethonteis flagraseet ab ignibus axis, 

IUe locus flammis inuiolatus erat; 
Et cum diluuium mersisset fluctibus orbem 

Deucalioneas exsuperauit aquas. 
Non huc exsanguis Morbi, non aegra Senectus 16 

Nec Mors crudelis nec Metus asper adest 
Nec Scelus infandum nec opum uesana Cupido 

Aut Ira aut ardens caedis amore Furor; 
Luctus acerbus abest et Egestas obsita pannis 

Et Curae insomnis et uiolenta Fames. 20 

Non ibi tempestas nec uis furit horrida uenti 

Nec gelido terram rore pruina tegit; 



S patit A I poli] caeli C | 8 hiemeBue B IiiemiBii=e 
hortns A | 4 uerbo A | axe ex axo corr. | 6 defundit B | 7 
hahet jramm. d. dub. nom. p. 681, 12 (tri pro nostroB ibi codd.) || 
8 imminet 0: eminet unu8 C \ ill§ A|l9 solusnemoB Ajl 10 perpetuo 
D E 1 11 faetontaeiB A phaetonteiB B toetanteiB 1| 14 DeooJioneaB 
A DiocallioneaB B DeucaloneaB 0; recte D E | exap. A (B m. 
2 corr.) 1 16 ex BanguiB A exgangaeB (b eras. m. ^B exsan- 
gueB DE I morbuB solus | senetuB | 16 nec M. a. a. habet 
gramm. d. duh. nom. p. 688, 82 | adcBt AB: adit CDE adheBit 
ex utroque confkUum gramm. | 17 uaeflana A B || 18 Aut Ira 
scripsii Aut metuB e. u. 16 (m^tuB A); Aut MarB edd. uet. 
UenuB OudendorpiiM Pauor Goeteius Letum Biesius Huc meat 
Birtius \ cediB A: cedit B D E adit 1 19 aceruuB A B | aegCBtaB 
AB (corr. in hoc m. 2) gestaB (e praefixit m. i) | 20 in Bom* 
niB A: inBomnes ceteri | et] nec A 1 21 tempcB, om. tas, A 
furet I 22 gelida A | proina B 



254 XXXVn. [LACTANTH] CARMEN 

Nulla super campos tendit sna nellera nnbea 

Nec cadit ex alto turbidus nmor aqnae. 
Est fons in medio, quem niunm nomine dicunt, 26 

PerspicnuSy lenis, dulcibus nber aquis; 
Qui semel emmpens per singula tempora mensnm 

Dnodecies undis inrigat omne nemns. 
Hic genns arboreum procero stipite surgens 

Non lapsura solo mitia poma gerit. 80 

Hoc nemuSy hos lucos anis incolit unica Phoeniz, 

Unica; si uiuit morte refecta sna. 
Paret et obsequitur Phoebo ueneranda satelles: 

Hoc Natura parens munus habere dedii 
Lntea cum primum surgens Aurora mbescity 85 

Cum primum rosea sidera luce fugat^ 
Ter quater illa pias inmergit corpus in undas, 

Ter quater e uiuo gurgite libat aquam. 
ToIIitur ac summo considit in arboris altae 

Vertice^ qnae totum despicit una nemus^ 40 

Et conuersa nouos Phoebi nascentis ad ortus 

Expectat radios et iubar exoriens. 
Atque ubi Sol pepulit falgentis limina portae 

Ei .primi emicuit luminis aura leuis; 

88 hohet gramm d, dub. nom. f. 598, 26 (tendet eodd.) \ 
Nullaq; per c. tendunt D S | uellere A | 24 adferi gramm. de 
duh, n. p. 580, 28 (auit pro cadit) | umor B: humor eeUri om- 
n€$ I 25 Est 9cnp9ii 8ed {guo aermaio posi medio adduni est 
« uulgo) I uiuu ex uinu eorr. Q m. i | 26 Perspicuus et lenis 
DE |. iugibus Heinsius | 27 sing. temp. mensuml singulis nubes 
A I mensium B | 28 imgat Q ^m. U ecrr) \ 29 Uoc D B | arbo- 
reum] eum supra Zm. m. 1 Q arborem A | post procero m. 2 de 
add. B I 81 locus B (Iucub m. 2 eorr.) \ fenix A foenix B | 82 
si (■■ siquidem) scripsi: sed quae Frandus | 88 Paret BDB: 
Parit A C | foebo A G | ueneranda scripei: memoranda | satelles, 
ita B qucque | 84 mu=nu8 (erasae 2 liU.) | 87 pia in mergit 
A |- unao^a C | 88 curgiie B m. i | 89 coneidit D: consedit AB 
B I arbore altae A | 40 dispicit A D | 41 foebi C | 42 Ex pectus 
A I 48 At quae A | ubi m. 2 ex ibi eorr, | pepullit A | 44 
laeuifl A 



D£ AUE PHOENICE. 266 

Incipit illa sacri modalamina fundere cantns 46 

£t mira lucem noce ciere nouam, 
Quam nec aedoniae fauces nec tibia possit 

Musica Cirrheis adsimulare modis 
Et neque olor morienB imitari posse putetur 

Nec Oylleneae fila canora lyrae. 50 

Postquam Phoebus equos in aperta effudit Olympi 

Atque orbem totum protulit usque means, 
Illa ter alarum repetito uerbere plaudit 

Igniferumque caput ter uenerata silet. 
Atque eadem celeres etiam discriminat horas 55 

Innarrabilibus nocte dieque sonis, 
Antistes luci nemorumque uerenda sacerdos 

Et sola arcanis conscia, Phoebe, tuis. 
Quae postquam uitae iam mille peregerit annos 

Ac sibi reddiderint tempora lonira irrauem. 60 

Ut rei^et lapsum spatiis aergen^as aeaam, 



45 modolamina AB | 46 uoce ciere A: uoce uerere B noce 
referre uociferare D E | noua | 47 §doneae A: Iduoneae 
B aidoneae idoneae DB | fauces acripsi: uoces (uociB A) 
e u. priore | 48 cirrheis B: cirreis CE cerreis A <rm:ei8 D | 
adsimolare A assimulare E: assimilare ceteri | 49 Et scripsii 
Sed I nec DE | holor A | ^moriens (ercaa o) C | mii- 
tare . . . se A (om. pos^ | putatur B E || 50 cillinee A cilleneae BS 
cyllineae C, recte D | fila c. 1. Jiabet ffraimm, d. d. n. p. 578, 26 J 
Inere A lirae OD | 51 phoenuB A foebus C | efihdit A: difihdii 
B diffundit re{n=dit D defudit E | 52 orbem] ortum.iieZ 
auram canieci; axem Qoetgitu mtia. Bhen. 81, 477 | pertulit 9 
prot. Oceano Heimiua J means] medoe B; oeque micans Ooeteiu8\\ 
53 alarum, 1 supra Itn, B | 54 Igniferum quae A | ueneranda 
D E I 55 At quae A | celeris A | 56 Inennarrab. B Enarrab. E 
noctae diequae A | 57 Antistifl A Antistites (i prior ex e corr.] 
I nemorum luci DB | -^ue uerendaA: -que ueneranda B uene- 
randa ceteri | 58 archams | phoebae A foebe | 59 mile A 
millae | pergerit B | 60 sibi Hoeufftius (peric. crit. p. 160): 
si A se B ODE Et sic Bartkius; 'ipsa sibi auia propter eenium 
moJesta fU>* | reddiderint ODE: reddiderent A reddiderunt B; 
cf. Claudiani Phoen. 27 ubi — retorserit | 61 repararet B | las- 
Bum i I Bpatiifl] fatis solus 



256 XXXVn. [LACTANTII] CARMEN 

Adsnetam nemoris dulce cnbile fagit; 
Camqae renascendi studio loca sancta reliqait, 

Tanc petit hanc orbem, mors ubi regna tenet 
Derigit in Syriam celeres longaeaa uolatas, 65 

Phoenicen nomen cui dedit ipsa.uetuSy 
Securosque petit deserta per auia lucos, 

Sicubi per saltus silua remota latet. 
Tum legit aerio sublimem uertice palmam, 

Quae Graium Phoenix ex aue nomen habet, 70 
In quam nuUa nocens animans prorepere possit, 

Lubricus aut serpens aut auis uUa rapax. 
Tum uentos claudit pendentibus Aeolus antris, 

Ne uiolent flabris aera purpureum 
Neu concreta noto nubes per inania caeli 75 

Submoueat radios solis et obsit auL 
Construit inde sibi seu nidum siue sepulchrum: 

Nam perit ut uiuat, se tamen ipsa creat. * 
Colligit huic sucos et odores diuite silua, 

Quos legit Assyriusy quos opulentus Araps, 80 

Quos aut rygmeae gentes aut India carpit 

69 ABSuetam | nemiis et D B | cabicule C I 68 reliqaid 
A B relinqoit C D | 64 Tanc : Tam | mors uvigot mox || 
65 Dirigit 0, correxi \ celeres, le tttpra Jin. B | 66 Fbiiice BB: 
Fenice B Phoenicis A FeniciB PhoeniceB edd. uet. | aetas 
DB: aaetoB A aetostaa B Uenas Heintiua | 67 SecanMqne 
Bcrkui: Secretosqae ntmta eum iautologia | lacaa B | 
esSic nbi poat D B; Hic abi per edd, uet, \ aaltas m. 1 
ex BaBtoB oorr. B | silaa] iUa Heinsius sola Oudendorpiu» 
II 69 Cam A | aereo B B | 70 graiam A: gratam eeUri \ 
foenix B fenix | aoae n. haboit A | 71 In qoam C: Id qaam 
A It qaa B D Et qoa B | prorepere A: proripere B prorompere 
eeieri | 78 Cam D B J aentoB A | claudent pandentibuB B j eoloB 
A I 74 hhria B | pdpoream A parpereum B | 76 congreia B | 
noto A: notoB B nothaB oeteri notiB Heinsius | 76 redioB A radiaB 
C I obBit aai g: boBi tani A OBBit aoi B (foede inierpctaH D B) H 
77 Bepolchom A | 78 Bed tamen B 0; tamen non inieOegOt 
fortaase Bemet et ipBa | 79 hoic ecripsii hinc hoc Rieeim \ 
odorifl A I 80 opolentoB B | 81 pigmee A pigmaee B pigmae (e 
inter m ^ ae eupra lin.) C 



DE AVE PHOENICE. 257 

Aut inolli generai terra Sabaea sinu. 
Cinnamon hic auramque procul spirantis amomi 

Congerit et mixto balsama cum folio. 
Non casiae mitis nec olentis uimen acanthi 85 

Nec turis lacrimae guttaque pinguis abest. 
His addit teneras nardi pubentis aristas 

Et sociat myrrae uim^ Panachaea, tuae. 
Protinus iustructo corpus mutabile nido 

Vitalique toro membra uieta locat. 90 

Ore dehinc sucos membris circumque supraque 

Inicit exequiis inmoritura suis. 
Tunc inter uarios animam commendat odores; 

Depositi tanti nec timet illa fidem. 
Interea corpus genitali morte peremptum 96 

Aestuat et flammam parturit ipse calor, 
Aetherioque procul de lumine concipit ignem: 

Flagrat et ambustnm soluitur in cineres. 
Quos uelut in massam cineres umore coactos 



82 mollit A | terras abea A || 83 Cinnamon A: Cinnamo- 
mum B D E Cynnamoum C | hinc ? | anram quae A | spir.] spu- 
montis 1 84 Congregat D S | 86 caseae mit^s A | mittis C | 
uimena canthi A | achanti B C (in B ti supra lin,) | 86 laf^rimae 
B I gutta quae A B 88 Bociat A: eocia C sociam ceteri \ myrr(a)e 
I uini C I Panachaea (pro Panchaea) ?: panache^ A panachea 
BCE pana chea aU. e st^a che addiJta D panacea cr Naba- 
thaea Leyserus \ tu^ A: ture turis B thuris D B tuam g utdgo || 
89 ProtinuB inBtructo Franeius, egoi Protinus inBtructoB A His 
protinuB BtructiB B Protinus instractiB (instratis E his stratis 
D) Prot. huic tradit Klappius in straffis Birtius \ mobile (mo- 
tabile D E) 1 90 Yitah quae A Nidaliq; | uieta Heineiusz 
quieta CDE quiete AB || 91 bucub A | -quae Bupra quae A cir- 
cum quaq ; supra (r supra lin,) C 1 92 exBequiis B obsequiiB D E | 
num ut (■« tamqtiam) morituraF | 93 sq. ante 91 m. ponii 
Klappius; lacunam ante 93 statuit JSirtiue || 93 Huic ^appiua J 
interj in A | odoris A || 94 in marg. m. 1 habet B | Depositi 
B D E : DepOBitam A C | tibet A | 96 Interea] Interimit A, unde 
cmiieci Interit; at | mortae A | 96 habet gramm. d. d. n. p, 677, 
14 I protulit ? 1 97 concepit A y 98 cineroB D E: cinerem A B C || 
99 uelut (uelud B) corruptum uidetur: lux ego, deus Klappius 

POKT. LAT. »IIK. III. 17 



258 XXXVU. [LACTANTll] CARMEN 

Confiat; et effectuin seminis instar habet. lOO 

Hinc animal primum sine membris fertnr oriri, 

Sed fertar uermi lacteus esse color. 102 

Ac uelut^ agrestes^ cum filo ad saxa tenentur^ 107 

Mutari tineae papilione solent, lOB 

It tener in densum duratus tempore certo lOS 

Seque oui teretis coUigit in speciem; 
Inde reformatur quali fuit ante figura 105 

Et Phoenix ruptis pullulat exuuiis. 
Non illi cibus est nostro consuetus in orbe 109 

Nec cuiquam inplumem pascere cura subest; iio 
Ambrosios libat caelesti nectare rores, 

Stellifero tenues qui cecidere polo. 
Hos legit, his alitur mediis in odoribus aleS| 

Donec maturam proferat effigiem. 
Ast ubi primaeua coepit fiorere iuuenta, 116 



conieeimus | cinereB (-riB B) e u. prtdre uel e gJoesa irr^^s 
natura prcposuit liitsehelius nocturno efo (caeleBti g) \ umore 
Hitschelius: in more A B C in morte D m monte B sine more 
Heinsiue natura Buechdtr^AS anima orbe Birtius J coactus A C || 
100 effectu A, umde eflfectuB conieci (effecti D) | habent g 1 102 
uermi B: uemi A uermis ceteri \ lactibuB A | uu, qui mmt in 
107 sq. ante 108 traieci (minus bene ante 106 posuit Leyserus) || 
107 uelud C I agrestiB — tenetur D B I cum solo | tua Tho- 
masius 1 108 Mutari B : Mutare A Motare Motari D B | 
tineae Vidacus Couarru/uias^ episcopus Segobiensis^ teste Tho- 
masio: ^innae AB pennae ceteri \ papilione D: papilionea AB 
papilionui CB | 108 It tener nunc scripsi: Creuent Crescit 
(Creuit) in g Crescit, ut ego olim Creuit ubi Klappius \ in den- 
Bum scripsii in mensum A inmenBum BC (in massam DX); 
fuisse qud in meuBum expUcaret: in iustam mensuram/ \ duratui 
scripsi: BubituB AB (sic) subito C Bubito cum D B coiit, aub ego 
oUm Bopitur Klapjnus | .104 Seque ut oni D B SoBe oui Heinsius 
I teritis C | coUogit B 1 106 quoli Jleinsius : (iMolin | 106 foe- 
niz B fenix C | pululat B | exubiiB A C exuuis B | 109 illic ibus 
A I est om, C I conBuetuB scripsi: concesBUB 1 110 cuique impl. 
B I in uerbis cura Bubeflt desinit A jj 111 AmbroBiuB, o supra u 
m i, B I 118 teneri « | 118 in doIoribuB B | 116 Has ubi (i supra 
Un,) — coeperit — inuentuB C 



D£ AUE PHOENICE. 259 

Euolat ad patriaa iam reditura domus. 
Ante tamen, proprio quicquid de corpore restat, 

Ossaque uel cineres ezuuiasque suas 
Unguine balsameo myrraque et ture soluto 

Condit et in formam conglobat ore pio. 120 

Quam pedibus gestans contendit Solis ad urbem 

Inque ara residens ponit in aede sacra. 
Mirandam sese praestat praebetque uerendam: 

Tantus aui decor est, tantus habundat bonor. 
Praecipuus color est, quali sunt, sidere Cancri 125 

Mitia quae corio, Punica, grana tegunt, 
Qualis inest foliis, quae fert agreste papauer, 

Cum pandit uestes flore rubente nouo. 
Hoc humeri pectusque decens nelamine fulget, 

Hoc caputy hoc ceruiz summaque terga nitent; 180 
Caudaque porrigitur fuluo distenta metidlo, 

In cuius maculis purpura mizta rubet; 



116 domos II 117 patrio si/ue priBCO WenvidorfiuB \ qnid- 
quid, d prior Buita lin,^ B ) 118 Ossa qoae | 119 murraq; 
prior r 9upra lin, 1 | Boluto 0: soluta B B boIo Y (m. 
2 vn sabeo corr.) sabaeo g 1 121 Qu^ B | genstans C | urbem 
ed, Oryphiandri a. 1618: ortus u. 41; arcefl Leuterus 1 122 
ora B: arma abna D B j ponit edd. tiet.: promit j sacra 
ex sagra corr. B m. 1 | uu. 123—150 puto poet 58 ponen- 
dos esse | 123 uerendam scripsi: uehentes B uehentis B 
nehementea G (melodem DI) aidenti uulgo; uioUnta coniecere\\ 
124 aui Heineius: ubi B ibi ODB|125 PraecipnuB ecripsi: 
Principio Puniceus Heinsius Purpureus Burmannua \ quali 
sunt Bcripsi: qualis sub | sidere Cancri scripsi: sidere (-r^ 0) 
caeli cortice (uellere) laeui HeinBiuB || 126 Mittia G j quae corio 
OoetziuB: qu(a)e croceo B B qui croceo G D quem croceum 
HeMiBiuB I pnmica C j tegnnt jETetfMUM : legunt qui — tegit LeyBeruB || 
127 uerha quae — papauer habei gramm. d. d. n. p. 586, 23 
(fer codd.) 1 128 puto uestem; i/nUUege calai^m \ flore (ipeiuB 
BcU. papaueriB): Flora uulgo \ nouo temptaui: caelo B G polo B 
m. 2 corr. D B (Flora) rubente solo, HeinBiuB ruente gelo (i . e, 
hieme aheumte) ego olim | 129 humerus D B humeros Ouden' 
dorpiuB I que Bub lin. m. 1 add. G 1 131 porregitur B, corr, m. 2 
I fuluo B G: flauo D B | distenta B G: disancta D B 

17* 



260 XXXVII. [LACTANTnj CAKMEN 

Alarum pennas lux pingit discolor, Iris 

Pingere ceu nubes desuper acta solet; 
Albicat insignis mizto uiridante zmaragdo 135 

Et puro comu gemmea cuspis hiat; 
Ingentes oculos credas geminos hyacinthos, 

Quorum de medio ludda flamma micat; 
Arquata est rutilo capiti radiata corona 

Phoebei referens uerticis alta decus; 140 

Crura tegunt squamae fuluo distincta metallO| 

Ast ungues roseo tinguit honore color. 
Effigies inter pauonis mixta figuram 

Cemitur et pictam Phasidis inter auem. 
Magnitiem^ terris Arabum quae gignitur, ales 145 

Vix aequare potest, seu fera seu sit auis. 
Non tamen est tarda^ ut uolucres quae corpore magiio 

Incessus pigros per graue pondus habent, 



188 Alanim Bitscheliits : Hamm B Harum inter D B | pinnas B | 
luxpmgit aeripsi: insignsB insigneq; D E | discolor, IriBAcr^n : 
desuper iria alisB superanB desuper irisD E : apparetpro discolor 
scriptum esse desuper a librario ad simile uocdbtdum u, seguen- 
tis oculia c^erranie; Ritschelius insigne desuper inierpdlatutn 
ex uu. 184, 186 putat ex. gr. fulgor conlununat prqponens \\ 
134 Pinguere B j nubeB ?: nubem | acta Hein$iu8f ego: aura 
alta g | 185 msigne B | mixtis | zmar. C (D corr.): smar. 
B D E 1 186 Et patulo Eeinsiua \ comu, r punetata (» conu) B y 
187 habet gramm. d. n. p. 580, 29 | oculos DE gramm,: oculi 
B C (unde ocnli reddunt ego olim) | hyacbintoB B hiacincthos 
G I 188 lucidaC | 189 Arquata est scripsi: Aequataq; (Aequat 
aq; C) Aptatur Ottdendorpius (sic uel Aptata est Bitscheiiw) 
Arquatur post me Klappius \ mtilo scrij>si: noto B D notho C 
nota B croceo Klappius summo uel nitido EitsMlius | 140 
FoebeiB, ex Foeboe corr. 1 141 Qmra B | fuluo 0: flauo B D S 
II ftiluo difltincta (-cta C) metallo (colore D) eo; i«. 181 rq>eti' 
tum censet Eitschdius; puio fuluo depicta ueneno: cf. Claudiani 
Phoen. 20 11 42 tingit DB pingit ff 1 148 pauonea mixtaque B | 
figuram g: ngura | 144 pict& D E J foaidis B 1 145 Magnitiem 
0: Magnitidem S. unde magna itidem olim ^conieei; Magna 
etiam Heinsius \ alis B 1 146 potes B E potesg (erasa t) D | 
Beu auis sit B || 147 tarda (pigra) ? : pama B C magnaDE | uolocrea B 



DE AUE PHOENICB. 261 

Sed leuis ac uelox, regali plena decore: 

Talis in aspectu se tenet usque hominum. 160 

Huc uenit Aegyptus tanti ad miracula uisus 

Et raram uolucrem turba salutat ouans. 
Protinus exculpuut sacrato in marmore formam 

Et titulo signant remque diemque nouo. 
Contrahit in coetum sese genus omne uolantum, 166 

Nec praedae memor est ulla nec ulla metus. 
Alituum stipata choro uolat illa per altum 

Turbaque prosequitur munere laeta pio. 
Sed postquam puri peruenit ad aetheris auras^ 

Mox redit; illa suis conditur inde locis. 160 

Sat fortunatae sortis finisque uolucrem^ 

Cui de se nasci praestitit ipse deus! 
Femina seu mas est seu neutrum: bdua felix^ 

Felix quae Veneris foedera nuUa coitl 
Mors illi Yenus est, sola est in morte uoluptas: 166 

Ut possit nasci, appetit ante mori. 
Ipsa sibi proles, suus est pater et suus heres, 



149 decoraC |160iiia8pectu8 fleC||16lHuc?: HicO;numHincP 
Gonuenit utUgo post uenit rasura 3 liU. m C jj 162 uolocrem B, 
corr, m. 2 \ salutat] resultat 1 163 Bculpunt sagrato B, corr. 
n». J9; insculpunt g | inter in et marmore raaura 3 It^. tn || 
166 coetum B: coetuB caelum DB | omne || 166 ulla nec 
ullus metuB C, nec memor ulla m. cr 1 167 Alitum B 1 168 per- 
seauitur D E | munere, n ex corr. B; murmure Heineius 1 160 
reddit illa; Buis uulgo interpungunt ^ eorr. Bieeius | unde B || 
161 tn n foede interjookUus, in B ofnissus \ Sat scrtpsi: Ad B 
At A Is. Vossius O Gallaeus \ iinisque uolucrem Is. Vossius: 
filisque uolucrum B felixque uolucrum sr fatique uolucrem 
edd. uet. filique uolucrem Heinsius 1 168 dedi ex mea coniectwrai 
Femina seu mosculus est seu neutrum feliz B et, nisi quod 
felix omt^'^ Femina sit seu (aut E) masculus aut si (mascu- 
Ins [ex -lis corr.] seu E) forte neutrum njE Femina uel mas 
haec seu neutrum seu sit utrumque Heinsius Masculus in- 
certum seu femina siue neutrum Birtius | 164 coit scripsix 
colit 1 166 ueneris — uoluntas (est om.) D E 1 166 nasci possit «r; 
puto suppetit I 167 prolis C | hfres (cauda a m. H ?) "B 



262 XXXm [LACTANTU] DE AUE PHOENTCE. 

Nutrix ipsa sui, semper alumna sibi. 
Ipsa quidem, sed non eddem est] eademque nec ipsa est, 
Aetemam uitam mortis adepta bono. 

168 ipea sibi D S | 169 quidem (compend.) in ras. C | eadem 
est addidi: <m, | eadem <^ue (eaedam quae B) nec ipsa eat 
B C: eadem quia ipsa nec ipsa est D C (quia et ipea n. i. e. 
9) I 170 adempta, m supra lin, m. 1 C | Finit de fenice litt. 
ina%u9C. D, gubacripUone carent ceteri. 



XXX vm. 

TIBBRIANI QUAE SUPERSUNT. 



Ex poematis Tiberiani^ quem uirum disertum fuisse 
efc praefectum praetorio rexisse Gallias ad a. 336 p. 
Ghr. n. tradit in chronico HieronymuS; pauca frustiila 
nobis indulsit fortuna. et ea quidem, quae sub numeris 
I— lU habentur^ nuper protraxi ex codice Harleiano 
3685 saec. XV, qui inter narios aeui medii fetus (et 
quidem inter uersus Bedae de die itidicii et tteraus 
Hudiilfi qnscopi) casu quodam inserta habet carmina 
nonnulla antiqua, scilicet fol. 21 de Aegritudine Per- 
diccae epyllion et fol. 25 et 26 Tiberiani ea quae 
dixi. quae primum edidi in libello meo ^Unedirte latei- 
nische Gedichte' inscripto [Lipsiae 1877, p. 27 sqq.], 
ubi et de poeta ipso plura disserui. codicis (H) par- 
tem ab E. M. Thompsouo mihi descriptam postea 
Londinii praesens iterum contuli. — carmen autem IVi 
quod primus euulgauit M. Hauptius [Ouidii Halieutica 
ectr. p. 65 sq.] iterumque tractauit L. Quicheratius 
[biblioth. scholae cartul. lY p. 267 sq.] nosque denique 
post Biesium [Anth. lat. 490] aucto apparatu critico 
edidimus 1. 1., praebent codices hice: R, Beginensis 215 
saec. IX, qui fol. 127 sq. illud habet post uersus de 
nominibus feriarum et S. Augustini de anima (medio 
hos quidem aeuo factos) quemque ipse excussi (fluxit 
autem ex hoc Parisinus 4883 A saec. XI); porro P, 
Parisinus 2772 saec. X — XI fol. 53; conlatus a Qui- 
cheratio et Riesio; tum S, Parisinus 17160 saec XII 



264 XXXVlll. TlBElllANl 

fol. 159 a me excuBsus; postremo V, Vmdobonensis 143 
saec. XIII ab Hauptio adhibitus. — eidem Tiberiano 
uindicare studui 1. 1. p. 36 Peruigilium Ueneris, quod 
quartum huius operis uolumen exhibebit. — post nie 
scripserunt de his carminibus et Conr. Rossbergius in 
Fleckeis. annal. a. 1878 p. 430 sq. et Raimundus Oehlerus 
in dissertatione Me Tiberiani quae feruntur fragmen- 
tis' Halis Saxonum a. 1879 edita. 



I. 

Amnis ibat inter arua ualle fusus frigida^ 

Luce ridens calculorum, flore pictus herbido. 

Caerulas supeme laurus et uirecta myrtea 

Leniter motabat aura blandiente sibilo. 

Subter autem molle gramen flore adulto creuerat: 5 

Tum croco solum rubebat et lucebat liliis 

Et nemus fragrabat omne uiolarum $ub spiritu. 

Inter ista dona ueris gemmeasque gratias 

Omnium regina odorum uel colorum Lucifer 

Aureo flore eminebat cura Cypridis rosa. 10 

£o8cidum nemus rigebat iuter uda gramiiia: 

Fonte crebro murmurabant hinc et inde riuuliy 12 

Quae fluenta labibunda guttis ibant lucidis. 14 

Antra muscus et uirentes intus myrkis uinxerant. 13 

Incipit uersuB Teberiani H 1 1 arua seripsi: herbas H e u. 
seq. I fasBus H | 8 Cerulas Bupemae et mirtea H | 4 mutabat H» 
carrexi | 6 Sabter, sic {non Subtus) cofnpend. H | flore adulto 
icripai: florea dulco H | 6 Tum croco scripsi: Et croco Hii 7 Et 
nemua seripsi: Tum nemus H | fra^labat H, correxi \ sub (ud 
de) scripei: am. H | 8 donaueris et gracias H | 9 uel (— et) 
ecripsi: et H 1 10 Auro flore praeminebat forma dionis rosa H; 
conieci et sic ut eupra exhibui et Aurea forma emin. flos Dio- 
naeuB rosa (uel De cruore praem. facta CypridiB r.) | u, qui 
estlSinB. aut post 10 aut post 14 tran^f>onendu8 | 14 labebunda 
H, correxi | 13 myrtua addidi: om. IL lacuna relicta (melius 
fortasse myrtua intus) 



QUAE SUPERSUNT. 265 

Has per umbras omnis ales plus cauora quam putes 16 
Gantibus uemis strepebat et susurris dulcibus; 
Hic loquentis murmur amnis concinebat frondibus, 
Quis melos uocalis aurae musa zephyri mouerai 
Sic euntem per uirecta pulchra odora et musica 
Ales amnis aura lucus flos et umbra iuuerai 20 

II. 

Aurum, quod nigri maneS; quod turbida uersant 

Flumina^ quod duris extorsit poena metallis! 

Aurum, quo pretio reserantur limina Ditis, 

Quo Stygii regina poli Proserpina gaudet! 

Aurum, quod penetrat thalamos rumpitque pudorem, 6 

Qua ductus saepe inlecebra micat impius ensis! 

In gremium Danaes non auro fluxit adulter 

Mentitus pretio faciem fuluoque ueneno? 

Non Polydorum hospes saeuo necat incitus auro? 

Altrix infelix, sub quo custode pericli lo 

Commendas natum, cui regia pignora credis? 

Fit tutor pueri, fit custos sanguinis aurum! 

lumitis nidos coluber custodiet ante 

£t catulos fetae poterunt seruare leaenae. 

Sic etiam ut Troiam popularet Dorica pubes, 15 

II. 8. Seruius ad Verq, Aen. Yl 186: alii dicant ideo ramo 
aureo inferos peii, <moa diuitiiB facile mortales intereunt. 
Tiberianus; aurum — Ditis. 



15 pntes scripH: poteBt (pi) H 1 17 Hinc H, correxi 1 18 
Qaas H, correxi \ zeirimoaerat H, correxi 1 19 pui recta H | 80 
Alis H I imbra H (^ic), correxi | iuuerat, sie hahet H 

II. Incipit uerBUB Sogratia philoBoplii inseribU H | 4 Quob 
tigy (sie) H, correxi | 6 Qua scripgi: Quo H (hoc eeruato in 
latebra fnaluit Bosshergius) | po9t 6 nonnuUa aeesse putat B. 
Oehierus | 7 danaiB H, eorrexi | 9 polidorom hospiB H | mdlim 
Bcaeuo uel foedo | 10 ABtrix H, correxi 1 11 Gommendas num 
sanum? (conieci Cui mandas) | 12 custuB H 1 14 uitulos MoeS' 
berffiue \ fetae idemi fere H ceruae uel saeuae ego conieceram 
II 16 etiam ut Troiam scripsi: et iam utro ia H 



266 XXXVm. TIBEBIANI 
Aurum causa fuit 



pretium dignissima merces: 

Infami probro palmam conuendit adulter. 
Denique cernamuSi quos aurum seruit in usus. 
Auro emitur facinus, pudor almus uenditur auro, 
Tum patria atque parens, leges pietasque fidesque: 20 
Omne nefas auro tegitur, fas proditur auro. 
Porro hoc Pactolus, porro fluat et niger Hermus? 
Aurum, res gladii, fiiror amens, ardor auarus, 
Te celent semper uada turbida^ te luta nigra^ 
Te tellus mersum premat infera, te sibi nasci 26 
Tartareus cupiat Phlegethon Stygiaeque paludes! 
Inter liuentes pereat tibi fuluor arenas, 
Nec post ad superos redeat faex aurea puros! 

m. 

Ales, dum madida grauata nube 

Udos tardius explicat uolatus, 

Decepta in medio repente nisu 

Capta est pondere depremente plumae: 

Gassato solito uigore pennae, 6 



16 po8t fhit humtnam tmiiu uerms indicaui^ in quo mahm Eridis 
certawteague deae erant cammemoratae (minua recte post merces u. 
intercidisee etaiuit OMerus) 1 17 Infami acripsi: Infamem 0; 
pro poUicito eibi Bdenae amore (ita probrum inteUego) Paris 
palmam Veneri tribuit 1 18 seruit in usus ecripsi: uenit m usum 
H I 19 enitur H, correxi 1 20 pairia atque scripei: patriaque H || 
22 hoc scripei: huic H hmc Mossbergiua | 22 res] lis comed^ coa 
Hossbergius | 24 luta {pUm uada uel loca) scripsi: nuda H | 26 
nasti potius quam nasci H; laiet aliquid {num pasciP) | 26 flege- 
ton stigiaeq; H | 28 faex (olim Bitia) scripsi: lamis poHus quam 
fames H lamna Mossbergius (famis forma non obtrudenda nostro^ 
ut uoluU OMerus; neque senUnHae satisfacit uocdbulum) 

ni. Incipit Discriptio de Auicula H 1 1 nube scripsi: pennis 
H e glossa (madidis -- pennis olim scripsi) | 2 explicat E. Bch^ 
dius: expleat H | 8 Decepta (ud Defecta) scripsi: Daepta H 
Derepta Bossbergius | 4 Depraemente H | 6 CasBata H, oorrexi 



QUAE SUPER8UNT. 267 

Quae uitam dederant; dedei-e letum; 

Ac, quis ardua nunc tenebat alis^ 

Isdem .protinus incidit ruinae. 

Quid sublima requisiisse prodest? 

Qui celsi steterant, iacent sub ictu! 10 

Exemplum capiant, nimis petendo 

Qui uentis tumidi uolant secundis. 

im. 

Omnipotens, annosa poli quem suspicit aetas, 
Quem sub millenis semper uirtutibus unum 
Nec numero quisquam poterit pensare nec aeuo, 
Nunc esto affatus, si quo te nomine dignum est, 
Quo sacer ignoto gaudes, quom maxima tellus 5 

Intremit et sistunt rapidos ui^a sidera cursus. 
Tu solus , tu multus item, tu primus et idem 
Postremus mediusque simul mundoque superstans. 
Nam sine fine tui labentia tempora finis, 
Altus et aeterno spectans fera turbine certo 10 

Rerum fata rapi uitasque inuoluier aeuo 
Atque iterum reduces supera in conuexa referri, 
Scilicet ut mundo redeat quod partibus haustus 



6 loetum H | 7 Ac scripsii Sic H | arduam H, correoei \\ 
9 sublima requiBiisse acripti: sublima circuifise H (olim eum 
Bublimia corrigerem, malui nunc forma iUa archaica seruata 
inmuiare ineptum iXlud circuisse) | 10 ceki Boeahergius: celsis 
H I num BteteruntF | sub ictu scripii: sub imis H | 11 petendo 
Bcripsi: tenendo H e u. 7 (hoc senuUo sapiant Bossb., tenen* 
dum eqo olim) 1 12 uentis — uolant^. Bohdius: uanis — tonant H 

nil. UersuB Platonis de deo B UersuB PlatoniB a quodam 
tiberiano (ad quendam tyberianum Y) de gr(a)eco in latinum 
translati (-tf V) PT; titvio caret S | 1 suscipit PT| 2 mellenis 
P I Bemper om, B | 8 poterit quisquam V n 4 effectu B effectus 
T 1 5 quom scripsii quod codices quo QuiJ^eratiue | 6 Intremuit 
B Intremat et Bistuit T | iuga T || 8 mundoque superstans 
scripsi: mundique superBtes BS mundique superestas P mundu 
supereztaB T | 10 Alkis et aetemo scripsi: Altus (Alter T) ab 
aetemo codicea | 18 partibus («b partnbus) haustus Bcripsi: parti- 



268 XXXVni. TEBERIANI 

Perdiderit refluumque iterum per tempora fiat. 
Tu (siquidem fas est in temet tendere sensum 15 
Et speciem temptare sacram, qua sidera cingis 
Inmensus longamque simul complecteris aethram) 
Fulgentis forsan rapida sub imagine Phoebi 
Flammifluum quoddam iubar es, quo cuncta coruscas 
Ipseque das nostrumque premis solemque diemque* 20 
Tu genus omne deum, tu rerum causa uigorque, 
Tu natura omnis, deus innumerabilis unus, 
Tu sexu plenus toto, tibi nascitur olim 
Hic cunctus mundus, domus una hominumque deumquQ, 
LucenSy augusto stellatus flore iuuentae. 26 

Quem (precor^ aspires), qua sit ratiohe creatus, 
Quo genitus factusue modo, da nosse uolenti; 
Da, pater, augustas ut possim noscere causas, 
Mundanas olim moles quo foedere rerum 
Sustuleris animamque leui quo maximus olim so 

Texueris numero, quo congrege dissimilique, 
Quidque id sit uegetum; quod per cita corpora uiuit. 



bu8 codd., tum gauBtrum B abstrum P abstui 8 astra Y parti- 
buB (■» eparHhus) haustum QuicheroHua partabuB aethra Oodofr. 
Hermannus raptibus aatrum Buechelerus | 14 tempora B8: cor- 
pora P ▼ I fiant 8 1 15 Te B | 16 sacram, c mpra Ztn., Y sanua 
P 1 17 simull ds -■ deus 8 | a&ram P | 18 Fulgentis acripsii 
FiilmenciB P Falmineus B FaLmineis V Flumineis 8 | forsam Y 
I rapidas 8; num raptus? | imagine P | Phoebi («eJ SoliB) scripHz 
membriB codices | 19 quod 8 lchoruscaB 8 coruBcant B | 20lpBeque 
das acripsi {coU. ex. gr. Horat. c. 8. 10): Ipse uidoB eodices; 
Ipse nites perperam maluit Itiesius \ premiBj aperis G. Her- 
mannua | 21 dei B 8 | 22 nature 8 I 24 Hic cunctuB (ud totns) 
munduB scripsi: Hic deua hic mxmdus codicea \ una scripei coll. 
Min. Fd. 88, 1 : hic codd. haec Biesius H 26 ongusto B P | 
stellatur P | iuuentae aci^ipsi (et iia etiam Quicheratius): iubente 
8 iuuentus P B V iuuencuB Hermannua \\ 26 malim Qui | asBpi* 
ras P: num adspirans? | quasi rat. B | 28 anguBtas B | 80 om, 
B I 81 qua B ) 82 Quidque id sit acripei: Quicquid id est codih 
quod per cita B : per concita P 8 V 



QUAE SUF£BSUNT. 269 

y. Fragmenta. 

1. Seruius ad Verg. Aen. YI 632: Alii altius iu- 
tellegunt; qui sub terra inferos esse uolunt secundum 
chorographoB et geometras, qui dicunt terram ^fpai- 
Qoeidij esse, quae aqua et aere sustentatur; quod si 
est, ad Antipodas potest nauigatione perueniri; qui, 
quantum ad nos spectat, inferi sunt, sicut nos illis. 
hinc est quod terram esse inferos dicimus; quamquam 
illud sit [fit?J, quia nouem cingitur circulis. Tiberia- 
nus etiam inducit epistolam uento allatam ab anti- 
podibus, quae habet: auperi inferis salutem] qua oc- 
casione tractat reciprocum hoc quod diximus supra. — 
cf. et mythographus VoHcanus III p. 204 ecL A. Maius, 

2. FulgentiuSj Mythol. I 26 p. 62 ed. Muncker: De 
sanguine eius nasci fertur Pegasus in figuram famae 
constitutu?. uirtus enim^ duiu terrorem amputauerit, 
famam geuerat. unde et uolare dicitur, quia fama est 
uolucris. unde Tiberianus: Pegasus hinniens trans- 
uolat aethram. 

3. Fulgentiusy Mythol. III Ip. 120 M.: Nam et Tibe- 
rianus inPrometheo ait^ deos singulasuahominitribuisse. 

4. Fulgenttus, VergU. contin. p. IM M.: At uero 
aureum quod diximus, claritatem facundiae designare 
uoluimus; memores Platonis sententiae^ cuius heredi- 
tatem Diogenes Cynicus inuadens nihil ibi plus aurea 
linguainuenit, utTiberianus in libro de Socrate memorat. 

6. FuJgenHus, exposit. serm. antiq. p. 183 M. Su- 
dum dicitur serenum. Tiberianus: Aureos subducit 
ignes sudus ora Lucifer. 

6. Seruius ad Verg. Aen. YIII 96: ostendit adeo 
perspicuam fuisse naturam fluminis ut in eo appare- 
rent imagines nemorum^ quas Troianae naues secabant. 
Tiberianus \ita scripsi: Terentianus uuigo']: 

Natura sic est fluminis, 
Ut obuias imagines 
Receptet in lucem suam. 



XXXVIIII. 
I N C E R T I. 



Uinere post obitum uates nis nosse mator? 

Quod legis, ecce loquor: uox tua nempe mea est. 
Nymphius aetemo deuinctus membra sopore 

Hic situs est, caelo mens pia perfruitur. 
Mens uidet astra, quies tumuli complectitur artus, 6 

Calcauit tristes sancta fides tenebras. 
Te tua pro meritis uirtutis ad astra uehebat 

Intuleratque alto debita fama polo. 
Immortalis eris: nam multa laude uigebit 

Yiuax uenturos gloria per populos. lo 

Te coluit proprium prouincia cuncta parentem, 



XXXVIIII (Burm. IV 206, Mey. 1168 et 1818) extai in F (arinno 
4841 Mee. X fol 82) sine titido | 1 e< 2 affert Possidius tn 
uita Augustini c. 81 jp. 117 Kr.i iuxta quod etiain quidaxn 
Becularimn poeta iabenB, quo sibi tumulnm mortuo in aggere 
publico locaret, prognunmate finzit dicenB: Uiuere — nempe 
mea {unde hi vu. tn JParieino 2778 saec, XI fol. 110 tam^ptam uersos 
snper tumnlum ici AuguBtini epi quoB ipBe dictauit adfmmtur 
teste Bieeio A, L. 722). uu. \ et ^ editorea seiunxerunt a 8—26, 
c%m tamen illi eolitam praeterewntes adloquendi formuUm ut in 
inseriptiombus muUie ita ex. gr. in Baeuuii epitaphio (Oeil. I 
24, 4) obuiam eonHneant; nam Posaidius toHuB cormmttf, quod nan 
satia recordabatur, tantum exordium eiue programma afferem id 
un%m oetendit, nonnutto ante ipsum tempore saecularem dliguem 
poetam Nymphio amico chruitiano Serenae uxoria nomine hoe 
earmen e^hrdle condidiesel 1 uatcB P, Begineneia 421 saee. 
XI: uatem Poeaidius | 2 mea (om. wt) Poesidius | 8 NimpbiuB 
P I 7 merituB P | 8 Lntularatque P 



XXXVnil. INCBRTI. 271 

Optabant uiiam publica uota tuam. 
Exciuere tuo quondam data munera sumptu 

Plaudontis populi gaudia per cuneos. 
Concilium procerum per te patria alma uocauit 15 

Seque tuo duxit sanctius ore loqui. 
Publicus orbatas modo luctus conficit urbes 

Confusique sedent, anczia turba, patres, 
Ut capite erepto torpentia membra rigescunt, 

Ut grex amisso principe maeret iners. 80 

Parua tibi^ coniuX; magni solatia luctus 

Hunc tumuli titulum maesta Serena dicat. 
Haec indiuidui semper comes addita fulcri . 

Unanimam tibi se lustra per octo dedit. 
Dulcis uita fuit tecum; comes ancxia lucem 85 

. Aetemam sperans hanc cupit esse breuem. 



18 Obtabant P 1 18 Exciuere acripsii Exeruere P | 80 inhers 
P I 88 fnlchri P I 84 hocto P | 85 lucf P | addit P m tnargine 
infericre D. M. flL. 



xxxx. 

INCERTI 
CARMEN DE FIGURIS UEL SCHEMATIBUS, 



Uersus qui secuntur rhetorici extant in nobilis- 
simo codice Parisino 7560 saeculo YUI litteris lango- 
bardicis exarato (cuius descriptionem uide apud Keilium 
gramm.latiypraef.p.XLl8qq.) foliis225* — 227%quae a. 
1875 non sine fructu iterum contuli. primus inde edidit- 
L. Quicheratius bibliothecae scholae cartularis Ip.51 sqq. 
(de Sirmondi apographo cf. L. Delisle ibid. III 161); trac- 
tarunt deinde H. Sauppius epist crit. ad 6. Hermannum 
p. 152 sqq., Schneidewinus in proprio libello Gottingae 
a. 1841 emisso, H. L. Ahrensius in ^Zeitschr. f. d. 
Alterth.-Wiss.' a. 1843 p. 162 sqq. horum autem alio- 
rumque studiis innisus textum dedit C. Halmius rhetorum 
latinorum minorum pgg. 63 — 70; ad quam editionem 
relegamus eos qui de carminis fontibus (quos indicare 
ab nostri libri ratione alienum est) edoceri uolunt. 

De tempore, quo poema est scriptum, postquam 
diu disputatum est, nunc ob sermonis et rei metricae 
proprietates (quas collectas disceptatasque habes in 
duabus disseriationibus lenensibus a. 1874 ab Her- 
manno Krupp et Richardo Schmidt conscriptisf c£ et 
L. Muellerus mus. Rhen. XXIII p. 683 sq.) saeculo IV 
fere attribuunt omnes. nec male Eruppius et Hauptius 
[opusc. III p. 634] Messium u. 2 commemoratum puta- 
uerunt esse Arusianum Messium, qui circa a. 395 exempla 
«locutionum dedicauit Olybrio et Probino. 



XXXX. INGEKTI GARMEN D£ FIGUBIS. 273 

Gollibitum est nobis, in lexi scbemata quae siint, 
Trino ad te^ Messi, perscribere singula uersu 
Et prosam metro pariter religare priorum. 

JjCofifta 

Particulae membra efficiunt^ haec circuitum omnem. 
Particula est comma; ut uersu tria commata in illo: 5 
^Arcadiam petis, inmensum petis^ haud tribuam istud. 

Kmkov 

Membra ea sunt quae cola uocant: ea circuitum explent. 
*Nam qui eadem uult ac non uult' colon facit unum: 
Huic adiunge sequens: Hs demum est firmus amicus. 

IlBQiodog 

CircuituSy peri quam dicunt odos^ orta duobus lo 
Membris, ut praedicta, uenit tetracolon adusque. 
Nam si plura itidem iungas, oratio fiet. 

^Avdxkatftg 

Est reflexio, cum contra reflectimu' dicta. 

^^Non expecto tuam mortem, pater'^ inquit. at ille 

^lmmo', ait ^expectes oro neue interimas me." 15 

De figuris uel scematibus liU. mavusc. P | uu, 1 — 8 m > 
P hodie nu apparet nwt Gollibitn est nob in lexi Bcem (ito) et 
pariter placare nirorom, ceteriB dbscim; euppediUU quae desunt 
Sirmondi apographwm integro codice factum \\ 3 Et prosam Btteche- 
lius: Et proia et apogr. Sirm. | metro scripei: uersu T e u. 
2 I religare ego: placare P replicare JBftoc^Ims | priorum idem: 
uiromm P || tres tUuUprimi litteria UxtiniSj ceteri graecis maiu8C.\\ 4 
Part. et membra, eff. baec Quieheratius 1 6 coma P | 6 inme^um (ns 
eupra t m. i) P | 7 Membrca sunt P | circuitu P | 8 unlt ac 
Quiefieratiue: uul hac P | 9 is Sauppius: his P | 10 odos 
Schneidewinus: ados P odon Quicher. | orta Sauppius: ora P 
orsa Ahrensius | 11 tretacolon P | 13 refletio (sic) P, corr. 
SauppiM I reflectimus ^sic semper b scripta) P 1 14 paier QuichC' 
ratius: pariter P | inquid P 1 15 ait, sic P | expectis P 

POKT. LAT. ItlV. IIL 18 



274 XXXX. INCERll CARMEN 

Permutatio fit, uice cum conuertimu' uerba. 
^Sumere iam cretoSy non sumptos cernere amicos/ 
^Quom queo, tempus abest; guam fempus adest, ne- 

queo' inquit. 

^jdXXoim6ig 

Differitas fit, di£ferre hoc ubi dicimus illo. 

^Excitat hunc cantus galli, te bucina torua. 20 

Te ciet armatus uictus, huic otia cordi.' 

^j^vt^srov 

Oppositum dico, contra cum opponimu' quaedam. 
^Doctor tutC; ego discipulus; tu scriba^ ego censor; 
Histrio tu, spectator ego; adque ego sibilo, tu ezis.' 

AlxioXoyia 

Redditio causae porro est, cum^ cur ita, dico. 85 
'Audi, etsi durum est; nam uerum quod graue primo 
Consilium acciderit^ fit iocundum utilitate.' 

*Av^vjcoq>oifa 

At si aduersa mihi referam, relatio fiet. 

**Sed moueas te^ lucifugus, sis in medio audaxl' 

^Clandestina decet^ cui pes malus optigit^ umbra." 30 

17 Bupto P, eorr, Quicher, 1 18 Qaod queo tempns abest 
nequeo inquid P, corr, et »uppUwU Hauptiua Sauppio similia 
praeemUe | tn titido AfM^otg P, corr. Sauppius \ fit uulao: ait 
P I differe P | dicimu P | illi Sauppius | 20 buccina torba P || 
cordis P, corr. QuicheratiM | 22 Appositam P. corr, idem | in 
tihHo Aiuoioyia P 26 Audi QuicheraHuai Aud. P | nam uemm 
Sauppiua: namuero P | 27 puto audire est colUgena ButQ. II 19 | 
iogundum P | ui titulo Avnnoipooa, corr. Quicheratius | 28 rel- 
latio SchneidewinuB | 29 Semoueas Emperiua (quo aceepto luci- 
fiigis Hauptiue) \ in medium Ahrensitks | 80 Clandestina decet 
HauptiuBi Landes (mc) inductus P Ludo est, indoctus Ahren^ 
siuB I opt^e P, corr. Ahreneiue \ umbra Hauptiusi ambos P umbo 
Ahrensius 



D£ FIGUB18 U£L 8CHEMATIBUS. 275 

Fit responsio ad haec, quae coniara fingimu' dici. 
Irascetur: sperne. dabit damnum: reparabis. 
Caedet me:. tolerarel neci mittor: morere, inquam.' 

^Euucva^offd 

Est repetitio, cum uerbo saepe incipio uno, 

^lpse epulans, ipse ezposcens laeta omnia uuptaC; 86 

Ipse patrem prolemque canens; idem ipse peremii' 

^Ehtiipofd 

Desitio contra^ cum uerbo desino in uno. 

*Ut posBem, fecit fatum; dedit haec mihi fatum; 

Si perdam, abstulerit fatum: regit omnia fatum.' 

Haec duo coniunctim faciunt, communio uti sit. 40 
*Ui8 callere aliquid: discas. uis nobilitari 
Ingenio: discas. uis famam temnere: discas.' 

*AvadixX€96tg 

Fit replicatio, si gemines iteramine quaedam. 
*Ibo in eum, sit uel pollens sua fulmine dextra, 
Pollens fulmine deztra; fero uis praedita ferro.' 45 

BQaxvXoyia 

Est breuitas^ punctim paucis cum dicimu' multa. 

88 hodie in P abttcisua ut nQ nm inqnam apparecUl Cedet 
me tolere {uel tdere) Simumdi apogr,^ quod correxi', Caedet: 
ne toleres Semppiue Caedet me: tolera BiUchelius \ neci mittor 
morere scripsi: ne si minor emorere Sirmondi apogr. at aum 
minor Sauppius nex inminet Bitecheliue qui sim mmor Halmius 
(emorere omnes) | 84—42 poet 68 poni uuU Ouet. Dtiala» | m 
UMo anavaipoQa P | 84 nno om. P, add. QuicheraHus | 86 ez- 
poscens ecripsi: ezponenB P | 87 Defdiito P, eorr. Sauppius \ 
contra supra Itn. P | 40 nt sit P, corr. Ahrensius | 42 discas 
uifl Quicheratius: dicas nis P ) in tit. avSinlatcig P | 44 Bua scripsii 
nt P II 46 nis Ahrensius: bis P ||tn titulo fiQaxvXoyia P |{ 46 punctim 
scripsi: partim P raptim Sauppius carptim Quicheratius 1 47 
naluit idem: uoluit P 

18* 



276 XXXX. INCERTI CARMEN 

^Mentem contempla. nam consilio ualmt. fors 
Decepit saepe. hic at homo est. concede, fatetur.' 

Si uerbum diuerse itereS; distinctio fiet. 

^Cuiuis hoc homini dones: homo si modO; nolit.' 50 

*0 mulier; uere mulierl scelera omnia in hoc sunt.' 

IIoXv6vv8stov 

Multiiugum dico^ articulis quod pluribu' iungo. 
*Ille hunc fallit, at hic gaudet| nos uero timemus 
Praesenti in peregri ne fas abrumpere tentet' 

^MXiXv(iivov 

Abiunctum contra est, si singlis singula necto. 65 
^Cog^oscas qui sis^ cures te, uir sapiens sis'. 
^Est duris uerbis, timet illum quaelibet udum.' 

^VQifVlllBVOV 

Disparsum reddO; quod passum uno ordine reddo. 



48 Decepit sepe ad P, qw)d correxi hic interto; Decepit: 
fit Baepe id Sauppins Decepit bene saepe: at Schneidewinus 
Decepit 8pem saepe: at JBalmiua Decepit si peccat, homo est 

Froehlichius \\ in titulo diatpoiQ. F | 49 diuersae P | 50 homodio si 
modo P I 51 mulier uere Sauppius: muliuere P | tn tUuio irai- 
Xwdixmv P I 52 Multiiugam Quicheratiua : Multicongum, y supra 
c, P (sic) 1 58 at] ei Saufpiua | 54 PraCBOnti eeripei: Praosentim 
P Praesertim (juicheratms \ in delet Sauw^ua\\ abrumper^ & 
Lret (Mipra t signo .;. addito) Ac P; tentet QuicheraUus iin titulo 
j^tiaXjiXviuvtnp P I 55 Binglis ecripei: nuIliB P | 57 EBt duriB 
nerbiB ecripsi; Et priuB uerb. (o- uerbiB.) P Et peiuB Berpente 
Ahremiua Eai druuB, uerpuB Hauptiue | timet i. q. udum 
(— ebrium) scripeii time i. q. unum P timo L qualibet unum 
Alirensiua timet i. q. una HaupHusl in tiMo Jie^ei^evw (aic) 
Pi corr. QuicheraHue; ite^f^ip^ikivov Schneidewiwu» | 58 oorrMfitMB 
I reddo] num recoloF dioo Eieaius | num quomP | paBsum] 
Bparsum Sauppiu» | uno Quicheratiuai non P | ordigne P 



DE FIGUBIS UEL SCHEMATIBUS. 277 

^Ambo louis merito proles, uerum ille equitando 
Insignis Gastor, catus hic pugilamine Pollux/ 60 

Fit percursio, percurro cum singula raptim. 
*Maiorem uim non ducet; parilem similemue 
Yincemus; non audebit certe, ire minorem.' 

*ExmXoxij 

Fit conexio, posterius si necto priori. 

^Cum sensi, dixi; cum dixi, deinde suasi; 66 

Cum Buasi, ipse abii; simul atque abii, indupetraui/ 

^EjeavdXfiifi^ 

IUa resumptio fit, quaedam cum dicta resumo. 
*Cognitu8 est nobiS| iam cognitus est bene nobis.' 
^Tu uere sapiens, uere tu immo ipsa Minerua.' 

*E»irfOfCii 

Fit concessio, cum quiduis concedimus optet 70 

^Nesciuit uel non potuit uel noluit: ut uis, 
Pone, tibi permitto; tamen non debuit uti.' 

^Ejwpiovoviuvov 
Intersertio, cum inseritur sententia quaedam. 

60 catas SauppiuB: castus P | pugillamiiie pullux P | m 
tUulo dttioSmg F | 61 percuBsio P, eorr. Quicher. 1 68 non ducet 
scripH: non inueniet P^ haad inneniet Ahrensku Non uim mai. 
inu. ChrisHtu Maiori ni non ueniet Hauptius | Bimilemue idemz 
simili in re P [ certe ire scripei: certeare P certare minore (uel 
audebunt c. mmores) AhreimuB | 64 connexio P | 66 dixi ego: 
dixinBe P dixem Sauppiua | 66 suaBi ipse seripsi: BuaBiBBcm P | 
indupretraui P | in titulo ««ayajlij^if P | 68 est bene nobis 
Ahreneius: at bene noui P ac bene noni Sdineidewinus | 69 
uere tu ecripsi: cunctiB P, quo dekto tHterum sapienB repowU 
HauptiuB I imo P 1 fi^. cffiT^osry P | 70 optet Quicheratiua: opte 
P; an apteF | 71 HiBce uti Froelichim\ 79 Ponet ibi P | tf^. 
inupmvov^vmp P | 78 queqyQ da P 



278 XXXX. INCERTI CAEMEN 

ToUet enim formay quod regnum aetatifi habendum est, 
Fortuna; quae sola potest quemcumque beare/ 76 

Fit geminatio, eum sensus geminamus eosdem. 
^Thebae autem, Tliebae; uicina urbs indutaque olim.* 
*Mi nate, o mi nate, meae spes sola senectae/ 

'E3C£xq>civfi6ig 

Ezclamatio ea est, quam ut motus reddo repente. 
Af per quam uiotum uideo me, tu inproba et amens, 80 
Fortuna, esl quo sublimas mox ipsa premendos?' 

*I<f6xadov 

Fit parimembre; ubi membra aequali circuitu sunt. 
*Cui nec finis adest cupiendi nec modus extat 
Utendi, citns in dando est, celer inque petendo.' 

MsQi^iiog 

Gum priuis propria attribuas, fit distribuela. 85 

^Huic furta in manibus, fuga plantis; uentre sagina.' 
^Tu sumptu pauper^ dando diS; ingenio rex/ 

Metdfia6ig 

At remeatio fit, cum rursus me redigo ad rem. 
^Uerum. longius excessi nec tempore in ipso 
Fortasse indulgens animis: ergo redeo illuc' 90 

74 est F: uulgo om%Uunt\\ 77 inclytaque F | 78 meae Qim- 
cheroHua: meme ae F | 79 eaj mea F | 80 Ah JaaHmiuB: At P I 
per quam scripsi: postquam F | amens Quicheratius: amana P || 
81 quo — premendos scripsi: quofl — pr^mendo. F quor — pre- 
mendoB 8aiuppiu8 | iit, iconoXtav F | 82 paremembre F, corr. 
Sauppiua | aeouali circuita Bunt scripsii ooqua (stc) ot circuitui 
8unt F aequalia Sauppiua | 84 citius F, corr, Quidier. \ inque 
petendo scripsi: irepetendo F in repet. Quicher. 1 86 priuii idcm: 
primiB m 1 in priuiiB corr. F | deBtribuela F | 86 fiiga F | 88 
rematio F | 89 num in apto? 



DE FI6UBIS UEL SCHEMATIBUS. 279 

Fit uariatioy cum simili m re nomina muto. 
^Begnauit Libyco generi, regnauit et Argis 
InachiiSy dominatus item est apud Oebaliam arcem.' 

MstaxkiiJig 

Declinatio, cum uerbum declino parumper. 

*A primo puerum rectum est condiscere recte.' 96 

^Dignos digna manent; plerumque bonis bene uortit/ 

*0(fL6fi4g 

Definitio fit, cum rem definio pro me. 

^Diligere, hoc prorsum est uelle id, quod prosiet illi: 

Nam qui ad se reuocat quod uult, mihi sese amat ipse/ 

*0(ioiotek6vtov 

Confinest; simili fini cum claudimu' quaedam. loo 
^Quom minus indignatur, ibi magis insidiatur, 
Ut metuas noxam, si non ostenderit iram.' 

^OiMLommov 

Aequeclinatum est, quod casu promimus uno. 
^Auxilium; non consilium, rata, non cata uerba, 
Rem, non spem, factum, non dictum quaerit amicus.' 106 



91 in Sauppius: om P || 92 lybyco P | generi Quiehercttius: gene 
P I u. 93 nthU nisi am arcem in P extai; quae abscisa nmt 
Sinnondi apogr. praehet | iit. BmuxUeig P, corr. Sauppiue | 94 
uerbom Ahrensiue: uerbo P | 96 A uulgo: I t n P esee uiddwr || 
Ut. mfftcjMHB P I 98 Dilige P, corr. Quicher. | uelle 8auppi%u: uert 
P I ^ttoa idem: om. P | prosiet JEmperiue: proBit et P | 99 ault 
mihi, sese Sauppiua ; magi' pro mihi BuecheUrus \ puto iste uel ille 
\\tit. oifouMtiXevtov P || 100 Gonfinest ego (Confine est Quidier.): 
Confinies P | 101 Quom minus Hidmiua (Cum minuB Sauppius) : 
ComminuB PQuo minuB {et eo ma^pB) Sehneidewinus | 108 noxam 
metuas P, traiecit Quu^ieratius \ sm. (» si non) P | tit. oiiomto- 
tov P 1 108 Aequaeclinatum P, corr. Ahrensiue | promimusi^ 
uno P I tit. noXintotov P 



280 XXXX. mCERTI CARMEN 

IloXvntmav 

Multiclinatum contra, uariantibu' quod fit 
Tu solus sapiens, tibi cuncti cedere debent, 
A te consilium petere et tua dicta probare/ 

naQovoii€C6ia 

Supparile est, alia aequisono si nomine dicas. 
^MobilitaSynonnobilitaa/ ^bona gens^ mala mens est.' lio 
^Diuidiae, non diuitiae/ Hibi uilla fauilla est/ 

n(f06a7c6doiJig 

Est subnexio, propositis subnectere quaeque. 
*At nos non ut tu: nos simplicitate, tu arte/ 
*Hoc das, boc adimis nobis: das spes, adimis res.' 

IlaQaSia^roX^q 

Subdistinctio fit^ cum rem distinguimus ab re. lii^ 
^Dum fortem, qui sit uaecorS; comemque uocat se, 
Qui sit prodiguS; et clarum, qui infamis habetur/ 

naQBvd-e^ig 

InteriectiO; cum quaedam medio ordine famur. 

'Huc ut uenimus, interea - nam tempus erat uer — 

In sacrum Florae et Cereri nemus imus ad aras.' 120 

IlaQOiMloyia 
Est suffessiOy cum sensi pro parte fatemur. 

106 contra QutcheraUua: contraria F | uariantiiui P. eorr, 
MalmiuB (uariatiQi Sa/uppiua) \ fit Ahreimus: sit P | oedere debent 
QuicKeraHua: cedebent Pptt. naQawoiutew P|| 109 alia Saiuppiue 
tole P alid Ahreimus \ 100 Moailitas P | nobilitaB QuiduraHus 
ullitaB P I IIS snbnectio P, corr. idem 1 118 ta arte Sauppiua, 
taare P 1 114 adimes bia P, corr. Quicher. | Ut, m^Succtole P || 
116 forte P I qaia sit,. corr. Schneidewinm \ aae coreomemq; F 
II 117 Qai egot Qaod P Qaom Hdlmius | si P, eorr, Quidur. || 
iit. naQiPtBCig P | 118 Interfectio P, corr. Quuher. 1 180 In 
seripsi: Et P | Cereris Sauppiue | ISl safiasio P, corr, Quieher, 
I puto Bensim 



DE FIQURI8 U£L SCHEMATIBUS. 281 

^^Verum Academia desL* ^esto: tamen omnia nuUi 
In dubium reuocant' *at quaedam , at pleraque quiuis/' 

n(f6Xfjilfig 

Anticipatio fit^ contraria cum occupo uerba. 

*Credo, ille et flebit multum et iurabit^ amicos 125 

Producet testes: sed uos rem quaerere par est/ 

iJapdfiotoi/ 

AdsimulatiOy cum nomen simile hoc facio illi. 
*Nam plebeius homo^ ut ferme fit libera in urbe 
RegibuSy et puncto regnat suffragioloque/ 

IlaQQfi^ia 

Inreticentiay cum uerum reticere negamus. 130 

^Dicere, quod res est, cogor; uos ista^ Quirites, 
Yos facitiSy dum non dignis donatis honores/ 

nQ6ta6ig 

Propositum^ cum proponas^ quod deinde repellas. 
*£st ornanda domus spoliis: hic omat amicam 
Exuuiis. leges discendum est: discit amores/ 185 

ndvta iCQog Tcdvta 
Cunctaad cuncta, ut: ^Oens Graia, Afr% Hispanica seruit; 



122 dest scripsii est P ait HcUinius Academicus est HaupUiM | 
123 at Quicheratius: vA T \ Bi ego: et F | quiuiB scripei: sibi 
P Bi uiB Qui€her. | tit, nQoXrfeig P 1 125 ille et Sauppius: illae 
P I fleuit — inrauit P | miltd, u Bupra i, P | amico P, corr. 
Outcfter. I 126 Prodacit P, corr, QuUher, i pani est P, corr. 
Qtttcher, I 127 Ateimula momento cum flimile P, corr. Bueche- 
lerus; AdBimile a m. Quicheratius Adsimile CBt, cum agno- 
mento FroMichius 1 128 Nan P 1 129 RegihxiB Ahrensiua: Regibi 
P Regntki ibi Quicher, Rex inibi Schne^iewinus Regnlus Jl^roe' 
lichius I flnffiraffioloqui (mc) P, corr. Ahreneius 1 181 iflta Quicher.: 
ita P p 188 Fropoflitnm idem: Propositi o P Propositum id 
Saupptus 



282 XXXX. INCBETI CARMEN 

Nam pariim meritost ultus, partim inBidiantes 
Praeuenit, partim inuictos uirtute subegit.' 

Est conductio conquegregatio, cum adcumulo res. 
^Multa hortantur me: res, aetaSi tempus, amici, 140 
Concilium tantae plebis, dein nuntia uatum/ 

jDwoixeioHJi^g 

Gonciliatio, diuersum si conciliamus. 

Trodigus iste et parcus bic est; dum nescit uterque 

Uti opibus; peccant ambo, res dedecet ambos. 

TQiouolov 

Teriuga sunt, quae respondent secum ordine trino. 146 
*Si neque diuitiis poUes neque corpore praestas 
Nec corde exuperas, cur te dicam esse beatum?' 

XaQaxxti(ft6fi6s 

Fit depictio, cum uerbis ut imagine pingo. 
Tocula, serta tenens flexa ceruice iacebat, 
LimodeS; grauis optutu^ madido ore renidens.' 160 

*Ejtvtiit7i6iq 
Est correctio, cum in quodam me corrigo dicto. 



187 meritostultoB P, eort. Sauppius I 188 pueni P, oorr. 
Quicher, \ inuictos Ahrensiua: uictor P | niixuterii P | tU, awa^ 
«oitf^off P|| 141 Concilia P, corr, Quicher, \ dein nuntia Buechehrtui 
denuntia P praenuntia Hdlmiua | natum P, corr. Schneideunmu || 
tit, evvoi,%i>mcig P 142 Conc. fit Quicher.f tum diuersa ubi 
!FVoMichiu8 1 148 rrodigiis et parcus idem nescit uterqne F, 
correxi (de nic cf, L, MueUeri d, r, m, p, 848); Prod. est et 

S. idem : nam n. u. Quicheratiua (auaruB ProeMiiihiua) 1 144 de- 
eret P, corr, Quicheratiua] deterit G. Loewiualtii, tifinnlmw 
P I 145 trina Sawppiua | tit, xaffcinoTi^tapLog P | 148 depinctio P | 
uerb. an uerb. habeat P neecio | 149 ferta QuicheraHus | 160 
LimonideB P, corr. Haasius | tit. Bmxniiriie^g (sic) P 



DE FIGUBIS UEL SGHEMATIBUS. 283 

^Nam tarde tandem — tarde dico? immo hodie, inquam^ 
Uel sic: *non amor est, uerum ardor uel foror iste/ 

IlQovTuivtfiifig 

Fit praeoccursio, si reddas priu' posteriori. 

Ut: ^pluuias cernas noUe istos, at cupere illos: 166 

Lirantes cupiunt imbrem noluntque uiantes/ 

*Ava<ft(fOii>ii 

Esse reuersio et in prosa solet, ut fit in istis: 
Tauxillam ob culpam/ ^male quod uuli' ^praecipiti in re/ 
*Troianos facit ire ut diuus Homerus/ ^aues ui' 

*7}xe(ffiar6v 

Transcensus porroest, cumintersitapendulaclaudo. 160 
^Atque ego, quod necat hic ciuiS| ius eripit omne, 
Fas abolet, laedit 'leges, haec omnia mitto/ 

^AvtsvavtiaHfvg 

Exaduersio fit, minimis si mazima monstres. 

^Non parua est reSi qua de agitur' prO ^maxima res est'. 

Ut dictust Aiax ^non infortissimu' Oraium.' 166 

Zevyiia 
Nexum est, si uarias res uno nectimu' uerbo. 



163 uerbum P, corr, Quicher, 1 164 reddas idem: redas P || 
166 at cupere ego (ac cupere Sauppiiu): accipere P| 166 Li- 
rantes G. Loemue (m Bitschelii acUe eoe. phUol. Lipe. IV 860: 
Arantes P Artrantes FroMidmie (agrestes wA agrioolae olt») || 
168 Pausillam occultam P, corr. M/rensiiM \ praecipit P, corr. 
Sdineidewvms 1 169 duuiuB P \wTba aues ut^ quae uulgo priori' 
hu8 adiungufU^ separaui: cf. Verg. Am. XII 262 1 160 intersita 
Quicheratius: uiter posita P y 161 necat ecripsi: ne^at P | ciuis 
scripsi: uiuis P quiduis Sauppiue | 162 iMdfr (nc) P, oorr. 
Qutcher. 1 163 monstres, sic P, %U semper in sectmda persona 
(cf. UalmifM ad u. 86) | 164 pro mazima Ahrensius: sed pro- 
xima P II 166 infortisflimuB, sic P 



284 XXXX. mCEBTI CABMEN 

^Oebalon ense^ Ljcon ferit hasta, Pedason arco.' 
Nam mediiun ^ferit' et fini pote principioque. 

MstapoXij 

Si uerbum uarie mutes, uariatio fiet. 

^Quis no8 propter te dilexit? quando aliquem tu 170 

lunxisti? quas res gesBisti? cur ita abundas?' 

*AXi,oim6ig aut 'IVroAAayi} 

Fit mutatio multimodis. ^bello Afirica flagrat/ 
Afros cum dicas bellare. et tempora quando 
Et casuB numerosque figpirando uariamuB. 

"BXXnifig 

Fit defectio, cum uerbum, quod Bubtraho grate, 175 

Defit. *curat enim nemo nec corrigit hanc rem, 

Sed culpat/ quippe hic ^quisquam' Bubtrazimu' grate. 

nXsova^iiog 

Exuperatio fit|Cum causa appono decorie, 

Quod uacat, ut: *quarta uix demum exponimur hora;' 

*Saucius ille leo' — quia *uix' pote tollere et *ille'. 180 

n€Qiq)(fa6ig 
Est autem circum illa locutio: ^fiucera saecla' 

*Fac discas' pro *disce'i et pro *dic' *dice loquendo.' 

167 Lycon ferit ChriiUui: ferit lycon F | astapidaaon arci 
P, oorr. Qwicher. 1 168 Nam acripaii Niino P | medinm eao 
(mediumst ChfisHus): mediuB P mediost JSiemtM | ferit Sdmeiae- 
«ohhm: flierit P | smL «tb P 1 169 uariae P 1 170 nos 
rolitM: non P | 171 luixisti Schmeidemvrmi lasiisU P luuisti 
Sau^mi tit mraUayif P 1 172 mnliiB modis ^ltU. tllvueig 
P 1 177 Bubtraximns Quidieratiuai Bubtraz, (-xub) P | 178, 79 oom 
caoBa — Quod nacat GnrisHum ucutua Bor^psii quod cauBa — 
Com oaoat P 1 180 nix ^'e^.: nim P 1 182 Jacumnn uidii 
Halmiut | tit, nQOcdiayQatpae^g T, eorr, Sauppiue 



DE FIGUBIS UEL SCHEMATIBUS. 285 

nQ068ui6a^6iq 

Si plenum cumulesy adsignificatio fiet. 
Ut: *mihi nou placet hoc animo/ quippe ^hoc animo' 

aufer 186 

Et nihilo minus est plenum; uerum auxerit illucL 

184 comoleB at8i^;nif. P| 186 hoc Loewiua (I. l p. 869): 
om, F hic Schneidewtnm hino Hahniua addidere; ta quippe 
Sauppiue 1 186 EnihilominaB P | illud Quicher. : iUum P | Expt 
eubscr, P 



XXXXI. 
INCERTI OARMEN CONTRA PAGANOS. 



Fetum auctoris christiani a. 394 compositum hic 
placuit exhibere, cum et ad temporis illiua historiam 
et ad ueteris Romanorum cultus instituta inlustranda 
faciat. extat in uetustissimi codicis Parisini 8084 Pru- 
dentium continentis (saeculo VI adscribunt) foliis ul- 
timis temporis iniuria nunc dif&cillime legendis. de- 
scripsit carmen iam olim Salmasius, qui inde pauca — 
u. 57—62 et 106—109 — edidit in scriptoribus Hi- 
storiae Augustae (quae fluxerunt in Burmanni [I 57, 
58] et Mejeri [605,606] Anthologias) cuiusque apo- 
graphon deprehendi in codice Parisino 17904; quod 
propterea ubique adhibui quod Salmasii tempore folia 
illa in meliore statu fuisse uerum est (P ScUm. signi- 
ficaui). integrum autem poema nostro demum aeuo 
edidit Leopoldus Delisle in bibliothecae scolae cartu- 
laris ser. YI uol. 3 (1867) p. 297 sqq.; quem secutus 
est Carolus Morel primum de toto opusculo acute 
accurateque exponens [Revue archdologique a. 1868 
et 69]. hinc pendet Riesius [Anth. lat. 4]; contri- 
bueruntque symbola de Rossi [Bullet. di archeol. christ. 
1868] et Rob. Ellisius [Joum« of philol. I 2]. deinde 
P. Eruegerus noua codicis coUatione instituta cum 
multis locis quae priores latuerant eruisset^ huius re- 
censioni (P Knieg.) et Hauptii emendationi innisus 
Mommsenus uersus iusto commentario instructos edidit 
in Hermae uol. lY p. 350 sqq.; quem excepit Jac. 



XXXXI. mCEBTI CARMBN CONTRA PAaANOS. 287 

Maehly [Zeitschr. f. oesier. Oymn. 1871 p. 584 sqq.]. 
tum noB ipsi in dissertatione musei Bhenani nol. XXXTI 
p. 211 sqq. inserta et metricas rationes, in quantum 
fieri licui^ explanare et textus emendationem pro uiri- 
bus promouere studuimus; ad quam disputationem eo 
magis relego lectores quod quas ibi proposui uersuum 
transpositiones, utpote quamquam sua probabilitate 
non destitatas non tamen certas omnino, in eo qui 
sequitur textu ezhibere dubitaui. denique 6. Dobbel- 
steinius Me carmine christiano codicis Parisini 8084^ 
conscripsit dissertationem [Louanii 1879]. 

Dicite^ qui colitis lucos antrumque Sibyllae 
Idaeumque nemus, Capitolia celsa Tonantis, 
Palladium Priamique Lares Yestaeque sacellum 
Incestosque deos, nuptam cum fratre sororem, 
Inmitem puerum, Yeneris monumenta nefandae^ 5 
Purpurea quos sola facit praetexta sacratos, 
Quis numquam uerum Phoebi cortina locuta est, 
Etruscus ludit semper quos uanus aruspex: 
luppiter hic uester, Ledae superatus amore, 
Fingeret ut cycinum, uoluit canescere pluma? 10 

Perditus ad Danaen fluere subito aureus imber, 
Per freta ParthcQopes taurus mugireque adulter? 
Haec si monstra placent nulla sacrata pudica 
• •••••••..••••••«. 

Pellitur arma louis fugiens regnator Olympi? 

Et quisquam supplex ueneratur templa tyranni, 15 

Gum patrem uideat nato cogente fugatum? 

Suie titulo P I Bjbillae P | 8 Ideumqne P | 6 nefandae P 
Sdlm.: nefanda P Krueg. | 7 uerum P Salm.: uirmn P Krueg. \ 
curtina P J 10 cycinum fomum utUgarem restUui: cjcynum P 
cycnum Velialius 1 11 danain P | fluere scripsi: flueret P 1 12 
parthenopis P | mugireq; scripei: mugire* P Krueg. mugire P 
Salm. I po8t 13 unius uersus laewMm ngnificaui (sic pro si 
Hauptius nullo 8. pudore Biesius u. 18} 1 16 cogente Salmasius 
in apographi marg.: sogente P 



288 XXXXL INGEBTI CABMEN 

Postremum, regitur fato si luppiter ipse, 

Quid prodest miseris perituras fimdere uoces? 

Plangitur in templis iuuenis formonsus Adonis, 

Nttda Venus deflet, gaudet Mauortius heros, 20 

luppiter in medium nescit finire querellas 

lurgantesque deos stimulat Bellona flagello. 

Conuenit his ducibus, proceres, sperare salutem 

Sacratisy uestras liceat conponere lites? 

Dicite: praefectus uester quid profuit urbi, 25 

^ui louis ad solium raptus transactu' sarissa est, 

Gum poenas scelerum tracta uix morte rependat? 

Mensibus iste tribus totum qui concitus orbem 

Lustrauity metas tandem peruenit ad aeuil 

Quae fuit haec rabies animi, quae insania mentis, 80 

Seditio ut uestra posset turbare quietem? 

Quid tibi iustitium incussit; pulcerrima Boma? 

Ad saga confugerent, populus quae non habet olim? 

Sed fuit in terris nullus sacratior illo, 

Quem Numa PompiliuS| e multis primus. aruspex, 86 

Edocuit uanos ritus pecudumque cruore 

Polluere (insanum) bustis putentibus aras. 

Non ipse est, uinum patriae qui perdidit hornum? 

24 tnaUm Sacrati et, ut Sacrati od proceres WjeeM | aeatnw 
liceat P Krueg.: liceat uestras P Salm. ll^^n lites P S€tlm || 

86 orbii P | 26 Qui de Boasi: Qaem P (ivLom' EUinua \ raptus 
de JBoMi: raptum P raptim EUiaiue \ tranBactae ecripai: tracta- 
tuB P trabeatoB Morehua \ sariBsa e scripn: abisBet P adisBet 
HavptiuB nikUo mdiua; de sariBBa uoce cf. XXI 824 1 27 poena 
P', corr. Delieliua | 28 totam — orbem Mommaemu: totom — 
urbem P totam arbem Eieeiua (quod commendat Sthenkeliue 
ttud. Vindob. I p. 78) | 29 laBtraaiB aetas P, corr. JMitUui (cf. 
Verg. Aen. X 472) | 81 Seditio at acripei: Sed o at P Saim, 
Sed ioai P Krueg, Sed loais Mordiue maU \ acBtram P, oorredn j| 
82 Qaid (u«2 Quo) scripsi: QuiB P | 88 maZttn confugeret popaluB, 
qaae | 86 uanoB rituB scripei: uano ritu P | paecudamque P || 

87 PoUaere Moreiius: Polluit P | basti P | 88 perdidit homum 
Bcripei: prodidit olim P (quo aeruato uenum patriam HaupHuaj 
sed ut tradidit corrigendum restet) 



CONTRA PAOANOS. 289 

Antiquasqae domaS| tarres ac tecta priorum 

Subuertens urbi uellet qui inferre ruinam? 40 

Omaret lauro posteS| conuiuia daret, 

PoUutos panes infuso ture uaporo 

Poneret? inuisum quaerens qui dedere morti 

CoUaribus subito membra circumdare iussit 

Fraude noua semper miseros profanare paratus? 46 

Sacratus uester urbi quid praestitit? oro. 

Qui hierium docuit sub terra quaerere solem, 

Cum sibi forte pirum fossor de rure dolasset 

Dicens esse deum comitem Bacchique magistrum; 

Sarapidis cultor, Etruscis semper amicus; 60 

Fundere qui incautis studuit confecta uenena: 

Mille nocendi uias, totidem cum quaereret artes, 

Perdere quos uoluit percussit luridus anguis; 

Contra deum uerum frustra bellare paratus, 

Qui tacitus semper lugeret tempora pacis 65 

Nec proprium interius posset uulgare dolorem. 

Quis tibi tauroboius uestem mutiure suasit, 

Inflatus diuesy subito mendicus ut esses? 

Obsitus et pannis, modica stipe factus epaeta, 

Sub terram missus^ poUutus sanguine tauri; 60 



89 Antiquaque P | ac] a P | 40 qui acripsi: cum P | 48 in- 
fuso 8crip9ii infectoua T (id ^ infecto auprascripio oUm ub 
Bupra ect) infectans Delisliue infectos Eiesiua | 48 inuisum. 
scripsi: in riflum P | qui dedere scHpsi: quodedere P quos de- 
deret Deiisliua HawpHusque | 44 GoUaribus Hauf>tiu8: Gallari- 
bu8 P CalasibuB Dobhelsteinius \ iussit ego: subituB P suetus 
HaupHus 1 46 profanare suapedum | 47 Quid P | Hierium de 
Boesi l 48 pjrum P | 49 Dicens ecj^ipsi: Diceretque P Diceret 
HUisius I bhaccique (deleto h post b) P Kruea, bacchoque P 
ScUm» I ministrum Hauptius maluit | 61 confecta scripsi: con- 
certa P concepta Delislius contrita Hauptiu8ib2 malim no- 
cendo uiis | ciun quaereret ego: conquereret P conquireret De- 
lislius I 68 percussit (it supra lineam) P | 66 Nec de Bossi: Ne 
P I 69 modicaBtepefacttusepeta P (epeta om. P 8alm.)^ corr. 
Morelius y 60 terra P 

POXT. LAT. MIN. III. 19 



290 XXXXI. mCERTI CARMEN 

SordiduB; infeetusy uestea seruare cruentas? 
Yiuere num speras uiginti mundus in annos? 
Abiuras censor meliorum caedere uitami 
Hinc tua confisus possent quod facta latere, 
Cum canibus Megales semper circumdatus esses, 65 
Quem laruale chorum monstrum comitares ouantem. 
Sexaginta senez annis durauit efebus, 
Satnmi cultor, Bellonae semper amicus, 
Qui cunctis Faunosque deos persuaserit esse 
Egeriae nymphae comites Satyrosque Panasque, 70 
Nympharum Bacchiquei Corae Triuiaeque sacei^os; 
Quem lustrare choros ac molles sumere thyrsos 
Gymbalaque inbuerat quatere Berecynthia mater; 
Quis Gkilatea potens iussit loue prosata summo, 
ludicio Paridis pulcrum sortita decorem: 75 

Sacrato nulli liceat seruare pudorem 
Frangere cum uocem soleant Megalensibus actis. 
Christicolas multos uoluit sic perdere demens, 
Quis, uellent sine lege mori^ donaret honores 



62 num acripHi com P | annos P Salfn,i annis (i fere eertOf 
B fton plane perapicuo) P Krueg. | 68 Abiuras egoi ADieras P | 
cedere P | 64 Hinc P Krueg. ; Haeo P Saim, | 66 Megalea Mo- 
rdiu»: maffalia P | 64 laruale ecripei: la*na P SaJm. lacina (u 
ineerto) P Krueg. \ chorum egoi comm P lasciua cohors Hauptiiui 
I comitares ego: comitarec P comitaret Mcreliue (de o ei% per- 
mutatie ef. 72) | 67 efoebua P | 68 Satomi P Salm.^ Kruefero 
8 non pJane pery[dcua uisa | 69 Qui cunctiB Ddidius: QuictiB 
P I faunoBque P Saim.: &uno6ique P Krueg. I perBuaserit ego: 
perBuaserat P | 70 Egeriae nymfae P Sahn. : Egaeriae nympae 
P ITftte^. I BararoBque poenasque P | 71 Corae scripei: comae 
P comeB jbelisliue {quod non recte ex Petronio c. 188 defendii 
Moreliue) \ triuaeque P | 72 Quem P Krueg. , ^quanium diepi- 
dtur*: Cum P Salm. \ thoruB ac moles sumere tnyrcoB P (tho- 
rum et molleB P Saim.\ corr. MoreliuB coU. Verg. Aen. VU 890 1| 
78 Oymbala quem P, corr. Moreiiue (quae HaupHu») \ berecyntia 
P Sahn. berecantia (a priore eupra lin. poeita) P Krueg. | 74 
Galatea] Cytherea MoreHus^ Latoa ego in uersu ectlicet trane- 
poeito I 78 ipicolaB P | 79 Quis Maehly: Qui P 



CONTRA PAOANOS. 291 

Oblitosque sui caperet quos daemonis arte, 80 

Muneribus cnpiens quorundam frangere mentes 
Aut alios facere praua mercede profanos 
Mittereque inferias mifleros sub Tartara secum. 
Soluere .... uoluit pia foedera leges, 
Leucadium fecit — fundos curaret Afrorum — S6 
Perdere Marcianum, sic ui proconsul ut esset 
Quid tibi diua Paphi custoS; quid pronuba luno 
Saturnusque senex potuit praestare sacrato? 
Quid tibi Neptuni promisit fuscinay demens? 
Beddere quas potuit sortes Tritonia uirgo? 90 

Dic mihiy Sarapidis templum cur nocte petebas? 
Quid tibi Mercurius fallax promisit eunti? 
Quid prodest coluisse Lares lanumque bifrontem? 
Quid tibi Terra potens^ mater formosa deorum, 
Quid tibi sacrato placuit latrator Anubis? 96 

Quid miseranda Ceres mater, Proserpina subter? 
Quid tibi Uulcanus claudus, pede debilis uno? 
Quis te plangentem non risit, caluus ad aras 
Sistriferam Fariam supplex cum forte rogareS; 
Oumque Osirim miserum lugens an^irerk Isis, loo 
Quae renet inuentum, rursum quem perdere posset, 
Post lacrimas ramum fractum portares oliuae? 

80 Oblitusque sui F (dei Biesiua) ] demoniB P | 82 praua 
Maehly: parua P | 88 Mittereq = if enas fere Knteg,, Mitteret 
inferias Salm, in P aibi legere sunt uiai | 84 inier Soluere et 
noluit spaUum reliquit Salm, ; quis (JUUeris qui minus perepicuia) 
Krueg, in P legit; hinc qui jffaupttus, et porro soluit per turpia 
f. 1. BohheJstevnius | 86 marcianum (r supra lin.) P | sic ui 
scripeii sibi P | ut esset P Sa^m.i ut eBse (sse obscuris et post 
e perforata membrana) P Krueg. | 87 diua (di Bupra lin.) P | 
Paphi Haupiius'. phafus P, unde formam Papiiu restituas \ luno 
P Sahn.: nunc foramine ahstimptum || 91 petebas (to st^a lin.) 

F I 96 ceres subtes proserpina mater F, iran^s, Maehly (Ceris 
Buboles Sdlmasius in marg.) 1 100 ossyrim F | lugens Momm- 
senusi lugisP | anquireret Isis suppleuii latrator anubis P e. u. 
95 1 101 Quae renet F Salm. : Quaereret P Krueg. (Quae tenet 
DclisUus €t MoreUus legehant) | 102 portaret P, corr. Biesius 

19* 



292 XXXXI. mOEETI CARMEN CONTRA PAGANOS. 

YidimuB argento facto iuga ferre leones, 
Lignea ceu traherent iuncti stridentia plaustra, 
Dextra issam laeuaque argentea frena tenere, 105 
Egregios proceres currum seruare Cybellae, 
Quem traheret conducta manus Megalensibus actiS; 
Arboris ezcisae truncum portare per urbem, 
Attin castratum subito praedicere Solem. 
Artibu' sed magicis procerum dum quaeris honores, lio 
Sic, miserande, iaces paruo donatu' sepulcro. 
Sola tamen gaudet meretrix te consule Flora 
Ludorum turpis genetrix Yenerisque magistra, 
Conposuit templum nuper cui Symmachus heres. 
Omnia quae in templis positus tot monstra colebas, 116 
Ipsa mola et manibus coniunx altaria supplex 
Dum cumulat donis uotaque in limine templi 
Soluere dis deabusque parat superisque minatur 
Carminibus magicis cupiens Acheronta mouere, 
Praecipitem inferias miserum sub Tartara misit. 120 
Desine post hydropem talem deflere maritum, 
De loue qui Latio uoluit sperare salutem! 



108 nonne factoBp 1 104 lignea P Krueg-i Ignea P Sdkn. | 
ceu $crw8i: cumP 1 106 isBam (>— domniam seu deam) laeuaque 
scripsi: leuaqne Bitom P istum Bieeius 1 106 Aegregios P | nonne 
stipare uel forma plebeia sectare? | cirillae P, corr, 8dlma$iu8 1 
107 Quem P Salm.9 Kruegero incerta \ trahere P 1 108 Arboribus P, 
corr. Salmasiue 1 110 Artibus P | Bed ego: Beu P heu Rieeiue { 
qttaeres P 1 111 lacis P | donatus P 1 114 symmacuB P 1 116 mola 
et Dobheleteiniua: molat P mola JSUiaiua coU. Aen. FV 617 || 
117 comulat et limina P | 118 diis P | minatur P Sc^m.z mina- 
tuB (U8 litt coniuncti8)lfKrueg. y 119 acerontaP 1 121 ydropem P 
II 122 an ualuit? 



XXXXII. 

INCERTI 
EPITHALAMIUM LAURENTII ALUQUE. 



Extitit olim codex Claudiani carmina continens, 
quibus librarius propter argumenti quandam uicini- 
tatem alius poetae fere coaeui fetus uarios subiunxerai 
ex quo duo fluxerunt genera librorum mss., quorum 
prius conformat: 

0, Cuiacianus hodie deperditus, de quo Clauerius 
in sua Claudiani editione [Paris. 1602] haec scribit fol. 1 : 
^erant praeterea in uet. codice et schedis GnoBianis 
[inde profectis] multa et uaria opuscula neque bella satis 
neque genuina meo iudicio, qualia sunt haec praecipue: 
Tanegyricus amicorufn, de lauacro [III J, de Dtdcio [XII], 
Epithalamium LaurefUii [I], Laus Martis [VIII], de uinali' 
hus [Iin] de Cythera [V], de Isidae nauigio [II], de Wrww- 
dine^ de cereo [VI], de uitulis marinis, de paupere singu- 
larif de ape/ porroque pergit: ^sed haec non adeo 
cuiuis dissona uideantur aut aliena ab hoc poeta [Clau- 
diano] : de aquila [VII], Laus Liberi [X], de hippopoiamo 
et crocodHo [XI]'. et haec tria ubi posuit, finit in his 
uerbis: 'plura non libuit addere'. ex hoc libro Cuia- 
ciano, cuius iactura non satis potest doleri, nonnulla 
certe etiam alii eius aeui docti descripserunt. extant 
enim ex parte carmina illa in schedis saeculo XVII 
factis; quae sunt: 

H, cartae Heinsii maxime aliorumque ad Antho- 



294 XXXXn. INCERTI EPITHALAMnJM 

loffiam spectantes nunc Heidelbergenses [cf. praef. uol. 
1*^^, in quibns interposita sunt alienis haec coUectionis 
nostrae carmina: X, mi, VIII, V, XII, Glaudiani ad 
Maximum epigramma, XI, 111, VI. sed his cartis 
fideliores sunt 

Py schedae Peirescianae siue codex Uaticanus 9135, 
cui insertum est folium sub titulo incerH audaris 
continens carmina II — XII (adiecto ante XII Clau- 
dianeo illo ad Maximum) eo quem infra secuti sumus 
ordine. cf. Mommsenus C. I. L. I p. 412 et Hermae 
uol. I p. 133 sq. 

Ex archetypo supra adumbrato praeter G alterum 
saeculo fere X factum est apographon, ualde illud 
quidem temporum iniuriam passum, quod repraesen- 
tant hi testes: 

V, Claudiani codex Uaticanus 2809 saec. XI , de 
quo cf. leepius praef. Claud. I p. XXXTV, qui praebet 
Xn (1), XUI, I, X, Vm, Vnil, XI, Vn. ectypon antea 
incognitorum ex Heinsii apographo praebuit burmannus 
Claudiani sui p. 1007 sq., cuius errores paucos correx- 
erunt ex accuratiore conlatione L. Muellerus leepiusque. 

A, Ambrosianus M 9 sup. saec. XIH (cf leepius 
1. 1. p. XXXV), eodem ordine eadem exhibens opus- 
cula (nisi quod c. VIII lacuna relicta omittit), ceterum 
multo deterior quam V. hoc libro ex Heinsii schedis 
usus est Burmannus in Anthologia sua latina; nunc 
ex leepii conlatione certiora de hoc quoque libro edocti 
sumus. 

Carmen XIII, quod in solis A V (nam ex his flu- 
xerunt q^uae itidem continent schedae Oudii) extat^ 
cum absit a ceteris codicum Claudianeorum familiis, 
hinc iure concluserunt docti ex eodem quo cetera nostra 
fonte fluxisse, licet nullum illius uestigium extet in G P H 
(nec tamen Clauerius omnia commemorauit quae in C 
extiterunt). est autem, ut recte intellexere, imitatio 
poematis Claudianei LXX [Gesn.]. 



LAUBENXn ALIAQUE. 296 

Perierunt igitur ex eis quae Claueriua enumerat 
poematia Panegyricus amicarum (maluit Aniciorum L. 
Muellerus), de hirundifie et de uUulis marinis, denique 
de paupere eingulari et de ape. ea autem quae tule- 
runt aetatem facile nobis persuademus esse omnia 
eiusdem hominis, qui aliquod per tempus Gonstanti- 
nopoli uizit regnante Arcadio. 

Post Heinsium Burmannumque et Eldikium (cuius 
iu c. I coniecturae prolatae sunt in relat. acad. litter. 
Neerland. ser. 11 p. 3, 1873, p. 164) scripserunt de 
his frustulis L. Muellerus mus. Bhen. XXII p. 83 sqq., 
XXIII p. 126 sqq. et 323 sq. et A Riesius in dispu- 
tatione, qua de codicum familiis bene ezposuit, Fleck- 
eiseni ann. a. 1868 p. 701 sqq. inserta; ediderunt idem 
Anth. L. 742 — 60 et non ita diligenter leepius Clau- 
diani uol. II p. 183 sqq. 



L Epitlialamium LaurentiL 

Huc ades, o Florens, et festa luce relaxa 

Mentis onus nebulasque fuga, quae frontis honorem 

« « 

In primis te sponse precor: patiare canentem, 
Teque puella magis: tacito mihi murmure parcas. 
Scimus enim, scimus uobis nunc carmina nostra 6 



I {cf. Burm. AfUh. l VI 87, Wemsdorf. IV, 2, p. 488) In- 
cipib epythalajn laurentii liU. tnaiusc. T, om. A | l et 2 omisaos a 
AY hue iransposui: extant post III 10 m HP (initium car- 
minis, ut hahetur in AV, lacunosam esee iam adnotauit Bwt' 
mannu8)\ primo igitt^ loco poeta adlocutus est nouarum tnip- 
torum parentes ) 8 hic incipiunt AV | «nprimiB A tp^Oio litterae 
I relicto 1 4 murmure ecripsi: carmine AV crimine Wemsdorfius 
parum apte 



296 XXXXII. INCERTI EPITHALAMIUM 

Doctiloquique etiam linguam sordere MaroniSy 
Sed breniter strictimqne dnos dicemns amantes, 
Atqne Maria licet plns qnaerat^ panca loqnemnr. 
Principio generis simili nos stirpe creatos 
Florentis Florique patris sat nomina prodont. lo 

Matribns et pariter respondet fetns ntorqne. 
Nam decnit Mariam sapientem fundere nakm 
Calliopenqne simul inuenem proferre tog^xknn. 
O similes mnltumqne pares! te prima innentus 
Insignem uegetumqne tenei nam nuper aduUus 15 
Flore genas plenaque tegens lanugine malas 
Mollia uotifero dempsisti nellera ferro, 
Sgregio fiilgens cultn totusque decorus 
Et facie mores patriamque ex nomine pandens. 
Nam quae primates quondam genuere Latinos 20 

Antiquaeqne nrbi proprium tribuere nocamen, 
Dant tibi, Laurenti^ Lanrentes nomina nymphae. 
Quid memorem mores iuuenili in corde seniles 
Atque Italum ingenium Bomana feruere lingua? 
Tu fora, tu leges celebras sanctumque tribunal, 25 

6 Bordere Wemsdorfiua: Bolidare AV | 8 Atque Maria licet 
scripsi: Mariaqu . . . cet (mpra lac, m. a U acripait) ▼ Maria 
sesuerUe lacuna A Materiesque licet BuecheUrua; moram eupit 
retenUMra fUiam mater | 9 sq. uerha Principio — patriB ex affert 
Claueriue | 9 nos A Claueriue 1 10 FlorentiB Claueriua: Florenti 
A V I patrum Haupiiue opuec. m p. 878 | produnt Burmannuei 
prodet AV 1 11 f^tua V 1 12 Maiam coni. L. MueUerus | natam 
{uel prolem) idem: om. A7 Musam Hauptiuai lA CalliopSq; 
A I togatum Bieeiua primum euppleuit: to V on». A 1 16 nam 
^ nuper om. A I adultus (ud ephebua) X. Muellerus: ow. AY ad 
9XM Bueckelerue; coniceres adulto ud opaco, nt« Oaueulam 
reetttutam eommendaret JOracontiue carm. min. Vl 29 1 16 Flore 
geDAa scrweiFleckeie. ann. 1878 p. 64: Florigenas A V 1 tegent 
jmp« cou. Ouid. met. 9, 898: decens A V ■ 17 demsisti V 1 18 
fdlfenB Mudlerue: .Mges AV (quo eeruato Bieeius u. $eS. E 
facie etpandiB) | num uultu? || 19 Et facie A : Et faciem (post fac!!m. » 
nipra hn. et add.) V | 22 Dant — nomina V: Dat — nomine 
A I nymf^ V nymphe A g 28 in delet MueUerua | 24 ithalum A 



LAtBENTH AIMQUE. 297 

Ptomptaque et impaoidas ta snetoB dicere dextra. 
Te palmam ineontes semper temiere patrono, 
Te contra stantem semper timuere nocentes: 
Prorsns habes ianenis totom, qaod TaUiae aactor 
Caasidicofl retinere' iabel nam {oltas atroqae 80 

Vir bonas es nimiam pariter fandiqae peritas. 
Ad te nanc breaiter (nam sic te aelle patamas) 
Yerba, paella, feram. paro formosa colore 
Lilia cea lacent ratilis commixta rosetis, 
Sic rabor et candor pingant tibi, florida, aaltus. 86 
Denique miramur quod coUa monilia gestant, 
Atque bumeris firastra phaleras imponis ebumis. 
Non tibi dant gemmae, sed tu das lumina gemmis, 
Atque alias comity per te quod comitur, aurum. 

ScUiek loqui scriptique tenax ueloxque legendi; 40 

Ac tamquam talis fueris praesaga mariti, 

Et Musea tuis insedit* cura medullis. 

Nec minus in propriis studium. nam uellera lanae 

Textilibus calathis semper tractare perita 

26 et cM» MudleruB: om. iine laeuna A T | S7 palmam 
insonteB idem: insontes palmam A Y | tenaere, Ua AY p 88 
fltaniem MueUerus: adstantem A Y |.81 pariter fandique eertpii: 
fandi paterqne Y, cm, A (fandi pariterque tacUe HeiimuB) | 88 
At A Y I nuic Y : non A | 89 pnro seripei l l. : pulchro Y pu- 
leno A I 84 lucent scripei: niteant A Y rident MuettleruB reete 
cmiunctiuum non tolerans; meum ecmmentum eommendat dOUte' 
ratio bene mixta | 86 Florida maluit iamauam puellae nomen 
Eieeiue | 86 qnid — ^ estent A | 87 Atqne JVemsdorfiue: Ex A Y 
(auo eeruato suBpendis Burmannus) | ebumis Y: ebumas A | 88 
Non tibi dant scripsi: Non tibi nam Y Nam tibi non A | 89 
quod comitur Eldikius : componitnr A Y | post 89 unius ueretiS 
lacunam eignificaui; deet quo transitue fiat ad seqq., ut u. 48 || 
40 Scita loqui scripsii . . . alo<|ui lacuna relicta Y^*totum om. 
A Eloquii Heinsius Docta loqui Buechderus | 41 Ao tamquam 
scripsi: . . t&quam lac. rel. Y, totum om. A lac. rel. a talis inr 
cipiens £t cM. Heinsius | 42 Et («>eiMim) addidii om. Jac. reh 
A Y Haec Mudlerus lam BuecheUrus | 44 galaihis Y | tractare 
Y: trazere A 



298 XXXXII. mCEETI EPITHALAMIUM 



45 



Inque globos teretes coeuntia uoluere pensa 
Compositas tenui euspendis stamine telas; 
Quas cum multiplici frenarint licia gressu, 
Trazeris et digitis cum moUia fila gemellis, 
Serica Arachneo densentur pectine texta 
Subtilisque seges radio stridente resultat. W 

Sed iam sufficiat de magnis pauca locutum; 
Nec sinit hoc tempus totas nunc pandere laudes. 
Quin magis o pueri uosque haec audite puellae, 
Quos optare pares thalamos taedasque iugales 
Sensibus ex imis suspiria ducta fatentur: 66 

Consertae prensate manus magnumque per orbem 
Dextra liget laeuamj festos celebrate hymenaeos, 
Ac modulante. melo pariter quassoque pauito 
Cum pede uox resonetl persultent atria longa, 
Quae uirides cingunt hederae laurique coronant 60 
Yotigerique ignes, stellantia lumina, complent! 
Tympana, chorda simul, symphonia, tibia, buxus, 

46 teretes Y: ueterea A | uolaete Eldikiusi nellera T A uel- 
lere WemBdorfiua pectere Muellerus | 47 frenarint MueUerusi 
frenamnt AY ||48 cum Y: tum A | 49 Araclmeo Heinsiusi 
araneo A Y | densantur Burmannue | 60 seges] peplus Eldikius 
I strindente A | 61 snfficiaAt A | loquutum A Y I 62 Nec (— «lec 
enim) Y: Non A | totos A | nuno pandere landeB Y: eflEundere 
uires A | 68 haec audite seriosi: exaudite A Y | 64 Quaa Y | 66 
eximiB Ym. rec. oarr.: eximua A Y | 66 Consertae scripsii Con- 
sertas AY | prensate Y: pesate A pressate Buecfuierus | 67 
fastos A I ynuneoB Y himeneos A | 68 melo Burmannus: melos 
A Y (quo retento modulate Mudlerus) \ quassoque pauito scripsi: 
cesoque pauinto A Y caeso pauimento Heinsius caeao paumento 
Hauptius quaeso pauimento Biesius caesoque pauito Muellerusi 
at ut %u>cis p&ulmentum aiia forma apud idoneos auetores non 
extat {uocem pauitum habet Paul. Nolan. 26, 87), ita caedere 
non t«a2rt.pul8are | 69 C5pede A | peraultante Eldikius; mdlim 
perBultetq. I longa Heinsius taeitei larga A Y | 61 uotiferique 
igniB L. mueillmis \ limina Heinsius \ de iaedis cum apHus 
cogitemus quam de Lucifero, mdlim Btillantia lumina | post 61 
intercidity utptUOt uersus guid musica instrumenta sint factura 
indicans | 62 Timpana A | corda A Y | Bimph. A 



LAURENTU ALIAQUE. 299 

Cymbala, bombalium, cornus et fistula, sisfttim; 
Quaeque per elatas.inspirant carmina uoces^ 
Humida folligenis exclament organa uentisl 66 

Surge age iam iuuenis, dextram complectere sponsae, 
Tuque puella caput niueo uelamine tecta 
Non cunctante gradu gressum comitare mariti. 
Teque etiam paucis moneamus, pronuba, uerbis. 
Cum fuerit uentum ad thalamos primumque cubile, 70 
Sit tibi cura uigens innoxia reddere membra 
YirginiS; ut totum quod possit laedere demas: 
Nulium sit capiti quo crinis comitur aurumi 
Nec collo maneant nisi quae sunt laeuia fila, 
Anulus et digitis toUatur moUibus asper, 76 

Ac niueos auro propera spoliare lacertos, 
Ne, faciunt dum ludum atque oscula dulcia iactant 
Exercentque toris Yeneris luctamen anbelum, 
Puncta per amplexus foedentur membra mariti 
Atque inuita uiri maculet quae diligit ora. 80 

Ite pares tandemque toro recubate petito: 
Mellea nunc roseis haerescant basia labris 

63 Gimb A | bambolium A bambilinm Y, corr, Burmmnus \ 
Bistnim Heinsius: si Y, om. A | 64 elatas scriprii fratas Y er- 
ratas A (aeratas — fauces HaupHus defisMis aeneis MeUegens; 
tu inteUege hydraulicorum sonos) | 66 Humida Y: Huia A idem 
exprimens \ foUigenis exolameniWemsdorfius i folligeriB exclamant 
A Y 1 uentiB MueUerue: uotiB Y uodfl A | 67 niueo] Tyrio Eldikius | 
69 Teque Y- Tuque A | monearis A | 71 uigens Y: ingens A | 
menbra A Y 1 78 crinis, ita A Y | aurum] num acrum^ | 74 
maneant Y: laceant A | leuia fila AY (mollia filo Heineiua 
errore) | 76 ef. Aldhamua p. 288 OH.t ut iUud epithalamii: 
anulus — asper (ubi e pro et) | 77 Ne Y: Nec A | dum faciunt 
ludum siue faciunt dum ludum eeripei: dum fEUX) iudum Y, dum 
lacuna relicta A dum ambo (uel lam) ludunt MueUerus dum 
proludunt Biesiue \ iactant] captant Eldikiua | 78 thorifl A | 
anelum (h supra a m. Jf) A | 79 Puncta Eldikiue: Cuncta A Y 
luncta MueUerue \ fed. Y fed. A | 81 thoro A | petito Mudlerus: 
potito A Y I 82 cf, Aldhelmus p, 806: ut in epithalamio mellea 
— labrifl (c/*. et p. 48) | nunc Eldikius: tunc AY Aldhdmus \ 
basia) labia bi$ Aldhelmua 



• • • 



300 XXXXU. mCERTI EPITHALAMIUH 

Et compressa suis insudent pectora membris 
"Per niueosque hnmeros coUumque per os . 
Deztera ceruicem roseam subiecta retentet, S5 

Tnrgentesque simul constringat laeua papillas. 
Viuite felices quam longaque carpite saecla. 
Viuite concordes. donec premat una senectus, 
^(a tom dextra nabeant natorum uota nepotes. 

n. De Isidis nauigio. 

Isi, fruge noua quae niinc dignata uideri 
Nec Cereris plena ad munera poscis opem 

(Nam tu nostra dea es nec te deus ipse tacendi 
Abnegat, expertus quis tua uela ferat: 

Namque tibi Zephyrus fauet ac Cyllenius ales): 5 
Ne nostra referas de regione pedem. 

ni. De lauacro, 

Qui splendere cupis claro tenuique lauacro, 
Pontica succedas in balnea nobilis undae, 

88, 84 om, A lacuna relieta 1 88 pectora Y: coxpora eohi. 
Bienua | menbria Y: uinclis coni, Buechelerus | u. 88 Ifudlerus 
poU 84 panit | 84 Per add. m. reo, mi Jactma, quam 
religuit Y f os lac* reL Y ^>Bqiie caputque uel caputque retentot 
supplemt m. rec. inepte); osque genasque Meineius oscula 
maiient MueUerusi toius locus nondum sanahns | 86 roaeam Y: 
nineam A | 86 TurgentcBque Y: StringenteBque A | 89 Qua iam 
dextra ecripsi: .... ues&a (m Utcuna m. rec. Donec add.) Y 
tatum om. A, in quo manua fere aequdlis lacunam per Multo- 
rumque Mippleui^; Et iam uestra MueUerua perueree natorum 
uota aecipiena liberorum deeiderium (et quid tum nepotes, cum 
nati eint commemorandi?); tu uota pro nuptiae acctpe , ut eit 
sententiai qua noH ueetri felicibua iwncti taedie uobia dona- 
uerint nefotee \ habeant, tto A Y | uota Y: iura A 

II. Exta!t hodie in P, qui De Liidiae (uel Isidis tn^) na- 
uigio inscribit | 2 Nec CereriB plena ad ecripsi: Plena nec ad 
Cererifl P 

III. Extat m H P (A. L. Bwrm. m 60, Mey. 927) 



LAURENTII ALUQUE. . 301 

Qaam nec Alexandri mater sub sole cadenti 
Emeruit: non sic uaria se adspergine Caii 
Effundat per aperta latex e sedibus imis 6 

Cum Syrio unguento. semper tibi roscidus humor 
Hic femora et suras et brachia moUiter ambit 
Et rigat ut pluuia sensimque ad coUa resultans 
Tangit odore leui et grato spiramine nareS; 
Lenis et extemas admittere nesctus artes. lo 



IIII. De uinaUbus. 

Non tibi uina placent, o insanabiUs hospes^ 
Nec mens est Thebana tibi; Ucet aggere celso 
Dircaeae rupis dicas fluxisse parentes, 
Yertice de Nysae pemox qua rura Lyaeus 
Transut inpleuitque uias nigrantibus uuis? 5 

Musta orbi posuit pater; et non tempore ab iUo 
Desierunt haec sacra coU^ uatumque sonoro 
Carmine Mincius et strepuit circumsita ripa 
Fluminis Etrusci, quem non aequabit Orontes. 

V. De Cythera. 

Forte erat Aurorae tempus SoUsque quadriga 
Fecerat et uentum et sonitum per mobile marmor 

4 num Abnuerit? | 0ic Buechelenu: si HP | asp. H | Caii 
sine dubio corrupium, escpecto loci sub sole cadenti eiti nomen; 
Bais Buechderus, qui et gratus ud talis coniecit | 6 num Effun- 
dit? I opertaHjl 6 semper tibi scripsi: Bemper cui P cui semper H | 8 
ut piuuia scrtpsi: in pluuiam H P | 9 leni P | 10 ortes H | post 
10 H P addunt I 1 et 2, quae trwieposui (post I 2 H Uicunae 
habet signa), 

IV. Extat in H P {A. L, Burm. I 26 , Mey. 676) | B num 
uixisse? (fulsisae Bieeius) | 4 nisae HP | pemox qua mra ecripeii 
pemostra rura P per mra et nostra H perlustrans rura Bue- 
diderus | liaeuB P | 6 impl. H 1 G orbi scripsi: sibi H P (sibi poscit 
Oudendorpius) | 7 desierant H P, corr. Schraderus \ num canoro? jj 
8 strepuit P: tremuit Hjj 9 num quod (quamF) non aequauitK 

V. Extat in HP {A. L. Burm. III 276, Mey. 926) | 2 aduentu 



802 XXXXIL INCERTI EPITHALAMIUM 

Adstantis ponti^ cum te, mea bella Cythere, 
Aspicio uenientem et tu mea limina grato 
In^oitu dignata rosas et lenis amomi . 6 

Delicias miraa tecum adlicis, unde secutae 
Palladis et frondes et nuptus inscia laurus. 
Atria nostra uirent et agunt in limine primo 
Radicem platani, ad portam uenit arbutus ipsam. 
Felix multum arbos; imitans miracula Pindi, 10 

Quam non delebit liuor nec sera uetustas. 
iucunda nimis, tenui quae uisa poetae, 
Dum credis uitium non auscultare Camenis. 



VL De cereo. 

Flora uenit. quae Flora? dea an de gente Latina? 

Non reor; et Chloris dicta per arua fuit. 
Huius in aduentum. radiant de nocte lucemae^ 

Nam nitet atque hilarat lumine cuncta suo. 
Cerea materies apibus debetur amicis: 

Floribus atque horti sit precor aequa mei, 
Non ut mel rapiam, cuius non tangor amore, 
Sed cera in talem fiat ut alba diem. 



Bonitam SchrcuUrus; et certe et — et permirum; num ec nento 
8on. ? I mobile soripei: nobile H P | 8 AstantiB H | ponti {ud 
pelagi^ acripei: pueri HP; adposita mari poetae damue | mea; 
num aea? | 4 Aspicio P: Agnosco H | 6 allicia H | Bequutae H || 
7 et nnptuB scripsi: nulliuBque H P et fdlminis Bieeiua | 8 agont 
(mgo agens) H: agens (mgo agunt) P | limite P 1 9 ipsa Bueche' 
Jerue H 10 multu acripsi: multa HP culta BuedUlerua | umbra- 
cula Piereonua | 11 Quam (Quae mgo) H: Quae {mgo quam) P | 
puto putror || 12 nimiB] quies Burmannus comcB BueduHerua 1 13 
camoenis H 

YI. Extat tn HP {A. L. Burm, Y 190, Mey. 1120) | in 
titueo ad De cereo m, aU. in H addit flore | 2 et eeripei: at 
HP; cf, Ouidii fast. V 196 Ipost 6 aiiquid interddiese inUHexit 
Buechelerus | 6 borti — mei scripei: hortia — meis H P 



LAUKENTI AUAQUE. 303 

YIL De aquilai qnae in meiiBa de sardonyche 

lapide erat. 

Meusa coloratis aquilae sinuatur in alis, 
Quam floris distinguit hopos, similique figura 
Texitur: inplumem mentitur gemma uolatum. 



Vni. Laus Martis. 

Mars, pater armorum, fortissime belligerantum 

Esto uolens, mitis^ facilis, deus esto benignus: 

Sic tibi post pugnas et pastos sanguine campos 

Amplexus tribuat uincli secura Cythere. 

Tu crista galeaque rubes, tu pulcher in aere 5 

Incutis ab cultu radiantia lumina ferreo; 

Te thorax ocreaeque tegunt, non quo tibi terror 

Hostilis surgat; sed quod decor exit ab armis. 

Tu cum pulsatum clipei concusseris orbem, 

Inmugit munduSy tellus tremit, aequora cedunt. lo 



VII. Extat et in OT et in KY ((m, H), et ita mudem ut 
iUi De aquila, contra ▼ (A om. tit.) que in menBa ae Bardo- 
nuche lapide erat inscribant; guas esse unius titidi partes in- 
UUexU Almdouenius (A, L. Burm. V 147, Mey. 1083) 1 1 'M.m, 
init. om. spatio rel. A | sinuatur P Y : sinatur A iuuatur C2a- 
uerius^ diMum num ea; C | 2 florum P | destinguit Y | simili- 
que CP: similiBque AT 

VIU. Extat tn AT et HP (Btirm. 1 26, Mey. 686) | tit. Laus 
Martis Y m. 1 in mg., Clauerius: De Marte (uel ad mg.)T Ad 
MartemH, qui uersus rhopalicus (rophalituB P) addtmt; om, A | 
'Mispat. rel. oin. A | belligerontum HP: belligerator A Y | 2—12 
om. HP 1 2 mittis V || 4 tribuat V: tribuit A | uincli Eeinsiusi 
uincliB A V | cithere A Y ) 6 a (ab ego) cultu — ferreo Heinsiua: 
a (e A) uultu — ferro A Y | 7 torax A Y, ut uid. \ ocreaeque Biesius i 
galeaque (ut uid.) AY e u. 6 cassiBque Meyerua | 8 surgat 
scripsi: subeat A Y | ezit ab armis om. A; exit m. rec. corr. ex 
erit Y I 9 pulsati A | clipei] i prius in y corr. m. rec. Y \ con- 
coBseriB A 



304 XXXXn. INCEETI EPITHALAMIUM 

Ba reditum nobis, patriam repetamus ouantes: 
Sic /ibi lasciue celebrentur in urbe kalendae. 

YIIII. Laus lunonis. 

Alma poli domina, cui uincla iugalia curae, 
Si^preaii caeli regis coniuxque sororque, 
JDa reditum nobis: sic regnum transeat orbis 



X. Laus Liberi. 

Lenis uitiBator, proles Semeleia, Baccbe, 
Thyrsitenens, trieterice, dux Nysaee, bimater, 
Flos ^iadnaee, Core Liber lacche Thyoneu, 
Da reditum nobis: sic totis dulcia riuis 
Musta fluant, totis spumet uindemia labris. 



11, 12 om. A tn 4 Zm. spoHo 1 11 Da om. V loc. rrf., t» 
CMa add. m, ree. \ nobis reditum Y, transpaa. L, Mudlerua {nm. 
Jthen. 24, 323) 1 12 Sic ti in lac. add. m. rec. V | lasciue V : lasciuae 
uulgo 

VIIII. Extat in vm ▼ 1 Lana lunonia inacripsii lunonaliDus 
T 1 1 Alma {uel Bumma uel diua) L. MueUerusi lacuna rdida 
in ▼ (Atque m. rec.) \ dominans MueUerus; mdlim domina o 

cui; c/: II 1 1 2 emi V (Supr 'add. m. rec.) | 3 Da reditum 

Muellerus: ditum Y (Det re add. m. rec.) | supplet MudUruei 

Ad tibi dilectas Tyriae CarthaginiB arces 

X. JExtat in ORT et KY (A. L. Burm. I 21, Mey. 674)|| 
Lau8 Liberi G {certe Glauerius in indice): De liberalibus mg. 
m. 1 Y {om. A) De Bacho uel ad Bachum HP | 1 Lenis CHF: 
Lane^ y enee (litt. init. om.) A; an Euhie? | uitiBator CHP: 
uma (uittia Y) aator AY | prolea aemeleia OHP: bromie Beme- 
leie (-leia A) A Y | bache Ay|2, 8 om. 0HP| Tiraitenens A, 
gui religuum u. 2 et 8 totum omitUt \ post ThyrBitenena ita 
pergitYi bimater trieterice nyaie liber, guod corrigere temptMi 
(eet Liber correctio marginalia ad u. seq. apectans) | 8 FIos aria- 
dene ▼ eorruptei nec enim uulgata placet \ Core Liber tcripgit 
coriatice ▼ Curetice Heineiua Corybantice Bueeftelerue \ laccbe 
•crip^: laete ▼l^ riuia A^: uerbia 0HP|6 Musta uulgoi 



LAURESTII ALIAQUB. 306 

XI . De hippopotamo [et crocodilo]. 

Utraquc fecundo nutritur bellua Nilo: 

Quaeque necat morsn quaeque sub ore fremii 

XII. De Dulcio. 

Nectareo dulces muro cinguntur harenae 

* « 

Suaue tibi nomen; sed si te talia tangunt^ 
Moribus atque animo post ea dulcis eris. 

Xin. De zona missa a Serena Arcadio Augusto. 

Stamine resplendens et mira teztilis arte 

Balteus alipedis regia terga liget, 
Quem decus Eoo fratri pignusque propinqui 

Sanguinis Hesperio misit ab orbe soror. 
Hoc latus adstringi uelox optaret Arion^ 6 

Hoc proprium uellet cingere Castor equum. 



Musa A V MeUa C H P | toilB spumet H P: fipametque cauis ▼ 
spumet (que cauis om.) A | prelis Barihitu 

XI. JExtat in amntbM (Burm, V 146, Mey, 1088) | Incipit 
de hippopotamo ▼, om. A De hippopotamo (byppop. P) HP; et 
crocodilo addit Clauerius 1 1 U om, spat, rd, A j Utraque AT: 
Ut cmae CHP | faecundo H ) 2 necat OHP: uorat AY 

aII. De dulcio de lucusta wiscriM V {tiMo caret A) Oa 
ut po8t u. 1 solum exhibitum statim si/ne interudUo adiungaJt 
Claudiani de locugta epigramma, et ita A; contra De Dulcio 
ita inscribtmt H P u^ tanttm uu, 2 et S praebeant; hos autem 
cum priores (Burm, Y 192, Mey, 1122) pro peculiari carmine , 
habuerint, cum sint pro se soli apta uacui eententia^ apparet 
in duabus codd, familiis duo wnius carminis fraffmenta esse ser- 
uata 1 1 N om. epat, rel. A | dulces] fortasse durae | harene AY || 
8 post ea Bu/rmanmtsi postea HY 

XIII. Extoit in AV post Olaudiani epigr, XX, praescripio 
in Y titulo (om, A): ite de zona miBsa ab eade archadio aug. I| 
1 S om. «po^. rel, A | 1 liget Y m, rec, corr., : ligat A Y | 8 Quoct 
A I 4 orbe] b supra lin, A | 6 uellet supra lin, m, 1 Y 

POIT. I<AT. MIN. III. 20 



306 XXXXn. mCEBTI VAEIA. 

xini. 

Marcus amans puerum natum mentitur amare 

Yultque pater dici nescius esse pater; 
Et pietate nefas et amorem uelat amore: 

Se pietas umbram criminis esse dolet. 
^Nate' dies audit, nox et torus audit 'amice', 6 

Et pro temporibus nomina mutat ei. 
Stulte^ quid ignaro non dicit Cynthia fratri? 

Ne credas noctis facta latere diem. 
Qui ^pater' est, huic ^filius' est a lumine primo; 

^Filius' a thalamis incipit esse ^puer'. lo 



XIV {Burm, III 233, Mey. 998) ex uetere codice Cmaeiano 
profert Binetus epigr. uei, j). 16 tamguam Claudiani; non eine 
iuris specie noetrae coUectioni uindicauit Sieeius | 4 Seque um- 
bram pietas Douza; pro ombram repoeuerim laraam | 6 thorus 
Binetus: totus codex ) 6 ei] amor Patiseoniua | 7 cincia cod..corr. 
Binetus || 8 noctlB fcicta ego: nocti di^a cod. noctis furta 2)oii«a 
(dicta Buechelerus) | 9, 10 a manu ahena assutos pf/Uat Barthius; 
fortasse ante 6 coUocandi | Qui paer est, hic filius est: a L 
pr. filiuB coniecit Meyerus \ lumine Patissonius: limine cod. 



ADDENDA ET CORRIGENDA. 

Ad uol. U; 

In Aetnae n. 426 [11 p. 114] neBcio qno casu infelici bis 
(et in texia et in notis) me inuifo hercle atque nolente tjrpo- 
thetae posoenint 'Vesaai' pro ^Veseai'; qaod qaam celemme 
tollatar fogo. 

Ad uol. m. 

XYII 63 [supra p. 10] lege ^dis mittere'. 

XXIV 6 [p. 65] m adnotatione lege 'Teptant' (intercidit 
♦e' litterula). 

XXXIII 271 [p. 200] in notis lege: ^num pos terga?* 

XXXIY Nunc demum Gippollae [cf. p. 207] de diBtichis 
Catonis disBertationem uidere mihi contigit. quem ut miratus 
snm Veronensem codicem tamquam plane incognitum in doc- 
torom notitiam proferre nulla disputationiB Schenkelianae 
ratione habita, ita tribus locis non sme utilitate illam inspezi 
et primum quidem distichi, quod est in appendice [p. 286] ter- 
tium, uersum alterum Cipolla hanc testatur in A speciem 
habere: 

Sepe dato bonis scieris bene ponere quod des. 
quo ut ex parte coniectura nostra confirmata, ita ansa iterum 
perpendendi uersum data eet; unde nunc sic eum restituo: 

Saepe dato bona, si scieris bene ponere quod des. 
deinde uero inter IV 25 et II 8 [cf. p. 206] hunc nouum inuenit 
uersum a Schenkelio plane omiBsum: 

Sub tortorem manet quem conscientia doma . . . , 
cuiuB genuinam faciem olim fuisBe puto hance: 

Sub tortore manet, quem couBcia uita notauit. 
praeterea in rebus leuioribuB nonnuUae inter CipoUae et 
SchenkeUi a^ofrrapha differentiae intercedunt, de quibus quid 
Btatucndum sit is aperiet qui denuo codicem inspiciet. mihi enim, 
cum a. 1876 iterum codicem euoluenti minimum adeBset tempuB, 
pauca tantum disticha cum SchenkeUi disBertatione conferre 
licuit; unde tribus locis eam correzi. una est grauior discre- 



y 



808 ADDENDA ET GORRIGENDA. 

pantift, Bcil. Append. 9, 1 [p. 286], nbi GipoUa lej^t ^Bemper par 
esse memenio.' qnem nersnm foriasse melius ita ezhibuissem 
spreto commento Schenkeliano: 

Fortnnae donis semper parcnm esse memento. 
hifl adiciam, distichon 1X2 (^Noli archana dei cflnmne inqni- 
rere' eqs.) snb titulo 'Item Ciceronis' extare in codice Qad- 
diano pl. 90 snp. 86 saec XII— XIII, cnius fol. 98 sq. initium 
Mazimiani, Claudianeum epigramma 'Fontibns in liquidis' eqs., 
^yersuB Lucani: Orbem iam totnm' eqs. (» Petronius), disti- 
chon nostrum, AuBonianum ^Abiecta in tnuiia' et neraua non- 
nulli Ouidii habentnr. quocum aliqnatenns coninnotuB est 
MonacenBis 19418 Baec. XI — XII fol. 118 Bqq. post 'uersuB de 
uoIucribuB' aHaque ezhibens epijpramma Clanmaneum ^Fonti- 
buB in liquidiB' Bub titulo ^Tullii' , cui distichon Gatoniannm 
II 2 Bubicitur pracBcripto 'Alii'. 

Potui etiam adderCj paucoB Homeri latini uersuB extare 
in florilegiomm ex poetu RomaniB factorum codicibua non- 
nulliB, Serenum interdum in usum uocari a Micone Lenita in 
libello Buo proBodlaco; Bcdhaec aliaque sine rei criticae damno 
a me neglecta w^ certo Bciaa. 

Pag. 289 in apparatu ad u. 60 D pro leffaB. — leuiora 
quaedam uitia (ut p. 68 in_adnot. ad u. 1060, ubi unouB ante 
cau^c^ delendu« est, arg^iagi pro arg=iaq\) facile ipai cor- 
rigent lectorcB. 



^>» 



3/^ 

20 



Thit book is a pmerviticai pholooopy. 
B «M piodiioed oo Hanuimiiin IjMor Pri^ 

m 60 # book wmj^ acid-fioe «icUval ptfti 

wliidi inoets flie raqoireiiiflals of 

ANSUKISO Z39.48-1992 (peii u m Bnc e of p«er) 

Praeervatioo pholocopyiiv «d bindiiv 

by 

Aciiie Bookbindiiv 

Charleetowii, MeenduieeaB 

Q 

1996 




3 2044 025 055 534 



TNi BOIIIIOWlll WLL M CHAIIQeD 
AN OVEHOUC FCe IP THIS lOOK » 
NOT RETUIINCD TO THC USRAIIY ON 
OR KFORC THC LAST DATC tTAMKD 
MLOW. NON-IICCeiPT OF OVCMHIC 
NOTICCS DOCS NOT CXCMPT THC 
BORROWCR PROM OVCRDUC FCCS.
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Poetae latini minores"

See other formats
