P. Terenti Afri comoediae

Google

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on Hbrary shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project

to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject

to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books

are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the

publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we liave taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:

+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web

at |http : //books . google . com/|

Joj

C.i^i

^

3^arfaarl) ColIegE 5,tijrars

CONSTANTIUS FUND.

Established by Professor E. A. Sophocles of Harvard
Utiivetsitjr for " the purchase of Greek and I-atln

books, or of books illostrating or ex.
plaining such Greek, Latio, or

dated iSSo.)

Received 1.^. '^isJ^.. J.i^5.>. _

B«

p. TERENTI AFEI

ITEBVM EECENSVIT

\ ' ^ 5JA^ oyvu^^Tt-^^v «• V ct I i ; / :\

ALFREDVS FLECEEISEN.

LIPSIAE

IN ABDIBVS B. &. TEYBNEBI.
HDCOCICVni.

/^ S'-"^

COMOEDIAE.

ie

C '^ 5 '

\

^ *>ti^Ct/vvJ^C^O Liy^^f^^

XIFBXAB: TTPI8 B. O. TBVBKBBI.

FRANCISCO BVEOHELERO

OTTOM RIBBECKIO

HERMAlfN^O VSENERO

AMICIS OARISSVMIS

S.

PBAEFATIO.

Quadraginta anni interiecti sunt inter priorem meam
recensionem eomoediarom P. Terenti Afri et banc alteram,
quae per hoc quod dixi temporis spatimn ad emendandum
earum textum aut a me ipso inventae aut ab aliis in
lucem emissae sunt conieeturae, quatenus bae ad notitiam
meam pervenerunt, quot veras agnovi, tot in textum re-
cepi nominibus auctorum omissis, sed ita ut lectiones
codicum manuscriptorum infra textum subicerem, exceptis
eis locis, ubi t«xtus lectio ab uno ex veteribus scriptoribus
aut grammaticis confirmata erat, id quod ex Francisci
Vmpfenbacbii editione (Berolini 1870) facile perspicitur.
ubi Yocabula in libris omissa supplevi, baec litteris
cu/rsivis quae yocantur insignivi.

In digerendis canticis sunmiatim, qua de re iam
a. 1876 in annalibus pbilologicis eius anni p. 538 sen-
tentiam meam aperui, secutus sum earn rationem, quam
Carolus Conradtius proposuit in eo libro quem inscripsit
*die metriscbe composition der comOdien des Terenz'
(Berolini 1876), praeterquam quod singulis locis ab eo
discessi, de quibus rationem reddunt indices metrorum,
quos singulis fabulis subieci.

Suetonianam Terenti vitam dedi ex recensione Friderici
Ritschelii: vide eius opuscula pbilologica vol. HE (Lipsiae
1877) p. 204—214.

Dabam Dresdae idibus Septembribus
anni MDCCCXCVII.

0. 8VET0NI TRANQVILLI
VITA P. TERENTI AFRI.

p. TERENTiYS AFER, Earthagine natus, semiit Eomae
Terenido Lucano senator!, a quo ob ingenium et formam
non institutus modo liberaliter, sed et mature manu missus
est. quidam captum esse existimant: quod fieri nullo
modo potuisse Fenestella docet, cum inter finem secundi
Punici belli et initium tertii et natus sit et mortuus.
nee si a Numidis aut Gaetulis captus sit, ad dominum
Romanum peruenire potuisse, nullo commercio inter
Italicos et A&os nisi post deletam Karthaginem coepto.
hie cum multis nobilibus familiariter uixit, sed maxime
cum Scipione Africano et C. Laelio, quibus etiam corporis
gratia conciliatus existimatur. quod et ipsum Fenestella
arguit, contendens utroque maiorem natu fuisse. quamuis
et Nepos aequales omnes fuisse tradat et Porcius suspi-
tionem de consuetudine per haec faciat:

Dum lasciuiam nobilium et laudes . facosas petit,
dum Africani uocem diuinam inhiat auidis auribus,
dum ad Philum se cenitare et Laelium pulchrum putat,
dum in Albanum crebro rapitur ob florem aetatis suae:
suis postlatis rebus ad summam inopiam redactus est.
itaque ex conspectu omnium abit in Graeciam terram

ultumam.
mortuos Stymphalist Arcadiae oppido. nil PubHo
Scipio proftdt, nil illi LaeHus, nil Furius,
tres per id tempus qui agitabant nobiles facillume.
eorum ille opera ne domum quidem habuit conducticiam,
saltem ut esset, quo referret obitum domini seruolus.

C. SVETONI TRANQVILLI VITA P. TERENTI AFEI VII

scripsit comoedias sex. ex quibus pnmam Andriam cum
aedilibus daret, iassus ante Caecilio recitare ad cenantem
eum uenisset, dicitur initium quidem fabulae, quod erat
contemptiore uestita, subsellio iuxta lectulum residens
legisse, post pancos uero uersus innitatas ut accumberet
cenasse una, dein cetera percucurrisse non sine magna
Caecilii admiratione. et banc autem et quinque reliquas
aequaliter populo probauit: quamuis Volcatius in dinu-
meratione omnium ita scribat:

Simitur Hecura sexta exclusast fabula.

Eunucbus quidem bis dei<^nceps)> acta est meruitque pretium
quantum nulla antea cuiusquam comoedia, octo milia num-
mum. propterea summa quoque titulo ascribitur. * * *

nam Adelpborum principium Varro etiam praefert prin-
cipio Menandri. non obscura fama est adiutum Teren-
tium in scriptis a Laelio et Scipione: eamque ipse auxit,
numquam nisi leuiter se tutari conatus, ut in prologo
Adelpborum:

Nam quod isti dicunt maleuoli, bomines nobiles

bunc adiutare assidueque una scribere,

quod illi maledictum uebemens esse existumant:

eam laudem bic ducit maxumam, quom illis placet

qui nobis uniuorsis et populo placent,

quorum opera in bello, in otio, in negotio

suo quisque tempore usust sine superbia.

uidetur autem leuius se defendisse, quia sciebat Laelio
et Scipioni non ingratam esse banc opinionem. quae tum
magis et usque ad posteriora tempora ualuit. C. Mem-
mius in oratione pro se *P. Africanus' inquit ^a Terentio
personam mutuatus, quae domi luserat ipse, nomine illius
in scaenam detulit'. Nepos auctore certo comperisse se
ait C. Laelium quondam in Puteolano kalendis martiis
admonitum ab uxore, temperius ut discumberet, petisse
ab ea ne se interpellaret, seroque tandem ingressum

Vin C. SVETONI TRANQ VILLI VITA P. TERENTI AFRI

triclinium dixisse non saepe in scribendo magis sibi suc-
cessisse: deinde rogatom ut scripta ilia proferret, pro-
nuntiasse aersns qui sunt in Heauton timommeno:

Satis pol proterue me Syri promissa hue induxerunt.

Santra Terentium ezistimat, si modo in scribendo adiu-
toribus indiguerit, non tam Scipione et Laelio uti potuisse,
qui tunc adulescentuli fuerint, quam C. Sulpicio Gallo,
homine docto, quo consule ^Megalens^ibus ludis initium
fabularum dandarum fecerit, uel Q. Fabio Labeone et
M. Popillio, consulari utroque ac poeta. ideo ipsum non
iuuenes designare qui se adiuuare dicantur, sed uiros
quorum operam et in bello et in otio et in negotio
populus sit expertus. post editas comoedias, nondum
quintum atque uicesimum ingressus annum, causa uitan-
dae opinionis qua uidebatur aliena pro suis edere, seu
percipiendi Graecorum instituta moresque quos non perinde
exprimeret in scriptis, egressus urbe est neque amplius
rediit. de morte eius Volcatius sic tradit:

Sed ut Afer populo sex dedit comoedias,
iter hinc in Asiam fecit, ut nauem semel
conscendit, uisus numquam est: sic uita uacat.

Q. Cosconius redeuntem e Graecia perisse in mari dicit
cum fabulis conuersis a Menandro: ceteri mortuum esse
in Arcadia sine Leucadiae tradunt, On. Comelio Dola-
bella M. Fuluio Nobiliore consulibus, morbo implicitum
ex dolore ac taedio amissarum sarcinarum quas in naue
praemiserat, ac simul fabularum quas nouas fecerat.
fuisse dicitur mediocri statura, gracili corpore, colore
fusco. reliquit filiam, quae post equiti Romano nupsit:
item hortulos xx iugerum uia Appia ad Martis. quo
magis miror Porcium scribere: ^Scipio nihil ei profuit,
nihil Laelius, nihil Furius: eorum ille opera ne domum
quidem habuit conducticiam'. hunc Airanius quidem
omnibus comicis praefert, scribens in Compitalibus:

Terenti non consimilem dicas quempiam.

C. SVETONI TRANQVILLI VITA P. TERENTI ATM. IX

Yolcaidus autem non solum Naeido et Plauto et Caecilio,
sed Licinio quoque et Atilio postponit. Cicero in Limone
hactenus laudat:

Tn quoque, qui solus lecto sermone, Terenti,
conuersum expressumque latina uoce Menandrum
in medium nobis sedatis motibus effers,
quiddam come loquens atque omnia dulcia miscens.

item C. Caesar:

Tu quoque, tu in summis, o dimidiate Menander,
poneris, et merito, puri sermonis amator.
lenibus atque utinam scriptis adiuncta foret uis,
comica ut aequato uirtus polleret honore
cum Graecis, neue hac despectus parte iaceres.
unum hoc maceror aureolo tibi desse, Terenti.

AVCTARIVM AELII DONATI.

Haec Suetonius Tranquillus. nam duos Terentios
poetas foisse scribit Maecius, quorum alter Fregellanus
fuerit Terentius Libo, alter libertinus Terentius Afer
patria, de quo nunc loquimur. Scipionis fabulas edidisse
Terentium Vagellius in aetione ait:

Tuae, Terenti, quae uocantur fabulae

cuiae sunt? non has, iura qui populis dabat,

summo ille honore affectus, fecit fabulas?

duae ab Apollodoro translatae esse dicuntur comico,
Phormio et Hecyra: quatuor reHquae a Menandro. ex
quibus magno successu et pretio stetit Eunuchus fabula:
Hecyra saepe exclusa, uix acta est.

A N D E I A

P • TERENTI • AFEI

GRAECA . MENA2TORV • ACTA • LVDIS • MEGALENSIBVS
MARCO . FVXVIO • MANIO • GLABRIONE • AED • CVR
EGERE . L . AMBIVIVS • TVRPIO • L • ATILIVS . PRAEN
MODOS . FECIT . FLACCVS • CLAVDI • TIBHS • PARIB • TOTA
FACTA . PRIMA • M • MARCELLO • C • SVLPICIO • COS

fii

Terentins ed. Fleckeiaen. Ed. II

O. SVLPIOI APOLLINARIS PERIOOHA

Sordrem falso cr^ditam meretnculae

genere Andriae, Glycerium, uitiat Pamphilns

grauidaqne facta dat fidem^ nxor^m sibi

fore hanc: najnque aliam pater ei' desp6nderat^

gnatam Chremetis^ atque ut amorem comperit^ 5

simidat faturas noiptias^ cupi^ns suus

quid liaberet animi filius cogndscere.

Daui persnasu ndn repugnat Pamphilus.

sed ex Glyceric natmn nt uidit ptierulum

Chremes^ recusat nilptias^ generum abdicat. lo

mox ffliam Glyc^rimn inflperato agnitam .

Lane Pamphilo^ aliam dat Gbarino cdniugem.

PERSONAE

SIMO SENEX
SOSIA LIBERTVS COCVS
DAVOS SERVOS
MTSIS ANCILLA
PAMPHILVS ADVLESCENS
CHARmVS ADVLESCENS
BTRRIA SERVOS
LESBIA OBSTETRIX
GLTCERIVM MVLIER
CHREMES SENEX
CRITO SENEX
DROMO LORARIVS

proj. 1—27

PROLOGVS

Poeta qnom primnm aniTmiTn ad scribendum adpulit^

id sibi negoti credidit solilm dari^

populo lit placerent quas fecisset fabulas.

uemm aliter euenife multo intellegit:

nam in prdlogis scribilndis operam aboititur^ 5

non qui argumentmn narret^ sed qui maliuoli

ueteris poetae maledictis resp6ndeat.

nunc^ quam rem uitio dent^ quaeso aniTnum att^ndite.

Menander fecit Andriam et Perinthiam.

qui utramuis recte n6rit^ ambas nduerit: 10

ita n6n dissimili silnt argumento^ ^t tamen

dissimili oratione sunt factae ac stilo.

quae conuenere, in Andriam ex Perihthia

fatetur transtuusse atque usum pr6 suis.

id isti uituperant factum atque in eo disputant 15

contaminari non decere fabulas.

fEudilntne intellegendo^ ut nihil intellegant?

qui quom hilnc accusant^ Naeuium Plautum Ennium

accilsant^ quos hie n6ster auctores habet^

quorum aemulari exoptat neclegentiam 20

potiiis quam istorum obscilram diligentiam.

dehinc lit quiescant pdrro moneo et desinant

maledicere^ ut malefacta ne noscant sua.

fau^te^ adeste aequo animo et rem cogndscite^

ut pemoscatis^ ecquid spei sit relicuom^ 25

posthac quas faciet de mtegro comoddias^

spectandae an exigendae sint uobis prius.

11 non ita || et] sed || 25 ecquid] et quid ||

ANDBIA 1 1, 1—26

/

SDfO SOSIA

SENEX LIBERTVS COCVS

Ii SL Vos istaec intro auferte: abite. S6sia,

adesdum: paucis te uolo. SO. Dictiim puta:<^' '-^^ ^'""■*
n^DGLpe lit curentur recte haec? SI. Lnmo aliild. SO.

Quid est, 30

quod tibi mea ars efiEicere hoc possit 4mplius?
5 SL Nihil istac opus est arte ad hanc rem quam paro,
sed eis quas semper la te intellexi sitas,
fide et tacitumitate. SO. Exspecto quid uelis.
SL Ego postquam te emi, a paruolo ut semper tibi 36
apiid me iusta et clemens faerit seruitus,

10 scis. feci ex seruo ut esses libertils mihi,
propterea quod seruibas liberaliter:
quod habui summum pretium persolui tibi.
SO. In m^oria habeo. SL Haud moito factum. SO.

Graoideo, 40

si tibi quid feci aut facio quod placeat^ Simo,

15 et id gratum fiiisse adudrsum te habeo gr^tiam.
sed hoc mihi molestumst: nam istaec commemoratio
quasi ^xprobratio lomemorist tui b&iefici.
quin tu lino uerbo die: quid est quod m^ uelis? 46
SL Ita faciam. hoc primum in hdc re praedic<5 tibi:

20 quas credis esse has, non sunt uerae noiptiae.
SO. Quor sunulas igitur? SI. Rem dmnem a principio

aildies:
eo pacto et gnati uitam et consiliilm meum
cogndsces et quid facere te in hac rd uelim. 60

nam is pdstquam excessit ex ephebis, Sdsia,

85 libdrius uiuendi tiM potestas (nam antea

38 semiebas y 44 e^robratiost inmemoris || 62 vbt] fiiit

I 1, 26—59 ANDBIA 5

qui scire posses aiit mgenium ndscere^
dum aetas metus magister prohibebant? SO. Itast)^
SI. quod plerique omnes faciuut adulesc^ntuli, 56
ut animum ad aliqnod stTldimn adiuugant^ aiit equos

so alere ailt canes ad uenandum, aut ad philosophos:
honlm nihil ille egregie praeter cetera
studebat^ et tamen dmnia haec. mediocriter.
gaudebam. SO. Non initiria: nam id arbitror 60

adprime in nita esse litile, ut nequid nimis.

36 SI. Sic uita erat: facile 6mnes perferre ac pati^
cum quibus erat quomque ilna^ eis sese dedere
aduorsus nemini^ e6nim studiis 6bsequi
numquam praeponens se illis^ ita ut faciUume 65

sine inuidia laudem inuenias et amicos pares.

40 SO. Sapienter uitam instituit: namque hoc tempore
obsequium amicos^ ueritas odiilm parit.
SI. Interea mulier quaedam abhinc triennium
ex Andro commigrauit hue uiciniam^ 70

inopia et cognatorum neclegentia

45 coacta^ egregia forma atque aetate Integra.

50. Ei, uereor nequid Andria adportet mali.

51. Primo haec pudice uitam parce ac dilriter
ag^at^ lana ac tela uictum quaeritans; 75
sed postquam amans accessit pretium pollicens

50 unils et item alter: ita ut ingeniumst omnium
hominum ab labore procliue ad lubidinem,
accepit condicidnem, dein quaestum occipit.
qui turn iUam amabant^ f6rte^ ita ut fit^ fOium 80
perdiixere illuc, s^cum ut una ess^t, meum.

55 egomet continuo mecum ^certe captus est:
habet.' obseruabam mane illorum seruolos
uenientis aut abeilntis: rogitabam ^heois puer^
die sodes^ quis heri Chrysidem habuit?' nam Aiidriae 85
illi ideratnomen.-SO. Teneo. SI. Phaedrum aut Cliniam

58 ille nihil ] 64 eorum obsequi studiis aduersus nernini ||
70 oiciniae ||

6 ANDBIA r 1, 60—91

60 dicebant ant Niceratum (ei tres tilm simul
earn amabant). 'eho, quidPampliilus?' "quid? symbolam
dedit^ cenauit." gaoidebam. item alio die
quaerebam: compenbam nihil ad Pampbilum 90

qnicquam attinere. enim nero spectatilm satis

65 pntabam et magnum exemplum continentiae:
nam qui cum ingeniis conflictatur ems modi
neque cdmmouetur animus in ea re tamen^
scias p6sse habere iam ipsum suae uitae modum. 95
quom id mihi placebat^ tum ilno ore omnes 6mnia

70 bona dicere et laudare fortunas meas^
qui gnatum haberem taU ingenio praeditum.
quid uerbis opus est? hac fama inpulsais Chremes
ultro ad me uenit^ ilnicam gnatam suam lOO

cum d6te summa mio uxorem ait daret.

75 placuit: despondi: hie nilptiis dictilst dies.
SO. Quid igitur obstat, qu6r non fiant? SI. Aaidies.
ferme m diebus pailcis^ quibus haec acta sunt^
Chrysis uicina haec moritur. SO. Oh, factiim bene! 106
beasti: metui a Chrjside. SI. Ibi tum fOius *

«o cum iUis, qui amarant Ghrysidem, una aderat frequens.
curabat una fdnus: tristis interim,
non nilmquam conlacrumabat. placuit tum id mihi.
sic cdgitabam ^hic paruae consuetildinis iio

causa hilius mortem tam fert familiariter:

«5 quid si ipse amasset? quid hie mihi faciet patri?'
haec ego putabam esse 6mnia humani mgeni
mansuetique animi oMcia. quid multis moror?
egomet quoque eius caiisa in fanus prddeo, 116

ml 6tiam suspicans mali. SO. Hem, quid id ^st? SI.

Scies.

so ecfSrtur intus. interea inter miilieres,

quae ibi aderant, forte unam aspicio adulescentulam,

87. 88 nam hi tres turn simul | amabant || 90 comperie-
bairn II 103 non uerae (uere) fiant || 107 amabant || 116 suspi-
cans etiam || 117 intus] imus ||

I 1, 92—124 ANDMA 7

forma SO. Bona fortasse? SI. et uoltn, S6sia,
ade6 modesto^ ade6 uenusto^ ut nil supra. 120

quae tilm mihi lamentari praeter ceteras

95 uisast^ et quia erat forma praeter ceteras
honesta ac liberally accedo ad p^disequas^
quae sit rogo. sororem esse aiunt Chrysidis.
perciissit iUeo aniTnum. attat hoc illud est^ 125

hinc illae lacrumae^ haec illast miseric6rdia.

100 SO. Quam tuneo^ quorsum euadas! SI. Fuuus interim
procedit. sequimur; ad sepulcrum u^nimus;
in ignem inpositast; fletur. interea ha^c soror^
quam dfxi^ ad flammam acc^ssit inprud^ntius^ 130

satis cilm periclo. ibi tum ^xanimatus Pamphilus

105 bene dissimulatum amorem et celatum ludicat:
adciirrit, mediam miilierem complectitur.
*mea Grlycerium' inquit ^quid agis? quor te is p^rditum?'
tum iUa^ lit consuetum facile amorem cemeres^ 135
reiecit se in eum flens quam familiariterl

110 SO. Quid aSs? SL Redeo inde iratus atque aegre ferens;
nee satis ad obiurgandum causae, diceret
'quid feci? quid commerui aut peccaui, pater?
quae s^se in ignem inicere uoluit, pr61iibui: 140

seruaui.' honesta oratiost. SO. Becte putas:

115 nam si lUum obiurges^ uitae qui auxiliilm tulit^
quid facias ei^ qui damnum dederit aoit malum?
SL Yenit Ghremes postridie ad me clamitans
indignum f acinus cdmperisse^ Pamphilum 145

pro ux6re habere hanc peregrinam. ego illud sMulo

isonegare factum, ille mstat factum, denique
ita trim discedo ab illo. ut qui se fiUam
neget daturum. SO. Ndn tu ibi gnatum . .? SI. Ne

haec quidem
satis u^emens causa ad dbiurgandum. SO. Qui?

cedo. 150

SI. *Tute ipse his rebus finem praescripsti^ pater:

143 facias illi qui dederit claTninim ||

8 ANDBIA 1 1, 125—144. 2, 1—6

125 prope ad^sty quom alieno more uiaendilmst mild:
sine mine meo me uiuere interea modo/

50. Qui igitiir relictust dbiurgandi ttbi locus?

51. Si propter amorem uxorem nolit dileere. 166
ea pnmum ab illo aninniTn aduortenda iniilriast.

ISO et mine id operam do^ ilt per falsas miptias

uera dbiurgandi caoisa sit^ si d^neget;

simiil sceleratus Dauos siquid cdnsili

habet^ ait consumat niinc^ quom nihil obsiat doli: 160

quem ego cr^do mambus pedibusque obnixe 6iimia
186 factiirum: magis id adeo^ mihi ut incommodet

quam ut dbsequatur gnato. SO. Quapropter? SI.

Bogas?

mala m6na, malus animus, quem quidem ego si sen>

sero . .!

sed quid opust uerbis? sru eueniat, quod nolo, 165

in Pamphilo ut nil sit morae^ restat Chremes^
140 qui mi exorandust: dtg^ue id spero confore.

nunc tuomst officium^ has bene ut adsimules miptias^

pertfeefacias Dauom, obserues fOium,

quid agat^ quid cum illo consili captet. SO. Sat est: 170

curabo. SL Eamus niinciam intro. i prae, sequar.

SDfO DAVOS

SENEX SERVOS

12 SI. Non diibiumst, quin ux6rem nolit fOius:
ita Dauom modo timere sensi^ ubi miptias
futriras esse audiuit. sed ipse exit foras.
DA. Mirabar hoc si sic abiret, et eri semper lenitas 176
5 uerebar quorsum euaderet:

qui pdstquam audierat non datum iri filio uxorem suo,

153 me meo || 154 relictus est | 165 sine || 167 atque] et ||
171 curabo. eamus nunciam intro. SI. i prae |

1 2, 7—27 ANDRIA 9

nilmquam quoiquam nostrum uerbum ffoit neque id

aegr^ tulit.
SI. At faciet nnac^ neque id^ ut opinor^ siae tuo

magn6 malo.
DA. Id u61uit^ nos sic n^opinantis dilci falso gaildio^ 180
10 sperantis, iam amoto metu inter6scitantis dpprimi,
ne esset spatium c6gitandi ad disturbandas nuptias:
astute! SI. Gamufex quae loquitur? DA. Erus est^

neque prouideram.
SI. Daue. DA. J^m, quid est? SI. Ehodum ad me! DA.
Quid hie uolt ? SI. Quid ais? DA. Qua de re? SI. Rogas?
meum gnatum rumor est amare. DA. Id pdpulus curat

scilicet. 185

16 SI. Hocme agis an non? DA. Ego uero istuc. SI. Sed

nunc ea me exquirere
iniqui patris est: nam quod antehac fecit ^ nihil ad me

attinet.
. dum tempus ad eam rem tulit^ siui^ animum ut ex-

pleret suom:
nunc hic dies aliam uitam ei adfert^ alios mores pdstulat.
dehinc postulo siue aequomst te oro^ Daue^ ut redeat

iam in uiam. 190

20 hoc quid sit? omnes^ qui amant^ grauiter sibi dari

uxorem ferunt.
DA. Ita aiunt. SI. Tum siquis magistrum cepit ad

eam rem mprobum,
ipsum animum aegrotum ad d^teriorem partem plerum-

que adplicat.
DA. Non hercle intelleg6. SI. Non? hem. DA. Non:

Dauos sum, non Oedipus.
SL Nempe &go aperte uis quae restant me loqui?

DA. Sane quidem. 195
85 SI. Si s^ero hodie quicquam in his te nilptiis
faUaciae conari, quo fiant minus,
aut uelle in ea re ostendi, quam sis callidus:

179 nunc faciet ||

10 ANDBIA 12,28—34. 8,1—10

nerberibns caesum te la pistrimm, Dane, dedam usque

ad necem^
ea l^ge atque omiue^ ilt, si te inde exemerim, ego pro

t^ molam. 200

80 quid? hoc fatellextin an nondum etiam ne h6c quidem?

DA. Lnmo calHde:
ita ap^rte rem ipsam modo locutus^ ml circum itione

ilsus es.
SL Ybiuis facilius passus sim quam in liac re me

delildier.
DA. Bona uerba, quaeso. SI. Inrides? nil me falles.

edic<5 tibi,
ne t^mere facias: n^que tu hau dices tibi non prae-

dictilm. caue! 206

DAVOS

SERVOS

IsEnim u^ro^ Daue^ nil locist segnitiae neque socor-

diae^
quantum mtellexi modo senis sententiam de mlptiis:
quae si non astu prduidentur^ me ailt erum pessilm

dabunt.
nee quid agam certumst: Pampbilumne adiiltem an

auscultem seni.
5 si iUilm relinquo^ eius uitae timeo; sin opitulor^ huius

minas, 210

quoi u&ba dare difEicilest. primum iam de amore hoc

c6mperit;

me infSnsus seruat^ nequam faciam in mlptiis fallaciam.

si senserit, (perii!^ lit ei lubitum fderit, causam c^perit,

qua iiire, qua me iniilria praecipitem in pistriniim dabit.

10 ad haec mala hoc mi accedit etiam: haec Andria^ 215

202 ipsam rem || circuitione || 204 fallis || 218 ut ei] aut si ||
214 quo iure quaque iniuria praecipitem me ]

1 3, 11—22. 4, 1—8 ANDBIA 1 1

si ista ilxor sine amicast^ grauida e Pamphilost.

audireqae eorumst dperae pretium audaciam:

nam inceptiost am^ntium^ hand amsintiuiii.

quidquid peperisset, d^creuerimt tdllere,
15 et fmgunt quandam inter se nunc fallaciam^ 220

ciuem Atticam esse hanc. ^fdit olim hinc quidam senex

mercator: nauem is fregit apud Andrmn lasulam;

is 6biit mortem, ibi tum hanc eiectam Chr^idis

patrem recepisse 6rbam^ paruam.' fabulaet
io miquidem hercle non fit ueri simile; atqui ipsis com-

mentilm placet. 226

Bed eccam elus anciUa Mjsis ab ea egreditur: at ego

hinc me ad formn^

conueniam Pamphililm^ ne de hac re pdter inprudentem

dpprimat.

IffYSIS

ANCILLA

Ailditd^ ArchyKs^ iam dudum: Lesbiam adduci iubes. 14

sane pol ilia t^mulentast millier et temeraria

n& satis digna, quoi committas primo partn mii-

lierem. 230

tamen earn adducam? laportunitatem spectate aniculae:

6 quia compotrix ^ius est. di, date facifitatem, dbsecro,

huic parimidi atque flli in aliis pdtius peccandi locum!

sed quidnam Pamphilum exanimatum uideo? uereor

quid siet.
opperiar^ ut sciam numquidnam toirbae haec tristitia

adferat. 235

216 sine ista || 226 mihi quidem | atque \ 226 forum ut
235 haec turba tristitiae |

12 AM)RIA 1 5, 1—19

PAMPHn.VS IffYSIS

ADVLESCENS ANCILLA

1 6 PA. Hdcinest hmnamim factu aut rnceptu? tocinest

patris?
MY. Quid illud est? PA. quid est, si haec non

contumeKast?
ux6rem dare sese hodie mihi decrerat: nonne op6rtuit
praescisse me ante? nonne prius commiinicatum oportuit?
5 MY. Miseram me, quod uerbum aiidio! 240

PA. quid? Chremes, qui denegarat se commissuriim mihi
gnatam suam uxorem, id mutauit, quom me inmutatilm

uidet?
itane obstinate dat operam, ut me a Glycerio miserum

abstrahat!
quod SI j&t, pereo funditus.
10 adeon hominem esse inuenustum aut infelicem qu^m-

quam, ut ego sum! 245
pro deum atque bomimim fidem!
niillon ego Chremetis pacto adKnitatem ecfiigere potero?
quot modis contemptus, spretus! facta, transacta 6mnia.

bem,
repudiatus repetor: quam ob rem? nisi si id est, quod

siispicor:
15 aliquid monstri alilnt: ea quoniam n^mini optrudi

potest, 260

itur ad me. MY. Oratio baec me miseram exanimauit
^ metu.

PA. nam quid ego dicam de patre? ah,
tantamne rem tam neclegenter agere! praeteriens modo
mihi apud forum ^uxortibi ducendast, Pamphile, hodie'
inquit, ^para:

236 bocinest officium patris || 237 FA. pro deum fidem
(pro deum atque hominum fidem, pro deum fidem atque bomi-
num) quid est || 238 decrerat dare sese mihi bodie || 242 quom]
quoniam (quia) || 243 operam dat ||

15,20-41 AOT)RIA 13

20 abi Mnc domum.' id mihi uisiist dicere ^abi cito ac sua-

pende te/ 266

obstipui: me censetin uerbmn pdtuisse ullum prdloqni

aut cailsam ineptam saltern^ falsam? obmiltui.
quddsi ego resciuissem id prius, quid facerem, siquis

mi roget:
aliquid facerem^ ut li6c ne facerem. sed ntmc quid

primum exsequar?
25 tot me inpediunt ciirae^ quae meum aniTnum diuorsae

trahunt: 260

amor^ misericordia hilius^ nuptiarum sollicitatio^
turn patris pudor, qui me tam leni passus est aoimo

ilsque adbuc
quae meo quomque animo lilbitumst facere. eiue ego

ut aduorser? ei mihi!
incertumst quid agam. MY. Misera timeo 'incertumst'

hoc quorsum accidat.
so sed peropust nunc aut hiluc cum ipsa aut de ilia aliquid

me aduorsum hilnc loqui. 265
dum in dilbiost animus^ paillo momento hue uel illuc

inpellitur.
PA. Quis hie Idquitur? My sis, salue. MY. Oh, salue,

PamphHe. PA. Quid agit? MY. Rogas?
labdrat e dol6re, atque ex hoc misera soUicitast, diem
quia 61im in hunc sunt cdnstitutae niiptiae. tum autem

hoc timet,
85 ne deseras se. PA. Egone istuc conari queam? 270
egon propter me illam decipi miseram sinam,
quae mihi suom animum atque omnem uitam credidit?
quam ego animo egregie caram pro uxore habuerim,
bene et pudice eius doctum atque eductilm sinam
40 coactum egestate mgenium inmutarier? 275

non faciam. MY. Baud uerear, si m te sit sold situm;

256 censeten (censen) me || 257 aut ullam causam || 258 si-
quis nunc me || 264 timeo incertum hoc || 265 nunc peropus
est II aliquid de ilia || 270 PA. hem egone ||

14 ANDBIA I 5, 42—66. IE 1, 1

sed nt uim queas ferre. PA. Adeon me itmaudin putas,

ut n^qne me consuetiido neque amor n^que pudor

46 comm6ueat neque commoneat, ut seruem fidem? 280
MY. Vnum h6c scio, esse hanc meritam, ut memor

esses sui.
PA. Memor essem? o Mysis Mysis, etiam mine mihi
scripta ilia sunt in animo dicta Ghrysidis
de Glycerio. iam ferme morions me uocat;

60 acc^ssi; uos semotae^ nos soli, incipit 285

*mi Pampbile^ huius f6rmam atque aetatem uides^
nee clam te est^ quam illi mine utraeque imltiles
et ad pudicitiam ^t ad rem tutandam sient.
quod per ego te dextram hanc oro et geniilm tuom,

56 per tuam j&dem perque hiiius solitiidinem 290

te optestor^ ne abs te hanc segreges neu deseras.
si te in germani fratris dilexi loco
sine haec te solum semper fecit maxumi
seu tibi morigera fdit in rebus dmnibus,

60 te isti uirum do, amicum tutor^m patrem: 295

bona n6stra haec tibi permitto et tuae mand6 fidei.'
hanc mi in manum dat: mors continuo ipsam dccupat.
accepi: acceptam seruabo. MY. Ita sperd quidem.
PA. Sed qu6r tu abis ab ilia? MY. Obstetricem arcesso.

PA. Propera. atque aiidin?

65 uerbum ilnum caue de mlptiis, ne ad m6rbum hoc

etiam . . MY. Teneo. 300

OHABINVS PAMPHILVS BYKBIA

ADVLESCENTES DVO SERVOS

n 1 OH. Quid ai's, Byrria? datume ilia Pamphilo hodie

niiptum? BY. Sic est.

277 uim nt || 281 hanc meritam esse || 283 dicta sunt in
animo 289 ego te per hanc dexteram ||

n 1, 2—21 A2!TDRIA 15

CH. Qui scis? BY. Apud fonim modo e Dauo audiui.

CH. Vae miserd mihi!
Tit animus in spe atque m timore usque antehac atten-

tils fuit,
ita^ postquam adempta spes est^ lassus cilra confectiis

stupet.
5 BY. Quaeso edepol, Charine, quoniam ndn potest id

fieri quod uis, 305

id uelis quod possit. CH. Nil uolo aliud nisi Philu-

menam. BY. Ah,
quanto id te satiust dare operam, istam qui ab animo

amoueas tuo,
quam id eloqui, quo magis lubido friistra incendatilr tua!
CH. Facile dmnes, quom ualemus, recta c6nsilia aegro-

tis damns:
10 tu si tic sis, aliter sentias. BY. Age age, ilt lubet

CH. Sed Pamphilum 310

uideo. 6mnia experiri certumst prius quam pereo:

BY. Quid hie agit?
CH. bunc ipsum orabo, huic siipplicabo, amdrem buic

narrabd meum:
credo lapetrabo, ut aliquot saltern niiptiis prodat dies:
interea fiet aliquid, spero. BY. Id ^aliquid' nihil est.

CH. Byrria,
16 quid tibi uidetur? adeon ad eum? BY. Quidni? si

nihil lupetres, 315
ut te arbitretur sibi paratiun moechum, si illam diixerit.
CH. Abin hinc ia mal&n rem cum suspitione istac, scelus ?
PA. Charihum uideo. salue. CH. Oh, salue, Pamphile:
ad te aduenio spdm salutem auxilium consilium expetens.
20 PA. Ndque pol consiK locum habeo neque ad auxi-
lium copiam. 320
sdd istuc quidnam est? CH. Hddie uxorem dilcis?
PA. Aiunt. CH. PamphUe,

307 satiust te id || istam qui]^qui istum amorem || 308 loqui
312 ipsum hunc ||

16 ANDRIA n 1, 22—37

si id facis^ liodie postremum me uides. PA. Quid ita?

CH. Eimilii,
uereor dicere: huic die quaeso, By'rria. BY. Ego dicam.

PA. Quid est?
BY. Sp6iisain hie tuam amat. PA. N^ iste haud meeum

sentit. ehodum die mihi:
25 niimquidnam ampliils tibi eum ilia fdit^ Oharine?

CH. Alia, Pamphile, 325
ml. PA. Quam uellem! CH. Niine te per amorem

et per amicitiam dbseero,
prineipio ut ne diieas. PA. Dabo equidem dperam.

CH. Sed si id ndn potest
aiit tibi nuptiae ha^e sunt eordi, PA. Corcfi? CH.

saltem aliquot dies
prdfer, dum proficisear aliquo, nd uideam. PA Audi

mlneiam.
80 ego, Cbarine, ne titiquam officium liberi esl^e bominis

puto, 330

qudm is nil mereat, pdstulare id gratiae adponi sibi.
mlptias ecfdgere ego istas malo quam tu apiscier.
CH. Beddidisti animilm. PA Nunc siquid pdtes aut

tu aut hie Byrria,
facite fingite muenite effiicite qui detilr tibi:
86 ego id agam, mihi qui ne detur. CH. Sit habeo.

PA Dauom dptume 336

uideo, quoius eonsilio fretus sum. CH. At tu hercle

haud quicquam mihi
nisi ea quae nihil dpus sunt sciri. fdgin hiuc? BY.

Ego uero ac lubens.

326 per amicitiam et per amorem y 332 adipiscier ||
337 scire!

n 2, 1—17 ANDRIA 17

DAVOS CHABINVS PAMPHILVS

SERVOS ADVLESCENTES DVO

DA. Di boni, boni quid porto! sed ubi inueniamlis

Pampliluin,
lit metuiiL in quo nilnc est adimam atque ^xpleam

animum gaiidio?
CH. La^tus est nesci6 quid. PA. Nihil est: ndndum

haec resciuft mala. 340

DA. quern ^o nunc credo^ si iam audierit sibi paratas

nilptias^
6 CH. Aiidin tu iUum? DA. tdto me oppido &am-

matum quaerere.
sed ubi quaeram aut quo nunc primum intendam?

• CH. Cessas adloqui?
DA. Habeo. PA. Dane, ades, resiste. DA. Quis homost,

qui me . .? o Pamphile,
te ipsum quaero. euge 6 Charjne: ambo dpportune:

uos uolo. 345

PA. Dane, perii. DA. Qum tu boc audi. PA. Interii.

DA. Quid timeas scio.
10 CBL Mea quidem bercle c^rte ia dubio uitast. DA. Et

quid tii, scio.
PA. Niiptiae mi DA. Etsi scio? PA. bodie . . DA.

Optiindis, tam etsi intfllego?
til id paues^ ne diicas illam: tu ailtem^ ut ducas. CH.

B.em tenes.
PA. Istuc ipsum. DA. Atque istuc ipsum nil peri-

clist: me uide. 350

PA. 6bsecro te, quam primum boc me libera miserum

metu. DA. Em,
15 libero: uxorem tibi non dat iam Cbremes. PA. Qui

scis? DA. Scio.
tilos pater modo me prebendit: ait tibi se uxorem dare
b6die, item alia miilta, quae nunc non est narrandi locus.

349 id paues ne ducas tu | 353. 354 tibi uxorem dare | hodie
(sese bodie) y

Terentius ed. Fleokeiien. Ed. II. 2

18 ANDKIA n 2, 18—37

continuo ad te prdperans percurro ad forum^ ut dicam

haec tibi. 355

libi te non inu^nio, ibi ascendo m quendam excelsiim

locum;
20 circumspicio: nilsquam. forte ibi hilius uideo Byrriam;
rogo: negat uidisse. mibi mol^stum. quid agam cogito.
redeunti interea ex re eapse mi lacidit suspitio 'hem,
paiilulum opsoni; ipsus tristis; de laprouiso miptiae: 360
non cohaerent/ PA. Quorsumnam istuc? DA. Ego

me continuo ad Chremem.
25 quom illo aduenio, solitudo ante 6stium: iam id gaildeo.
CH. Recte dicis. PA. Perge. DA. Maneo: interea

intro ire neminem
uideo, exire neminem; matrdnam nullam in aedibus,
ml omati, nil tumulti ; accessi, intra aspexi. PA. Scio : 365
magnum signum. DA. Niim uidentur conuenire baec

nilptiis?
30 PA. Jfdn opinor, Dane. DA. 'Opinor' narras? non

recte accipis.
certa res est. etiam puerum inde abiens conueniChremi:
bolera et pisciculos minutos ferre obolo in cenam seni.
CH. Liber atus sum, Dane, hodie tua opera. DA. Ac

nuUus quidem. 370

CH. Quid ita? nempe huic prdrsus illam non dat.

DA. Ridiculilm caput!
85 quasi necessus sit, si buic non dat, te iUam uxorem

diicere,
nisi uides, nisi senis amicos oras, ambis. CH. Bene

mones:
ibo, etsi hercle saepe iam me spes baec frustratast.

uale.

358 uidisse se || 359 ex ipsa re || 372 necesse |

ns, 1— 22 ANDBIA 19

FAMFHILVS DAVOS

ADVLESCENS SERVOS

PA. Quid igitur sibi u61t pater? quor smulat? DA. n 3

Ego dicam tibi. 375

si id suscenseat nimc^ quia non det tibi uxorem Ohremes^

4 prius quam tuom animum ilt sese habet ad nilptias

perspexerit:
s ipsus sibi esse iniilrius uideatur^ neque id iniilria.

5 sed si tu negaris ducere^ ibi culpam in te transferet:
tdm illae turbae fient. PA. Quiduis patiar. DA. Pater

est, Pampbile: 380

difficilest. turn baec sdlast mulier: dictum factum in-

uenerit
aliquam causam, quam 6b rem eiciat dppido. PA.

Eiciat? DA. Cito.
PA. Cedo igitur, quid faciam, Dane? DA. Die te duc-

turum. PA. Hem! DA. Quid est?
10 PA. Egon dicam? DA. Quor non? PA. Niimquam

faciam. DA. Ne nega.
PA. NoK suadere. DA. Ex ea re quid fiat, uide. 385
PA. Vt ab ilia excludar, boc concludar. DA. Non itast.
nempe hoc sic esse opinor: dicturiim patrem
'ducas nolo hodie uxorem': tu ^ducam' ihquies:
15 cedo quid iurgabit tecum hie? reddes omnia
quae mine sunt certa ei consiUa incerta ilt sient, 390
sine omni periclo: nam h6c hau dubiumst, qum Ghremes
tibi n6n det gnatam. nee tu ea causa mmueris
haec quae facis, ne is miitet suam sententiam.
20 patri die uelle, ut, quom uelit, tibi iiire irasci non queat.
nam quod tu speres ^propulsabo facile uxorem his

moribus, \395

dabit nemo': inueniet mopem potius, quam te corrumpi

sinat.

377 habeat || 381 dictum ac factum ||

20 ANDRIA n 8, 28—29. 4,1—8. 6,1—4

sed SI te aequo auimo ferre accipiet^ neclegentem feceris:
alia 6tiosus quaeret^ aliquid mterea acciderit boni.
26 PA. Itan credis? DA. Hau dubium id quidemst. PA. Vide

quo me inducas. DA. Quih taces?
PA. Dicam. puerum autem ne resciscat mihi esse ex

ilia cailtiost: 400

nam pdUicitus sum silscepturum. DA. faciuus audax!

PA. Hanc fidem
sibi me 6bsecrauit, qui se sciret n6n desertum iri^ lit

darem.
DA Curabitur. sed pater adest. caue te esse tristem

sentiat.

SIMO DAVOS PAMPHILVS

SENEX SERVOS ADVLESCENS

II 4 SI. Reuiso quid agant aiit quid captent c6nsili.

DA. ffic mine non dubitat, qum te ductunlm neges. 405
uenit meditatus alicunde ex sold loco:
orationem sperat inuenisse se^
5 qui dififerat te: prom tu fac apud t^ sies.
PA. Modo ut p6ssim, Daue! DA. Cr^e inquam hoc

mihi, Pamplule,
numquam hddie tecum commutatunlm patrem 410
unum esse uerbum, si te dices dilcere.

BYBBIA SIMO DAVOS FAMPHILVS

SERVOS SENEX SERVOS ADVLESCENS

II 6 BY. Erus me relictis rebus iussit Pamphilum
hodie 6bseruare, ut quid ageret de miptiis
scirem: id propterea mine hue uenientem sequor.
ipsum adeo praesto uideo cum Dauo: h6c agam. 415

414 nunc hunc |

n 6, 5—20. 6, 1—7 ANDRIA 21

5 SL Vtrrlmque adesse uideo. DA. Em, serna. SI. Pam-

phile!
DA. Quasi de laprouiso respice ad earn. PA. Ehem

pater!
DA. Probe. SI. H6die ixxorem dticas, ut dixi, nolo.
BY. Nunc nostrae timeo parti, quid hie respondeat.
PA. Neque istic neque aUbi tAi erit usquam in m6

mora. BY. Hem, 420
10 DA. ObmiStuit. BY. quid dixit? SI. Pacis ut te decet,
quom istiic quod postulo inpetro cum gratia.
DA Sum u6rus? BY. Erus, quantum aildio, uxore

excidit.
SI. I nilnciam intro, ne m mora, quom opus sit, sies.
PA E6. — BY. NuUane in r^ esse quoiquam homini

fidemi 425

15 uerum illud uerbumst, u61go quod dici solet,
omnis sibi maUe melius esse quam dlteri.
ego illam uidi: uirginem forma bona
memini uidere. quo a^quior sum Pampbilo,
si se illam in somnis quam ilium amplecti maluit. 430
20 remlntiabo, ut pro hdc malo mibi det malum.

DAVOS SIMO

SERVOS SENEX

DA Hie mine me credit aliquam sibi faUaciam n 6

portare et ea me hie restitisse gratia.

Si. Quid Dauos narrat? DA. Nequeo quicquam nunc

quidem.
SI.Nilne?hem. DA. Nil prorsus. SL Atqui ex^ectabam

quidem. 435

6 DA. Praeter spem euenit, sentio: hoc male habet uirum.
SI. Potin es imhi uerum dicere? DA. Nil facilius.
SI. Num iUi molestae quidpiam haec sunt nilptiae?

434 nequeo] aeque ||

22 ANDRLA. H 6, 8—27. m 1, 1—4

DA. Num prdpter consuetildinem huiusce hospitae?

nihil h^rcle: aut^ si adeo^ biduist ant tndui 440

loLaec sollicitudo^ ndstin? deinde desinet.

etenim ipsus secum id recta reputauit uia.

81. Laud6. DA. Diun licitumst ei* dumque aetas tulit^

antauit; ttun id clam: cauit ne tunquam infamiae

ea res sibi esset^ ilt mrum fortem decet. 445

15 nunc ilxore opus est: animum ad uxorem adpulit.

SI. Subtristis uisust &se aUquantiUiIm mihi.

DA. Nil prdpter banc rem, sed est quod suscenset tibi.

SI. Quid id dst? DA. Puerilest. SI. ^uidnamst? DA.

Nil. SI. Quin die quid est?

DA. Ait nfmiTim parce facere sumptum. SI. Mene?

DA. Te. 460

20 *uix' mquit ^dracbumis est opsonatiis decem: .;^v

non fflio uidetur uxorem dare.

quern' inquit ^uocabo ad cenam meorum aequalium?

potis Slim nunc unumT et quod Ubi dicendum hie siet,

tu qudque per parce, nfmium: non laudd. SI. Tace: 456
25 DA. Commdui. SI. ego istaec recte ut fiant uidero.

quidnam bdc est rei: quid hie uolt ueteratdr sibi?

nam si hic malist quicquam, dm illic est huic rei caput.

MYSIS LESBIA SIMO DAVOS GLYOEBIVtt

ANCILLA OBSTETBIX SENEX SERVOS MVLIER

in 1 MY. Ita pdl quidem res est, lit tu> dixti, Lesbia:
fidelem hau ferme millieri inuenias uirum. 460

SI. Ab Andriast anciUa haec? DA. Quid narras?

SI. Itast.
MY. sed hic Pamphilus SI. Quid dicit? MY. firmauit
fidem: SI. Hem!

439. 440 propter huiusce hospitae consuetudinem? | DA.
Nihil II 442 id\ earn rem || 447 aliquantulum (aliquantum^
449 quid id est] quidnamst | quidnamst] quid est || 461 drachmis
464 potissumum nunQ et ||

m 1, 5—22. 2, 1—7 ANDBIA 23

5 DA. Ytinam aiit hie surdus ailt haec muta facta sit!
MY. nam quod peperisset, iiissit toUi. SI. Iiippiter,
quid ego aildio? ac^umst^ siquidem Iiaec uera prae-

dicat. 466i

LE. Bonum ingenium narras adulescentis. MY. 6ptu-

mum.
sed sequere me intro, ne in mora iUi sis. LE. Sequor. —
10 DA. Quod r^medium nunc huic malo iuueniam? SI.

Quid hoc?
adeon est demens? ex peregrina? iam scio: ah^
uix tandem sensi stdlidus. DA Quid hie sensisseai't? 470
SL Haec pruna adfertur iam mi ab hoc fallacia:
hanc simulant parere, quo Chremetem absterreant.
15 6L. (intus) lund Lucina, fer opem, serua me, obsecro.
SI. Hui, tam ci^o-? ridiculum: postquam ante ostium
me audiuit stare, adprdperat. non sat commode 475
diuisa sunt temporibus tibi, Dane, haec. DA. Mihia?
SI. Num inmemores discipuli? DA Ego quid narres

nescio.
20 SL Hie me si in ueris ihparatum nilptiis
addrtus esset, quos mihi ludos redderet!
nunc huius periclo fit, ego ia portu nauigo. 480

LESBIA SIMO DAVOS

OBSTETRIX SENEX SERVOS

LE. Adhilc, ArchyKs, quae adsolent quaeque opdrtetlUS'
signa esse ad saliltem, omnia huie esse uideo.
nunc prunum fac istam ut lauet; poste deinde,
quod iilssi ei dari bibere et quantum imperaui,
5 date: mdx ego hue reuortor. 485
per ecastor • scitus piier est natus Pamphilo.
decs quaeso ut sit superstes, quandoquidem ipsest
ingenio bono,

470 sensisse se ait || 478 hicine me si inparatum in ueris ||
483 istam] illam (ista, istaec) || post "

24 ANDRIA m 2, 8—27

quomque huic est ueritus dptmnae facere adulescenti

miiiriam. —
SI. Yel hoc quis non credat^ qui te norit^ abs te esse

ortum? DA. Quidnam id est?
10 SI. Non unperabat coram^ quid facto 6sset opus puer-

perae, 490

sed postquam egressast^ illis quae sunt intus claniat de uia.
o Daue^ itan contemner abs te? aut itane tandem idoneus
tibi uideor esse^ qu^m tarn aperte fallere incipias dolis?
saltem accurate, ut m^tui uidear certe, si resciuerim.
16 DA. Certe hercle nunc bic se ipsus fallit, haiid ego.

SI. Edixin tibi, 495

int^rminatus silm, ne faceres? ueritu's? numquid re tuUt?
creddn tibi boc nunc, peperisse banc e Pampbilo?
DA. Tened quid erret, et quid agam babeo. SI. Quid

taces?
DA. Quid credas? quasi non suit tibi renilntiata baec

SIC fore,
so SI. Mibin quisquam? DA. Ebo an tute mtellexti boc

adsimulari? SI. Inrideor. 500
DA. Bemlntiatumst: nam qui tibi istaec incidit suspitio?
SI. Qui? quia te noram. DA. Quasi tu dicas factum

id consilio meo.
SI. Certe ^nim scio. DA. Non satis me pemosti etiam,

qualis sim, Simo.
SI. Egon te? DA. Sed siquid tibi narrare occ^pi,

continu6 dari
S5 tibi u^rba censes: SI. False? DA. itaque bercle nil

iam muttire aiideo. 505

SI. Hoc ego scio unum, neminem peperisse bic. DA.

InteUexti.
nibilo setiils mox puerum hue deferent ante 6stium.

488 ueritus est || adulescenti facere || 490 opus facto esset ||
496 num ueritus quid || 499 tibi renuntiata siut (tibi sint
renuntiata) || 600 adsimularier || 607 sed nihilo setius puerum
deferent hue ante ostium (sed nihilo minus referetur mox hue
puer ante ostium) ||

m 2, 28—62 ANDRIA 25

id ego iam nunc tibi renuntio, ere, futurmn, ut sis sciens,

ne h<5c posterius dicas Daui factum consUio ailt dolis:

90 prdrsus a me opiuionem hanc tilam esse ego amo-

tam uolo. 510

SI. Vnde id scis? DA. Audiui et credo: miilta con-

cumint simul,
qui coniecturam banc nunc faciam. iam prius'liaec se

e Pamphilo
grauidam dixit esse: inuentumst falsum. nunc, post-

quam uidet
nilptias domi adparari, missast ancilla ilico
85 obstetricem arcessitum ad earn et pilerum ut adferret

simul. 615

lidc nisi fit, puerum lit tu uideas, nil remouentur

nilptiae.
SI. Quid ais? quom iutellexeras
id consilium capere, quor non dixti eztemplo Pamphilo?
DA. Quis igitur eum ab lUa abstraxit nisi ego? nam

omnes nos quidem
40 scimus, quam misere banc amarit. nunc sibi uxorem

expetit. 520

p6stremo id mibi da negoti; til tamen idem has nilptias
perge facere ita lit facis, et id spero adiutur6s deos.
SL tmmo abi intro: ibi me 6pperire et quod parato

opus &t para. —
non inpulit me, haec mine omnino ut crederem.
45 atqui hailscio an quae dixit sint uera 6mnia. 525

sed parui pendo: illild mihi multo maxumumst,
quod mihi pollicitust ipsus gnatus. mine Chremem
conueniam: orabo gnato uxorem: id si inpetro,
quid alias malim quam hodie has fieri mlptias? 529
52 atque adeo in ipso tempore eccum ipsum dbuiam. 532

50 nam gnatas quod pollicitust, baud dubiumst mihi , 630

51 si noEt, quin eum merito possim cogere. 531

508 ne tu hoc mihi (mihi hoc) posterius || 512 facio || 516 mo-
uentur || 525 atque ||

26 ANDRIA m 8, 1—26

SIMO OHBEMES

SENES DVO

in 3 SI. lubeo Chremetem . . CH.^ Oh, te ipsum quaerebam.

SI. Et ego te: optato aduenis.
CH. Aliquot me adierunt, ex te auditum qui afbant

hodie mibere
meam fQiam tuo gnato: id uiso tiln an illi insaniant. 535
. SI. Auscillta paucis: quid ego te uelim et tu quod

quaeris scies.
6 CH. Ausciilto: loquere quid uelis.
SI. Per te deos oro et nostram amicitiam, Chremes,
quae iucepta a paruis cum aetate adcreuit simul,
perque limcam gnatam tuam et gnatilm meum, 540

quoius tibi potestas silmma seruandi datur,
10 ut me adiuues in hac re, atque ita uti nilptiae
fuerant futurae, fiant. CH. Ah, ne me obsecra:
quasi hoc te orando a me mpetrare oporteat.
alium esse censes nunc me atque olim qu6m dabam? 545
si in remst utrique ut fiant, arcessi iube;
15 sed si ex ea re plils malist quam c6mmodi
utrique, id te obsecro in commune ut cdnsulas,
quasi si ilia tua sit Pamphilique ego sim pater. ^
SI. Immo ita uolo itaque pdstulo ut fiat, Chremes, 550
neque postulem abs te, ni ipsa res moneat. CH.

Quid est?
20 SI. Ira^ sunt inter Glycerium et gnatum. CH. Atidio.
SI. Ita magnae, ut sperem pdsse auelli. CH. Fabulae!
SI. Profecto sic est. CH. Sic hercle ut dicam tibi:
amantium irae amoris integratiost. 655

SI. Em, id te oro ut ante eamus, dum tempiis datur
35 dumque eius lubido occliisast contumeliis.

533. 534 ego te. CH. optato aduenis. | aliquot || 534. 535
aiebant hodie filiam | meam nubere || 536 paucis et quid ||
548 obsecro] oro || 550 Ghreme ||

m 3, 26-^8. 4, 1—2 ANDBIA 27

prius quam hanim scelera et lacrumae confictae dolis
reddilcant aTn'Tmnn aegr6tum ad misericordiam^
uxdrem demus. spero consuetiidine 660

conitigi eum liberalis deuinctilm^ Ghremes^

so dein facile ex illis s^se emersuTTlm malis.

CBL Tibi ita hoc uidetur; at ego non posse arbitror,
neque ilium banc perpetuo babere neque me perpeti.
SI. Qui scis ergo istuc, nisi periclum feceris? 666
CH. At istuc periclum in filia fieri grauest.

55 SI. Nempe lucommoditas denique buc onmis redit,
si eueniat, quod di probibeant, discessio.
at SI corrigitur, qu6t commoditat^s uide:
principio amico fQium restitueris, 670

tibi generum firmum et fOiae inuenies uirum.

40 CH. Quid istic? si ita istuc animum induxti esse iStile,
nol6 tibi ullum cdmmodum in me claudier.
SI. Meritd te semper maxumi feci, Cbremes.
CH. Sed quid ai's? SI. Quid? CH. Qui scis eos nunc

discordare inter se? 676
SI. Ipsiis mibi Dauos, qui intumust eorilm consiliis,

dixit;

^ et IS Tnibi suadet nilptias quantiim queam ut matiirem.
num censes faceret, filium nisi scuret eadem baec uelle?
tute adeo iam eius uerba aildies. beus, euocate buc

Dauom.
atque ^um uideo ipsum foras exire.

DAVOS 8IMO OHBEMES

SERVOS SENES DVO

DA. Ad te ibam. SI. Quidnam est? 680 m 4
DA. Quor ilxor non arcessitur? iam aduesperascit. SI.
Aildin?

560. 661 consuetudine et | coniugio liberali || 674 Chreme
579 audies uerba \ 681 audin tu ilium? ||

28 ANDRIA m 4, a— 20

ego diidum non nil ueritus sum, Dane, abs te, ne

faceres idem,
quod u61gus seruorrim solet, dolis ut me deliideres
5 propterea quod amat fOius. DA. Egou istuc facerem?

SI. Credidi, '
idque adeo metuens u6s celaui, qu6d nunc dicam. DA.

Quid? SI. Scies: 686

nam propemodum liabeo iam fidem. DA. Tandem

cognosti qui siem?
SI. Non fderant nuptial futurae. DA. Quid? non?

SI. Sed ea gratia
simulaui, uos ut p^rtemptarem. DA. Quid ai's? SL

Sic res ^st. DA. Vide:
lonumquam istuc quiui ego ihtellegere. uali, consilium

callOidum!
SI. Hoc aiidi: ut hinc te intro ire iussi, opp6rtune hie

fit mi 6buiam, DA. Hem, 690
numnam perimus? SI. narro huic quae tu diidum

narrasti mihi,
DA. Quidnam aildiam? SI. gnatam lit det oro, uixque

id exoro. DA. (3ccidi. SI. Hem,
quid dixisti? DA. Optume ihquam factum. SI. Nilnc

per tunc nullast mora.
16 CH. Domiim modo ibo, ut adparetur dicam, atque hue

reniintio. —
SI. Nunc te 6ro, Dane, quoniam solus mi ^ffecisti has .

niiptias, 696

DA. Ego u^ro solus. SI. cdrrigi mihi gndtum porro enitere.
DA. Faciam h^rcle sedul6. SI. Potes nunc, dum ani-
mus irritatus est.
DA. Qui^scas. SI. Age igitiir, ubi nunc est ipsus?

DA. Minim ni domist.
20 SL Ibo ad eum atque eadem haec, tibi quae dixi, dicam

itidem iUi. — DA. NiIUus sum.

686 liabeo tibi iam || 694 apparentnr || 696 corrigere ||
699 quae tibi ||

m 4, 21— 26. 6,1—10 ANDEIA 29

quid cailsaest^ quin hinc in pistrinuiu r^cta proficiscar

uia? 600

nihil est preci loci relictiun. iam perturbaui dmnia:

enlm fefelli; in nilptias conieci erilem £Qiam;

feci liodie ut fierent insperante hoc atque inuito Pam-

philo.
25 em astiltiasi quodsi qniessem^ nihil eueniss^t maH.

sed eccum ipsiun: utinam esset mi aliquid hie, quo mine

me praecipitem darem. 606. 606

PAMPHILVS DAVOS

ADVLESCENS SERVOS

PA. Vbi iUest scelus^ qui me perdidit? DA. Peril, ni 6

PA. atque hoc confiteor mihi
lure dptigisse^ quandoquidem ego tarn iners, tarn nulli

cdnsili.
ohy seruon fortunas meas me commisisse filttili!
ego pretium ob stultitiam fero, sed mlmquam inultum

id ailferet. 610

6 DA. Posthac me iacolumem sat scio fore, mine si de-

uito h6c malum.
PA. nam quid ego nunc dicam patri? negabon uelle

me, modo
qm Slim poUicitus dilcere? qua audacia id facere aildeam?
nee quid nunc me faciam scio. DA. Nee mequidem,

atque id ago sedulo.
dicam aliquid me inuentilrum, ut huic malo aliquam

producam moram. PA. Oh! 616
10 DA. Sum uisus. PA. Ehodum, bone uir, quid ais?

uiden me consiliis tuis

606. 606 ipsum uideo : occidi. | utinam mihi esset || 607 illic
est II confiteor iure | (608) mihi obtigisse || consili sum || 610 in-
nltnin id numquam || 611 incolumem sat scio fore me || 613 qua
fiducia II 616 Oh] Ohe || 616 uisus sum || tuis consiliis ||

30 ANDRIA m5,ll— 18.IV1,1— 11

miserum lapedituiu esse? DA. At iam expediam. PA.

Expedies? DA. Certe, Pamphile.
PA. Nempe lit modo. DA. Lnmo melius spero. PA. Oh,

tibi ego ut credam, fdrcifer?
tu rem mpeditam et perditam restituas? em quo £re-

tus sim,
qui me h6die ex tranquiUissuma re cdniecisti in nilp-

tias! 620

16 an non ego dixi esse hoc futurum? DA. Dixti. PA.

Quid merittfs? DA. Crucem.
sed sine paululum ad me redeam: iam aUquid dispi-

ciam. PA. Ei mihi,
quom non habeo spatium, ut de te silmam supplicium,

lit uolo!
namque hoc tempus praecauere mihi me, hau te

ulcisci siuit.

GHABINVS FAMFHILVS DAVOS

ADVLESCENTES DVO SERVOS

IV 1 CH. Hdcinest credibile aut hercle memorabile, 625
tanta uecdrdia innata quoiquam ilt siet,
lit malis gaildeant atque ex incdmmodis *
alteriils sua ut cdmparent commoda! ah

6 idnest uerum? immo id est pessumum hominilm genus,
in. negandd modo quis pudor paiilum adest; 630

9 et timent denegare, et tamen res premit.

7 post ubist tempus promissa iam perfici,

8 tilm coacti necessario se aperiunt:

10 ibi tum eorum lupudentissuma oratiost
*quis til's? quis mihrs? quor meam tibi? 635

619 fretus siem || 629. 630 genus hominum pessumum in
denegando || 631 et timent et tamen res premit denegare [|
632 ubi tempus est (ubi tempus) ||

IV 1,12— 30 ANDBIA 31

hens, prdxumus sum egomet mihi/
at tamen *ubi fides?' si roges,
nil pildet hie ubi opnst: ilU ubi
nil 6pus est, ibi uerentur. 638^

15 sed quid agam? adeanme ad eum et cum eo iniiiriam

hanc expostulem? •
mgeram mala millta? atqui aliquis dicat ^nil promo-

ueris': 640

multilm: molestus certe ei fuero atque animo morem

gesserq.
PA. Chariue, et me et te inprSdens, nisi quid di re-

spiciunt, perdidi.
CH. Itane ^inprudens'? tandem inuentast cailsa, soluisti

fidem!
20 PA. Quid Handem'? CH. Etiam mine me ducere istis

dictis postulas?
PA. Quid istuc est? CH. Postquam me amare dixi,

complacitast tibi. 645
heu me miserum, qui tuom animum ex animo spec-

taui meo!
PA Falsus es. CH. Non satis tibi esse hoc solidum

uisumst gaudium,
ni me lactasses amantem et falsa spe produceres?
25 habeas. PA. Habeam? ah, nescis quantis m malis

uorser miser,
quaintasque hie consiliis suis conflauit sollicitudines, 650
meus camufex. CH. Quid istiic tarn mirumst, de te

si exempldm capit?
PA. Haud istuc dicas, si cognoris uel me uel amorem

meum.
CH. Scio: ciim patre altercasti dudum, et is nimc

propterea tibi
so suscenset nee te quiuit hodie cdgere illam ut dilceres.

640 atque || 647 nonne tibi satis esse (esse satis^ hoc nisnm
solidum (solidum uisum) est || 648 ni] nisi || 650 hic suis con-
siliis mihi II

32 ANDBIA rV 1, 31—68

PA. Lnmo ^tiam^ quo tu mfnus scis aermnnas meas^ 655

haec niiptiae non adparabantiir mild,

nee postulabat nilnc quisquam uxorem dare.

CA. Scio: tii coactus tua uoluntate es. PA. Mane:

85 Dondilni scis . . CH. Scio equidem illam ducturum

esse te.
PA. Quor me enicas? hoc aildi. numqaam destitit 660
instare, ut me esse ddcturum patri dicerem:
suadere, orare usque adeo donee perpulit.
CH. Quis homo istuc? PA. Dauos. CH. Dauos?

quam ob rem? PA. Nescio,

40 nisi de6s mihi faisse iratos, qui auscultauerim.
CH. Pactum h6c est, Dane? DA. Pactum. CH. Hem,

quid aas? o scelus! 665

at tibi di dignum factis exitiiim duint!
eho, die mihi, si omnes hilnc coniectum in miptias
inimici uellent, quod nisi consilium hdc darent?

45 DA. Deceptus sum, at non defetigatiis. CH. Scio.
DA. Hac ndn successit, alia adgrediemilr uia: 670
nisi si id put as, quia primo processit parum,
non posse iam ad saliitem hoc conuorti malum.
PA. Lnmo etiam: nam satis credo, si aduigilaueris,

50 ex ilnis geminas mihi conficies miptias.
DA. Ego, Pamphile, hoc tibi pro seruitio d^eo, 675
conari manibus pedibus noctisque et dies,
capitis periclum adire, dum prosim tibi;
tuomst, siquid praeter spem euenit, mi ignoscere.

65 panlm succedit qu6d ago? at facio sedulo.
uel melius tute reperi, me missiim face. 680
PA. Cupio: restitue me iq quem accepisti locum.
DA. Paciam. PA. At iam hoc opus est. DA. Hem^
mane: crepuit a Glycerio dstium.

661 dicerem me esse ducturum patri || 663 CH. dauus?
PA. interturbat. CH. quamobrem? || 664 mihi deos satis scio
fuisse iratos (faisse iratos satis scio) || 668 hoc consilium i|
681 me in quem] in quem me (quem a me) || 682 hem sed
mane concrepuit ||

IV 1,69. 2,1—17 ANDBIA 33

PA. Nihil ad te. DA. Quaero. PA. Hem^ ntEncin demtun?

DA. At iam li6c tibi inuenttbn dabo.

MYSIS PAMFHILVS CHABINVS DAVOS

ANCILLA ADVLESCENTES DVO SERVOS

MY. Iam ubi libi erit, inuentiim tibi cur&bo et mectun IV 2

adddctimi
tuom P^philmn: modo tu^ anime mi^ noK te ma-

cerare. 685

PA. My sis! MY. Quis est? ehem Pimpbile, optume

mihi te oflfers. PA. QmSiam est?

MY. Orare inssit^ si se ames^ era^ iam nt ad sese n^nias:

suidejre te ait cdpere. PA. Vah, perii: h6c malum

integrascit.
sicia me atqne illam opera tua nunc miseros sollicitari!
nam idcirco arcessor^ mlptias quod mi ddparari s^nsit. 690
CH. Quibus quidem quam facile p6tuerat quiesci^ si

hie quiesset!
DA. Age, si hic non insanit satis sua sp6nte, instiga.

MY. Atque edepol
10 ea res est: proptereaque nunc misera m maerorest.

PA. My sis,
per omnis tibi adiuro deos, numquam eam me desertilrum,
non, si capiundos mihi sciam esse inimicos omnis

hdmines. 695

banc mi ^xpetiui, cdntigit. conueniunt mores, ualeant
qui inter nos discidiilm uolunt: banc nisi mors mi

adimet nemo.
15 CH. Resipisco. PA. Non Apollinis magis uerum atque

hoc respdnsumst.
si p6terit fieri, ut ne pater per me stetisse cr^dat,
quo mmus haec fierent ntiptiae, uol6. sed si id non

potent, 700

685 tu modo || 686 hem || 689 sollicitarier p
TerentiuB ed. Pleckeisen. Ed. II. 8

34 ANDRIA IV 2, 18—32. 3, 1—2

id faciam^ in procliui qnod est^ per m^ stetisse ut credat.
quis mdeor? CH. Miser, aeque atque ego. DA. Con-
silium quaero. PA. Fdrti's,
20 scio, quod conere. DA. Hoc 6go tibi profecto effectum

reddam.
PA. lam hoc 6pus est. DA. Quin iam liabed. CH. Quid

est? DA. Huic, n6n tibi habeo, ne erres.
CH. Sat kabeo. PA Quid facies? cedo. DA. Dies hic

mi ut satis sit uereor 705

ad agendum, ne nunc me uociuom esse ad narrandum

credas.
proinde luhc uos amolimini: nam mi inpedimento estis.
85 PA. Ego banc uisam. — DA. Quid tu? quo bmc te agis?

CH. Venim uis dicam? DA. Immo etiam:
narrationis mcipit mi initium. CH. Quid me fiet?
DA. Ebo tu inpudens, non satis babes quod tibi die-

culam addo, 710

quantum buic promoueo nilptias? CH. Dane, at tamen

DA. Quid ergo?
CH. ut ddcam. DA. Ridiculum. CH. Hdc face ad me

ut uenias, siquid p6teris.
80 DA. Quid u^niam? nil babeo. CH. A.t tamen siquid.

DA. Age, ueniam, siquid.
CH. Domi erd. — DA. Tu, Mysis, dum exeo, panlmper

opperire bic.
MY. Quapropter? DA. Ita factdst opus. MY. Matilra.

DA. Iam, inquam, bic adero. 716

MYSIS DAVOS

ANCILLA SERVOS

IV 8 MY. Nilne &se proprium quoiquam! di uostram fidem!
summiim bonum esse erae bilnc putabam Pampbilum,

702 PA.] CH. II 703 PA. scio quid || 706 uacuum esse me
nunc (nunc me) || 714 opperire me hic (me operire hic) y
715 facto opus est || 717 putabam (putaui) hunc

IV 3, 3—24. 4, 1—3. ANDRIA 35

amicmii^ amatorem it uirum in qnouis loco
paratum; uerum ex eo nunc misera quern capit

5 dolorem! facile hie plils malist quam iUic boni. 720
sed Dauos exit, mi homo^ quid istuc obsecro est?
quo pdrtas puerum? DA. Mysis, nunc opus est tua
milii ad banc rem exprompta malitia atque astutia.
MY. Quidnam incepturu's? DA. Accipe a me bunc <5cius

10 atque ante nostram ianuam adpone. MY. Cbsecro^ 725
liumihe? DA. Ex ara bine silme uerbenas tibi
atque eas substeme. MY. Quam ob rem tute id n6n

facis?
DA. Quia^ si forte opus sit ad erum iuratd mibi
non adposisse, ut Kquido possim. MY. Intellego:

i5noua mine rel^o in te istaec incessit. cedo! 730

DA. Moue ocius te, ut quid agam porro intellegas.
pro Iiippiterl MY. Quid est? DA. Spdnsae pater

interuenit.
repildio quod consilium primum intenderam.
MY. Quid narres nescio. DA. Ego quoque bine ab

d^xtera

aouenire me adsimulabo: tu ut subs^ruias 735

orationi, utquomque opus sit, uerbis uide.
MY. Ego quid agas nihil intellego; sed siquid est,
quod mea opera opus sit u6bis, ut tu plils uides,
manebo, nequod nostrum remorer commodum.

GHBEMBS MYSIS DAVOS

SENEX ANCILLA SERVOS

CH. Reudrtor, postquam quae opus faere ad miptias 740 rv 4
gnata^ paraui, ut iiibeam arcessi. sed quid hoc?
puer herclest. mulier, tu adposisti hunc? MY. Vbi
illic est?

728 iurato] iasiarandam || 729 apposnisse || 734 nescio quid
narres || 738 aut tu || 742 tun apposuisti (posuisti) ||

3*

36 ANDBIA IV 4, 4—28

OH. Non mihi respondes? MY. Niisquam est. uae

miserae Tnihi!
5 reKquit me homo atqne abiit. DA. Di uostram fidem^
apud forum quid turbaest! quid illic bominum liti-
gant! 745
turn amnona carast. quid dicam aliud^ n^scio.
MY. Quor tu obsecro bic me solam . .? DA. Hem^

quae baec est fabula?
ebo Mysis, puer bio lindest? quisue buc attulit?
10 MY. Satin sanu's^ qui me id rdgites? DA. Quem ego

igitilr rogem,
qui bic neminem alium uideam? CH. Miror ilnde sit. 750
DA. Dictiira's quod rogo? MY. Aii. DA. Concede

ad dexteram.
MY. Deliras: nan tute ipse . .? DA. Verbum si mibi
unum praeterquam qu6d te rogo faxis^ caue.
ismaledicis. imdest? dicclare. MY. A nobis. DA. Habae:
minim uero, inpudenter mulier si facit? 765

CH. Ab Indriast ancflla baec, quantum inteUego.
DA. Adedn uidemur udbis esse idonei,
in quibus sic inludatis? CH. Veni in tempore.
20 DA. Propera adeo puerum tdllere bine ab ianua.
mane: caue quoquam ex istoc excessis loco. 760

MY. Di te eradicent: ita me miseram territas.
DA. Tibi dico ego an non? MY. Quid uis? DA. At

etiam rogas?
cedo, qudium puerum bic adposisti? die mibi.
85 MY. Tu nescis? DA. Mitte id quod scio: die qu6d rogo.
MY. Vostri. DA. Quoins nostri? MY. PampbiU. CH.

Hem! DA. Quid? PampbiU? 765
MY. Ebo, an ndn est? CH. Recte ego semper fugi

bas nilptias.
DA. facinus animum adudrtendum! MY. Auy quid
clamitas?

745 quid tiirbaest apud forum || 751 dicturan es || 758 prae-
tereaquam || 754 MY. maledicis. DA. unde es \ 756 mere-
trix? CH. II 763 apposuisti ||

IV 4, 29— 64 . ANDRIA 37

DA. Qaemne ^o heri uidi ad uos adferri uesperi?
so MY. hominem audacem! DA. Yerum: nidi Gdn^

tharam
suffarcinatam. MY. Dis pol liabeo gratiam^ 770

quom in pariiindo aliquot adfuerunt liberae.
DA. Ne iUa ilium Laud nouit^ qudia causa haec lucipit:
^Chremes si puerum adpdsitum ante aedis uiderit^
35 suam gnatam non dabit': tanto hercle magis dabit.
CH. Non hercle faciet. DA. Niinc adeo^ ut tu sis

sciens^ 775

nisi pilerum tollis^ iam ego hunc in mediam xdam
prouoluam. teque ibidem peruoluam in luto.
MY. Tu p61, homo^ non es sobrius. DA. FaUacia
40 alia aliam trudit. iam susurrari aildio^
ciuem Atticam esse banc: CH. H^m! DA. ^coactus

legibus 780

earn ux6rem ducet.' MY. Eho obsecro, an non ciuis est?
CH. locularium in malum losciens paene incidi.
DA. Quis hie loquitur? euge, o Chremes^ per tempus

aduenis:
45 auseillta. CH. Audiui iam dmnia. DA. Am tu? haec

omnia?
CH. Audiui^ inquam^ a principio. DA. Audistin^ 6b-

secro? em 785

scelera! banc iam oportet m cruoiatum hinc abripi.
hie est ille^ ne te credas Dauom lildere.
MY. Me miseram: nil pol falsi dixi^ mi senex.
50 CH. Noui 6mnem rem. est Simo intus? DA. Est. —

MY. Ne me attigas,
scel^ste. si pol Glycerio non 6mnia haec . . 790

DA. Eho inepta, nescis quid sit actum? MY. Qui

sciam?
DA. Hie sdcer est. alio pacto baud poterat fieri ^
ut sciret haec quae udlumus. MY. Hem, praediceres.

772 cuius II 773 posituin |j 784 ain] an || 789 attingas ||

38 ANDRIA rV4,56— 56. 6,1—22

65 DA. Paulum interesse censes, ex animo 6imiia,
ut f^rt natura^ facias an de indilstria? 795

CBITO MYSIS DAVOS

SENEX ANCILLA SERVOS

IV 5 CB. In hac habitasse platea dictmnst Chrysidem,
quae sese inlioneste optauit parere hie ditias
potiiis quam in patria honeste pauper mneret.
eius morte ea ad me lege redieritat bona.
6 sed quos percenter uideo. saluete. MY. Obsecro, 800
estne Mc quern uideo, Crito sobrinus Chrysidis?
is ^st. OR. My sis, salue. MY. Saluos sis, Crito.
CR. Itan Chrysis? hem. MY. Nos quidem pol miseras

perdidit.
CR. Quid u6s? quo pacto hie? satine recte? MY.

N6sne? sic;
10 *ut quimus' aaunt, quando *ut uolumus' n6n licet. 805
CR. Quid Glycerium? iam hie suds parentis repperit?
MY. Ytinam! CR. An nondum etiam? hand ailspicato

hue me attuli:
nam pol, si id scissem, nilmquam hue tetulissem

pedem.
semper ei dictast esse haec atque habitast soror:
15 quae iUi fuerunt, pdssidet. nunc me hospitem 810
lit^s sequi, quam id mihi sit facile atque iltile,
alidrum exempla cdnmionent. simul arbitror
iam aliquem esse amicum et d^fensorem ei: nam fere
grandicula iam profectast illim. clamitent
so me sycophantam, hereditatem p^rsequi, 815
mendicum; tum ipsam despoUare n6n lubet.
DA. optume hospes! MY. P61, Crito, antiquom
optines.

797 diuitias || 801 quern uideo? estne hie || 809 ei] enim I!
810 illius II 814 grandiuscula || illinc (illi) I 817 MY. o optume
hospes pol 11

IV 5, 23— 24. VI, 1—19 ANDRIA 39

CB. Due me ad eam^ quando hue u^ni^ ut nideam.

MY. Maxume.
DA. Sequar h6s: me nolo in tempore hoc uideat senex.

CHBEMES SIMO

SENES DVO

CH. Satis^ iam satis^ Simo^ spectata ergd te amidtiast V l

mea: 820

satis pericli inc^pi adire: orandi iam fin^m face.
dtim studeo obseqm tibi^ paene inlilsi uitam fOiae.
SL tmmo enim nimc quom maxume abs te pdstulo

atque or6, Cliremes,
6 lit beneficinm u^rbis initma^ diidum nunc re c6mprobes.
CH. Yide quam iniquos sis prae studio: diim id effi-

cias qu6d cupis^ 825
neque modum beiugnitatis n^que quid me ores cdgitas:
nam si cogit^s^ remittas iam me onerare iniilriis.
SL Quibus? CH. At rogitas? p^rpulisti me, lit homini

adulesc^ntulo
10 in alio occupato amore^ abhorrenti ab re uxoria,
fOiam ut darem in seditionem atque incertas nilptias, 830
ems labore atque eius dolore gnato ut medicarer tuo.
mpetrasti: inc^pi, dum res tetulit. nunc non fert: feras.
illam hinc ciuem esse ai'unt: puer est natus: nos

missds face.
15 SL Per ^o te deos 6ro, ut ne iUis animum inducas

credere,
quibus id maxume litilest^iUum esse quam det^rrumum. 835
nilptiarum gratia baec sunt ficta atque incepta dmnia.
ilbi ea causa, quam <5b rem haec faciunt, ^rit adempta

eis, d&inent.
CH. Erras: cum Dauo egomet uidi iilrgantem ancillam.
• SL Scio.

819 nolo me I

40 ANDMA VI, 20— 22. 2,1— U

20 CH. Vero uoltu, quom ibi me adesse neuter turn prae-

s^nserat.
SI. Credo ^ et id factilras Dauos dildtun praedizit

mild: 840

et nescio qui id tibi sum oblitus liddie ac uolui dicere.

DAVOS CHREMES SIMO DROMO

SERVOS SENES DVO LORARIVS

V 2 DA. Animo nunciam otioso esse unpero CH. Em

Dauom tibi.
SI. "^nde egreditur? DA. meo praesidio atque hospitis.

SI. Quid iUiid maKst?
DA. Ego commodiorem hdminem aduentum tempus

non uidi. SI. Scelus,
quemnam hie laudat? DA. Cmids res est iam in uado

SI. Cesso adloqui? 845

5 DA. Erus est: quid agam? SI. Oli, salue, bone uit. DA.

Ehem Simo, o noster Chremes,
onmia adparata iam sunt intus. SI. Curasti probe.
DA. ^i uoles, arc^sse. SI. Bene sane: id enim uero

hinc mine abest.
et iam tu hoc respdnde: quid istic tibi negotist? DA.

Mihine? SI. Ita.
DA. Mihin? SI. Tibi ergo. DA. Modo hue ii intro. SL

Quasi ego quam dudilm rogem.
10 DA. Ciim tuo gnato una. SI. Anne est intus Pam-

philus? crucidr miser. 851

eho^ non tu dixti esse inter eos inimicitias^ camufez?
DA. Sunt. SI. Quor igitur hie est? CH. Quid ilium

censes? cum ilia Ktigat.
DA. tmmo uero indignum, Chremes, iam facinus faxo

ex me aildies.
nescio quis senexmodouenit: ellum! confidenscatus: 855

841 qui id] quid | 850 modo introii || 852 dixtin I

V 2, 16— so. 8,1—3 ANDRIA 41

15 qu<5ni faciem uideas^ uidetur ^sse quanti uis preti:
tristis est seueritas in uoltu atque in uerbis fides.
SI. Quidnam adportas? DA. Nil equidem, nisi qnod

ilium audiui dicere.
SI. Quid aSi tandem? DA. Gljcerium se scire ciuem

esse Atticam. CH. Hem!
SI. Dromo, Dromo! DA. Quid ^st? SI. Dromo! DA.
Audi. SI. Verbum si addideris . . Dromo! 860
80 DA. Audi obsecro. DR. Quid uis? SI. Sublimen lutro

hunc rape quantilm potest.
DR. Quem? SI. Dauom. DA. Quam ob rem? SI. Quia
lubet. rape luquam. DA. Quid feci? SL Rape.
DA. Si quicquam iuuenies me mentitum^ ocddito. SL

Nihil addio:
ego te continuo miltum reddam. DA. Tamen etsi hoc

uenlmst? SI. Tameit
cura adseruandum umctum^ atque audin? quadrupedem

constrmgito. — 865

25 age nilnciam: ego pol hodie^ si uiu6^ tibi
ostendam^ quid erum sit pericli faUere^
et iUi patrem. GK Ah^ ne saeui tanto opere. SL

Ch, Chremes^
pietatem gnati! n6nne te miseret mei?
tantilm laborem capere ob talem fOium! 870

so age Pamphile^ exi Pamphile: ecquid te pudet?

pamfhilvs simo chbemes

ADVIaESCENS senes dvo

PA. Quis m^ uolt? perii, pater est. SI. Quid ai's, 6m- V 3

nium . .? CH. Ah,
rem pdtius ipsam die ac mitte male loqui.
SI. Quasi quicquam in himc iam grauius dici possiet.

857 seaeritas est (inest) | 859.860 SI. Hem | Dromo || 861 sub-
limem Q 864 ego te iam (iam te) commotam || 867 erum quid

42 ANDRIA V 3, 4—30

ain tandem, ciuis Glyceriumst? PA. Ita praedicant. 875
6 SI. *Ita praedicant'? o ingentem confidentiam!
num cogitat quid dicat? num facti piget?
uide: num ems color puddris signum usquam indicat?
adeo mpotenti esse animo, ut praeter ciuium
morem atque legem et sui uoluntatem patris 880

10 tamen hanc habere stildeat cum summo probro!
PA. Me miserum! SI. Hem, modone id demum sensti,

Pamphile?
oHm istuc, olim, quom ita animum induxti tuom,
quod cdperes aliquo pacto efficiundiim tibi:
eodem dSe istuc uerbum uere in te accidit. 885

16 sed quid ego? quor me excnicio? quor me macero?
quor meam senectutem huius soUicito am6itia?
an ut pro hums peccatis ego supplicium siifferam?
inmio habeat, ualeat, uiuat cum ilia. PA. Mi pater!
SI. Quid ^mi pater'? quasi tu hilius indigeas patris: 890
20 domus lixor Uberi inuenti inuito patre.
addilcti qui illam hinc ciuem dicant: uiceris.
PA. Pater, licetne patica? SI. Quid dices mihi?
QH. Tamen, Simo, audi. SI. Ego aildiam? quid ^o

aildiam,
Chrem^s? CH. At tandem dicat. SL Age dicat

sino. 895

25 PA. Ego me amare hanc fateor; si id peccarest, fateor

id quoque.
tibi, pater, me dedo. quiduis 6neris inpone, impera.
uis me uxorem diicere, hanc amittere? ut potero,

feram.
hdc modo te obsecro, lit ne credas a me adlegatum

hilnc senem:
sine me expurgem atque ilium hue coram addilcanu

SI. Adducas? PA. Sine, pater. 900
so CH. Aequom postulat: da ueniam. PA. ome te hoc
exorem! SI. Sino. —

879 adeon || 882 sensisti || 898 hanc uis amittere ||

V 3, 31— 32. 4,1—15 AOT)RIA 43

quiduis cupiO; dilni ne ab hoc me falli comperiar,

Chremes.
CH. Pr6 peccato magno paulimi silpplici satis ^st patri.

CBITO CHBEMES SIMO FAMFHILVS

SENES TRES ADVLESCENS

CR. Mitte orare. una harum quaeuis caiisa me ut V 4

faciam monet^
uel tu uel quod uerumst uel quod ipsi cupio Gly-

cerio. 905

CH. Andrium ^o Critonem uideo? certe is est. CR.

Saluos sis, Cliremes.
CH. Quid tu Athenas rosolens? CR. Eu^t. sed

hicinest Simo?
5 CH. Hic Simost. CR. Men qua^ris? SI. Eho tu,

Gly cerium hinc ciuem ^sse ai's?
CR. Tiin^as? SL Itane hdc uenis paratus? CR. Qua

de re? SI. Rogas?
tilne inpune liaec facias? tune hie homines adulesc^n-

tulos 910

fnperitos r^rum, eductos libere, in fraudem inlicis
sdlUcitando, et pdllicitando eorum animos lactas? CR.

Sanun es?
10 SL ac meretricids amores nilptiis congliltinas?
PA. Perii, metuo ut siibstet hospes. CH. Si, Simo,

hunc noris satis,
non ita arbitrere: bonus est hic uir. SI. Hic sit uir

bonus? 915

itane attemperate euenit, hodie in ipsis nilptiis
lit ueniret, antehac numquam? est uero huic credun-

diim, Chremes.
15 PA. Ni metuam patrem, habeo pro ilia re ilium quod
moneam probe.

903 paululum I 908 Hic. CR. Simo. SL men | 909 paratus
aduenis ||

44 ANDRIA V 4, 16—33

SI. Sycophanta! CR. Hem! CH. Sic, Crito, est hie:

mitte. CR. Videat qui siet:
SI mibi perget quae uolt dicere, ^a quae non uolt

aiidiet. 920

ego istaec moueo aut cilro? non tu tu6m malum aequo

animo feras?
nam ego quae dico uera an falsa audierim, iam sciri

potest.
20 Atticus quidam oUm naue fracta ad Andrum ei^tus est
et istaec una parua uirgo. tilm ille egens forte adplicat
prunum ad Chrysidis patrem se. SI. Fabulam inceptat.

CH. Sine. 925

CR. ttane uero optiirbat? CH. Perge tu. CR. Is

mihi cognatiis fait,
qui eiim recepit. ibi ego audiui ex lUo sese esse

Atticum.
25 IS ibi mortuost. CH. Eius nomen? CR. N6men tarn

cito? PA. Phania. CH. Hem,
peril! CR. Verum hercle opmor fuisse Phaniam: hoc

certo scio,
Rhamnilsium se aibat esse. CH. Iiippiter! CR.

Eadem haec, Chremes, 930

multi aUi in Andro tum aiidire. CH. Vtinam id sit,

quod spero! eho, die mihi,
quid eam tum? suamne esse aibat? CR. Non. CH.

Quoiam igitur? CR. Pratris filiam.
30 CH. Certe meast. CR. Quid ais? SI. Quid tu ais?

PA. Arrige aures, Pamphile!
SI. Qui id credis? CH. Phania file frater mens fuit.

SI. Noram et scio.
CH. Is hinc bellum fagiens m^que in Asiam perse-

quens proficiscitur: 936
tum ueritust meam relinquere hie. postilla nunc pri-
mum aiidio

926 per^e. CB. tum is || 928 cito tibi Phania || 930 aiebat
931 tiua audiuere ([audiere) |[ 932 aiebat || 934 qui id] qitid (qui)
936 turn illam relinquere luc est ueritus "

V 4, 34— 61 ANDRIA 45

quid ill6 sit factum. PA. Yix: sum apud me: ita ani-
mus commotilst metu
S5spe gaildio, mirando tanto tam repentino h6c bono.
OR. Ne istam mueniri tuam multimodis gaildeo. CH.

Credo. PA. pater!
CH. At scrdpulus mi etiam ilnus restat, qui me male

habet. PA. Dignus es: 940
cum tua religione^ 6dium, nodum in scurpo quaeris.

CR. Quid istud est?
CH. Nomen non conuenit. CR. Fuit hercle huic aliud

paruae. CH. Qu6d, Crito?
40 numquid meministi? CR. Id quaero. PA. Egon huius

memoriam patiar meae
uoluptati obstare^ qu6m ego possim in hac re medi-

cari mihi?
heus, Chremes, quod quaeris, Pasibulast. CH. Tasi-

htda? ipsast. CR. East. 945
PA. Ex ipsa audiui miliens. SI. Onmis nos gaudere

hoc, Chremes,
te cr6do credere. CH. fta me di ament, crMo. PA.

Quod restat, pater . .
45 SL lam dudum res reddilxit me ipsa in gratiam. PA.

lepidiim patrem!
de ux6re, ita ut possedi, nihil mutat Chremes? CH.

Causa optumast:
nisi quid pater ai't aliud. PA. Nempe id? SI. Sci-
licet. CH. Dos, Pamphile, est 950
decem talenta. PA. Accipio. CH Propero ad fOiam.

eho mecum «, Crito:
nam illam me credo hand nosse. — SL Quor non illam

hue transferri iubes?
50 PA. Recte admones: Dauo ego istuc dedam iam negoti.

SL N6n potest.
PA. Qui? SI. Quia habet aUud magis ex sese et mains.
PA. Quidnam? SL Vmctus est.

939 CR.] SI. II multimodis tuam inueniri || PA. credo pater
940 mihi unus scrupulxra etiam || 941 istuc || 946 miliens audiui

46 ANDMA V4,62— 63.6,1— 8.6,1— 4

PA. Pater, non recte miictust. SI. Haud ita iiissi.

PA. lube solui 6bseero. 955
SI. Age fiat. PA. At matiiral SI. Eo intro. PA.

failstum et felicem hilnc diem!

OHABINVS FAlfPHILVS

ADVLESCENTES DVO

y 5 CH. Quid agat Pampbilils prouiso: atque eccum. PA.

Me aliquis fdrs putet
ndn putare hoc uerum; at milii nunc sic esse hoc

ueriim lubet.
ego deorum mtam eapropter s^mpitemam esse arbitror,
quod uoluptates eorum propriae stint: nam mi inmor-

talitas 960

5 partast, si nuUa aegritudo huic gaiidio interc^sserit.
sed quem ego mihi potissumum exoptem, haec quoi

nunc narrem, dari?
GH. Quid illud gaudist? PA. Dauom uideo. nemost

quem maUem omnium:
nam htinc scio mea sdlide solum gauisurum gaildia.

DAVOS FAMFHILVS CHABINVS

SERVOS ADVLESCENTES DVO

V 6 DA. Pamphilus ubi nam hie est? PA. Dauel DA.

Quis homost? PA. Ego sum. DA. Pamphile!

PA. Niseis quid mi optigerit. DA. Certe; sed quid

mi optigerit scio. 966

PA. Et quidem ego. DA. More hominum euenit^ lit

quod sum nanctils mali ^ -
prius rescisceres tu, quam ego illud quod tibi euenit boni.

957 prouiso quid agat Pamphilus || aliquis forsitan me
putet I 962 cui nunc (nunc cui) haec narrem || 967 sim ||

V6,5— 17 ANDRIA 47

5 PA. Glycerium mea suds parentis repperit. DA. Pac-

tiim bene. CH. Hem!
PA. Pater amicus siimmus nobis. DA. Quis? PA.

Chremes. DA. Narras probe. 970
PA. Nee mora nllast^ qum earn uxorem diicam. CH.

Num ille s6mniat
ea quae uigilans udluit? PA. Turn de pilero, Dane . .

DA. Ah desine:
s61us es quem diligant di. CH. Saluos sum, si baec

uera sunt.
10 conloquar. PA. Quis homdst? Charine, in tempore

ipso mi aduenis.
CH. Bene factum. PA. Audisti? CH. Omnia, age,

me in tuis secundis respice. 976
tiios est nunc Cbremes: facturum quae uoles scio esse

dmnia.
PA. Memini: atque adeo Idngumst nos ilium exspectare

dum exeat,
sequere hac me: intus apud Glycerium mine est. tu,

Dane, abi domum,
15 prdpera, arcesse bine qui aiiferant eam. quid stas?

quid cessas? DA. Eo.
ne exspectetis dum exeant hue: ihtus despondebitur: 980
intus transigetur, siquid est quod restet. CANTOR.
Plaiidite.

973 es] est g 974 o Charine || 975 audistin ||

METRA HVIVS FABVLAE HAEO SVNT

238

246

248

263

268
261
267

ad 174 iambici senarii

= 180 iambici octonarii

176 iambicus quatemarius

^ 181 iambici octonarii

=s 182 trochaici septenarii

«= 183 iambici octonarii

ad 196 iambici octonarii

ad 198 iambici senarii

ad 214 iambici octonarii

ad 224 iambici senarii

ad 227 iambici octonarii

ad 233 trochaici septenarii

et 236 iambici octonarii

ss 241 trochaici septenarii

237 iambicus senarius

et 239 »B 242 et 243 iambici octonarii

240 =» 244 iambici quatemarii

cs 247 trochaici octonarii

246 trochaicns quatemarias catalecticus

ad 261 trochaici septenarii

262 iambicus quatemarius

ad 266 iambici octonarii

267 iambicus senarius

ad 260 trochaici septenarii

ad 266 iambici octonarii

ad 269 iambici octonarii

49

;i;

y. 270 ad 298 iambici senarii

- 299 et 300 iambici septenarii
'301 <» 305 trochaici octonarii

302 «B 306 trochaici septenarii

303 et 304 = 307 et 308 iambici octonarii
309 ad 316 iambici octonarii

317 trochaicus septenarius

318 iambicTis senarius

319 ad 383 trochaici septenarii
384 ad 393 iambici senarii
394 ad 403 iambici octonarii
404 ad 480 iambici senarii
481 et 482 = 483 et 484 bacchiaci quatemarii

485 iambicus quatemarius catalecticus

486 iambicus senarius

487 et 488 iambici octonarii
489 ad 496 iambici octonarii
497 et 498 iambici senarii
499 ad 505 iambici octonarii

506 iambicus septenarius

507 ad 516 trochaici septenarii

517 trochaicus binarius catalecticus

518 ad 523 trochaici septenarii
524 ad 532 iambici senarii
533 ad. 536 iambici octonarii

537 iambicus quatemarius

538 ad 574 iambici senarii
575 ad 581 iambici septenarii
582 ad 621 iambici octonarii
622 ad 624 trochaici septenarii

'625 ad 629 = 630 ad 634 cretici quatemarii
635 ad 638 iambici quatemarii acatalecti
638^ iambicus quatemarius catalecticus
639 et 640 trochaici septenarii
641 et 642 iambici octonarii
643 ad 649 trochaici septenarii
650 ad 654 iambici octonarii

- 655 ad 681 iambici senarii

- 682 et 683 iambici octonarii

- 684 ad 715 iambici septenarii

- 716 ad 819 iambici senarii
Tereatias ecL Sleckoisen Ed. II. 4

- <

50

y. 820 ad 860 trochaici septenarii

- 861 ad 865 iambici octonarii

- 866 ad 895 iambici senarii

- 896 ad 928 trochaici septenarii

- 929 ad 956 iambici octonarii

• 957 ad 981 trochaici septenarii.

HAVTON TIMORYMENOS

P • TEKENTI • AFKI

GRAECA . MENANDRV • ACTA • LYDIS • MEGALENSIBVS
L . CORNELIO . LENTVLO • L • VALEEIO • FLACCO • AED
CVR . EGIT . AMBIVrVS • TVRPIO • MODOS • FECIT
FLACCVS . CLAVDI . ACTA • PRIMVM • TZBHS • INPABIBVS
DEINDE . DVABVS • DEXTBJS • FACTAST • SECYNDA
MA . IWENTIO . TI . SEMPRONIO • COS

62

G. SVLPIOI APOLLINARIS PERIOOHA

In militiam proficisci gnatum Climam

amantem Antiphilam cdmpulit dunls pater ^

animique sese angebat facti paenitens.

mox lit reuersust, clam patrem deudrtitur

ad CKtiphonem. is amabat scortum Baccludein. 5

cum arcesseret cupitam Antiphilam Clihia,

ut eius Bacchis uenit arnica ac seruolae

habitiim gerens Antiphila: factum id qu6 patrem

suam celaret CKtipho. hie tecknis Syri

decem minas meretriculae aufert a sene. lo

Antiphila Clitiphonis reperitilr soror;

banc Glmia^ aliam CKtipho uxorem accipit.

PERSONAE

CHREMES SENEX
MENEDEMVS SENEX
CLITIPHO ADVLESCENS
CLINIA ADVLESCENS
SYRVS SERVOS
DROMO SERVOS
BACCHIS MERETRIX
ANTIPHILA VIRGO
SOSTRATA MATRONA
[CANTHARA] ANVS
PHRYGIA ANCILLA

prol. 1—28 53

PROLOGV8

Nequoi sit uostmm miruin, quor partis seni

poeta dederit, quae sunt adulescentium,

id prunum dicam^ deinde quod ueni eloquar. 3

oratorem esse udluit me, non prdlogum: ii

ULOstnlm iudicium fecit, me actor^m dedit,

si hie actor tantum pdterit a facilndia,

quantum file potuit c6gitare commode,

qui orationem lianc scripsit, quam dictilrus sum. 15

nam qu6d rumores distulerunt maliuoli,

multas contaminasse Graecas, dilm facit

paucas Latinas: factum id esse hie ndn negat,

neque se pigere et deinde factunmi ailtumat.

habet bonorum ex^mplum, quo exempl6 sibi 20

licere id facere qudd illi fecenint putat.

tum quod maliuolus uetus poeta dictitat,

repente ad studium hunc se adplicasse mtisicum,

amicum ingenio fretum, haud natura sua:

arbitrium nostrum, nostra existumatio 25

ualebit. qua re oratos omnis uds nolo,

ne pills iniquom p6ssit quam aequom oratio.

facite aequi sitis: date crescendi copiam,

duplex quae ex argumento facta est simplici. 6

nouam esse ostendi et quae esset: nunc qui scripserit

et quoia Graeca sit, ni partem maxumam

existumarem scire nostrum, id dicerem.

nunc quam ob rem has partis didicerim paucis dabo. 10

13 si] sed || 18 factttmhicesseid (id esse factum hie) |
26 omnes uos oratos

54 PROLOGVS HAVTON TDffORVMENV prol. 29—62

nouarum qui spectandi faciunt cdpiam

sine uitiis: ne ille pr6 se dictum existumet, 30

qui iniper fecit seruo currenti lu uia

decease populum: qu6r insano seruiat?

eius i6 peccatis plilra dicet, qu6m dabit

alias nouas^ nisi finem maledictis facit. 34

hodi^ sum acturus Hailton timonlmenon^ 5

ex lutegra Graeca mtegram comoediam. 4

adeste aequo animo: date potestatem milii 35

statariam agere ut liceat per sil^ntium^

ne semper seruos cilrrens^ iratils senex,

edax parasitus^ sycophanta autem mpudens^

auarus leno adsidue s^endi smt mjlii

clamdre summo^ cilm labore maxumo. 40

mea cailsa causam banc iiistam esse animum indilcite^

ut aliqua pars labdris minuatilr mibi.

nam mine nouas qui scribunt^ nil parctint seni:

siquae laboridsast^ ad me cilrritur;

si l^nis est, ad aUum defertilr gregem. 46

in hac est pura oratio. experunini,

in utramque partem^ ing^nium quid possit meum. 47

ex^mplum statuite in me, ut adulesc^ntuli 61

uobis placere stildeant potius quam sibi.

si numqnam anare pretium statui arti meae 48

et eum esse quaestum in animum induzi TnaTnTrnmn

quam maxume seraire uostris commodis 60

33 eius de] de illiiis | 6 heauton |

I 1, 1—26 HAVTON TDiORVMENOS 55

OHBEMES MENEDEMVS

SENES DVO

CH. Quamquam haec inter nos nilper notitia admodmnst 1 1
(inde adeo qnom agrum in prdxmno hie mercatus es)
nee rei fere sane amplius qnicquam fait: 55

tamen nel uirtns tila me uel uicuiitas^

5 qnod ego in propinqua parte amicitia^ puto^
facit lit te audacter moneam et familiariter^
quod mihi uidere praeter aetat^m tuam
facere et praeterquam r^s te adhortatiir tua. 60

nam pr6 denm fidem atque hominum, quid nis tibi?

10 quid qua^ris? annos sexaginta natus es^
aut pills eo, ut conicio; in his regionibus
meliBrem agrum neque preti maioris n6mo habet;
seru6s num pluris? promde quasi nemd siet, 66

ita attente tute illorum officia fdngere.

15 numquam tarn mane egredior neque tam uesperi
domilm reuortor, qum te in fondo conspicer
fodere ailt arare aut aliquid ferre. denique
nullilm remittis tempus neque te respicis. 70

haec ndn uoluptati tibi esse satis certd seio.

20 *enim' dices ^quantum hie dperis fiat padnitet/
quod in 6pere faciundo dperae consumis tuae,
si stimas in illis dxercendis^ plils agas.
ME. Chremds, tantumne ab re tuast oti tibi, 76

alidna ut cures, ea quae nihil ad te attinent?

25 CH. Homo sum: humani nihil a me alienilm puto.

64 qnom] quod || 61 atque hominum fidem || 63. 64 agrum
in his regionibus | meliorem neque || 65 seruos compluris ||
72 at enim dices me ||

56 HAVTON TIMORVMENOS 1 1, 26—56

nel m^ monere hoc uel percontari puta:
rectilmst, ego ut faciam; non est, te ut deterream.
ME. Mild SIC est usus; tibi ut opus factdst, face. 80
CH. An quoiquamst usus homini, ut se cruciet? ME. Mihi.

30 CH. Siquid laborist, ndllem: sed quid istiic malist?
quaeso, quid de te tantum commeruisti? ME. Eheu!
CH. Ne lacruma, atque istuc, quidquid est, fac me lit

sciam:
ne retice, ne uerere, crede inquam mihi: 86

aut cdnsolando aut consilio aut re iiluero.

86 ME. Scire hoc uis? CH. Hac quidem caiisa qua dixi tibi.
ME. Dicetur. CH. At istos rastros interea tamen
adp6ne, ne labora. ME. Minume. CH. Quam rem agis!
ME. Sine me, uociuom tempus nequod dem mihi 90
laboris. CH. Non sinam, mquam. ME. Ah, non ae-

quom facis.

40 CH. Hui! tam grauis hos, quaeso? ME. Sic meritilmst

meum.
CH. Nunc Idquere. ME. Filium linicum adulescentulum
habeo. ah, quid dixi? habere me? immo habui, Chromes:
nunc habeam necne incertumst. CH. Quid ita istiic?

ME. Scies. 95

est 6 Corintho hie aduena anus paupercula;

45 eius fOiam ille amare coepit uirginem,
prope Tit pro uxore haberet: haec clam me omnia,
ubi rem resciui, coepi non humanitus
neque ut animum decuit aegrotum adulescentuK 100
tractare, sed ui et uia peruolgata patrum.

50 cottidie accusabam: ^hem, tibine haec diutius
Kcere speras facere me uiuo patre,
amicam ut habeas prope iam in uxoris loco?
erras, si id credis, et me ignoras, CHnia. 105

ego te meum esse dici tantisper uolo,

55 dum quod te dignumst facies; sed si id non facis,
ego quod me in te sit facere dignum inuenero.

83 meruisti ||

I 1, 57—89 HAVTON TIMORVMENOS 57

nulla adeo ex re istuc fit nisi ex nimio 6tio.
ego istuc aetatis n6n amori operam dabam^ no

sed in Asiam hinc abii propter pauperiem atque ibi
60 simill rem et belli gloriam armis repperi.'
postremo adeo res rediit: adulescentulus
saepe eadem et grauiter aiidiendo uictus est:
putauit me et aetate et beniuolentia 115

plus scire et prouidere quam se ipsiim sibi:

CH. Quid ais? ME. Clam me est profSctus^ mensis

tris abest.
CH. Ambo accusandi^ etsi lUud inceptilm tamen
animist pudentis signum et non instrenui. 120

ME. Vbi c6mperi ex eis, qui fuere ei couscii^

70 domilm reuortor maestus atque animo fere
pertiirbato atque incerto prae aegritildine.
adsido: adcurrunt serui^ soccos detrahunt;
inde alii festinare lectos stemere, 125

cenam adparare: pro se quisque sedulo

75 faciebant^ quo iUam mfhi lenirent miseriam.
ubi uideo, haec coepi cdgitare *liem, tdt mea
soK solliciti smt causa, ut me unum expleant?
ancfllae tot me uestiant? sumptrls domi 130

tantos ego solus faciam? sed gnatum ilnicum,

80 quern pariter uti his decuit aut etiam amplius,
quod ilia aetas magis ad baec utenda idoneast,
eum ego hmc eieci miserum iniustitia mea!
malo quidem me quouis dignum d^putem, 135

si id faciam. nam usque dum file uitam illam colet

85 inopem, carens patria db meas iaiilrias,
interea usque iUi de me suppliciiim dabo,
laborans, parcens, quaerens, iUi seruiens.'
ita facio prorsus: nil relinquo in aedibus, 140

nee uas nee uestim^ntum: conrasi omnia.

112 gloriam armis belli || 117 Chreme || 125 inde alii]
nideo alios || 129 solius {| sunt ||

58 HAVTON TDiORVMENOS I 1, 90—119

90 ancillas, seruos, nisi eos qui opere nlstico
faciiindo facile silmptum exsercirent suom^
omnis produxi ac uendidi. inscripsi iKco
aedis mercede. quasi talenta ad qumdecim 145

coegi, agrum hunc mercatus sum, luc me exdrceo.

96 decr^ui me tantisper minus iniilriae,

Chremes, meo gnato face^e, dum uiuam miser;
nee fas esse, ulla m^ uoluptate liic frui,
nisi ubi file hue saluos redierit mens particeps. 160
CH. Ligenio te esse in liberos leni puto,

100 et ilium dbsequentem, siquis recte aut c<5mmode
tractaret. uerum nee ilium tu satis noueras
nee t6 iUe; hoc ubi fit, ibi non uere uiuitur.
tu iUiim numquam ostendisti quanti penderes, 155
nee tibi illest credere ailsus quae est aequ6m patri.

106 quod si esset factum, haec nilmquam euenissent tibi.
ME. Ita res est, fateor: p^ccatum a me maxumest.
CH. Menedeme, at porro recte spero et illiitn tibi
saluom adfuturum esse hic confido pr6pediem. 160
ME. Vtinam ita di faxint! CH. Facient. nunc si

cdmmodumst

110 (Dionysia hic sunt hodie), apud me sis nolo.

ME. Non pdssum. CH. Quor non? quaeso tandem

aliquantulum
tibi parce: idem absens facere te hoc uolt filius.
ME. Non c6nuenit, qui iUum ad laborem hinc

pepulerim, 165

nunc me ipsum fugere. CH. Sicinest sentdntia?

116 ME. Sic. CH. Bene uale. ME. Et tu. — CH. La-

crumas excussit mihi,
miseretque me eius. sed ut diei t^mpus est,
tempust monere me hiinc uicinum Phaniam,
ad c^nam ut ueniat: ibo, uisam si domist. — 170
nihil opus fuit monit6re: iam dudilm domi

143 exercerent || 147 tantisper me || 148 uiuam] fiam ||
153 tu ilium satis (tu satis ilium) || 154 hoc qui fit ubi j| 165 ad
laborem inpulerim ||

1 1, 120—2, 16 HAVTON TDiORVMENOS 59

120 praesto apud me esse aiunt; egomet eonuiuas moror.
ibo adeo hinc intro. s^d quid crepuenint fores
hinc a me? quisnam egr^ditur? hue concessero.

OLITIFHO OHBEMES

ADVLESCENS SENEX

CL. Nihil adhuc est quod uereare, Clinia: haudqua- 1 2

quam etiam cessant: 175

et illam simul cum nilntio hie tibi adfaturam hodi^ scio.
proia tu sollicitiidiaem istam falsam^ quae te exerdciat^

mittas.
CH. Quieum loquitur fOius?
5 CL. Pater adest, quern u61ui: adibo. pater^ opportune

aduenis. «

CH. Quid est? CL. Eunc tu Menedemumnostinndstrum

uicinilm? CH. Probe. 180

CL. Huic fflium scis esse? CH. Audiui esse: m Asia.

CL. Non est, pater:
apad ]i6s est. CH. Quid ais? CL. Aduenientem, e

naui egredientem ilico
abdilxi ad cenam: nam miln cum e6 iam usque a

pu^ritia
10 fuit semper familiaritas. CH. Yoluptatem magnam

nilntias.
quam u^em Menedemum ihuitatum, ut ndbiscum esset,

amplius, 185

ut hanc laetitiam necopinanti primus obicerem ei domi!
atque etiam nunc tempus est. CL. Caue faxis: non

opus est, pater.
CH. Quapr6pter? CL. Quia enim incertust etiam,

quid se faciat. m6do uenit;
15 timet dmnia, iram patris et animum amicae se erga
ut sit suae.

176 tibi hie | 183 iam inde risque || 188 incertuniBt
189 patris iram |

60 HAVTON TIMORVMENOS 1 2, 16—34

earn misere amat; propter earn haec turba atque abitio

euenit. CH. Scio. 190

CL. Nunc seruolum ad earn in lirbem misit, et ego

nostrum una Syrum.
CH. Quid narrat? CL. Quid ille? miserum se esse.

CH. Miserum? quern minus crederes?
quid relicuist quin habeat, quae quidem in homine

dicuntiir bona?
20 parentis^ patriam incolumem^ amicos^ genus^ cognatos^

ditias.
atque ha^c perinde silnt ut illiust animus qui ea

possidet: 195

qui uti scit, ei bona; illi, qui non lititur recte, mala.
CL. Lnmo file fait senex mportunus semper, et nunc

ml magis
uere6r*quam nequid in. ilium iratus plils satis faxit^

pater.
25 CH. lUicine? sed me r^primam: nam in metu esse

hunc illist iltile.
CL. Quid tilte tecum? CH. Dicam: utut erat, mansum

tamen oportuit. 200

fortasse aliquantum iniquior erat praeter eius lubidinem:
pateretur: nam quem ferret, si parentem non ferret

suom?
huncine erat aequom ex m6re iUius an iUum ex huius

uiuere?
80 et quod ilium insimulat dilrum, id non est: n&m pa-

rentum iniuriae
unius modi sunt ferme (paulo qui est homo tolera-

bilis) : 205

scortari crebro nolunt, nolunt crebro conuiuarier,
praebent exigue sumptum; atque haec sunt tamen ad

uirtutem omnia,
uerum ilbi semel cupiditate animus sese deuinxit mala^

192 crederest || 194 diuitias || 195 illius animus (illius
animus est) || 199 illene? sed reprimam me || 203 illius more [|
208 ubi animus (animus ubi) semel se cupiditate |

I 2, 35— n 1, 12 HAVTON TIMORVMENOS 61

85 necessesty Clitiphd, consilia consequi consimilia.
scitilmst periclum ex aliis facere, tibi quod ex usil

siet. 210

CL. Ita credo. CH. Ego ibo hinc latro, ut mdeam in

• cenam quid nobis siet.
tu, at tempus est diei'^ uide sis nequo hinc abeas

longius.

OLITIPHO

ADVLESCENS

Quam iniqui sunt patres in omnis adulescentis iildices! n i
qui aequom esse censent nds a pueris ilico nasci senes
neque illarum adfinis esse rerum, quas fert adu-

lescentia. 215

lubidine ex sua moderantur^ nilnc quae est^ non quae

olun fuit.
5 Tnihi fOius si erit ilmquam^ ne ille facili me utetiir

patre:
nam et cognoscendi et ignoscendi dabitur peccati locus:
non lit meust^ qui Tuihi per alium ostendit suam sen-

tentiam.
perii! is mi^ ubi adbibit plus paulo, sua quae narrat

facinora! 220

nunc ait ^periclum ex aliis facito^ tibi quod ex usil

siet.'
10 astiitus: ne ille hau scit^ quam mibi nunc silrdo narret

fabulam.
magis mine me amicae dicta stimulant ^da mibi' atque

*adfer mihi':
quoi quod respondeam nil habeo: neque me quis-

quam est miserior.

211 NOBISQXJIDINGEK (nobis cenae quid, cenae quid nobis) {|
216 ex sua lubidine || 217 si umquam filius erit || 219 mens

62 HAVTON TIMORVMENOS H 1, 13—2, 12

nam hie Glmia^ etsi is qudque suarum r^rum sat agitata

tamen 225

habet bene ac pudice eductam, ignaram rei meretriciae.
15 meast petax^ procax, magnifica. silmptuosa; n6bilis;

turn quod dem ei, ^recte' est: nam nil esse mihi re-

ligiost dicere.

hoc ego mali non pndem inueni^ neque etiam dum

scit pater.

CLINIA OLITIPHO

ADVLESCENTES DVO

n 2 CLN. Si mihi secundae res de amore meo ^ssent^ iam

dudiim scio 230

uenissent; sed uereor, ne mulier me absente hie cor-

nipta sit.
coneiirrunt multa eam opmionem quae mihi animo

exailgeant:
oeeasiO; loeus^ aetas^ mater quoius sub imperidst mala^
6 quoi nil iam praeter pretium duleest. CLT. Clioia!

CLN. Ei miserd mihi!
CLT. Etiam caues, ne uideat forte hie te a patre ali-

quis exiens? 235

CLN. Faeiam; sed nescio quid profecto mi animus prae-

sagit mali.
CLT. PergiQ istue prius diiildicare, quam seis quid

ueri siet?
CLN. Si nil mali esset, iam hie adessent. CLT. Iam aderunt.

CLN. Quando istiie ^iani' erit?
10 CLT. Non edgitas hine Idngule esse? et miilierum

nosti moras:
dum mdliuntur, dilm eonantur, annus est. CLN. O

CKtipho, 240
timed. CLT. Respira: eccum Dromonem eiim Syro
una: adsiint tibi.

226 rei] artis || 227 petax] potens || 232 multae opiniones
quae mihi animum || 239 nosti mores mulierum ||

n 3, 1—16 HAVTON TIMORVMENOS 63

SYBVS DBOMO CLINIA CLITIFHO

SEBVI DVO ADVLESCENTES DVO

SY. Afn tu? DR. Sic est. SY. V^runi interea, dilm n 3

sermones caedimus^
illae STUxt reKctae. CLT. Mulier tibi adest: audin^

Clmia?
CLN. Ego uero audio et nunc demum uiuo et ualeo,

CKtipho.
SY. Mmume mirum: adeo mpeditae silnt: ancillanlm

gregem 245

6 dticunt secum. CLN. Perii, unde iUi silnt ancillae?

CLT. Men rogas?
SY. Non oportuit relictas: portant quidrerum! CLN. Ei

mihi!
SY. atmim, uestem; et uesperascit, et non nouenlnt

uiam.
factum a nobis stilltest. abi dum tii^ Dromo^ illis

6buiam.
propera; quid stas? — CLN. Vae mihi misero, quanta

de spe d&idi! 250

10 CLT. Qui istuc? quae res te sollicitat aiitem? CLN. Ro-

gitas quid siet?
uiden tu? ancillas ailrum uestem^ quam ego cum una

ancillula
Mc reliqui, unde ei esse censes? CLT. Vah, nunc

demum intSilego.
SY. Di boni, quid tiirbaestl aedes ndstrae uix capi^nt,

scio.
quid comedent! quid fl)ibent! quid sene erit nostro

miserius! 255
15 sed eccos uideo quos uolebam. CLN. Iiippiter, ubi-
nam &t fides?

244 audio nnnc demmn et uideo || 250 misero mihi || 251 quid
istac I 256 uideo eccos ||

64 HAVTON TIMORVMENOS H 3, 16—39

dum ego propter te errans patria careo demens, tu

interea loci
conldcupletasti te, Antiphila, et me in his deseruisti

malis,
propter quam in summa infamia sum et meo patri mi-
nus obsequens,
quoius mine pudet me et miseret. qui harum m6res

cantabat milii, 260

so monuisse frustra, neque eum potuisse ilmquam ab liac

me aspellere!
quod tamen nunc faciam: tiim, quom gratum mihi

esse potuit, nolui.
nemdst miserior me. SY. Hic de nostris uerbis errat

uidelicet,
quae hie silmus locuti. Clmia, aliter tiiom amorem

atque est accipis:
nam et uitast eadem et animus te erga idem ac fait, 265
26 quantum ex re eapse coniecturam fecimus.

CLN. Quid est obsecro? nam mihi nunc nil rerum

omniumst
quod malim quam me hoc falso suspicarier.
SY. Hoc primum, ut nequid hums rerum ignores: anus,
quae est dicta mater esse ei antehac, non fait; 270
80 ea dbiit mortem, hoc ipsa in itinere alterae
dum narrat, forte audiui. CLT. Quaenam est altera?
SY. Mane: hoc quod coepi prunum enarrem, CKtipho;
post istuc ueniam. CLT. Propera. SY. lam primum

omnium,
ubi uentum ad aedis est, Dromo pultat fores. 275
85 anuB quaedam proditi 'h^ec ubi aperit ostium,
contmuo hic se intro conieit, ego cdnsequor;
anus foribus obdit peagulum, ad lanam redit.
hic sciri potuit ailt nusquam^sflibi, Clfuia,
quo stildio uitam suam te absente exegerit, 280

261 expellere || 266 ex ipsa re || 276 aperuit || 277 coniecit
intro II

n S, 40—70 HAVTON TIMORVMENOS 65

40 ubi de mprouisost interaentum miilieri.

nam ea ris turn dedit existumandi c6piam

cottidianae uitae consuetildinem^

quae quoiusque ingenium ut sit declarat maxume.

texentem telam stiidiose ipsam offendimus^ 285

45 mediocriter uestitam ueste lilgubri

(eias anuis causa opmor quae erat mortua)

sine ailro: turn omatam ita uti quae ornantiir sibi:

nulla arte malas expolitam miiliebri;

capillus passus proUxe et circilm caput 290

5oreiectus necleg^nter, pax. CLN. Syre mi, dbsecro,

ne me in laetitiam frilstra conicias. SY. Anus

subtemen nebat. praeterea una ancillula

erat; ea texebat lina, pannis obsita,

neclecta, inmunda inliluie. GLT. Si haec sunt, Clioia, 295
56 uera, ita uti credo, quis te est fortunatior!

scin tu? banc quam dicit sordidatam et sdrdidam,

magnum boc quoque signumst, d6minam esse extra

n6xiam,

eius qu6m tam neclegilntur intemiintii.

nam disciplinast primum munerarier 300

eo aneillas eis ad dominas qui adfectant uiam.

CLN. Perge, 6bsecro te, et caue ne falsam gratiam

studeas ioire. quid ai't, ubi me ndminas?

SY. Vbi dicimus redisse te et ordre uti

uennret ad te, millier telam desinit 305

e5 continuo et lacrumis 6pplet os totilm sibi,

ut facile scires desiderio id fieri.

CLN. Prae gaiidio, ita me di ament, ubi sim n^scio:

ita timui. GLT. At ego nil esse scibam, Glinia.

age diim uicissim, Sjre, die quae illast altera? 310
70 SY. Adddcimus tuam Baccbidem. GLT. Hem, quid?

Baccbidem?

282 dedit tum || 289 arte malas] mala re esse || 290 pro-
lixus y 299 cum eius || 300. 301 disciplina est eisdem mune-
rarier I aneillas primum | 304 orare] rogare || 307 fieri tuo
309 sciebam

Terentiui ed. Fleckeiien. Ed. II.

66 HAVTON TIMORVMENOS H 3, 71—90

eho sceleste, qu6 illam ducis? SY. Qu6 ego illam?

ad nos scilicet.
CLT. Ad parfcremne? SY. Ad eum ipsum. CLT. Olionii-

nis inpudentein audaciam! SY. Heus,
n6n fit sine periclo facinus magnum nee memorabile.
CLT. Hoc uide: in mea uita tibi tu laiidem is quae-

sitiim, scelus? 315

76iibi si paululilm modo quid te fdgerit, ego perierim.

quid illo facias? SY. Ai enim.. CLT. Quid *enim'?

SY. Si sinas, dicam. CLN. Sine.
CLT. Siao. SY. Ita res est haec nunc, quasi quom . .

CLT. Quas malum ambages mihi
narrare occipit! CLN. Syre, uerum hie dicit: mitte,

ad rem redi.
SY. Enim uero reticere nequeo: miiltimodis in-

iilrius 320

80 CKtipho est neque fSrri potis est. CLN. Aiidiundum

herclest, tace.
SY. Vis amare, uis potiri, uis quod des illi ^ffici;
tiiom esse in potiundo periclum n6n uis: baud stulte

sapis,
siquidem id saperest, uelle te id quod n6n potest

contingere.
aiit haec cum iUis silnt babenda, aut lUa cum his

mittenda sunt. 325

86 harum duarum condicionum mine utram malis uide,
etsi consiliiim quod cepi rectum esse et tutiim scio.
nam apud patrem tua amica tecum sine metu ut sit

copiast.
tiim quod illi argentum es pollicitus, eadem hac in-

ueniam uia,

qudd ut efficerem orando surdas iam ailris reddideras

mihi. 330

90 quid aliud tibi uis? CLT. Siquidem hoc fit. SY. Si-
quidem? experiundo scies.

315 tu tibi n 320 multis modis ||

n 3, 91—109 HAVTON TIMORVMENOS 67

CLT. Age age, cedo istuc tudin consilium: quid id

est? SY, Adsimulabimus
ttLam amicam huius esse amicam. CLT. Pdlcre: liic

quid faci^t sua?
an ea quoque dicetur huius, si ilna haec dedecorist

parum?
SY. Immo ad tuam matrem abducetur. CLT. Quid eo?

SY. Longumst, CKtipho, 336
95 81 tibi narrem, quam 6b rem id faciam: u^ra causast.

CLT. Fabulae!^
nil satis firmi uideo, quam ob rem accipere hunc mi

expediat metum.
SY. Mane, habeo aliud, si istest metus, quod ambo

confiteamini
sme periclo esse. CLT. Hums modi obsecro aliquid

reperi. SY. Maxume:
ibo obuiam huic, dicam lit reuortatilr domum. CLT.

Hem, 340

100 quid dixti? SY. Ademptum tibi iam faxo omn^m

metum,
in ailrem utramuis otiose ut dormias.
CLT. Quid ago nunc? CLN. Tune?^ qu6d boni CLT.

Syre! — die modo
uerum. SY. Age modo: hodie sero ac nequiquam

uoles.
CLN. datilr, fruare dilm licet: nam nescias 345

106 CLT. Syre mquam! — perge porro, tamen istilc ago.
CLN. eius sit potestas posthac an numquam tibi.
CLT. Verum hercle istuc est. — Syre, Syre inquam,

heus heiis, Syre!
SY. Concaluit. quid uis? CLT. Redi, redi. SY. Ad-
sum: die quid est?
iam hoc quoque negabis tibi placere. CLT. Lnmd,

Syre, 350

333 hie quid] quid hie (eedo quid hie) || 338 si istue
metuis J 340 hine || reuortantur || 346 inquam. SY. perge O

68 HAVTON TIMORVMENOS H 3, 110-139

110 et me ^t meiun amorem et famam permitt6 tibi.

tu es iildex: nequid accusandns sis uide.

SY. Ridiculumst te istuc me admonere, Clitipho:

quasi istic mea res minor agatur quam tua!

hie siquid nobis fdrte aduorsi euenerit^ 365

115 tibi enint parata uerba, huic homini uerbera:

quaprdpter haec res ne litiquam neclectilst mibi.

sed istilnc exora^ ut silam esse adsimulet. CLN. Scilicet

factilnun me esse: in eilm iam res rediit locum,

ut sit necessus. CLT. Merito te amo, Clmia. 360
120 CLN. Verum ilia nequid titubet! ST. Perdoctast probe.

CLT. At hoc demiror, qui tarn facile pdtueris

persuadere illi, qua6 solet quos sp^mere!

ST. Li tempore ad earn u^ni, quod rerum dmniumst

primilm: nam quondam misere oflfendi ibi militem 865
135 eius ndctem orantem: haec arte tractabat uirum,

ut ilKus animum ciipidum inopia incenderet

ead^mque ut esset apud te hoc quam gratissumum.

sed heiis tu, uide sis nequid inprudens ruasi

patrem nouisti ad has res quam sit p^rspicax; 370
ISO ego te ailtem noui quam esse soleas mpotens:

inuersa uerba, eu^rsas ceruic^s tuas,

gemitils, screatus, tiissis, risus abstine.

CLT. Laudabis. ST. Vide sis. CLT. Tiitimet mirabere.

ST. Sed quam cito sunt cdnsecutae miilieres! 375
185 CLT. Vbi silnt? quor retines? ST. Iam nunc haec

non ^st tua.

CLT. Scio, apud patrem; at nunc interim? ST. Nihild

magis.

CLT. Sine. ST. Ndn sinam, inquam. CLT. Qua^so

pauUsper. ST. Veto.

CLT. Salt^m salutare. ST. Abeas, si sapias. CLT. Eo.

quid istic? ST. Manebit. CLT. Hdminem felicem!

ST. Ambula. 380

354 minor mea res | 857 negleotumst (neglectni est)
380 o hominem |

n 4, 1—10 HAVTON TIMORVMENOS 69

BACOHIS ANTIFHILA CLINIA SYBVS

MERETRIX MVLIER ADVLESCENS SERVOS

BA. Edepol te, mea Antiphila^ laudo et fdrtunatam n 4

iiidico,
id qaom studuisti^ isti formae ut in6res consimiles

forent:
mmumeqne^ ita me di ament^ miror^ si te sibi quisque

^xpetit.
nam mihi^ quale ingenium haberes^ fdit indicio oratio:
5 et qnom egomet nunc mecum in animo uitam tuam

considero 385

6nmiumque ade6 nostrarum^ uolgus qnae ab se se-

gregant,
et nos esse isti modi et nos non esse hand mirabilest.
nam expedit bonas ^sse nobis; n6s^ quibttscom est res^

non sinunt:
quippe forma inpillsi nostra nos amatores colunt:
10 baec nbi inmindtast^ ill! silom animum alio c6nfe-

runt ; 390

nisi si prospectmn mterea aliquid est, desertae muimus.
nobis cum uno semel ubi aetatem agere decretilmst uiro,
quoins mos maxum^st consimilis nostrum, ei se ad

nos adplicant.
lioc beneficio utrique ab utrisque nero deuincimini,
IS tit numquam ulla amdri uostro incidere possit cala-

mitas. 395

AN. Nescio alias: mequidem semper scio fecisse sedulo,
tit ex illius cdmmodo meum compararem c6mmodum.

CL. Ab,
erg6, mea Antiphila, til nunc sola reducem me in

patriam facis:
nam dum abs te absum, omnes mihi labores fadre
quos cepi leues,

387 istius || 893 ei] hi ||

70 HAVTON TIMORVMENOS H 4, 20— HI 1, 13

20 praet^rquam tui carendum quod erat. SY. Credo. CL.

Syre, uix siIflFero: 400
hocm me miserum n6n licere meo mode ingemilm frui!
SY. Imino lit patrem tuom uidi ex tuo abitu, diu etiam

duras dabit.
BA. Quisnam hic adulescens est, qui intuitur nos? AN.

Ah, retine me, dbsecro.
BA. Amabo quid tibist? AN. Disperii: perii misera!

BA. Quid stupes?
25 CL. Antipbila! AN. Videon Cliniam an non? BA. Qu^m

uides? 405

CL. Salue, anime mi. AN. mi Clfni'a, salue. CL. V't

uales?
AN. Saluom aduenisse gaiideo. CL. Teneone te,
Antipbila, maxume exoptata animd meo?
SY. Ite mtro: nam uos iam dudum exspectat senex.

CKEEMES MENEDEGBIVS

SENES DVO

in 1 CH. Luciscit hoc iam. cesso pultare 6stium 410

uicini, primo ex me lit sciat sibi fflium
redisse? etsi adulescentem boo nolle inteUego.
ueriim quom uideam miserum bune tam excrueiarier
6 eius abitu, celem tarn msperatum gaiidium,
quom illi pericli nibil ex indicid siet? 416

baud faciam: nam quod potero adiutabo senem.
item ut filium meum amieo atque aequali suo
uideo inseruire et sdcium esse in negotiis,
10 nos quoque senes est aequom senibus dbsequi.
ME. Aut ego profecto ingenio egregio ad miserias 420
natiis sum, aut iUud falsumst, quod uolgo aiidio
dici, diem adimere aegritudinem bdminibus.

401 hocine || 402 uidi esse habitum || 408 animo exoptata ||
411 primum ||

m 1, 14—43 HAVTON TDiOEVMENOS 71

nam mihi quidem cottidie augescit magis
15 de fOio aegritiido^ et quanto diiltius

abest^ magis cupio tanto et magis desidero. 425

CH. Sed ipsum foras egressum uideo: ibo, adloquar.

Menedeme^ salue: mlntium adportd tibi,

quoius maxume te fieri particip^m cupis.
20 ME. Numquidnam de meo gnato audiuisti^ Cbremes?

CH. Valet atque uiuit. ME. Vbinam est quaeso? CH.

Apud m^ domi. 430

ME. Meus gnatus? CH. Sic est. MB. V^nit? CH.

Certe. MB. Clmia

meus u^jQit? CH. Dixi. MB. Eamns: due me ad eum^

obsecro.

CH. Non u61t te scire se redisse etiam, ^t tuom
26 conspectum fugitat: propter peccatum h6c timet,

ne tila duritia antiqua ilia etiam adaiicta sit. 435

ME. Non tu lUi dixti ut essem? CH. Non. ME. Quam

ob r^m, Cbremes?

CH. Quia pessume istac in te atque in ilium c6nsulis,

si t^ tam leni et uicto esse animo ostenderis.
so ME. Non possum: satis iam, satis pater dunis fui.

CH. Ah,

uehemens in utramque partem, Menedeme, es nimis, 440

aut largitate nimia aut parsimonia.

in eandem fraudem ex l^c re atque ex ilia incides.

primum 61im potius quam paterere filium
s6 commetare ad mulierculam, quae paiilulo

tum erat contenta quoique erant grata onmia, 445

proterruisti bine, ea coacta ingratiis

postilla coepit uictum uolgo quaerere.

nunc quom sine magno intertrimento non potest
4obab^ri, quiduis dare cupis. nam ut tii scias,

quam ea mine instructa piilcre ad perniciem siet, 460

primilm iam ancillas secum adduxit pliis decem,

oneratas ueste atque ailro: satrapa si siet

429 gnato meo jj Chreme U 452 satrapas (satrapes) ||

72 HAVTON TDiOBVMENOS m 1, 44—75

amator^ numquam silfferre eius sumptils queat:

Asnedilm tu possis. ME. Estne ea intus? CH. 8it

rogas?
sensi: namque unam ei cenam atque eius comitibus 455
dedi; quodsi iterum mihi sit danda^ actilm siet.
nam at alia omittam^ pjtissando mddo mihi
quid uim absumpsit ^sic hoc' dicens; ^asperum,

50 pater ^ hoc est: aliud lenius sodds uide!'
rel^ui dolia omnia ^ omnis serias: 460

omnis soUicitos habuit^ atque haec ilna nox!
quid te futurum censes, quem adsidue ^xedent?
ita me di amabunt, ilt me tuarum miseritumst,

55 Menedeme, fortunarum. ME. Faciat quidlubet:
sumat consumat perdat, decretilmst pati, 465

dum illiim modo habeam m^cum. CH. Si certiimst tibi
sic facere, permagni illud re ferre drbitror,
ut ne scientem sentiat te id sibi dare.

60 ME. Quid faciam? CH. Quiduis p6tius quam quod

cogitas:
per alium quemuis tit des, falli te sinas 470

techinis per seruolum: etsi subsensi id quoque,
illds ibi esse, id agere inter se clanculum.
Syrus cum mo uostro consusurrant, c<5nferunt

85 consilia ad adulescentes; et tibi perdere
talentum hoc pacto satius est quam illo minam. 475
non mine pecimia agitur, sed iUud quo modo
minumo periclo id di^mus adulescentulo.
nam si semel tuom animum iUe inteU^xerit,

70 prius proditurum te tuam uitam et prius
pecilniam omnem, quam abs te amittas fOium: 480
huic quantam fenstram ad nequitiem patefeceris,
tibi aiitem porro ut non sit suaue uiuere!
nam deteriores omnes sumus licentia.

75 quodqudmque est, quom ei incident in ment^m, uolet

461 habui || 467 illud permagni || 471 technis || 480. 481 filium
hui I quantam fenestram | 484 quod cuique cum incident ||

m 1, 76—2, 2 HAVTON TIMORVMENOS 73

neque id putabit prauom an rectum sit: petet. 486

tu rem perire et ipsum uon poteris pati.

dare denegaris? ibit ad illud ilico,

qui maxume apud te se ualere s^ntiet:
80 abitilrum se abs te esse ilico minitabitur.

ME. Yidere uera atque ita uti res est dicere. 490

CH. Somnum hercle ego bac nocte 6culis non uidi meis^

dum id quaere ; tibi qui fOium restituerem.

ME. Cedo d^xtram: porro te idem oro ut facias,

^ Chromes.
85 CH. Paratus sum. ME. Scin quid nunc facere t^ nolo?

CH. Die. ME. Quod sensisti illos me incipere fallere, 496

id lit maturent facere: cupio iUi dare

quod uolt, cupio ipsum iam uidere. CH. Operam dabo.

paulum hoc negoti mi dbstat: Simus 6t Crito
90 uicjni nostri hie ambigunt de fmibus:

me cepere arbitrum: ibo ac dicam, ut dixeram 500

operam daturum me, h6die non posse eis dare.

contmuo hie adsum. ME. Ita quaeso. — di uostram

Mem!

itan cdmparatam esse hominum naturam dmnium,
95 aliena ut melius uideant et diiildicent

quam sila! an eo fit, quia in re nostra aut gaildio 505

sumus pra^pediti nimio aut aegritildine?

hie mihi nunc quanto pliis sapit quam egomet mihi! —

CH. Dissolui me, otiosus operam ut tibi darem.
100 Syrus est prendendus atque adhortandiis mihi.

a me nescio quis exit: concede hinc domum, 510

ut ii6 nos inter nds congruere s^ntiant.

SYBVS CHBEMES

SERVOS SENEX

SY. Hac lilac circumciirsa: inueniundum 6a tamen, m 2
argentum; intendenda m senemst fallacia.

493 Chreme || post v. 497 sequuntur w. 509^511 ||
602 adero || 512 inueniundumst (est) ||

74 HAVTON TIMORVMENOS IH 2, 8—81

CH. Num me fefeUit hosce id struere? uidelicet

ille Glmiai seruos tardiusculust: 615

5 idcirco huic nostro traditast proumcia.

ST. Quis hie Idquitur? perii. nilnmam haec audimt?

CH. Syrel SY. Em!

CH. Quid tu istic? SY. Becte equidem. sed te mir6r,

Cliremes,

tarn mane, qui heri tantum biberis. CH. Nil nimis.

SY. *Nil' narras? uisast uero, quod dici solet, 520
10 aquilae senectus. CH. H^ia! SY. Mulier cdmmoda,

faceta haec meretrix. CH. Sane itidem uisast mihi.

SY. Et quidem, ere, forma lilculenta. CH. Sic, satis.

SY. Ita non ut olim, sed uti nunc, san6 bona:

minumeque miror, Clinia hanc si deperit. 525

15 sed hab^t patrem quendam auidum misere atque aridum,

uicinum hunc: nostin? at quasi is non ditiis

abilndet, gnatus eius profugit mopia.

scis ^sse factum ut dico? CH. Quid ego ni sciam?

hominem pistrino dignum! SY. Quem? CH. Istunc

seruolum 580

so dico adulescentis, SY. Sjre, tibi timui male.

CH. qui passus est id fieri. SY. Quid facer^t? CH.

Rogas?

aliquid reperiret, fihgeret fallacias,

unde esset adulesc^nti, amicae qu6d daret,

atque hilnc difficilem inuitum uersar^t senem. 585

26 SY. Garris. CH. Haec facta ab illo oportebat, Syre.

SY. Eho qua^so laudas, qui eros fallunt? CH. fn loco

ego uero laudo. SY. Recte sane. CHL Quippe qui

magnarum saepe id r^medium aegritiidinumst:

if^ iam huic mansisset iinicus gnatiis domi. 540

80 SY. locdn an serio file haec dicat nescio,

nisi mihi quidem addit animum, quo lubeat magis.

515 Cliniae || 518 Chreme || 521 commoda et 522 itidem]
idem || 528 ere] hercle || 526 miserum || 527 diuitiis || 529 ego
nesciam || 585 seruaret || 541 ille haec] illaec ||

m 2, 32—8, 4 HAVTON TMOEVMENOS 75

CH. Et nilnc quid exspectat, Syre? an dum hinc denuo

abeat^ quom tolerare ille huius smnptus non queat?

nonne ad seuem aliquam fabricam fingit? SY. St6-

lidus est. 545

^ GH. At te adiutare opdrtet adulesc^ntuli

causa. SY. Facile equidem facere possum^ si iubes:

etenun quo pacto id fieri soleat, calleo.

CH. Tanto hercle meKor. SY. Ndn est mentiri meum.

CHL Fac ergo SY. At heus tu, facitodum eadem haec

memineris^ 550

40 huius siquid simile forte aliquando euenerit^

ut silnt humana^ tiios ut faciat fOius.

CH. Non lisus ueniet, spero. SY. Spero hercle ^go

quoque,

neque eo nunc dico^ quo quicquam ilium s^nserim;

sed siquid^ nequid. qua^ sit eius aetas^ uides^ 555
45 et ne ego te, si usus ueniat, magnifice, Chromes,

tractare possim. CH. De istoc, quom usus uenerit,

uidebimus quid opus sit: nunc istiic age. —

SY. Numquam commodius quicquam erum audiui loqui,

nee quom male facere crederem mi inpilnius 560

5olicere. quisnam a nobis egreditilr foras?

OHBBMES OLITIFHO STBY8

^ENEX ADVLESCENS SEEVOS

CH. Quid istuc quaeso? qui istic mos est, Olitipho? HI 8

itane fieri oportet?
CL. Quid ego feci? CH. Vidin ego te m6do manum

in sinum huic meretrici
mgerere? SY. Acta haec res est: perii. CL. Mene?

CH. Hisce oculis, ne nega.
facis adeo indigne iniuriam illi, qui non abstineas
manum. 565

544 ille huius] illius || 551 si quid huius || 556 Ghreme ||
559 quicquam] umquam || 560 facerem ||

76 HAVTON TIMORVMENOS EI 3, 6—22

5 nam istaec quidem contumeliast^

hominem amicnm recipere ad te atque ems amicam

sdbigitare.
uel heri in uino quam mmodestus foisti, SY. Factum.

CH. quam molestus!
lit equidem, ita me di ament, metui, quid futurum

denique essetl
noui ego amantis: aniTmiTTi aduortunt grauiter quae

non censeas. 670

10 CL. At mihi fides apud hilnc est^ nil me istius factu-

nim, pater.
CH. Esto^ at eerte hinc mlo eoncedas aliquo ab ore

eorum aUquantisper.
millta fert lubido: ea faeere prdhibet tua praesentia.
de me ego facio coniecturam: nemost meorum ami-

corum hodie,
^pud quern expromere omnia mea occillta^ Glitipho^

aiideam. 676

15 apud alium prohibet dignitas; apud alium ipsi facti

pudet,
ne ineptus, ne prot&uos uidear. qu6d ilium faeere

er^dito,
sed n6strumst intellegere, utquomque atque libiquom-

que opus sit dbsequi.
ST. Quid iste narrati CL. Perii. SY. Clitipho, haec

ego praecipio tibi? ^
hominis frugi et t^mperahtis fdnctu's officiiim? CL.

Tace sodes. 680

20 SY. Recte sane! CH. Syre, pudet me. SY. Cr6do:

neque id iniilria: quin
mihi molestumst. CL. Perdis me hercle . . SY. Verum

dico quod uidetur.
CL. Non accedam ad illos? CH. Eho quaeso, ilna

aceedundi uiast?

670 amantinm || 672 hinc uolo] ut hinc (ut) || 674 ego de
me II 676 ipsius II

in 3, 23—40 HAVTON TIMORVMENOS 77

ST. Actumst: hie prius se uidicarit quam ego argen-

tum efifecero.
Ghremes^ uin tu homini sbilto mi auscultare? CH.

Quid faciam? SY. lube hunc 586
S5 abire bine aliquo. CL. Qu6 ego bine abeam? SY. Qu6

lubet: da iUis locum:
abi deambulatum. CL. Deambulatum, qu6? SY. Vah,

quasi desit locus!
abi sane istac^ ist6rsum, quo uis. CH Recte dicit,

censeo.
CL. Di te ^radicent^ Syre, qui me bine extnldis! SY

At tu istas tibi
pol p6stbac comprimit6 manus! — 690

30 c^nsen uero? quid ilium porro credas facturiim,

Cbremes,
msi eum^ quantum tibi opis di dant^ seruas castigas

mones?
CH. Ego istue curabo. SY. Atqui nunc tibi, ^re,

istic adseruandus est.
CH. Fiet. SY. Si sapias: nam mibi iam minus minus-

que optemperat.
CH. Quid tu? ecquid de ill6 quod dudum t^cum egi

egisti, Syre? 696

85 repperisti tibi quod placeat an non? SY. De fallacia

dicis? est: inueni nuper quandam. CH. Frugi es.

cedo quid est?
SY. Dieam, uerum ut ex alio aliud uicidit. CH. Quid-

nam, Syre?
SY. Pessuma baec est meretrix. CH. Ita uidetur.

SY. Lnmo si scias!
uah, uide quod inceptet f acinus, iuit quaedam anus

Corinthia bic: 600
40 quoi dracbumarum baec argenti oUm mille dederat
miituom.

685 Chreme || 689. 690 at tu pol tibi istas | posthac
591 Chreme | 693 ere tibi || 696 Syre aut || 696 an nondum
etiam || 698 aliud ex alio || 601 drachmarum (dragmaruzn) ||

78 HAVTON TIMORVMENOS IH 3, 41— IV 1, 4

CH. Qnid tmn? SY. Ea mortuast: reliqnit filiam

adulescentulam.
^a relicta huic arrabonist pro illo argento. CH. In-

tellego.
SY. Hanc secum hue addilxit^ ea quae est nilnc apud

uxor^m tuam.
CH. Quid turn? SY. Cliniam orat, sibi ut id nilzLC

det: illam iUi tamen 605

45 p6st daturam: mille nummum p6scit. CH. Et poscit

quidem? SY. Hui,
dilbium id est? ego sic putaui . . CH. Quid nunc fa-
cere cdgitas?
SY. Egone? ad Menedemum ibo^ dicam hanc esse captain

e Caria^
ditem et nobil^m: si redimat^ magnum inesse in ea lucrum,
CH. Erras. SY. Quid ita? CH. Pr6 Menedemo mine

tibi ego respdndeo 610

50 'n6n emo': quid ag&? SY. Optata loquere. CH. Qui?

SY. Non est opus.
CH. Ndn opus est? SY. Non hercle uero. OH. Qui

istuc, miror. SY. lam scies.
mane, mane, quid est quod tam a nobis grauiter

crepuerilnt fores?

SOSTBATA OHBEMES [OANTHABA] STBY8

MATRONA SENEX ANVS SERVOS

IV 1 SO. Nisi me animus fallit, hic profectost anulus, quern

ego siispicor,
is quicum expositast gnata. CH. Quid uolt sibi, Syre, ,

haec oratio? 615

SO. quid est? isne tibi uidetur? CA. Dixi equidem,

libi mi ostendisti, ilico
eum esse. SO. At satis ut contemplata mddo sis, mea

nutrix. CA. Satis.

617 ut satis I

IV 1, 5—23 HAVTON TIMOEVMENOS 79

5 SO. Abi nilnciam intro^ atque ilia si iam lauerit^ mihi

nilntia. —
hie ego uirum interea opperibor. ST. Te uolt: uideas

quid uelit.
nescio quid tristis est; non temerest: timeo quid sit.

CH. Quid siet? ^ 620

ne ista hercle magno iam conatu magnas nugas dixerit.
SO. Ehem mi uir! CH. Ehem mea lixor! SO. Te ipsum

quaere. CH. Loquere quid uelis.
10 SO. Prfmum hoc te oro, nequid credas me aduorsum

edietiim tuom
£acere esse ausam. CH. Via me istuc tibi, etsi la-

credibilest, credere?
credo. SY. Nescio quid peccati portat haec purgatio. 625
SO. Memiuistin me grauidam esse et te maxumo opere

edicere,
si puellam parerem, nolle tdlli? CH. Scio quid fe-

ceris:
15 srlstulisti. SY. Sic est factum: domna ego^ erus dam-
no ailctus est.
SO. Miaume; sed erat hic Corinthia anus haud inpura:

ei dedi
exponendam. CH. Iiippiter, tantam esse in animo

inscitiam! 630

SO. Pern: quid ego feci? CH Rogitas? SO. Si

peccaui, mi Chremes,
insciens feci. CH. Id quidem ego, si tii neges, certo

scio,
90 te mscientem atque mprudentem dicere ac facere omnia;
tot peccata in hac re ostendis. nam iam primum, si

meum
unperium exsequi uoluisses, mteremptam oportuit, 635
ndn simulare mortem uerbis, re eapse spem uitae dare

626 esse grauidam et mihi te I 628 domina ergo || 636 re
ipsa II

80 HAVTON TIMORVMENOS IV 1, 24—46

at id omitto: misericordia, animus matemils: sino.
25 quam bene uero abs te prospectum sit quod uolui^ id

c6gita:
nempe anui illi prodita abs te filiast plamssume^
per te uel uti quaestum faceret uel uti ueniret pa-
lam. 640
credo, id cogitasti: *quiduis satis est, dum uiuat modo/
quid cum illis agas, qui neque ius neque bonum atque

aequ3m sciunt?
80 melius peius, pr6sit obsit, nil uident nisi quod lubet.
SO. Ml Chremes, peccaui, fateor: umcor. nunc hoc te

dbsecro,
quando tuos est animus, mi uir, natura ignoscentior, 645
lit meae stultitiae m iustitia tua sit aliquid praesidi.
CH. Scflicet equidem istuc factum ignoscam: uerum,

Sostrata,
96 male docet te mea facilitas multa. sed istuc quid-
quid est,
qua hoc occeptumst caiisa, loquere. SO. Vt stiiltae et

misere omnes sumus
religiosae, quom exponendam do iUi, de digito anulum 650
detraho et eum dico ut una ciim puella exponeret,
si moreretur, ne expers partis esset de nostris bonis.
10 CH. Istuc recte: conseruasti te atque illam. SO. Hie

is est anulus.
CH. "^nde habes? SO. Quam Bacchis secum addiixit

adulescentulam, SY. Hem,
quid ilia narrat? SO. ea lauatum dum it, seruan-

dum mihi dedit. 655

animum non aduorti primo; sed postquam aspexi, ilico
cognoui, ad te exsilui. CH. Quid nunc silspicare aut

inuenis
46' de ilia? SO. Nescio, nisi ex ipsa quadras, unde hunc

habuerit,

638 prospectum est quid uoluisti cogita J 644 Chreme
645 quanto || animus natu grauior ignoscentior || 649 miserae

IV 1, 46—2, 6 HAVTON TIMOBYMENOS 81

81 potis est repemi. SY. Interii: plils spei uideo

quam uolo.
nostrast^ si itast. CH. Yinitne illa^ quoi ta dederas?

SO. N^scio. 660

CBL Quid renuntiauit olim? SO. Fecisse id quod

iilsseram.
OH. Nomen mulieri cedo quid sit, lit quaeratur. SO.

Philterae.
50 ST. Ipsast. mirum ni ilia saluast ^t ego perii. CH.

Sostrata^
sequere hac me intro. SO. Hoc lit praeter spem euenit!

quam timui male,
n^ nunc animo ita esses duro, ut 61im in tollendo,

Ghremes ! 665

CH. Non licet hominem esse saepe ita lit uolt, si res

n6n sinit.
nilnc ita tempus fert, mi ut cupiam fdiam: olim nil

minus.

SYRVS

SERVOS

Nisi me animus fallit milltum, baud multum a me IV 2

aberit infortiinium:
ita bac re in angustum 6ppido nunc meae coguntur

copiae:
nisi si aliquid uideo, ne esse amicam banc gnati re-

sciscat senex. 670

nam qu(5d de argento sperem aut posse p6stulem me

fallere,
6 nibil est: triumpho, si licet me latere tecto abscedere.
crucidr bolum mibi tantum ereptum tam desubito e

faucibus.

662 mulieris || 664 me intro hac. SO. at || 666 Glireme
667 fert] est ||

Terentius ed. FleokeUen. Ed. II. 6

82 HAVTON TIMORVMENOS IV 2, 7—3, 12

quid agam? ailt quid comminiscar? ratio de integro

ineundast milii.
nil tain difficilest, quih quaerendo inuestigari p6ssiet. 676
quid si hoc nunc sic incipiam? nihil est. quid, sic?

tantundem egero.
10 at SIC opinor. ndn potest, immo optume. euge habeo

optumam.
retraham hercle ego idem iUud ad me, opinor, fugitiuonoi

argentum tamen.

OLINIA SYRVS

ADVLESCENS SERVOS

rv 3 CL. Res mlUa mihi posthac potest iam interuenire tanta,
quae mi aegritudinem adferat: tanta haec laetitia ob-

drtast. 680

patri me dedo niinciam, ut frugalior sim quam uolt.
SY. Nil me fefellit: c6gnitast, quantum aiidio huius

uerba.
6 istiic tibi ex sententia tua optigisse laetor.
CL. mi Syre, audisti obsecro? SY. Quid ni? qui

usque una actfuerim.
CL. Quoiquam aeque audisti cdmmode quicquam eue-

nisse? SY. Nulli. 686
CL. Atque ita me di ament, ilt ego nunc non tarn

meapte caiisa
laetor quam iUius, quam ego scio esse hondre quouis

dignam.
10 SY. Ita credo, sed age, Clmia, nunc da te mihi uicissim:
nam amici quoque res est uidenda in tiito ut con-

locetur,
nequid de amica mine senex . . CL. Iiippiterl SY.
Quiesce. 690

678 OPINOBIDEMADMEBGOILIiUDHODIEFTJGITnTOM (opinOr ad

me idem illud fugitiuum) || 679 nulla mihi res || 681 dedo patri
me II 685 cui aeque || 688 nunc Clinia age ||

IV 3, 13—33 HAVTON TIMOBVMENOS 83

CL. Antipliila mea nubet mihi. SY. Sicm Tm'ln' inter-

loquere?
CL. Quid faciam? Syre mi, gaildeo: fer me. SY. Pero

hercle u6ro.
15 CL. Dednim uitam apti smnus. SY. Frustra dperam

opicLor silmo.
CL. Loquere: audio. SY. Atiamhocndnagis. CL. Agam.

SY. Videndumst, luquam,
amici quoque res, Clinia, tui in tilto ut conlocetur. 695
nam si nunc a nobis abis et Baccbidem hie relmquis,
senex resciseet flico esse amicam banc CKtipbonis;
20 si abdilxeris, celabitur, itidem lit eelata adhilc est.
CL. At enim istoc, Syre, nil est magis meis nilptiis

adudrsum.
nam quo ore appellabd patrem? tenes quid dicam?

SY. Quid ni? 700

CL. Quid dicam? quam causam adferam? SY. Quin

nolo mentiare:
aperte ita ut res sese babet narrato. CL. Quid ai's?

SY. Iiibeo:
25 illam te amare et ueUe uxorem, banc esse Cliti-

pbonis.
CL. Bonam atque iustam rem dppido imperas et factu

facilem.
et scilicet iam me bdc uoles patrem exorare ut celet 705
senem nostrum? SY. Lnmo ut recta uia rem narret

ordine dmnem. CL. Hem,
satin sanus es aut sdbrius? tuquidem lUum plane

perdis.
30 nam qui ille poterit ^sse in tuto? die mibi.

SY. Huic equidem consilio palmam do: bic me magni-

fice ecfero,
qui uim tantam in me dt potestatem babeam tantae

astiltiae, 710
uera dicendo ilt eos ambos fallam: ut, quom narret
— senex

699 nihil est magis Syre ||

84 HAVTON TIMOEVMENOS IV 8, 34-4, 5

uoster nostro esse istam amieam gnati, non credat

tamen.
85 CL. At enim spem istoc pacto rursum niiptiamni

omnein eripis:
nam dum amieam hanc meam esse credet^ n6n com-

mittet fOiam.
tii fors quid me fiat parui p&dis^ dum illi con-

sulas. 715

SY. Quid malum me aetatem censes uelle id adsimu-

larier?
tinus est dies, dum argentum eripio: pax: nihil am-

plius.
40 CL. Tantum sat habes? quid tum quaeso, si li6c pater

resciuerit?
SY. Quid si redeo ad lUos qui aiunt 'quid si nunc

caeliim mat?'
CL. Metuo quid agam. SY. M^tuis? quasi non 6a

potestas sit tua, 720
qu6 uelis in tempore ut te exsoluas, rem facias palam.
CL. Age age, traducatur Bacchis. SY. Optume ipsa exit

foras.

BAOOHIS CLINIA SYBVS DROMO FHBYGIA

MEBETRIX ADVLESCENS SERVI DVO ANCXLIA

IV 4 BA. Satis p61 proterue me Syri promissa hue in-

dux^runt,
decem minas quas dare mihi pollicitust. quodsi is

nunc me
dec^perit, saepe 6bsecrans me ut u^niam frustra

u^niet; 725

aut qu6m uenturam dixero et constituero, quom is

certe
5 reniintiarit, Clitipho quom in spe pendebit animi:

715 fors] fortasse | 724 mihi dare i|

I

rV 4, d— 23 HAVTON TIMOEYMENOS 85

decipiam ac non ueniam^ Syrus mihi t^rgo poenas

pendet.
CL. Satis scite promittit tibi. SY. Atqui tu lianc

iocari credis?
faciet, nisi caueo. BA. Dormiimt: ego p61 istos com-

mouebo. 730

mea Phrjgia^ audistin^ mddo iste homo quam uillam

demonstrauit
10 Cliarnii? PH. Audiui. BA. Proxumam esse huie fdndo

ad dextram? PH. M^nLioi.
BA. Ciimculo perctirre: apud enm miles Dionysia

agitat:
SY. Quid inceptat? BA. die me hie oppido esse in-

mtam atque adseruari,
uerum aliquo pacto nerba me his datilram esse et

uentilram. 735

SY. Perii hercle! Bacchis, m&ae, mane: quo mittis

istam quaeso?
16 iube maneat. BA. I. SY. Quin est paratnm arg^ntum.

BA. Quia ego maneo.
SY. At qui iam dabitur. BA. "^t lubet. num ego ihsto?

SY. At sciu quid s6des?
BA. Quid? SY. Transeundumst mine tibi hue ad

Menedemum^ et tua pompa
eo transducendast. BA.^ Quam rem agis, scelus? SY.

Egon? argentum ciido, 740
quod tibi dem. BA. Dignam me putas^ quam inliidas?

SY. Non est temere.
20 BA. Etiamne tecum hie res mihist? SY. Minume:

tuom tibi reddo.
BA. Eatur. CL, Sequere hac. — S Y. Heils JDromo ! DR. Quis

meuolt? SY. Syrus. DR. Quid ^st rei?
SY. Ancillas omnis Bacchidis transdilce hue ad uos

propere.
DR. Quam ob rem? SY. Ne quaeras: fcferant quae
secum hue attulerunt. 746

739 hue nunc tibi | 743 SY. sequere hac. heus ||

86 HAVTON TIMORVMENOS IV 4, 24—6, 22

sper^bit smnptum sibi senex leuatma esse harunc abitu:
25 ne ille hailscit^ hoc paulilm lucri quantum ei' damui

adportet.
tu nescies quod seis, Dromo, si sapies. DR. Mutum

dices.

CHBEMES STBVS

SENEX SERVOS

IV 6 CH. Ita m.6 di amabunt, lit nunc Menedemi uicem

miser^t me: tantum deuenisse ad eilm mali! 750

illancin mulierem alere cum iUa familia!

etsi scio^ aliquot h<5s dies non s^ntiet:
5 ita magno desiderio fait ei fOius.

uerum ilbi uidebit tantos sibi sumptds domi

cottidianos fieri nee fieri modum, 755

optabit rursum ut abeat ab se £Qius.

Syrum 6ptume eccum. SY. Cesso hunc adoriri? CH.

Syre!
10 SY. Ehem, te ipsum mihi iam dddum exoptabam dari.

CH. Videre egisse iam nescio quid ciim sene.

SY. De illd quod dudum? dictum factum reddidi. 760

CH. Bonan fide? SY. Bona hercle. CH. Non possitm

pati,

quin tibi caput demiilceam: accede hiic, Syre:
15 faciam boni tibi aKquid pro ista re, ac lubens.

SY. At SI scias quam scite in mentem uenerit!

CH. Vah, gldriare euenisse ex sent^ntia? 765

SY. Non h&cle uero, uerum dico. CH. Die quid est?

SY. Tui Clftiphonis esse amicam banc Baccbidem
20 Menedemo dixit Clinia, et ea gratia

secum adduxisse, ne tu id persentisceres.

CH. Probe. SY. Die sodes. CH. Niinium, inquam. SY.

Immo SIC, satis. 770

748ne8ci8 ] 752 hosce aliquot I 757. 768 Syre. SY.hem. | CH.
quid est? SY. te || 760 dictum ac factum || 761 bona. CH.
hercle non ||

IV 5, 23—50 HAVTON TMORVMENOS 87

sed pdrro ausculta quod superest fallaciae:

sese ipse dicet tuam oidisse ffliam^
25 eius sibi complacitam fdrmam^ postquam asp^xerit^

hanc ciipere uxorem. CH. Modone quae inuentast?

ST. Earn:

et quidem iubebit posci. CH. Quam ob rem istiic,

Syre? 775

nam prdrsum nihil inteUego. SY. Vah, tardus es.

CH. Fortasse. SY. Argentum dabitur illi ad niiptias,
80 aurum atque uestem qui., tenesne? CH. Comparet?

SY. Id ipsum. CH. At ego iUi neque do neque de-

spdndeo.

SY. Non? quam 6b rem? CH. Quam ob rem? me rogas?

homini..? SY. ^t lubet. 780

non ego in perpetuom dicebam ut illam illi dares ^

uerum ut simulares. CH. Non meast simulatio:
ssita tu listaec tua misceto, me ne adnuisceas.

egon quoi daturus non sum^ ut ei desp6ndeam?

SY. Credebam. CH. Minume. SY. Scite poterat

fieri; 785

et ego hoc, quia dudum til tanto opere suaseras,

eo coepi. CH. Credo. SY. Ceterum equidem istiic,

Chremes ,
40 aequi bonique fado. CH. Atqui quam maxume

nolo t^ dare operam ut fiiat, uerum alia uia.

SY. Fiat, quaeratur aliquid. sed iUud qu6d tibi 790

dixi de argento, quod ista debet Bacchi£,

id nilnc reddendumst illi: neque tu scilicet
46 illiic confagies: 'quid mea? num mOu datumst?

num iiissi? num iUa oppignerare fiUam

meam me inuito potuit?' uerum illild, Chremes, 795

dicilnt: ^ius summum sa6pe summast malitia.'

CH. Hand faciam. SY. Lnmo aliis si licet, tibi non

Kcet:
50 omnes te inlautum esse la bene parta re putent.

795 Chreme || 798 in lauta et bene acta parte putant ||

88 HAVTON TIMORVMENOS IV 6, 61—6, 18

CH. Qriin ^omet iam ad earn deferam. SY. Immo

£Qium
iube pdtius. GH. Quam ob rem? SY. Qnia enim in

eum suspitiost 800

translata amoris. CH. Quid turn? SY. Quia uidebitur
magis u^ri simile id esse^ quom hie illi dabit;
55 et simul eonficiam facilius ego quod uolo.
ipse adeo adest: abi^ ecfer argentum. CH. Ecfero.

OLITIPHO SYRVS

ADVLESCENS SERVOS

IV 6 CL. Nullast tarn facilis res^ quin difficilis siet^ 805
quam iuuitus facias, uel me haec deambulatio
(quam non laboridsal) ad languorem dedit.
nee quicquam magis nunc m^tuo quam ne denuo
5 miser aliquo extrudar bihc^ ne accedam ad Bacchidem
ut tequidem di deaeque 6nmes quantumst, o Syre, 810
cum istoc iauento ciimque incepto perduint,
buius modi qui mibi res semper comminiscere,
ubi me excamufices! SY. In' bine quo tu dignus es?
10 quam paene tua me perdidit proteruitas !
CL. Vellem hercle factum, ita meritu's. SY. Meritus?

quo modo? 816

ne m^ istuc prius ex te audiuisse gaildeo,
quam argentum haberes, qudd daturus iam fui.
CL. Quid igitur tibi uis dicam? adisti mibi mammii
15 amicam adduxti, quam non licitumst tangere.
SY. Iam ndn sum iratus. s^ sciu ubi nunc sit tibi 820
tua Bacchis? CL. Apud nos. SY. Non. ^ CL. Ybi

ergo? SY. Apud Cliniam.
CL. Peruu SY. Bono animo es: iam argentum ad

earn deferes,

810 oixmes di deaeque || 813 in tu hinc (ishino, i tu hinc) quo
dignus es || 818 abisti || 819 licitum sit (liceat) [

IV 6, 19—7, IS HAVTON TIMORVMENOS 89

quod ei ^s poUidtns. CL. Gams, unde? ST. A tuo

patre.
20 CL. Ludis fortasse me? SY. Eapse re expenbere.
CL. Ne ego hdmo smn fortimatus: deamo te, Syre. 826
SY. Sed pater egreditur. caue qaicquam admiratus sis^
qua eailsa id fiat; dbsecundato in loeo^
quod imperabit facito^ loquitor paiicula.

OHBmOBS COiilTIPHO STBV8

SENEX ADVLESCENS SERVOS

CK Vbi CKtipho hie est? SY. *Ecce me' inque. CL. iv 7

Eccum hie tibi.
CH. Quid rei ^sset dixti huic? SY. Dm pleraque

omnia. 830

CH. Cape hdc argentum ac defer. SY. I: quid stas,

lapis?
quin accipis? CL. Cedo sane. SY. Sequere hac me

oeius.
6 tu hie nds, dum eximus, mterea opperibere:
nam nihil est iUic qudd moremur diiitius. —
CH. Minas quidem iam decem habet a me fOia, 835
quas pro alimentis esse nunc duco datas;
hasce dmamentis c6nsequentur alterae^
10 porro haec talenta dotis adposeilnt duo.
quam millta iniusta ac praua fimit moribust
mihi mine relictis rebus inueniiindus est 840

aliquis^ labore iauenta mea quoi dem bona.

824 ipsa re || 826 et 827 inverse ordine || 826 admiratuB
sies I 829 ecce me] eccum me || 830 diztm ||

90 HAVTON TIMORVMENOS IV 8, 1-25

MENEDEMVS 0HBEME8

SENES DVO

IV 8 ME. Multo dmnium nunc me fortunatissumum
factilm puto esse^ quom te^ gnate^ int^ego
resipfsse. OH. Vt errat! ME. Te ipsum quaerebam,

Chremes:
serua^ quod in te est^ fflium et me et familiam. 845

5 CH. Gedo quid uis faciam? ME. Inu^nisti hodie fOiam.
GH. Quid tum? ME. Hane uxorem sibi dari uolt

Clmia.
CH. Quaes6 quid tu homini's? ME. Quid id est? CH.

lamne obKtus es^
inter nos quid sit dictum de fallacia^
ut e& uia abs te argentum auferretilr? ME. Scio. 850

10 CH. Ea r^s nunc agitur ipsa. ME. Quid narras^

Chremes?
immo haec quidem, quae apild me est^ Clitiphdnis est
amica. CH. Ita aiunt^ et tu credis 6mnia^
et ilium iUam uelle uxorem, ut, quom desponderim,
des qui aiirum ac uestem atque alia quae opus sunt

cdmparet. 855

15 ME. Id &t profecto: id amicae dabitur. CH Scilicet
datum iri. ME. Ah, frustra sum igitur gauisils miser,
quiduis tamen iam malo quam hunc amittere.
quid mine renuntiem abs te responsilm, Chremes,
ne sentiat me sensisse atque aegre ferat? 860

20 CH. Aegre? nimium illi, Menedeme, indulges. ME. Sine:
inceptumst: perfice h6c mi in perpetudm, Chremes.
CH Die cdnuenisse, egfese te de nilptiis.
ME. Dicam. quid deinde? CH Me facturum esse omnia,
genenlm placere; pdstremo etiam, si uoles, 865

s5 desponsam quoque esse dicito. ME. Em, istuc u6-
lueram.

844 Chreme || 851 Ohreme || 854 ilium aiunt uelle || 857 da-
turum. ME. uah || 862 Chreme ||

IV 8, 26— V 1, 12 HAVTON TIMORVMENOS 91

CHL Tanto dcius te ut poscat et tu, id quod cupis,
quam ocissume ut des? ME. Cilpio. CH. Ne tu

propediem,
ut istam rem uideo, istius obsaturabere.
sed haec uti sunt^ caiitim et paulatim dabis, 870

30 si sapies. ME. Faciam. CH. Abi ihtro: uide quid

pdstulet.
ego domi ero, siquid me uoles. ME. San^ uolo:
nam te scientem faciam^ quidquid ^gero.

MSSNEDEMVS OHBEMBS

8ENES DVO

ME. Ego me non ita astiltum neque ita p^rspicacem y i

esse id scio,
sed hie adiutor meus et monitor et praemonstrator

Chremes 875

hoc mihi praestat; in me quiduis harum rerum c6n-

uenit,
qua^ sunt dicta in stillto: caudex^ stipes^ asinus^

pliimbeus;
5 fh ilium nil potest: exsuperat eius stultitia haec 6mnia.
CH. (3he, desiste inquam deos, uxor, gratulando optiin-

dere,
tiiam esse inuentam gnatam, nisi illos 6x tuo ingenio

iildicas, 880

lit nil credas mtellegere, nisi sit dictum centiens.
sed interim quid iUic iam dudum gnatus cessat cilm

Syro?
10 ME. Qu6s ai's homines, Chremes, cessare? CH

Ehem, Menedeme, aduenis?
die mihi, Chniae quae dixi niintiastin? ME. Omnia.
CH. Quid ait? ME. Gaudere adeo occepit, quasi qui
cupiunt niiptias. 885

874 non tarn astutum J 879 desine || 881 sit dictum] idem
dictum sit (dictumst) || 883 Chreme ||

92 HAVTON TIMORVMBNOS V 1, 13--32

GH. Hahahae. ME. Quid risisti? GH. Semi uenere

in ment^m Syri
calliditates. ME. Itane? GH. Voltus qu6que homi-

pum fingit scelus.
15 ME. Gnatus quod se adsimulat laetum^ id dicis? GH.

Id. ME. Idem istiic mihi
uenit in mentem. GH. Veterator! ME. Magis, si

magis nons^ putes 889

ila rem esse. GH. Ain tu? ME. Quih tu ausculta. GH.

Mane rfwm, hoc prius scire expeto,
quid perdideris. nam ilbi desponsam nilntiasti {Qio,
continuo iniecisse uerba tibi Dromonem scilicet^
80 spdnsae uestem aurum atque ancillas 6pus esse: ar-

gentum ilt dares.
ME.N6n. GRQuid^non'? ME. Non, ihquam. GH.Neque

ipse gnatus? ME. Nil prorsiim, Ghremes.
magis unum etiam instare^ ut hodie cdnficerentur

mlptiae. 895

GH. Mira narras. quid Syrus mens? ne is quidem

quicquam? ME. Nihil.
GH. Quam 6b rem, nescio dquidem. ME. Miror, qui

alia tam plane scias.
85 sed tuom quoque Syrus idem flle mire finxit fOium,
lit ne paululilm quidem subolat esse amicam hanc

Gliiiiae.
GH. Quid agit? ME. Mitto iamdsculari atque amplexari:

id nil puto. 900

GH. Quid est quod ampKiis simuletur? ME. Vah! GH.

Quid est? ME. Audi modo.
6at mihi ultumis conclaue in aedibus quoddam retro:
80 hilc est intro latus lectus, uestimentis stratus est.
GH. Quid postquam hoc est factum? ME. Dictum

factum hue abiit Glitipho.
GH. S61us? ME. Solus. GH. Tiineo. ME. Bacchis
' consecutast iKco. 906

897 ME. nescio equidem |{ 898 ille tuum quoque Syrus idem {{

V 1, 38—69 HAVTON TIMORVMENOS 93

Ca S61a? ME. Sola. CBL Perii. ME. Vbi abiere intro,

operuere dstium. CBL Hem^
Clfoia haec fieri uidebat? ME. Quid ni? mecum una

simul.
s5 CH. Filiist arnica Baccliis: Menedeme, occidi.

ME. Quam ob rem? OH. Decern dierum uix mihist

familia.
ME. Quid? istilc times quod ille dperam amico dat

suo? 910

GH. Imm6 quod amicae. ME. Si dat. GH. An dubium

id tibist?
quemquamne tarn comi animo esse aut leni putas^
40 qui se uidente amicam patiatilr suam . .?
ME. Quid m? quo uerba facilius dentiir mihi.
CH. Derides merito. mine ego mihi suscenseo: 915
quot res dedere, ubi pdssem persentiscere,
ni essem lapis I quae uidi! uae miserd mihi!
45 at ne illi id baud imiltum^ si uiuo, ferent:

nam iam.. ME. Non tu te cohibes? non te respicis?
non tibi ego exempli satis sum? CH. Prae ira-

cilndia^ 920

Menedeme^ non sum apild me. ME. Tene istiic loqui!
nonne id flagitiumst, te aliis consiliilm dare^
50 foris sapere^ tibi non pdsse te auxiliarier?

CH. Quid fadam? ME. Id quod tu me fecisse aibas

parum.
fac t^ patrem esse sentiat: fac ut aildeat 925

tibi credere omnia, abs te petere et poscere,
nequam aliam quaerat copiam ac te deserat.
55 GH. Immo abeat multo malo quo uis gentium,
quam bic per flagitium ad mopiam redigat patrem.
nam si illi pergo silppeditare siimptibus, 930

Menedeme, mihi iliac uere ad rastros res redit.
ME. Quot incommoditates hac re accipies, nisi caues!

912 animo tarn comi (communi) H 918 illi id] illud ||
924 aiebas | 931 illaec I 932 incommoditates in hac |

94 HAVTON TDiORVMENOS V 1, 60—81

60 dijSicilein ostendis te et post ignosces tamen^
et id erit ingratum. CH. Ah nescis, quam doleam.

ME. tt lubet.
quid hoc qu6d rogo, ut ilia niibat nostro? nisi quid

est 935

quod malis. CH. Imiuo et gener et adfines placent.
ME. Quid dotis te dixiisse dicam fOio?
66 quid opticuisti? CH. D6tis? ME. Ita dico. CH. Ahl

ME. Chremes,
nequid uereare, si minus: nil nos dos mouet.
CH. Dilo talenta pro re nostra ego esse decreui satis; 940
sed ita dietu opus est^ si me uis saluom esse et rem

et fOium,
omnia me mea bona dixisse doti iUius. ME. Quam

rem agis?
70 CHL Id mirari te simulato et ilium hoc rogitatd simul^
quam 6b rem id faciam. ME. Quih ego uero quam

6b rem id facias nescio.
CH. Egone? ut eius animum, qui nunc liixuria et

lasciuia 945

diffluit^ retilndam, redigam^ ut qu6 se uortat nesciat.
ME. Quid agis! CH. Mitte: sine me in hac re gerere

mibi morem. ME. Sino:
75 itane uis? CH. Ita. ME. Fiat. CH. Ac iam ux6rem

ut arcessat paret. —
hic ita ut liber6s est aequom dictis confatabitur.
sed Syrum quidem ego h6die, si uiuo, adeo exomatiim

dabo^ 950

adeo depexum, lit dum uiuat meminerit semper mei:
qui sibi me pro deridiculo ac delectament6 putat.
8on6n^ ita me di ament^ auderet facere baec uiduae

miilieri,
quae m me fecit.

933. 934 te esse et ignosces tamen | post || 937 dicam te
dixisse || 938 Chreme ^^^ i^ie mea omnia bona doti dixisse
illi II 960 ego hodie] egone ||

V 2, 1—19 * HAVTON TDiORVMENOS 95

GIJTIPHO MENEDEMVS CHBEMES SYBVS

ADVLESCENS SENES DVO SERVOS

CL. Itane tandem quaeso est^ Menedeme^ Y 2

Tit pater
tarn in breui spatio dninem de me ei^cerit animilm

patris? 955

quodnam ob factum? quid ego tantum scfleris admisi

miser?
u61go faciunt. ME. Scio tibi esse hoc grauius multo

ac dilrius^
5 quoi fit; uerum ego haild minus aegre patior, id qui

nescio
n& rationem capio, nisi quod tibi bene ex animo nolo.
CL. Hic patrein astare aibas. ME. Eccum. — CH. Quid

me incusas, Clitipho? 960

hums quidquid ego feci, tibi prosp^ et stultitiae tuae.

ilbi te uidi esse animo omisso et suauia in praes^ntia

10 quae essent prima habere neque consillere in longi-

tildinem:
cepi rationem^ lit neque egeres neque ut haec posses

perdere.
ilbi quoi decuit priino, tibi non Kcuit per te mihi

dare^ 965

abii ad proxumiim, tibi qui erat: ei commisi et cre-

didi.
ibi tuae stultitiae semper erit praesidium, CKtipho,
isuictus, uestitiis, quo in tectum te receptes. CL. Ei

mihi!
CH. Satius est quam te ipso herede haec possidere

Bacchidem.
ST. Disperii : scelestus quantas ttirbas conciui ihsciens ! 970
CL. Emori cupid. CH. Prius disce quaeso, quid sit uiuere.
Tibi scies, si displicebit uita, tum istoc Tititor.

960 aiebas || 961 quidquid ego huiTis

96 HAVTON TIMORVMENOS V 2, 20—36

80 ST. tie, licetne? CH. Ldquere. SY. At tuto. CH. L6-

quere. SY. Quae istast prauitas
qoa^ue amentiast^ quod peccaui ^go^ id obesse huici

CH. nicet.
ne te admisce: n^mo accusat^ Sjre^ te: nee tu aram

tibi 976

n& precatorem pararis. SY. Quid agis? CH. Nil

suscenseo
nee tibi nee tibi: nee uos est aequom quod faei6 mibi.

STBVS CLITIFMO

8EBV0S ADVLE8CENS

25 SY. ITfeabiit? uah, rogasse uellem. CL. Quid? SY. unde

peterem mihi cibumf
ita n6s abalienauit. tibi iam esse ad sororem intell^o.
CL. Ade6n rem rediisse^ ilt periclum etiam a fame

mihi sit, Syrel 980

SY. Modo lieeat uiuere, est spes CL. Quae? SY. nos

esurituros satis.
CL. Inrides in re tanta neque me quicquam consilio

adiuuas?
30 SY. Lnmo et ibi nunc sum et ilsque dudum id egi,

dum loquitiir pater,
et quantum ego intellegere possum, CL. Quid? SY.

non aberit Idngius.
CL. Quid ergo? SY. Sic est: non esse horum te arbi-

tror. CL. Qui istiic, Syre? 985
satin sanus es? SY. Ego dicam quod mi in mentemst,

tu diiildica.
dum istis faisti solus, dum nulla alia delectatio
s5 quae propior esset, te mdulgebant, tibi dabant: nunc

filia
postquamst inuenta uera, inuentast caiisa qui te ex-
pellerent.

978 mihi peterem I 980 redisse ||

V 2, 87—3, 3 HAVTON TIMORVMEINOS 97

GL. Est udri simile. SY. An tu 6b peccatmn hoc esse

ilium iratilm putas? 990

CL. Non arbitror. SY. Nunc aliud specta: matres

omnes ffliis
in peccato adiutnces^ auxilio m patema iniilria
40 Solent ^sse: id non fit. GL. Y6rum dicis; quid ego

nunc faciam^ Syre?
SY. Suspitionem istanc ex illis quaere, rem profer

palam.
si n<5n est uera^ ad misericordiam ambos adduces cito^ 995
ant scibis quoius sis. GL. R^cte suades: faciam. —

SY. Sat recte h6c mihi
in mentem uenit: nam quam maxume huic uana baec

suspifciost,
45 tain facilume pacem patris in leges confici^t suas.
etiam bailscio an iam uxorem ducat ac Syro nil gratiae.
quid hoc ailtem est? senex exit foras: ego fiigio. ad-

huc quod factumst, 1000

mirdr non continue hihc me abripuisse. ad Mene-

demum hunc pergam:
eum mihi precatorem paro; seni ndstro fidei nil habeo

SOSTBATA CHBEMES

MATRONA SENEX

SO. Profecto nisi caues, tu, homo, aliquid gnato con- V 3

ficies mali:
idque adeo miror, qu6 modo
tarn ineptum quicquam tibi uenire in mentem, mi uir,

potuerit. 1006

QUAM

993 ego] ergo || 997. 998 namqtteadulesgensmaxume-

nUIOU N . \EC i . SFCS .... I TAM FAGILLUME PATRIS PAOEM (nam-

que adulescens quam in minima spe situs | erit tarn facillume
patris pacem) || 1001 mibobgontinuohunoadbipuisseadmene-
DEMX7M (miror non iussisse ilico arripi me ad Menedemum) J

Terentins ed. Fleokeisen. Ed. II. 7

98 HAVTON TIMORVMENOS V 3, 4—21

CH. Oh, pergin muUer ddiosa esse? uUam ego rem

lunquam in uita mea
6 uolui, quin tu in ea re mihi aduorsatrix faeris, Sdstrata?
at sjf rogem iam, quid est quod peccem aut quam 6b

rem id faciam: nescias,
in qua re nunc tam confidenter r^stas, stulta. SO. Ego

nescio?
CH. Imm6 scis, potius quam quidem redeat ihtegra

eadem oratio. SO. Oh, loio
iniquos es, qui m6 tacere de re tanta postules.
10 CH. Non postulo iam: loquere; nihilo minus ego hoc

faciam tamen.
SO. Facies? CH. Verum. SO. Non uides quantilm

mali ex ea re excites?
siibditum se silspicatur. CH. 'Siibditum' ain tu? SO.

Sic erit, .

mi uir. CH. Confitere? SO. Au, te obsecro, istuc

inimicis siet! 1016

egon confitear meilm non esse fOium, qui sit mens?

15 CH. Quid? metuis ne n6n, quom uelis, conuiSacas esse

illiim tuom?
conuinces facile ex te natum: nam tui similis est

probe. 1020

nam illi nil uitist relictum, qum idem itidem sit tibi.
20 tiim praeterea nisi tu nulla talem pareret filium.
sed ipse egreditur, quam seuerus! rem quom uideas^

censeas.

SO. Quod filiast inuenta? CH. Non: sed quod magis credun-

dum siet 101 B

id quod est consimilis moribus

1006 ullam] nullamne || 1010 ad integrum eadem (haeo
eadem) || 1022 talem nisi tu nulla (talem nulla nisi tu) ||

Y 4, 1—19 HAVTON TIMORVMENOS 99

OLITIFHO SOSTBATA CHBEMES

ADVLESCENS MATRONA SENEX

GL. Si ilmquam tdlum fiiit tempus^ mater, quom ^o V 4

uoluptati tibi
filerim, dictus {Qius tuos udstra uoltmtate: 6bsecro, 1025
ems ut memineriis atqne inopis ndnc te miserescat mei:
qudd peto ant quod uolo, parentes meos ut common-

stres milii.
5 SO. 6bsecro, mi gnate, he istue m animum inducas

tuom,
dlienum esse te. GL. Sum. SO. Miseram me, hdcine

quaesisti dbsecro?
ita mibi atque huie sis superstes, lit iu ex me atque

hoe natus es, 1030

et caue posthae, si me amas, umquam istuc uerbum

ex te aildiam.
GH. At ego, si me metuis, mores caue in te esse istos

s^ntiam.
10 GL. Quos? GH. Si scire uiis, ego dicam: g^rro iners

fraus h^uo
ganeo's, damndsus: crede, et ndstrum te esse crddito.
GL. Non sunt haec parentis dicta. GH. Non, si ex

capite SIS meo 1035
natus, item ut Min^ruam esse aiunt ex loue, ea causa

magis
patiar, Glitipho, flagitiis tuis me infamem fieri.
15 SO. Di istaec prohibeant! GH. Deos nescio: ^go quod

potero, s^ulo.
quaeris id quod habes, parentis: qudd abest non quaens,

patri
quo modo obsequare et ut serues quod labore inud-

nerit. 1040

non mihi per fallacias addilcere ante oculds..? pudet
dicere bac praesente uerbum tilrpe: at te id nulld modo

1036 aiunt Mineruam esse ||

100 HAVTON TDiORVMENOS V 4, 20—5, 18

80 facere puduit. CL. Eheu^ quam ego nunc t6tns dis-

plice6 mihi!
quam pudet! neque qu6d principium ad placandum

inueniam scio.

MENEDEMVS CHBEMES SOSTBATA OLITIPHO

SENES DVO MATBONA ADVLESCENS

V 6 ME. Enim uero Chremfe nimis grauiter cnlciat adu-

lesc^ntulum 1045

niinisque inhumane: ^xeo ergo^ ut pacem conciliem.

optume
ipsos uideo. GH. Ehem^ Menedeme^ qu6r non arcessi

iubes
filiam et quod dotis dixi firmas? SO. Mi uir, te

dbsecro
5ne facias. GL. Pater, dbsecro mi igndscas. ME. Da

ueniam, Chremes:
sine te exprem. CH. Egon mea bona ut dem Bacchidi

dond sciens? 1060

ndn faciam. ME. At id nos ndn sinemus. CL. Si me

uiuom uis, pater,
ijgnosce. SO. Age, Chremes mi. ME. Age quaeso, ne

tam offirma te, Chremes.
CH. Quid istic? uideo ndn Kcere ut codperam hoc

pertendere.
10 ME. Facis, ut te decet. CH. Ea lege hoc adeo faciam,

SI facit
qudd ego hunc aequom censeo. CL. Pater, impera:

faciam dmnia. 1055

CH. ^xorem ut ducas. CL. Pater! CH. Nihil aiidio.

SO. Ad me recipio:
faciet. CH. Nil etiam aildio ipsum. CL. Perii! SO. An
dubitas, CKtipho?

1055 omnia faciam impera J

V 6, 14—23 HAVTON TIMORVMENOS 101

CH. immo utrum uolt. SO. Faciet omnia. ME. Ha^c dum

incipias^ grauia sunt^
15 dilmque ignores; ilbi cognoris^ £icilia. GL. Faciam^

pater.
SO. Gnate, ego pol tibi dabo puellam lepidam^ quam

tn facile ames^ 1060

filiam Phandcratae nostri. CL. Rilfamne illam uirgi-

nem^
caesiam^ sparso ore^ adunco naso? non possiim^ pater.
CH. Heia, ut elegans est! credas animum ibi esse.

SO. Aham dabo.
20 CL. Lnmo^ quandoqnidem ducendast^ egomet habeo

propemoduin
quam nolo. SO. Nunc laildo^ gnate. CL. Archdnidi

buius filiam. 1065

CH. Satis placet. CL. Pater, h6c nunc restat. CH. Quid?

CL. Syro ignoscas uolo
quad mea causa fecit. CH. Fiat. Cantob. V6s ualete
et plaiidite.

1060 gnate mi ego |

METRA HVIVS FABVLAE HAEO SVNT

ad 174 iambici senarii

Bs 177 trochaici octonarii

s» 179 trochaici septenarii

178 trochaicus quatemarius catalecticus

ad 186 iambici octonarii

trochaicus septenarius

ad 241 iambici octonarii

ad 266 trochaici septenarii

ad 264 iambici octonarii

ad 311 iambici senarii

ad 339 trochaici septenarii

ad 380 iambici senarii

ad 397 trochaici septenarii

ad 404 iambici octonarii

ad 561 iambici senarii

et 563 » 568 et 569 trochaici octonarii

BB 570 trochaici septenarii

:= 571 iambici octonarii

566 iambicus quatemarius

SB 572 trochaici octonarii

trochaicus septenarius

trochaicus octonarius

trochaicus septenarius

ad 578 iambici octonarii

trochaicus septenarius

ad 582 trochaici octonarii

et 584 trochaici septenarii

ad 589 iambici octonarii

590 iambicus quatemarius

103

y. 591 ad 613 trochaici septenarii

- 614 ad 622 iambici octonarii

- 623 ad 667 trochaici septenarii

- 668 ad 678 iambici octonarii

- 679 ad 707 iambici septenarii

- 708 iambicus senarius

- 709 ad 722 trochaici septenarii

- 723 ad 748 iambici septenarii

- 749 ad 873 iambici senarii

- 874 ad 907 trochaici septenarii

- 908 ad 939 iambici senarii

- 940 ad 977 trochaici septenarii

- 978 ad 999 iambici octonarii

- 1000 ad 1002 iambici septenarii

- 1003 iambicus octonarius

1004 iambicus quatemarius

- 1005 ad 1012 iambici octonarii

- 1013 ad 1067 trochaici septenarii.

EYNYCHYS

P • TERENTI • AFRI

GRAECA . MENANDRV • ACTA • LVDIS • MEGALENSIBVS
LPOSTVMIO . ALBINO • L • CORNELIO MERVLA. AED • CVR
EGEEE . L . AMBIVIVS • TVRPIO • L • ATILIVS • PRAEN
MODOS . FECrr . FLACCVS • TIBHS • DVABVS • DEXTRIS
PACTA . TERTIA • M • VALERIC • C • FANNIO • COS

106

0. SVLPIOI APOLLINARIS PERIOOHA

Sororem falso dictitatam Thaidis

id ipsum ignorans miles aduexit Thraso

ipsique donat. erat haec ciuis Attica.

eidem eunuchum, quern 6merat, tradi iubet

Thaidis amator Phaedria ac rus ipse abit 5

Thrasdni oratus biduum concederet.

ephebus frater Phaedriae puellulam

cum deperiret dono missam Thaidi,

omatu eunuchi indiiitur (suadet Parmeno):

intro lit iit, uitiat uirgiiiem. sed Atticus lo

ciuis repertus frater eius conlocat

uitiatam epbebo; Phaedriam exorat Thraso.

PERSONAE

PHAEDRIA ADVLESCENS
PARMENO SERVOS
THAIS MERETRIX
GNATHO PARASITVS
CHAEREA ADVLESCENS
THRASO MILES
PYTHIAS ANCILLA
CHREMES ADVLESCENS
ANTIPHO ADVLESCENS
DORIAS ANCILLA
DORVS EVNVCHVS
SANGA SERVOS
SOPHRONA NVTRIX
[LACHES] SENEX

prol. 1—26 107

PROLOGVS

Si quiisquamst^ qui placere se studeat bonis

quam pliirumis et mmume multos laedere,

in e£3 poeta hie nomen profitetilr suom.

tmn siquis est^ qui dictum in se iuclementius

«xistumabit esse^ is sic exfistumet^ 5

respdnsum^ non dictum esse^ quia laesit prior^

qui b^ne uortendo et easdem scribendd male

«x Gratis bonis Latinas fecit, ii6n bonas.

idem Menandri Phasma nuper perdidit

atque ra Thensauro scripsit, causam dicere lo

prius linde petitur, aiirum qua re sit suom,

quam illilm qui petit, unde is sit thensauriis sibi

aut linde in patrium monumentum peruenerit.

dehinc ne frustretur ipse se aut sic cogitet

^defdnctus iam sum, mhil est quod dicat mihi': 15

is ue ^rret moneo et desiuat lacessere.

habeo alia multa, quae nunc condonabitur,

quae proferentur, post si perget laedere,

ita ut facere instituit. quam nunc acturi sumus

Menandri Eunuchum, pdstquam aediles emerunt, 20

perfecit sibi ut inspiciundi esset copia,

m^stratus quom ibi adessent. occeptast agi.

exclamat fdrem, non poetam fabulam

dedusse et nil dedisse uerborilm tamen:

Colacem esse Naeui et Plaiiti, ueterem fabulam, 25

parasiti personam ihde ablatam et militis.

3 in his (is) || 5 existimauit || 9 Phasma nunc nuper dedit ||
12 iUum] ille (iUi) g

108 PROLOGVS EVNVCm prol. 27—46

si id est peccatum^ peccatum inprudentiast

poetae^ non qui fdrtum facere stiiduerit.

id ita ^sse uos iam iiidicare p6teritis.

Colax Menandrist: in east parasitiis colaz 30

et miles gloridsus: eas se hie n6n negat

persdnas transtuKsse in Eimuclnlm suam

ex Gra^ca; sed ea ex fabula factas prius

Latmas scisse s^se^ id uero p^megat.

quod SI personis Lsdem huic uti non licet ^ 35

qni magis Ucet currentem seruom scnbere,

bonas matronas facere^ meretrices malas^

puenlm supponi^ falli per seruom senem^

amare^ odisse^ i^spicari? denique 40

nuUilmst iam dictum^ qu6d non sit dictilm prius.

qua re a^quomst uos cogn6scere atque igndscere^

quae u^teres factitarunt si faciilnt noui.

date 6peram^ cum sil^ntio animum attendite^

ut p^moscatis^ quid sibi Eunucbiis uelit. 45

parasitmn edacem, gloriosmn militem 38

33 ea ex fabula] eas fieibulas ||

1 1, 1—26 EVNVCHVS 109

FHAEDBIA FABMENO

ADVLESCENS SERVOS

PH. Quid igitur faciam? ii6ii earn ne niinc quidem, 1 1
quom arcessor ultro? an potius ita me cdmparem^
non perpeti meretricum contumeUas?
exdilsit; reuocat: r^deam? noii; si me dbsecret.

5 PA. Siquidem hercle possis, nil prius neque fortius. 60
uenlm si incipies neque pertendes gnauiter
atque, libi pati non poteris, quom nemo expetet,
infecta pace ultro ad eam uenies^ mdicans
te amare et ferre n6n posse: actumst^ ilicet^

10 peristi: eludet, libi te uictum senserit. 56

proin tri^ dum est tempus^ etiam atque etiam cogita^
ere: quae res in se neque consilium n^que modum
habet tOlum, eam consilio regere n6n potes.
in am6re haec omnia losunt uitia: iniilriae^

15 suspitioneS; iiumicitiae^ indiltiae^ 60

beUilm^ pax rursum: incerta haec si tu p6stules
ratidne certa facere^ nihil o plils agas
quam si des operam ut ciim ratione insanias.
et quod nunc tute t^cum iratus cogitas

so 'egone illam, quae ilium, quae me, quae non . . ? sine

modo, 65

mori me malim: sentiet qui uir siem':
haec uerba ilia una me hercle falsa lacrimula,
quam ocul6s terendo misere uix ui expresserit,
restinguet, et te ultro accusabit, et dabis

35 ultrd suppliciunL PH. Indignum f acinus! mine ego 70
et illam scelestam esse et me miserum sentio:

70 indignum

110 EVNVCHVS I 1, 27—2, 18

et taedet et amore ardeo^ et prudens sciens,

uiuos uidensque pereo^ nee quid agam scio.

PA. Quid agas? nisi ut te redimas captum quam queas
sominumo; si nequeas paillulo^ at quanti queas; 75

et ne te adflictes. PH. Itane suades? PA. Si sapis.

neque praeterquam quas ipse amor molestias

habet addas^ et illas quas habet recte feras.

sed eccam ipsa egreditur^ nostri fundi calamitas:
85 nam quod nos capere oportet^ haec intercipit. 80

THAIS PHAEDBIA FABMENO

MERETRIX ADVLESCENS SERVOS

12 TH. Miseram mel uereor ne illud grauius Phaedria
tulerit neue aliorsum atque ego feci acc^perit,
quod heri lotro missus non est. PH. Totus, Parmeno,
tremo horreoque, pdstquam aspexi banc. PA. B6no

animo es:
6 accede ad ignem bunc^ iam calesces pliis satis. 85
TH. Quis bic loquitur? ebem, tun bic eras, mi Pba^dria?
quid hie stabas? quor non recta intro ibas? PA. Ce-

terum
de excliisione uSrbum nullum? TH. Quid taces?
PH. Sane quia uero bae mibi patent semper fores
10 aut quia sum apud te prunus. TH. Missa ista^c face. 90
PH. Quid ^missa'? o Tbai's, Tbai's, utinam ess^t mihi
pars aequa amoris t^cum ac pariter fieret,
ut aiit hoe tibi doleret itidem ut mihi dolet,
aut ^go istue abs te factum rdhili penderem!
16 TH. Ne enlcia te obseero, anime mi, mi Phaedria. 95
non pol, quo quemquam plils amem aut plus dfUgam,
eo feci: sed res ita erat, faeiundum fdit.
PA. Credo, lit fit, misera prae amore exclusti hilnc

foras.

79 ecca g 97 ita erat res || 98 exclusit

I 2, 19—48 EVNVCHVS 111

TH. Sicme agis, Parmeno? age; sed hue qua gratia
20 te arcessi iussi, ausciilta. PH. Fiat. TH. Die miTii loo

hoc prunum, potin est Me tacere? PA. Egone? dptume.

neram heiis tu^ hac lege tibi meam astringd fidem:

quae uera audiui^ taceo et eontineo optume;

sin falsum aut uanum aut fihctuinst^ eontinud palamst:
25 plernis rimarum sum, hae atque illae perfluo. 106

proin tii, taeeri si uis, uera dicito.

TH. Mater mihi Samia fdit, ea habitabat Bhodi.

PA. Potest taeeri hoe. TH. Ibi turn matri paruolam

puellam dono quidam mereator dedit
30 ex Attiea hine abreptam. PH. Ciuemne? TH Ar-

bitror, 110

eerttim non seimus. matris nomen et patris

dieebat ipsa; patriam et signa eetera

neque seibat ueque per aetatem etiam p6tis erat.

mereator hoe addebat: e praeddrdbus,
35uiide emerat, se audisse abreptam e Siinio. 115

mater ubi aeeepit, eoepit studiose omnia

docere, edueere, ita uti si esset fOia.

sororem plerique ^sse eredebant meam.

ego eum iQo, quocum tum lino rem habebam ho-

spite,
40 abii hue: qui mihi reliquit haee quae habeo 6mnia. 120

PA. Vtnimque hoe falsumst: ^efluet. TH. Qui istiie?

PA. Quia

neque tu lino eras eontenta neque soliis dedit:

nam hie quoque bonam magnamque partem ad te

attulit.

TH. Itast; sed sine me p^ruenire qu6 uolo.
45 interea miles, qui me amare oeeeperat, 125

in Cariamst profeetus: te interea loei

cognoui. tute scis postilla quam lutumum

habeam te et mea eonsilia ut tibi eredam 6mnia.

107 Samia mihi mater || 113 sciebat ) potuerat | 117 edu^
care ita nt ||

112 EVNVCHVS 1 2, 49—80

PA. Ne hoc quidem tacebit Parmeno. TH. Oh, du-

biiimne id est?

50 hoc ^te, amabo. mater mea illic mdrtuast 130

nuper: quoius frater aUquantnm ad remst auidior.
is nbi ^se hanc forma mdet honesta uirginem
et fidibus scire, pretium sperans jQico
prodiicit, uendit. f6rte fortima adfiiit

55 hie m^ns amicus: ^mit eam don6 mihi, 135

inpnldens harum r^rum ignarusque drnsium.
is uenit: postquam sensit me tecilm quoque
rem habere, fiiigit caiisas ne det s^dido:
ait, 81 fidem habeat se iri praepositilm tibi

60 apiid me, ac non id metuat, ne, ubi acceperim, 140
ses6 relinquam, uelle se illam mihi dare;
uermn id nereri. s^d ego quantum siispicor,
ad mrginem animum adiecit. PH. Etiamne &npUus?
TH. Nil: nam quaesiui. mine ego eam, mi PhaSdria^

65 multae sunt causae quam 6b rem cupio abdiicere: 145
primilm quod soror est dicta, praeterea lit suis
restituam^ ac reddam. s61a sum: habeo hie neminem
neque amicum neque cognatum. quam ob rem, PhaMria,
cupio aliquos parere amicos benficid meo.

70 id amabo adiuta m^, quo id fiat facilius. 150

sine illilm priores partis hosce aliqu6t dies
apiid me habere, nil respondes? PH. Pessuma,
egon qm^quam cum istis factis tibi respdndeam?
PA. Eu n6ster, laudo: tandem perdoluit: uir es.

75 PH. At ^go nescibam, qu6rsum tu ires: *paruola 155
hinc est abrepta; edilxit mater pro sua;
soror dictast; cupio abdiicere, ut reddam suis:'
nempe 6mnia haec nunc uerba hue redeunt d^nique:
ego excliidor, ille rfoipitur. qua gratia?

80 nisi si ilium plus quam m.6 amas et istam nilnc

times, 160

y

129 PH. ne || PA. oh J 130 TH. hoc J 131 quoius] eius ||
149 beneficio y 155 nesciebam || 160 amas quam me |

1 2, 81—111 EVNVCHVS 113

quae aduectast^ ne ilium talem praeripiat tibi.

TH. Ego id timeo? PH. Quid te ergo aliud soUicitat? cedo.

num sdlus ille ddna dat? numciibi meam

benignitatem sensisti in te claildier?
ssnonne libi mi dixti ciipere te ex Aethiopia 166

ancillulam^ relictis rebus omnibus

quaesiui? porro eunilchum dixti uflle te,

quia s61ae utuntur eis reginae: r^pperi,

hen minas uigmti pro ambobils dedi.
90 eontemptus abs te tamen haec habui in memoria: 170

ob haec facta abs te spemor! TH. Quid istic, Phaedria?

quamquam iUam cupio abdilcere atque hac re drbitror

id fieri posse maxume: uenim tamen

potiils quam te inimicum habeam, faciam ut iilsseris.
95 PH. Vtinam istuc uerbum ex animo ac uere diceres 175

^potiiis quam te inimicum babeam'! si istuc crederem

sincere dici, quiduis possem perpeti.

PA. Labascit ictus lino uerbo quam cito!

TH. Ego n6n ex animo misera dico? quam ioco
100 rem uoluisti a me tandem, quin perfeceris? 180

ego mpetrare nequeo hoc abs te, biduom

saltem lit concedas solum. PH. Siquidem biduom:

uenim ne fiant isti uiginti dies.

TH. Profecto non plus biduom aut . . PH. ^Aut' nil

moror. .
105 TH- Non fiet: hoc modo srue te exorem. PH. Sci-

/ licet 185

faciiindumst quod uis. TH. Merito te amo, b^ne facis.

PH. Rus ibo: ibi hoc me macerabo biduom.

ita facere certumst: mos gerundust Thaidi.

tu, Parmeno, hue fac iUi adducantur. PA. Maxume. —
110 PH. In hoc biduom, mea Thai's, uale. TH. Mi Phae-
dria, 190

et tii: numquid uis aliud? PH. Egone quid uelim?

163 num ubi (nuncubi) || 168 is (his) I 170 tamen eon-
temptus abs te II 178 uictus ||

Terentina ed. Fleckeisen. Ed. II. 8

114 EVNVCHVS 1 2, 112— n 1, 8

ciun milite isto praesens absens ilt sies;
dies noctisque me ames^ me desideres^
me sdmnies, me exspectes, de me cogites,

115 me speres, me te oblectes, mecum tota sis: 195

mens fac sis postremo animus, quando ego siim tuos. —
TH. Me miseram! fors fuat an mi hie paruam habeat

fidem
atque ex aliarum ingeniis nunc me iildicet.
ego pol, quae mibi sum conscia, hoc cert6 scio,

isoneque me finxisse falsi quicquam neque meo 200

cordi esse quemquam cariorem hoc Phaedria.
et hilius quidquid feci, causa uirginis
feci: nam me eius spero fratrem propemodum
iam repperisse, adulescentem adeo nobilem;

125 et is hodie uenturum ad me constituit domum. 205
concedam hinc intro atque exspectabo, diim uenit.

FHAEDBIA FABMENO

ADVLESCENS SERVOS

mPH. Fac, ita ut iussi, deducantur isti. PA. Faciam.

PH. At diligenter!
PA. Fiet. PH. At mature! PA. Fiet. PH. Satin hoe

mandatiimst tibi? PA. Ah
rogitare, quasi difficile sit.
litinam tam aliquid muenire facile possis, Phaedria^

quam 210

shoe peribit! PH. Ego quoque una pereo, quod nuhist

carius:
ne istiic tam iniquo patiare animo. PA. Minume: qui

effectiim dabo.
sed mimquid aliud unperas?
PH. Milnus nostrum omato uerbis, qu6d poteris, et
istum aemulum,

197 forsitan hie mihi || 202 quidquid huius H 212 q[mn
effectum ||

n 1, 9—26 EVNVCHVS 115

quod poteris^ ab ea pellito. 215

10 PA. MemiuLy tarn etsi niUlus moneas. PH. Ego rus

ibo atque ibi manebo.
PA. Censeo. PH. Sed heiis tu! PA. Quid uis? PH.

Censen posse me 6ffirmare
perpeti, ne r^eam interea? PA. Tene? non hercle

arbitror:
nam aut iam reuortere^ ailt mox noctu te adiget hor-

sum insomnia.
PH. Opus faciam^ ut defetiger usque, ingratiis ut

dormiam. 220

15 PA. Vigilabis lassus: hoc plus facies. PH. Abi, nil

dicis, Parmeno.
eiciunda hercle haec est moUities animi: nimis me in-

diilgeo.
tandem non ego illam caream, si sit opus, uel totum

tnduom? PA. Hui,
liniuorsum tnduom? uide quid agas. PH. Stat sen-

tentia. —
PA. Di boni, quid hoc morbist? adeon homines inmu-

tarier 225

20 ex amore, ut ndn cognoscas eiindem esse! hoc nemd fuit

minus ineptus, magis seuerus quisquam nee magis

cdntinens.
sed quis hie est, qui hue pergit? attat, hiquidemst

parasitils Gnatho
militis: ducit secum ima uirginem dono huic: papae!
facie honesta. mirum ni ego tilrpiter me hodie hic

dabo 230

25 ciim meo decrepito h6c eunucho. haec silperat ipsam

Thaidem.

217 offirmare at || 228 hic qnidexn est || 230 me turpiter

8'

/I

116 EVNVCHVS n 2, 1—18

GNATHO FABMENO

PARASITVS SERVOS

n 2 6N. Di iDinortales^ homini homo quid praestat! stulto

intellegens
quid interest! hoc adeo ex hac re uenit in mentem

mihi:
c<5nueni hodie aduerdens quendam mei loci hinc atque

drdinis
hdminem baud inpurum, itidem patria qui abligur-

rierat bona: 235

5 uideo sentum squalidum aegrum^ pannis annisque

obsitum.
^quid istuc' inquam ^omatist?' "quordam miser quod

habui perdidi^ em
quo redactus sum. omnes me noti atque amici de-

serimt."
hic ego ilium contempsi prae me; ^quid homo' inquam

'ignam'ssume?
itan parasti te^ ilt spes nuUa relicua in te sit tibi? 240
10 simul cum re consilium amisti? uiden me ex eodem

ortiim loco?
qui color nitor uestitus, qua^ habitudost cdrporis!
omnia habeo, neque quicquam habeo: nil quom est,

nil defit tamen/
^^at ego infelix neque ridiculus ^sse neque plagas pati
possum." ^quid? tu his r^bus credis fieri? tota erras

uia. 245

15 61im isti fuit generi quondam quaestus apud saecliim

prius;
hoc nouomst aucilpium; ego adeo hanc primus in-

ueni uiam.

^st genus hominum, qui ^sse primos se omnium rerilm

uolunt,
nee sunt: hos consector; hisce ego non paro me ut

rideant.

U 2, 19—39 EVNVCHVS 117

sed eis ultro adrideo et eomm lagenia admirdr simul. 250
20 qmdquid dicunt^ laiido; id rursum si negant^ laudo id

quoque;
negat quis? nego; ait? aio; postremo unperaui ego-

m^t mihi
onmia adsentari. is quaestus nilnc est multo uber-

rumus/
PA. Scitum hercle hominem! hie hdmines prorsum ex

stiUtis insan6s facit.
GN. dam liaec Idquimur, interea loci ad macellum ubi

aduenimns^ 255

25 concilrrunt laeti mi dbuiam cupp^inarii dmnes:
cetarii lauii coqxd fartdres piscat6res^
quibus 6t re salua et perdita profileram et prosum

saepe:
saliitanty ad cenam uocant^ aduentum gratulantur.
ille ilbi miser famelicus uidet me esse tanto honore^ 260
80 tarn facile uictum quaerere: ibi homo coepit me ob-

secrare^
ut sibi liceret discere id de me: sectari iilssi^
si pdtis est, tamquam philosophorum habent disciplinae

ex ipsis
uocabula, at parasiti item Gnathdnici aoc^ntar.
PA. Viden otiam et cibas qoid facit alienas? GN. sed

ego c^sso 265

85 ad Thai'dem hanc deditcere et rogare ad cenam at

aeniat.
sed Parmenonem ante ostiam huiics std/re tristem

oideo,
rioalis seraom: salaa res est. nimiram homines frigent.
nebalonem hone certamst liidere. PA. Hisce hoc mii-

nere arbitrantar
suam Thaadem esse. GN. Plilrama salilte Parme-
nonem 270 '

250 his (is) || 264 parasiti ita (itidem) ut | 267 ostium
Thaidis tristem |

118 E VNVCH VS n 2, 40—60

4osmimitim suom inpertit Gnatho. quid agitur? PA.

Statur. GN. Video.
noinquidiLain hie quod noKs uides? PA. Te. GN. Cr^o:

at numquid aliud?
PA. Quidiim? GN. Quia tristi's. PA. Nil quidem. GN.

Ne sis: sed quid uid^tur
hoc tibi mancupium? PA. N6n malum hercle. GN. Vro

hdminem. PA. Vtfalsusanimist!
GN. Quam hoc mtinus gratum Thdi'di arbitrare esse?

PA. Hoc nunc dicis 275

45 eiectos hinc nos; omnium rerum, heiis, uicissitildo est.

GN. Sex ego te totos, Parmeno, hos menses quietum

reddam^
ne silrsum deorsum cilrsites neue ilsque ad lucem

uigiles:
ecquid beo te? PA. Men? papae! GN. Sic s61eo amicos.

PA. Laiido.
GN. Detineo te: fortasse tu profectus alio fiieras. 280
50 PA. Nusquam. GN. Tum tu igitur paiilulum da mi

operae: fac ut admittar
ad illam. PA. Age modo^ i : nunc tibi patent fores

hae^ quia istam dilcis.
GN. Numquem euocari hinc uis foras? — PA. Sine

biduom hoc praetereat:
qui mihi nunc uno digitulo fores dperis fortunatus,
ne tii istas faxo calcibus saepe ihsultabis fnlstra. — 285
55 GN. Etiamne tu hie stas^ Parmeno? eho^ numnam

hic relietu's eiistos^
nequis forte intemilntius clam a milite ad istam cilrset?
PA. Fac^te dictum: mira uero militi quae placeant! —
sed uideo erilem fOium minorem hue aduenire.
mir6r, quid ex Piraeo abierit: nam ibi ciistos publi-

cest nunc. 290
60 non t^merest: et properans uenit^ nesci6 quid circum-
spectat.

286 etiam nunc hie

n 3, 1—18 EVNVCHVS 119

CHAEBEA FABMENO

ADVLESCENS SERVOS

CH. Occidil n 8

neqne uirgost usquam neque ego, qui illam e con-

spectu amisi meo.
ubi qnaeram, ubi inuestigem, quern perconter, quam

insistam uiam,
incertus sum. una haec spes est: ubi ubi est, diil

celari n6n potest. 296

5 o faciem pulcram! deleo onmis debmc ex animo mii-

lieres:
taedet cottidianarum harum formarum. PA. Ecce autem

alterum,
qui nescio quid de amdre loquitur: 6 infortunatiiin senem!
hie uerost, qui si occ^perit, ludTim iocumque, sat sciOy
dicet faisse ilium alterum, praeut hilius rabies qua^

dabit. 300 301

10 CH. Vt illilm di deaeque senium perdant, qui li6die

me remoratus est,
meque adeo qui restiterim, tum autem qui ilium flocci

fecerim!
sed eccum Parmenonem. salue. PA. Quid tu es tri-

stis? quidue es alacris?
ilnde is? CH. Egone? nescio bercle, neque unde eam

neque qudrsum eam: 305

ita prorsum oblitus silm mei.
15 PA. Qui quaeso? CH. Amo. PA. Hem! CHNimc, Par-

meno, tu ostendes te qui uir sies.
scis t^ mihi saepe pdUicitum esse ^Chaerea, aliquid

muem

modo quod ames: in ea re oltilitatem ego faciam ut

cognoscas meam',
quom in cellulam ad te patris penum omnem c6n-
gerebam clanculum. 310

307 Farmeno te ostendes ||

120 EVNVCHVS II 3, 19—40

PA. Age, inepte. CH. Hoc hercle factumst. fac sis

nunc promissa adpareant:
80 sic adeo digna res est, ubi tu neruos intendas tuos.
liaud svmilis uirgost uirginum nostrarum, quas matres

student
demissis umeris esse, uincto pectore, ut gracilae sient.
siquast habitior paxilo, pugilem esse aiunt, deducunt

cibum: 315

tarn etsi bonast natdra, reddunt curatura iunceas:
25 itaque ergo amantur. PA. Quid tua istaec? CH. Nona

figura oris. PA. Papae!
CH. Color uerus, corpus sdlidum et suci plenum.

PA. Anni? CH. Anni? sedecim.
PA. Flos ipsus. CH. Ipsam banc mfhi tu uel ui uel

clam uel precario
fac tradas: mea nil re fert, dum potiar modo. 320
PA. Quid? uirgo quoiast? CH. Nescio bercle. PA. Vn-

dest? CH. Tantundem. PA. Vbibabitat?
80 CH. Ne id quidem. PA. Vbi uidisti? CH. in uia. PA.

Qua ratione amisisti?
CH. Id equidem adueniens mecum stomachabar modo:
neque quemquam ego bominem esse arbitror, quoi

magis bonae
felicitates omnes auorsae sient. 325

PA. Quid bdc est scelerisi CH. Perii. PA. Quid fac-

tiimst? CH. Rogas?
86 patris cognatum atque aequalem Archidemidem
nouistin? PA. Quid ni? CH. Is, dum banc sequor, fit

mi dbuiam.
PA. Inc6mmode bercle. CH. Immo enim uero infeK-

citer:
nam inc6mmoda alia stint dicenda, Parmeno. 330

iUiim liquet mihi deierare his mensibus
40 sex septem prorsum non uidisse prdxumis

312 sic] si (siue) || 319 flos ipsum (ipse) || tu mihi
325 aduersae ||

n 3, 41—66 EVNVCHVS . 121

nisi ntinc, quom minume uellem minumeque opus fuit.
eho, ii6ime hoc monstri similest? quid ais? PA.

Maxume.
CH. Contmuo adcurrit ad me, quam longe quidem, 335
inciiruos, tremulus, labiis demissis, gemens:
45 *lieus heiis, tibi dico, Chaerea' inquit. restiti.
*sciii quid ego te uolebam?' **dic." *cras est mibi
iudicium/ "quid turn?" *ut dfligenter nunties
patri, aduocatus mane mi esse ut meminerit/ 340

dum haec dicit, abiit hora. rogo numquid uelit.
50 ^recte' ihquit. abeo. quom hiic respicio ad uirginem,
ilia sese interea cdmmodum hue aduorterat
ia hanc nostram plateam. PA. Mirum ni hanc dicit,

modo
huic quae datast dono. CH. hiic quom aduenio,
^ nillla erat. 345

PA. Comites secuti scilicet sunt uirginem?
55 CH. Venim: parasitus cum anciUa. PA. Ipsast: ilicet.
desme, iam conclamatumst. CH. AHas res agis.
PA. Istiic ago equidem. CH. Nostin quae sit? die mihi,
uidistiu? PA. Vidi, ndui: scio quo abdiicta sit. 360
CH. Eho, Parmeno mi, nostin et scis libi siet?
60 PA. Hiic deductast ad meretricem Thai'dem: ei dono

datast.
CH. Quis is est tam potens fcum tanto m\inere hoc?

PA. Mil^s Thraso,
Phaedriae riualis. CH. Duras fratris partis praedicas.
PA. Immo enim si scias quod donum huic dono contra

cdmparet, 365

magis id dicas. CH. Quodnam quaeso hercle? PA.

E\inuchum. CH. Ulumne dbsecro
65 mlionestum hominem, quem mercatus est heri, senem

miiKerem?
PA- Istum ipsum. CH. Nimirum homo quatietur cum

dono foras.

349 Tnihi aut | 356 turn magis || 368 quatietur carte cum

122 • EVNVCHVS H 3, 67—84

86d istam Thaidem non sciui n6bis uicinam. PA.

Had diust.
CH. Peril, numquanme etiam me illam uidisse! ehodum

die milii: 360

^stne, ut fertur, forma? PA. Sane. CH. At nihil ad

nostram hanc? PA. Alia res.
70 CH. (3bsecro hercle, Parmeno, fac ut potiar. PA.

Faciam sedulo:
dabo operam, adiuuabo. numquid me aliud? CHL Quo

nunc IS?* PA. Domum,
lit mancupia haec, ita uti iussit frater, ducam ad

Thaidem.
CH. fortunatum istum eunuchum, qui quidem in

hanc detilr domum! 365

PA. Quid ita? CH. Rogitas? silmma forma semper

conseruam domi
75 uidebit, conloqu^tur, aderit ilna in unis a^dibus;
cibilm non numquam capiet cum ea, interdum propter

dormiet.
PA. Quid 81 nunc tute fortunatus fias? CH. Qua re,

Parmeno?
resp6nde. PA. Capias uestem illius. CH. V&tem?

quid tum postea? 370

PA. Pro ill6 te deducam. CH. Aiidio. PA. Te esse

ilium dicam. CH. Intellego.
80 PA. Tu illis fruare cdmmodis, quibus tu ilium dice-

bas modo:
cibum ilna capias, adsis, tangas, lildas, propter ddrmias,
quandoquidem illarum neque te quisquam n6uit neque

scit qui sies.
praeterea forma et aetas ipsast, facile ut pro eunuchd

probes. 376

CH. Hui^ dixti pulcre: numquam uidi melius consiliiim

dari.

362 sedulo ac || 364 ita ut || 370 illius uestem (tu illius
uestem) "

n 3, 86—98 EVNVCHVS 123

85 age eamus intro mlnciam: oma me^ abduc^ duc^ quan-

tiim potis.
PA. Quid agis? iocabar equidem. CH. Gams. PA.

^ Peril, quid ego egi niiser!
quo trddis? perculens iam tu me. tibi equidem died,

mane.
CH. Eamus. PA Pergin? CH. Certumst. PA Vide modo

hdc ne nimis sit callidum. 380
CH Non &t profecto: sine. PA. At enim istaec m me

cudetiir faba. CH. Ah!
90 PA. Magitium facimus. CH An id fiagitiumst, si m

domum meretnciam
dedilcar et illis crdcibus, quae nos nostramque adu-

lescentiam
habent despicatam et quae nos semper 6mnibus cru-

ciant modis,
nunc r^feram gratiam atque eas itidem fallam, ut ab

illis faUimur? 386

an potius haec pati aequomst, pater ut a me ludatilr

doUs?
95 quod qui rescierint, ciilpent; illud merito factum omnes

putent.
PA. Quid istic? si certumst facere, faciam: uerum ne

post conferas
culpam m me. CH. Non faciam. PA. lubesne? CH.

Iiibeam? cogo atque impero;
numquam defagiam auctdritatem. sequere. PA Di

uortant bene! 390

377 potes (potest) || 380 uide ne nimium callidtun (sic) hoc
sit modo II 386 pati (patri) aequomst fieri ut || 390 PA. se-
quere. di II

124 EVNVCHVS HI 1, 1—27

THBA80 GNATHO PABMENO

MILES PABASITVS SERVOS

m 1 TH. Magnas uero agere gratias Thais mihi?

GN. Ing^ntis. TH. Ain tu, la^tast? GN. Non tarn

ips6 quidem
dono quam abs te datum esse: id nero serio
triiimphat. PA. Hoc prouiso ut. ubi tempiis siet,
5 dedilcam. sed eccum mflitem. TH. Est istilc datum 395
profecto, ut grata mfhi sint quae facio 6imiia.
GN. Aduorti hercle animum. TH. Vfl rex semper

maxumas
mibi agebat quidquid feceram^ aliis non item.
GN. Labore alieno magno partam gloriam
10 uerbis saepe in se transmouet. qui hab^t salem; 400
quod in t^st. TH. Habes. GN. Rex te ergo in oculis

TH. Scflicet.
GN. gestare? TH. Verum: credere onmem exercitum,
consilia. GN. Mirum. TH. Tilm sicubi eum satietas
hominum aiit negoti siquando odium ceperat,
15 requiescere ubi uolebat, quasi . . nostra? GN. Scio : 405
quasi ubi illam exspueret miseriam ex animd^ TH.

Tones,
tum me conuiuam s61um abducebat sibi. GN. Hni^
regem elegantem narras. TH. Immo sic homost:
perpailcorum hominumst. GN. tmmo nullorum, ar-

bitror,
20 si tecum uiuit. TH. fnuidere onmes mihi, 4lo

mordere clanculum; ego non flocci pendere.
iUi muidere misere, uerum uniis tamen
inpense, elephantis quem fndicis praefScerat.
is libi molestus magis est, ^quaeso' inquam 'Strato,
26 eone es ferox, quia habes imperium in bfluas?' 415
GN. Pulcr^ mehercle istuc dictum et sapienter. papae,
iugularas hominem. quid ille? TH. Mutus ilico.

409 hominum

in 1, 28—67 EVNVCHVS 125

GN. Quid ni esset? PA. Di uostram fidem! hominem

perditmn

misenlmque et ilium sacrileguin! TH. Quid illild^

Grnatho^
so quo pacto Rhodium tetigerim in conuiuio^ 420

numquam tibi dixi? GN. Niimquam, sed nana 6b-

secro.

plus miliens audiui. TH. Vna in conuiuio

erat bic, quem dico^ Bhddius adulescentulus.

forte babui scortum: coepit ad id adlildere
85 et me inridere. *quid ai's' inquam bomini *mpudens? 426

lepus tiite es, pulpamentum quaeris?' GN. Hdbababae.

TH. Quid est? GN. Facete, lepide, laute, nil supra!

tuomne, dbsecro te, hoc dictum erat? uetus credidi.

TH. Audieras? GN. Saepe, et fertur in primis. TH.

Meumst.
40 GN. Dolet dictum inprudenti adulescenti et libero. 430

PA. At te di perdant! GN. Quid iUe quaeso? TH.

Perditus:

risu omnes qui aderant ^moriri; denique

metuebant omnes iam me. GN. Non iniiiria.

TH. Sed beiis tu, purgon ego me de istac TMidi,
45 quod eam me amare siispicatast? GN. Nil minus. 436

immo aiige magis suspitionem. TH. Qu6r? GN. Rogas?

scin, siquando ilia mentionem Phaedriae

faicit aiit si laudat, te lit male urat? TH. Sentio.

GN. Id lit ne fiat, haec res solast r^medio.
50 ubi nominabit Pha^driam, tu PamphHam 440

contmuo. siquando ilia dicet Thaedriam

intro mittamus cdmissatum', PamphHam

cantatum prouocemus. si laudabit haec

illius formam, tu hiiius contra, denique
56 par pro pari referto, quod eam mordeat. 446

TH. Siquid^m me amaret, tiim istuc prodess^t, Gnatho.

GN. Quando illud quod tu das exspectat atque amat,

426 es et pulpamentum || hahabae ||

126 EVNVCHVS HI 1, 58—2, 18

iam diidum te amat: iam dudum illi facile fit
quod doleat: metuit semper, queiii ipsa n\inc capit
60 fructrlm, nequando iratus tu alio cdnferas. 450

TH. Bene dixti: at mihi istuc ndn in mentem u^nerat.
6N. Ridiculum: non enim cdgitaras; ceterum
idem hoc tdte melius quanto inuenisses^ Thraso!

THAIS TKEtASO FABMENO GNATHO

MERETRIX MILES SERVOS PARASITVS

PYTHIAS

ANCILLA

m 2 TH. Audire uocem uisa sum modo militis.

atque eccum. salue, mi Thraso. THE. Thais mea, 466
meum sauium, quid agitur? ecquid nos amas
de fidicina istac? PA. Quam uenuste, qudd dedit
5 principium adueniens ! TH. Pliirumum merito tuo.
GN. Eamus ergo ad cenam. quid stas? PA. Em al-

terum:
ex homine hunc natum dicas? TH. Vbi uis, non

moror. 460

PA. Adibo atque adsimulabo quasi nunc exeam.
itiiran, Thais, quopiam es? TH. Ehem, Parmeno,
10 bene fecisti hodie: itiira . . PA. Quo? TH. Quid, hunc

ndn uides?
PA. Video ^t me taedet. libi uis, dona adsilnt tibi
a Phaddria. THE. Quid stamus? quor non imus

hinc? 465

PA. Quaeso hercle ut liceat, pace quod fiat tua,
dare huic quae uolumus, conuenire et cdnloqui.
16 THE. Perpillcra credo dona aut nostri similia.
PA. Res ihdicabit. heils! iubete istds foras
exire, quos iussi. dcius precede tu hue. 470

ex A^thiopiast lisque haec. THE. Hie sunt tr& minae.

in 2, 19—46 EVNVCHVS 127

GN. Vix. PA. Vbi tu es, Dore? accede hue. em eu-

nuchiim tibi,

30 qnam liberali facie ^ quam aetate mtegra!
TH. Ita me di ament^ honestust. PA. Quid tu aos^

Gnatho?
ntuuquid habes quod contemnas? quid tu aut^m^

Thraso? 475

tacent: satis laudant. fac periclum in litteris^
fac in palaestra^ in milsicis: quae liberum

85 scire a^quomst adulescentem^ sollertem dabo.
THR. Ego ilium eunuchum, si opus sit, uel sdbrius . . !
FA. Atque ha^ qui misit, n6n sibi soli p6stulat 480
te uiuere et sua cailsa excludi ceteros,
neque pilgnas narrat neque cicatrices suas

80 ostentat neque tibi 6bstat, quod quidam facit;
uerum libi molestum n6n erit, ubi tii uoles,
Tibi t€mpus tibi erit, sat habet, si tum r^cipitur. 48B
THR. Adparet seruom hunc esse domioi paiiperis
miserique. GN. Nam hercle nemo posset, sat scio,

85 qui liaberet qui pararet alium, hunc perpeti.
PA. Tace tii, quem ego esse injfra mfumos omm's puto
homines: nam qui adsentari huic ammum indilxeris, 490
e flamma petere te cibum posse arbitror.
THE.. lamne imus? TH. Hos prius ihtro ducam et

quae uolo

40 simul unperabo: pdste hue continue exeo. —

THR. Ego hinc abeo. tu istanc opperire. PA. Hand

conuenit
una ire cum amica imperatorem in uia. 496

THR. Quid tibi ego multa dicam? domini simiu's.
GN. Hahahae. THR. Quid rides? GN. Istuc quod

dixti modo,

45 et illiid de Rhodio dictum quom in mentem uemt.
sed Thai's exit. THR. Abi prae, cura ut siat domi

493 poste] post (postea) || 496 simiu*s] similis es
499 curre g

128 EVNVCHVS in 2, 47—3, 22

paj-ata. GN. Fiet. — TH. Diligenter, Pythias, 500
fac ciires, si forte li6c Chremes aduenerit,
ut 6res, primum ut r6deat-, si id non cdnunoduinst^
60 ut maneat; si id non p6terit, ad me adddcito.
PY. Ita faciam. TH. Quid? quid aliud uolui dicer e?
ehem: cilrate istam diligenter uirginem: 505

domi adsitis facite. THE. Eamus. TH. Vos me s6-

quimini.

OHBEMES PYTHTAB

ADVLESCENS ANCILLA

in 3 CH. Profecto quanto magis magisque c6gito,

nimfrum dabit haec Thai's mihi magnilm malum:

ita me uideo ab ea astilte labefactarier

iam tilm quom primum iussit me ad se arcessier. 510
sroget quis *quid tibi cum ilia?' ne noram quidem.

ubi ueni, causam, ut ibi manerem, r^pperit:

ait rem diuiuam fecisse et rem s6riam

uelle agere mecum. iam tum erat suspitio,

dol6 malo haec fieri omnia, ipsa adcilmbere 515

10 mecilm, mihi sese dare, sermonem qua^rere.

ubi friget, hue euasit, quam pridem pater

mihi et mater mortui Assent, dico, iam diu.

rus ecquod Suni haberem et quam longe a mari.

credo ei placere hoc, sperat se a me auellere. 520

15 postremo, ecqua iude parua periiss^t soror;

ecquis cum ea una; quid habuisset, quom perit;

ecquis eam posset noscere. haec quor qua^ritet?

nisi si ilia forte quae 61im periit paruola

soror, eam se intendit esse, ut est audacia. 525

20 uerum ea si uiuit, annos natast sedecim,

non maior; Thai's, quam ego sum, maiilsculast.

misit porro orare, lit uenirem, serio.

500 fiat II 502 redeat] maneat || 503 maneat] redeat ||
519 suni ecquod ||

m 3, 23—4, 10 EVNVCHVS 129

aut dicat quod uolt ailt molesta ne siet.
non h^rcle ueniam tertio. heus heus, Acquis Mc? 530
25 ego Slim, Chremes. PY. capitulmn lepidissumum!
CH. Dico ^o mi insidias fieri? PY. Thai's maxumo
te orabat opere, ut eras redires. CH. Riis eo.
PY. Pac amabo. CH. Non possmn, mquam. PY. At

tu apud nos hic mane,
dmn redeat ipsa. CH. Nil minus. PY. Quor, mi

Chremes? 635

so CH. Malam rem hinc ibis? PY. Si istuc ita certiimst

tibi,
amabo ut illuc transeas ubi illast. CH. Eo.
PV. Abi, Dorias, cito hiiac deduce ad militem.

ANTIPHO

ADVLESCENS

Heri aliquot adulescentuli coiimus in Piraeo HI 4

in hunc diem, ut de symbolis essemus. Chaeream

ei rei 540

praefecimus: dati anuli; locus, t^mpus constitiitumst.

praeteriit tempus: quo in loco dictiimst, parati nil est.

5 homo ipse nusquamst, n^que scio quid dicam aut

quid coniectem.
nunc mi h6c negoti ceteri dedere, ut ilium quaeram,
idque adeo uisam, si domist. quisnam hihc a Thai'de

6xit? 545

is est an non est? ipsus est. quid hoc hominist? quid

hoc omatist?
quid iUild malist? nequed satis mirari neque conicere,
10 nisi, quidquid est, procul hmc lubet prius quid sit

sciscitari.

546 quid (qui) hic omatus (est) Q

Terentiui ed. Fleokeiien. Ed. II. 9

130 EVNVCHVS in 5, 1—17

CHAEBEA ANTIPHO

ADVLESCENTES DVO

in 6 CH. Niimquis hie est? nemost. numquis hine me se-

quitur? nemo homost.
iamne rumpere li6c licet mi gaiidium? pro Iiip-

piter ! 550

nunc est profecto, interfici quom p^rpeti me possum^
ne lioc gaiidium contaminet uita aegritudine aliqua.
5 sed neminemne ciiriosum interuenire mine mihi,
qui me sequatur quoquo eam, rogitando optundat,

enicet,
quid gestiam aut quid laetus sim^ quo pergam^ unde

emergam, libi siem 556
uestitum hunc nanctus^ mihi quid quaeram^ sanus

sim amie insaniami
AN. Adibo atque ab eo gratiam banc, quam uideo

uelle, inibo.
10 Cbaerea, quid est quod sic gestis? quidue bic ue-

stitils sibi
quaerit? quid est quod laetus es? quid tibi uis? sa-

tine sanus es?
quid aspectas me? quid taces? CH. Ob, festus dies es

bdminis : 560

amice, salue! o mi Antipho, 660^

nemo bominumst, quem ego mine magis uidere cuperem

quam te.
15 AN. Narra istuc quaeso quid siet. CH. Immo ^go te

oro bercle ut aiidias.
nostin banc, quam amat frater? AN. Noui: nempe,

opinor, Tbaidem.
CH. Istam ipsam. AN. Sic commemineram. CH. Hodie

quaedamst ei dond data

556 quid mihi || 558 sibi hie uestitus I 560 me aspectas
(adspectans) || 561 nemost hominum (nemo est omnium) || cu-
perem uidere || 562 oro] obsecro ||

in 6, 18—36 EVNVCHVS 131

uirgd: quid ego eius tibi nunc faciem praedicem aut

laudem^ Antipho^ 566

qnom ipsiis me noris quam elegans formarum spec-
tator sim?
20 in hac commotus sum. AN. Am tu? CH. Primam

dices, scio, si uideris.
quid miilta uerba? amare coepi. forte fortuna domi
erat quidam eunuchus, quern mercatus fcierat frater

Thaidi,
neque is deductus etiamdum ad eam. silbmonuit me

Parmeno 670

ibi seruos, quod ego arripui. AN. Quid id est? CH.

Tacitus citius aiidies:
25 ut nestem cum eo miltem et pro illo iiibeam me illoc

dilcier.
AN. Pro eunilchon? CH. Sic est. AN. Quid ex ea

re tandem ut caperes c6mmodi?
CH. Rogas? uiderem, audirem, essem una quacum cu-

piebam, Antipho.
niun parua causa aut praua ratiost? traditus sum

miiKeri.* 676

ilia ilico ubi me accepit, laeta uero ad se abducit

domum,
so commendat uirginem. AN. Quoi? tibine? CH. Mihi.

AN. Satis tuto tamen.
OH. Edicit' ne uir quisquam ad eam adeat, et mihi

ne abscedam imperat:
in iiiteriore parte ut maneam solus cum sola, adnuo
terram intuens modeste. AN. Miser! CH. ^Ego' inquit

*ad cenam hihc eo'. 680

abdilcit secum ancillas: paucae, quae circum iUam es-

sent, manent
35 nouiciae pueUae. continuo ba^c adomant ut lauet.
adhdrtor properent. dum adparatur, uirgo in conclaui
sedet

666 ipsum me (me ipsum) || siem || 676 praua] parua ||

9*

132 EVNVCHVS m 5, 37—67

suspectaus tabulam quandam pictam; ibi laerat pictura

haec^ lonem
quo pacto Danaae misisse aiimt qu6ndam in gremium

imbrem ailreum. 585
egomet quoque id spectare coepi, et quia consimilem.

lilserat
40 iam olim file ludum^ inpendio magis animus gau-

debat mihi:
deum s^se in hominem conuortisse atque in alienas

tegulas
uenisse clanculiim per inpluuium Mcum factum miflieri.
at quem deum! qui templa caeli silmma suo nutii

quatit. 590

ego bomuncio hoc non facerem? facerem ego illud

uero itidem ac lubens.
45 dum haec mecum reputo^ arcessitur lauatum interea

uirgo:
iit^ •lauit^ rediit; deinde earn in lecto illae conlocarunt.
sto exspectans^ siquid mi imperent. uenit ilna^ ^heus

tu' inquit ^Dore,
cape boc fiabellum^ uentulum huic sic facito^ dum

lauamus : 595

ubi nos lauerimus, si uoles, lauato'. accipio tristis.
60 AN. Tum equidem istuc os tuom ihpudens uidere ni-

mium ufflem,
qui esset status^ fiabellulum tenere te asinum tantum.
OH. Vix elocutast hoc, foras simul 6nmes proruont se,
abeilnt lauatum, perstrepunt, ita lit fit, doniini ubi

absunt. 600

interea somnus uirginem opprimit. limis ego specto
55 sic per flabellum clanculum: simul alia circumspect o
satin ^xplorata smt. uideo esse, pessulum ostio obdo.
AN. Quid tiim? CH. Quid 'quid tum' fatue? AN.Fateor.

CH. An ego occasi6nem

590 samma sonitu concutit || 591 itidem] ita feci || 598 fla-
bellum II 601 ego limis ||

in 5, 68— rV 1, 8 EVNVCHVS 133

TTiilii ostentatam tarn brenem^ tarn opt^tam^ tarn in-

speratam 605

amitterem? tum p61 ego is essem u^re, qui simulabar.

6o AN. Sane herele ut dicis. sed interim de symbolis quid

actumst?
CH. Paratiunst. AN. Frugi es: libi? domin? CH. Inuno

apud Kbertmn Discum.
AN. Perldngest; sed tanto 6cius properemns: muta

u^stem.
CH. Vbi mutem? perii: nam domo exulo nimc; metuo

&atrem 610

ne intiis sit; porro autem pater ne riire redierit iam.

65 AN. Eamus ad me: ibi proxummnst ubi miites. CH.

Recte dicis.
eamus; et de istac simul^ quo pacto porro possim
potiri^ consiliiim uolo capere ilna tecum. AN. Fiat.

DOBIAS

ANCILLA

Ita me di ament^ quantum ego ilium uidi, non nil IV l

timeo miser a ^ 615

nequam ille bodie insanus turbam faciat aut uim

Tbaidi.
nam postquam iste aduenit Cbremes adul^scens^ &ater

uirginis^
militem rogat dt eum admitti iilbeat; continuo file irasci^
6 n^ue negare audere; Tbais porro instare ut bominem

inuitet.
id faciebat r^tinendi eius eaiisa: quia ilia quae cu-

piebat 620
de sorore eius indicare ad eam. rem tempus non erat.
inuitat tristis: mansit. ibi ilia cum illo sermonem
occipit.

618 ille continuo ] 620 eius] illius g

134 EVNVCHVS IV 1, 9—2, 14

miles uero sibi putare ante 6culos aemulum iUimi ad-

ductum;
10 uoltiit contra facere huic aegre: *lieus, Pamphilam' in-
quit *piier, arcesse^

lit delectet hic nos/ ilia exclamat ^minume gen-
tium: 625

m conuiuium illam?' miles t^ndere inde ad iiirgimn.

interea anrum sibi clam mulier d^mit^ dat mihi ut

ailferam.

hoc est signi: ubi primum potent, se fllim subdu-

cet scio.

FHAEDBIA

ADVLESCENS

rV 2 Dum nis eo, coepi egomet mecum inter uias,

ita lit fit, ubi quid in animost mol^stiae, 630

aliam rem ex aHa cogitare et ea dmnia
pei6rem in partem, quid opust uerbis? dum haec puto,
6 praeterii inprudens uillam. longe iam abieram,
quom sensi; redeo rilrsum, male uer6 me habens.
ubi ad ipsum ueni deuorticulum, c6nstiti: 635

occepi mecum c6gitare ^hem, biduom hie
man^ndumst soli sine ilia? quid tum pdstea?
10 nil est. quid? nil? si non tangendi cdpiast,
eho n6 uidendi quidem erit? si illud ndn licet,
saltem h6c licebit. c^rte extrema lihea 640

amare haud nihil est.' uiUam praetere6 sciens.
sed quid hoc, quod timida siibito egreditur Pythias?

623 adductum ante oculos aemulum || 624 heus inquit puer
Pamphilam accerse || 628 illinc (illi) || 631. 632 omnia in | pe-
iorem partem ||

IV 3, 1—18 EVNVCHVS 135

FTTHIAS DOBIAS FHAEDBIA

ANCILLAE DVAE ADVLESCENS

PT. Vl)i ego ilium scelerosum misera atque mpium IV 3

inueniam? aiit ubi quaeram?
hocine tain audax facinus facere esse ailsuiul DO.

Peril. PH. Hoc quid sit uereor.
PY. quin etiam insuper scelus, postquam liidificatust

uirgiuem^ 646

uestem omnem miserae discidit^ turn ipsam capillo

conscidit.
5 PH. Hem! PY. qui nunc si detilr mihi,

ut ego unguibus facile illi in oculos iiiuolem uenefico!
PH. Hie nescio quid profecto absente n6bis turbatiimst

domi.
adibo. quid istuc? quid festinas? ailt quem quaeris,

Pythias ? 660

PY. Ehem Phaedria, ego quem quaeram? abi bine

10 quo dignu's cum donis tuis tam llpidis. PH. Quid

istuc est rei?
PY. Rogas me? eunuchum quem dedisti ndbis quas

turbas dedit!
quam erae dono dederat miles uirginem uitiauit. PH.

Quid ais?
PY. Perii. PH. Temulenta's. PY. Vtinam sic sint qui

mibi male uolunt. DO. Au, 666
obsecro, mea Pytbias, quid istuc nam monstri fuit?
15 PH. Insanis: qui istuc facere eunucbus p6tuit? PY.

Ego iUum nescio
qui fiierit: boc quod fecit res ipsa ihdicat.
uirgo ipsa lacrumat neque, quom rogites, quid sit

audet dicere.
ille ailtem bonus uir nilsquam adparet. ^tiam boc

misera siispicor, 660

664 uirginem quam erae dono dederat miles ||

136 EVNVCHVS rV 8, 19—4, 12

aliquid domo abeuutem abstulisse. PH. Nequeo mi-
ran satis,
ao quo iUe Mnc abire ignauos possit longius, nisi si donmni

forte ad nos rediit. PY. Vise amabo, niiin sit. PH.

lam fax6 scies. —

DO. Perii! dbsecro, tarn infandum facinus, mda tu, ne

aiidiui quidem.

PY. At p61 ego amatores mulierum esse e6s audieram

maxumos, 665

sed nQ potesse; uermn miserae n6n in mentem ue-

nerat:
36 nam illmn aliquo conclusissem neque illi cdmmisissem

uirginem.

FHAEDBIA DOBVS PYTHIAS DOBIAS

ADVLESCENS EVNVCHVS ANCILLAE DVAE

IV 4 PH. Exi foras, sceleste. at etiam restitas,

fugitiue? prodi, male conciliate. DO(RVS). Cbsecro.

PH. Oh,
illiid uide, os ut sibi distorsit camufex! 670

quid hue tibi reditiost? uestis quid mutatiost?
5 quid narras? paulum si cessassem, Pythias,
domi n6n offendissem, ita iam adom^at fiigam.
PY. Haben hdminem, amabo? PH. Quid ni habeam?

PY. Oh, factiim bene.
DOR(IAS). Istiic pol uero bene. PY. Vbist? PH. Ro-

gitas? ndn uides? 676
PY. Videam? dbsecro quem? PH. Hunc scilicet. PY.

Quis hie ^st homo?
10 PH. Qui ad u6s deductus hodiest. PY. Hunc ocuHs suis
nostrarum numquam quisquam uidit, Pha^ia.
PH. Non uidit? PY. An tu hunc cr^didisti esse, 6b-

secro,

665 atidieram cos | 671 quid uestis ||

IV 4, 13—36 EVNVCHVS 137

ad ii6s deductum? PH. Namque alium habui neminem.

PY. Au, 680

ne cdmparaadus quidem hie ad illumst: file erat
15 honesta facie ac liberali. PH. Ita uisus est
dudtiin, quia uaria ueste exornatils fait;
uimc tibi xddetur foedus^ quia iUam nou habet.
PY. Tace dbsecro: quasi uero paulum intersiet! 685
ad nos deductus hodiest adulescentulus^
20 quein tii uidere uero ueUes, Phaedria.
hiG est uietus uetus uetemosiis senex,
colore nLusteKao. PH. Hem, quae haec est fabula?
eo rediges me, ut quid egerim egomet nesciam? 690
eho tu, emin ego te? DO. Emisti. PY. lube mi denuo
25 respondeat. PH. Roga. PY. Venisti hodie ad nds?

negat.
at ille alter uenit amios natus s^decim,
quem secum adduxit Parmeno. PH. Age dum boc

mi expedi
primum: istam quam babes ilnde babes uestem?

taces? 696

laonstrum b6minis, non dictiiru's? DO. Venit Chaerea.

30 PH. Frat^me? DO. Ita. PH. Quando? DO. Hocedie.

PH. Quam dudilm? DO. Modo.
PH. Quiciim? DO. Cum Parmenone. PH. Norasne e\im

prius?
DO. Non. PH. V'nde fratrem meum esse scibas? DO.

Parmeno 699. 700

dicebat eum esse, is mihi dedit banc, PH. (3ccidi!

DO. meam ipse ruduit; post lina ambo abieriint foras.

S5 PY. lam satis credis sobriam esse me et nil mentitam

. tibi?
iam satis certumst uirginem uitiatam esse? PH. Age

nunc, beluae

681 hie quidem || 682 ac] et || 697 hodie || 700 unde igitur
fratrem | soiebas || 701 dedit mihi hanc (banc uestem) "
704 belua J

138 EVNVCHVS IV 4, 37—53

credis huic quod dicat? PT. Quid isti credam? res

ipsa ludicat. 705

PH. C6ncede istim hue paillulum: audin? etiam nunc

paulilm: sat est.
dicdum hoc rursum, Chaerea tuam uestem detraxit

tibi?
40 DO. Factum. PH. Et eamst indiltus? DO. Factum. PH.

Et pr6 te hue deductiist? DO. Ita.
PH. Iiippiter magne, 6h seelestum atque aiidaeem ho-

minem! PT. Vae mihi;
etiam nunc non cr^s nos indignis inrisas modis? 710
PH. Mirum ni tu credis quod iste dieit. quid agam.

nescio.

heils negato nlrsimi. possumne ^o hodie ex te ex-

seiilpere
45 uerum? uidistihe fratrem Ohaeream? DO. Non. PH.

N6n potest
sme malo fat^ri, uideo: sequere hac: modo ait modo

negat.
ora me. DO. Obseerd te uero, Pha^ia. PH. I intro

niinciam. 715

DO. Oiei'. PH. AKo paeto honeste hine qu6 modo

abeam nescio.
actumst^ siquidem til me hie etiam^ nebulo^ ludi-

ficabere. —
50 PY, Parmenonis tam scio esse hane t&hinam quam

me uiuere.
DOR. Sic est. PY. Inueniam pol hodie, parem ubi

referam gratiam.
sed nunc quid faeiiindum censes, Ddrias? DOR. De

istae rogas 720

uirgine? PY. Ita, utrum praedieemne an taceam? DOR.

Tu pol, SI sapis.

706 istim hue] istuc || paulum] paulolum | 710 indignis
nos esse inrisas || 711 credas || dicat || 716 quo modo hine [|
718 technam || 721 taceamne an praedicem ||

i5P.

^ 4, 54—5, 10 EVNVCHVS 139

qu6d scis nescis de isto eunucho aeqne ac de uitio

uirginis.
55 liac re et te onmi tilrba euolues et illi gratum feceris.
id modo die, abisse Domm. PT. Ita faciam. DOR.

Sed uide6ii Chremem?
Thai's iam aderit. PY. Quid ita? DOR. Quia, quom inde

abeo, iam turn inc^perat 725
tilrba inter eos. PY. Tu aiifer aurum hoc: ego scibo

ex hoc quid siet.

CHBEMES FTTHIAS

ADVLESCENS ANCILLA

OEL Attat data hercle uerba mihi sunt: uicit uinumlY 5

qudd bibi.
at dum adcubabam, quam uidebar mihi pulcre esse

s6brius!
postquam surrexi, neque pes neque mens satis suom

officiiim facit.
PY. Chremes! CH. Quis est? ehem Pythias: uah, quanto

nunc formonsior 730

5 uidere mihi quam diidum! PY. Certo tiiquidem pol

multo hflarior.
CH. Verbum hercle hoc uerum erit ^sine Cerere et Li-

bero friget Venus',
sed Thais multon ante uenit? PY. An abiit iam a

milite?
CH. Iam diidum, aetatem. lites factae siint inter eos

maxumae.
PY. Nil dixit, tu ut sequerere sese? OH. Nil, nisi

abiens mi innuit. 735

10 PY. Eho, nonne id sat erat? CH. At nescibam id di-

cere iUam, nisi quia

722 istoc II aequo ac] neque || 783 multo |{ 736 nesciebam

140 EVNVCHVS IV 5, 11-6, 13

correxit miles ^ quo latellexi minus: nam me extrusii

foras.
sed eccam ipsam: miror tibi ego huic anteudrterim.

THAIS CHBEMES PYTHIAS

MERETRIX ADVLESCENS ANCILLA

IV 6 TH. Credo equidem iUum iam adfuturum esse, lit illam

a me eripiat; sine ueniat!
atqui si illam digito attigerit lino, oculi ilico ecfo-

dientur. 740

ilsque adeo eius ferre possum ineptiam et magnifies

uerba,
uerba dum sintj uerum enim si ad rem cdnferentur,

uapulabit.
5 CH. Thai's, ego iam diidum hie adsum. TH. mi Chre-

mes, te ipsimi expeto.
sciQ tu turbam hanc propter te esse factam? et adeo

ad te attinere hanc
omnem rem? CH. Ad me? qui quaeso istuc? TH. Quia,

dum tibi sororem studeo 745
reddere ac restituere, haec atque hums modi sum

millta passa.
CH. tl)i east? TH. Domi apud me. CH. Hem!

TH. Quid est?
10 educta ita uti tdque illaque dignumst. CH. Quid ai's?

TH. Id quod res est.
hanc tibi dono dd neque repeto pro ilia quicquam

abs te preti.
CH. Et habetur et referetur, Thai's, tibi ita ut me-

rita's gratia. 750

TH. At enim caue, ne prius quam hanc a me accipias

amittas, Chremes:

741 eius] ego illius || 743 expecto (expectabam) I 761 Chreme ||

IV 6, 14—32 EVNVCHVS 141

nam haec east^ quam miles a me ui nunc ereptilm uenit.
15 abi til, cistellam, Py'thias, domo ecfer cum monu-

mentis.
CH. Viden tu lUum, Thais, PY. tbi sitast? Th. In

risco: odiosa cessas.
CH. militem secum ad te quantas c<5pias addiicere? 756
attat . . TH. Num formidulosus obsecro es, mi homo?

OH. Apage sis:
egon formidulosus? nemost hdminum qui uiuat minus.
20 TH. Atqui ita opust. CH. Ah, m^tuo qualem tii me

esse hominem existumes.
TH. Immo hop cogitato: quicum res tibist, peregri-

nus est,
minus potens quam til, minus notus, miaus amicorum

hic habens. 760

CH. Scio istuc. sed tu quod cauere pdssis, stultum

admittere est.
malo ego nos prospicere quam hunc ulcisci accepta

iniilria.
25 til abi atque obsera ostium iutus, dilm ego hinc trans-

curro ad forum:
uolo ego adesse hic aduocatos nobis in turba hac.

TH. Mane.
CH. MeUus est. TH. Omitte. CH. lam adero. TH.

Nil opus est istis, Chremes. 765
hoc modo die, sororem esse illam tuam et te paruam

uirginem
amisisse, mine cognosse. signa ostende. PY. Adsilnt.

TH. Cape.
30 s£ uim faciet, in ius ducito hominem: intellextiu?

CH. Probe.
TH. Fac ammo haec praesenti dicas. CH. f^aciam.

TH. AttoUe paUium.
perii: huic ipsist opus patrono, quem defensorem

paro ! 770

142 EVNVCHVS IV 7, 1—15

THBASO GNATHO SAKGA CHREMES

MILES PARASITVS SERVOS ADVLESCENS

THAIS

MERETRIX

IV 7 THR. Hanciae ego ut contumeliam taon insignein in

me accipiam, Gnatho?
mori me satiust. SimaKo, Donax, Syrisce, sequimini!
primmn aedis expugnabo. GN. Recte. THE.. Virgi-

nem eripiam. GN. Probe.
THR. Male millcabo ipsam. GN. Piilcre. THR. In medium

hue agmen cum uecte i^ Donax;
5 tu, Smialio, in sinistrum eomum; tii, Syrisce, in dex-

terum. 775

cedo alios: ubi centiiriost Sanga et manipulus forum?

SA. Eccum adest.
THR. Quid ignaue? peniculon pugnare, qui istum hue

portes, cogitas?
SA. Egone? unperatoris uirtutem noueram et uim

militum:
sine sanguine hoc non pdsse fieri: qui abstergerem

uolnera?
10 THR. Vbi alii? GN. Qui malum ^alii'? solus Sannio

seruat domi. 780

THR. Tu hosce instrue: ego ero hie pdst principia:

inde omnibus signilm dabo.
GN. Illilc est sapere: ut hdsce instruxit, ipsus sibi

cauit loco.
THR. Idem hoc iam Pyrrus factitauit. CH. Viden tu,

Thais, quam hic rem agit?
nimirum consilium illud rectumst de occludendis

aedibus.
15 TH. Sane quod tibi nunc uur uideatur 6sse hic, nebulo

magnus est: 785

774 uecti (uecte) || 781 hic ego ero (ego hic ero) ||

rV 7, 16—33 EVNVCHVS 143

ne metuas. THR. Quid uidetur? GN. Fundam tibi

nunc nimis uellem dari,
ut tu illos procul hinc ex occulto caederes: facerent

fugam.
THR. Sed eccam Thaidem ipsam uideo. GN. Quam

mox inruimils? THR. Mane:
omnia enim prius ^xperiri quam armis sapientem decet.
20 qui scis an quae iiibeam sine ui faciat? GN. Di uo-

stram fidem, 790

quantist sapere! ntimquam accedo ad t^^ quin abeam

ddctior.
THR. Thai's^ primum hoc mihi responde: qudm tibi

do istam uirginem,
dixtin bos dies mibi soli dare te? TH. Quid tum

postea?
THR. Rdgitas? quae mi ante oculos coram amatorem

adduxti tuom
25 TH. Qum cum illo nunc agis? THR. et cum eo clam

te subduxti mihi? 795

TH. Liibuit. THR. Pamphilam ergo hue redde, nisi

ui mauis eripi.
CH. Tibi iUam reddat a\it tu eam tangas, omnium . . ?

GN. Ah, quid agis? tace.
THR. Quid tu tibi uis? ego non tangam meam? CH.

Tuam autem, fiircifer?
GN. Caue sis: nescis quoi maledicas nunc uiro. CH.

Non tuhmc abis?
30 scm tu ut tibi res se habeat? si quicquam hodie hie

turbae coeperis, 800

faciam ut huius loci dieique meique semper memi-

neris.
GN. Miseret tui me, qui hiinc tantum hominem facias

inimiciim tibi.
CH. DfmTuinuam ego capiit tibi hodie, nisi abis. GN.
Ain uero, canis?

796 quin] quid I

144 EVNVCHVS IV 7, 34— V 1, 4

sicine agis? THR. Quis tii homo es? quid uis tibi?

quid cum ilia rei tibist? 804
85 CH. Scibis: principio earn esse dicoliberam. THR. Hem!

CH. Ciuem Itticam. THR. Huil
CH. Meam sororem. THR. Os diirum! CH. Miles, nunc

adeo edicd tibi,
ne uim facias illlam in iUam. Tbdis, ego eo ad

Sopbronam
niltricem, ut earn addilcam et signa ostendam baec.

THR. Tun me prdbibeas,
meam ne tangam? CH. Pr6bibebo, inquam. GN. Audm

tu? bic furti se adligat:
40 sat boc tibist. THR. Idem boc til ais, Tbais? TH.

Qua&e qui resp6ndeat. — 8io
THR. Quid nunc agimus? GN. Quid? redeamus: iam

baec tibi aderit siipplicans
liltro. THR. Credin? GN. Immo certe: ndui ingenium

miilierum:
nolunt ubi uelis, ubi nolis ciipiunt ultro. THR. Bene

putas.
GN. Iam dimitto ex&dtum? THR. Vbi uis. GN. Sanga,

ita uti fortis decet
45 milites, domi focique fac uicissim ut m^mineris. 815
SA. Iam dudum animus est in patinis. GN. Fnigi es.

THR. Vos me bac sequimini.

THAIS PYTHIAS

MERETRIX ANCILLA

V 1 TH. Pergih, scelesta, mecum perplex^ loqui?
*scio, nescio, abiit, aildiui, ego non adfui.'
non tu istuc mibi dictiira aperte es, quidquid est?
uirgo conscissa ueste lacrumans dpticet; 820

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ '■ T ■

804 tibi uis J 810 satis hoc

V 1, 6—2, 3 EVNVCHVS 145

5 euuiiclius abiit: quam 6b rem? aut quid factiimst?

taces?
PY. Quid tibi ego dicam misera? ilium eunuchilm

negant
fnisse. TH. Quia fuit igitur? PY. Iste Chaerea.
TH. Qui Chaerea? PY. Iste ephebus frater Pha^driae.
TEL Quid aSs, uenefica? PY. Atqui certo cdmperi. 826
10 TH. Quid is 6bsecro ad nos? quam 6b rem adductust?

PY. N6scio,
nisi amasse credo Pamphilam. TEL Hem! misera

6ccidi,
iufelix^ siquidem tu istaec uera pra^cas.
num id lacrumat uirgo? PY Id opiuor. TH. Quid

ai's^ sacrilega?
istilcine interminata sum hinc abiens tibi? 830

15 PY. Quid facerem? ita ut tu iiisti, soU cr6ditast.
TH. Scel6sta lupo ouem c6mmisisti. djispudet
sic mihi data esse uerba. quid illud b6mims est?
PY. Era m6a, tace tace 6bsecro^alua6 sumus:
habemus hominem ipsum. TH. Vbi is est? PY. Em

ad simsteram. 836

20 uiden? TH. Video. PY. Comprendi iube, quantiim

potest.
TH. Quid iU6 faciemus^ stiUta? PY. Quid facias^ rogas?
uide amabo. si non^ quom aspicias^ os mpudens
uidetur! TH. Non est. PY. Tdm quae eius confidentiast!

OHAEBEA THAIS PYTHIAS

ADVLESCENS MERETRIX ANCILLA

CH. Apud Antiphonem ut&que, mater 6t pater^ 840 V 2
quasi dedita opera d6mi eraut^ ut null6 modo
intro ire possem, qum uiderent me. interim

832 ouem lupo || 836 sinistram ||
Terentias ed. Fleckeisen. Ed. n. 10

146 EVNVCHVS V 2, 4 — 34

dum ante dstium sto^ ndtus mihi quidam 6biiiam

6 uenit. ubi nidi, ego me in pedes qnantiim queo
in angiportum qnoddam desertnm, mde item 845

in aliud, inde in aliud: ita miserrumus
fill fugitando, nequis me cognosceret.
sed ^stne haec Thai's, quam uideo? ipsast. haereo

10 quid faciam. quid mea ailtem? quid faci^t mihi?
TH. Adeamus. bone uir D6re, salue: die mihi, 850
aufdgistin? OH. Era, factum. TH. Satin id tibi placet?
CH. Non. TH. Credin te inpune habiturum? CH. Vnam

hanc noxiam
amitte; si aliam admisero umquam, occidito.

16 TH. Num meam saeuitiam ueritu's? CH. Non. TH.

Non? quid igitiir?
CH. Hanc m^tui ne me cruninaretilr tibi. 865

TH. Quid feceras? CH. Pauliim quiddam. PY. Eho

^paulum' ihpudens?
an paTilum hoc esse tibi uidetur, utrginem
uitiare ciuem? CH. Cdnseruam esse credidi.

20 PY. Conseruam? uix contineo me quin ihuolem
monstro in capillum: etiam dltro derisum aduenit. 860
TH. Abin hmc, insana? PY. Quid ita? uero debeam,
credo, isti quicquam fdrcifero, id si f&erim:
praesertim quom se s&uom fateatiir tuom.

25 TH. Missa haec faciamus. n6n te dignum, Chaerea,
fecisti: nam si ego digna hac contumelia 865

sum maxume, at tu indignus qui faceres tamen.
neque edepol quid nunc cdnsili capiam scio
de uirgine istac: ita conturbasti mihi

80 rationes omnis, lit eam non possim suis
ita ut aequom fuerat atque ut studui tradere, 870
ut solidum parerem hoc mihi benficium, Chaerea.
CH. At mine dehinc spero aet^mam inter nos gratiam
fore, Thais, saepe ex hums modi re quapiam

844 ego me] e^omet || 859 me contineo I 860 in capillum
monstrum || 862 si id || 871 beneficium

V 2, 36-66 EVNVCHVS 147

36 maid principio magna familiaritas

conflatast. quid si hoc quispiam uoluit deus? 875
TH. Equidem pol in eam partem accipioque ^t nolo.
CH. Immo ita quaeso. imum hoc scito, contumfliae
non me fecisse caiisa, sed amons. TH. Scio,

40 et p61 propterea magis nunc ignosco tibi.
non adeo inhumand sum ingenio, Chaerea, 880

neque ita mperita, ut quid amor ualeat n&ciam.
CH. Te quoque iam, Thais, ita me di bene ament, amo.
PY. Tum pol tibi ab istoc, era, cauendum int^ego.

45 CEL Non aiisim. PY. Nil tibi quicquam credo. TH.

Desinas.
CH. Nunc ego te in hac re mi 6ro ut adiutrix sies, 885
ego me tuae commendo et committo fidei:
te TT.fhi patronam capio, Thai's, te obsecro:
emoriar, si non hanc uxorem diixero.

50 TH. Tamen si pater quid . . CH. Ah uolet, certd scio,
ciuis modo haec sit. TH. Paillulum opperirier 890
si uis, iam frater ipse hie aderit uirginis;
nutricem arcessitum fit, quae iUam aluit paruolam:
in cdgnoscendo tilte ipse aderis, Chaerea.

55 CH. Ego u^ro maneo. TH. Vih interea, dum is uenit,
domi opperiamur potius quam hie ante dstium? 895
CH. Immo percupio. PY. Quam tu rem actura 6bse-

cro es?
TH. Nam quid ita? PY Rogitas? hiinc tu in aedis

cogitas
recipere posthac? TH. Quor non? PY. Crede hoc

mea^ fidei,

60 dabit hic pugnam aKquam denuo. TH. Au, tace dbsecro.
PY. Parum perspexisse eius uidere audaciam. 900

CH. Non faciam, Pythias. PY. Non credo, Chaerea,
nisi SI commissum non erit. CH. Quin, Pythias,
tu me seruato. PY. Neque pol seruandiim tibi

65 quicquam dare ausim neque te seruare. apage sis.

889 CH. quid ah ||

10

148 EVNVCHVS V 2, 66—3, 18

TH. Adest dptume ipse frater. CH. Perii hercle:

6bsecro 905

abeamus intro^ Thai's: nolo me m uia

cum hac u6ste uideat. PY. Quam <Sb rem tandem?

an quia pudet?

CBL Id ipsum. PY. Id ipsum? uirgo uero! TH. I

prae, sequor.
70 tu istic mane^ ut Cbremem mtro ducas^ P/thias.

PYTHIAS OHBEMES SOFHBONA

ANCILLA ADVLESCENS NVTRIX

V 3 PY. Quid^ quid uenire in m^ntem nunc possit mihi^ 910
quidnam^ qui referam sacrilego illi gratiam^
qui tunc silpposiuit nobis? CH. Moue te oro dcius,
mea niltrix. SO. Moueo. CH. Video, sed nil pro-

moues.
5 PY. lamne dstendisti signa nutrici? CH. Omnia.
PY. Amabo, quid ai't? cognoscitne? CH. Ac m^mo-

riter. 916

PY. Probe edepol narras: nam isti faueo uu^ini.
ite intro: iam dudum era uos exspectat domi. —
uinim bonum eccum Parmenonem incMere
louided: uide ut otiosus it! si dis placet,
sperd me habere, qui hiinc meo excruciem modo. 920
ibo mtro, de cognitione ut certiim sciam;
post exibo atque hunc perterrebo sacrilegum.

907 FT.] TH. II 912 supposuit || moae oro ocius | (913) te ||

V 4, 1—26 EVNVCHVS 149

FABMENO FTTKCAS

SERVOS ANCILLA

PA. Reuiso, qxddnam Chaerea hie renim gerat. V 4

qnod si astu rem tractauit^ di uostram fidem^
quantam et quam ueram laildeni capiet Parmeno! 925
nam ut mittam^ quod ei' amorem difficillamuin^
5 carfssTimum^ a meretnce auara uirginem
qnam amabat^ earn confeci sine molestia^
sine silmptu^ sine disp/6ndio^ turn hoe alterum^
id uerost quod ego mihi puto pahnarium^ 930

me repperisse^ quo modo adulescentulus
10 meretncum ingenia et mores posset noscere^
matilre ut quom eognorit, perpetuo dderit.
quae dtim foris sunt, nil uidetur milndius,
nee magis compositum quiequam nee magis elegans 935
quam cilm amatore cenam quom ligilrriunt.
15 hanim uidere inliluiem sordes mopiam,

quam inhonestae solae smt domi atque auidae cibi,
quo pacto ex iure hest^mo panem atnim uorent,
nosse omnia haec saliltist adulescentulis. 940

PY. Ego pol te pro istis dictis et factis, scelus,
20 ulciscar, ut ne inpiine nos inlilseris.

pro deum fidem, f acinus foedum! infelicem adulese^n-

tulum!
6 scelestimi Parmenonem, qui ilium hue adduxit! PA.

Quid est?
PY. Miseret me: itaque ut ne uiderem, misera hue

ecfagi foras, 945

quae futura exempla dicunt in eum indigna. PA.

Iiippiter,
85 qua6 illaec turbast? nilmnam ego perii? adibo. quid

istue, Pythias?

926 difQcillimum et || 936 quae cum amatore (sue) cum
cenant ligurriunt || 940 salus est || 942 iupune in nos I 943 o in-
felicem II 944 istum ||

150 EVNVCHVS V 4, 26—44

quid ais? in quern exempla fient? PY. Rogitas, au-

dacissume?
perdidisti istilm quern adduxti pro eilnucho adulescen-

tulum,
dilm studes dare uerba nobis. PA. Quid ita? aut quid

factiimst? cedo. 960

PT. Dicam: uirginem istam, Thaidi h6die quae dono

datast^
80 scis earn hinc ciuem esse? et fratrem eius esse ad-
prime n6bilem?
PA. Nescio. PT. Atqui sic inuentast: earn iste ui-

tiauit miser.
lUe ubi id resciuit factum frater uiolentissumus,
PA. Quidnam fecit? PT. conligauit prunum eum mise-

ris modis. 955

PA. CdnKgauit? PT. Atque equidem orante, alt ne id

faceret, Thaide.
85 PA. Quid ais? PT. Nunc minatur porro s^se id quod

moecMs solet:
quod ego numquam uidi fieri neque uelim. PA. Qua

audacia
tantum f acinus aiidet? PT. Quid ita Hantum*? PA. An

non hoc maxumumst?
quis homo pro moecho olmquam uidit in domo me-

retricia 960

pr^ndi quemquam? PT. Nescio. PA. At ne hoc ne-

sciatis. Pythias,
io dico, edico nobis nostrum esse mum erilem fQium.

PT. Hem,
dbsecro, an is est? PA. Nequam in ilium Thais uina.

fieri sinat!
atque adeo autem qudr non ^omet ihtro eo? PY.

Vide, Parmeno,
quid agas, ne neque illi prosis et tu pereas: nam hoc

putant, 965

quidquid factumst, ex te esse ortum. PA. Quid igitur

faciam miser?

Y 4, 46—5, 18 EVNVCHVS 151

45 qoidue incipiam? ecce aiitem uideo rilre redeimtem senem:
dicam liuic an non dicam? dicam hercle: etsi mihi

magnTlm malum
scio paratiun; sednecessest^ huic ut subueniat. PT. Sapis.
ego abeo iutro: til isti narra omne 6rdiue^ ut factilm

siet. 970

[LACHES] FABMENO

SENEX SERVOS

LA. Ex meo propinquo nire hoc capio c6mmodi: V 6

neque agri neque urbis odium me umquam percipit.

nam ubi satias coepit fieri^ commut6 locum.

sed ^stne ille noster Parmeno? et certe ipsus est.
6 quem pra&tolare, Parmeno, bic ante 6stium? 976

PA. Quia bomdst? ebem, saluom te aduenire, ere,

gaoldeo.

LA. Quem praestolare? PA. P^rii: lingua haer^t metu.

LA. Hem!

quid est quod tu trepidas? satine saluae? die mihi.

PA. Ere, primum te arbitrari id quod res est uelim:
10 huius quidquid factumst, ciilpa non factilmst mea. 980

LA. Quid? PA. Becte sane interrogasti: opdrtuit

rem pra^narrasse me. emit quendam Pbaedria

euniichum, quem dono huic daret. LA. Quoi? PA.

Thai'di.

LA. Emit? perii hercle. quanti? PA. Viginti minis.
16 LA Actiimst. PA. Tum quandam fidicinam amat hinc

Chaerea. LA. Hem, 986

quid? amat? an iam scit ille quid meretrix siet?

an in astu uenit? aliud ex alio malum!

PA Ere, n^ me spectes: me lupulsore haec n6n facit.

970 omnem ordinem || 980 quidquid huina H 986 hinc] hie
(tunc) g 986 scit iam ||

152 . EVNVCHVS V 6, 19—6, 7

LA. Omitte de te dicere. ego te, fdrcifer,
20 si uiuo . . sed istuc^ quidquid est^ primum ^xpedi. 990

PA. Is pro lUo eunucho ad Thaidem hanc dediictus est.

LA. Pro euniiclion? PA. Sic est. hiinc pro moecho

pdstea

comprendere intus et constrinxere. LA. (3ccidi!

PA. Audaciam meretrfeum specta. LA. Niimquid est
25 aliild mali danmiue quod non dixeris 995

reKcnom? PA. Tantumst. LA. O^sso hue intro riim-

pere? —

PA. Non dilbiumst quin Tnihi magnum ex liac re sit

malum;

nisi quia necessus fdit hoc facere. id gaildeo

propter me hisce aliquid esse euenturtLm mali:
so nam iam diu aliquam cailsam quaerebat senex^ 1000

quam ob rem ihsigne aliquid faceret eis: nunc r^pperit.

PYTHIAS FABMENO

ANCILLA SERVOS

y 6 PY. Numquam edepol quicquam iam diu quod magis

uellem euenire
mi eu^nit^ quam quod modo senex intro &d nos uenit

errans.
mihi solae ridicul6 fait^ quae quid timeret scibam.
PA. Quid hoc aiitemst? PT. Nunc id prddeo ut con-

ueniam Parmenonem. 1006
6 sed ubi 6bsecro est? PA. Me quaerit haec. PY. Atque

eccum uideo: adibo.
PA. Quid est, inepta? quid tibi uis? rides? pergin?

PY. Perii,
defessa iam sum misera te rid^ndo. PA. Quid ita?
> PY. Rdgitas?

1004 sciebam || 1007 uis quid rides ||

V 6, 8—7, 3 EVNVCHVS 153

nmnquam pol hominem stilltiorem mdi nee uidebo. ah,
non satis potest narrari, quos ludds praebueris

mtus. 1010

10 at etiam primo callidiuu ac disertum credidi li6ininem.
quid? flicone credere ea quae dixi oportuit te?
an paenitebat flagiti, te auctore quod fecisset
adulescens, ni miserum msuper etiam patri indicares?
nam quid illi credis tilm animi fuisse, ubi uestem

uidit 1016

15 illam esse eum indutilm pater? quid? iam scis te

perisse? PA. Hem,
quod chidum dixti, p^ssuma, an mentita's? etiam rides?
itan lepidum tibi uisiimst, scelus, nos mridere? PY.

Nimium.
PA. Siquidem istuc inpune habueris . . PY. Venim? PA

Reddam hercle. PY Credo:
sed in diem istuc, Parmeno, est fortasse, quod mi-

nare. 1020

20 tu iam pendebis, adulescentulum istum qui nobilitas
flagitiis et eundem mdicas: uterque in te exempla edent.
PA. Nulliis sum. PY. Hie pro iUo milnere tibi bonds

est habitus: abeo. —
PA. Egomet meo indicid miser quasi sdrex hodie perii.

GNATHO THBASO

PARASITVS MILES

GN. Quid nunc? qua spe aut qud consilio hue unus? V 7

quid coeptas, Thraso? 1026

TH. Egone? ut Thaidi me dedam et faeiam quod iubeat.

GN. Quid est?

TH. Qui minus quam Hercules seruiuit Omphalae? GN.

Exemplilm placet.

1016 animi tum || 1016 quid est iam || 1017 quod] quid ||
1021 qui stultum istum adulescentulum (qui stultum adrd.) |

154 EVNVCHVS V 7, 4—8, 13

litinam tibi commitigari uideam sandaU6 capnt!
6 s^ fores crepu&unt ab ea. TH. P^rii: quid hoc

autemst mali?
htinc ego numquam mderam etiam: qmdnam hie pro-

perans prosilit? 1030

CHAEBEA FABMENO GNATHO TKEtASO

ADVLESCENS SERVOS PARASITVS MILES

V 8 OH. met populares, ecquis me hodie uiuit forfcu-

natior?
nemo hercle quisquam: nam in me plane di pote-

^ statem suam
onmem dstendere, qnoi tam subito tdt congruerint

commoda.
PA. Quid bic la^tus est? CH. Parmeno mi, o mearum

uoluptatum 6mnium
5 inu^ntor inceptdr perfector, scis me in quibus sim

gaildiis? 1035

scis Pamphilam meam inuentam ciuem? PA. AudiuL

CH. Scis sponsam mihi?
PA. Bene, ita me di ament, factum. GN. Audin tu, hie quid

ait? CH. Tum autem Phaedriae
meo fratri gaudeo esse amorem omnem in tranquillo:

unast domus;
patri se Thai's c6mmendauit, m cluentelam ^t fidem
10 nobis dedit se. PA. Fratris igitur Thais totast? CH.

Scilicet. 1040

PA. lam hoc aliud est quod gaildeamus: mQes pelletiir

foras.
CH. Tu frater ubi ubi est fac quam primum haec aiidiat.

PA. Visam domum. —
THL Numquid^ Gnatho, tu dilbitas quin ego mine per-
petuo perierim?

1089 Thais patri se |

V 8, 14—31 EVNVCHVS 155

GN. Sine diibio opinor. CH. Quid commemorem primum

aut laudem maxume?
15 iHifm qui Trn'ln' dedit consilium ut facerem^ an me qui

id ailsus sim 1045

incipere^ an Fortun^m conlaudem^ qua^ gubematrix fuit,

quae tot res tantas tarn dpportune in ilnum con-

clusit diem,

an mei patris festiuitatem et facilitatem? o Iilppiter,

sema 6bsecro haec bona nobis!

FHAEDBIA CHAEBEA THKASO GNATHO

ADVLESCENTES DVO MILES PARASITVS

PH. Di uostram fidem, incredibiKa
so Farmeno modo quae narrauit! s^d ubist frater? GH.

Praesto adest. 1060

PH. Gaoideo. CH. Satis credo, nihil est Thai'de hac,

frater, tua
dignius quod am^tur: ita nostrae omnist fautrix fami-

liae. PH. Hui,
rnflu illam laudas? TH. Peril, quanto minus spei est,

tanto magis amo.
dbsecro, Gnatlio, in te spes est. GN. Quid uis faciam?

TH. Perfice hoc
25 pr^dbus pretio^ ut ha^ream in parte aUqua tandem

apud Thaidem. 1055

GN. Difficilest. TH. Siquid conlubitumst, n6ui te. hoc

si eflB^ceris,
qndduis donum pra^mium a me optato, id optatum ailferes.
GN. Itane? TH. Sic erit. GN. Si efficio hoc, pdstulo

ut mihi tila domus
t6 praesente absente pateat, muocato ut sit locus
80 semper. TH. Do fidem futurum. GN. Adcingar. PH.

Quem ego hie aildio? 1060
6 Thrasol TH. Saluete. PH. Tu fortasse quae facta

hic sient

156 EVNVCHVS V 8, 32— 50

niseis. TH. Scio. PH. Quor ergo ego in his te con-

spicor regi6nibus?
TH. Vobis fretus . . PH. Scin quam fretus? miles,

edic6 tibi,
SI te in platea oJSi^ndero hac post tLmquam, qnod

dicas mihi
35 ^alium quaerebam^ iter bac babui'^ periisti. GN. Heia,

baud SIC decet. 1065

PH. Dictmnst. GN. Non cognosco nostrum tam super-
bum. PH. Sic ago.
GN. Prius audite paiicis: quod quom dixero, si pla-

cuerit,
facitote. CH. Audidmus. GN. Tu concede paulum

istiic, Tbraso.
priQcipio ego uos credere ambos boc mibi uebementer

uelim,
40 me bilius quidquid facio id facere maxume causa

mea; 1070

uerum idem si udbis prodest^ uos non facere inscitiast.
PH. Quid id est? GN. Militem ego riualem recipiundum

censeo. PH. Hem,
r&ipiundum? GN. C6gita modo. tu bercle cum ilia,

Pbaedria,
lit lubenter uitiis (etenim bene lubenter uictitas),
45 qu6d des paulumst, et necessest miiltum accipere

Tbaidem. 1075

lit tuo amori silppeditare p6ssint sine sumptol tuo
omnia baec, magis dpportunus nee magis ex usii tuo
nemost. principio et babet quod det, et dat nemo

largius.
fatuos est, insillsus, tardus, st^rtit noctis ^t dies:
50 neque istum metuas ne amet muUer: facile pellas

ilbi ueUs. 1080

1062 ergo (te ergo) in his ego i| 1068 paulalum || 1069 ambos
credere || 1071 si idem || 1075 paululum || 1076 possit || 1077 ad
omnia haec ||

V 8, 61—64 EVNVCHVS 157

CBL Quid agimus? GN. Praet&ea hoc etiam, qu6d ego

uel primiiin puto:
accipit hoc homo nemo melius pr6rsuB neque prolisius.
CH. Mirum ni iUoc hdmine quoquo pacto opus est. PH.

Idem ego arbitror.
GN. Becte facitis. ilnum etiam hoc uos oro^ ut me in

uostnlm gregem
55 recipiatis: satis diu hoc iam saxum uorso. PH. Be-

cipimus. 1086

CH. Ac lubenter. GN. At ego pro isto, Pha^dria et

tu Gha^rea,
Iiunc comedendum uobis propino et deridendilm. CH.

Placet.
PEL Dignus est. GH Thraso, accede ubi uis. TH. (3b-

secro te^ quid agimus?
GN. Quid? isti te ignorabant; postquam eis mores

ostendi tuos
60 6t conlaudaui secundum facta et uirtutes tuas, 1090
inpetraui. TH. Bene fecisti: gratiam habeo maxu-

mam.
numquam etiam fai ilsquam^ quin me amarent omnes

pWrumum.
GN. Dfrin ^0 in hoc esse uobis Atticam elegantiam?
PH. Nilpraeterpromissumest. GN. Itehac. CANTOB.
V6s ualete et plaiidite.

1092 omnes amarent J

METRA HVIVS FABVLAE HAEO SVNT

- I

Y. 1 ad 206 iambici senarii
/'207 = 210 trochaici octonarii
208 = 211 trochaici septenarii
209 iambicus quatemarius
212 iambicus octouarius

213 et 215 iambici quatemarii
214 trochaicus septenarius
216 et 217 trochaici octonarii

218 trochaicus septenarius

219 ad 223 iambici octonarii

224 trochaicus septenarius

225 ad 254 trochaici septenarii
255 ad 291 iambici septenarii

292 trochaicus binarius catalecticus

293 ad 298 » 299 ad 303 iambici octonarii

304 trochaicus octonarius

305 trochaicus septenarius
806 iambicus quatemarius

307 ad 319 iambici octonarii

320 iambicus senarius

321 et 322 iambici septenarii
323 ad 351 iambici senarii
852 ad 366 trochaici septenarii
367 ad 390 iambici octonarii
391 ad 538 iambici senarii
539 ad 548 iambici septenarii

159

V. ^549 et 550 = 558 et 559 trochaici septenarii
551 et 562 =- 560 et 561 iambici septenarii

560^ iambicus qnatemarius
553 ad 556 =» 562 ad 565 iambici octonarii
557 = 566 iambici septenarii
,567 ad 591 iambici octonarii

- 592 ad 614 iambici septenarii

- '615 = 620 trochaici octonarii

- 616 =— 621 trochaici septenarii

- . 617 =^ 622 iambici octonarii

- 618 et 619 =» 623 et 624 trochaici octonarii

- 625 ad 628 trochaici septenarii

- 629 ad 642 iambici senarii
^643 et 644 ss 654 et 655 trochaici octonarii

645 as 656 trochaici septenarii

646 = 657 iambici octonarii
647 et 651 iambici quatemarii

648 ad 650 «= 659 ad 661 iambici octonarii
658 iambicus senarius
652 et 653 :» 662 et 663 iambici octonarii
.664 ad 667 iambici octonarii

- 668 ad 702 iambici senarii

- 703 ad 726 trochaici septenarii

- 727 ad 737 iambici octonarii

- 738 iambicus senarius

- nS9 ad 742 ==» 744 ad 746 et 748 trochaici octonarii

747 trochaicus quatemarius catalecticus

- i 743 «= 749 trochaici septenarii

- I 750 iambicus octonarius

- (751 et 752 trochaici septenarii

- 753 et 754 iambici septenarii

- 755 ad 770 trochaici septenarii

- 771 ad 787 iambici octonarii

- 788 ad 816 trochaici septenarii

- 817 ad 942 iambici senarii

- 943 ad 970 trochaici septenarii

- 971 ad 1001 iambici senarii

- 1002 ad 1024 iambici septenarii

- 1025 ad 1030 trochaici septenarii

- 1031 ad 1049 iambici octonarii

- 1050 ad 1094 trochaici septenarii.

P TEKENTI • AFRI

PHOEMIO

GEAECA . APOLLODORV • EPIDICAZOMENOS
ACTA . LVDIS . ROMANIS • L • POSTVMIO • ALBINO
L . CORNELIO . MERVLA • AEDILIBVS • CVRVLIBVS
EGERE . L . AMBIVIVS • TVRPIO • L • ATHilVS • PRAEN
MODOS . FECIT • FLACCVS . CLAVDI • TIBHS • INPAR • TOTA
FACTA . QVARTA • C • FAKNIO • M • VALERIO • COS

Terentini ed. Slftokeiien Ed. IL 11

162

O. SVLPIOI APOLLINARIS PERIOOHA

Ghrem^tis firater aberat peregre D^mipho
relicto Athenis Antiphone fOio.
GhreiDes clam liabebat Lemui nxorem et fOianiy
Athenis aliam c6iiingein et amantem linice
fidicinam gnatiim. mater e Lemno aduenit 5

Athenas; moritur; uirgo sola (aberat Ghremes)
fanils procurat. ibi earn cum uisam Antipho
amarety opera parasiti nxorem accipit.
pater et Ghremes reuersi fremere. deia minas
trigiata dant parasito, ut illam cdniugem lo

baberet ipse, argento hoc emitnr fiidicma.
uxorem retinet Aatipho a patruo adgnitam.

5 gnatum fidicinam 1 7. 8 earn uisam antipho | cum amaret||

PERSONAE

DAVOS SERVOS
GETA SERVOS
ANTIPHO ADVLESCENS
PHAEDRIA ADVLESCENS
DEMIPHO SENEX
PHORMIO PARASITVS
HEGIO \
CRATINVS I ADVOCATI
CRITO J
DORIO LENO
CHREMES SENEX
SOPHRONA NVTRIX
NAVSISTRATA MATRONA

prol. 1—26 163

PROLOGVS

Postquam poeta netus poetam non potest

retrahere a studio et transdere hominem in 6tiiim,

maledictis deterrere ne scribat parat:

qrd ita dictitat^ quas stnte laic fecit fabulas^

tenui esse orati6ne et scriptura leui: 5

quia nilsquam insanuTn scripsit adulescentulum

ceruam uidere fiigere et sectan canes

et earn plorare^ orare ut subueniat sibi.

quod si mtellegeret^ qu6m stetit olim noua^

actdris opera magis stetisse quam sua^ 10

minus millto aud^cter^ quam nunc laedit^ la^deret.

nunc siquis est^ qui hoc dicat aut sic c<5gitet:

^uetus SI poeta ndn lacessiss^t prior^

nullum iQuenire pr61ogum posset nouos:' 14

is sibi responsum hoc habeat^ in medio 6mnibus 16

palmam ^sse positam^ qui artem tractant milsicam.

ille ad famem hunc a stildio studuit r&'cere:

hie r^spondere udluit^ non lacessere.

benedictis si certasset, audissdt bene: 20

quod ab illo adlatumst^ id sibi rellatilm putet.

de ill6 iam finem faciam dicundi mihi^

peccandi quom ipse de se finem non facit?

nunc quid uelim animum attdndite. adportd nouam

Epidicazomenon quam uocant comoddiam 26

Graeci^ Latine hie Phormionem ndminat^

quern diceret nisi haberet cui male diceret 16

4 ante hie] antehac (ante) || 14 potoisset || 21 idsibibssbbbla
TnM(8ibi esse id relatum) || 26 latini phormionem nominant |

11*

164 PROLOGVS PHORMIONIS prol. 27-34

quia primas partis qui aget^ is erit Pkdrmio
parasitus^ per qnem res geretur maxume^
uolilntas nostra si ad poetae accesserit.
date dperam^ adeste aequo animo per sil^tium, 30
ne sirmli utamur fdrtuna, atque usi sumus^
quom p^r tumultum noster grex motiis locost:
quern actdris uirtus n6bis restituit locum
bonitasque uostra adiiitans atque aequanimitas.

29 poetam J

1 1, 1—2, 6 PHORmO 165

DAVOS

SERVOS

Amicus snimnns m^us et populans 6eta 85 II

heri ad me nenit. erat ei de ratiilncula

iam pridem apud me relicuom paimUulum

mimmdrum: id nt conffcerem. confeci: adfero.
5 nam enlenl filinTn eius duxisse audio

uxdrem: ei credo milnus hoc comraditur. 40

quam imque comparatumst, ei qui miaus habent

ut semper aliquid addant diuitioribus!

quod iUe ilnciatim uix de demensd suo
1. su6m defradans g^nium comparsit iniser,

id ilia ilmuorsum abripiet^ haud existumans 45

quanta labore partum. porro autem 6eta

ferietur alio milnere^ ubi era pepererit;

porro aiitem alio, ubi erit piiero natalis dies;
15 ubi loitiabunt. 6nme hoc mater ailferet:

puer cailsa erit mitttbidi. sed uidedn Getam? 50

GETA DAVOS

SERVI DVO

6E. Siquis me quaeret nifas . . DA. Praestost, desine. I 2

GE. Oh,
at ego obuiam conabar tibi, Daue. DA. Accipe, em:
lectilmst; conueuiet mlmerus quantum debui.
GE. Am6 te, et non neclexisse habeo gratiam.
5 DA. Praesertim ut nunc sunt mdres: adeo r^s redit: 55
siqms quid reddit, magna hahendast gratia.

166 PHORMIO I 2, 7—37

sed quid tu es tristis? 6E. Egone? nescis quo la metu,
quanto in periclo sunus? DA. Quid istuc est? GE. Scies,
modo lit tacere pdssis. DA. Abi sis, msciens:

10 quoius tii fidem in pecilnia perspexeris^ 60

uerere uerba ei credere? ubi quid mihi lucrist
te fallere? GE. Ausculta ergo. DA Hanc operam

tibi dico.
GE. Senis ndstri^ Daue^ fratrem maiorem Chremem
nostra? DA Quid ni? GE. Quid? eius gnatum Phae-

driam?

15 DA. Tarn quam te. GE. Euenit s^bus ambobils

simul 66

iter illi in Lemnum ut ^sset, nostro in Ciliciam
ad bdspitem antiquom: is senem per epistulas
pellexit^ modo non mdntis auri pdllicens.
DA. Quoi tanta erat res et supererat? GE. Desinas:

80 sic estingenium: ^ob, regem me esse oportuiti* 70
abeilntes ambo hinc tilm senes me filiis
relinquont quasi magistrum. DA. G«ta, prou£aciam
cepisti duram. GE. Mi ilsus uenit^ b6c scio:
memini reliuqui me deo iratd meo.

25 coepi aduorsari prmio; quid uerbis opust? 75

seni fidelis dilm sum^ scapulas perdidi.
DA. Venere in mentem mi istaec: namque inscitiast^
aduorsum stimulum cdlces. GE. Coepi eis omnia
facere, dbsequi quae uellent. DA. Scisti uti foro.

80 GE. Nost6r mali nil quicquam primo; hie Pba^dria 80
contmuo quandam nanctus est pu^ulam
citbmstriam: banc amare coepit perdite.
sed ea seruibat lenoni inpurfssumo^
neque qu6d daretur quicquam: id curarsmt patres.

3$ restabat aliud nil nisi oculos pascere^ 85

sectari, in ludum diicere et r^diicere.
operam dtiosi nds dabamus Pba^driae.

57 metu et 62 ergo ausculta || 70 DA. o || 71. GE. ab-
euntes || 83 seruiebat || 87 nos otiosi operam ||

I 2, 38—70 PHORMIO 167

in quo haec discebat lildo^ exaduorsum ei loco
tonstrina erat quaedam: hic solebamils fere

40 plenimque earn oppemi, dum inde ir6t domnm. 90
int^rea dum sedemus iUi, interuemt
adulescens quidam lacnimaiis. nos mirarier;
rogamus quid sit. ^niimquam aeque' inquit ^ac modo
paupertas mihi onus uisumst et miserlim et graue.

45 modo quandam uidi uirginem hie uicmiae 96

miser^ suam matrem lamentari mortuam:
ea sita erat exadudrsimi^ neque illi beniuolus
neque n6tus neque cognatus extra unam aniculam
quisquam aderat^ qui adiutaret funus. mfseritumst.

50 uirgo ipsa facie egregia.' quid uerbis opust? lOO

conmidrat omnes nos. ibi continuo Antipbo
*noltisne eamus uisere?' alius *c^nseo:
eamus: due nos sddes.' imus^ ueoimus^
uidemus: uirgo ptQcra: et quo magis diceres,

56 nihil aderat adium^nti ad pulcritildinem: 105

capillus passus^ nudus pes^ ipsa borrida^
lacrumae^ uestitus tilrpis: ut^ ni uis boni
in ipsa inesset fdrma^ baec formam exstioguerent.
iUe qui illam amabat fidicinam tantiim modp

60 *8atis' mquit ^scita': ndster uero . . DA. lam scio: iio
amare coepit. GE. Scm qaam? quo euadat uide.
postridie aid anum recta pergit: dbsecrat,
sibi ut ^ius faciat cdpiam. ilia s6 negat
neque eum a^quom facere: enim lUam ciuem esse

Atticam

65 bonam bonis prognatam: si uxorem tlelit^ 116

lege id Ucere facere; sin alitor ^ negat.
nost^r quid ageret nescire: et iUam dilcere
cupi^at et metu^bat absentem patrem.
DA. Non^ SI redisset^ ei pater ueniam daret?

70 GE. Ble mdotatam uirginem atque igndbilem 120

96 xniseram || 118 nt sibi || ilia enim se negat | (114) neque
earn aequum ait facere (facere ait) illam ||

168 PHORMIO 1 2, 71—99

daret illi? numquam faceret. DA. Quid fit denique?
6E. Quid fiat? est jfarasitus quidam Phormio^
hoiiid confidens: qui fllum di omnes perduint!
DA. Quid is f&it? GE. Hoc consilium quod dicam

dedit:
75 lex est ut orbae, qui sint genere prdxumi, 126

eis nilbant; et illos dilcere eadem haec lex iubet.
ego t6 cognatum dicain et tibi scribam dicam;
pat^mum amicum me adsimulabo uirginis;
ad iiidices ueni^mus; qui fuerit pater,
80 quae mater, qui cognata tibi sit, dmnia haec 130

confiiigam: quod erit mihi bonum atque cdmmodum,
quom tu bdrum nil refelles, uincam scilicet,
pater aderit. mihi paratae lites: quid mea?
illaquidem nostra erit.' DA. locularem audaciam!
85 GE. Persuasumst bomini: factumst, uentumst, uih-

cimur: 135

duxit. DA. Quidnarras? GE. H6c quod audis. DA.

6 Geta,
quid te futurumst? GE. Nescio hercle; unum boo

scio:
quod fors feret, feremus aequo anim6. DA. Placet:
em istilc uirist officium. GE. In me omnis sp^s

mihist.
90 DA. Laudo. GE. Ad precatorem adeam credo, qui

mihi 140

sic 6ret: ^nunc amitte quaeso hunc; ceterum
posthac si quicquam, nil precor.' tantilm modo
non addit: 'ubi fego hinc abiero, uel occidito.*
DA. Quid paedagogus ille, qui citharistriam?
96 quid rei gerit? GE. Sic, tenuiter. DA. Non milltum

habet 145

quod det fortasse? GE. Nihil habet nisi spem meram.
DA. Pater 6ius rediit in non? GE. Nondum. DA.

Quid? senem
quoad &spectatis udstrum? GE. Non certiim scio,
sed epistulam ab eo adlatam esse audiui modo

1 2, 100— 3, 13 PHORMIO 169

100 et ad pdrtitores esse delatam: hanc petam. 160

DA. Numquid, Geta, aliud me uis? GE. Vt bene

sit tibi. —
pner heils! nemou boc prddit? cape^ da boc Ddrcio.

ANTIPHO PHAEDBIA

ADVLESCENTES DVO

AN. Adeou rem redisse, ut mibi qui cdnsultum optum^ I 3

uelit esse,
Phaedria^ patrem at extimescam, ubi la mentem eius

aduenti ueniatl
quod ni faissem incogitaiis^ ita ^xspectarem^ ut par

fiiit. 165

PH. Quid istuc? AN. Bogitas? qui tarn audacis faci-

noris mibi cduscius sis?
5 qu6d utinam ne Pbdrmioui id suadere ia mentem in-

cidisset
neii me cupidum eo mpulisset, qu6d mibi princi-

piiimst mali!
ndn potitus essem: fuisset tum illos mi aegre ali-

qu6t dies;
at ndn cottidiana cura baec angeret animum^ PH.

Aildio. 160

AN. dum exspecto quam mox ueniat qui banc mibi

adimat consuetildinem.
10 PH. Aluis quia defit qu6d ament aegrest; tibi quia

superest dolet:
amdre abundas^ Antipbo.
nam tila quidem bercle certo uita baec expetenda

optandaque est.
ita md di bene ament ^ ilt mibi liceat tarn diu quod
amo frui, 165

163 qui mibi || 166 quid istuc est? ||

170 PHOEMIO I 3, 14—4, 6

iam d^pecisci nadrte cupio; tii conicito cetera,
15 quid ego 6x hac inopia nunc capiam^ et quid tu ex

ista c6pia^
ut ne addam^ quod sine stunptu ingenuam ac liberalem

nanctus es^
quod liab^s^' ita ut uoluisti^ uxorem sme mala fama

palam:
beatuSy ni unum hoc desit^ animus qui modeste istaec

ferat. 170

quod 81 tibi res sit cum eo lenone qu6 mibist, turn

sentias.
so ita pl^rique omnes silmus ingenio : ndsmet nostri

paenitet.
AN. At tii Tnibi contra mine uidere f6rtuiiatus,Phaedria,
quoi de lutegro est potestas etiam cdnsulendi quid uelis,
retinere an a te amittere; ego in eum incidi infeliK

locum, 176

ut ttitTii nee ius sit amittendi n^ retinendi cdpia.
26 sed quid hoc est? uideon 6go Getam curr&tem hue

aduenire?
is est ipsus: ei, timed miser, quam hie mihi nunc

nuntidt rem.

GETA ANTIPHO FHAEDBIA

SERVOS ADVLESCENTES DVO

1 4 GE. Nulltfs, Geta, nisi iam aliquod tibi consilium

celere reperies:
ita nunc inparatum subito tanta te inpenddnt mala, 180
quae n^que uti deuit^m scio neque qu6 modo me inde

dxtraham.

nam non potest celari nostra diutius iam audacia 182

172 ingenio sumus omnes || 176 an a te] amare || 176 ut
neqne mihi eins sit || 179 nullus es || repperis (reppereris) Q post
V. 181 aui 182 interpolatiM est And/r, v. 208 ||

I 4, 6—23 PHORMIO 171

€ AN. Quid illic commottis uenit? 183

GE. tmn temporis mihi pilnctuiu ad hanc rem est:

ems adest. AN. Quid iUilc malist?
GE. qui hoc quom audierit^ ems quod remedium in-

ueniam iraciladiae? 186

loquame? incendam; taceam? instigem; pilrgem me?

laterem lauem.
10 heii me miserum! qu6m mihi paueo^ turn Antipho me

excnlciat animi:
ems me miseret^ ei nunc timeo^ is ntlnc me retinet:

nam absque eo esset^
recte ^o mihi uidissem et senis essem illtus iraciln-

diam:
aliquid conuasassem atque hinc me protinam conicerem

in pedes. 190

AN. Quamnam hic fugam aut furtilm parat?
15 GE. sed ubi Antiphonem r^periam? aut qua qua^rere

insistam uia?
PH. Te ndminat. AN. Nescid quod magnum hoc nilntio

exspecto malum. PH. Ah!
GE. domum ire pergam: ibi pliirumumst. PH. Reuo-

c^mus hominem. AN. Sta flico. GE. Hem,
satis pro imperio, quisquis es. AN. Geta! GE. tpsest

quem uolui dbuiam. 195. 196
AN. Cedo quid portas dbsecro? atque id, si potes,

uerbo &pedi.
20 GE. Paciam. AN. Eloquere. GE. Modo apud portum . .
AN. Meiimne? GE. InteUexti. AN. 6ccidi. PH. Hem!
AN. Quid agam? PH. Quid ais? GE. Hums patrem

uidisse me, patru6m tuom.
AN. Nam quod ego huic nunc siibito exitio remedium

inueniam miser? 200
quodsi eo meae fortiinae redeunt, Phanium, abs te ut
distrahar,

185 qui hoc] quod || qnod eius || 191 quamnam] quam
193 ah!] all sanusne (sanun) es

172 PHORMIO 14,24-^

nilllast mihi uita ^xpeteuda. 6E. Ergo istaec quom

ita sint^ Antipho^
25 tanto magis te admgilare aequomst: f<5rtis Fortima

adiuuat.
AN. N6n sum apud nae. GE. Atqui dpns est nunc qnom

maxume ut sis^ Antipho:
nam si sensent te timidum pater esse^ arbitrabitur 205
cdmmeruisse cillpam. PH. Hoc uerumst. AN. Non

possum inmutarier.
GE. Quid faceres^ si grauius aliquid tibi nunc faciun-

diim foret?
80 AN. Quom li6c non possum, iUtid minus possem. GE.

Hoc nibil est: Phaedria, ilicet.
quid hie conterimus dperam frustra? qum abeo? PH.

Et quidem ego? AN. Obsecro,
quid si adsimulo, satin est? GE. Garris. AN. Voltum

contemplamini: em, 210

satine sic est? GE. Non. AN. Quid si sic? GE. Prdpemo-

dum. AN. Quid, sic? GE. Sat est;
em istuc serua: et u^rbum uerbo, par pari ut re-

spdndeas,
s6 ne te iratus suis saeuidicis dictis protelet. AN. Scio.
GE. Vi coactum te esse inuitum PH. L^ge, iudicid.

GE. Tenes?
sed quis bic est sen^x, quem uideo in tQtuma platea?

ipsus est. 215

AN. Non pdssum adesse. GE. Ah quid agis? quo

abis, Antipho?
mane inquam. AN. Egomet me noui et peccatifm

meum:
40 uobis commendo Phanium et uitam meam. —
PH. Geta, quid nunc fiet? GE. Til iam lites aildies,
ego pl^ctar pendens, nisi quid me fefellerit. 220

sed qudd modo hie nos Intiphonem monuimus,
id nosmet ipsos facere oportet, Phaedria.

207 siALiirDGBAunjs (si aliud quid grauius) ||

1 4, 46— n 1, 11 PHORMIO 173

45 PH. Aiif& mi ^oportet*: qimi tn quid faciam impera.
GE. Memimstin, olim ut fiierit nostra oratio
in re incipiunda ad defendendam ndxiam^ 225

iustam iUam causam,^ facilem, uincibilem, dptumam?
PH. Memiui. GE. Em^ ea nimc ipsa 6pus est^ ant^

siquid potest^

50 melidre et callididre. PH. Fiet sedulo.
GE. Nunc prior adito tu^ ^go in insidiis hic ero
subcenturiatnSy siquid deficias. PH. Age. 230

DEMIPHO FHAEDBIA GETA

SENEX ADVLESCENS SERVOS

DE. Itan tandem quaeso uxdrem duxit Antipho in- II l

iussii meo?
nee imperium meum^ ac mitto iinperium, n6n simul-

tatem meam
reuer^ri saltern! n6n pudere! o f acinus audax^ 6 Geta
monitdrl GE. Vix tandem! DE. mihi quid dicent aiit

quam causam reperient?
5 demfror. GE. Atqui reperiam: aliud ciira. DE. an

hoc dicet milii: 235

^inuitus feci, lex coegit'? aiidio, fatedr. GE. Places.
DE. uenlm scientem^ tacitum causam tradere aduor-

sariis^
etiamne id lex coegit? PH. Ulud diirum. GE. Ego

expediam: sine.
DE. inc^rtumst quid agam^ quia praeter spem atque m-

credibile hoc mi dptigit:
10 ita sum irritatus, animum ut nequeam ad cogitandum

instituere. 240
quam ob rem omnis^ quom secilndae res sunt maxume^
tum maxume

227 em nunc ipsast opus ea || 234 quid milii g

174 PHORMIO n 1, 12—35

meditari secuin opdrtet^ quo pacto aduorsam aerum-

nam ferant,
pericla exitia damna: peregre rediens semper cdgites
aut £Qi peccatum aiit uxoris mortem aut morbum ^ae,
16 commilnia esse haec^ nequid honim umquam aceidat

animo nouom; 245

quidquid praeter spem eu^niat^ omne id d^putare esse

la lucro.
GE. Pha^dria, incredibile quantum erum ante eo

sapientia.
meditata mihi sunt dmuia mea incdmmoda, erus si

rAiierit:
mol^ndum usque in pistriao^ uapulandum, habendae

c6mpedes^
ao opus nlri faciundum: horum nil quicquam. accidet

animd nouom. 250

quidquid praeter spem eueniet^ omne id deputabo esse

in lucro.
sed quid cessas bdminem adire et blende in principio

adloqui?
DE. Phaedriam mei fratris uideo fOium mi ire dbuiam.
PH. Mi patrue, salue. DE. Salue; sed ubi est Antipho?
26 PH. Saluom uenire . . DE. Credo; hoc responde mihi. 255
PH. Yalet^ hic est: sed satin dnrnia ex sententia?
DE. VeU^m quidem. PH Quid istiic est? DE. Rogitas,

Pha^dria?
bonas me absente hie cdnfecistis nilptias.
PH. Eho, an id suscenses mine illi? GE. Artific^m

probum!
80 DE. Egon illi non suscenseam? ipsum g^stio 260
dari mi in conspectum^ nilne sua culpa lit sciat
len^m patrem iUum factum me esse acerrumum.
PH. Atqui nil fecit, patrue, quod susc^nseas.
DE. Ecce ailtem similia onmial omnes cdngruont:
86 umlm cognoris? dnmis noris; PH. Haild itast. 265

243 exlHa D 247 incredibilest ||

n 1, 36—66 PHORMIO 175

DE. hie in ndxiast? iUe ad d^fendendam cailsam adest:
quom illest^ hie praestost: tradmit operas miituas.
GE. Probe hdrum faeta inpnldens depinxfb senex.
DE. nam ni haee ita essent^ enm illo haud stares^

Pha^dria.

40 PH. 8i esty patrne^ eulpam ut Antipho in se ad-

miserit, 270

ex qua re minus rei fdret ant famae temperans^
non eailsam dico quin quod meritus sit ferat.
sed siquis forte malitia fretils ^a
insidias nostrae i6cit adulescentiae

45 ac uieity nostran cillpa east an iildicum, 275

qui saepe propter inuidiam adimunt dfuiti
aut propter miserieordiam addunt pailperi?
GE. Ni n6ssem causam, crederem uera hilne loqui.
DE. An quisquam index ^st^ qui possit noscere

50 tua iilsta, ubi tute uerbum non respdndeas^ 280

ita ut file fecit? PH. Piiuctus adulesc^ntulist
oflBieium liberalis: postquam ad iildices
uentilmst^ non potuit cdgitata proloqui:
ita eilm turn timidum silbito stupefecit pudor.

55 GE. Laudo hilnc. sed cesso adire quam primilm

senem? 285

ere, salue: saluom te aduenisse gaildeo. DE. Oh,
bone cilstos, salue, e(51umen uero familiae,
quoi cdmmendaui fflium hinc abiens meum.
GE. lam dildum^e omnes nos accusare aildio

60 inmerito, et me horunc omnium inmeritissumo. 290
nam quid me in hac re facere uoluisti tibi?
seruom hdminem causam orare leges ndn sinunt,
neque testimoni dictio est. DE. Mitto dmnia.

- do istiic ^inprudens tiniuit adulesc^ns': sino

65 *tu seruo's': uerum si cognatast maxume, 295

non fait necesse habere, sed id quod l^x iubet, .

284 subito stupefecit] ibi stnpefecit (obstupefecit) | 294 do]
addo (adde) ||

176 PHORmO n 1, 67—2, 5

dot^m daretis; quaereret aliilm uinim.

qua ratione inopem pdtius ducebat domum?

GE. Non ratio, uerum argentum derat. DE. Siimeret
70 aliciliide. GE. Alicunde? nihil est dictu facilius. 300

DE. Postr^mo si nuUo alio pacto, fa^uore.

GE. Hui, drxti pulcre: siquidem quisquam crederet

te uiuo. DE. Non, non sic futurumst: ndn potest.

egon illam cum illo ut patiar nuptam untbn diem?
75 nil suaue meritumst. hdminem commonstrarier 305

mihi istilm uolo aut txbi habitet demonstrarier.

GE. Nempe Phdrmionem? DE. Istilm patronum mii-

lieris.

GE. lam faxo hie aderit. DE. ijitipho ubi nunc ^st?

GE. Poris.

DE. Abi, Pha^dria, eum require atque hue addilc.

PH. Eo:
®o recta uia quidem lUuc. — GE. Nempe ad Pamphilam. — 810

DE. Ego deds penates hihc salutatilm domum

deu6rtar: inde ibo ad forum atque aliqudt rnihi

amicos aduocabo, ad hanc rem qui adsient,

ut ne mparatus sim, quom adueniet Phormio.

FHOBMIO GETA

PARASITVS SERVOS

11 2 PH. Itane patris ais aduentum u^ritum hinc abiisse?

GE. Admodum. 316
PH Phanium reKctam solam? GE. Sic. PH. Et iratiim

senem?
GE. 6ppido. PH. Ad te s61um summa, Phdrmio,

renim redit:
tiite hoc intristi: tibi omnest &edendum: adcihgere.
6 GE. 6bsecro te. PH. si rogabit . . GE. In te spes est.
PH. ^ccere,

314 adueniat ] 815 abisse ||

n 2, 6—27 PHOKMIO 177

quid si redd^? GE. Tn rapulisti. PH. sic, opinor.

GE. Siibaeni. 320

PH. C6do senem: iam instnicta sunt mi in cdrde con-

silia dmnia.
GE. Quid ages? PH. Quid uis, nisi uti maneat Phanium

atque ex crimme hoc
Axitiplionein eripiam atque in me omnem iram deri-

u6m senis?
10 GE, (^h, uir forties atque amicus, uerum hoc saepe,

Phdrmio,
uereor, ne istaec fortitudo in n^ruom erumpat deni-

que. PH. Ah, 325

ndn itast: factilmst periclum, iam pedum uisast uia.
qnot me censes h6mines iam deuerberasse usque ad

necem? 327

15 cedo dum, enumquam iniilriarum audisti mihi scrip-

tam dicam?
GE. Qui istuc? PH. Quia non rete accipitri tennitur

neque mfluo, 330

qui male faciunt nobis; illis qui nil faciimt tennitur,
quia enim in illis frilctus est, in illis opera Mditur.
aliis aliunde est periclum, unde aliquid abradi potest:
80 mihi sciunt nihil isse. dices 'diicent damnatilm domum'?
alere nolimt hominem edacem, et sapiunt mea sen-

tentia, 335

pro maleficio si beneficium siimmum nolunt reddere.
GE. Non pate satis pro m^rito ab illo tibi referri gratia.
PH. fmmo enim nemo satis pro merito gratiam regi

refert.
25 ten asymbolilm uenire unctum atque lautum e balineis,
otiosum ab animo, quom iUe et cilra et sumptu ab-

silmitur! 340

dilm tibi fit quod placeat, ille rmgitur; tu rideas,

hospites turn clues, quo magis noui tanto saepiue 328

337 potest II

TerentiuB ed. Fleckelsen. Ed. II. 12

178 PHORMIO n 2, 28—3, 15

prior bibas, pridr decnmbas; cfna dubia adpdmtur .
GE. Quid istuc uerbist? PH. Vbi tu dubites quid sumas

potissumum.
30 haec quom rationem lueas quam sint suauia et quam

cara sint,
ea qui praebet, ii6n tu bunc babeas plane praesentem

deum? 345

GE. S^ex adest: uide quid agas: prima coitiost

acerruma:
si earn sustinueris, postilla iam, lit lubet^ludas licet.

DEMIPHO HEGIO CBATINYS CBITO FHOBMIO

SENEX ADVOCATI TRES PARASITVS

GETA
SERVOS

II 3 DE. Eniimquam quoiquam contumelidsius

audistis factam iniuriam quam baec ^st mibi?

adeste quaeso. GE. Iratus est. PH. Quin tu boc age: 350

iam ego b\lnc agitabo. pro deum inmortalium,
snegat Pbanium esse banc sibi cognatam Demipbo?

banc Demipbo negat esse cognatam? GE. Negat.

PH Neque eius patrem se scfre qui fuerit? GE.

Negat. 356

DE. Ipsum ^sse opinor de quo agebam. s^quimini. 354
10 PH. Quia egens relictast misera, ignoratilr parens, 367

neclegitur ipsa: uide, auaritia quid facit!

GE. Si erum insimulabis malitiae, audibis male.

DE. audaciam! etiam me illtro accusatum aduenit. 360

PH. Nam iam adulescenti nibil est quod suscenseam,
15 si illiim minus norat: quippe bomo iam grjLndior,

PH. nee StUphoiiem ipsum scire qui fuerit? GE. Negat. 356

359 male audies ||

n 3, 16—42 PHORMIO 179

paup^r^ quoi in opere uita erat, ruri fere
se cdntinebat; ibi agrum de nostrd patre
colendum habebat. saepe interea mihi senex 365

narrabat se bunc neclegere cognatiim snom^
20 at quern uirnm! quern ego uiderim in uita dptumum.
GE. Videas te atque ilium narras. PH. Abin bine

in crucem?
nam ni ita eum ezistumassem^ numquam tam grauis
ob banc inimicitias caperem in uostram familiam^ 370
quam is aspematur mine tam inliberaliter.
25 GE. Pergiii ero absenti male loqui, inpunssume?
PH. Dignum aiitem hoc illost. GE. Aiq tamen, career?

DE. Geta!
GE. Bonorum extortor, legum contortdr! DE. Geta!
PH. Responde. GE. Quis homost? ehem. DE. Tace.

GE. A'bsenti tibi 375
te indignas seque dignas contum^as
30 numquam cessauit dicere bodie. DE. Desine.
adulescens^ primum abs te boc bona uenia peto,
si tibi placere pdtis est^ mihi ut respdndeas:
quem amicum tuom ais fuisse istum? explana mihi, 380
et qui cognatum me sibi esse dicere?
35 PH. Proinde ^xpiscare quasi non nosses. DE. Nossem?

PH. Ita.
DE. Ego me nego: tu qui ais redige in memonam.
PH. Eho tii, sobrinum tudm non noras? DE. Enicas.
die ndmen. PH. Nomen? DE. Maxume. quid mine

taces? 385

PH. Peril hercle, nomen perdidi. DE. Hem, quid ais?

PH. Geta,
40 si meministi id quod 61im dictumst, siibice. hem,
non dico: quasi non ndsses, temptatum aduenis.
DE. Ego aiitem tempto? GE. Stilpo. PH. Atque adeo
quid mea?

868 ilium ut narras || abi hinc in malam crucem (i in
malam crucem) || 373 tamen] tandem || 381 diceret || 385 nomen?
maxima. DE. quid | 389 Stilpho ||

12*

180 PHOEMIO n 3, 43—70

Stilp6st. D£. Quern dixti? PH. Stilponem inquam iu5-

ueras. 390

DE. Neque ego ilium noram nee mihi cognatiis fait

45 quisquam istbc nomine. PH. ItaJie? non te laoniin

pudet?
ai 81 talentum rem rdiquisset decern^
DE. Di tibi malfaciant! PH. primus esses memoriter
progeniem uostram usque ib auo atque atauo pro-

ferens. 395

DE. Ita ut dicis. ego turn quom aduemssem^ qui mihi

50 cognata ea esset^ dicerem: itidem til face,
cedo, qui est cognata? GE. Eu noster^ recte: heus

tti, eaue!
PH. Diliieide expediui quibus me oportuit
iudicibus: turn id si falsum fuerat^ fOius 400

quor non refellit? DE. Filium narras mihi?

55 quoius d^ stultitia dici ut dignumst n6n potest.
PH. At tii qui sapiens es magistratiis adi,
indicium de eadem caiisa iterum ut reddant tibi:
quandoquidem solus regnas et soK licet 406

hie de eadem causa bis indicium apiscier.

60 DE. Etsi mihi facta iniiiriast^ uenlm tamen
potiils quam lites sector aut quam te aildiam^
itidem lit cognata si sit^ id quod l^x iubet
dotis dare^ abduce hanc^ minas quinque aocipe. 410
PH. Hahahae^ homo suauis! DE. Quid est? num ini-

quom postulo?

65 an ne hoc quidem ego adipiscar, quod ius piiblicumst?
PH. Itan tandem, quaeso, item lit meretricem ubi

abiisus sis,
mercedem dare lex iiibet e'i atque amittere?
an, ut nequid turpe ciuis in se admitteret 415

propter egestatem, prdxumo iussast dan,

70 ut cum ifiio aetatem degeret? quod tii uetas.

390 Stilphost II Stilphonem || 394 male faciant jj 406 adi-
piscier ||

n 3, 71—4, 3 PHORMIO 181

DE. Ita^ proxamo qmdem: at nos nude? aut quam 6b

rem? PH. Ohe,
^actom' aiunt ^ne agas.' DE. N6ii agam? immo hau

donee perfecero Loe. PH. Ineptis. DE. Sine modo. 420
PH. Postaremo tecmn nQ. rei nobis^ Demipho, est:

75 tuos ^st damnatus gnatus^ non tu: nam tua

praeterierat iam ad dilcendmn aetas. DE. Omnia haec
aiilm putato, quae ego nunc dico, dicere;
aut quidem cnm nxore hac ipsum prohibebd domo. 425
GE. Iratus est. PH. Tu te idem melius feceris.

80 DE. Itane ^s paratus facere me aduorsum 6mnia,
infelix? PH. Metuit hic nos^ tam etsi sedulo
disaunulat. GE. Bene habent tibi principia. PH. Quin

quod est
fertmdum fers? tuis dignum factis f^ris, 4d0

lit amici inter nos simus. DE. Egon tuam expetam

85 amidtiam? aut te uisum aut auditilm uelim?
PH. Si c6neordabis cum illa^ kabebis quae tuam
senectiltem oblectet: respice aetatem tuam.
DE. Te oblectet, tibi babe. PH. Minue^uero iram.

DE. Hdcage: 436
satis iam uerborxmist: nisi tu properas millierem

90 abddcere, ego illam eidam. dixi, Phormio.

PH. Si tu lUam attigeris^ secus quam dignumst Kberam,
dicam tibi grandem inpihgam. dixi, Demipho.
siquid opus fuerit, beds, domo me. GE. Intellego. 440

DEMIFHO GETA HEGIO CBATINVS CBITO

SENEX SERVOS ADVOCATI TRES

DE. Quanta me cura et sdllicitudine adficit n 4

gnattis, qui me et se hisce mpediuit mlptiis!
neque mi in conspectum pr6dit, ut salt^m sciam,

430 feres (feras) || 439 inpingam grandem ||

182 PHORmo n 4, 4— m i, s

quid de e^ re dicat quidue sit sententiae.

5 abi^ uise redieritne iam an nondilm domum. 445

GE. Ed. — DE. Videtis quo m loco res haec siet:
quid ago? die, Hegio. HE. Ego? Cratinum c^nseo,
si tibi uidetur. DE. Die, Cratine. CRA. Mene uis?
DE. Te. CRA. Ego quae m rem tuam sint ea uelim

facias, mihi

10 sic hoc uidetur: qudd te absente hie filius 450

egit, restitui in integrum aequomst ^t bonum,
et id ihpetrabis. dixi. DE. Die nunc, H^gio.
HE. Ego sedulo hunc dixisse credo; u^rum itast,
quot homines tot sententiae, suos quoique mos.

15 mihi non uidetur qudd sit factum legibus 455

rescindi posse, et ttirpe inceptust. DE. Die, Crito.
CRL Ego amplius deliberandum censeo:
res magnast. CRA. Numquid nds uis? DE. Fecistis

probe:
incertior sum miilto quam dudiim. — GrE. Negant

20 redijBse. DE. Frater ^st exspectandils mihi: 460

is qudd mihi dederit de hac re consilium, id sequar.
percdntatum ibo ad pdrtum, quoad se recipiat. —
GE. At ego Antiphonem quaeram, ut quae acta hie

smt sciat.
sed eccum ipsum uideo in tempore hue se recipere.

ANTIPHO GETA

ADVLESCENS SERVOS

in 1 AN. Enim uero, Antiphd, multimodis cum listoc animo

es uituperandus: 465
itane te hinc abisse et uitam tuam tutandam aliis

dedisse!
alios tuam rem credidisti magis quam tete animum
aduorsuros?

465 multis modis ||

UI 1, 4—20 PHORMIO 183

nam ilt ut erant alia^ illi certe quae nunc tibi domist

consuleres,
5 nequid propter tuam fidem dec^pta poteretilr mali:
quoi nunc miserae spes opesque siint in te uno omnes

sitae. 470

6E. Et quidem^ ere^ nos iam dildum liic te absentem

mcusamus^ qui abieris;
AN. Te ipsiim quaerebam. GE. sed ea causa nihilo

ma^s defecimus.
AN. Loquere 6bsecro, quonam m loco sunt t6b et for-

tuna^ meae?
10 num siibolet quid patri? GrE. Nil etiam. AN. Ecquid

spei porrost? GE. Nescio, AN. Ah!
GE. nisi Pha^dria baud cessauit pro te eniti. AN.

Nil fecit noui. 476

GE. Turn Phdrmio itidem in hac re ut in aliis str&iuom

bominem pra^uit.
AN. Quid is fecit? GE. Confatauit uerbis admodum

iratilm senem.
AN. Eu, Ph6rmio! GE. Ego quod p6tui porro. AN.

Ml Geta^ omnis uos amo.
15 GE. Sic habent principia sese ut dixi: adbuc est tran-

quilla res^
mdnsurusque patruom pater est^ dum hilc adueniat.

AN. Quidnam eum? GE. Ai't 480
de eius consilio s^se uelle facere quod ad banc rem

attinet.
AN. QusLntum metuist mihi^ uidere hue saluom nunc

patrudm^ Geta!
nam eius per unam^ ut aildio^ aut uiuam atit moriar

sententiam.
90 GE. Phaedria tibi ad^st. AN. Vbinam? GE. Eccum
ab sua palaestra exit foras.

474 numqiiid patri subolet? |l 479 tranquilla res est
480 quidnam eum? GE. ait] qma eum? GE. ut aiebat
482 quantum (quantus) metus est | 488 per eius ||

184 PHORMIO m 2, 1—17

FHAEDBIA DOBIO ANTIFHO GETA

ADVLESCENS LENO ADVLESCENS SERVOS

ma PH. Ddrio, 485

audi 6bsecro. DO. Non aiidio. PH. Panlmper. DO.

Quin omitte me.
PH. Aiidi quod dicam. DO. Ai enim taedet iam ail-

dire eadem miliens.
PH. At nunc dicam quod lubenter aiidias. DO. Lo-

quere, atldio.
PH. N6n queo te exorare ut maneas triduom hoc?

quo ntinc abis?
6 DO. Mirabar si tu mifai quicquam adf erres noui. AN. Ei^ 490
metuo lenonem n^quid huius c6nsuat capiti^ Geta.
PH. Nondiim mihi credis? DO. Hariolare. PH. Siii

fidem do? DO. Fabulae!
PH. Faeneratum istilc beneficium pillcre tibi dic6s.

DO. Logil
PH. Cr^de mihi^ gaud^bis facto: uerum hercle hoc est.

DO. Sdmnia!
10 PH. Experire: n6n est longum. DO. Cantilenam ean-

dem canis. 495

PH. Tu mihi cognatus, tA parens^ tu amicus^ tu . .

DO. Garri modo!
PH. Adeon ingenio ^sse duro te atque iuexorabili^
lit neque misericdrdia neque pr^cibus mollin queas!
DO. Adeon te esse incogitantem atque inpudentem.

sine modo^
15 lit phaleratis dictis ducas me ^t meam ductes gratiis! 500
AN. Miseritumst. PH. Ei^ uerbis uincorl GE. Qoam

uterquest simiKs sui!
PH. NequO; Antipho alia quom dccupatus ^sset solU-
citiidine,

491 neqiaid huius consuat capiti, Geta] neqmd (ne aUquid)
8U0 suat capiti. GE. idem ego uereor (metuo) | 499 inpuden-
tem sine modo] iNPUDBMTEMPJiAEDBlASiNBMOBO (inpudezit^iL
Phaedria) ||

in 2, 18—38 PHORMIO 185

tum hoc esse mi obiectiim malum I AN. Ah^ quid istifc

est autem^ Phaedria?
PH. 6 fortunatissume Antipho! AN. l^gone? PH. Quoi

quod amas domist^
ao numquam cum huiuB modi ilsus ueuit tit conflicta-

r^s malo! 505

AN. MihiTi domist? immo^ id quod aiunt^ aniribus

teneo lupum:
nam neque quo pacto a me amittam n^que uti reti<

neam scio.
DO. fstuc mi ipsum in hoc est. AN. Heia^ n^ parum

len6 sies.
ntimquid hie conKcit? PH. Hicine? quod homo in-

humanissumns :
25 Pamphilam meam u^ndidit. AN. Quid? u^ndidit? GE.

Ain? uendidit? 510

PH. Yendidit. DO. Quam indignum facinus! ancillam

aere emptam meo!
PH. Nequeo exorare lit me maneat et cum illo ut

mutet fidem
triduom hoc^ dum id quod est promissum ab amicis

argentum adfero:
81 nou tum dedwo^ ilnam praeterea hdram ne opper-

ttis sies.
80 DO. Optundes? AN. Haud Idngumst id quod drat:

exoret sine: 515

idem hie tibi, quod b6ni promeritus fderis, condu-

plicauerit.
DO. Verba istaec sunt. AN. Pamphilaae hanc lirbem

priuari sines?
tilne praeterea hdrum amorem distrahi poteris pati?

505 neqne (nec^ cum huius modi mnquam tibi usus |
508 ipsum istuc mihi || 518 aufero || 515 oftundis (obtunde) |
orat Dorio exoret H 517 Pampbilamne hac urbe || 518 tnne^
TUKO (tum)

186 PHORMIO in 2, 34-n3, 2

DO. N6que ego neque tu. PH. Di tibi omnes id quod

es digniis duint!
85 DO. Ego te Gompluns aduorsum ingenium meum

menses tuli^ 620

p611icitantein et ml ferentem^ flentem. nunc contra

omnia haec:
repperi qui d^t neque lacrumet. da locum meUdribus.
AN. O^rte hercle^ ego si satis commemini^ tibi quidemst

olim dies,
quam ad dares huic, pra^stituta. PH. Factum. DO.

Num ego isttic nego?
40 AN. lam ea praeteriit? DO. Non, uerum haec ei dnte-

cessit. AN. Non pudet 626
uanitatis? DO. Miiiume, dum ob rem. GE. Sterculi-

numl PH. Ddrio,
ftane tandem facere oportet? DO. Sic sum: si placeo,

litere.
AN. Sic hunc decipis ^? Do. Immo enim uero, An-

tipho, hie me d^cipit:
nam hie me scibat hums modi esse, ego hiinc esse

aliter cr^didi.
45 iste me fefellit, ego isti nihilo sum aliter ac fed. 630
s^d utut haec sunt, tamen hoc faciam: eras mane ar-

gentiim mihi
miles dare se dixit: si tu prior attuleris, Phaedria,
mea lege utar, lit sit potior qui prior ad dandiimst. uale.

FHAEDBIA ANTIFHO GETA

ADVLESCENTES DVO SERVOS

m 3 PH. Quid faciam? unde ego mine tarn subito huic ar-

gentum inueniam miser,
quoi minus nihilo est, qu6d, hie si pote faisset ex-
orarier 686

629 HUiuSMODisciEBATESSE (esse scicbat) II 632 d mihi
prior tu ||

m 3, 3—21 PHORMIO 187

triduom hoc, promissum faerat? AN. Itane himc pa-

tiemiir, Geta,
fferi miserum, qui me dudum, ut dixti, adiuerit cdmiter?
5 qmn quod opust beneficiimi rursuin ei experiemur

reddere?
GE. Scio equidem hoc esse a^quom. AN. Age ergo,

s61us seruare hiinc potes.
GE. Quid faciam? AN. Inuenias argentum. GE. Ciipio;

sed id unde, edoce. 540

AN. Pater adest hie. GE. Scio: sed quid turn? AN. Ah,

dictum sapienti sat est.
GE. Itane? AN. Ita hercle. GE. Sane pulcre suades:

etiam tu huic abis?
10 non triumpho, ex nilptns tuis si nil nanciscdr mali,
ni ^tiam nunc me huius catisa quaerere in. malo iu-

beas crucem?
AN. Verum hie dicit. PH. Quid? ego nobis, G^ta, alienus

sum? GE. Haiidputo; 646

sed parumne est, quod nunc nobis stiscenset senex

dmnibus,
ni instigemus ^tiam, ut nullus Idcus relinquatttr preci?
15 PH. Alius ab oculis meis illam in ignotum abducet

locum? hem!
turn igitur, dum lic^t dumque adsum, loquimini me-

cum, Antipho,
contemplamini me. AN. Quam ob rem? aut quidnam

factuni^s? cedo. 650

PH. Quoquo hinc asportabitur terrarum, certumst per-

sequi
ailt perire. GE. Di bene uortant qu6d agas: pede-

temptun tamen!
20 AN. Vide siquid opis potes adferre huic. GE. Quid

*siquid'? AN. Quaere obsecro,
nequid plus miniisue faxit, qu6d nos post pigeat, Geta.

542 ita. GE. sane hercle || 546 omnibus nunc nobis su-
scenset senex || 653 si quid quid (si quicquid)

188 PHORMIO m 3, 22— IV 1, 6

6E. Qua^ro. AN. Saluos ^st, at opinor. GE, Verum

enim metu6 malmn. 555

AN. Noli meiu^e: tma tecmn. bdna mala tolerabimus.
6E. Quantmn tibi opust loquere argeati? PH. Solae

triginta minae.
85 GE. Trijginta? hui, percarast, Phaedria. PH. fstaec

uero uilis est.
GE. Age age^ inuentas r^dam. PH. lepidum! GE.
Aufer te bine. PH. lam opust. GE. lam feres:
s^ opus est mihi Phdrmionem ad banc rem adin-

torem dari. 660

AN. Pra^stost: audacissume oneris quod uis mpone^

ecferet:
s<$lus est bomo amico amicus. GE. E4mus ergo ad

eum. 6cius.
so AN. Nilmquid est quod mea opera opus sit udbis?

GE. Nil; uerum abi domum
^t illam miseram^ quam ego nunc intus scio esse

exanimate metu,
cdnsolare. c^ssas? AN. Nibil est a^que quod faciam

lubens. — 665

PH. Qua uia istuc facies? GE. Dicam in itinere: bine

modo te amoue.

DEIOPHO OHBBMSS

SENES DVO

IV 1 DE. Quid? qua profectus catisa bine es Lenmilm^

Cbremes,

addiixtin tecum fOiam? CH. Non. DE. Quid ita *non'?

CH. Postquam uidet me eius mater esse bic diiltius^

simul atitem' non manebat aetas uirginis 570

6 meam n^legentiam^ ipsam cum onmi familia

667 Quantum opus est tibi argenti loquere || 561 feret (et
feret) || 568 quod opera mea uobis opus sit j| 566 modo te bine {{

IV 1, 6—2, 10 PHORMIO 189

ad me profectam esse aibant. DE. Quid illi t4m diu

quaeso igitur commorabare^ ubi id aadieras?

CH. Pol m^ detinuit morbus. DE. Viide? aat qui?

CH. Rogas?

senectus ipsast mdrbus. sed uenisse eas 575

10 saluas audiui ex naiita qui illas u^xerat.

DE. Quid gnato optigerit me absente^ audistiu, Ckremes?

CH. Quod quidem me factum consili inoertilm facit:

nam liaiic coudicionem siquoi optulero extrario,

quo pacto aut uude mihi sit^ dicundum 6rdinest. 580
15 te mihi fidelem esse a^que a^que egomet stim mild

scibam; ille si me alienus adfin^ uolet^

tacebit^ dum intercedet familiaritas;

sin spreuerit me^ plils quam opus est scitd sciet^

ueredrque ne uxor aliqua hoe resciscat mea. 586

20 quod si fit^ ut me exciitiam atque egrediar domo^

id restat: nam ego meorum solus silm meus.

DE. Scio ita esse: et istaee mibi res soUicitiidinist:

neque defitiscar ilsque adeo experirier^

don^c tibi id quod p<Sllicitus sum eflfecero. 590

GBTA DBIOPHO OHBBMES

SERVOS SENES DVO

6E. Ego hdminem callidiorem uidi nemiuem IV 2

quam Phormionem. u^rd ad hominem,^ ut dicerem
argentum opus esse et id quo pacto :^eret.
uixdilm dimidium dixeram^ intellexerat:

5 gaudebat^ me laudabat^ quaerebat senem. 595

dis gratias agebat^ tempus sibi dari^
ubi Phaedriae esse ostenderet mbilo minus
amicum sese quam Intiphoni. hominem apud forum
iussi dpperiri: eo me ^sse adducturiim senem.

10 sed eccum ipsum. quis est ulterior? attat Phaedriae 600

672 aiebant || 592 uenio || 597 esse] se (sese) | 698 sese]
esse II apud] ad Q

190 PHOEMIO IV 2, 11— S, 17

pater u^mt. sed quid pertimui autem belua?
an quia quos fallam pro ilno duo sunt milii dati?
commddius esse opmor duplici spe titier.
petam hmc unde a primo institi: is si dat^ sat est;
15 si ab eo nil fiet^ turn hiinc adori^ hospitem. 605

ANTIFHO GETA CHBEMES DEMIPHO

ADVLESCENS SERVOS SENES DVO

IV 8 AN. Exspecto quam mox recipiat ses6 Geta.

sed patruom uideo cilm patre astantem. ei miln^
quam tuneo^ aduentus hiiius quo inpellat patrem!
6E. Adibo. salue, o ndster Ckremes. CH. Salue^

Geta.
6 GE. Venire saluom udlup est. CH. Credo. GE. Quid

agitur? ©10

multa aduenienti^ ut fit^ noua hic? CH. Complilria.
GE. Ita. de Antiphone audistin quae facta? CH.

Omnia.
GE. Tun dixeras huic? facinus indigntim, Chremes,
sic circumiri! CH. Id cum hoc agebam commodum.
10 GE. Nam hercle ^go quoque id quidem agitans mecum

sedulo 615

inueni, opinor, remedium huic rei. CH. Quid, Geta?
DE. Quod remedium? GE. Vt abii abs te, fit forte

6buiam
mihi Phdrmio. CH. Qui Phormio? DE. Is qui istanc . .

CH. Scio.
GE. VisTlmst mi, ut eius t^mptarem sententiam.
16 prendo hdminem solum: *qu6r non' inquam, 'Ph6r-

mio, 620

uides, inter nos sic haec potius ciim bona
ut c6mponamus gratia quam ciim mala?

604 institi is si] iNSTnssi (institiii si is) p 609 ADIBOHOS-
CEOSALyENOSTEB (aoibo hosce o noster) ||

IV 3, 18—47 PHORMIO 191

erus liberalis ^st et fagitans litium:
nam ceteri quidem hercle amici omn^s modo
20 nno 6re auctores fdere^ ut praecipitem hanc daret.' 625
AN. Qnid hie co^ptat aut quo enadet hodie? GrE. *an

l^gibus
dainlmm poenas dices, si illam eiecerit?
iam id ^xploratmnst: ^ia, sudabis satis,
si cum illo inceptas lidinine: ea eloquentiast.
85 nertiin pono esse uictum emu: at tandem tamen 630
non capitis ei res a^tur, sed peciluiae/
posfaiuL htfminem his^ uerbis s^ntio mollirier ,
*soli sumus nunc hie' mquam: *eho, die quid uis dari
tibi m manum, ut erus his desistat litibus,
sohaec hinc facessat, til molestus ne sies?' 635

AN. Satin lUi di sunt propitii? GE. *nam sat scio,
si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,
ut est file bonus uir, tria non commutabitis
uerba hddie iuter uos.' DE. Quis te istaec iussit

loqui?

85 CH. Immd non potuit m^us peruenurier 640

eo quo nos uolumus. AN. Occidil DE. Perge eloqui.

GE. A primo homo insanibat. CH. Cedo quid pdstulat?

GE. Quid? Tifminm quantum. OH. Qua/niMm? die.

GE. Siquis daret
talentum magnum. DE. Immo malum hercle: ut ml

pudet!
40 GE. Quod dixi adeo ei: ^quaeso, quid si filiam 645
suam ilnieam locaret? parui re tulit
non silscepisse: inu^ntast quae dotem petat.'
ut ad patica redeam, iUius mittam ineptias,
haec denique eius fort postrema oratio:
45 *ego' mquit ^a prineipio amici {Qiam, 650

ita ut aequom fiierat, u61ui uxorem diicere:
nam mihi uenibat in mentem eius ineommodum,

631 eij eius || 643 quantum licuit (libuit) || 648 redeam ac
mittam illius || 652 ueniebat ||

192 PHOBMIO IV 3, 48—76

in seruitutem pailper^n ad ditem dari.

sed mi 6pus erat, ut aperte tibi nunc fitbuler,

50 aliquantulmn quae adferret^ qui di8s6hierem 665

quae d^eo: etiam niinc^ si mihi uolt D^mipho
dare quantum ab hac accipio^ quae sponsast mihi,
nullam mibi malim quam istanc uxorem dari.'
AN. Ytnlm stultitia facere ego hunc an maUtia

56 dicam, scientem an mprudentem, inc^ztus sum. 660
DE. Quid si ajiimam debet? GE. ^Ager oppositus

pignori
decem 6h minas est.' DE. Age age, iam ducat: dabo.
GE. ^Aediculae item sunt 6b decem alias.' DE. Oie^,
nimiilmst. OH. Ne clama: r^petito hasce a me decan.

60 GE. ^Yxdri emunda ancOlulast; tum pliiscula 665

supell^ctile opus est, 6pus est sumptu ad ndptias:
his reT)us sane pdrro pone' inquit ^decem.'
DE. Sescentas proinde scribito iam mifai dicas:
nil do. inpuratus m.6 ille ut etiam inrideat?

«5 CH. Quaeso, ^go dabo, qui^sce: tu modo filium 670
fac ut illam ducat, n6s quam uolumus. AN. Ei mihi!
Geta, 6ccidisti m^ tuis fallaciis.
GH. mea caiisa eicitur: me hoc est aequom amittere.
GE. ^Quantilm potest me c6iiorem' inquit *f-ce,

70 si illam dant, hanc ut mittam, ne incertils siem: 675
nam illi mihi dotem iam constituenlnt dare.'
CH. Iam accipiat: illis repudium renilntiet,
hanc dticat. DE. Quae quidem flli res uort&t male!
CH. Oppdrtune adeo arglntum nun(v Mecum attuli,

75 fructilm quem Lenmi ux6ris reddunt praedia: 680

inde siimam: uxori tibi opus esse dixero.

662 ob decem [ 664 petito || 667 decem minas I

IV 4, 1—27 PHORMIO 193

ANTIFHO GETA

ADVLESCENS SEBVOS

AN. Geta! GE. Em. AN. Quid egisti? GE. tmmm. IV 4

argentd senes.

AN. Satin est id? GE. Nescio hercle, tantum iiissus

sum.

AN. Eho, uerbero, aliud mihi respondes ac rogo?

GE. Quid ^rgo narras? AN. Quid ego narrem? opera

tua 685

5 ad restim miquidem res redit plam'ssume.

ut tequidem di deaeque dmnes superi atqus loferi

maKs exemplis p^rdant! hem, siquid ueUs,

hnic mandes, qui te ad scdpulum e tranquillo aiiferet.

quid minus utibile fuit quam hoc ulcus tangere 690
10 aut ndminare uxorem? iniectast spes patri

posse lUam extrudi. cedo nunc porro: Phdrmio

dotem si accipiet, tixor ducendast domum:

quid fiet? GE. Non enim diicet. AN. Noui. c^terum

quom argentum repetent, ndstra causa scilicet 695
15 in neruom potius ibit? GE. Nihil est, Antipho,

quin male narrando pdssit deprauarier.

tu id quod bonist excerpis, dicis qudd malist.

audi nunc contra: iam si argentum acceperit,

ducendast uxor, lit ai's: concedo tibi; 700

80 spatiilm quidem tandem adparandi miptias,

uocandi, sacruficandi dabitur paillulum.

interea amici quod polliciti siint dabunt:

inde iste reddet. AN. Quam 6b rem? aut quid dic^t?

GE. Rogas?

*quot res postilla mdnstra eueneriint mihi! 705

25 intro lit in aedis ater alienus canis;

anguis per inpluuium decidit de teguHs;

gaUina cecinit; ihterdixit hariolus;

686 mihi quidem || 687 omnes di deaeque ] 689 auferat

Terentiag ed. Fkokelsea. Ed. II. 13

194 PHOEMIO IV 4, 28—6, 13

harispex uetuit; ante brumam autem noui
negoti incipere!' quae causast iusiissuma. 710

30 haec fient. AN. Vt modo ffant! GE. Fient: me uide.
pater ^xit; abi^ die ^sse argentum Pba^driae.

DEMIFHO CHBEMES GETA

SENES DVO SERVOS

rv 6 DE. Quietus esto, inquam: ego curabo nequid uerbo-

nim duit.
hoc temere numquam ego a me amittam, quia mihi

testis adhibeam:
quoi dem ^t quam ob rem dem^ commemorabo. GE.

Vt caiitust, ubi nil est opus ! 715
OH. Atqui ita opus factost: et matura^ dilm lubido

eadem haec manet:
5 nam si altera ilia magis instabit^ fdrs fuat an nos

reiciat.
GE. Rem ipsam putasti. DE. Dric me ad eum ergo. GE.

Non moror. CH. Vbi hoc egeris^
transito ad uxorem meam^ ut conueniat hanc prius

quam hinc abit.
dicat eam dare nos Phormioni nilptum^ ne susc^-

seat^ 720

et magis esse ilium idoneum^ qui ipsi sit famiUarior:

iQ nos n6stro officio nil digressos esse: quantum is u61uerit

datum esse dotis. DE. Quid malum id tua re fert?

CH. Magni, D^mipho.
non satis est tuom te officium fecisse^ id si non fama

adprobat:
nolo ipsius haec uoluntate fieri ^ ne se eiectam prae-

dicet. 725

717 fors ^at an] forsitan || 723 tua malum id I 724 si
non id || 725 ipsius quoque uoluntate haec

IV 5, 14— V 1, 13 PHORMIO 195

D£. Idem ego istuc facere jkSssum. CH. Mulier mtOieri

magis cdngruit.
15 DE. Bogabo. GH. Ybi illas nilnc ego reperire possim^

cogito.

SOFHBONA CHBEMES

NVTRIX SENEX

SO. Quid agam? quern mi amicum inueniam misera? V 1

aut quo consilia haec referam?
atit unde auxiliiim pet am?
nam uereor^ era ne 6b meum suasum indigne iniuria

adficiatur: 780

ita patrem adulescentis facta haec t61erare audio uio-

lenter.
5 CH. Nam quae haec anus est^ ^xanimata a fratre quae

egressast meo?
SO. quod ut facerem egestas me mpulit^ quom scirem

infirmas niiptias
hasce esse^ ut id consillerem^ interea uita ut in tut6

foret:
CH. C^rte edepol^ nisi me animus fallit ailt parum

prospiciunt oculi, 735

meae nutricem gnatae uideo. SO. neque ille inuesti-

gatur, CH. Quid ago?
10 SO. qui eius pater est. CH. Adeo an maneo^ dum ha^c

quae loquitur magis cognosco?
SO. quddsi eum nunc reperire possim, est ml quod

uerear. CH. Ipsa east.
age c6nloquar. SO. Quis hie loquitur? CH. Sophrona!

SO. et meum nomen ndminat?
CH. Bespice ad me. SO. Di, obsecro uos, estne hie Stilpo?
CH. Non. SO. Negas? 740

737 est eius pater (est pater eias) || 788 nihil est (sit)
quod uerear. CH. ea ipsa est (ea est ipsa est) || 740 Stilpho |)

13*

196 PHORMIO V 1, 14—32

CH. G6ncede hinc a f6ribus paulmn istdrsum sodes^

Sdphrona.
15 ne me istoc posthac ndmme appellassis. SO. Noa is

dbsecro es,
queiii semper te esse dictitasti? CH. St'. SO. Quid

has mettus fores?
CH. Conclilsam hie habeo uxorem saeuam. uerum

istoc me ndmine
eo pdrperam olim dixi, ne uos fdrte inprudentes

foris 745

effdttiretis atque id porro aliqua ilxor mea rescisceret.

20 SO. Hem^ istoc pol nos te hie inuenire miserae num-

quam pdtuimus.
CH. Eho die mihi^ quid rei tibist cum familia h'ac

unde exis?.
ubi iUad sunt? SO. Miseram me! OH. Hdm, quid

est? uiu6ntne? SO. Viuit gnata.
matrem ipsam ex aegritildine hac mors miseram con-

seciltast. 750

CH. Male factum. SO. Ego autem^ quae essem anus

deserta egens ign6ta^
25 ut p6tui, nuptum uirginem locaui huic adulesc^nti,
hanim qui est domiuus aedium. CH. Antiphdnine?

SO. Em, istic ipsi.
CH. Quid? duasne is uxords habet? SO. Au, ilnam

illequidem hanc solam.
CH. Quid iUam alteram quae dicitiir cognata? SO. Haec

ergost. CH. Quid ai's? 765
SO. Compdsito factumst, qu6 modo hanc amans habere

posset
80 sine ddte. CH. Di uostram fidem, quam saepe forte

temere
eudniunt quae non aildeas optare! offendi adudniens
quiciim uolebam atque ut uolebam fiHam locatam:

742 SO. quid non || 750 miseram mors || 753 isti 1 754 au
obsecro unam || 759 coUocatam fiham (collooat am amabt) ||

V 1, 33—2, 11 PHOEMIO 197

quod nos ambo opere maxumo dabamus operam ut

fieret, 760

sine ndstra cura^ maxuma sua ctira hie solus fSeit.
S5 SO. Nunc quid opus facto sit uide: pater adulescentis

u^t
eomque animo iuiquo hoc oppido ferre ai'unt. CH.

Nil periclist,
sed per deos atque homines meam esse hanc caue

resciscat quisquam.
SO. Nemo 6x me scibit. CH. Sequere me: intus cetera

audietis. 765

DEMIPHO GETA

SENEX SEEVOS

DE. Nostrapte culpa facimus ut malis expediat ^sse^ y 2
dum nfmium dici nos bonos stud^mus et benignos.
ita fdgias ne praeter casam^ quod aiunt. nonae id sat

erat,
accipere ab illo iniuriam? etiam argentumst ultro

obiectum,
5 ut sit qui uiuat^ dum aliud aliquid flagiti cosficiat. 770
GE. Planissume. DE. Eis nunc praemiumst^ qui rdcta

praua faciunt.
GE. Verissume. DE. Vt stultissume quidem iUi rem

gesserimus.
GE. Modo ut hdc consilio possiet discedi^ ut istam

dilcat.
DE. Etiamne id dubiumst? GE. Hailscio hercle^ ut

hom6sty an mutet auimuTn.
10 DE. Hem, miltet autem? GE. Nescio; uenim, si

forte, dico. 775
DE. Ita faciam, ut frater censuit: uxdrem eius hue
addiicam,

765 audies || 776 censuit nt uxorem ||

198 PHORMIO V 2, 12—3, 10

cum ista lit loquatur. tn, Greta^ abi prae: ntintia banc

uentilram. —
GE. Arg^ntmn inuentuinst Pha^riae; de iilrgio siletur;
prouisumsty ne in praes^ntia haec hinc abeat; quid

nunc porro?
15 quid ffet? in eod^m luto baesitans uorsura sdluis^ 780
Geta; praesens quod fuerat malum^ in diem abiit;

plagae cr^scunt^
nisi prospicis. nunc bine domum ibo ac Pbaniom

edocfto,
nequid uereatur Pbdrmionem aut bums orati6nem.

DEIOPHO NAVSISTBATA

SENBX MATEONA

V 3 DE. Agedum, lit soles, Nausistrata, fac iUam iSt pla-

cetur nobis,
ut sua uoluntate id quod est faciilndum faciat. NA.

Faciam. 785

DE. Parit^r nunc opera me adiuues, ac re dudum

opitulata es.
NA. Factilm uolo; at pol minus queo uiri ciilpa, quam

me dignumst.
5DE. Quid ailtem? NA. Quia pol mei patris bene

parta indilig^nter
tutatur: nam ex eis pra^diis tal^nta argenti bma
statun capiebat: uir uiro quid pra6statl DE. Binan

qua^so? 790

NA. Ac r^bus uili6ribus mult6 talenta bma. DE. Hni!
NA. Quid baec uidentur? DE. Scilicet. NA. Vinim

me natum u^em:
10 ego ost^nderem, DE. Certo scio. NA. quo pacto . .
DE. Paroe s6des,

783 huius] eins ] 784 ilia || 787 at] ac || 791 multo tamen
talenta |

V 3, 11—24 PHORMIO 199

ut pdssis cum ilia, millier ne te adulescens defetiget.
NA. Fadam ilt iubes; sed meilm uimm abs te exire

nideo.

NAVSISTBATA GHBEMES DEMIPHO

MATEONA SENES DVO

OH. Ehem,.D^mipho, 795
iam illf datumst argentmn? DE. Curaui lUco. CH.

Nollem datum,
sed uideo uxorem: paene plus quam sat erat. DE.

Quor noll^s, Chremes?
15 CH. Iam recte. DE. Quid tu? ecquid locutu's cum istac^

quam ob rem abdilcimus?
CH. Transegi. DE. Quid ait tandem? CH. Abduci ndn

potest. DE. Qui non potest?
CH. Quia uterque utriquest cordi. DE. Quidistucndstra?

CH. Magni: praeterhac 800
cognatam comperi ^sse nobis. DE. Quid? deliras.

CH. Sic erit.
non t^mere dico: r^dii mecum in memoriam. DE.

Satin sanus es?
20 NA. Au dbsecro, uide ne m cognatam pecces. DE. Non

est. CH. Ne nega:
patris ndmen aliud dictumst: hoc tu errasti. DE. Non

norat patrem?
CH. Norat. DE. Quor aliud dixit? CH. Numquamne

hodie concedes mihi 805

neque inteUeges? DE. Si tii nil narras? CH. Perdis.

NA. Miror quid siet.
DE. Equidem hercle nescio. CH. Vin scire? at ita

me seruet Iilppiter,

-^^"^■^^^^

793 ne te adulescens mulier || 798 abducimns] banc duci-
mus II 806 quid hoc siet (est) ||

200 PHORMIO V 3, 26—4, 5

85 ut prdpior illi^ quam ego sum ac tn^ homo nemost.

DE. Di uostram fidem!
eamus ad ipsam: una omnis nos aut scire aut nescire

hoc uolo. OH. Ah!
DE. Quid ^st? OH. Itan paruam mihi fidem esse

apild te! DE. Vin me credere? 8io
uin satis quaesitum mi istuc esse? age ffat. quid?

ilia fOia
amici nostri quid faturumst? OH. Recte. DE. Hanc

igitur mittimus?
80 CH. Quid ni? DE. fila maneat? OH. Sic. ^ DE. Ire

igitur tibi licet ^ Nausistrata.
NA. Sic p61 commodius esse iu omnis arbitror, quam

ut copperas,
manure hanc: nam perliberalis uisast^ quom uidi,

mihi. — 815

DE. Quid istiic negotist? CH. lamne operuit 6stium?

DE. lam. OH. luppiter!
di n6s respiciunt: gnatam inueni nilptam cum tuo fOio.

DE. Hem,

86 quo pacto id potuit? OH. Non satis tutilst ad nar-

randum hic locus.
DE. At tu mtro abi. OH. Heus, ne fOii quidem hoc

nostri resciscant uolo.

ANTIPHO

ADVLESCENS

y 4 Laetifs sum, utut meae res sese habent, fratri dptigisse

quod uolt. 820

quam scitumst, eius modi m animo parare cupiditates,

quas, qu6m res aduorsae sient, paulo mederi pdssis!

hie siinul argentum repperit, cura sese expediuit;

5 ego ntillo possum remedio me eudluere ex his tiirbis,

818 tutus est I

V 4, 6—5, 12 PHORMIO 201

quin^ si hdc celetur, in metu, sin patefit^ in probro

sim. 825

neque m^ domum nunc r^ciperem^ ni mi esset spes

ost^nta

huiiisce habendae. sM ubinam Getam ihaenire p6s-

sum? 827

PHOBMIO ANTIPHO

PARASITVS ADVLESCENS

PH. Arg^ntmn accepi^ tradidi lendni: abduxi mtOie- V 5

rem, 829

curani propria ut Fhaedria poter^tur: nam emissast

manu. 830

nunc ilna mihi res etiam restat quae ^st conficiunda,

dtium
ab s^nibus ad potandum ut habeam: nam aliquot hos

sumam dies.
6 AN. Sed Phdrmiost: quid ais? PH. Quid est? AN. Quid

mine facturust Phaedria?
quo pacto satietatem amoris ait se uelle absilmere?
PH. Vicissim partis tuas acturust. AN. Quas? PH.

Vti fagitet patrem. 835
te suas rogauit nlrsum ut ageres, eailsam ut pro se

diceres.
nam pdtaturus ^st apud me. ego me ire senibus

Silnium
10 dicam ad mercatum, ancillulam emptum dildum quam

dixit Geta,
ne quom hic non uideant m^ conficere credant argen-

tiim suom.
sed dstium concr^puit abs te. AN. Vide, quis egre-

ditilr? PH. Getast. 840

nt rogem, quod tempus conneniundi patris me capere suadeat 828
833 quid nam nunc || 835 nti] ut ||

202 PHOEMIO V 6, 1—18

GETA ANTIFHO FHOBMIO

SERVOS ADVLESCENS PARASITVS

V 6 GE. 6 Fortima, o Fors Fortuna, quantis commodi-

tatibus
quam subitb meo ero Antiphoni ope u6stra hiinc

onerastis diem!
AN. Quidnam hie sibi uolt? GE. ndsque amicos eius

exonerastis metu!
sed ego nunc mihi cesso^ qui non limerum hunc onero

pallio
5 atque hominem propero ihuenire^ ut Laec quae con-

tigeriht sciat. 845

AN. Nitm tu intellegis, quid hie narret? PH. Nilm tu?

AN. Nfl. PH. Tautiindem ^o.
GE. Ad lenonem hinc ire pergam: ibi nilnc sunt. .^.

Heus, Geta! GE. Em tibi.
mim* mirum aut nouomst reuocari, ciirsum quom in-

stitens? AN. Geta!
GE. Pergit hercle: niimquam tu odio tu6 me uinces.

AN. Non manes?
10 GE. Vapula. AN. Id quidem tibi iam fiet, nisi re-

sistis^ uerbero. 860

GE. Familiaridrem oportet ^sse hunc: minitattir malum,
sed isne est quem quaero an non? ipsust. c6ngredere

actutitm. AN. Quid est?
GE. omnium, quantum est qui uiuont, hdminnm

homo omatissume!
nam sine controudrsia ab dis solus diligere^ Antipho.
15 AN. Ita uelim; sed qui istuc credam ita esse mihi dici

uelim. 855

GE. Satin est si te delibutum gaildio reddo? AN.

Enicas.
PH. Quih tu hinc poUicitationes aiifer et quod fers

cedo. GE. Oh,
tii quoque aderas; Phdrmio? PH. Aderam; sed tu

cessas? GE. Accipe, em:

V 6, 19—37 PHOEMIO 203

lit modo argentilm tibi dedimus apud forum ^ recta

domum
20 stLmns profecti: interea mittit ^rus me ad uxorem

tuam. 860

AN. Quam 6b rem? GE. Omitto pr61oqni: nam nihil

ad hanc rem est^ Antipho.
libi in gynaeceum ire occipio, piier ad me adcurrit

Mida^
p6ne prendit pallio^ resupihat: respicid, rogo
quam 6b rem retineat me: ait esse uetitum intro ad

eram accedere.
25 *S6plirona hue fratr6m modo' inquit ^senis introduxit

Chremem' 865

eilmque nunc esse mtus cum illis: h6c ubi ego audiui^

ad fores
silspenso gradil placide ire perrexi, accessi^ astiti^
aniTnam compressi^ ailrem admoui: ita aniTnum coepi

attendere,
h6c modo serm6nem captans. PH. Eii, Geta! GE.

Hie pulch6rrumum
so facinus audiui, itaque paene hercle exclamaui gaildio. 870
AN. Quod? GE. Quodnam arbitrare? AN. Nescio.

GE. Atqui mirificissumum:
patruos tuos est pater inuentus Phanio uxori tuae.

PH. Hem!
AN. Quid ais? GE. Cum eius consueuit olim matre

in Lemno clanculum.
PH. S6mnium! utin haec %noraret su6m patrem?

GE. Aliquid credito,
85 Ph6nxiio^ esse cailsae; sed men c6nses potuisse omnia 875
mtellegere extra 6stiumy intus quae inter sepse illi

egerint?
AN. Atque ego quoque inaudiui hercle illam fabulam.
GE. Immo etiam dabo

868 reprehendit (adprehendit^ || 865 modo fratrem hue |{
875 censen || 876 sepse illi] sese ipsi || 877 hercle ego quoqne
inaudiui illam (illam audiui) ||

204 PHORMIO V 6, 38—8, 3

qu6 magis credas: patruos interea mde hue egreditilr

foras;
liaiid multo post ciim patre idem recipit se intro

denuo;
40 ait uterque tibi potestatem ems habendae se dare. 880
d^nique ego sum missus, te ut requirerem atque ad-

dilcerem.
AN. Qum ergo rape me: quid cessas? GE. Fecero.

AN. mi Phdrmio,
uale. PH. Vale, Antipho. bene, ita me di ament^

factum: gaiideo.

PHORMIO

PARASITVS

V 7 Tantam fortunam de mprouiso esse his datam!

summa eludendi occasiost mihi nilnc senes 885

et Phaedriae curam adimere argentariam,
ne quoiquam suorum aequalium supplex siet.
6 imm idem hoc argentum, ita ut mihi datumst, ingratiis
ei datum erit: hoc qui cdgam, re eapse repperi.
nunc gestus mihi uoltilsque est capiundils nouos. 890
sed hmc concedam in angiportum hoc prdxumum,
inde hisce ostendam me, libi erunt egressi foras.
10 quo me adsimularam ire ad mercatum, ndn eo.

DEMIPnO CHBEMES FHOBMIO

SENES DVO PARASITVS

y 8 DE. Dis magnas merito gratias habeo atque ago,
quando ^uenere haec ndbis, frater, prdspere. 895

12 OH. Estne ita uti dixi liberalis? DE. Oppido.

889 re ipsa Q 896 ita nt ||

V 8, 4—34 PHORMIO 205

quantilm potest^ nunc cdnueniundust Phdrmio^
prius qudm dilapidet ndstoaa triginta minas

5 ut aiiferamus. PH. Demiphonem^ si domist^
nisam^ lit quod . . DE. At nos ad te ibamus^ Phdr-

mio. 900

PH. De eadem hac fortasse cailsa? DE. Ita hercle.

PH. Credidi:
quid ad me ibatis? DE. Bidiculum. PH. An rebamini
me n6n id facere qu6d recepiss^m semel?

10 heus^ quanta quanta haec m^a paupertas 6st, tamen
adhiic curaui unum h6c quidem^ ut mi essdt fides. 905

isidque adeo uenio ntintiatum^ D^mipho,
paratum me esse: ubi u61tiS; uxorem date.

15 nam omnis posthabui mihi res, ita uti par fait,
postquam id tanto opere u6s uelle animiim adudrteram.
DE. At hic dehortatus est me, ne Ulam tibi darem: 910
*nam qui erit rumor' inquit, *id si feceris!
olim quom honeste potuit, tum non est data:

20 nunc uiduam extrudi tilrpest': ferme eadem omnia
quae tiite dudum coram me incusaueras.
PH. .Satis pdl superbe inlilditis me. DE. Qui? PH.

Rogas? 915

quia ne alteram quidem illam potero dilcere:
nam qu6 redibo ore ad eam quam contempserim?

85 GH. ^Tum autem Antiphonem uideo ab sese amittere
inuitum earn' inque. DE. Tum ailtem uideo fOium
inuitum sane mtilierem ab se amittere. 920

sed transi sodes ad forum atque illild mihi
arg^ntum rursum iilbe rescribi, Phdrmio.

w PH. Quodne ego discripsi p6rro illis quibus d^bui?
DE. Quid igitur fiet? PH. Si uis mi uxorem dare,
quam despondisti, dilcam: siu est lit uelis 925

manure illam apud te, dos hie maneat, D^mipho.
nam ndn est aequom me propter uos d^cipi,

902. 903 nerebamini | ne non id facerem | 911 rumor po-
puli inquit si id |

206 PHORMIO V 8, 36—60

35 quom ego uostri honoris cailsa repudium alterae
remiserim, quae ddtis tantundem dabat.
DE. In' limc malam rem cnm istac magnificentia^ 930
fagitiue? etiam nunc credis te ignorarier
aut tila facta adeo? PH. Irritor. DE. Tune hanc

dticeres,
40 si tibi daretur? PH. Fac periclum. DE. Vt fOius
cum ilia habitet apud te! hoc u6strum consiliilm fiiit.
PH. Quaeso quid narras? DE. Quih tu mi argentilm

cedo. 935

PH. Lnmo herde uxorem til cedo. DE. In ius ambula.
PH. Enim uero si porro ^sse odiosi pergitis . .
46 DE. Quid facies? PH. Egone? uos me indotatis modo
patrocinari fdrtasse arbitramini:
etiam dotatis s61eo. CH. Quid id nostra? PH.

Nihil. 940

hie quandam noram^ quoius uir uxorem CH. Hem!

DE. Quid est?
PH. Lemni habuit aUam, CH. Nilllus sum. PH. ex

qua £Qiam
60 suscepit, et earn edticit clam. CH. Sepiiltus sum.
PH. Haec adeo ego illi iam denarrabo. CH Obsecro,
ne facias. PH. Oh, tune is eras? DE. Vt ludds

facit! 945

CH. Missilm te facimus. PH. Fabulae! CH. Quid

uis tibi?
argentum quod habes condonamus te. PH. Aiidio.
55 quid uos malum ergo me sic ludificamini
inepti nostra piierili inconstantia?
nol6 nolo: nolo nolo rursum: cape cedo: 950

quod dictum, indictumst: quod modo ratum erat, m-

ritumst.
CH. Quo pacto aut unde hie haec resciuit? DE. N^scio,
60 nisi me dixisse nemini certd scio.

930 i hinc in malam rem (iinmalambemhing) 936 h&rcW]
uero II 937 in ius enim uero si || 943 clam educat || 949 incon-
stantia] sententia || 951 erat ratum ||

V 8, 61—90 PHORMIO 207

CH. Monstri^ ita me di ament, sunile. PH. Inieci

scriipulum. DE. Hem,
hicme at a nobis h6c tantum argenti ailferat 965

tarn aperte iiiridens? ^mori hercle satins est.
animo uirili praesentique ut sis para.

65 /aides tnom peccatum esse elatiim foras
neque id iam celare posse te uxorem tuam:
nunc qndd iUa ipsa auditilrast ex aliis, Ghremes, 960
id nosmet indicare placabilius est.
turn hunc ihpuratnm pdterimns nostrd modo

70 ulcisci. PH. Attat, nisi idm mihi prospicio, ha^reo:
hi gladiatorio ^nimo ad me adfectant uiam.
CH. At nereor ut placari po^sit. DE. Bono animo es: 966
ego redigam uos in gratiam, hoc fretils, Chromes,
quom e medio excessit linde haec susceptast tibi.

75 PH. Itane agitis mecum? satis astute adgredimini.
non ex re istius me ihstigasti, Demipho.
ain tu? libi quae lubitum fderit peregri f&eris 970
neque hums sis ueritus feminae primariae,
quin n6uo modo ei faceres contumfliam,

80 uenias nunc precibus lailtum peccatum tuom?
hisce ^go illam dictis ita tibi incensam dabo,
ut ne restinguas, lacrumis si exstillaueris. 976

DE. Tantane adfectum quemquam esse hominem

audacia!^ 977

85 non hdc publicitus scelus hinc asportarier
in solas terras! CH. fn id redactus silm loci,
ut quid agam cum illo nesciam prorsum. DE. Ego

scio: 980

in ills eamus. PH. In ius? hue, siquid lubet.
CH. Adsequere, retine, diim ego hue seruos euoco.

90 DE. Enim nequeo solus: adcurre. PH. Vna iniiiriast

malum quod isti di deaeque omnes duint 976

968 peccatum tuum || 960 ex aliis auditurast (auditura
sit) I Chreme J 966 Chreme || 969 non hercle ex || 970 peregre ||

208 PHOEMIO V 8, 91—9, 13

tecilm. DE. Lege agito ergo. PH. Alterast tectim,

Chremes.
CH. Bape hilnc. PH. Sic agitis? enim uero uoc^st

opus: 985

Nausistrata, exi. OH. Os dpprime inpanim: uide,
quantiim ualet! PH. Nausistrata, inquam. CH. Non

taces?
95 PH. Taceam? DE. Nisi sequitur, pilgnos in uentrem

ihgere.
PH. Vel oculum exlide: est ilbi uos ulciscir probe.

NAVSISTBATA GHBEMES DEMIFHO PHOBMIO

MATRONA SENES DVO PARASITVS

V9NA. Qui nominat me? CH. Hem! NA. Quid istuc

turbaest, obsecro, 990

mi uir? PH. Ehem, quid nunc dbstipuisti? NA. Quis

hie homost?
non mihi respondes? PH. Hicine ut tibi resp6ndeat,
qui hercle ilbi sit nescit? CH. Caue isti quicquam

creduas.
5 PH. Adi, tange: si non t6tus friget, me enica.
CH. Nihil 4&t. NA. Quid ergo? quid istic narrat?

PH. lam scies: 995

ausciilta. CH. Pergin credere? NA. Quid ego 6b-

secro
huic cr^dam, qui nil dixit? PH. Delirat miser
timdre. NA. Non pol t^merest/ quod tu tam times.
10 CH. Egon tuneo? PH. Recte sane: quando nil times
et hoc nihil est quod ego dico^ tu narra. DE.

Scelus, 1000
tibi narret? PH. Ohe tu, factumst abs te s^dulo
pro fratre. NA. Mi uir, ndn mihi dices? CH. At
NA. Quid *at'?

984 Chreme || 989 exclude (exculpe) || 993 credas || 994 abi ||

V 9, 14—34 PHORMIO 209

CH. non opus est dicto. PH. Tibi quidem: at scito

huic opust.
15 in Lemno NA. Hem, quid ai's? OH. Ndn taces? PH.

clam te CH. Ei mihi!
PH. ux<5rem duxit. NA. Mi homo, di meliiis duint! 1005
PH. Sic factumst. NA. Perii misera. PH. Et inde

fOiam i
suscepit iam unam, diim tu dermis. CHL Quid agimus?
NA. Pro di lomortales, facinus miserandum et malum!
20 PH. Hoc actumst. NA. An quicquam li6diest factum

indj^nius?
*****************
qui mi, ilbi ad uxores uentumst, tum fiilnt senesi loio
Demipho, te appeUo; nam cum hoc ipso distaedet

loqui:
haecine erant iti6nes crebrae et mansiones diiltinae
Lemni? haecine erat ea quae nostros mmuit fiructus

uiLitas?
25 DE. Ego, Nausistrata, esse in hac re cillpam meritam

ndn nego,
sed ea quin sit ignoscenda. PH. Verba fiunt mdrtuo. 1016
DE. Nam neque neclegentia tua neque odio id fecit tuo.
uiholentus fere abhinc annos qmhdecim mulierculam
earn compressit, linde haec natast, n^que postilla um-

quam attigit.
so ea mortem obiit, e medio abiit, qui fiiit in re hac

scrilpulus.
quam 6b rem te oro, ut alia facta tila sunt, aequo

animo h6c feras. 1020

NA. Quid ego *aequo animo'? ciipio misera in hac re

iam defdngier;
s6d qui id sperem? aetate porro minus peccatunim

putem?
iam tum erat senex, senectus si uerecundos facit.

1004 NA.] CH. (DE.) II 1022 qui id] quid ||

Terentius ed. Meckeisen. Ed. II. 14

210 PHORMIO V 9, 35—54

35 an mea forma atque aetas magis nunc expetendast^

D^mipho?
quid mi hie adfers^ quam 6b rem exspectem aut spe-

rem porro ndn fore? 1026

PH. Exsequias Ghremeti quibus est c<5mmodum ire^

em t^mpus est.
SIC dabo: age nunc^ Bhormionem qui uolet lacessito:
faxo tali sit mactatus infortiliiio atque hie est.

40 PS. Bedeat sane in gratiam iam: silpplici satis est

mihi.
habet haee ei qu6d, dum uiuat, lisque ob aurem ob-

ganniat. 1030

NA. At meo merito credo, quid ego mine comme-

morem, Demipho,
sihgillatim, qualis ego in hunc fderim? DE. Noui

aequo 6mnia
t^cum. NA. Merito hoc me6 uidetur factum? DE.

Minume gentium:
45 uerum iam quando accusando fieri iofectum n6n potest^
ignosce: orat c6nfitetur piirgat: quid uis amplius? 1035
PH. Enim uero prius quam ha^c dat ueniam, mihi

prospiciam et Pha^driae.
hetis Nausistrata^ huic prius quam resp6ndes temere,

audi. NA. Quid est?
PH. Ego minas trigmta ab illo per fallaciam abstuli:
50 eas dedi tuo gnato: is pro sua amica lenoni dedit.
CH. Hem, quid ai's? NA. Adedn indignum hoc tibi

uidetur, filius 1040

hdmo adulescens si habet unam amicam, tu uxor^s

duas?
nil pudere! quo 6re ilium obiurgabis? respond^ mihi.
DE. Faciet ut uol^s. NA. Immo ut meam iam scias
sent&tiam,

1024 nunc magis I 1028 atque hie est infortunio | 1030 ob]
ad II 1037 prius quam huic || 1038 per fallaciam ab illo (iUoc) ]|

V 9, 55—66 PHORMIO 211

55neque ego ignosco n^que promitto qmcquam neque

respdndeo
pnus quam gnatum uidero: eius iudicio permitto

omnia. 1045

quod is iubebit faciam. PH. Mulier sapiens es^ Nau-

sistrata.
NA, Satin tibist? DE. Satis. CH. Immo uero piilcre

discedo ^t probe
et praeter spem. NA. Til tuom nomen die milii quid

sit. PH. Phormio:
60 uostrae familiae h^rcle amieus ^t tuo summus Phaedriae.
NA. Phdnnio, at ego ecastor posthac tibi quod potero

qua^ uoles 1060

faciamque et dicam. PH. Benigne dicis. NA. Pol

meritUmst tuom.
PH. Yin primum hodie facere quod ego gaiideam,

Nausistrata^
et quod tuo uiro 6culi doleant? NA. Ciipio. PH.

Me ad cenam uoca.
65 NA. P61 uero uoco. DE. Eamus intro biac. NA. Fiat.

sed ubist Pha^dria
iiidex noster? PH. lam hie faxo aderit. Cantor. V6s
ualete et plaiidite. 1055

1048 die quod est. PH. mihin Phormio

14'

METEA HViVS FABYLAE HAEO SVNT

V.

1

-

153

-

155

159

-

160

mm

164

-

177

-

179

-

180

-

181

<

187

i»

189

>

192

-

195

-

216

-

231

-

252

-

254

-

315

-

348

-

[465
[469

-

-

471

-

479

.

>

-

486

-

487

^ i

490

-

491

-

497

.

502

ad 152 iambici senarii

et 154 a» 156 et 157 trochaic! octonarii

=» 158 trochaic! septenarii

trochaicus septenarius

ad 162 iambici octonarii

163 iambicus quatemarius

ad 176 iambici octonarii

et 178 iambici septenarii

=» 184 iambici octonarii

=» 185 trochaic! septenarii

= 186 iambici octonarii

183 iambicus quatemarius

et 188 trochaic! octonarii

et 190 trochaic! septenarii

191 iambicus quatemarius

ad 194 iambici octonarii

ad 215 trochaic! septenarii

ad 230 iambici senarii

ad 251 iambici octonarii

et 253 trochaic! septenarii

ad 314 iambici senarii

ad 347 trochaic! septenarii

ad 464 iambici senarii

et 466 » 467 et 468 trochaic! octonarii

et 470 trochaic! septenani

ad 478 iambici octonarii

ad 484 trochaic! septenarii

485 trochaicus binarius catalecticus

= 492 iambici octonarii

ad 489 » 493 ad 495 trochaic! septenarii

iambicus senarius

»i 496 iambici octonarii

ad 501 trochaic! septenarii

et 503 iambici octonarii

2ia

- <

y. 504 ad 566 trochaici septenarii

- 567 ad 712 iambici senani

- 713 ad 727 iambici octonarii
^728. 730. 731 — 736 ad 737 trochaici octonarii

729 trochaicus quatemarius catalecticus

732 =a 738 trochaici septenarii

733 s» 739 iambici octonarii

734 ^ 740 trochaici septenarii
741 trochaicus septenarius

V742 ad 747 iambici octonarii
748 ad 794 iambici septenarii
795 ad 819 iambici octonarii
820 ad 827 iambici septenarii
829 ad 840 iambici octonarii
841 ad 883 trochaici septenarii
884 ad 1010 iambici senarii
1011 ad 1055 trochaici septenarii.

P • TERENTI AFRI

HE CYR A

GRAECA . APOLLODOBV • ACTA • LVDIS • MEGALENSIB
S . IVLIO . CAESARE . CN • CORN • DOLABELLA • AED • CVR

EGIT . LVCIVS . AMBIVIVS • TVRPIO
MODOS . FECIT • PLACCVS • CLAVDI • TIBHS • PARIB . TOTA
ACTA . PRIMO . SINE . PROLOGO • CN • OCTAVIO • T • MANLIO
COS . RELATA • EST • ITEBVM - LVCIO • AEMELIO • PAVLO
LVDIS . PVNERALIBVS • NON . EST . PLACITA
TERTIO . BEL ATA • EST • Q • PVLVIO • L • MARCIO • AED • CVR

FACTA . EST • QVINTA

216

0. SVLPIOI APOLLINARIS PERIOOHA

Vx6rem ducit Pamphilus PhilUineiutm,

cui quondam ignorans uirgini uitium dptulit,

cuiilsque per uim qu6m detraxit anulum

amicae dederat Bacchidi meretnculae.

profiSctus dein in Imbruni est: nuptam hand attigit. 5

banc mater uitio grauidam postquam c6mperit^

ut a^gram ad sese transfert. reuenit PampMus,

deprendit partum^ c^at; uxor^m tamen

recipere non uolt. pater incusat Baccliidis

am6rem. dum se piirgat Bacchis, anulum 10

mater uitiatae f6rte adgnoscit Mjrrina.

uxorem recipit Pamphilus cum fiflio.

4 dederat amicae || 5 dein profectus || 6 uitio] utero )

PERSONAE

PHILOTIS MERETRIX
SYRA ANVS LENA
PARMENO SERVOS
LACHES SENEX
SOSTRATA MATRONA
PHIDIPPVS SENEX
PAMPHILVS ADVLESCENS
MYRRINA MATRONA
SOSIA SERVOS
BACCHIS MERETRIX.

prol. 1—23 217

PROLOGVS

Hecyraest huic nomen fibulae: haec noua qiiom datast^

nouae nouom interaenit uitium et calamitas^

ut neque spectari neque cognosci pdtuerit:

ita populus studio stilpidus in ftmambiilo

aniTTniTn dccuparat. nunc haec planest pro noua^ 5

et IS qui scripsit Mnc ob earn rem noluit

itenim referre, ut iterum posset uendere.

^^ ^^" ^^ ^^^ ^^i ^^^ ^^i ^^i ^^t ^^i ^^^ ^^^ ^^t

^r ^ ^ T* ^n ^ 'H T* ^r ^ ^r ^ ^r

^r ^n ^h ^h ^F ^p ^p ^r ^r ^r ^p ^r ^p

alias cognostis eius: quaeso banc ndscite.

L . AMBIVIVS PROLOGVS

Orator ad uos uenio omatu prologi:

sinite exorator sim, eodem ut iure uti senem ic

liceat, quo iure sum lisus adulescentior,

nouas qui exactas feci ut inueterascerent^

5 ne ciim poeta scriptura euanesceret.
in eis^ quas primum Caecili didici nouas,
partim sum earum exactus, partim uix steti. 16

quia scibam dubiam fortunam esse sca^nicam,
spe inc^rta certum mihi laborem silstuli.

10 easdem agere coepi, ut ab eodem alias discerem
nouas, studiose, ne ilium ab studio abducerem.
perfeci ut spectarentur: ubi sunt cognitae, 20

placita^ sunt, ita poetam restitui in locum

u prope iam remotum iniiiria aduorsarium.

ab studio atque ab labore atque ab arte musica 23

1. 2 haec cum datast | noua nouum || 16 sciebam ||

218 PROLOGVS HECYRAE 24—57

16 quod 81 scripturam spreuissem in praesentia
et in d^terrendo udluissem operam solmere^ 25

ut in otio esset p6tius quam in n^6tio:
det^miissem facile^ ne alias scnberet.

20 nunc quid petam^ mea cailsa aequo animo attendite.
Hecyram ad uos refero^ quam mihi per silentium
numquam agere licitumst : ita earn oppressit calamitas. 30
earn calamitatem u6stra intelleg^ntia
sedabit^ si erit adiiltrix nostrae indilstriae.

25 quom primuni earn agere coepi, pugilum gloria^
comitilm conuentus, strepitus, clamor miiHerum 35
fec^re ut ante t^mpus exirem foras.
uetere in noua coepi liti consuetiidine,

80 in experiundo ut ^ssem: refero denuo.
primo actu placeo: quom ihterea rumor uenit
datum iri gladiat6res^ populus conuolat^ 40

tumiiltuantur clamant pugnant de loco:
ego int^rea meum non potui tutari locum.

86 nunc tiirba non est: otium et silentium est:
ag^ndi tempus mihi datumst: nobis datur
pot^stas condecorandi ludos scaenicos. 45

nolite sinere p^r uos artem milsicam
recidere ad paucos: facite ut nostra auctdritas

40 meae act6ritati failtrix adiutrixque sit.
si nilmquam auare pretium statui arti meae
et eum ^sse quaestum in animum induxi maxumum^ 50
quam maxume seruire uostris commodis:
sinite mpetrare m^^ qui in tutelam meam

45 studiolm suom et se in uostram commisit fidem^
ne eum circumuentum inique iniqui inrideant.
mea catisa causam accipite et date sil^ntium^ 55

ut lilbeat scribere aliis mihique ut discere
nouas expediat p6sthac pretio emptas meo.

fdnambuli eodem accessit expectatio 34

48 auctoritati I

1 1, 1—2, 3 HECYRA 219

FHILOTIS SYBA

MERETEIX ANVS LENA

PH. Per pol quam paucos reperias meretricibus H

fidelis eueuire amator^s^ Syra!

uel laic Pampliilus iurabat quotiens Bacchidi, 60

quam sancte, ut quiuis facile posset credere,

snumquam ilia uiua uxorem ducturum domumi
em, diixit. SY. Ergo propterea te sedulo
et m6neo et hortor, ne te quoiusquam misereat,
quin spdlies mutiles laceres, quemquem nancta sis. 65
PH. Vtih eximium neminem habeam? ST. Neminem:

10 nam nemo illorum quisquam, scito, ad i6 uenit,
quin ita paret sese, abs te ut blanditiis suis
quam mihumo pretio suam uoluptatem expleat.
hiscin tu amabo non contra insidiabere? 70

PH. Tam^n pol eandem iniiiriumst esse omnibus.

15 ST. Iiiiilrium autemst illcisci aduorsarios?
aut qua uia te captent eadem ips6s capi?
eheii me miseram, qu6r non aut ista^c mibi
aetas et formast atit tibi haec sentential 75

PABMENO PHILOTIS SYBA

SERVOS MERETRIX ANVS LENA

PA. Sen^x si quaeret, m6 modo isse dicito 12

ad p6rtum percontatum aduentum Pamphili.
audm quid dicam, Scirte? si quaeret me, uti

64 cuiusquam te

220 HECYRA I 2, 4—36

turn dTcas*: si non quaeret^ nullus dixeris^
5 alias ut uti possim causa hac mtegra. 80

sed uideon ego PMotium? unde haec aduenit?

Philotis, salue milltum. Ph. Oh salue, Parmeno.

SY. Salue mecastor, Parmeno. PA. Et tu edepol, Syra.

die mi, ilbi, Philotis, te oblectasti tarn diu?
10 PH. Minume equidem me oblectaui, quae cum milite 85

Corinthum hinc sum profecta inhumanissumo:

bi^nnium ibi perpetuom misera illiim tuK.

PA. Edepdl te desiderium Athenarum arbitror,

Phildtium, cepisse saepe et te tuom
15 consilium contempsisse. PH. Non pote dicier, 90

quam ctipida eram hue redeilndi, abeundi a milite

uosque kfc uidendi, antiqua ut consuetildine

agitarem inter uos libere conumium.

nam illi haiid licebat nisi praefinito loqui
20 quae illi placerent. PA. Haild opinor commode 96

finem statuisse orationi militem.

PH. Sed quid hoc negotist, mddo quod narrauit mihi

hie lutus Bacchis? qu6d ego numquam credidi

fore, ut file hac uiua posset animum* indilcere
25 uxorem habere. PA. Habere autem? PH. Eho tu,

an non habet? lOO

PA. Habet, sed firmae hae u^reor ut sint miptiae.

PH. Ita di deaeque faxint, si in rem est Bacchidis.

sed qui istuc credam ita esse? die mihi, Parmeno.

PA. Non ^st opus prolate hoc: percontarier
30 desiste. PH. Nempe ea caiisa, ut ne id fiat palam? 105

ita me di amabunt, haii propterea te rogo,

ut hoc proferam, sed tacita ut mecum gaiideam.

PA. Numquam tam dices cdmmode, ut tergiim meum

tuam in fidem committam. PH. Ah noli, Parmeno:
85 quasi non tu multo malis narrare hoc mihi lio

quam ego quae percenter scire. PA. Vera haec

praedicat,

90 non dici potest || 107 ut tacita ||

1 2, 37—70 HECYRA 221

et iUiid mihi uitiumst maxumum. si mflii fidem
das i6 tacituram^ dicam. PH. Ad ingeniiim redis.
fid^mdorloquere. PA.Ausciilta. PH. Istifc sum. PA.Hanc

Bacchidem

40 amabat^ ut quom maxume^ turn Pamphilus^ 115

quom pater uxorem ut dticat orare occipit
et lia^c communia omuLum quae silnt patrum^
senem sese esse dicere^ ilium autem ilnicum:
praesidium uelle s^ senectuti suae.

^ ille pnmo se negare; sed postquam acrius 120

pater mstat^ fecit animi ut incertils foret^
puddrin amie amori obsequeretiir magis.
tundendo atque odio deuique effecit senex:
despdndit ei gnatam huius uicini proxumi.

50 usque illud uisumst Pamphilo ne utiquam graue, 125
donee iam in ipsis mlptiis^ postquam uidet
paratas nee moram lillam quin ducat dari,
ibi d^mum ita aegre tillit, ut ipsam Bacchidem,
si adesset, credo ibi ^ius commiseresceret.

^ ubiqu6mque datum erat spatium solitudinis, 130

ut c6nloqui mecum lina posset: Tarmeno,
peril, quid ego egi! in quod me conieci malum!
non p6tero ferre hoc, Parmeno: peril miser.'
PH. At te di deaeque fdxmt cum isto odio, Laches!

60 PA. Vt ad paiica redeem, uxdrem deducit domum. 135
nocte lUa prima uirginem non attigit;
quae cdnsecutast nox eam, nihil6 magis.
PH. Quid ais? cum uirgine lina adulescens ciibuerit
plus potus, sese ilia abstinere ut potuerit?

65 non ueri simile dicis nee uerum arbitror. 140

PA. Credo ita uideri tibi: nam nemo ad te uenit
nisi CTlpiens tui; ille inuitus illam dilxerat.
PH. Quid demde fit? PA. Diebus sane paiiculis
post Pamphilus me solum seducit foras

70 narratque, ut uirgo ab se Integra etiam tiim siet, 145

118 sese senem || 134 faodni] perduint ||

222 HECYRA I 2, 71—103

seque ante quam earn uxorem duxisset domum

sperasse eas tolerare posse nilptias.

'sed quam decrerim me non posse diiitius

habere, eam ludibrio haberi, Parmeno,
76 neque honestum mihi neque litile ipsi uirginist, 151
75 quin mtegram itidem reddam, ut accepi a suis/ 150

PH. Pium ac pudicum ingenium narras Pamphili.

PA. *Hoc ego proferre incommodum mi esse arbitror:

reddi patri autem, quoi tu nil dicas uiti,
80 superbnmst: sed illam spero, ubi hoc cognduerit 155

non posse se mecum ^sse, abituram denique.'

PH. Quid? interea ibatne ad Bacchidem? PA. Cottidie;

sed lit fit, postquam hunc alienum ab sese uidet,

maligna et multo magis procax facta iKcost.
86 PH. Non edepol mirum. PA. Atqui ea res multo

maxume 160

dii\inxit ilium ab ilia, postquam et ipse se

et lUam et banc quae domi erat cognomt satis

ad exemplum ambarum mores earum existumans.
• haec, ita uti liberaK esse ingenio decet,
90 pudens modesta, incommoda atque iniiirias 165

uiri onmis ferre et tegere contumeKas.

hie, animo partim uxoris misericdrdia

deumctus, partim uictus huius iniiiriis

paulatim elapsust Bacchidi atque hue transtulit
95 amorem, postquam par ingenium nanetus est. 170

interea in Imbro moritur cognatils senex

horiinc. ea ad hos redibat lege hereditas.

eo amantem inuitum Pamphilum extrudit pater.

relmquit cum matre hic uxorem: nam senex
100 rus abdidit se, hue raro in urbem edmmeat. 175

PH. Quid adhtic habent infirmitatis miptiae?

PA. Nunc aildies. primos dies compWsculos

bene conuenibat sane inter eas. interim

159 multo et II 167 animus || 172 rediebat || 178 con-
ueniebat ||

1 2, 104—11 1, 5 HECTRA 223

miris modis odisse haec coepit Sdstratam:

losneque Ktes ullae int^r eas^ postulatio 180

numquam. PH. Quid igitur? PA. Siquando ad earn

accesserat
confabulatom^ fdgere e conspectu ilico,
uid^re nolle; denique ubi non quit pati,
simulat se ad matrem arc^ssi ad. rem diumam^ abit.

110 ubi iUic dies est compliiris, arcessi iubet: 185

dixere causam nescio quam turn, iterdm iubet:
nemd remisit. p6stquam arcessunt sa^pius^
aegram ^sse simulant miilierem.. nostra ilico
it uisere ad eam: admisit nemo, hoc tibi senex

115 resciuit^ heri ea cailsa rure hue aduenit^ 190

patrem continuo conuenit Phililmenae.
quid egerint int^r se^ nondum etiam scio;
nisi sane curaest^ quorsum euenturum hdc siet.
habes omnem rem; pergam quo coepi hoc iter.

ISO PH. Et quidem ego: nam constitui cum quodam

h6spite 195

me esse lUum conuentiiram. PA. Di uortant bene
quod agas! PH. Vale. PA. Et tu bene uale, Philotium.

LACHES SOSTBATA

SENEX MATRONA

LA. Pro deilm fidem atque homimim, quod hoc genus est, n i

quae haec coniuratiost!
utin dmnes mulieres eadem aeque stildeant nolintque

6mnia
neque declinatam quicquam ab aliarum mgenio ullam

reperias! 200

itaque adeo uno animo omnes socrus oderimt, oderunt

nurus.
6 uiris ^sse aduorsas aeque studiumst^ similis pertinaciast.

186 turn nescio quam || 198 atque hominum fidem || est
coniuratio ||

224 HECYRA n 1, 6—25

in e6demque omnes mihi uidentur Hdo doctae ad

nid,litiam:
ei liido^ si ullus ^st^ magistram liaiic esse satis

certd scio.
SO. Me miseranL; quae nunc quam 6b rem accuser nescio!

LA. Hem^ tu n^scias? 205
SO. Non edqpol sdo quid meudis, ita me di bene ament^

mi Laches ;
10 itaque lina inter nos agere aetatem liceat . . LA. Di mala

prdhibeanti
SO. meque abs te inmerito esse accusatam p6st modo

rescisceS; scio.
LA. Te inmerito? an quicquam pro istis factis dl^um

te (Jlci potest?
quae m^ et te et familiam dedecoras^ fiOio luctiim

paras ^ 210

tum autem ^x amicis inimici ut sint nobis adfin^s facis^

15 qui illtim decrerunt dignum, suos quoi liberos com-

mitterent.
tu sdla exorere, qua^ perturbes ha^c tua inpud^ntia.
SO. Egon? LA. Tu laquam mulier, quae me omnino lapi-

dem^ non homin^m putas.
an, quia ruri esse cr^bro soleo, nescire arbitramini, 216
quo quisque pacto hie uitam uostrarum exigat?
20 miilto melius hic quae flunt quam illi ubi sum

adsidu^ scio,
ideo quia, ut uos mihi domi eritis, proiude ego ero

fama foris.
iam pridem equidem audiui cepisse odium tui Philii-

menam:
miQumeque adeost ndrum; et ni id fecisset, magis

minim foret. 220

sed non credidi adeo, ut etiam totam hanc odiss^t domum:

25 quod si scissem, ilia hic maneret p6tius, tu hinc isses

foras.

205 tu nescis 208. 209 LA. scio | te 217 illic ||

n 1, 26—46 HECYBA 225

at uide, quam inmerito aegritudo haec 6ritur mi abs

te^ Sdstrata:
nis habitatum abii, concedens udbis et rei seruiens,
29 meo labori baud parcens praeter aequom atque aetatem

meam, 225

28 siimptus uostros dtiumque ut nostra res posset pati.

8on6ii te pro his curasse rebus, nequid Eiegre esset mibi!

SO. Non mea opera neque pol culpa eu^nit. LA. Immo

maxume:
sola hie faisti: in te omnis haeret culpa sola, Sostrata.
quae hic erant curares, quom ego uos ciiris solui ceteris. 230
cilm puella anilm suscepisse mimicitias non pudet?
35illius dices cillpa factum? SO. Haud ^quidem dico,

mi Laches.
LA. Gaiideo, ita me di ament, gnati caiisa: nam de te

quidem
satis scio peccando fieri detrimenti nil potest.
SO. Qui scis an ea cailsa, mi uir, me odisse adsi-

mulauerit, 235

lit cum matre plils una esset? LA. Quid ais? non signi

hoc sat est,
40 qu6d heri nemo u61uit uisentem ad cam te intro ad-

mittere? .
SO. Enim lassam oppido aibant tum esse: eo ad eam

non admissa sum.
LA. Tu6s esse ego illi mores morbum magis quam uUam

aliam rem arbitror,
et merito adeo: nam uostrarum nulla est, quin gnatiim

uelit 240
diicere uxorem: ^t quae nobis placitast condicio datur:
45t[bi duxere inpiilsu uostro, uostro inpulsu easdem
exigunt.

234 detrimenti nihil fieri || 238 aiebant ||

Terentius ed. Fleokeiaen. Ed. II. 15

226 HECYBA n 2, 1—19

FHIDIFFVS IiACHES 80STBATA

SENES DVO MATRONA

n 2 PH. Etsi scio ego, Philiimena, meum ills esse, ut te

c6gam
quae ego iinperem facere: ego tamen patrio animo

Tiictus faciam,
ut tibi concedam, neque tua,e lubidini aduorsabor. 245
LA. Atque ^ccum Phidippum optume uideo: hmc iam

scibo hoc quid sit.
5 Phidippe, ego me meis omnibus scio esse adprime

obsequentem,
sed non adeo ut mea facilitas comlmpat illomm animos:
quod til si idem facer^s, magis in rem ^t uostram et

nostram esset.
nunc uideo in illarum ^sse te pot^state. PH. Heia

uero! 250

LA. Adii te heri de £iKa: ut ueni, itidem incertum

amisti.
10 baud ita decet, si banc esse uis perp^uam adfinitatem,
celare te iras. siquid est peccatum a nobis, profer:
aut ea refellendo ailt purgando u6bis corrigemus
te iildice ipso, sin east retin^ndi causa apild uos, 255
quia aegrast: te mi iniilriam facere arbitror, Phidippe,
15 si metuis satis ut meae domi cur^tur diligenter.
at ita me di ament, bail tibi hoc conc^o, etsi illi

pater es,
ut til illam saluam magis uelis quam ego, adeo gnati

cailsa,
quem ego intellexi illam baild minus quam se ipsum

magni facere. 260
PH. Neque id ddeo clam me est. LA. Quom esse eum
grauiter laturum cr61am,

246 qnid siet || 247 ego] etsi ego 249 nostram id esset ||
250 potestate esse te || 252 perpetnam banc nis esse || 255 causa
retineudi || 259 adeo] id adeo || 261 quom] quam ||

n 2, 20—3, 7 HECTRA 227

20 hoc SI rescierit, e6 domum studeo haec prius quam

ille hue redeat.
PH. Laches^ et diligentiam uostram et benignitatem
noui et quae dicis onmia esse ut dicis aniTnum inddco^
et te hoc mihi cupio credere: illam ad uos redire

studeo^ 265

si facere possim ull6 modo. LA. Quae res te facere

id prohibet?
s5 eho^ niimquidnam accusat uirum? PH. Minum^: nam

postquam atteudi
magis et ui coepi cogere ut rediret, sancte adiiirat
non posse apud uos Pamphilo se absente perdurare.
aUiid fortasse aliis uiti est: ego sum animo leni natus: 270
non possum aduorsari meis. LA. Em^ Sostrata! SO. Heu

me miseram!
30 LA. Certiimnest istuc? PH. Niiuc quidem ut uid^tur:

sed numquid uis?
nam est quod me transire ad forum iam opdrtet.

LA. Eo tecum ilna.

SOSTRATA

MATRONA

Edepol ne nos sifmus inique aeque omnes inuisae uiris n 3
propter paucas^ quae omnes faciunt dignae ut uideamilr

malo. 276

nam ita me di ament^ quod me accusat mine uir^ sum

extra noxiam.
sed non facilest expurgatu: ita animum induxenlnt,

soerus
5 omnis esse iniquas: haud pol mequidem: nam numquam

secus
habui illam ac si ex me nata esset: nee qui hoe mi

eueniat scio:
nisi pol filiiiTTi multimodis iam expeto ut redeat domum. 280

279 esset nata || 280 multis modis \ expecto ||

15*

228 HECYRA HI 1, 1—16

FAMFHILVS FABMENO MYBBINA

ADVLESCENS SERVOS MATRONA

in 1 PAM. Nemini ego plura ex amore acerba credo homini

ilmquam oblata
quam mi. heu me infelicem! hancine ego uitam parsi

perdere!
hacine causa ego eram tanto opere ciipidus redeundi

domum! hui,
quanto fuerat praestabilius libiuis gentium agere aetatem
5 quam hilc redire atque haec ita esse miserum me

resciscere! 285

PAR. At sic citius qui te expedias his aerumnis

reperias.
SI non rediisses, hae multo factae irae essent ampliores;
10 sed nunc aduentilm tuom ambas, Pamphile^ scito

reuerituras: 290

rem cognosces, iram expedies, rdrsum in gratiam

restitues.
leuia sunt, quae til pergrauia esse in animum induxti

tuom.
PAM. Quid cdnsolare me? an quisquam usquam gentium

est aeque miser?
prius quam banc uxorem dilxi, habebam alibi anininTii

amori deditum:
16 tamen numquam ausus silm recusare eam quam mi

optrudit pater: 295
15 iam in hac re, ut taceam, quoiuis facilest scitu quam

faerim miser.

nam nos omnes quibus est alicunde aliquis obiectus labos, 286
omne quod est interea tempus prius quam id rescitumst
lucrost. 287

281 acerba credo esse ex amore || 283 hui] cui ah
initio V. sq. || 289 redisses hae irae factae essent multo
290 scio II

in 1, 17—37 HECYRA 229

uix me lUim abstraxi atque mpeditum in ea ^xpediui

animilm meum,
uixque hilc contuleram^ em ndua res ortast^ porro ab

hac quae me abstrahat:
nam aut matrem ex ea re me aiit uxorem in cillpa in-

uenturum arbitror.
io quod quom ita esse inuenero, quid restat nisi porro

ut uiuam miser? 300

nam matris ferre iniilrias me, Parmeno, pietas iubet;
turn uxori obnoxiils sum: ita olim suo me ingeuio

pertulit,

tot meas iniurias quae numquam in \lllo patefecit loco.

sed magnum nescio quid necessest euenisse, Parmeno,

!5 unde ira inter eas mtercessit^ quae tam permansit diu. 305

PAR. Aut quidem, ere, paruom. si uis uero ueram

rationem exsequi,
non maxumae eas, quae maxumae sunt mterdum irae,

iniilriae
faciiint: nam saepe est, quibus in rebus aKus ne iratils

quidemst,
quom de eadem causa est iracundus factus inimicissupius.
pueri inter sese quam pro leuibus noxiis iras gerunt! 310
quaprdpter? quia enim qui eos gubemat animus eum

infirmiim gerunt.
itidem illae mulier^s sunt ferme ut piieri leui sententia:
fortasse unum aliquod uerbum inter eas iram banc

conciuisse, ere.

PAM. Abi, Parmeno, intro ac me uenisse mintia. PAR. Hem,

quid hoc est? PAM. Tace.

trepidari sentio et cursari nirsum prorsum. PAR. Age

dum, ad fores 316

accede propius. em, sensistin? PAM. Noli fabularier.

pro Iilppiter, clamorem audiui. PAR. Tiite loquere,

me uetas.

297 illinc (illi) |( 299 nam] turn || 300 uiuam] fiam ||
306 baud quidem hercle paruom || 307 maxumae eas] maxumas \
iniurias ] 317 loqueris ||

230 HECYBA III 1, 38—2, 3

MY. (intus) Tace obsecro, mea gnata. PAM. Matris

u6x uisast Philiimenae.
nulliis sum. PAR. Quidum? PAM. P^rii. PAE. Quamob

rem? PAM. Nescio quod magnilm malum
40 profecto, Parmeno, me celas. PAR. V'xorem Philti-

menam 320

pauitare nescio quid dixerunt: id si forte est nescio.
PAM. Interii: quor id mihi non dixti? PAR. Quia

non poteram una omnia.
PAM. Quid mdrbi est? PAR. Nescio. PAM. Quid?

nemon medicum adduxit? PAR. Nescio.
PAM. Cesso hiDLC ire intro, ut hoc quam primum,

quidquid est, certo sciam?
45 quonam modo, Pbihlmena mea, mine te offendam ad-

fectam? 325

nam si periclum ullum m te inest, perisse me una

hau ddbiumst. —
PAR. Non lisus factost mibi nunc tunc intrd sequi:
nam inuisos omnis n6s esse illis s^ntio:
heri nemo uoluit Sostratam intro admittere.
50 si forte morbus amplior factiis siet 330

(quod sane nolim, mfi eri causa maxume),
seruom ilico intro iisse dicent Sdstratae,
aliquid tulisse c6mminiscentt[r mali
capiti atque aetati illorum, morbus qui ailctus sit.
55 era in crimen ueniet, ego uero in magntim malum. 335

SOSTBATA FABMENO FAMFHILVS

MATRONA SERVOS ADVLESCENS

in 2 SO. Nescio quid iam dudum aildiohictumultuarimisera:
male m^tuo ne Philiimenae magis mdrbus adgrauescat:
quod te, Aesculapi, et te, Salus, nequid sit huius 6ro.

331 maxime eri causa mei || 332 introisse J 334 siet |

m 2, 4—26 HECYRA 231

nunc ad earn uisam. PAR. Heus, S6strata. SO. Em.

PAR. Iterum istinc excludere.
5 SO. Ehem Parmeno, tun hic eras? peril, quid faciam

misera? 340

non uisam uxorem Pamphili, quom in proxumo hic

sit aegra?
PAR. Non uisas? ne mittas quidem uis^ndi causa

quemquam.
nam qui amat quoi odio ipsus est, bis facere stulte dilco :
labdrem inanem ipsils capit et iUi molestiam aJfert.
10 turn filius tuos intro iit uidere, ut uenit, quid agat. 346
SO. Quid ais? an uenit Pamphilus? PAR. A enit.

SO. Dis gratiam habeo.
em istdc uerbo animus mihi redit et ciira ex corde

excessit.
PAR. lam ea te causa maxume nunc hoc intro ire nolo:
nam si remittent quidpiam Phililmena,e doldres,
15 omnem rem narrabit, scio, contmuo sola s61i, 360

quae inter uos interuenerit, imde ortumst initium irae.
atque eccum uideo ipsum egredi: quam tristist!

SO. mi gn£te!
PAM. Mea mater, salue. SO. Gaildeo uenisse saluom. saluan
Phililmenast? PAM. Meliiisculast. SO. Vtinam istuc

ita di faxint!
20 quid tu igitur lacrumas? a\lt quid es tam tristis?

PAM, Recte, mater. 366

SO. Quid fuit tumulti? die mihi: an dol6r repente

inuasit?
PAM. Ita factumst. SO. Quid morbi ^st? PAM. Febris.

SO. Cottidiana? PAM.Itaaiunt.
i sodes intro, c6nsequar iam te, mea mater. SO. Fiat. —
PAM. Tu pileris, Parmeno, obuiam curre atque eis

onera adiuta.
25 PAR. Quid? n6n sciunt ipsi uiam, domiim qua ueniant?
PAM. C&sas? 360

359 curre Parmeno obuiam ||

232 HECYRA m 3, 1—21

FAMFHILV8

ADVLESCENS

ni 3 Nequeo mearum renim initium ulliun muenire idonemn,
unde exordiar narrare^ qua^ necopinanti accidimt^
quae partim persp^xi hisce oculis^ partim percepi

ailribus:
qua me propter exanimatum citius eduxi foras.
5 nam modo intro ut me corripui tunidus^ alio silspicans 365
morbo me uisilrum adfectam ac sensi esse uxorem:

ei mihi!
postquam me aspex^re ancillae, aduenisse omnes ilico
simul exclamant la^tae^ id quod me d^repente aspexerant.
sed continuo uoltum earum sensi inmutari 6mnium,
10 quia tam incommode illis fors optulerat aduentiim

meum. 370

lina illarum interea propere praecucurrit mlntians
me uenisse: ego ems uidendae cdpidus recta cdnsequor.
postquam intro adueni^ extemplo eius mdrbum cognoui

miser:
nam neque ut celari posset tempus spatium ullilm dabat^
15 neque uoce alia ac r^s monebat ipsa poterat conqueri. 376
postquam aspexi^ ^oh^ facinus indignum' mquam et

corripui ilico
me mde lacrumans^ mcredibili re atque atroci percitus.
mater consequitilr; iam ubi limen extra eram^ ad

genua accidit
lacrumans misera; miseritumst. profi^cto hoc sic est^

lit puto:
20 omnibus nobis ilt res dant sese, ita magni atque hu-

miles sumus. 380
banc habere orationem mecum a principio mstitit:

363 partim quae || percepi] quaefebcepi (quae accepi) ||
367. 368 aduenisse ilico omnes simul | laetae exclamant uenit
id quod || 378 ubi limen extra eram] ut limen exirem J

m 3, 22—42 HECYRA 233

^6 mi Pamphile, abs te quam ob rem haec abierit

causam uides:
nam uitiumst oblatum airgini olim ab nescio quo

ihprobo.
mine hue eonfagit^ te atque alios partum ut celaret

suom.'
25 sed quom orata eiiis reminiseor, n^queo quia laerumem

miser. 385

'quaeque Fors Fortiiuast' inquit ^nobis quae te hodie

optuKt,
per eam te optestamur ambae, si ius^ si fas est^ uti
aduorsa eius p^r te teeta taeitaque apud omnis sient.
si limquam erga te esse animo amico s^nsisti eam^ mi

Pamphile,
30 sine labore hane gratiam te ut sibi des ilia mine

rogat. 390

ceterum de reddueenda id faeias, quod in rem sit tuam.
parturire eam nee grauidam esse ex te, solus eonsciu's,
nam ait teeum post duobus eoneubuisse mensibus
primum, quam ad te uenit (mensis agitur hie iam

septumus):
35 quod te scire ipsa indieat res. miuc, si potis est,

Pamphile, 396

maxume uol6 doque operam, ut elam eueniat partds

patrem
atque adeo omnis. s^d si id fieri non potest quin

sentiant,
die amabo tiiom esse: nemini aio suspeettim fore,
quin, quod ueri similest, ex te reete eum natiim putent.
40 eontinuo exponetur: hie tibist nil quicquam in-

edmmodi, 400
et illi miserae iudigne faetam iniilriam eontexeris.'
pollieitus sum, et seruare in eo eertumst quod dixi
fidem.

389 animo esse || 390 des pro ilia || 393 aiunt || 394 j^mum
quam] tum postquam || 398 dicam abortum esse: scio nemini
aliter suspectum fore || 400 tibi nihil est ||

234 HECYRA IH 3, 43-4, 12

nam de redduc^nda^ id uero ne iltiquam honestiuu esse

arbitror,
nee faciam^ etsi amdr me grauiter consuetudoque eius

tenet.
46 lacrumo, quae posthac futurast uita quom in mentem

uenit 405

s61itudoque. 6 Fortuna^ ut ntbnquam perpetuo ^s bona!
s^d iam prior amdr me ad banc rem exercitatum

reddidit,
quern ego tum consilio missum feci: item bunc operam

dabo.
adest Parmeno cum pileris: bunc minumdst opus
so in bac re adesse: nam olim soli huic crddidi, 410

ea me abstinuisse in principio, qu6m datast:
ueredr, si clamorem ems bic crebro exaiidiat,
ne parturire inteUegat. aKqud mibist
bine ablegandus, dtun parit Pbiltunena.

FABMENO 80SIA FAMFHILIV8

SERVI DVO ADVLESCENS

ni 4 PAR. Aiu tii tibi boc iticdmmodum eueniisse iter? 415
SO. Non bercle uerbis, Parmeno, dici potest
tantilm, quam re eapse nauigare incommodumst.
PAR. Itanest? SO. fortunate, nescis quid mali
6 praeterieris, qui ntbnquam es ii^essils mare,
nam alias ut mittam miserias, unam banc uide: 420
di^s triginta aut pliis eo in nam fai,
quom intdrea semper mortem exspectabam miser:
ita lisque aduorsa tempestate usi sumus.
10 PAR. Odidsum. SO. Hand clam me est: ddnique bercle

aufdgerim
potiils quam redeam, si ed mibi redeundtun sciam. 425
PAR. Olmi quidem te cailsae inpellebant leues,

408 hunc] nnnc huic || 417 re ipsa ||

in 4, 13—36 HECYRA 235

qnod nilnc minitare facere ut faceres^ S6sia.
sed Pamphiluin ipsum uideo stare ante dstium:
isite mtro. ego liunc adibo^ siquid m^ uelit. —
ere, ^tiam tu hie stas? PAM. l^t quidem te exspecto.

PAE. Quid est? 430
PAM. In arcem transcurso 6pus est. PAR. Quoi ho-

mini? PAM. Tibi.
PAR. Li arcem? quid eo? PAM. Callidemidem

li6spitem
Myednium, qui mecum ilna uectust, c<5nueni.
80 PAB>. Peril, uouisse hunc dicam, si salu6s domum
redisset umquam, ut me ^mbulando nlmperet? 435
PAM. Quid c^ssas? PAR. Quid uis dicam? an con-

ueniam modo?
PAM. Immd quod constitui hddie conuentilrum eum,
non posse, ne me finistra illi exspectet. uola!
25 PAE. At n6n noui hominis faciem. PAM. At faciam

ut ndueris:
magnils, rubicundus, crispus, crassus, ca^sius, 440
lentigiQOsa facie. PAR. Di iUum perduint!
quid, si non ueniet? maneamne usque ad u^sperum?
PAM. Man^to: curre. PAR. N6n queo: ita defessus

sum. —
so PAM. nie abiit. quid agam infeUx? prorsus nescio
quo pacto boc celem, qu6d me orauit Myrrina, 445
suae gnatae partum: nam me miseret milUeris.
tam^n quod potero faciam, ut pietat^m colam:
nam me parenti p6tius quam amori obsequi
85 op6rtet. attat ^um Pbidippum et patrem

uideo : borsum pergunt. quid dicam bisce, iacertus sum. 450

430 etiam tu] etiam nunc tu || 437 hodie] me hodie
438 illic (ille) || 441 lentiginosa] cadauerosa || 447 quod potero
faciam tamen ||

236 HECYRA IE 5, 1—16

LACHES PHIDIFFVS PAMPHILVS

SENES DVO ADVLESCENS

in 6 LA. Dixtin dudiun illam dixisse, se exspectare fOiuin?
PH. Pactum. LA. Venisse aiiint: redeat. PA. Caiisae

quid dicam patri^
quam 6b rem non reddilcam^ nescio. LA. Hic quein

ego audiui loqui?
PA. Cerfcum offirmare est uiam me quam decreui

p^rsequi.
5 LA. Ipsus est de quo hic agebam t^cum. PA. Salue,

mi pater. 455

LA. Gnate mi, salu^. PH. Bene factum te aduenisse,

Pamphile,
atque adeo, id quod maxumumst^ saluom atque ualidum.

PA. Creditur.
LA. Aduenis modo? PA. Admodum. LA. Cedo, quid

reliquit Phdnia
cdnsobrinus ndster? PA. Sane hercle h6mo uoluptati

dbsequens
10 filit, dum uixit: 6t qui sic sunt, haild multum heredem

iuuant, 460

sibi uero banc relmquont laudem 'uixit, dum uixit, bene*.
LA. Tiim tu igitur nihil attulisti hue pliis una hac

sent^ntia?
PA. Quidquid est id, qu6d reliquit, prdfuit. LA. tnmo

dffuit:
nam ilium uiuom et saluom uellem. PH. Inpiine optare

istiic licet:
15 file reuiuiscet iam numquam, et tamen utrum maKs

scio. 465

LA. Heri Philumenam ad se arcessi bic iilssit. die

iussisse te.

452 causam quam (quam causam) || 453 quern ego hic ||
461 laudem relinquont

m 6, 17—43 HECYRA 237

PH. Noli fodere. iiissi. LA. Sed earn iam remittet.

PH. Scflicet.
PA. (3innem rem scio ilt sit gesta: adueniens audiui

modo.
LA. At istos inuidds di perdant^ qui haec lubenter

niintiant.

20 PA. Ego me scio cauisse, ne uUa merito contumelia 470
fieri a uobis posset: idque si nunc memorare hic uelim,
quam fideli animo et benigno in illam et dementi fiii,
uere possum, ni te ex ipsa haec magis uelim resciscere:
namque eo pacto maxume apud te meo erit ingenio fides,

25 qu6m ilia, quae nunc m me iniquast, aequa de me

dixerit. 475

neque mea culpa h6c discidium euenisse, id testdr deos.
sed quando sese esse indignam deputat, matri meae
quae concedat eiusque mores toleret sua modestia,
neque alio pactd componi potis inter eas gratia:

80 segreganda aut mater a me est, Phidippe, aut Philii-

mena. 480

nunc me pietas matris potius commodum suadet sequi.
LA. Pamphile, baud inuito ad auris mi accidit sermo

tuos,
qu6m te omnis res pdstputasse prae parente intellego:
uerum uide ne inpiilsus ira praue insistas, Pamphile.

»6 PA. Quid ego ira inpulsus mine in illam iniquos sim? 485
quae numquam quicquam erga me commeritast, pater,
quod nollem, et saepe meritam id quod uellem scio:
amoque et laudo et uehementer desidero:
nam fiiisse erga me miro ingenio expertus sum,

40 iUique exopto ut relicuam uitam exigat 490

cum eo uiro, me qui sit fortunatior,
quanddquidem illam a me distrahit necessitas.
PH. Tibi id m manust ne fiat. LA. Si sanil's satis,

468 audiui omnia (audiui omnia modo) |{ 478 cui concedat
cuiusque || 479 potest || 482 sermo mihi accessit || 483 post-
putasse omnes res || 485 quid ego ira] quibus iris || 493 sanus
satis sies (sanus sies)

238 HECYEA HI 5, 44— IV 1, 4

iube illam redire. PA. Non est consiliilm^ pater:
45 matns seruibo cdminodis. LA. Quo abis? mane^ 495

mane^ laquam: quo abis? — PH. Quae haec est

pertinacia!

LA. DixiDL, Phidippe, haac rem a^gre laturum esse eum?

quam ob rem te orabam, filiam ut remitteres.

PH. Non credidi edepol adeo inhumaniim fore:
50 ita UTlnc is sibi me siipplicatunlm putat? 500

si est lit uelit redddcere uxor^m, licet;

sin aliost animo^ r^numeret dotem hiic^ eat.

LA. Ecce aiitem tu quoque prdterue iracundus es.

PH. Percdntumax redJsti hue nobis, Pdmphile!
55 LA. Decedet iam ira baec, ^tsi merito iratus est. 605

PH. Quia acc^ssit nobis paillulum pecilniae,

sublati sunt animi. LA. Etiam mecum Ktigas?

PH. Deliberet remintietque hodie mihi,

ueKtne an non: ut alii, si huie non sit, siet. —
60 LA. Phidippe, ades, audi paiicis. abiit. quid mea? 5lo

postremo inter se transigant ipsi, lit lubet,

quandd nee gnatus nee hie mibi quicquam opt^mperant^

quae dico parui pendunt. porto hoc iiirgium

ad uxdrem, quoins haec fiunt consilio omnia,
65 atque in earn hoc omne quod mihi aegrest euomam. 615

MYBBINA FHIDIFFV8

MATRONA SENEX

IV 1 MY. Perii, quid agam? quo me uortam? quid uiro

meo respondebo
misera? nam audiuisse uocem piieri uisust uagientis:
ita corripuit derepente tacitus sese ad fTliam.
qudd si rescierit peperisse eam, id qua causa clam me

habuisse

506 paulnlum (paulum) uobis accessit || 607 animi sunt ||

IV 1, 5—23 HECYRA 239

5 dicam^ non edepdl scio. sed dstiiun concrepuit. credo 52a
ipsum exire: nillla sum.
PH. V^xor ubi me ad filiam ire s^nsit, se eduxit foras.
eccam uideo. quid ais, Myrrina? heiis tibi dico.

MY. MjOiine, mi uir?
PH. Vu: ego tuos aim? tii uirum me aut hdminem

deputas adeo esse?
10 nam si utrumuis horum, muUer, limquam tibi uisda

forem, 525

ii6n sic ludibrio tuis factis habitus essem. MY. Quibus?

PH. At rogitas?
peperit filia: h^m, taces? ex quo? MY. Patrem istuc

rogitare aequomst?
perii: ex quo nisi ex illo censes, quoi datast nuptum,

obsecro?
PH. Credo: neque adeo arbitrari patris est aliter. sed

dendror,
15 quid sit quam ob rem hunc tanto opere omnis nos

celare uolueris 530

partum, praesertrm quom et recte et su6 pepererit

tempore,
adeon peruicaci esse animo, ut piierum praeoptar^s

perire,
ex quo firmidrem inter nos f6re amicitiam posthac scires^
potius quam aduorsiis lubidinem animi tui esset cum

illo nupta!
so ego etiam illorum ^sse banc culpam cr^di, quae te

est penes. 535

MY. Misera sum. PH. Vtinam sciam ita esse istiic! sed

nunc mi in mentem uenit
de bac re quod loeilta es olim, quom ilium generum

c^pimus:
nam negabas niiptam posse filiam tuam te pati

521 exire] exire ad me (ad me ezire) || 522 duxit || 523 atque
eccam nideo | 527 istnc patrem rogitare (rogare^ est aequum i|
528 censes nisi ex illo || 531 tempore suo peperent || 534 animi
tui libidinem ||

240 HECYRA IV 1, 24-44

ciim eo qui meretricem amaret, qui pemoctaret foris.
S5 MY. Quamuis causam hunc siispicari quam ipsam ueram

mauolo. 540

PH. Miilto prius quam til sciui ilium habere amicam,

Myrrina:
u^rum id uitium nilmquam ego esse decreui adu-

lescentiae:
nam id imiatumst. at pol iam aderit^ se quoque etiam

quom oderit.
sed ut 6lim te ostendisti^ eadem esse ml cessauisti

lisque adhuc^
80 ut ^am ab eo abdiiceres^ ne quod ego egissem esset

ratum. 545

id mine indicium haec res facit, quo pacto factum

uolueris.
MY. Adeon me esse peruicacem censes, quoi mat^r siem,
lit eo essem animo, si ex usu esset nostro hoc matri-

mdnium?
PH. Tiin prospicere aut iiidicare npstram in rem quod

sit potes?

85 audisti ex aliqud fortasse^ qui uidisse eum diceret 550

exeuntem aut ihtro euntem ad amicam. quid tum postea?

si modeste ac raro fecit, ndnne haec dissimulare nos

magis humanumst quam dare operam id scire, qui nos

dderit?
nam si is posset ab ea sese derepente auellere,
40 quicum tot consuesset annos, n6n eum hominem

diicerem 555

n^c uirum satis firmum gnatae. MY. Mitte adulescentem

obsecro
et quae me peccasse ai's. abi, solus solum conueni,
roga uelitne an non uxorem: si est ut dicat uelle se^
redde: sin est aiitem ut nolit, r^cte ego consului meae.

541 sciui quam tu |[ 642 decreui esse ego || 54B id omnibus
innatumst || 546 res indicium haec (indicium res) | 552 fecit
nonne haec] fecit haec (haec fecit) nonne

IV 1, 45—61 HECYRA 241

45 PH. Siquidem ille ipse non uolt et tu s^nsti esse in

eo, M^^rrina, 560
peccatum: aderam^ quoius consilio par ea fuerat prospici.
quam db rem incendor ura^ te esse ausam haec facere

iniussii meo:
mterdico ne extulisse extra aedis puerum usquam uelis.
sed ego stultior^ meis dictis qui parere hanc postulem.
5oibo intro atque edicam sends n^ quoquam ecferri

sioant. 565

MYBIRINA

MATBONA

Nullam pol credo miilierem me miseriorem uiuere:
nam ut hic laturus hdc siet^ si rem ipsam at sit re-

sciuerit,
non edepol clam me est^ quom hoc quod leuiust tarn

iracundo animd tulit^
nee qua uia sententia eius pdssit mutari scio.
55 hoc mi ilnum ex plurumis miseriis relicuom fuerat

malum^ 570

si puerum ut tollam cdgit, quoius no^ qui sit nescimiis

pater:
nam qudm compressast gnata^ forma in tdnebris nosci

ndn quitast:
neque detractum ei tum quicquamst^ qui post pdssit

nosci qui siet:
ipse eripuit ui, in digito quem habuit, uirgiui abiens

anulum.
60 simul uereor Pamphililm ne orata ndstra nequeat

diiitius 575

celare^ quom sciet alienum piierum tolli prd suo.

560 sensisti || 562 facere haec || 567 hoc sit si ipsam rem
ut sit (siet) II

Terentius ed. Fleckeisen. Ed. II. 16

242 HECYRA IV 2, 1 — 18

SOSTBATA FAHPHILVS

MATRONA ADVLESCENS

IV 2 SO. Non clam me est, gnate mi, me tibi suspectam

esse, uxor^m tuam
propter meos mores hiQC abisse, etsi ^a dissimulas

sedulo:
uemm ita me di ament itaque optingant 6x te qnae

exopt^m mi, uti
numquam sciens commend, merito nt caperet odium

illam mei. 680

5 teque ante quod me am^re rebar, ei rei firmasti fidem:

nam mi mtus tuos pater narrauit m6do, quo pacto

me habueris
praep6sitam amori tuo: nunc tibi me certumst contra

gratiam
referre, ut apud me praemium esse pdsitum pietati scias.
mi Pamphile, hoc et nobis et meae c6mmodum famae

arbitror: 685

10 ego nis me abituram bine ^sse cum tuo certo decreui

patre,
ne m^a praesentia dbstet neu causa lilla restet r^coa,
quin tifa Pbilumena ad te redeat. PA. Qua^so quid

istuc cdnsiUst?
stultitia illius uicta ex urbe tif rus habitatiim ifiigres?
baud facies, neque sinam lit qui nobis, mater, male

dictiim uelit, 590

15 mea pertinacia esse dicat factum, hau tua modestia.

tum tuas Eunicas te ^t cognatas deserere et festds dies

mea caifsa nolo. SO. Nil iam istae res mihi uoluptatis

ferunt.
dum aet^tis tempus ttOit, perfancta satis sum; satias
iam tenet

577 tibi me esse suspectam || 579. 580 exoptem rm'lii i nt
numquam || 586 abituram hinc cum tuo me esse || 589 illins
stultitia n

rv 2, 19—3, 3 HECYBA 243

studiorum istorum. haec milu nunc curadt mdxuma^

nt nequoi mea 595

so longmqnitas aet&tis obstet^ mortem ut exopt^t meam.

hie uideo me esse inuisam inmerito: t^mpust me con-

cedere.
sic dptnme^ ut ego opmor, onmis cailsas praecidam

omnibus:
et me Mc suspitidne exsoluam et illis morem g^ssero.
sine me dbsecro hoc ecfdgere^ uolgus quod male audit

mtOierum. 600

85 PA. Quam ftSrtnnatns ceteris sum rebus, absque una

hac foret,
hanc matrem habens talem, illam autem uxorem!

SO. 6bsecro, mi Pamphile,
non tiite incommodam rem, ut quaequest, m ftm'TniiTTi

induces pati?
si cetera ita sunt lit uis itaque ut ^sse ego ilia

existumo,
mi gndte, da mi hanc u^niam, redduc lUam. PA. Yae

miserd mihi! 605

80 SO. Et miquidem: nam haec res n6n minus me male

habet quam te, gnate mi.

laAOHBS SOSTBATA FAMPHILVS

SENEX MATRONA ADVLESCENS

LA. Quem cum istoc sermdnem habueris, prdcul hinc ly 3

astans accepi, uxor.

istuc saperest, qui libiquomque opus sit animum

possit flectere,

qudd faciundum sft post fortasse, idem hoc nunc fecerit

sic uLtro.

596 mortem nt] mortemue || 604 ego illam || 605 da neniam
hanc mihi || 607 astans] stans | 608 est sapere | 609 fecerit sic]
ai feceris ||

16*

244 HECYRA IV 3, 4—4, 6

SO. Fors fiiat pol. LA. Ahi rus ergo hinc: ibi ego

te et tu jji6 feres. 6io

5 SO. Spero mecastor. LA. t ergo intro et compone

quae tecilm simul
Ferantur. dixi. SO. Ita lit iubes faciam. — PA. Pater!
LA. Quid uis, Pamphile? PA. Hinc abire matrem?

minume. LA. Quid ita tu istuc?
PA. Quia de uxore incertus sum etiam quid sim

factunis. LA. Quid est?
qufd uis facere nisi redducere? PA. Equidem cupio

et uix contineor: 615

10 sed non minuam meTlm consilium: ex lisu quod est,

id p^rsequar:
non cr^o ea gratia Concordes magis, si redducam, fore.
LA. Nescias: uenim tua re fert nihil, utrum iUae

fecerint,
quando haec aberit. ddiosa haec est a^tas adu-

lescentulis.
6 medio aequom excedere est; postremo nos iam

fabula 620

15 sumus, Pamphile: ^senex atque anus',

sed uideo Phidippum egredi per tempus: accedamus.

FHIDIFFVS laAOHES FAMFHILVS

SENES DVO ADVLESCENS

IV 4 PH. Tibi quoque edepol sum iratus, Philiimena,

grauiter quidem: nam hercle abs te est factum tiirpiter.
etsi tibi causa est de hac re: mater te ihpulit. 625
huic uero nulla est. LA. Opportune te mihi,
5 Phidippe, in ipso tempore ostendis. PH. Quid est?
PA. Quid respondebo his? aiit quo pacto hoc dperiam?

617 credo ea gratia Concordes magis si non || 620 fabulae
628 aperiam

IV 4, 7—38 HECYRA 245

LA. Die filiae rus cdncessuram hinc Sostratam:

ne reuereatur, minus iam quo redeat domum. PH. Ah: 680

nullam de his rebus ctQpam commeruit tua:

10 a Myrrina haec sunt mea uxore exorta omnia :
FA. Mutatio fit. TM, ea nos perturbat, Laches.
PA. Dum ne redducam, tiirbent porro quam uelint.
PH. Ego, Pamphile, esse inter nos, si fieri potest, 685
adfihitatem hanc sane perpetuam uolo;

15 sin est ut aliter de hoc tua sit sententia,
accipias puerum. PA. Sensit peperisse: occidi.
LA. Puenlm? quern puerum? PH. Natus est nobis

nepos:
nam abdiicta a nobis praegnas fuerat fQia, 640

neque fuisse praegnatem ilmquam ante huac sciui diem.

20 LA. Bene, ita me di ament, nilntias, et gaildeo
natum ilium et tibi illam saluam. sed quid mtOieris
uxorem habes aut quibus moratam moribus!
nosne h6c celatos tam diu! nequed satis, 645

quam hoc mihi uidetur factum praue, prdloqui.

25 PH. Non tibi illud factum minus placet quam mihi.

Laches.
PA. Etiam si dudum fderat ambiguom h6c mihi,
nunc ndn est, quom earn sequitur aliemis puer.
LA. Nullast tibi, Pamphile, hic iam consultatio: 650
PA. Perii. LA hiinc uidere saepe optabamiis diem,

so quom ex te esset aliquis, qui te appellaret patrem:
euenit: habeo gratiam dis. PA. NiiUus sum.
LA. reddiic uxorem ac n61i aduorsan mihi.
PA. Pater, si ilia ex me liberos uellet sibi 655

aut sese mecum nilptam, satis certd scio,

d5 non clam me haberet quod celasse int^ego.

nunc quom eius alienum animum esse a me sentiam
neque conuenturum inter nos posthac arbitrer,
quam ob rem redducam? LA. Mater quod suasit sua.

649 consequitur [| 650 nulla || consultatiost || 658 esse animum
a me (a me esse animum) ||

246 HECYRA IV 4, 39—70

adulescens mulier fecit: mirandtunne id est? 661

40 cens^n te posse reperire uUam milUerem,
quae eareat culpa? an qui non deliucilnt uiri?
PH. Yosm^t uidete iam^ Laches et tu Pamphile^
remissan opus sit uobis^ redductan domum: 665

45neutra in re nobis difficultas a me erit.

44ux6r quid faciat, m manu non est mea.

sed quid faciemus piiero? LA. Ridicule rogas:
quidquid futurumst, huic suom reddas scilicet^
ut alamus nostrum. PA. Quern ipse neclexft pater^ 670
ego alam? LA. Quid dixti? elio an n<5n alemus,

Pampliile?

50 prod^mus quaeso pdtius? quae haec am^ntiast!
enim u^ro p];orsus iam tacere ndn queo.
nam cdgis ea quae n61o ut praesente h6c loquar.
ignarum censes tuarum lacrumarum esse me? 675

aut quid sit id quod sollicitere ad hiinc modum?

^ primum banc ubi dixti cailsam^ te propter tuam
matrem non posse habere banc uxorem domi:
poUicitast ea se concessuram ex a^bus.
nunc pdstquam ademptam banc quoque tibi causam

uideSy 680

pu^r quia clam te est natus^ nanctus ^teram es.

60 erras^ tui animi si me esse ignanlm putas.
aliquando tandem hue animum ut adiungas tuom,
quam Idngum spatium amandi amicam tibi dedi!
sumptiis quos fecisti m eam quam aequo anim6 tuli!
egi atque oraui tecum uxorem ut ddceres, 686

65 tempiis dixi esse: inpillsu duxisti meo.
nunc animum rursum ad m^retricem adiunxti tuom:
nam in e&ndem uitam t6 reuolutiun d6nuo 691

70 uideo esse. PA. Mene? LA. Te ipsum^ et facis ini^am:

quae turn obsecutus milii fecisti ut decuerat 688

cui tu obsecutus facis huic adeo iniuriam 690

663 qui] quia ) 689 adiunxti] induxti ||

rv i, 71—100 HBCYEA 247

confmgis falsas caiisas ad disodrdiam,
ut cum ilia uiuaSy testem hanc qaom abs te amdueris.
sensitque adeo uxor: nam ei causa alia qua6 fuit^ 695
quam ob rem abs te abiret? PH. Plaae hie diuinat:

nam id est.

75 PA. Dabo ills iurandum nihil esse istorsilm mihi.

LA. Ah,
reddiic uxorem, aut quam 6b rem non opus sit cedo.
PA. Non est nunc tempus. LA Piierum accipias: nam

is quidem
in cillpa non est: p6st de matre uidero. 700

PA. Omnimodis ego mis^r sum nee quid agam scio:

so tot mine me rebus miserum eoncludit pater,
abibo hinc, praesens quando promoueo parum.
nam piierum iniussu credo non tollent meo,
praesertim in ea re qu6m sit mi adiutrix socrus. — 705
LA. Fugis? hem, nee quioquam c^rti respondes mihi?

85 num tibi uidetur esse apud sese? sine:
puenim, Phidippe, mihi cedo: ego alam. PH. Maxume.
non mirum fecit rixor, si hoc aegr^ tulit:
amarae mulieres sunt, non facile haec ferunt. 710

propt^rea haec irast: nam ipsa narrauit mihi.

90 id ego hoc praesente tibi nolueram dicere,
neque iUi credebam primo; nunc uenlm palamst.
nam omniho abhorrere animum huie uideo a mfptiis.
LA. Quid ergo agam, Phidippe? quid das cdnsili? 715
PH. Quid agas? meretricem hanc primum adeundam

censeo.

95 oremus, accusemus, grauius d^nique
minit^mur, si cum iQo habuerit rem postea.
LA. Faciam lit mones. eho eiirre, puer, ad Bacehidem

Imne
uicmam nostram: hue euoca uerbis meis. 720

at te 6ro porro in hac re adiutor sis mihi. PH. Ah,

100 iam diidum dixi idemque nunc dic6. Laches:

701 omnibus modis || 709 uxor mea si

248 HECYRA rV 4, 101— V 1, 16

manure adfinitatem hanc inter nos uolo^

si ulld modo est ut pdssit: quod spero fore.

sed um adesse me tma, duni istam cdnuenis? 725

LA. Immo Mnc abi, aliquam piiero nutricem para.

BAOOHIS LACHES

MEBETRIX SENEX

V 1 BA. Non h6c de nihilost, quod Laches me mine con-

uentam esse expetit:
nee p61 me multum fallit, quin quod siispicor sit quod

uelit.
LA. Vid^ndumst ne minus prdpter iram hinc mpetrem

quam possiem^
aut nequid faciam pliis, qtiod minus me post fecisse

satius sit. 730

5 adgrediar. Bacchis^ salue.

BA. Salue, Laches. LA. Credo ^depol te non nil

mirari, Bacchis,
quid sit quapropter te hiic foras puerum euocare iiissi.
BA. Pol ^go quoque etiam tunida sum, quom uenit

in mentem quae sim,
ne ndmen mihi quaesti dbsiet : nam m6res facile tiitor. 735
10 LA. Si uera dicis, nil tibi est a m^ pericli, mtOier:
nam iam aetate ea sum, ut n6n siet peccato mi

ignosci a^quom:

quo magis res omnis caiitius ne temere faciam adcilro.

nunc si id facis factilraue es, bonas quod par est facere,

inscitum offerre iniiiriam tibi me inmerenti iniquomst. 740

15 BA. Est magnam ecastor gratiam de istac re quod tibi

habeam:

729 hinc] hanc || possim || 730 post me (me post) minus ||
734 ego pol ll uenit mihi in mentem || 735 obstet || 739 nam si
id nunc | 741 magna . . gratia . . quam ||

V 1, 16—34 HECTRA 249

nam qm post factam iniilrianL se expiirget^ parum mi

prdsit.
sed quid istnc est? LA. Medm receptas fOium ad te

Pamphilum.
23 BA. Qiuis id ait? LA. Socnis. BA. Men? LA. Te ipsam:

et fOiam abduxit suam, 748

23 piiemmqne ob earn rem clam uoluit, natus qui est,

exstmguere. BA. AJi . . 749
18 LA. Sme dicam: hie banc prius quam duxit, udstmm

amorem p^rtuli. 744

mane: nondum etiam dixi id quod te u61ui. bic nunc

uxdrem babet:
80 quaere alium tibi firmiorem amicum, dum tibi t^mpus est:
nam neque ille boc animo 6rit aetatem, neque pol ista

aetas Uhi. 747

24 BA. Si scirem aliud, qui firmare meam apud uos possem

fidem, 750

35 sanctius quam ids iurandum, id pollicerer tibi, Lacbes,

segregatum babuisse, uxorem ut diixit, a me Pampbilum.

LA. Lepida es. sed scin, quid uolo potius s6des facias?

BA. Quid? cedo.
LA. Eas ad mulier^s buc intro atque istuc ius iurandum

item
pdlUceare illis. exple animum eis t^que boc crindne

expedi. 756

80 BA. Faciam. quod pol, si esset alia ex boc quaestu,

baud faceret, scio,
lit de tali catisa nuptae mtOieri se ostenderet.
sed nolo esse falsa fama gnatum suspectilm tuom,
nee leuiorem udbis, quibus est mihume aequom, eum

uide'rier
lomerito: nam meritus de me est, qu6d queam iUi ut

commodem. 760

744 hanc] uxorem banc || 746 tempus consulendi est II
747 neque pol tu eadem ista aetas (istac aetata) || 750 aliud
si scirem || 752 me segregatum || 753 quid uis cedo || 754 idem

250 HECYEA V 1, 35-2, 10

86 LA. Facilem beniuolilmque liu^a tiia iam tibi me

reddidit:
nam non sunt solae arbitratae kaec: ^go quoque etiam

credidi.
xiiinc quam ego te esse praeter nostram opfioionem

c6mperi,
fac eadem ut sis p6rro: nostra utere amicitia, lit uoles.
aliter si facies . . me reprimam^ ne a^e quicquam

ex me aiidias. 765

40 u^rum hoc te moneo linum, amicus qualis sim aut

quid pdssiem
potius quam inimicils^ periclum facias.

FHIDIPFVS LACHES BAOOHIS

SENES DVO MERETRIX

V 2 ^ PH. Nil apud m4 tibi

defieii patiar^ quia benigne opus quod sit praebeatur.
sed tif quom eris satura atque ebria^ puer lit satur

sit facito.
LA. Noster socer, uided, uenit: puero nutricem addilcit.
5 Phidfppe, BacchLs deierat persancte. PH. Haecine

east? LA. Haec est. 771
PH. Nee p61 istae metuont de6s, neque eas respicere

deos opmor.
BA. Ancillas dedo: quolubet cruciatu per me exquire.
haec res hie agitur: PamphiLo me dportei facere ut

redeat
ux6r: quod si perfecero, non paenitet me fdmae^ 775
10 solam fecisse id quod aliae meretrices facere filgitant.

765 reprimam me || 766 qualis sim amicus || 768 quod opus
sit benigne || 769 cum tu satura atque ebria eri^ || 772 eas]
has II 774. 775 me facere ut redeat uxor | oportet quod si
perficio ||

V 2, 11—28 HBCYRA 251

LA. Phidippe^ nostras mulieres suspectas fiiisse falso
nobis in re eapse inuenimns: porro hanc nunc ex-

periamur.
nam si compererit crimini tua falso credid&se^
missam jram faciet: sin meust ob earn rem iratus

gnatuSy 780

15 qnod peperit uxor clam, id leuest: cito ab eo haec ira

absc^det.
profecto in hac re nil malist^ quod sit discidio dignum.
PEL Velim quidem hercle. LA. Exquire: adest: quod

satis sit^ faciet ipsa.
PH. Quid mi istaec narras l^uia? non tute ipse dudum

audisti,
de hac re animus mens ut sit^ Laches? illis modo ex-

plete animum. — 785

ao LA Quaeso edepol^ Bacchis^ quod mihi es poUicita

tute ut semes.
BA Ob earn rem uin ergo mtro earn? LA. I, exple

ammum eis^ coge ut errant.
BA Eo, etsi scio pol eis fore meum cdnspectum in-

uisum hodie:
nam niipta meretrici hostis est, a uiro ubi segre-

gatast. 789

85 LA At easdem amicas fore tibi promitto, ubi rem

cogndrint: 791

nam illas errore et te simul suspitione exs<51ues.
BA. Peril, pudet Philiimenae. me sequimini hue intro

ambae. —
LA. Quid est mihi quod malim quam quod huic in-

tellego euenire,

LA. At haec am&ae erunt, ubi quam ob rem adueneris

resciscent. 790

778 ipsa I 779 tua se uxor falso (tua se uxor se) || 780 meust]
autem (autem est) || 784 leuia] quia (an quia) || 787 i exple] i atque
exple (itaque exple) | 791 rem ubi cognouerint || 794 quod mihi "

252 HECYRA V 2, 29—3, 13

ut gratiam ineat sine suo disp^ndio et milii prdsit? 795
80 nam si ^st ut haec nunc Pamphilum uere ab se se-

gregarit,
feret gratiam eius unaque nos sibi 6pera amicos iilnget.

FABMENO BAOOHIS

SERVOS MERETEIX

y 3 PA. Edepol ne meam ^rus esse operam deputat parui

preti,
qui 6b rem nuUam misit, frustra ubi tdtum desedi

diem^ 800

Myconium hospitem dum exspecto in arce Callidemidem.

itaque ineptus hodie dum illi sedeo, ut quisque uenerat,

5 accedebam: ^adulescens^ dicdum mthi quaeso^ es tu

Myconius?'
"non sum.*' 'at Callidemides?' "non." *h6spitem

ecquem Pamphilum
hic habes?' omn€s negabant: neque eum quemquam

esse arbitror. 805

denique hercle iam pudebat: abii. sed quid Bacchidem
ab nostro adfine exeuntem uideo? quid huic hie

&t rei?
10 BA. Parmeno. opportiine te offers: propere curre ad

Pamphilum.
PA. Quid eo? BA. Die me orare ut ueniat. PA. Ad

te? BA. Lnmo ad PhililmenanL
Pa. Quid rei* est? BA. Tua qu6d nil re fert, per-

eontari desinas. 810

PA. Nil dicam aliud? BA. il^tiam: cognosse anulum

iUum Mjfrrinam

8cit sibi nobilitatem ex eo et rem natam et gloriam esse 797

798 referet gratiam ei unaque I 811 aliud dicam I

V 3, 14—31 HECYRA 253

gnatae suae fuisse, quern ipsus 61im dederat mihi.

PA. Scio.
15 tantunme est? BA. Taatum: aderit continuo^ h.6c ubi

ex te audierit.
sed cessas? PA. Minume equidem: nam hodie mihi

potestas hail datast:
ita cursando atque ambulando tdtum hunc contrim

diem. 815

BAOOHIS

MERETBIX

Quantam dptuli aduentil meo laetitiam Pampliilo hddie !

quot commodas res attuli! quot ailtem ademi cilras!

20 gnatum ei restituo, paene qui harum ipsiusque opera

periit;
uxdrem^ quam numquamst ratus posthac se habiturum^

reddo;
qua re suspectus su6 patri ftiit 6t Phidippo, exsolui: 820
hie adeo his rebus anulus fait imtium inueniilndis.
nam memini abhinc mensis deeem fere ad me nocte

prima
35 confdgere anhelantem domum sine comite, uini pl^num^
cum hoc anulo: extimui ilico: ^mi Pamphile/ inquam

^amabo^
quid exanimatus <5bsecro es? unde anulum istum

nanctu's? 826

die mi.' ille alias res agere se simuMre. postquam

uideo
nesci6 quid suspectarier^ magis coepi instare ut dicat.
80 homo se fatetur ui in uia nescio quam compressisse
dicitque sese illi anulum^ dum liictat^ detraxisse.

812 mihi dederat |l 818 qui paene || 820 at Phidippo fiiit ||
825 unde] aut (aut unde) || 827 suspicarier ||

254 HECYRA V 3, 32—4, 7

eum ha^ cognouit Myrrina modo in. digito me

hab^nte. 830

rogat ilnde sit; narro drnnia haec: ind^st cognitio £icta^
Pluliimeiiam compressam esse ab eo et fiLlium iude

hnnc natmn.
36 haec t6t propter me gaifdia illi cdntigisse laetor,
etsi hdc meretrices ^ae nolimt: neque enim est in

rem nostram^
ut quisquam amator ndptiis laetetur. uerum ecastor 835
numquam aniTmim quaesti gratia ad malas adducam

partis,
ego illo dum licitumst tisa sum benigno et lepido et comi.
40 incommode mihi nilptiis enenit^ factum fateor;

at p61 me fecisse arbitror, ne id merito mi eueniret.
mnlta ex quo faerint cdmmoda^ eius incdmmoda

aequomst f^rre. 840

FAMFHILVS FABMENO BAOCHIS

ADVLESCENS SERVOS MERETBIX

V 4 PAM. Vide, mi Parmeno, etiam sodes, lit mi haec

certa et clara attuleris,
n6 me in breue conlicias tempus gaudio hoc falso frui.
PAR. Visumst. PAM. Certen? PAR. Certe. PAM. Deus

sum, si hoc itast. PAR. Venim reperies.
PAM. Manedum sodes: timeo ne aliud credam atque

aliud nilnties.
6 PAR. Maneo. PAM. Sic te dixisse opinor, muenisse

Mjrrinam ^ 845

Bacchidem anulilm suom habere. PAR. Factum. PAM.

Eum quem olim ei dedi.
eaque hoc te mihi nilntiare iilssit: itane est factum?

PAR. Ita inquam.

830 in digito modo me habentem || 837 dum illo || 842 conicias

V 4, 8—26 HECYRA 255

PAM. Quis me est fortimatior uenustatisque adeo

pl^nior!
dho tu^ pro hoc te nttntio qui ddnem? qui? qui?

nescio.
10 PAR. At ego scio. PAM. Qui? PAR. Nfliilo

enim: 850

nam neque m nuntid neque iu me ipso tibi boni quid

sit scio.
PAM. ligoB qui ab orco mdrtuom me r^ducem ia lucem

feceris
sinam sine munere a me abire? ah nfminm me in-

gratiim putas.
sed Baochidem eccam uideo stare ante ostium:
15 me exspectat credo: adibo. 6A. Salue^ Pamphile. 866
PAM. Bacchis^ o mea Bacchis^ seruatruc mea!
BA. Bene factum et uolup est. PAM. Factis ut credam

facis:
antiquamque adeo tuam uenustatem optines^
ut u<51uptati obitus s^rmo adfatus tiios^ quoquomque

adueneris,
20 semper sit. BA. At tu ecastor morem antiquom atque

ingenium optines^ 860

ut dmnium hammum hom<5 te uiuat nilsquam quisquam

blstndior.
PAM. Hahaha^. tun mi istuc? BA. Recte amasti^

Pamphile, uxorem tuam:
nam nilmquam ante hunc diem meis oculis earn, quod

nossem, uideram:
PerKberalis uisast. PAM. Die uerum. BA. fta me

di ament, PamphHe!
86 PAM. Die mi, harum rerum mimquid dixti med patri?

BA. Nil. PAM. Neque opus est
adeo muttito. n6n placet fieri, h6c item ut in co-
moediis, 866

849 eho tu] egone | 850 qui] quid | 859 adfatus] aduentus
861 omnium hominim] unus omnium Q nusquam] numquam
866 placet non || itidem Q

256 HECYRA V 4, 27—40

omnia omnes ubi resciscunt. Uc qnos filerat par

resciiscere
sciilnt; quos autem n6n scire aequomst^ neque resciscent

n^que scient.
BA. Immo etiam qui hoc dccnltari facilius credas dabo.
80 M^rrina ita Pbidippo dixit, iilri iurandd meo 870

s/ fidem habmss^ ^t propterea ^ sibi purgatum.

PAM. Optumest:
sp^roque banc rem esse ^uenturam ndbis ex sententia.
*****************

PAR. Ere^ licetne scire ex te^ bodie quid sit quod feci

boni?
ailt quid istuc est qu6d uos agitis? PAM. N6n licet.

PAR. Tamen siispicor.
85 ^go bunc *ab orco mdrtuom'? quo pacto? PAM. Nescis,

Parmeno, 876

quantum bodie profderis mibi et ex quanta aerumna

extraxeris.
PAR. fmmo scio^ neque b6c iuprudens feci. PAM. Ego

istuc satis scio. PAR. Ab,
t^mere quicquam Parmeno praetereat quod facto lisus sit?
PAM. S^quere me intro, Parmeno. PAR. Sequor:

equidem plus bodie boni
40 feci inprudens quam sciens ante bilnc diem umquam.
CANTOR. Plaiidite. 880

868 non autem || 870 iure iurando J 877 immo uero scio
ab] an ||

METRA HVIVS FABVLAE HAEO SVNT

v. 1 ad 197 iambici senarii

- 198 ad 215 iambici octonarii

- 216 iambicus senarius

- 217 ad 242 trochaici septenarii

- 243 ad 273 iambici septenarii

- 274 ad 280 trochaici septenarii

281 sa 284 trochaici octonarii

282 et 283 = 285 et 288 trochaici septenarii
289 ad 291 trochaici octonarii

292 trochaicus septenarius

293 ad 324 iambici octonarii
325 et 326 iambici septenarii
327 ad 335 iambici senarii
336 ad 360 iambici septenarii
361 ad 408 trochaici septenarii
409 ad 450 iambici senarii
451 ad 484 trochaici septenarii
485 ad 515 iambici senarii
'516 et 517 = 523 et 524 trochaici octonarii

518 =» 525 trochaici septenarii

519 et 520 =» 626 et 527 trochaici octonarii
521 trochaicus quatemarius catalecticus

522 =» 528 trochaici septenarii

529 trochaicus octonarius

530 et 531 trochaici septenarii
532 ad 534 trochaici octonarii
535 ad 543 trochaici septenarii

^544 ad 546 iambici octonarii

Terentins ed. Fleckeisen. Ed. II. 17

258

V.

647

-

666

-

^607

-

608

-

611

*

612

-

618

-

k

-

622

-

623

-

727

.

732

-

743

-

768

-

799

-

816

-

r84i

-

842

-

846

-

846

- <

847

-

848

_

861

-

.863

-

864

-

869

-

869

ad 666 trochaici septenarii
ad 606 iambici octonarii
et 609 »» 613 et 616 trochaic! octonarii
et 610 B» 614 et 616 trochaici septenarii
Si 617 iambici octonarii
iambicuB senarius
ad 620 trochaici septenarii
621 iambicus quatemarius
iambicus septenarius '
ad 726 iambici senarii
ad 730 iambici octonarii
731 iambicus quatemarius catalecticus
ad 742 iambici septenarii
ad 767 trochaici septenarii
ad 798 iambici septenarii
ad 816 trochaici septenarii
ad 840 iambici septenarii
= 843 trochaici octonarii
=» 844 trochaici septenarii
iambicus octonarius
trochaicus septenarius
trochaicus octonarius
et 849 trochaici septenarii
860 iambicus quatemarius
et 862 trochaici septenarii
iambicus octonarius
ad 868 iambici senarii
ad 868 iambici octonarii
ad 880 trochaici septenarii

P TERENTI AFRI

ADELPHOE

GRAECA . MENANDRV • ACTA • LVDIS • FVNERALIBVS
QVOS . LVCIO . AEMELIO • PAVLO • FECERE
Q . FABIVS . MAXVMVS • P • CORNELIVS • AFRICANVS
EGERE • L . ATILIVS • PRAEN • L • AMBrVTVS • TVRPIO
MODOS . FECIT . FLACCVS . CLAVDI . TIB • SARRANIS -TOTA

FACTA . SEXTA
M . CORNEUO . CETHEGO • L • ANICIO • GALLO • COS

17

260

0. SVLPIOI APOLLINARIS PERIOOHA

Duds cum haberet D^mea adulesc^ntnlos^
dat Micioni fratri adoptandum Aescliinuiii^
sed Otesiphonem retinet. hunc citharistriae
lepdre captum silb duro ac tristi patre
frater celabat Aescbinus; famam rei^ 5

amorem in sese transferebat; denique
fidicinam lenoni ^ripit. uitiauerat
idem A^scbinus ciuem Atticam paup^rculam
fidemque dederat banc sibi uxorem fore.
Dem^a iurgare^ graoiter ferre; mdx tamen^ 10
at ueritas patefacta est^ ducit A^scbinus
uitiatam^ potitur Ctesipbo citbaristriam.

PERSONAE

MICIO SENEX
DEMEA SENEX
SANNIO LENO
AESCmNVS ADVLESCENS
BACCHIS MEBETBIX
PABMENO SEBVOS
SYRVS SERVOS
CTESIPHO ADVLESCENS
SOSTRATA MATRONA
CANTHABA ANVS
GETA SERVOS
HEGIO SENEX
PAMPHILA VIRGO
DROMO PVER.

prol. 1—26 261

PROLOGVS

Postquam poeta s^nsit scripturam suam

ab iniquis obseruari et aduorsarios

rapere iq peiorem partem quam acturi sumns^

indicio de se ipse erit, uos eritis iiidices,

laudih an uitio dilci id factum oporteat. 5

Synapothnescontes Dipbili comoediast:

earn Commorientes Plaiitus fecit fabulanL

IQ Gra^ca adulescens est^ qui lenoni eripit

meretncem in prima fabula: eum Plautils locum

reKquit integrum, eiim mmc hie sumpsit sibi 10

in Adelphos, uerbum de uerbo expressum ^xtulit.

eam nos acturi silmus nouam: pemdscite

furtilmne factum existumetis an locum

reprehensum, qui praeteritus neclegentiast.

nam quod isti dicunt maliuoli^ homines ndbilis 15

hunc adiutare adsidueque una scribere:

quod ilK maledictum uehemens esse existumant^

eam laildem hie ducit maxumam^ quom I'lh^a placet^

qui nobis uniuorsis et populd placent^

quorum dpera in bello^ in otio^ in negotio 20

suo quisque tempore ilsust sine superbia.

dehinc ne exspectetis argumentum fabulae:

senes qui primi uenient^ ei partem aperient^

in agendo partem ostendent. facite aequauimitas

**************

poetae ad scribendum ailgeat indiistriam. 25

10 emu hie locum || 23 ii (hi) ||

262 ADELPHOE I 1, 1-^24

MICIO

SENEX

I i Storax! non rediit hdc nocte a cena Aeschimis

neque seruolorum qmsquam, qui adnorsum lerant. —
profecto hoc uere dicunt: si absis ilspiam
atque ibi si cesses, ^uenire ea satius est,
5 quae in te ilxor dicit et quae in animo cdgitat 30
irata, quam ilia quae parentes prdpitii.
ux<5r, si cesses, aiit te amare c6gitat
aut helluari aut pdtare atque animo obsequi
et tibi bene esse, sdli sibi quom sit male.

10 ego quia non reoiit fflius quae cdgito! 35

quibus mine soUicitor r^bus! ne aut ille alserit
aut lispiam ceciderit ac praeiBregerit
aliquid. uah, quemquamne hdminem in animnm in-

stituere
parare quod sit carius quam ipse ^st sibi!

15 atque ^x me hie natus non est, sed firatre ^x meo. 40
dissimili is studiost iam inde ab adulesc^ntia.
ego hanc clementem uitam urbanam atque dtium
seciitus sum et, quod fortunatum istf putant,
uxorem numquam habui. file contra haec dmnia:

20 ruri agere uitam, semper parce ac dtbriter 45

se habere, uxorem diixit, nati filii
duo: mde ego hunc maidrem adoptaui mihi:
edilxi a paruolo, habui, amaui prd meo;
in ed me oblecto: s61um id est canlm mihi.

29 atque] aut I 33 helluari] tete amari H 34 cum sibi ||
36 et quibus || 37 ac] aut || 38 instituere aut || 40. 41 bed kx
F&ATBE MBO | IS DIS8IMIIJ (sed ex fratre is adeo | dissimili) |

11,26—66 . ADELPHOE 263

25 iUe lit item contra me habeat facio s^diilo: 60

do, pra^termitto^ non necesse habeo dmnia

pro me6 iure agere: pdstremo, alii clanculum

patres quae facaunt^ quae fert adulesc^ntia^

ea Be me celet cdnsnefeci fOium.
M nam qui mentiri aut fallere insuerit patrem^ 66

hau dilbie tanto magis audebit ceteros.

puddre et liberaiitate liberos

retiQ^re satius ^sse credo quam metu.

haec fratri mecnm non conueniunt n^que placent.
85 uenit ad me saepe clamans ^quid agis^ Micio? 60

quor p^rdis adulesc^ntem nobis? qudr amat?

quor p6tat? quor tu his rebus sumptum siiggeris^

uestitu nimio indulges? Tiiniiuni ineptus es.'

nimium ipsest durus pra^ter aequomque ^t bonum^
ioet ^rrat longe mea quidem sent^ntia^ 66

qui imperium credat grauius esse aut stabilius^

ui qu6d fit^ quam illud quod amicitia adiilngitur.

mea sic est ratio et sic animum indued meum:

malo coactus qui suom officiilm facit^
45 dum id r^scitum iri credit^ tantisper cauet: 70

si spdrat fore clam^ nlrsum ad ingeniilm redit.

ille qudm beneficio adiilngas ex animd facit^

studet p&r referre^ pra^sens absensque idem erit.

hoc patriumst^ potius consuefacere filium
50 sua spdnte recte facere quam alien<5 metu: 76

hoc pater ac dominus interest, hoc qui nequit^

fateatur nescire imperare liberis.

sed ^stne hie ipsus^ d^ quo agebam? et cdrte is est.

nesci<5 quid tristem uideo: credo iam^ lit solet^
55 iurgabit. saluom te aduenire, Demea^ 80

gauddmus.

66 hau dubie] aut audebit || 60 clamitans ||

264 ADELPHOE 1 2, 1—28

DEMEA MICIO

SENES DVO

I 2 DE. Ehem opporttine: te ipsum qnaerito.

MI. Quid tnstis es? DE. Bogas me^ ubi nobis

Aeschinus
sic ^st^ quid tristis ^go sim? MI. Dixin hoc fore?
quid is fedt? DE. Quid ille fecerit? queiii neqne

pudet

5 quicquam nee metuit quemquam neque leg^m putat 85
tenere se ullam. nam ilia quae antehac facta sunt
omitto: modo quid dissignauit! MI. Quidnam id est?
DE. For^s ecfregit atque iu aedis inruit
alienas: ipsum dominum atque omnem familiam

10 mulcauit usque ad mdrtem: eripuit miUierem 90

quam amabat. clamant dmnes indignCssume
factum ^sse. hoc aduenienti quot mihi, Micio^
dix&e! in orest 6mni populo. denique^
si conferendum exemplumst^ non fratr^m rei

15 uidet 6peram dare, ruri esse parcum ac sdbrium? 95
nullum hilius simile factum, haec quom illi, Micio,
dic6, tibi dico: tii ilium corrumpi sinis.
MI. Homine mperito nilmquam quicquam iniilstiust,
qui nisi quod ipse fecit nil rectilm putat.

20 DE. Quorsum iistuc? MI. Quia tu, Demea^ haec male

iildicas. lOO

non 6sb flagitium, mihi crede, adulesc^ntulum
scortariy neque potare: non est: neque fores
ecfriQgere. haec si neque ego neque tu fecimus,
non sut egestas facere nos. tu mine tibi

25 id laildi ducis, qu6d tunc fecisti luopia. 105

iniilriumst: nam si ^sset unde id fieret,
facer^mus. et tu illilm tuom, si esses homo,
siueres nunc facere, dilm per aetatem licet,

83 sic est] siet || 94. 95 firatrem uidet | rei dare operam

I 2, 29—69 ADELPHOE 265

poti^s quam, nbi te exspectatum eiecisset foras^
80 alieniore aetate post faceret tamen. iio

DE. Pro Iilppiter! tu, homo, adigis me ad insaniam.

non est flagitium facere haec adulescentulum? MI. Ah,

auscillta, ne me optilndas de hac re saepius.

tuom fiUmn dedisti adoptandilm mihi:
86 is mens est factus: siquid peccat, Demea, il6

mihi p^ccat: ego illi maxumam partem fero.

seortatur, potat, diet Tanguenta? de meo; 117

40 fores ecfregit? rdstituentur; discidit 120

uestem? resarcietur. est dis gratia,

et est ilnde haec fiant, et adhuc non moldsta sunt.

postremo aut desine aiit cedo quemnis arbitrum:

te plilra in hac re peccare ostendam. DE. Ei mihi!
45 pater esse disce ab *illis qui uere sciunt. 125

MI. Natilra tu ilU pater es, consiliis ego.

DE. Tun cdnsiliis? quicquam . . MI. Ah, si pergis,

abiero.

DE. Siclhe agis? MI. An ego tdtiens de eadem re

aildiam?

DE. Curaest mihi. MI. Et mihi cilraest. uerum, Demea,
50 curemus aequam uterque partem: tu alterum, 130

ego item alterum. nam cilrare ambos prdpemodum

repdscere ilium est qu^m dedisti. DE. Ah, Micio!

MI. Mihi SIC uidetur. DE. Quid istic? tibi si istiic

placet,

profdndat perdat pereat! nihil ad me attinet. 134

55 iam SI uerbum unum p6sthac . . MI. Bursum, Demea,

irascere? DE. An non credis? repeton quem dedi?

aegrest; alienus ndn sum; si obsto . . em desino.

unilm uis curem? cilro. et est dis gratia,

quom ita lit nolo esse est; tilos iste ipse sentiet

amat? dabitur a me argentum, dum erit comznodum; 118
ubi non erit, fortasse excludetur foras. 119

131 ambos curare || 133 si tibi || 139 iste tuns ||

266 ADELPHOE 1 2, 60-n 1, 8

60 posterius . . nolo in ilium grauius dicere. — 140

MI. Nee nil neque omnia haec sunt quae dicit; tamen
non ml molesta haec silnt milii; sed ostendere
me aegre pati illi ndlui. nam itast homo:
quom placo, aduorsor sedulo et deterreo,

65 tamen uix. humane patitur; uerum si ailgeam 145

aut etiam adiutor sim eius iraciindiae^
insaniam profecto cum illo. etsi Aeschinus
non nilllam in hac re nobis facit iniilriam.
quam hie ndn amauit meretricem? aut quoi ndn dedit

70 aJiquid? postremo niiper (credo iam dmnium 160

taedebat) dixit u^e uxorem dileere.
sperabam iam deferuisse adulescentiam:
gaudebam. ecce autem de ihtegrq! nisi quidquid est
nolo scire atque hominem cdnuenire, si apud forumst.

SANNIO BACCHI8 AESCHINVS

LENO MEEETBIX ADVLESCENS

FABMENO

SEBVOS

n 1 SA. 6bseero, populares, ferte misero atque innocenti

auxilium: 155

silbuenite inopi. AE. Otiose minciam ilico hie consiste.
quid respectas? nil pericUst: niimquam, dum ego adero,

hic te tanget.
SA. Ego istam inuitis dmnibus. AE. Quamquamst sce-

lestus^ n6n committet
6 hddie umquam iterum ut uapulet.

SA. A^schine, audi, n6 te igimrum foi'sse dicas medrum

morum, . 160

l^no ego sum. AE. Scio. SA. At ita, ut usquam fdit

fide quisquam dptuma.
tii quod te posterius purges, hane iniuriam mihi nolle

n 1, 9—25 ADELPHOE 267

factam esse^ huius non faciam. crede hoc^ ego meum

ins persequar:
10 neqne tu uerbis sdlues umquam^ quod mihi re male feceris.
noui ego nostra haec ^ndllem factum: ills iurandum

iniiiria hac 166

te esse indignum dabitur', quom ego indignis sim acceptiis

modis.
AE. Abi prae strenue ac fores aperi. SA. Ceterum

hoc nihiK facis?
AE. t intro nunciam tu. SA. Enim non sinam. AE. Ac-
cede illuc^ Parmeno:
15 Tiunium istoc abisti: hie propter hilnc adsiste: em

SIC nolo,
caue nilnciam oculos a meis quoquam dculis demoueas

tuos, 170

ne m6ra sit, si innuerim, quin pugnus c6ntinuo in mala

haereat.
SA. Istiic uolo ego me ipsum ^xperiri. AE. Em serua:

omitte millierem!
SA. indiSgnum facinus! AE. Nisi caues, geminabit.

SA. Ei misero mihi!
20 AE. Non mnueram; uerum in istam partem potius

peccatd tamen.
i niinciam. — SA. Quid hoc rei est? regnumne, A&chine,

hie tu possides? 175

AE. Si p6ssiderem, ornatus esses ex tuis uirtiltibus.
SA. Quid tibi rei mecumst? AE. Nil. SA. Quid? nostin

qui sim? AE. Non desidero.
SA. Tetigin tui quicquam? AE. Si attigisses, ferres

infortiinium.
25 SA. Qui tibi meam magis Kcet habere, prd qua ego
argentiim dedi?

165. 166 ills iurandum dabitur | te esse indignum iniuria
hac indignis cum egomet sim || 170 oculis quoquam || 173 o fa-
cinus incUgnum. AE. geminabit nisi caues. SA. ei misero mihi
(o miserum facinus. AE. geminabit nisi caues. SA. ei miseriam) ||
179 magis licet meam ||

268 ADELPHOE H 1, 26—44

respdnde. AE. Ante aedes n6n fecisse erit melias hie

conuitium: 180

nam si molestus pergis esse, iam intro abripiere

atque ibi
usque ad necem operiere loris. SA. Ldris liber?

AE. Sic erit.
SA. hdminem inpurum! hicm Ubertatem aSunt esse

aequam omnibus?
80 AE. Si satis iam debacehatus es, leno, aildi si uis

nilnciam.
SA. Egon aiitem debacehatus sum an tu? AE. Mitte

ista atque ad rem redi. 185

SA. Quam rdm? quo redeam? AE. lamne me uis

dicere id quod ad te attinet?
SA. Cupio, aequi modo aliquid. AE. Vah, leno iniqua

me non uolt loqui!
SA. Lend sum, pemieies communis, fateor, adu-

lescentium,
ssperiilrus, pestis: tamen tibi a me nillla ortast iniilria.
AE. Nam hercle etiam hoc restat. SA. tUuc quaeso

r^di, quo coepisti, Aeschiue. 190
AE. Minis uiginti tu illam emisti (quae res tibi uortat

male):
argdnti tantum dabitur. SA. Quid? si ego tibi illam

nolo uendere,
coges me? AE. Minume. SA. Namque id metui.

AE. Neque uendundam censeo,

40 quae liberast: nam ego liberali illam adsero causa manu.

nunc uide, utrum uis? argentum accipere an caiisam

meditari tuam? 195

delibera hoc, dum ego redeo, leno. — SA. Pro supreme

Iilppiter,
mmume miror qui losanire occipiunt ex inixiria.
ddmi me arripuit, uerberauit: me ihuito abduxit meam.

185 egon debacehatus sum autem an tu in me || 188 fateor
pemieies communis || 198 eripuit ||

n 1. 46—2, 6 ADELPHOE 269

^ 6h malefacta haec tantidem emptam pdstulat sibi

tradier. 200

uermn enim quando b^ne promendt, ffat: suoin ius

pdstulat.
age iam cupio, si modo argentum reddat. sed ego

hoc hariolor:
ilbi me dixerd dare tanti^ testis faciet ilico^
50 uendidisse m^, de argento sdmniTun: *mox: eras redi.'
id quoque^ si modo reddat^ possum ferre^ quamquam

iniiiriumst. 205

uemm cogito id quod res est: quando eum quaestum

occeperis,
accipiunda et milssitanda iniuria adulescentiumst.
sed nemo dabit: frustra ego mecum banc rationem

deputo.

SYBVS SANNIO

SERVOS LENO

SY. Tace^ ^gomet conueniam ipsum: cupide accipiat n 2

iam faxo ac bene
dicat secum etiam esse actum, quid istuc^ Sannio^ est

quod te aildio 210

nescid quid concertasse cum ero? SA. Nilmquam uidi

iniquius
certationem cdmparatam^ quam quae hodie inter n6s fait:
5 ego uapulando^ ille uerberando^ usque ambo defessi sumus.
SY. Tua ciilpa. SA. Quid facerem? SY. Adulescenti

morem gestum opdrtuit.

homini misero plus qningentos colaphos infregit Trn'hi. 199

205 possum ferre si modo reddat || 209. 210 iam faxo atque
etiam | bene dicat secum esse || 212 quam haec quae (quam
quae haec, quam haec)

270 ADELPHOE n 2, 7—28

SA. Qui pdtui melius^ qui hodie usque os praebui?

SY. Age, scis quid loquar? 215
pecilniam in loco neclegere maxumum interdumst

lucrum. SA. Hui!
ST. Metuisti, si nunc de tuo iure concessisses paiilulum,
10 adul^scenti esses mdrigeratus, hdnunum homo stul-

tissume,
ne ndn tibi istuc faeneraret. SA. Ego spem pretio

non emo.
SY. Numquam rem facies: abi, inescare nescis homines,

Sannio. 220

SA. Credo istuc melius esse: uerum ego niimquam

adeo astutiis fui,
quin quidqxiid possem mallem auferre potius in praesentia.
15 SY. Noui tuom animum: quasi tanti umquam tibi sint

uiginti minae,
dum huic obsequare. praeterea autem te aiunt pro-

ficisci Cyprum, SA. Hem!
SY. coemisse hinc quae iUuc ueheres multa, nauem

conductam: hoc scio, 226
animiis tibi pendet. tibi'illim ut spero redieris, tum

tu hoc ages.
SA. Nusquam pedem. perii hercle: hac iDi spe hoc

inceperunt. SY. Timet:
20 inieci scrupulum hdmini. SA. scelera: iUiid uide,
ut in ipso articulo oppressit. emptae miilieres
complilres et item hinc alia quae portd Cyprum. 230
nisi eo ad mercatum uenio, damnum maxumumst.
nunc si hoc omitto ac tiim agam ubi iUinc rediero,
25 nihil est; refrixerit res: ^nunc demilm uenis?
quor passu's? ubi eras?' ilt sit satius perdere
quam hie niiuc manere tam diu aut tum persequi. 235
SY. lamne ^numerasti id quod ad te redituriim putes?

217 paululum atque || 220 nescis inescare || 223 Age noni
tuum animum quasi iam usquam || 226 illim ut] illinc || tum
tu] tamen

n 2, 29—3, 6 ADELPHOE 271

SA. Hocme illo dignumst? hocine incipere Aeschinum^

30 per oppressionem ut banc mi eripere postulet!
SY. Labascit. unmn boc babeo: uide si satis placet:
potiils quam uenias in periclum^ Sannio^ 240

seruesne au perdas tdtiuU; diuidudm face,
mioas decern conradet alicunde. SA. Ei mibi^

85 etiam de sorte niinc uenio in dubiiini miser?
puddt nihil ? omnis dentis labefecit mibi^
praeterea colapbis tuber est totilm caput: 246

etiam insuper defrudet? nusquam abeo. SY. V't lubet:
numquid uis quin abeam? SA. fmnio bercle boc

quaesd^ Syre,

40 utut bade sunt facta, pdtius quam lites sequar^
meum mibi reddatur, saltem quanti emptast. Syre,
scio te antebac non esse ilsum amicitia mea: 250

memorem me dices esse et gratum. SY. Sedulo
faciam. sed Ctesipbdnem uideo: laetus est

46 de amica. SA. Quid quod te dro? SY. Paulisper mane.

CTBSIFHO SANNIO SYBVS

ADVLESCENS LENO SERVOS

CT. Abs quiuis bomine, qudmst opus, beneffcium accipere n 3

gaiideas:
uerum dnim uero id demiim iuuat, si quem aequomst

facere is bene facit. 266
o &ater frater, quid ego nunc te laiidem? satis certd

scio:
numquam ita magnifice quicquam dicam, id uirtus

quin superet tua.
5 itaque ilnam banc rem me babdre praeter alios prae-

cipuam arbitror,
fratrem bdmini nemini dsse primarum artium magis

priiicipem.

260 non esse usum antehac

272 ADELPHOE H 3, 7—4, 10

SY. Ct^sipho. CT.0Syre,A&cluiiu8ubist? SY.l^Uum,

te exspectat domi. CT. Hem. 260
SY. Quid est? CT. Quid sit? opera iUius, Syre, nunc

uiuo: festiudm caput,
qui guom dnmis res sibi p6st putarit esse prae meo

cdmmodo,
10 maledicta, famam, meilm laborem et peccatum in se

transtulit;
nil p<5te supra, sed quid foris crepuit? SY. Mane,

mane: ipse exit foras.

AESOHINVS CTESIFHO SYBVS SANNIO

ADVLESCENTES DVO SEEVOS LENO

n 4 AE. Ybi ^st ille sacrilegiis? SA. Me quaerit. nilmquidnam

ecfert? dccidi: 266

nil uideo. AE. Ehem opportiine: te ipsum qua^ro.

qxiid fit, Ct&ipho?
in tiitost omnis r&: omitte u&o tristiti^m tuam.
CT. Ego iUam h^rcle facile omitto, quiquidem tehabeam

fratrem: o mi Aeschine,
5 mi germane! ab u^reor coram in 6s te laudare

amplius,
ne id adsentandi magis quam quo babeam gratum

facere existumes. 270

AE. Age inepte, quasi nunc non norimus n6s inter

nos, Ct^sipbo.
sed boc mibi dolet, nos sero rescisse et rem paene in

eiim locum
redisse, ut si omnes cilperent tibi nil p6ssent auxiliarier.
10 CT. Pudebat. AE. Ab, stultitiast istaec, non pudor:

tam ob paruolam

261 illius opera || 262 qui (quia) omnia sibi (QynGNoiainA-
sibi) post putarit || 264 quid] quidnam || 268 illam facile hercle
uero (illam facile uero) || 272 nos paene sero scisse et paene ||

II 4, 11— m 1, 3 ADELPHOE 273

rem pa^ne e patrial tilrpe dictn. de6s quaeso ut

istaec prdhibeont. 275

GT. Peccaui. AE. Quid ai't tandem nobis Sannio?

SY. lam mftis est.
AE. Ego ad forum ibo^ ut hilnc absoluam: bl i intro

ad illam^ Ctesipho. —
SA. Syre, msta. SY. Eamus: nimque hie properat m

Cyprum. SA. Non tam quidem
15 quam uis: et iam maneo otiosus hie. SY. Beddetur:

ne time.
SA. At ut <5mne reddat. SY. (3mne reddet: tace modo

ae sequere hac. SA. Sequor. — 280
CT. Heus hells, Syre. SY. Em, quid est? CT. Obsecro te

hercle, hdminem istum inpurissumum
quam prunum absoluitote, ne, si magis irritatils siet,
aliqua hoc permanet ad patrem atque ego tilm per-

petuo perierim.
20 SY. Non fiet, bono animo es: tu cum ilia te oblecta

intus interim
et lectulos iube stemi nobis ^t parari cetera. 285

ego iam transacta re conuortam m^ domum cum opsdnio.
GT. Ita, quaeso: quando hoc bene successit^ hilare

hunc sumamils diem.

SOSTRATA CANTKASA

MATRONA ANVS

SO. Obsecro, mea mitrix, quid nunc fiet? GA. Quid in i

fiat rogas?
recte edepol, spero. SO. M6do dolores, m^a tu, oc-

cipiunt primulum.
GA. Iam mine times? quasi nilmquam adfaeris, nilm-
quam tute p^pereris! 290

278 ne tarn quidem || 283 ad patrem hoc pezzoanet || 284 intus
te (te intus) oblecta J

Terentiui ed. Vleekeiien. Ed. II. 18

274 ADELPHOE HI 1, 4—2, 9

SO. Heu m^ miseram! habeo neminem^
5 sdlae sumus: Geta aiitem hie non adest^ qui arcessat

« AeschJTiiiTn.
GA. Pol IS quidem iam hie aderit: nam numqaam

ilnTim intermittit diem^
quin semper ueniat. SO. Sdlus mearum miseriarumst

remedium.
GA. E re nata melius fieri hau pdtuit quam faetilmst^

era^ 295

quando uitium oblatumst^ quod ad ilium attinet po-

tissumum^
10 talem, tali ing^nio atque animo^ natum ex tanta familia.
SO. Ita p61 res est ut dicis: saluos n6bis deos quaeso

lit siet.

GETA SOSTRATA CANTHABA

SERVOS MATRONA ANVS

in 2 GE. Nunc illud est, quom, si dmnia omnes sila con-

silia ednferant
atque huic malo saliltem quaerant, auxili nihil ad-

ferant, 300

quod mihique eraeque filiaeque erilist. uae miserd mihi!

tot res repente circumuaUant se, linde emergi ndn potest:

5 uis egestas miustitia sdUtudo infamia.

hdcine saeclum! o sclera, o genera sacrilega, o ho-

minem ihpium,
SO. Me miseram, quidnam est qudd sic uideo timidum

et properantem Getam? 305
GE. quem neque fides neque iiis iurandum n^que ilium

misericdrdia
repressit neque reflexit neque quod partus instabat prope,

291 miseram me neminem habeo || 292 adest nee quem ad
obstetricem mittam nee qui || 297 ingenio] genere I

m 2, 10—27 ADELPHOE 275

10 quoi miserae indigne per uim uitium optillerat. SO. Non

intellego
satis quae loquitur. GA. Prdpius obsecro accedamus^

Sdstrata. GE. Ah
m^ miserum! uix compos sum animi^ ita ardeo ira-

cilndia. SlO

nihil est quod malim quam illam totam familiam dari

mi dbuiam^
ut ego hanc iram in eos euomam omnem^ dum aegri-

tudo haec est recens.
15 satis mi id habeam silpplici.

seni auiTnam primum exstioguerem ipsi^ qui illud pro-

duxit scelus:
turn aut^m Syrum inpulsdrem^ uah^ quibus ilium lace-

rarem modis! 315

sublimen medium arriperem et capite pronum iu

terra statuerem,
ut cerebro dispergat uiam.
20 adulescenti ipsi eriperem oculos^ posthac praecipitem

darem.
ceteros ruerem agerem raperem tilnderem et pro-

stemerem.
sed cesso eram hoc malo mpertire propere? SO. Re-

uocemiis. Geta! GE. Hem, S20
quisquis es, siue me. SO. Ego sum Sostrata. GE. 'CT)i

east? te ipsam quaerito,
te expeto: oppido opportune te dptulisti mi obuiam.
26 dra . . SO. Quid est? quid trepidas? GE. Ei mihi.

CA. Quid festiuas, mi Geta?
ftTn'TTiftTn recipe. GE. Prdrsus SO. Quid istuc ^pr6rsus'

ergost? GE. periimus.
SO. Eloquere ergo, te obsecro, quid actumst? GE. lam
SO. Quid 4am', Geta? 825

310 sum compos || 313 supplici dum iUos ulciscar modo
316 pronum] primum || 322 expecto || 323 SO. quid festinas
324 perimus ( 325 actumst. SO. eloquere ergo obsecro te
quid sit ||

18*

276 ADELPHOE m 2, 28—47

GE. A^schinus SO. Quid is ^rgo? GrE. alienus ^st

ab nostra familia. SO. Hem^
perii. qua re? GE. Amare occepit 41iam. SO. Vae

misera^ mild!
30 GE. N^que id occulte fert, a lenone ipsus eripuit palam.
SO. Satin hoc certumst? GE. Certum: lusce oculis

6gomet uidi^ S6sia:ata. SO. Ah
me miseram! quid iam credas? aut quoi credas?

nostrumne Aeschinuml 330

nostram omnium uitam^ m quo nostrae spes opesque

omnes sitae!

qui s^ sine hac iurabat unum niimquam uictunlm diem!

85 qui se in sui gremi<5 positurum pilerum dicebat patris!

ita <5bsecraturum, lit liceret hanc sibi uxorem dilcere!

GE. Era, lacrumas mitte ac p6tius quod ad hanc rem

opus est porro pr<Sspice: 335
patiamume an narremus quoipiam? CA. Ail au, mi

homo, sanun es?
an hoc pr6ferendum tfbi uidetur lisquam? GE. Mi-

quidem n6n placet.
40 iam primum iUum alieno animo a nobis 4ase res ipsa

ihdicat.
nunc si h6c palam proferiinus, iUe infitias ibit, sat scio:
tua fama et gnatae uita in dubium u^niet. tum si

maxume 340

fateatur, quom amet aliam, non est iltile hanc lUi dari.
quapropter quoquo pacto tacitost opus. SO. Ah minume

gentium:
45 non faciam. GE. Quid ages? SO. Prdferam. CA. Hem,

mea S6strata, uide quam rem agas.
SO. Peiore res loco non potis est 6sse quam in quo

mine sitast.
primum mdotatast: tilm praeterea, qua^ secunda ei

d6s erat, 345

331 uitam omnium || 332 erant qui sine hac iorabat se
337 usquam esse (esse usquam) || mihi quidem ||

m 2, 48—3, 13 ADELPHOE 277

periit: nuptum pro uirgine dari n.6n potest, hoc reU-

cuomst:
si infitias ibit, testis mecmn est anulus quern amiserai
50 postremo qnando ego conscia mihi sum, a me culpam

esse hanc procul,
neque pr^tium neque rem ullam intercessisse ilia aut

me iadignSan, Geta,
experiar. GE. Quid istic? cedo, ut melius dicis. SO. Tu

quantilm potis 350
abi atque Hegioui cognato huius rem euarrato omnem

drdine:
nam is ndstro Simuld fuit summus 6t nos coluit maxume.
55 GE. Nam bercle alius nemo respicit nos. SO. Propera

tu^ mea Oanthara^
ourre^ dbstetricem arcesse, ut quom opus sit ne m

mora nobis siet.

DEMEA SYRVS

SENEX SERVOS

DE. Disperii: Ctesiphdnem audiui fQium 356 m 3

una adfaisse in raptione cum Aeschino.

id misero restat mihi mali^ si illilm potest,

qui aliquoi reist etiam, eum ad nequitiem addilcere.

5 ubi ego lUum quaeram? credo abductum ia ganeum
aliquo: persuasit ille inpurus, sat scio. 360

sed ecciim Syrum ire uideo: iam hinc scibo ilbi siet.
atqui hercle hie de grege iQost: si me senserit
eum quaeritare, niimquam dicet camufex.

10 non ostendam id me uelle. ST. Omnem rem mddo seni
quo pacto haberet drdine enarrauimus. 365

nil quicquam uidi ladtius. DE. Pro Iiippiter,
hominis stultitiam! ST. Cdnlaudauit fOium;

346 pro uirgine dari nuptum || 350 accedo || potes
362 atque || 365 enarramus ordine ||

278 ADELPHOE EI 3, 14-^44

>

mihi^ qni id dedissem consilium^ egit gratias.

15 DE. Disriimpor. ST. Argentum adnumerauit ilico;
dedit praeterea in siimptum dimidiilm minae: 370

id distributum sanest ex sententia. DE. Em
liuic msLndeSy siquid recte curatilm uelis!
SY. Ehem Demea^ baud asp^xeram te; quid agitnr?

20 DE. Quid agatur? uostram n^queo mirari satis
ratidnem. ST. Est hercle in^pta, ne dicam dolo, 375
absilrda. piscis c^teros purga^ Dromo;
gongrum istum maxumum m aqua sinito liidere
tantisper; ubi ego rediero, exossabitur;

25 prius n61o. DE. Haecin fl^tia! SY. Miquidem ndn

placent^
et clamo saepe. salsamenta baec^ Stephanio^ 380

fac macerentur pillcre. DE. Di uostram Mem!
utnim studione id sibi habet an laudi putat
fore,-sf perdiderit gnatum? uae miserd mihi!

80 uidere uideor iam diem ilium ^ quom hinc egens
profiigiet aliquo militatum. ST. Demea^ 885

istilc est sapere^ n6n quod ante pedes modost
uidere, sed etiam lUa quae fatilra sunt
prospicere. DE. Quid? istaec iam penes uos psaltriast?

85 ST. Ellam intus. DE. Eho^ an domist habiturus?

ST. Credo, ut est
dementia. DE. Haecin ^eri! ST. Inepta l&iitas 390
patris et facilitas praua. DE. Fratris me quidem
pudet pigetque. ST. Niinium inter uos, D^mea,
(non quia ades praesens dico hoc) pemimium ihteresi

40 tu quantusquantu's nil nisi sapientia es,
ille sdmnium. sineres uero ilium til tuom 895

facere ha^c? DE. Sinerem ilium? an n6n sex totis

m&Lsibus
prius olfecissem, quam iUe quicquam coeperet?
ST. Yigilantiam tuam til mild narras? DE. Sic siet

375 dolo atque || 379 mihi quidem ||

m 3, 45—73 ADELPHOE • 279

45 modo ut nilnc est^ quaeso. SY. Yt su6m quisque esse

u61t, itast.
DE. Quideilm? tiidistinhddie? SY. Tuomnefilium? 400
abigam hilnc ras. iam dudum aliquid ruri ^ere arbitror.
DE. Satin scis ibi esse? SY. Oh, quern egomet pro-

duxi. DE. Optumest:
metm ne haereret hic. SY. Atque iratum admodum.

50 DE. Quid aiitem? SY. Adortus iilrgiost fratrem apud

forum
de psaltria ista. DE. Ainuero? SY. Vah, nil r^ticuit. 406
nam ut ntimerabatur fdrte argentum, int^ruenit
homo de inprouiso: coepit clamare ^Aeschine,
haecin fiagitia facere te! haec te admittere

55indigna genere ndstrol' DE. Oh, lacrumo gaildio.
SY. ^Non tu h6c ai^entum perdis, sed uitam tuam.' 410
DE. Saluos sit spero: est similis maionlm suom. SY. Hui!
DE. Syre, pra^ptorum pl^nust istorum file. SY. Phy!
domi habuit unde disceret. DE. Fit sedulo:

60 nil pra^termitto: consuefacio: denique
inspicere tamquam in speculum in uitas omnium 415
iubeo atque ex aliis silmere exemplilm sibi.
'hoc facito.' SY. Recte sane. DE. 'Hoc fagito.*

SY. CaUide.
DE. 'Hoc laiidist.' SY. Istaec res est. DE. 'Hoc

uitio datur.'

66 SY. Probissume. DE. Porro aiitem . . SY. Non hercle

dtiumst
nunc mi ailscultandi. piscis ex sententia 420

nanctils sum: ei nuhi ne corrumpantur cailtiost:
nam id ndbis tam fiagitiumst quam ilia, Demea,
non facere nobis, quae modo dixti: et qu6d queo

70 conseruis ad eundem istunc praecipi6 modum:
'hoc salsumst, hoc adilstumst, hoc lautilmst parum: 425
illiid recte: iterum sic memento.' sedulo
moned, quae possum pr6 mea sapientia:

399 quisque suum uolt esse || 405 istac || 407 o Aeschine

280 • ADELPHOE HI 3, 74^-4, 8

postr^mo tamquam in speculum in patinas^ Demea,
76 inspicere inbeo et mdneo quid facto lisus sit.

in^pta haec esse, nds quae facimus, s^ntio; 430

uerdm quid facias? ilt homost, ita morem geras.

numquid uis? DE. Mentem u6bis meliorem dari.

SY. Tu nis hinc ibis? DE. R^cta. SY. Nam quid

tu hie agas?
80 ubi siquid bene praecipias, nemo optemperet. —

DE. Ego uero hinc abeo, quando is, quam ob rem

hue ueneram, 436

rus abiit: ilium cilro unum, ille ad me attinet.

quando ita uolt frater, de istoc ipse uiderit.

sed quis illic est, quem uideo procul? estne Hegio
86 tribilUs noster? si satis cemo, is est hercle: uah,

homo amicus nobis iam ihde a puero (o di boni, 440

ne illius modi iam magna nobis ciuium

penilriast) homo antiqua uirtute ac fide.

haud cito mali quid drtum ex hoc sit pilblice.
90 quam gatldeo, ubi etiam hiiius generis reUquias

restare uideo! ah, uiuere etiam mine lubet. 445

oppdriar hominem hie, tit salutem et c6nloquar.

HEGIO DEMEA GETA FAMFHUiA

SENES DVO SERVOS VIRGO

ni 4 HE. Pro di ihmortales, facinus indignilm, Geta,

quod narras! 6E. Sic est factum. HE. Ex Ulan familia
tam inliberale esse drtum facinus! o Aeschine,
pol haiid patemum istiic dedisti. DE. Videlicet 460
6 de psaltria hac audiuit: id illi mine dolet
alieno. at pater? is nihili pendit: ei mihi,
utinam hic prope adesset aUcubi atque audiret haec!
HE. Nisi facient quae illos aequomst, haud sic afferent.

439 is hercle est || 445 uah || 448 quid || 449 £a.cinus esse
ortum g

in 4, 9—39 ADELPHOE 281

6E. In te spes omms, Hegio^ nobis sitast: 455

10 te solum habemuS; til es patronus^ til pater:

tibi moriens ille n6s commendauit senex:

si deseris tu, periimus. HE: Gaue dixeris:

neque faciam neque me satis pie posse arbitror.

DE. Adibo. saluere Hegionem pliirumum 460

15 iubeo. HE. Ch^ te quaerebam ipsnm: salue^ Demea.

DE. Quid aiitem? HE. Maior fOius tuos Aeschinus^

quem adoptandum dedisti firatri^ n^que boni

neque liberalis fdnctus officiilmst uiri.

DE. Quid istiic est? HE. Nostrum amicum noras

Simulum 465

20 aequalem? DE. Quid ni? HE. Filiam eius uirgiaem

uitiauit. DE. Hem! HE. Mane: n6ndum audisti^ Demea^

quod ^t grauissumum. DE. An quicquam etiam est

amplius?

HE. Yero amplius: nam hoc quidem ferundum aliqud

modost:

amdr persuasit^ n<Sx uinum adulescentia: 470

25 humanumst. ubi scit factum^ ad matrem uirguiis

uenit ipsus ultro lacrumans orans obsecrans

fidem dans^ iuirans s^ iUam ductunlm domum.

ignotumst, tacitumst, creditumst. uirgo ex eo

compressu grauidast facta (bic mensis decumus est). 475
so Die bdnus uir nobis psaltriam^ si dis placet^

parauit quicum uiuat, illam deserit.

DE. Pro certon tu istaec dicis? HE. Mater uirginis

in mediost^ ipsa uirgo ^ res ipsa^ bic Geta

praeterea, ut captust seruolorum^ non malus 480

s5 neque iners: alit iUas^ solus omnem familiam

sust^ntat: hunc abdilce^ uinci, quaere rem.

GE. Immo hercle extorque, nisi ita factumst, D^mea;

postremo non negabit: coram ipsiim cedo.

DE. Pudet: nee quid agam nee quid huic respondeam

457 ille tibi moriens I 463 fratri adoptandum dedisti ||
468 est etiam ] 470 persuasit nox amor || 475 grauida facta est
mensis hie ||

282 ADELPHOE m 4, 40—5, 6

40 scid. PA. (intus) Me miseraiU; differor doloribus. 486
lund Lucina, fer opem: serua me dbsecro. HE. Hem,
nmmiam lUa quaeso parturit? GE. Certe, Hegio.
HE. Em illaec fidem nimc u6stram inplorat, Demea:
quod ills uos cogit, id uoluntate ihpetret. 490

45 haec prunum ut fiant de6s quaeso ut uobis decet.
sin aliter animus uoster est^ ego^ D^mea,
summa ui defendam lianc atque ilium mdrtuom.
cognatus mihi erat: ilna a pueris paruolis
sumus educti: una semper militiae ^t domi 496

50 faimiis: paupertatem ilna pertulimils grauem.
quaprdpter nitar faciam experiar, denique
animam reUnquam potius quam iUas deseram.

63 quid milii respondes? DE. Fratrem conueniam, Hegio.

55 HE. Sed, Ddmea, hoc tu facito cum animo cdgites: 500
quam u(5s facillume agitis, quam estis maxume
pot^ntes dites fdrtunati ndbiles^
tam maxume uos aequa aequo animo ndscere
op6rtet, si uos u61tis perhiberi probos.

€0 DE. Bedito. fient quae fieri aequomst <5mnia. 505
HE. Decet te facere. G^ta, due me intro ad Sostratam. —
DE. Non me ludicente haec fiunt: utinam hie sit modo
defiinctum! uerum nunia illaec licentia
profecto euadet m aliquod magnilm malum.

65 ibo ac requiram fratrem^ ut in eum haec duomam. 510

HEGIO

SENEX

ni 5 Bono animo fac sis, Sostrata, et istam qu6d potis
fac consolere. ego Micionem, si apud forumst,
conu^niam atque ut res gestast narrabo <5rdine:
si est, i8 facturus ilt sit officiilm suom,
5 faciat: sin aliter de hac re est eius sent^ntia, 515
respondeat mi, ut quid agam quam primdm sciam.

486 miseram me || 490 uos ius (uos uis) || 495 educati ||
503 aequo animo aequa || 511 potes ||

J

IV 1, 1—20 ADELPHOE 283

CTESIPHO SYBVS

ADVLESCENS SERVOS

CT. Am patrem hinc abisse rus? SY. lam dildum. IV i

CT. Die sodes. SY. Apud uillamst:
nilnc quom maxume operis aliquid facere credo.

CT. Vtinam quidem!
quod CTlm salute eius £Lat^ ita se defetigant uelim^ 619
ut triduo hoc perpetuo prorsum e lecto nequeat silrgere.
5 SY. Ita fiat, et istoc siqui potis est rectius. CT. Ita:

nam hiinc diem
misere nimis cupio, ut coepi, perpetuom in laetitia d^gere.
et illud rus nulla alia causa tarn male odi, nisi quia

propest: quod si abesset 16ngius,
prius nox oppressisset iUi, quam liiic reuorti posset

iterum. 526

10 niinc ubi me illi non uidebit, iam htic recurret, sat scio:

rogitabit me, ubi fiierim: *ego hoc te toto non uidi die:'

quid dicam? SY. Nilne in mentemst? CT. Numquam

quicquam. SY. Tanto nequior.
cluens amicus hdspes nemost udbis? CT. Sunt: quid

postea?
SY. Hisce 6pera ut data sit. CT. Qua^ non data sit?

non potest fieri. SY. Potest. 530
15 CT. Interdius: sed si hic pemocto, caiisae quid dicam,

Syre?
SY. Vah, quam ueUem etiam noctu amicis operam mos

ess^t dari!
quin tu dtiosus ^sto: ego iUius sensum pulcre caUeo.
quom feruit maxume, tam placidum quam ouem reddo.

CT. Quo modo?
SY. Laudari per te audit lubenter: facio te apud illilm

deum: 535
20 uirtiites narro. CT. Meas? SY. Tuas: homini ilico
lacrumae cadunt

526 illic n 527 hoc te] hodie || 635 laudarier te ||

284 AIWELPHOE IV 1, 21—2, 15

quasi pilero gandio. em tibi autem! CT. Quidnam est?

SY. Lupus in £abula.
CT. Pater &t? SY. Is est ipsus. CT. Syre, quid agimus?

SY. iMge modo iutro, ego uidero.
CT. Siquid rogabit^ nilsquam tume: audistin? SY. Potin

ut desinas?

DISBO&A CTSSIFHO 9YBV8

SENEX ADVLESCENS SBBVOS

lY 2 DE. Ne ego homo sum inf^lix: fratrem niisquam in-

ueuio gentium: 640

praeterea autem ^ diim ilium quaero^ a uilla mercen-

narium
uidi: is filii^m negat esse nlri: nee quid agam scio.
CT. Syre! SY. Quid est? CT. Men quaerit? SY. Verum.

CT. Peril. S Y. Quin tu animo bono es.
5 DE. Quid hoc malum infeKcitatis! nequeo satis dec^mere:
nisi me credo huic esse natum rei^ ferundis miseriis. 645
primus sentid mala nostra: prunus rescisco omnia:
primus porro obniintio: aegre s61us, siquid fit, fero.
SY. Bideo hunc: primum ait se scire: is sdlus nescit

omnia.
10 DE. mine redeo: si fdrte firater redierit uis6. CT. Syre,
dbsecro, uide ne ille hue prorsus se inruat. SY. Etiam

taces? 560

ego cauebo. CT. Ndmquam hercle hodie ego istuc

committam tibi:
nam me iam in cellam aliquam cum ilia cdncludam:

id tutissumumst. —
SY. Age, tamen ego hunc amouebo. DE. S^ eccum

sceleratiim Syrum.
IB SY. N6n hercle hie qui u61t durare quisquam, si sic

fit, potest.

638 is est ipsus] ipsus (est) || 640 infelix: primum fratrem||

IV 2, 16—35 ADELPHOE 285

scire equidem 110I6; quot mihi sint ddmini: quae haec

est miseria! 565

DE. Quid ille gamiit? quid uolt? quid ais, b6ne uir?

est frater domi?
SY. Quid malum *bone uir' mihi narras? equidem

perii. DE. Quid tibi est?
SY. Bdgitas? Otesiph6 me pugnis miseFum et istam

psaltriam
20 lisque occidit. DE. H6m, quid narras? SY. Em uide

ut discidit labrum. 559

DE. Quam 6b rem? SY. Me inpulsdre banc emptamesse

ait. DE. Non tu eum rus kihcmodo
produxe aibas? SY. Factum: uerum ueuit post in-

sanieus:
nil pepercit. non puduisse uerberare homin^m senem!
quern ego modo puenim tantillum inmanibus gestaui meis.
26 DE. Laiido: Ctesiph6, patrissas: abi, uirum te iildico.
S Y. Laiidas? ne ille continebit posthac^ si sapiet, manus.
DE. Pdrtiter. SY. Perquam, quia miseram mtOierem

et me s^ruolum^ 566

qui referire n6n audebam, uicit: hui, perfiSrtiter.
DE. N6n potuit melitis. idem quod ego sensit, te

esse huic rei caput.
80 s6d estne frater ihtus? SY. Non est. DE. ^i ilium

inueniam cdgito.
SY. Scio ubi sit, uerum hodie numquam mdnstrabo.

DE. Hem, quid ais? SY. Ita. 570
DE. Dunmiauetur tibi quidem iam cerebrum. SY. At

nomen nescio
illius hominis, s^d locum noui libi sit. DE. Die ergo

locum.
SY. N6stin porticum apud macellum hac deorsum?

DE. Quid ni nduerim?
35 SY. Pradterito recta platea sdrsum banc: ubi eo uteris.

561 aiebas || 573 hac] hanc || 574 hac recta platea
sursom

286 ADELPHOE IV 2, 36—3, 2

diuos deorsumudrsumest: istacpraecipitato; pdstea 575
^st ad hanc mamlm sacelluin: ibi angiportum prdpter est,
DE. Qnanam? SY. Illi ubi etiam caprificus magna est.

DE. Noui. SY. Hac p^rgito.
DE. Id quidem angip6rtam non est peruium. SY. Verum

hercle: uah,
40 c^nsenhominemme^sse? erram:iiip6riicuiiirnrsilmredi:
sane hac multo propius ibis et minor est erratic. 580
scin Cratini huius ditis aedes? DE. Scio. SY. Vbi

eas praeteneris,
ad sinistram hac r^cta platea; nbi ad Dianae u^neris,
ito ad dextram: prius qnam ad portam uenias, apnd

ipsilm lacum
46 ^st pistrilla^ ei' ^xaduorsum fabrica: ibist. DE. Quid

ibi facit?
SY. L^ctolos illi salignis pedibus faciundds dedit. 585
DE. Vbi potetis u6s? bene sane, s^d cesso ad eum

p^rgere. —
SY. t sane: ego te ex^rcebo hodie, nt dignns es^

silicemium.
A&chinus otidse cessat; prandium corrdmpitur;
50 Gt^sipho autem in amdrest totus. ego iam prospiciam

mihi:
nam iam abibo atque linum qnidquid^ qn6d qnidem

erit beUissumnm, 590

carpam et cyathos sdrbUans paulatim huncproducam diem.

inCIO HEGIO

SENES DVO

IV 3 MI. Ego in hac re nil reperio, quam ob rem laiider

tanto opere, Hegio.
Meum ofETciom facio: quod peccatum a nobis ortmnst
corrigo.

575 istac] hac || 577 qaanam] quodnam (quonam) || illic
585 illi salignis] in sole iligneis

IV 3, 8—18 ADELPHOE 287

nisi SI me in illo credidisti esse homiDuin numerO; qui

ita putant^
sibi fieri iniuriam liltro, si quam fecere ipsi ex-

pdstules, 59B

5 et illtro accusant, id quia a me n6n est factum^ agis

gratias?
HE. Ah, mfnuTne: numquam te aliter atque es isse

aniniuTn induxi meum.
sed qua^sOy Micio, ilt mecum una eas ad matrem

uirginis
atque istaec eadem mihi quae dGbsti tdte dicas mtOieri:
suspitionem hanc prdpter fratrem esse: eius esse illam

psaltriam. 600

11 nam et illi iam releuabis animum, quae dolore ac

miseria

tab^scit, et tuom ofiScium fiieris filnctus. sed si alitor

putas,
egom^t narrabo quae mibi dixti. MI. tnmo ego ibo.

HE. Bene facis:
omn^s, quibus res sunt minus secundae, magis sunt

nescio quo modo 606

15 suspitiosi: ad cdntumeliam dmnia accipiilnt magis:
propter suam inpotentiam se semper credunt Wdier.
quapropter te ipsum pilrgare ipsi coram placabilius est.
MI. Et recte et uerum dicis. HE. Sequere me ^rgo

hac iutro. MI. Maxume.

MI. Si ita aequom censes ant si ita opus est facto, eamus.

HE. Bene facis. 601

597 atque es in arn'muTn ] 598 ut una mecum ad matrem
uirginis eas Micio || 599 quae mihi || 600 fratrem eius esse et
illam II 602 animum iam releuabis || 603 tuo officio || 607 ludier]
claudier (neglegi) jj

288 ADELPHOE IV 4, 1—21

AESCHINVS

ADVLESCENS

rv 4 Discnicior animi: hocm mihi mail de inprouiso obid 610
s tantum, ilt neque quid ego de me faciam nee quid agam

certilm siet!
membra mihi metil debilia silnt: animus tim6re ob-

stipuit:
5 pectori consistere
nil c6nsiK quit. qu6 modo hac me exp^diam turba?

tanta nunc
suspitio de me meidit: uah, n^que ea inmerito:

S6strata 615 616

credit mibi me psaltriam emisse banc: id anus mi in-
dicium fecit.
10 nam ut bine forte ea ad obstetricem erat missa, ubi

earn uidi^ ilico
acc^do: rogito, Pampbila quid agat^ iam partus adsiet^
eone 6bstetricem arcessat. ilia exclamat ^abi, abi

iam^ Aescbine: 620

satis did dedisti u^rba, sat adbuc tila nos frustratast

fides/
"bem, quid istuc obsecro" mquam "est?'* ^lialeas^

habeas illam qua^ placet/

16 sensi ilico id iUas siispicari: sed me reprebendi tamen,

nequid de fratre garrulae illi dicerem ac fier^t palam.

mine quid faciam? dicam fratris ^sse banc? quod

minum^st opus 626

ilsquam ecferri. aire mitto: fieri p6tis est ut nequa ^xeat.

ipsum id metuo ut credaut: tot conciirrunt ueri sfmilia:

20 egomet rapui ipse, egomet solui argentum, ad me ab-

duotast domum.
ba^c adeo mea ciilpa fieri fateor. non me banc r6n patri,

610 hocine de inprouiso xnali mihi || 613 pectore || 614 quit,
nail quomodo me ex hac || 615. 616 incidit neque I 617 hanc
emisse ||

IV 4, 22—5, 17 ADELPHOE 289

iltuteratgesta^mdicasse! ex6rassem ut earn dTicerem. 630
cessatuin usque adhiic est: nunc porro, Aeschine, ex-

pergiscere!
nilnc hoc primumst: ad illas ibo^ ut pilrgem me.

accedam ad fores.
25 p^rii: horresco semper, ubi pultare liasce occipio miser,
heiis heus! Aeschinils sum ego. aperite aliquis actutum

ostium. 634

prddit nescio quis: concedam hue.

MICIO AESCHINVS

SENEX ADVLESCENS

MI. fta uti dixi, Sostrata, TV 5
facite: ego Aeschinilm conueniam^ ut qu6 modo acta

haec smt sciat.
sed quis ostium h6c pultauit? AE. Pater hercle est,

peril. MI. Aeschine,
AE. Quid huic hic negotist? MI. tilne has pepulisti

fores?
5 tacet. qu6r non ludo hunc aliquantisper? melius est,
quandoquidem hoc numquam mi ipse uoluit credere. 640
nil mihi respondes? AE. Non equidem istas, qudd sciam.
MI. Ita? nam mirabar, quid hie negoti esset tibi.
erdbuit: salua res est. AE. Die sodes, pater,
10 tibi uero quid istic est rei'? MI. Nil mihi quidem.
amicus quidam me a foro abduzit modo 645

hue aduocatum sibi. AE. Quid? MI. Ego dicam tibi.
habitant hic quaedam millieres paup^rculae:
ut opihor eas non nosse te, et cert6 scio:
15 neque enrm diu hue migrarunt. AE. Quid tum postea?
MI. Virgo est cum matre. AE. Perge. MI. Haec uirgo

orbast patre: 650
hic mdus amicus lUi generest proxumus:

634 ego sum ||

Terentins ed. Fleckelien. Ed. II. 19

290 ADELPHOE IV 6, 18—45

huic l^ges cogunt ndbere hanc. AE. Peril. MI. Quid est?
AE. Nil: r^cte: perge. MI. Is uenit ut secum auehat:

20 nam liabitat Mileti. AE. Hem^ uirginem ut secum

auehat?
MI. Sic 6st. AE. Miletum usque dbsecro? MI. Ita.

AE. Animo malest. 655
quid ipsa^? quid aiunt? MI. Quid iUas censes? nikil

enim.
commentast mater esse ex alieuo uiro
nescid quo puerum natum: neque eum nominat:

25 priorem esse ilium, ndn oportere huic dari.
AE. Eho, ndmie haec iusta tibi uidentur poscier? 660
ML, Non. AE. Cbsecro 'non'? an illam bine abducet,

pater?
MI. Quid illam ni abducat? AE. Factum a nobis diiriter
inmisericorditerque atque etiam, si est, pater,

30 dicendum magis aperte, inliberaliter.
MI. Quam ob rem? AE. Bogas me? quid illi tandem

creditis 665

fore animi miser o, quicum ea consueuit prius
(qui infeHx hauscio an illam misere mine amet),
quom banc sibi uidebit praesens praesenti eripi,

35 abdilci ab oculis? facinus indigniim, pater!
MI. Qua ratione istuc? quis despondit? quis dedit? 670
quoi quando nupsit? aiictor bis rebiis quis est?
quor diixit alienam? AE. An sedere oportuit
domi uirginem tam grandem, dum cognatus hue

40 iUim ueniret exspectantem? baec, mi pater,
te dicere aequom fiiit et id defenders 675

MI. Ridiculum: aduorsurone ilium causam dicerem,
quoi ueneram aduocatus? sed quid ista, Aeschine,
nostra? ailt quid nobis cum illis? abeamils. quid est?

46 quid lacrumas? AE. Pater, obsecro, ausculta. MI. Aeschine,

audiui omnia

657 commenta mater est || alio || 660 poscier] postea {[
666 qXiicum ea] qui cum ilia || 674 illinc ||

IV 5, 46—66 ADELPHOE 291

et scio: nam te amo: quo magis quae agis curae silnt

mihi. 680

AE. fta uelim me promereutem ames^ dum uiuas^ mi

pater,
lit me hoc delictum admisisse in me, id mihi uehe-

ment& dolet
et me tui pud^t. MI. Credo hercle: nam mgenium

noui tuom
60 liberale; sed uereor ne indiligens nimiiim sies.
in qua ciuitate tandem te arbitrare uiuere? 685

uirgiaem uitiasti, quam te ills non fuerat tangere.
iam id peccatum prunum magnum, magnmif^, at humanilm

tamen:
fecere alii saepe item boni. at postquam euenit, cedo
56 niimquid circumspexti? aut numquid tiite prospexti tibi,
quid fieret? qua fieret? si te ipsilm mihi puduit pr6-

loqui, 690

qua resciscerem? haec dum dubitas, menses abierunt

decem.
prodidisti et te et illam miseram et gnatum, quod

quidem in te fuit.
quid? credebas dormienti haec tibi confecturos deos?
60 et illam siue tua opera in cubiculum iri deductiim

domum?
nolim ceterarum rerum te socordem eod^m modo. 695
bono animo es, duces uxoremhanc. AE. Hem! MI. Bono,

inquam, animo es. AE. Pater,
obsecro, num ludis nunc tu me? MI. !^go te? quam

ob rem? AE. Nescio:
quia tam misere hoc esse cupio uerum, eo uereor magis.
65 MI. Abi domum ac deos comprecare, ut lixorem arces-

sas: abi.
AE. Quid? eam uxorem? MI. Eam. AE. lani? MI. Iam
quantiimpotis. AE. Dime, pater, 700

688 postquam id uenit (euenit) || 690 mihi ipsum || 696 bono
animo es inquam || 700 eam] iam H Eam] iam || potis] potes
(potest) II

19*

292 ADELPHOE IV 5, 67—6, 6

omnes odenht^ ni magis te qnam dculos nunc ego

amo meos.
MI. Quid? quam illam? AE. Aeque. MI. Perbenigne.

AE. Quid? iUe ubist Milesius?
MI. Periit^ abiit, nauem ascendit; s^d quor cessas?

AE. Ahi, pater,
70 tii potius deos c6mprecare: nam tibi eos eert6 scio,
qu6 uir melior millto es quam ego, opt^mperaturos

magis. 705

MI. Ego eo intro, ut quae opus silnt parentur: tii fac

ut dixi, SI sapis. —
AE. Quid boc ^st negoti? hoc est patrem esse aut

hoc est filium esse?
si frater aut sodalis esset, qui magis morem gereret?
76 hie n6n amandust? hicine non gestandus in sintist? hem:
itaque adeo magnam mi ihicit sua cdmmoditate

cdram, 710

ne inpnldens faciam forte quod noUt; sciens cauebo.
sed cesso ire intro, ne morae meis niiptiis egomet sim?

DEMEA

SENEX

IV 6 Defessus sum' ambulando: ut, Syre, te cilm tua
monstratione magnus perdat Iiippiter!
perreptaui usque omne oppidum : ad portam, ad lacum, 716
quo non? neque illi ulla fabrica erat nee fratrem homo
5 uidisse se aibat quisquam. nunc uer6 domi
certum obsidere est lisque donee redierit.

711 forte inprudens faciam || 712 siem || 716 illi fabrica
ulla (fabrica illic ulla) || 717 aiebat

rV 7, 1—26 ADELPHOE 293

inCIO DEMEA

SENES DVO

MI. Ibo, fllis dicam niiUam esse in nobis moram. iv 7
DE. Sed eccum ipsum. te iam diidum quaero, Micio. 720
MI. Quidnam? DE. Fero alia flagitia ad te ingentia
boni iUius adulescentis. MI. Ecce autem! DE. Noua^
5 capitalia. MI. Ohe iam! DE. Niseis qui uir sit.

MI. Scio.
DE. sttQte^ tu de psaltria me sdmnias 724

agere: li6c peccatmn in uirginemst ciuem. MI. Scio.
DE. Eho, scis et patere? MI. Quid ni patiar? DE. Die

non clamas? non insanis? MI. Non. DE. Malim

quidem.

10 puer natust. MI. Di bene udrtanti DE. Virgo nihil

habet.
ME. Andiui. DE. Et ducenda fadotatast. MI. Scilicet.
DE. Quid mine faturumst? MI. Id enim quod res

ipsa fert: 730

iUinc hue transferetur uirgo. DE. Iiippiter,
istocin pacto oportet? MI. Quid faciam amplius?

15 DE. Quid facias? si non eapse re tibi istilc dolet,
simulare certe est hdminis. MI. Quin iam uirginem
despondi, res compdsitast, fiunt mlptiae, 735

dempsi metum omnem: haec magis sunt hominis.

DE. C^terum
placet tibi factum^ Micio? MI. Non^ si queam

20 mutare. nunc quom n6n queo^ aequo animd fero.
ita uitast hominum^ quasi quom ludas tesseris:
si iUiid quod maxume 6pus est iactu ndn cadit, 740
illiSd quod cecidit fdrte, id arte ut cdrrigas.
DE. Corr&tor! niempe tua arte uiginti minae

85 pro psaltria peri^re: quae quantiim potest

733 eapse] ipsa ||

294 ADELPHOE IV 7, 26— V 1, 6

aliquo abiciundast, si non pretio, gratiis.

MI. Neque est neque illam sane studeo u^dere. 745

DE. Quid igitur facies? MI. Domi erit. DE. Pro

diudm fidem^
meretrix et mater familias una m domo?
so MI. Quor n6n? DE. Sanum te credis esse? MI. Equidem

arbitror.
DE. Ita me di ament, ut tilam ego uideo ineptiam^
factiirum credo ^ ut habeas quicum cantites. 760

MI. Quor n6n? DE. Et noua nupta eadem haec discet.

ML Scilicet.
DE. Tu int^r eas restim dilctans saltabis. MI. Probe.
85 DE. Probe? MI. Et tu nobiscum ttna^ si opus sit.

DE. El mihi!
non te ha^c pudent? MI. lam uero omitte^ Demea^
tuam istanc iracilndiam atque ita uti decet 755

bilarum ac lubentem fac te gnati in nilptiis.
ego bos conuenio: p6st hue redeo. — DE. Kppiter,
^ hancih uitami hoscin mores! banc dem&itiam!
uxor sine dote ueniet^ intus psaltriast,
domus stimptuosa^ adulescens luxu p^rditus, 760

sen^x delirans. ipsa si cupiat Salus,
seruare prorsus n6n potest banc fdmiUam.

SYBVS DEMEA

SERVOS SENEX

V 1 SY. Edep61; Syrisce, t^ curasti moUiter
lauteque munus adnunistrasti tuom.
abi. sed postquam intus sum dmnium renim satur^ 765
prodambulare hie liibitumst. DE. lUud sis uide:
6 exemplum disciplihae eccum, SY. Ecce autem hic adest
senex noster. quid fit? quid tu es tristis? DE. 6h,
scelus!

749 uideo ego tuam (tuam ego) || 766 prodeambulare hue |{

V 1, 7—3, 2 ADELPHOE 295

SY. Olie iam: tu uerba fdndes hie sapientia?

DE. Tu SI meus esses . . SY. Dis quidem esses,

Demea, 770

ac tuam rem constabilisses. DE. Exemplo omnibus
10 curarem ut esses. SY. Quam 6b rem? quid feci?

DE. Eogas?
in ipsa turba atque in. peccato maxumo,
quod uix sedatum satis est, potasti, scelus,
quasi re bene gesta. SY. Sane nollem hue exitum. 776

DBOMO DEMEA SYBYS

PVER SENEX SERVOS

DR. Heus Syre, rogat te Ctesipho ut redeas. SY. Abi. — V 2
DE. Quid Ct&iphonem hie narrat? SY. Nil. DE. Eho,

camufex,
est Ctesipho iQtus? SY. N6n est. DE. Quor hie

nominat?
SY. Est alius quidam, parasitaster paiilulus:
6 nostm? DE. Iam scibo. SY. Quid agis? quo abis?

DE. Mitte me. 780
SY. Noli ihquam. DE. Non manum abstines, mastigia?
an tibi iam mauis cerebrum dispergam hie? — SY. Abit.
edepdl comissatorem haud sane cdmmodum,
praesertim Ctesiphoni! quid ego mine agam?
10 nisi, dum had silescunt tilrbae, interea in angulum 785
aliquo abeam atque edormiscam hoc uilli. sic agam.

inCIO DEMEA

SENES DVO

MI. Parata a nobis silnt, ita ut dixi, Sdstrata: V 3

ubi uis . . quisnam a me pepulit tam grauiter fores?

771 exempla (exemplum) |{

296 ADELPHOE V 3, 3—33

DE. Ei milii, quid faciam? quid agam? quid clamem

adt querar?

o caflum, terra, o maria Neptuni! liO. Em tibi, 790
5 resciuit omnem rem: id nunc clamat. ^sciKcet,

paratae lites: siiccurrendumst. DE. Eccum adest

commilnis corruptela nostrum liberum.

MI. Tandem reprime iracilndiam atque ad te redi.

DE. Bepressi, redii, mitto maledicta dmnia: 795

10 rem ipsam putemus. dictum hoc inter nos fait

(ex te adeost ortum), ne tu curares meum

neue ego tuom? respdnde, factumst? MI. N6n nego.

DE. Quor mine apud te p6tat? quor recipis meum?

quor emis amicam, Micio? numqui minus 800

15 mihi idem ius tecum esse aequomst quod meciimst tibi?

quando ego tuom non ciiro, ne cura meum.

MI. Non aequom dicis. DE. Non? ME. Nam uetus uerbum

hoc quidemst,

communia esse amicorum inter se omnia.

DE. Facete: nunc demum istaec nata oratiost. 805
20 MI. Auscillta paucis, nisi molestumst, Demea.

principio, si id te mordet, sumptus mii

quos faciunt, quaeso hoc facito tecum cdgites:

tu iI16s duo olim pro re toUebas tua^

quod satis putabas tila bona ambobils fore, 810

25 et me tum uxorem credidisti scilicet

ductilrum: eandem iUam rationem antiquam optine:

cons^rua, parce, quaere, fac quam pliirumum

iUis relinquas, gldriam tu istanc tibi.

mea, quae praeter spem euenere, utantiir sine. 815
80 de silmma nil decedet: quod hinc acc^sserit,

id de lucro putato esse omne. haec si uoles

in animo uere cogitare, Demea,

et mihi et tibi et illis dempseris moldstiam.

798 MI. factumst non || 801 aequumst esse J 813 quaere
parce || 814 istanc tibi optine (istam optine) ||

V 3, 34—65 ADELPHOE 297

DE. Mittd rem: consnetudinem ipsonlm . . MI. Mane: 820

35 scio: istnc ibam. millta in homine^ D^mea^
signa msunty quibus ex c<$niectnra facile fit^
duo qu6ni idem faciunt^ saepe ut possis dicere
'hoc licet inpune facere huic, illi non licet',
non qu6 dissimilis r^s sit, sed quo is qui facit. 825

40 quae ego inesse in iUis uideo, ut confidam fore
ita ut udlumus. uideo sapere, intellegere, in loco
uerdri, inter se amare. siris liberum
ingenium atque animum: qu6 uis illos til die
reddiicas. at enim metuas, ne ab re siht tamen 830

45 omissiores paillo. o noster Demea,
ad dmnia alia aetate sapimus rectius;
solum ilnum boc uiti senectus adfert bdminibus:
attentiores silmus ad rem omnes, quam sat est:
quod iUos sat aetas acuet. DE. Ne nimiiim modo 835

50 bonae tuae istae n6s rationes, Micio,

et tilos iste animus aequos subuortat! MI. Tace:
non fiet. mitte iam istaec: da te hodie mihi:
exporge frontem. DE. Scilicet ita t^mpus fert,
faciilndumst. ceterum ego rus eras cum £Qio 840

55 cum primo luci ibo bine. MI. De nocte, c^nseo:
bodie modo bilarum fac te. DE. Et istam psaltriam
una illuc mecum bine abstrabam. MI. Pugnauerid:
eo pacto prorsum illi adligaris fOium.
modo facito ut iUam serues. DE. Ego istuc uidero: 845

60 atque. ibi fauillae plena, fiimi ac pollinis
coquendo sit faxo ^t molendo; pra^terbac
meridie ipso faciam ut stipulam cdnligat;
tam excoctam reddam atque atram quam carbdst.

MI. Placet:
nunc mibi uidere sapere. atque equidem fflinTn 850

65 turn etiam si nolit c6gam ut cum iUa una cubet.

822 ex quibus | 828 siris] scire et (est) |i 833 uitinin {{
847 praeter haec ||

298 ADELPHOE V 3, 66—4, 19

DE. Derides? fortunatu's^ qui isto animd sies.
ego s6ntio . . MI. Ah, pergisne? DE. lam iam desino.
MI. I ergo mtro, et quoi rei est, ei rei hunc sumajn^s

diem.

DEMEA

. SENEX

V 4 Niimquam ita quisquam b^ne subducta ratione ad

uitam fait, 855

qum res aetas tisus semper aliquid adportet noui,
aliquid moneat: lit ilia quae te scisse credas nescias,
et quae tibi putaris prima, in &periundo ut repudies.
6 quod nunc mi euenit: nam ego jiitam diiram, quam uixi

lisque adhuc,
prope iam excurso spatio omitto. id quam 6b rem? re

eapse r^pperi 860
facilitate nihil esse homini melius neque clemdntia.
id esse uerum ex me atque ex fratre quoiuis facilest

noscere.
sdam ille semper egit uitam in 6tio, in conuiuiis,
10 Clemens, placidus, nillli laedere os, adridere dmnibus:
sibi uixit, sibi silmptum fecit: omnes bene dicttnt,

amant. 865

^0 iUe agrestis saeuos tristis parous truculentils tenax
duxi uxorem: quam ibi miseriam uidi! nati fOii:
alia cura. heia aiitem, dum studeo lUis ut quam

plilrumum
15 facer em, contriui in quaerundo uitam atque aetat^m

meam:
nilnc exacta aetate hoc fructi pr6 labore ab eis fero, 870
odium; ille alter sine labore patria potitur commoda.
lUum amant, me fdgitant; illi credunt consilia dmnia,
ilium diligunt, apud ilium silnt ambo, ego desertus sum;

860 re ipsa || 868 ille suam ||

V 4, 20—6, 3 ADELPHOE 299

20 illiini ut uiuat 6ptant^ meam autem mdrtem exspectant

scilicet,
ita eos meo labore eductos maxumo hie fecit suos 876
paillo smnptn: ego miseriam omnem capio^ hie potitur

gaildia.
age age zluzlc porro experiamur c6ntra ecquid ego

pdssiem

blande dicere atit benigne facere, quando hoc pr6uocat.

25 ego quoque a meis me amari et magni pendi postnlo.

si id fit dando atque obsequendo, non posterior^s feram. 880

derit? id mea mmume re fert, qui sum natu maxumus.

SYBVS DEMEA

SERVOS SENEX

SY. Heus D^mea, rogat frater ne abeas Idngius. V 5

DE. Quis homo? 6 Syre noster, salue: quid fit? quid

agitur?
SY. Recte. DE. (3ptumest: iam mine haec tria primum

addidi
praeter naturam: ^o ndster, quid fit? quid agitur?' 886
5 seruom haiid inliberalem praebes te, ^t tibi
lub^ns bene faxim. SY. Gratiam habeo. DE. Atqui,

Syre,
hoc uerumst, et re eapse ^xperiere prdpediem.

GETA DEMEA

SERVOS SENEX

GE. Era, ego hdc ad hos prouiso, quam mox uirginem V 6
arc^ssant. sed eccum Demeam. saluds sies. 890

DE. — qui uocare? GE. Geta. DE. Geta, hominem

maxumi

876 miseriam omnem ego || 888 re eapse] ipsa re |{

300 ADELPHOE V 6, 4—7, 21

preti te esse hodie iildicaui animd meo:
5 nam is miTii profectost seruos spectatils satis ^
quoi ddminus curaest, ita uti tibi sensi^ 6eta^
et tibi ob earn rem^ siquid usus uenerit^ 895

lub^ns bene faxim. meditor esse adfabilis^
et bene procedit. 6E. B6nas es^ quom baec existomas.
10 DE. Paulatim plebem primulum faci6 meam.

AESCHINVS DEMEA SYBVS GETA

ADVLESCENS SENEX SERVI DVO

^ "^ AE. Occidunt mequidem, dtim nimis sanctas nilptias
student facere: in adparando consmnilnt diem. 900
DE. Quid agitur^ Aeschine? AE. Eliem^ pater mi, tu

hic eras?
DE. Tuos hercle uero et animo et natura pater,
5 qui te amat plus quam bosce oculos. sed quor non

domum
ux6rem arcessis? AE. Cilpio; uerum hoc mihi moraest:
tibicina et bymenaeum qui cantent. DE. Ebo, 905
uin tu buic seni auscultare? AE. Quid? DE. Missa

baec face,
bymenaeum turbam lampadas tibicinas,
10 atque banc in borto maceriam iube dirui
quantilm potest: bac transfer, unam fac domum:
transdilc et matrem et familiam omnem ad nos.

AE. Placet, 9io

pat& lepidissume. DE. Eilge, iam lepidiis uocor.
fratri a^des fient peruiae, turbam domum
15 addilcet, sumptu amittet multa: quid mea?
ego lepidus ineo gratiam. iube nilnciam
dimimeret iUe Babylo uiginti minas. 915

Syre, cessas ire ac facere? SY. Quid ego? DE. Dfrue.
tu illas abi ac transdiice. — GE. Di tibi, Demea,
20 bene faciant, quom te uideo nostrae familiae
tarn ex animo factum uflle. DE. Dignos arbitror.

V 7, 22—8, 17 ADELPHOE 301

quid til ais? AE. Sic opihor. DE. Multo rectiust 920
quam illam puerperam hilc nunc duci per uiam
aegrdtam. AE. Nil enim nidi melius^ mi pater.
25 DE. Sic soleo. sed eccum Micio egreditiir foras.

MICIO DEMEA AESOHINVS

SENES DVO ADVLESCENS

MI. lubet frater? ubi is est? tiin iubes hoc, Demea? V 8
DE. Ego uero iubeo et hac re et aliis 6nmibus 925
quam niaxume unam facere nos hanc familiam,
colere adiuuare adiilngere. AE. Ita quaes6, pater.
5 MI. Hand aliter censeo. DE. tmmo hercle ita nobis

decet:
primum liuius uxori est mater. MI. Est. quid p6stea?
DE. Proba et modesta. MI. Ita aiunt. DE. Natu

grandior. 930

MI. Scio. DE. Parere iam diu bade per annos non

potest:
nee qui eam respiciat quisquam est: solast. MI. Quam

hic rem agit?
10 DE. Hanc te adquomst ducere, dt te operam ut fiat dare.
MI. Me diicere autem? DE. Td. MI. Me? DE. Te in-

quam. MI. Ineptis. DE. Si tu sis homo,
hie faciat. AE. Mi patdr! MI. Quid tu autem buic, asine,

auscultas? DE. Nihil agis: 935

fieri aliter non potdst. MI. DeUras. AE. Sine te exorem,

mi pater.
MI. Insanis: aufer te. DE. Age, da ueniam filio.

MI. Satin sanus es?
15 ego nduos maritus anno demum qmhto et sexagdnsumo
fiam atque anum decrdpitam ducam? idne dstis auctores

mihi?
AE. Fac: prdmisi ego iUis. MI. Prdmisti autem? dd

te largitdr, puer. 940

302 ADELPHOE V 8, 18—36

DE. Age, quid siquid te mains oret? MI. Quasi non

hoc sit maxumum.
DE. Da u6iiam. AE. Ne grauare. DE. Fac, promitte.

MI. Non omittitis?
20 AE. Non, nisi te exorem. MI. Vis est haec quidem.

Age prolixe, Micio.
MI. Etsi li6c mihi prauom in^ptum absurdum atque

alienum a uita mea
uid^tur, si uos tanto opere istuc u61tis, fiat. AE. Bene

facis. 945

DE. Merit6 te amo. uenlm quid ego dicam, hoc quom

confit qu6d nolo?
MI. Quid? nilmquid restat? DE. H^gio cognatus his

est proxumus,
25 adfmis nobis, pailper: bene nos aliquid facere iUi decet.
MI. Quid facere? DE. AgeUi est hic sub urbe paillum

quod locitas foras:
huic demus qui fruatur. MI. Paulum id aiitemst? DE. Si

multilmst, tamen 950

faciilndumst: pro patre huic est, bonus est, noster est,

rect^ datur.
postr^mo nunc meum illud uerbum facio, quod tu, Micio,
so bene et sapienter dixti dudum: ^uitium commune

6mniumst,
quod nfmiuTTi ad rem in sendcta attenti siimus'. hanc

maculam n6s decet
ecfdgere: et dictumst uere et re eapse fieri oportet.

AE. Ml pater! 955

MI. Quid istic? ag^ dabitur Hdgioni, quandoquidem

hic uolt. AE. Gaildeo.
DE. Nunc tii mihi es germanus frater pariter animo

et cdrpore.
86 su6 sibi gladio hunc iilgulo.

947 quid nunc quod \ est his cognatus g 955 re ipsa {[

mii^ iafiin II

956 quid istuc ||

y 9, 1—20 ADELPHOE 303

SYBVS DEMEA MICIO AESCHINVS

SERVOS SENES DVO ADVLESCENS

SY. Factumst quod iussisti, Demea. V 9
DE. Friigi homo's, ergo ^depol hodie mea quidem

sententia
iiidico Syrum fieri esse aequom liberum. MI. Istunc

liberum? 960

quddnam ob factum ? DE. Miilta SY. noster D^mea,

edepol uir bonu's:
5 ego istos uobis ilsque a pueris cilraui ambos sedulo;
ddcui, monui, bene praecepi semper quae potui omnia.
DE. Res apparet: et quidem porro haec, opsonare ciim

fide,
scortum adducere, adparare de die conuiuium: 966
non mediocris bdminis haec sunt dfficia. SY. lepidiim

caput!
10 DE. Pdstremo hodie in psaltria ista emilnda hie

adiutor fait,
hic curauit: prodesse aequomst. alii meliores erunt.
denique hic uolt fieri. MI. Vin tu hoc fieri? AE. Cupio.

MI. Si quidem
tii uis: Syre, eho accede hue ad me: liber esto. SY. Bene

facis; 970

dmnibus gratiam habeo, et seorsum tibi praeterea, Demea.

15 DE. Gaiideo. AE. Et ego. SY. Credo: utinam hoc per-

petuom fiat gaildium,
Phrygiam ut uxorem meam una mecum uideam liberam!
DE. Optumam istam millierem. SY. Et quidem tuo

nepoti huius filio
hodie prima mammam dedit haec. DE. Hercle uero s^rio,
siquidem prima dedit, hau dubiumst quih emitti aequ6m

siet. 976
20 MI. Ob eam rem? DE. Ob eam: pdstremo a me argentum
quantist siimito.

967 istac II 974 istam] quidem ||

304 ADELPHOE V 9, 21—40

SY. Di tibi, Demea, 6miiia omnes semper optata offerant!
MI. Syre, processisti hddie pulcre. DE. Siquidem porro,

Micio,
tii tuom officium facies, atque huic aliquid paulum prae

manu 980

dederis, unde utatur: reddet tibi cito. MI. Istoc uilius.

26 AE.Frtigihoniost. SY.Reddainhercle,daniodo. AE. Age,

pater! MI. Post consulam.
DE. Paciet. SY. nir optume! AE. pat^r mi

festiuissume! —
MI. Quid istuc? quae res tarn repente mdres mutauft tuos?
quddprolubium? qua^istaecsubitastlargitas? DE.Dicam

tibi: 985

lit id ostender^m, quod te isti facilem et festiuom putant,

30 id non fieri ex u&a uita n^que adeo ex aequo et bono,

sed ex adsentando mdulgendo et largiendo, Micio.

mine adeo si ob earn rem nobis m^a uita inuisa, Aeschine,

est,
quia non iusta iniilsta prorsus 6innia omnino 6bsequor, 990
missam facio: ecfdndite, emite, facite quod nobis lubet.
35 s^d si id uoltis p6tius, quae nos prdpter adulesc^ntiam
miQus uidetis, magis inpense ciipitis, consulitis parum,
haec reprehendere ^t corrigere quern, dbsecundare in loco:
^cce me qui id faciam nobis. AE. Tibi, pater, per-

mittimns: 995

pills scis quod opus factost. sed de fratre quid fi^t?

DE. Sino:
40 habeat; in istac ffiaem faciat. MI. fstuc recte. CANTOR.
Plaiidite.

978 omnes semper omnia || 991 missa || 994 quern] me et ||
996 scis quod] scis quid Q

METRA HVIVS FABVLAE HAEO SVNT

— <

Y. 1 ad 154 iambici senarii
155 ad 158 trochaic! octonarii

159 trochaictts quatemarius catalecticus
160 et 162 trochaic! octonarii
161, 163 ad 169 trochaic! septenari!
170 ad 196 iambici octonarii
197 ad 208 trochaic! septenari!
209 ad 227 iambici octonarii
228 ad 253 iambici senarii
254 ad 287 iambici octonarii
'288 s» 292 trochaic! septenaru
289 et 290 » 293 et 294 iambici octonarii

291 iambicus quatemarius
295 ad 297 trochaic! septenari!

298 iambicus octonarius

299 ad 302 »» 305 ad 308 iambici octonarii
303 et 304 =» 309 et 310 trochaic! septenari!
311 et 312, 314 ad 316 iambici octonarii

313 trochaicus quatemarius catalecticus

317 iambicus quatemarius

318 et 319 trochaic! septenari!
,320 iambicus octonarius
321 ad 329 trochaic! septenari!
330 ad 354 iambici octonarii
355 ad 516 iambici senarii

'517 =» 525 trochaic! octonarii

518 e» 526 trochaic! septenari!

519 ad 523 «= 527 ad 531 iambici octonarii
524 iambicus quatemarius

532 ad 539 iambici octonarii

Terentins ed. Eleckeisen. Ed. n. 20

- \

— <

306

y. 540 ad 591 trochaici septenarii

- 592 ad 609 iambici octonarii

- 610 et 611 == 614 et 615 (616) iambici octonarii

- 612 ss= 617 trochaici octonarii

- < 613 trochaicus quatemarius catalecticus

618 trochaicus septenarius

619 ad 624 iambici octonarii
625 ad 637 trochaici septenarii
638 ad 678 iambici senarii
679 ad 706 trochaici septenarii
707 ad 712 iambici septenarii
713 ad 854 iambici senarii
855 ad 881 trochaici septenarii
882 ad 933 iambici senarii
934 ad 958 iambici octonarii
959 ad 997 trochaici septenarii.

ONOMASTICON TERENTIANVM.

Aeschinus {Al6%Cin\g) Ad. 26.

82. 147. 260. 326. 462. 688.

634. Aeschine Ad, 160. 176.

190. 268. 407. 449. 620. 631.

637. 677. 679. 901.989. Aeschi-

niim Ad, 237. 292. 330. 636.

Aesclimo Ad. 366
AescuAapiua (AenLlrintdg) Aescu-

lapi Hec. 338
Aethiopia {AiJ^ionla) {abl.) Eu,

166. 471
Andfius (jivSqiog) Andrium An.

906. Andria An. 73. 216. An-

driam An. 9. 13. Andriae An.

86. Andria (dbl) An. 461. 766
Andrus CAvdQog) Andrum An.

222. 923. Andro An. 70. 931
Antiphila (AvxupLXri) Hau. 691.

(voc.) 268. 381. 398. 406. 408
Antipho (Avtitp&v) Ph. 101. 187.

231. 264. 270. 308. 602. (voc.)

Eu. 666. 674. Fh. 163.202.204.

216. 466. 604. 628. 649. 696.

864. 861. 883. Antiphonem

Eu. 840. Fh, 192. 221. 323.

463. 918. Antiphoni Fh, 698.

763. 842. Antiphone Fh. 612
Apollo (An6XXiov) Apollinis An,

698
Archidemides (AgxiSrifitdrie) Ar-

chidemidem Eu. 327
Archylis (A^xvXig) (voc.) An.

228. 481
Archonides (AgxmvidTjg) Archo-

nidi (gen.) Hau. 1066

Asia ('Aaia) Asiam An. 936 . Hau,

111. 117. Asia (ahl) Hau. 181
Athenae (A^fivat) Atiienas An.

907. Athenarum Hec. 88
Atticus (Am%6g) An. 923. Atti-

cum An. 927. Atticam An. 221.

780. 869. Eu, 806. 1093. Fh.

114. Attica (abl) Eu. 110
Babylo (Ba§^Xmv) Ad. 916
Bacchis (BaKxig) Hau. 664. 722.

821. 906. 908. Hec. 98. 771.

(voc.) Hau. 736. Hec. 731. 732.

786. 866. Bacchidem Hau.

311. 696. 767. 809. 969. Hec,

114. 128. 167. 719. 806. 846.

864. Baccidis Hau. 744. Hec.

102. Bacchidi Hau. 791. 1060.

Hec. 60. 169
Byrria (IIvQQiag) An, 333. (voc.)

301. 314. 323. Byrriam An,

367

Caecilitts Caecili Hec. 14
Callidemides (KaXXidjifi^dng)

Hec. 804. Callidemidem Hec.

432. 801
Canthara (Kavd-dcQa) (voc.) Ad.

353. Oantharam An. 769
Ca/ria (KaqCa) Cariam Eu. 126

Garia (dbl.) Hau. 608
Ceres Cerere Eu. 732
Chaerea (Xaigiag) Eu. 696. 707.

823. 824. 923. 986. (voc.) 308.

337. 668. 864. 871. 880. 893.

901. 1086. Chaeream Eu. 640.

713

20*

308

ONOMASTICON TEEENTIANVM

Charinus (XuQtvos) Charine An.

306. 825. 330. 346. 642. 974.

Charinum An, 318. Charini

Hau, 732
Chremes (XQifiris) An. 99. 144.

166, 241. 362. 376. 391. 773.

949. 970. 976. JSu. 601. 631.

617. Hau. 876. 1046. (wc.)

An, 638. 660. 661. 674. 783.

828. 846. 864. 868. 896. 902.
906. 917. 930. 946. 946. 992.
JBU. 636. 730. 748. 761. 766.
Hau, 76. 94. 117. 148. 429.
436. 493. 618. 666. 686. 691.
631. 644. 666. 787. 796. 844.
861. 869. 862. 883. 894. 938.
1049. 1062. Ph. 667. 677. 609.
613. 797. 960. 966. 984. Chre-
mem An. 361. 627. JEu. 724.
909. Ph. 63. 866. Chremetem
An. 472. 638. Chremetis An,
247. Glireini (gen.) An. 368.
Chremeti F%. 1026

Chiysis (XQvcig) An. 106. 803.

Cliysidem An. 86. 107. 796.

Ghrysidis An. 124. 223. 288.

801. 926. Ohryside An. 106
aiicia {Kamla) Oiliciam Ph, 66
Clinia (KXiiviag) Hau. 226. 431.

626. 768. 847. 907. (voc.) 106.

176. 284. 243. 264. 279. 296.

309. 360. 406. 688. 696. Cli-

niam An. 86. Hau. 406. 606.

821. Gliniae (gen.) Hau. 616.

899. (dot.) 884
Clitipho (KXBi,to€p&v) Hau. 727.

829. 904. (voc.) 209. 240. 244.
273. 321. 336. 363. 662. 676.
679. 960. 967. 1037. 1067. Cli-
tiphonis Hau. 697. 703. 767.
852

Corinthius (Koqlv^iog) Gorin-

thia Hau. 600. 629
Corinihus ( jro^ti'd'og)Gormthum

Hec. 86. Gorintho Hau. 96
Oratvnus (Kqaxtvog) Gratine Ph.

448. Gratinum Ph. 447. Cra-

tini Ad. 681
Grito (KQkfav) An. 801. Hau.

498. (voc.) An. 802. 817. 919.

942. 961. Ph. 466. Gritonem

An. 906
Gtesipho (Kxticitponi) Ad. 668.

689. 776. 778. (voc.) 260. 266.

271. 277. 664. Gtesiphonem

Ad. 262. 365. 777, Gtesiphoni

Ad. 784
Oypms (K69eQog) Gyprum Ad.

224. 230. 278
Da/nae (Jocvdri) Danaae Eu. 585
Dauos (J&og) An. 159. 194, 576.

663. 721. 840. Daue An. 190.

199. 206. 344. 346. 367. 370.

383. 409. 484*. 476. 492. 582.

596. 665. 711, 965. 972. 978,

985. 987. Ph. 62. 63. Dauom

An. 169. 173. 335. 579. 787.

842. 862. 963. Daui An. 509.

Dauo (dot.) An. 953. (ahl) 802.

415. 838
Demea (Jriit^ag) (voc.) Ad. 80.

100. 116. 129. 136. 373. 385,

892. 422. 428. 461. 467. 483.

489. 492. 600. 764. 770. 806.

818. 821. 831. 882. 917. 924,

968. 961. 971. 978, Demeam

Ad. 890
Demipho (JrifU)(p&v) Ph. 362.

363. 666. (voc.) 421. 439. 723,

796, 906. 926. 969. 1011. 1024.

1031. Demiphonem Ph. 899
Diana Dianae Ad. 582
Dionysia (Jiov^aut) ffau. 162.

738
Dip^'Ztfs (jdUpiXog) Diphili Ad. 6
Discus (Jlayiog) Discnm Eu. 608
Donax (J^al) (voc.) Eu. 772.

774
DorciiMn (d6(f%tov) Dorcio Ph.

162
Dorias (datifuxg) (voc.) Eu. 588.

720

ONOMASTICON TERENTIANVM

309

Dorio (JmqUav) (voc.) Ph. 485.

526
Borus (dAQog) Dore JEu. 472.

594. 850. Dorum JSu. 724
Droxno (dQdfKav) Hau. 275.

(voc.) An. 860. Hau. 249. 743.

748. Ad. 376. Dromonem Hau.

241. 892

Ennius Ennium An. 18
Fors Fortuna Hec. 386
Fortima Hec. 406
Geta (rhag) m. 35. 46. 606.

838. 840. Ad. 291. 479. 891.

(voc.) m. 72. 136. 151. 179.

196. 219. 283. 373. 374. 386.

478. 482. 536. 545. 554. 609.

616. 672. 682. 777. 781. 847.

848. 869. Ad. 320. 323. 325.

349. 447. 506. 891. 894. Geiam

Ph. 50. 177. 827. Ad. 305
Glycerium (nv%iQiov) An. 806.

875. 969. (voc.) 134. (ace.) 552.

859. 908. 978. Glycerio (dot.)

790. 905. (ahl.) 243. 284. 682
Gnatho (rvdc^av) Eu. 228. 271.

(voc.) 419. 446. 474. 771. 1043.

1054
Gnathonicus (Fvud'iovMdg) Gna-

thonici Eu. 264
Graecus Graeci Ph. 26. Graeca

Ha/u. S. (dbl.) Eu. 33. Hau. 4.

Ad. 8. Graecus Hau. 17. Grae-

cia Eu. 8
Hegio (^Hylatv) Ad. 438. 947.

(voc.) Ph. 447. 452. Ad. 455.

488. 499. 592. Hegionem Ad.

460. negioni Ad. 351. 956*
Hercules CHQaitlfig) Eu. 1027
Imhrus Clfi^qog) Imbro Hec.

171
Indicus (Ivdtiidg) Indicia Eu.

413
luno Lucina An. 473. ui(2. 487
luppiter Ph. 807. ^.o?. 714. (voc.)

An. 464. 732. 930. Eu. 550.

709. 946. 1048. Hau. 256. 630.

690. Ph. 816. JBTcc. 317. ^(?.

111. 196. 366. 731. 757.

louem Eu. 584. loue Hau.

1036
Laches (Adxrig) Hec. 727. (voc.)

134. 206. 232. 263. 633. 647.

664. 722. 732. 751. 785
Latinus Latini Ph. 26. Latinas

Eu. 8. 34. Hau. 18
Lemnus (Afjfivog) Lenmum Ph.

66. 567. Lemni Ph. 680. 942.

1013. Lenmo Ph. 873. 1004
Lesbia (Asa6£a) (voc.) An. 459.

Lesbiam An. 228
lAher Libero JE7t*. 732
Lucina vide luno
Menander (MaVav^^og) J.n. 9.

Menandri Eu. 9. 20. 30
Menedemus (MevsSrifiog) Mene-

deme Hau. 159. 427. 440. 464.

861. 883. 908. 921. 931. 954.

1047. Menedemum Hau. 180.

185. 608. 739. 1001. Menedemi

Hau, 749. Menedemo (dot.)

Hau. 768. (ahl.) 610
Micio (Mi%£a}v) Ad. 923. (voc.)

60. 92. 96. 132. 598. 720. 737.

800. 886. 943. 952. 979. 988.

Micionem Ad. 512
Mida (M£dag) Ph. 862
Milesius (MiXiictog) Ad. 702
Miletus (MCh\xog) Miletum Ad.

655. Mileti Ad. 654
Minerua Mineruam Hau. 1036
Myconius (Mvyi.6viog) Hec. 803.

Myconium Hec. 433. 801
Myrrina (MvqqIvti) Hec. 445.

830. 870. (voc.) 523. 541. 560.

Myrrinam Hec. 811. 845. Myr-
rina (ahl.) Hec. 632
Mysis (Mvaig) An. 226. (voc.)

267. 282. 686. 693. 714. 722.

748. 802
Naeudus Naeuium An. 18.

Naeui Eu. 25
Nausistrata (NavatcxQatri)

310

ONOMASTICON TERENTIANVM

(voc.) Fh. 784. 813. 986. 987.

1014. 1037. 1046
Nejpttmtis Neptuni Ad. 790
Nicerattts (iNTixif^arog) Nicera-

tum An. 87

Oedipus {OidLnovg) An. 194
Omjihale (OfMpdXri) Omphalae

Eu. 1027
Fampliila (Ilaft^LXri) Ad. 619.

Pamphilam Eu. 440. |442. 624.

796. 827. 1036. Ph. 310. 510.

517
Famphilos (Udfitpilog) An. 88.

131. 462. 851. 957. 965. Hec.

60. 115. 144. 346. Pamphile

An. 254. 267. 286. 318. 321.

325. 344. 380. 409. 416. 617.

675. 686. 871. 882. 933. 950.

965. 986. Hec. 290. 382. 389.

395. 456. 482. 484. 504. 585.

602. 613. 621. 635. 650. 664^
671. 824. 855. 862. 864. Pam-
philum An. 90. 145. 209. 227.
234. 310. 338. 412. 685. 717.
Hec. 173. 428. 575. 743. 752.
796. 804. 808. Pamphili An.
549. 765. Hec. 77. 152. 341.
Pamphilo (dat.) An. 301. 429.
486. 518. Hec. 125. 774. 816.
(abl.) An. 166. 216. 497. 512.

603. Hec. 269

Parmeno (IlaQfiivcov) Eu. 129.

570. 694. 700. 925. 974. 1050.

Hec. 409. 878. (voc.) Eu. 83.

99. 189. 221. 277. 286. 307.

330. 351. 362. 369. 462. 964.

975. 1020. 1034. Hec. 82. 83.

103. 109. 131. 133. 149. 301.

304. 314. 320. 340. 359. 416.

808. 841. 875. 879. Ad. 168.

Parmenonem Eu. 267. 270.

304. 918. 944.1005. Parmenonis

Eu. 718. Parmenone Eu. 698
Pasibula (IlaaipovXri) An. 945
Perinthia (IlBQivQ'ioi) {ahl.) An.

13. Perinthiam An. 9

Phaedria^ (^ttidQCocg) Eu. 81.
982. Fh. 80. 475. 484. 830
833. 1054. (voc.) Eu. 86. 95
144. 148. 171. 190. 210. 651.
678. 687. 715. 1073. 1086.
Ph. 154. 173. 208. 222. 247.
257. 269. 309. 499. 503. 532.
558. Phaedriam Eu. 440.
441. Ph. 64. 253. Phaedriae
(gen.) Eu. 354. 437. 824. Ph.
600. (dot,) Eu. 1037. Ph. 87.
597. 712. 778. 886. 1036.

1049. Phaedria (abl) Eu. 201.
465

Phaedrus (^atd^og) Phaedrum

An. 86
Phania ((^ccviag) An. 934. Hec.

458. Phaniam An. 929. Hau.

169
Phanium (^dviov) Ph. 322. (voc.)

201. (ace.) 218. 316. 352. 782.

Phanio Ph. 872
Pha/nocrates (^avo'^gavrig) Pha-

nocratae Hau. 1061
PhidippUfS (^sLdinyeog) PM-

dippe Hec. 247. 256. 480. 497.

510. 627. 708. 715. 771. 777.

Phidippum Hec. 246. 449.

622. Phidippo Hec. 820. 870
Philotis (^iX&TLg) (voc.) Hec. 82.

84. Philotium (SilAriov) (voc.)

Hec. 89. 197. (ace.) 81
Philtera ((^iXtiQu) Hau. 662
Philumeua ((^iXovfiivri) Hec.

354. 414. 480. 588. (voc.) 243.

325. 632. Philumenam An.

306. 1001. Hec. 219. 320. 466.

809. 832. Philumenae Hec.

191. 318. 337. 349. 793
Phonnio (^OQfiioDv) Ph. 27. 122,

314. 476. 618. 692. 833. 892^

1048. (voc.) 317. 324. 437. 478.

620. 858. 875. 882. 900. 922.

1050. Phormionem Ph. 26. 307.
560. 592. 783. 1027. Phormioni
Ph. 157. 720

ONOMASTICON TERENTIANVM

311

Phrygia (^Qvyia) (voc.) Hau.

731. Phrygiam Ad. 973
Piraeus (Ilei^aisvg) Piraeo Eu.

290. 639
Plautus Ad. 7. 9. Plautum An.

18. Plauti Eu. 25
Pyrrus (n'6QQog) Eu, 783
Pythias {Tlvd-idg) Eu, 642. (voc,)

600. 650. 656. 672. 730. 763.

901. 902. 909. 947. 961
Bhamnusius {^Pafivovuiog)

Rhamnusium An. 930
Rhodius CPodiog) Eu. 423.

Rhodium Eu. 420. Rhodio

Eu. 498

Bhodus CP6$og) Rhodi Eu. 107
Salus Hec. 338. Ad. 761
Samius {Zdfiiog) Samia Eu. 107
Sanga (Sdyyrig) Eu. 776. {voc.)

814
Sannio (Ikcvvlcav) Eu. 780. J.{{.

276. (i?OC.) 210. 220. 240
Scirtus (ZyLlQTog) Scirte Hec. 78
Simalio (SifuxXicav) (voc,) Eu.

772. 776
Simo (Siiuov) An. 789. 907.

(WC.) 41. 603. 820. 846. 894.

908. 914
Simulus (Sifji/6Xog) Simulum Ad.

465. Simulo Ad. 852
Simus (£i(iog) Hau. 498
Sophrona {ZaatpQdvrj) Ph. 865.

(voc.) 739. 741. Sophronam

Eu, 807
Sosia {Zuaalag) (voc,) An. 28.

51. 119. Hec. 427
Sostrata (ZaMrr^c^rTj) Ad, 321.

616. (wc.) -ffai*. 647. 663.

1007. Hec. 223. 229. 271. 339.

Ad. 309. 329. 343. 511. 635.

787. Sostratam Hec. 179. 329.

629. Ad. 506. Sostratae Hec,

332

Stephanio (ZkBfpavUov) (voc.)

Ad, 380
Stilpo (IklXnmv) Ph. 389. 390.

740. Stilponem Ph, [366.1 390
Storax (2k^Qa^) (voc.) Ad. 26
Strato (StQdzoav) (voc.) Eu. 414
Smdum (ScOviov) (ace.) Ph.

837. Sum -Ew. 519. Sunio

.E?t«> 115
Syra (Svga) (voc.) Hec. 69. 83
Syriscus (Svotoiiog) Syrisce Eu.

772. 776. Ad, 763
Syrus (2>6Qog) Hau. 473. 509.

728. 743. 896. 898. Syre Hau.

291. 310. 319. 343. 346. 348.

350. 400. 517. 531. 636. 643.

581. 589. 696. 698. 616. 684.

692. 699. 767. 762. 775. 811.

825. 975. 980. 985. 993. Ad.

247. 249. 260. 261. 278. 281.

412. 531. 538. 643. 649. 713.

776. 883. 887. 916. 970. 979.

Synun Hau, 191. 767. 950.

Ad. 316. 361. 653. 960. Syri

Hau. 723. 886. Syro (dot.)

Hau, 999. 1066. (aJ)l.) 241.

882
Thaifi (@atg) Eu, 391. 499. 508.

627. 532. 619. 726. 733. 848.

963. 1039. 1040. (voc.) 91. 190.

465. 462. 743. 760. 754. 783.

792. 807. 810. 873. 882. 887.

906. Thaidem Eu. 231. 266.

270. 352. 369. 364. 563. 788.

991. 1055. 1075. Thaidis Eu.

267*. ThaYdi Eu. 188. 276.

434. 569. 616. 961. 983. 1026.

Thaide Eu, 545. 966. 1051
Thraso (0Qda<ov) Eu, 363. (voc.)

463. 466. 476. 1026. 1061. 1068.

1088
Venus Eu. 732.

X

JMl^s .

'' '- Ai'n -^i-